vL , Ji
พ'ู่ J-
1
4ร
f .4Uyf
f <4»
%- -jibt:
j |T
_L -: '^เห่ ะ ;J~ ' '
' s"afe
||i dpl : - -4r
f .ะ"
- r4 u_pขร้ ิ V ' ~'พftvู i3lfพi m V *ฒ a
‘ร rf $3
!« 111!
£ t* f ร:jSf$r
ะเ
V -* I *?*f 1,
IP m
¥ p* pW’ii 1 tvNk 1
T .ซี
I ry* ะ. 1ft
พู่ gfc Ifis> !ะ
*.. ะ. V
SfHt 1 *L
..E” ะ:.1'.
;:- ใะ. :ขซ้ ืฟ. .้ร& ±i V* .+
- -tf ss 1
- Ji - รุ่ *
>«1® Ij VavV
:. ะ : 3 •ระ?
m
‘ร ุ :& T
Jพ
!i
‘.. ill ะ.
-ะ: :
ASPE *รี
การเลอกต้ังกุมภาพันธ์ 2500 พรรคเสรืมนง้ คสลาซ่งึ เปน็ พรรครัฐบาลชนะการเลือกต้งั ถงึ 82 คน
จาก 160 คน สรา้ งความใม่พอใจไหก้ บั กลมุ่ รอยัลลืสฅ์ พรรฅประ'ชาธิปัตย์ และกล่มุ ทหารของสฤษ
^ทีพ่ ยายามทำใหก้ ารเลอกตงั้ ครง้ั นเปน็ โมฆะโดยอา้ งวา่ เป็นการเลอื กตั้งสกปรก จอมพล ป.พยายาม
ควบกมุ สถานการณ์ควยการประกาศกฎอย้ การศึก ซึ่งยง่ิ สรา้ งความโมพ่ อใจให้กบั ประชาชนจนนา่
ไปสก์ ารชุมนมุ ประท้วงเปน็ วงกว้าง (ภาพจาก Life)
ยามเมอี ลมพดั ห' วน
ผลการเลือกต้ังในวันที่ 26 กุมภาพันธ์ 2500 ปรากฎวา่ พรรคเสรมี นังคศลิ าซงึ่
เปน็ พรรครฐั บาลได้รับการเลอื กตั้งถงึ 82 คนจาก 160 คน ส่วนพรรคฝ่ายค้าน เช่น
พรรคประชาธิปตั ย์ ได้เพยี ง 28 คน พรรคฝ่ายซา้ ย เช่น พรรคเสรปี ระชาธปิ ไตย
พรรคเศรษฐกร พรรคอิสระ และพรรคขบวนภารไฮด์ปารค์ ไดร้ ับเลือกจำนวน 23 คน
-{Foreign Relations of the United States 1955 1957 Vol. 22 1989, 913)
ธยา่ งไรกต็ าม หลังการเลอื กต้ังหนังสือพมิ พไ์ ด้รายงานความยุ่งเหยงิ และการทจุ ริต
ในการเลือกตงั้ ของรัฐบาลหลายรปู แบบ เช่น การใช้ “ไพไ่ ฟ’' และใช้ “พลรม่ ”'"
สขม่ญุ ขเสู่แยีลคะวเวายี มนชกอาบรขลรงควะมแในนนสเาสยยึตงาใสนากธาารรเณลือชกนตมั้งากซงึ่ {ท.พำมิ ใพหไ์้รทฐั บย,าล2แ7ลกะุมกภาราเพลันือกธต์ 2งั้ ค50เง0น) ้ี
อย่างไรก็ตาม การทจุ ริตในการเลือกตง้ั มใิ ด้เกิดจากรฐั บาลแต่เพยี งฝา่ ยเดยี ว แกนนำ
นักศกึ ษามหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตรแ์ ละนักหนงั สอื พมิ พบ์ ันทึกว่า พรรคประชาธปิ ตั ยก์
ทุจรติ ในการเลือกตั้งดว้ ยเชน่ กัน โดยใช้ยทุ ธวธิ ีการ “ย้อนรอยแบบเดยี วกนั ” ด้วยการ
สง่ สมาซกิ พรรคประชาธิป๋ตย์สวมรอยติดแหนบตราไก่เลยี นแบบพรรคเสรมี นังคศิลา
ทาใหก้ ารทุจรติ ในการเลือกตั้งขยายตวั ไนวงกว้าง อันจะสง่ ผลให้การเลอื กตัง้ คเงน้นั
เปน็ โมฆะ-7
ในเดอื นมนี าคม 2500 หลงั การเลอื กตั้งพล.ต.อ. เผ่าถูกโจมตอี ย่างหนักจาก
กลุ่มรอยัลลสิ ต์ จอมพลสฤษดิ้ และกลุ่มปญั ญาชนฝ่ายซา้ ยทท่ี ำงานหนงั สือพิมพ์
สถานทตู องั กฤษรายงานความเคลอ่ื นไหวของพล.ต.อ. เผ่าว่า เขาไดเ้ จรจาออ้ นวอน
ใตห้งั น้สห้ีจอภมาพพแลรปง.งแาลนะฝพา่ ลยซ.ต้า.ยอส.นเผับ่าเสคนอัหนุ ก้เขาารเสพนอ่ื ับทสำลนาุนยคคววาามมเนคลิยม่อื ขนอไหงจวอแมลพะสลวสสั ฤดษกิ ดา้ิ ร
กับสหภาพแรงงานและกลมุ่ แรงงานดา่ งๆซง่ึ เปน็ แนวรว่ มหนึง่ ของพรรคคอมมวี นิสต์
- . .แห่งประเฑศไทย (ลังศตึ 2529, 198 223) การเจรจาดังกลา่ วของ พล.ต อ เผา่ อาจ
ib “ไพ่ไฟ” หมายถึง การใชบ้ ัตรเลือกดัง้ ปลอม ส่วน "พลรม่ ” หมายถงึ กลุ่มบุคคลทีเ่ วยี นลง
?คะแนนไหก้ ับพรรคเสรมี น้งคศิลาดว้ ย “ไพไ่ ฟ” หรอบตั รเลือกด้งั ปลอมหลายค ง
หอชดหมายเหตุมหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์, โครงการประ:วตั ศ็ าสตร์บอกเลา่ ถนนราชดำเนิน,
-ลันภาษณ์ ส่วู ้ทย์ เผดมี ชิต อดตี ประธานนกั ศึกษามหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร์ (2499 2500) และ
นกั ขา่ วของหนังสือพมิ พ์ส'ยรพนทิ รไนขณะนั้น, 3 มกราคม 2544.
28 NA, FO 371/136020, Whittington to Foreign Office, 20 March 1958; สมศกั ดึ้
(25444), 36-41).
221
ขุนดกึ ศักดินา และพญาอินทรี
ทำผา่ นสังข์ พัธโนทยั คนสนทิ ของจอมพลป. กับสบาชกิ พรรคคอมมิวนสิ ต์ที่ปฏบิ ัติ
งานในสหภาพแรงงานและกลมุ่ แรงงานต่างๆทใ่ี ห้การสนับสนุนรัฐบาลจอมพลป.
เน่ืองจากรัฐบาลได้ออกพระราชบญั ญัติแรงงาน สนบั สมนุ ให้มีวนั แรงงาน และให้
สวสั ดกิ ารแก่คนยากจนและกรรมกรไท
เลอื กด้ังในใดชว่ยงมเว.รล.วา.เดเสยี 'นวียก์ นั ปนราั้นโเมอชง กลุม่ รอยลั ลิสตก์ ไ็ ต้เริม่ ต้นแผนการทำลายการ
แกนนำของกลมุ่ รอขัลลสิ ต์และสมาชกิ คนสำคัญ
_ _ของพรรคประชาธิปัตย์ ไดย้ ่นื ฟอ้ งต่อศาลให้การเลอื กดงั้ ครัง้ นเี้ ป็นโมฆะ*’ สถานทูต
สหรรขจั ฯิฯ เห็นว่าความเคล่อื _นไทวต่อตา้ นและ:ก&ารพยายามทำใหก้ ารเลือกดัง้ ครงั้ นี้เป็น
โมฆะนัน้ เป็นความร่วมมึอกันระหว่างกลมุ่ รอยัลลสิ ต์ พรรคประชาริปีตย์ และจอมพล
สฤษด1้ี" ความไม่พอใจของประชาชนตอ่ เหตกุ ารณ์ดังกล่าวเพ่มิ สูงช้นิ แม้รัฐบาล
พหลยักายฐาามนกจาอกบเอกกูส้ สถาารนขกองาไรทณย์แหลล้วากยชต็ ้ินามแลใะนเอกกลสาางรดจกากขสอหงครัฐืนฯวรนั าทยงี่ 1านมวีน่า าจคอมมพ2ล50ป0.
เรียกประชุมนายทหารจากสามเหลา่ ทพั และตำรวจเพ่อึ วางแผนการประกาศภาวะ
ฉกุ เฉีนพล.ต.อ.เผ่าเสนอใหจ้ บั กุมกลุม่ ทอ่ี ย่เู บอ้ื งหลงั ความวุ่นวายทางการเมือง เช่น
พระมหากษตั รยี ์ รฐั มนตรี และนกั การเมืองบางคน เชน่ ควง อภัยวงศ์ แต่จอมพล
สฤษสค์ ดั คา้ นขอ้ เสนอดงั กลา่ ว32 ต่อมาในวนั ร่งุ ชน้ิ (2 มนี าคม) รัฐบาลตดั สนิ ใจ
¥ ,29 ดู 'ถามตอบพายพั วนาสุวรรณ หัวข้อ จอมพลป. VS นายกทกั ชณิ ,’, ผู้ ดการออนไลน์ 31
สงิ หาคม 2548, เขา้ ถงึ เมือ่ 1ไ กนั ยายน 2552, www.managGr.co.th/Politics/PoliticsQA
Qufistion.asp?QAID=5246 ไหข้ อ้ มลู ว่า ผ้แู ทนของพรรคคอมมิวนิสตท์ ปี่ ฎบ้ฅงานในสหภาพแรงงาน
ที่ประชุมกบั พล.ฅ.อ.เผ่า ศรยี านนท์ คือ ประสทิ ธี้ เทยี นสิริ ส'ุน กิจจำนง อยา่ งไ1 รกตี าม สมศักค้ิ
(2544ข, 39) ไห้ขอ้ มูลวา่ สวุ ิทย์ เนียมสา แกนนาคนส็ากญั ไนกลุ่มแรงงานมีความสนิทสนมกบั สังข์
Iพธั โนท้ย คนสนิทจอมพลป. พบิ ลสงคราม ด้วยเชน่ กนั
30 ส'ยามนิกร 2 มีนาคม 2500 ; สยามนึกร, 4 มีนาคม 2500 รายงานวา่ การประชุมระหวา่ งคว,1
.อปเลกรอื ีดัยกวาดนง้งั คฤค์ เรยมัง้ ศ.นรร!:้ืีวห(.ฟ7เ้ ปเสกิ น็ นไพียม์นั ฆปธะร,์สากโโดม) ยชเมสมทีงี่ย.นรมา.วยวคฒลวกึวิายัมฤจทแาธลกิ้ ะกปกลรล่มุาุม่โรมทอชยน้ลาแยลลคสิ ะวตพา์ มรคอรือคกปจพำรรนะะวชยน!าาอป2ร0ดัรถยค์กนมาเรขมี ืยา้ดร์นีว่วิพา่ มในดหธ็า้ฟ์เนพอ้ นิ งรกกะยาารรา
I:u NARA, RG 59 Central Decimal File 1955-1959 Box 3908, Bishop to Secretary
Iof State, 2 March 1957.
32 หจช. สบ, 9,2.3/14 เอกสารสวิ นบุคคล นายเอก วสกุล ที่อง ข่าวการเลือกดง้ั และวัดด้งั รฐั บาส
Iมนี าคม 2500 (พ.ศ. 2500) ; ไทยใหม่t 2 มนี าคม 2500 ; 2500 ;
รายงานการประชุมสกาผแู้ ทนรพฏร สมัยสพญ (ครง้ั นรก) 2 พ.ศ,
สยานรฐ้ , 2 มนี าคม แสะคู
2500
และสมยั สามญั ชุดท่ี
222
อามเมียล34พค้ หวน
ประกาศกฎชัยการศึกเพ่อื จดั ระเบยี บสถานการณค์ วามว่นุ วายทางการเมืองที่เกดิ ข้นึ
อย่างไรกีตาม การประกาศกฎอยั การศกึ น้มี ผื ลทำไหจ้ อมพลสฤษดี๋มอี ำนาจสูงสดุ ใน
การรกั ษาความสงบเรียบรอ้ กั :
ทนั 'ททร่ี ฐั บาลจอมพลป.ประกาศกฎชยั การคกึ กระแสความไม่พอใจเร่ืองการ
เลือกตงั้ และการจัดการภาวะฉุกเฉนิ ไดป้ รากฎข้ึนภายในจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเป็น
ท่ีแรก โดยนิสิตของคณะรัฐศาสตร์เป็นแกนนำในการคดั ค้านผลการเลอื กตงั้ พวกเขา
ลดธงชาตลงครงึ่ เสาเพอ่ื เปน็ การประทว้ งรฐั บาล34 เมอ่ื จอมพลสฤษด้ใี นฐานะผู้รักษา
ความสงบเรยี บร้อยทราบข่าวการชมุ นุมทจ่ี ุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เขาได้เดนิ ทางไปพบ
กลมุ่ นสิ ิตพรอ้ มกลา่ วให้การสนบั สนุนการประท้วงว่า การเลือกตั้งนี้เฟนิ “การเลือกตงั
สกปรก สกปรกด้วยกันตงั้ นั้น’, นิสิตคนหนึง่ ไดต้ ะโกนถามเขาว่า เม่ือการเลือกต้งั
กส็ตก้อปงรรกัฐแปลร้วะคหวรารจหะทรำืออปยฏา่ งิอไสั ริล้าเขงใาหตอ้หบมวด่าเลย“ไมม่ในั ชจท่ ะนแ้ายทก่ ีผ่นั มใจหะญจ่ดั หกรารอื คถณุ า้ จผะมใจหะ้ผจมัดทกำาร,’
กลุ่มนิสิตได้ร้องตะโกนวา่ “เอาเลย เอาเลย” และถามเขาวา่ นสิ ติ จะเดนิ ขบวนประทว้ ง
รฐั บาลได้หรอื ไม่ เขาตอบกลับว่า “นิสิตจะเดินขบวนก็ได้ไมผ่ ิด” นิสติ คนหนึ่งเรียกรอ้ ง
ใหจ้ อมพลสฤษดีค๋ มุ กันการเดนขบวน จอมพลสฤษด้ิกลา่ วตอบว่า “ตามใจคุณ คุฌ
จะเดนิ กนั ไปเดย๋ี วน้ีกไี ต้ แตผ่ มไมข่ อเดนิ กบั คุณ แต่จะรบั รองความปลอดภยั ให้ และ
ถา้ คณุ จะไปทางไหนกบี อกดว้ ย ผมจะให้ทหารหลบไปอกี ทาง” จากน้นั ขบวนของนสิ ิต
นบั พันคนได้เดินออกจากจฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลัยไปยงั หอ้ งสนามหลวง35
(2506, 1032-33). พล.จ. วัลลภ โรจนวสิ ทุ ธ้ไี ด้รายงานเรอื่ งดังกล่าวกบั สหรัฐฯ ว่า พถ.ต.อ. เผ่า
ศรียานนท้ เคยสั่งใหช้ นั ทมิ พระมหากษัตรีย์ (NAHA, RG 59 General Records of Department of
State, Entry Thailand 1955-1959 Box 3909, Memorandum of Conversation Brigadier
General Wallop Rojanawisut, Colonel Edward Lansdale and Kenneth T. Young.
24 October 1957).
เล่ม 74, ตอนที่ 22 (ฉบบั พเิ ศษ 2 มีนาคม 2500) : 2-3,
35 ราชกิจจาร/ฺ 1บกษา
34 หอจดหมายเหตมุ หาวทิ ยาลัยชรรมศาสตร,์ โครงการประวัตศิ าสตร์บอกเลา่ ถนนราชดำเนิน,
สมั ภาษณ์ สุว่ ิทย์ เผดมิ ช1 ิต, อดตี ประธานนกั ศึกษามหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร์ (2499-2500) และ
นกั ขา่ ว,บองหนงั สือพมิ พ์ สยพนกิ ร, 3 มกราคม 2544. ในขณะนน้ั มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตรอ์ ยู่
ระหวา่ งกาวหยุดการบรรยายเพ่อื เตรยี มการสอบปลายภาค 2ต5อ่ 1ม2า,น4กั 6ศ4ึก)ษ; าหข้าาสกนหปลีรา่าย}ม/!หจารวกั ิทรัฐยศาล7mัยไดร้์
(
เขา้ ร่วมในภายหลัง ; ไทรพาน, 3 มนี าคม 2500; สว่าง
(พี่อชาตไิ พย (2541, 36).
หว3า่ 5นสลาัอรม(ตร(ีอ, น3 ุสมรีนฌา์ใคนมงา2น5พ00ร.ะรขาอชมทพานลสเพฤตษงดศ้ิ ทธนพรนรพัชสตส์ เฤปษน็ คค'ิ นธทนี่มะีทรัชกั ฅษ์ ะ2ใ5น0ก7า,ร2พ6ูด).ดี มีศิลปะการ
223
ขนุ ศึก ศักดนิ า และพญาย็นทวี
ในบ่ายวันเดียวกนั นน้ั ทบี่ รเิ วณสนามหลวงมนี ักศกึ ษาจากหลายมหาวิทยาลัย
รวมทง้ั ประชาชนใตเ้ ขา้ รว่ มการประทว้ ง ผูช้ ุมนุมใต้เคลอื่ นตัวไปวางพวงหรดี ไวอ้ าลัย
แด่ประชาธิปไตยท่ีอนุสาวรยี ์ประชาธปิ ไตย จากนนั้ นิสติ จุฬาฯได้นำขบวนนิสิต
นักศกึ ษาและประชาชนเขา้ พบควง อภัยวงค์ แกนนำกลุ่มรอยลั ลสิ ด์และหัวหนา้ พรรค
ประชาธิปตั ย์ เพ่อื ร่วมการต่อลก้ ับรัฐบาล (พมิ พ์ไทร, 2 มีนาคม 2500) ณ จดุ น้ี
คแลวาะมจรอว่มมพมลือสอฤยษา่ ดงใ้เรก่มิ ลต้ชน้ ดิ ขแนละคกวางรปเตรระยี กมาแศผวนา่ ก“าจราอกยนา่ !ี้งปเปทน็ กุ รสะ่ิงบขบนขออยู่กงกับลสุ่มฤรษอคย«ล3บล่ สิ ต์
สถานทูตสหรัฐฯ และองั กฤษตง้ั ขอ้ สงั เกตตรงกนั ว่า การประกาศสถานการณ์
จุกเฉนหำใหจ้ อมพลสฤษดในฐานะผู้บัญชาการทหารบกและผรู้ ักษาควานสงบเรียบร้อย
มีอำนาจในการปราบปรามการชมุ นุมทางการเมอื ง แตป่ รากฎว่าเขาไมด่ ำเนินการ ทวา่
กลับใหก้ ารสนับสนนุ การชมุ นุมทางการเมอื งท่ที ำใหร้ ฐั บาลจอมพลป. สูญเสียความ
ชอบธรรมมากยิ่งข้นึ เนขฌะทภ่ี าพลกั ษณ์ของเขาเองมคี วานโดดเดน่ ย่ิงขน้ึ ทนั ทใี น
สายตาของนสิ ิตนักศึกษาและประชาชน ตรงข้ามกับ พล.ด.อ. เผา่ ที่ได้กลายเป็นเป้า
ของการโจมดอี ย่างหนักจากหนงั สอื พิมพ์และการไฮตป์ าหพ์ ์7 กลมุ่ ฝ่ายซ้ายวิเคราะหว์ ่า
จอมพลสฤษดิก้ ลายเป็นศูนย์กลางของสญั ลักษณ์ในการต่อต้านรฐั บาลและสหรฐั ฯ เขา
ได้รบั การตอบรับจากปญั ญาชน นักหนังสือพิมพ์ และนสิ ติ นกั ศกึ ษาฝา่ ยซา้ ย แล!;
- -เหตุการณ์ดงั กล่าวกท็ ำให้จอมพลสฤษดกลายเป็น “อศั วนิ มา้ ขาวของประชาชน'
(สมบูรณ์ 2500, 208 13; เฉลิม 2518, 115 18)
ควรบนั ทกึ ด้วยว่า บางคนในกลมุ่ รอยลั ลสิ ตไ์ ด้เข้าไปสอนในระดบั มหาวทิ ยาลยั
หำใหพ้ วกเขาสามารถจดั ตง้ั องคก์ รเพ่อื เป็นฐานการเมอื งภายในมหาวิทยาลัยได้อย่าง
ไม่ยากนกั เชน่ ม.ร.ว. เสนึย์ ปราโมช เป็นอาจารยพ์ ิเศษสอนวิชากฎหมายในคณะ
ชรัฐ่วศง!าเสลตายรท์ จศุฬวราลรษงก2ร5ณ0ม์ 0ห(าเสวทินยยี า์ ล25ัย43แ,ล1ะ0ค4ณ) ะนทติมี่ ิศหาาสวติทรย์ามลยัหธารวริทมยศาลาสยั ธตรรร์ มมศ.รา.วส.ตเสรไ์นนีย์
s6 NARA, CIA Records Search Tool (CREST), Current Intelligence Bullet!
CIA-RDP79T00975A00300100001-6, 3 May 1957, "The Situation เท Bangkok."
37 NARA, RG 84 General Records, Thailand 1956-1958 Entry CD 3267 Box 10
Bishop to Secretary of State, 3 March 1957 ; NA, HO 371/129610, Gage to horei*
Office, 3 March 1957 ; หบังรอ' พิมพ์8บองจอมพลสฤษด ธนะร้ชฅ์ มสี ่วนสำคัญในการคดคว'
นา่ เชอื่ ถอื ของ พล.ต.อ. เผา่ ศรยี านฆท้ (NA, F0 371/129610, Adam to Selwyn Lloyd.
March 1957); Ockey (2002, 107-23).
224
ยามเมอื ลมพดั หวน
-ได้เคยพยายามจัดต้งั กล่มุ นกั ศึกษานติ ิศาสตร์หัวอนุรักษนิยมเปน็ ฐานทางการเมืองให้
บกลุม่ รอยลั ลสิ ต์ (ประจวบ 2543, 373 74) สำหรบั เบือ้ งหลังการประทว้ งของนสิ ิต
-กาา็จรุฬียานลิพงกนรธณเ์ ปม์ น็หผาวูอ้ ิทยเู่ยบา้อืลงัยหนลั้นัง:,สรถาหนลทงั ตูคสวหามรวัฐ'นุ่1รวาายยจงาานกกวาา่ รมป.รร.วะ.ทเสว้ นงขยี อ์แลงนะพิสริตะนยกัาอศรกึ รษถา-
นละประชาชนหลงั การประกาศภาวะฉุกเฉนิ สถานทูตองั กฤษได้รายงานวา่ เกดิ ความ
โรคว่ มน่ มลอื้มกรัฐนั บอายล่าจงลอบัมพๆลรปะ.ห' ว, า่ งกลมุ่ รอยลั ลสิ ตก์ บั จอมพลสฤษดึใ้ นการเคลือ่ นใหวเพ่ือ
สำหรับม.ร.ว. ศกึ ฤทธี้ ปราโมช แกนนำของกลุ่มรอยัลลิสต์ผมู้ ีหนงั สอื พิมพ์
สยามรฐั เปน็ กระบอกเสืยง เขาได้เขยี นบทความใจมดที ำลายความชอบธรรมของ
รัฐบาลจอมพลป.อย่างสม่าํ เสมอ ดังเช่น สยามรฐั ฉบับวันที่ 12 มีนาคม 2500 ใน
คอลมั นอ์ ันธพาล” เขาไตเ้ ขยี นวจิ ารณถ์ งึ การท่บี ชอป ทตู สหรัฐฯ ได้เลา่ ให้จอมพลป.
พิงถงึ เหตุการณ์การต่อต้านผลการเลอกตง้ั ทช่ี คิ าไกวำก็มีการแย่งหบี บตั รลงคะแนน
เหมือนกบั ท่เี กดิ ในไทย ศึกฤทธได้เขยี นว่า “มันชา่ งสอนกันดจี รงิ วะ เพราะคบกุ๊ย
—มเบม.ะกอื่ รว.กิ หันนั นทยา่ี งั '2ใงหนึ๋เมมเ่อษ”งา(ถยสึงนยไาต2มม้5ร0าฐั เ0ส, ีย6ฐคาเนนมลษมะาเีชยมอ่ืนดิ เกส2ฎยี5หง0ทม0่ีไ)ามยตอเ่ รอ่ายื ญมบาารตมอ้ ำายรตเวอรจาาไเ1มด3ือ่จ้ 4ตับอใกนนุมขแมอ้ก.หจ่ร.ะาวหเข.มศ้าน่ืโกึ ลทฤงทูต'1ธ,'ิ้
แม้บชิ อปจะปฏเิ สธว่าไมเ่ ก่ียวขอ้ งกบั การแจ้งความจบั น.ร.ว.ศึกฤทธิ้ ปราโมช
แตผ่ ้ทู แ่ี จง้ ความให้ตำรวจดำเนินคดกี ับม.ร.ว.ดึกฤทธิ้คอื เจา้ หน้าท่สี ถานทตู สหรฐั ฯ41
38 NAHA, RG 59 Central Decimal File 1955-1959 Box 3908, Bishop to Secretary
of State, .2FO(M2)3a7rกc1ฅh/112199465.1370/*8*9AเdอaกmสาtรoกรSะe:ทlwรyวnงกLารloสy่าdง,ใ6เร;M;เทarศchเร1อ9ง57ก.ารดำเนนิ คดีเก่ยี วกบั
39 NA,
Jih ทจช
มทความทดี่ ีพนิ พไนหนงั รอพมิ พ์ท่มี ีการกลา่ วร้ายแกน่ ายบชิ อป เอกอัครราชทูดอเมวิกาประจำ
5ปรเมะเษทาศยไนทย1น(ค4วาเมมษผิดายตนาม-ป1ร9ะมมวถิ ลนกาฎยหนม2าย5อ0า0ญ) .าฐดาำนราหจมสน่ื ั่งปฟรอ้ ะงมนาท.รท.วูต. คึกฤทธ ปราโมช เมือ่
ตามนาตรา 134 เมอื่ ม
การพจิ ารณาคดที ่ีศาณเขวาพระนครเทนืค ศาลตดั สนิ ให้เขามึความผดิ ในข้อทาหม่ืนประมาท ลงโทษ
จำคุก 1 เคอน ปรบั 500 บาท ตอ่ มาตำรวจได้อทุ ธรณ์คดตี อ่ ศาล จากนัน้ ศาลไห้ยกโทษจำคกุ และ
ปรับเปินเงนิ เพยิ งอย่างเดียว ซ่งึ เขาไม่ยอมรบั และตองการส้คดีต่อไปโนชั้นฏกี า (๙ยาม 24
นกุนายน 2500; ๙ซพรฐ, 1 ธนวาคม 2500) . ภายหลงั การรัฐประหาร 2500 “คณะปฎริ ตั ิ" สงั่ การ
ใหต้ ำรวจและชัยการยุติการดำณนคดกี ับเขา
-41 สยามนกร, 4 เมษายน 2500 ; NARA, RG 59 Central Decimal File 1955 1959 Box
.3908 Bangkok to Secretary of State, 3 April 1957 ; Johnson (1984, 266-67).
225
ชนุ ลกึ ศักดนิ า และพญาธนทวี
การขับกุมครง้ั นี้สร้างความไมพ่ อใจไห้กับกลุ่มรอยลั ลิสต์มาก ม.ร.ว. เสนย็ ์ ปราโมช
วิจารณร์ ฐั บาลวา่ ทำตวั เหมอื นเปน็ เมืองขึ้นของสหรัฐฯ และตำหนิบทบาทของบชิ อป
ว่าเป็นการแทรกแซงกิจการภายไนของไทย (สยพนกร, 4 เมษายน 2500) ต่อมา
,จมอ.รม.วพ.ลศปกึ .ฤไทดธ้วจิยางรมณบี ล์ทซบ?ามทรใํชนูวก่าเาปรน็ เขกยี รนะบบอทกคเวสาิยมงใปหล้กุกบั เรพา้ รใรหคน้ ปสิ รติะชนาักธศปกึ ๋ตษย์าเนดอนิ กขจบากวนนี้
ประท้วงและบุกมาทีท่ ำเนืยบรฐั บาลอกี ดว้ ย (คนพีอง 30 เมษายน 2500 อา้ งถึงไน
สยามรฐั , 3 พฤษภาคม 2500)
การกลับมาของปรีดี พนมยงค์ ลับความตน่ื ตระหนกของกลมุ่ รอย้ลลสิ ต์
และความวติ กของสหรฐั ฯ
หลงั จากทีร่ ัฐบาลจอมพลป.มีนโยบายตา่ งประเทศท่ถี อยหา่ งออกจากสหรฐั ฯ
ดว้ ยการพยายามเป็ดไมตรีและการคา้ กับจนี ทำมกลางกระแสการโจมดสี หรฐั ฯ
และความวุ่นวายจากการเลือกตง้ั ซง่ึ สง่ ผลกระทบต่อเสถยี รภาพของรัฐบาลอย่าง
มาก ในเดอื นมนี าคม 2500 สหรฐั ฯได้วางแผนปฏิบัตกิ ารต่อไทย (Outline plan of
Operations with Respect to Thailand) ทม่ี กี ารกำหนดเบา๊ หมายเปน็ พเิ ศษด้ง
ตอ่ ไปน้ี ประการแรก ปอ้ งกันมใิ ห้ไทยพ่ึงพาเศรษฐกิจจากกลุ่มประเทศคอมมวิ นิสต์
ประการท่ีสอง ผลักดนั ใหไ้ ทยหันกลับไปให้ความรว่ นมือกับสหรฐั ฯ ประการท่ีสาม
ผลักดันให้ไทยมีการพฒั นาเศรษฐกจิ ประการทร่ี ่ สนบั สนนุ กจิ กรรมสงครามจิตวทิ ยา
และประการท่หี ้า เปิดโอกาสใหก้ ล่มุ ผ้นู ำใหม่ทปี่ ระชาชนไทยนิยมชมชอบและมคี วาม
นยิ มสหรัฐฯ เชา้ สโ์ ครงสรา้ งอำนาจทางการเมืองของไทย'
สำหรับแผนการนำปรดกี ลับมาไทยเพอ่ื รอสันคดสี วรรคตน้ันพล.ต.อ. เผ่าได้
เคยกล่าวเป็นการสว่ นตัวกับเจ้าหนา้ ทีส่ ถานทูตสหรฐั ฯว่าสาเหตทุ รี่ ฐั บาลยนยอมไห้
ปรืดีเดนิ ทางกลับ1ไทยเพราะปรีดเี ป็นผู้บริสทุ ธ้ิ ที่ผ่านมาขอ้ กล่าวหาว่าปรดี ีเกยี่ วข้อง
กตอ้ับงกกาารรสใวหร้ปรวคีดตเี ดนนิัน้ ทเปาง็นกขลอ้ บั กมลา่าไวทหยาเเพพ่อื ่ือขท้ึนำใลหาก้ยปารรใีดนใี ศนาทลเากงี่ยกวากรับเมคือดงดี ังดกงั ลนา่ ัน้วใหตำมร่4ว,จไจน;ี
4 J “Outline Plan Prepared by an เทterdepartmentaJ Committee for the Operations
Coordination Broad, 20 March 1957—Outline Plan of Operations with Respect to
151Thailand," in Foreign Relations of the United States 1955-1957 Vol. 22 (1989, 913-
NARA, RG 59 Central Decimal File 1955-1959 Box 3908, Magill to Secretary of
State, 7 December 1956. 1
226
ยามเมึอลมพทห้ วน
ท่สี ุดสญั ญาณการเดินทางกลบั ไทยของปรืดีและการรอ้ื พนิ คดีสวรรคตก็มีความชัดเจน
มากยงิ่ ข้ึน ในปลายเดอี นมีนาคม 2500 ร.ต.อ. เฉียบ ชยั สงค์ ตัวแทนของปรดี ี ได้
แจ้งกับ พล.ต.อ. เผา่ ว่า “นายปรีดติ ้องการรว่ มมอื กบั รัฐบาลทำงานใหก้ บั ประเทศ
ชาดร7141 ท่าทขี องร.ต.อ.เฉียบสอดคลอ้ งกบั ทา่ ทีของ พล.ต.อ.เผ่าท่ปี ระกาศวา่ ปรีดี
สามารถเดินทางกลับมาไทยไดห้ ากปรีดีต้องการ สถานทูตองั กฤษเหน็ วา่ คำให้
สมั ภาษณ์ของแกนนำรัฐบาลนีเ้ ปน็ เสมือนการส่งสัญญาณรนยนั การเป็นหนั ธมิตรกบั
กลมุ่ ปรดี ี4
ต่อมาเมอื พนู ศขุ พนมยงคา็ ภรรยาของ,ปรีดี เดินทางกลับถึงไทยเมอวนั ท่ี 3
เมษายน 2500 เธอให้สมั ภาษณ์วา่ ปรดี อี ยากกลับไทย สว่ นความสมั พันธ์ระหว่าง
จอมพลป. กับปรดี นี ้ัน เธอกลา่ ววา่ ‘‘ความสัมพันธ์กับซอมพล ป. พบิ ูลสงครามนนี้
เราไมม่ ีอะไรกัน ทา่ นอยากให้ทกุ คนร่วมมอื กันช่วยเหลอื ประเทศชาลิ” และปรีดี
ต้องการกลบั มาอุปสมบทในโอกาส 25 พทุ ธศตวรรษ (พมิ พไ์ ทย, 4 เมษายน 2500)
ทงนพล.ต.อ. เผ่าไดใ้ หส้ มั ภาษณถ์ งึ การกลับมาของพูนสขุ วา่ คนไทยทุกคนมีสทิ ธกิ ลบั
ประเทศ ส่วนปรตื จ็ ะมคี วามผดิ หรือไม่นัน้ ขน้ึ กับเจา้ หน้าท่ี หากไมม่ ีความผิด ปรดื กี ี
มสี ทิ ธิเต็มที่เหมอื นคนไทยทกุ คน สนตนดาร์ด (Standard) หนงั สอื พมิ พัในส่องกง
ฉบับวันที่ 9 เมษายน 2500 รายงานข่าวว่าปรดื แี ละพูนสุขจะกลับไทยมาล้คดีสวรรคต
. .(เช้า, 5 เมษายน 2500)46
จากนนั้ จอมพล ป.และพล.ต อ เผา่ ไดผ้ ลักดนั ให้แผนการนำปรีดีกลบั จากจีน
มีความคืบหน้าต่อไปดว้ ยการสนบั สนุนใหค้ ณะศึลปีนไทยท่ีมสี ุวฒั น์ วรดลิ ก อดตี
นักศึกษาธรรมศาสตร์ คณะนกั กีฬาบาสเก็ตบอลจากมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และ
คณะกรรมกรไทยในสังกดั ของรฐั บาลนำโดยสงั ข พธั โนทยั เดนิ ทางไปยงั จนี ไนเดือน
เมษายน 2500 การกระทำดงั กลา่ วเป็นเสมือนการสง่ สญั ญาณจากรัฐบาลจอมพล ป.
ถึงปรีดี ทั้งน้ีในชว่ งเวลาน้นั จอมพลป.ได้กลา่ วอนญุ าตให้ปรดี ซี ึง่ ล้ีกยั อย่ทู ่จี นี เดนิ ทาง
44 NARA, RG 59 Central Decimal File 1955- 1959 Box 3908, Secret Thailand, 21
March 1957.
NA, FO 371/129610, Nai Pridi and His Followers, 27 March 1957.
มห4า6คาใหท้จยชร, เ(แ2ท)น1ค,1ด/ค47ามเ1ขจ่ากวศ,ขาอรกงนระายทปร!วดงีกพารนดมายงงปคร์ะขเทอกศลเับรปีจ่ งระกเทรศะทไทรยวงตแล่างะปฌร)่ื ะงเนทาfยfiหjอล'ไุยหพ้กรนะมทยรงวคง์
ขอตอ่ หนังรจเดินทางออกนอกประเทศ (19 เมษาขน 2498 - 18 พฤษภาคม 2500); รักษ์ ปันยารชุน
รัรมนตรชี ่วยวา่ การกระทรวงการตา่ งประเทศ ถงึ นายกรรั รมนดรี, 20 เมษายน 2500.
227
iV
ส[ุวฒน้ วรดลิ ก หัวหนา้ คณะวฒั นธรรมไทย กับโจวเอนึ ไหล นายกรฐั มนตรขี องจีน ในงานเลVยใ
นตอ้ำปนรรฅีับทดกลิ ับปจีนาไกทจยนี ทข่เี ดอินงชทิอางมไพปลเยปอ.นแจลีนะใพนลป,ีต2.5อ0.0เผซา่ึง(เปก็นาพไปจาตกานสนผู ไนยแบฝายนเดปินิดไโมห: ตสรุjyีกอับงจจนี นแแลฅะงแ,ผกนักกบารร
บรีการ 2500) ]
ธาmมีธสมพ้คหวน
.กคบั มาสู้คดสี วรรคตไนไทยผ่านทางหน้าหนงั สอื พมิ พด์ ว้ ย (ณัฐพล 2551) การสร้าง
พหันนังธสมือติ พรริมะพห์ถวาา่มงรรัฐ.ตบ.าอล.จเฉอยีมบพลชปยั สกงคบั ์ กคลนมุ่ สปนรทิีดขียอง่ิ มงปคี รวีดามี วชา่ ัดกเลจนมุ่ ปขนึ้รีดเมคี ือ่ ดิ นกัก่อขก่าาวร
รฐั ประหารอีกไหม เขาตอบว่า “ใครขนื คดิ กโ็ ง่เตม็ ที เพราะเทา่ กบั เปิดชอ่ งให้
จักรวรรดนิ ิยมตา่ งชาติฉวยโอกาส รฐั บาลไม่ควรเพง่ เล็งนายปรดี ี แต่ควรจะให้ความ
สนใจกับความเคลอื่ นไหวของพวกเจ้ามากกวา่ " (สยามมกิ ร, 18 เมษายน 2500)
ในขณะเดียวกัน หนงั สอื พมิ พ์หลายฉบับท่สี นบั สนุนรัฐบาลไดว้ จิ ารณ์บทบาท
ของพรรคประชาธปิ ตั ยแ์ ละสยามรัฐ ท่ีโจมตรี ัฐบาลตลอดเวลาวา่ เป็นไปเพ่อื เปิดโอกาส
ทางการเมอื งใหก้ ล่มุ รอยลั ลิสต์กลับมาครองเมอื ง สยามรัฐ ตอบใต้ขอ้ กลา่ วหาดังกล่าว
ดว้ ยการลงบทสัมภาษณ์ควง อภัยวงศ์ ทก่ี ล่าวตอบโตว้ ่า “ไมม่ ีเจ้าองศ์ไหนย่งุ การเมือง
เลย กรมหมื่นพทิ ยลาภฯ (พระองศเ์ จา้ ธานนี วิ ตั ) ก็สนใจแต่ของโบราณ สืวนพระองค์
จ้าภารนพุ นั ธฯุ กเ็ ลน่ ภาพยนตร์ จะเอาเจ้าองศ์ไหนเปน็ ผนู้ า่ ” (สยามรัฐ' 21 เมษายน
2500)
แผนการน่าปรดื ีกลับจากจนเพอ่ื 'รอฟน้ คดสี วรรคต1ไต้สรา้ งความตนตระหนก
ไหก้ ับสถาบนั กษัตรยิ ์และกลุม่ รอขลั ลสิ ตท์ ีเ่ ป็นพันธมติ รกบั จอมพลสฤษด้ิ สถานทูต
องั กฤษรายงานข่าวลบั ทไ่ี ด้มาวา่ สถาบนั กษตั รยิ แ์ ละกล่มุ รอขลั ลสิ ต์กบั จอมพลสฤษด้ี
ดร้ ่วมมอื กนั กำหนดแผนโต้กลบั รฐั บาล โดยชัดประชุมลVบMขนเงม่อว^นทJ 16 เมษายน
2500 ไนรายงานฉบับน้ีระบรุ ายชอื่ บุคคลทเ่ี ปน็ ส่วนหนง่ึ ของสถาบันกษตั รยิ แ์ ละกลมุ่
รเจอา้ ขธลัานลสิีนตวิ ท์ัต่ีเขปา้ รระว่ ธมาวนาองแงคผมนนภตารรรี ฐัมป.รร.วะ.หเสารนกยี บั ์ จปอรมาโพมถชสฤแษลดะ๋หีม.ลรา.วย.คคนกึ ฤเชทน่ ธิ้ พระองค์
ปราโมช
แกนนา่ กลุม่ รออถั ลิสต์ และไดร้ ายงานตอ่ ไปว่า ทีป่ ระชุมเห็นชอบเรืองการก่อ
รฐั ประหารโคน่ ล้มรัฐบาลจอมพลป. แด่ขังไมก่ ำหนดวันเวลาท่ีแนน่ อน สำหรับบคุ คล
ที่เหมาะสมเปน็ นายกรัฐมนตรีภายหลังการรฐั ประหารน้ัน พระองศ์เจา้ ธานนี วิ ตั เสนอ
ให้พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ ัวเปน็ ผขู้ ้ขึ าด"
.สถานทูตสหรฐั ฯรายงานวา่ พระบาทสมเดจึ พระเจา้ อย่หู วั ไม่พอพระทยั อยา่ งมาก
ท่ีพล,ค.อ เผา่ มีนโยบายติดตอ่ กบั จนี และกลุม่ ฝ่ายซา้ ย อีกทัง้ มคี วามพยายามท่ีจะนำ
ปรดี ีกลับมาไทย ทรงเห็นวา่ มีความเปน็ ไปไดท้ จี่ อมพล ป.และพล.ต.อ. เผา่ มแี ผนการ
ท่เี ปน็ การคกุ คามสถาบนั กษตั รยิ ์4* สหรฐั ฯก็ไมพ่ อใจรฐั บาลจอมพลป. เชน่ กัน ในปลาย
47 NA, FO 371/129610, Gage to Foreign Office, 17 April 1957.
45 “the Department of State to the Embassy in Thailand (Bishop), 3 May 1957,”
-in Foreign Relations of the United States 1955 1957 Vo1.22 ( 1089, 918).
229
ขนุ สืก คักดนา และพญาอินทรี
เดือนเมษายน 2500 สหรฐั ฯได้แส,ดงทา่ ทตี อ่ ประเทศพน้ ธมิตรทหี่ นั ไปค้าชายกับจีนวา่
สหรฐั ฯไมเ่ คยด้องการผอ่ นคลายการคา้ กบั จีน เพราะจะทา่ ให้รนค้ายุทธปจจัยต่าง ๆ
ไหลเขา้ รูจนี ดังนนั้ สหรฐั ฯยังคงยนื ยนั นโยบายการตอ่ ตา้ นจีนและการคว่าํ บาตรจนี
ตอ่ ไป1', ต้นเดือนพฤษภาคม สถานทูตสหรัฐฯในกรงู เทพฯรายงานว่า รัฐบาลจอมพลป.
ไต้แสดงทา่ ทแี ละใช้ยุทธวธิ ที างการเมืองไห้การสนับสนนุ การปรบั ปรงุ ความสัมพันธ์กับ
จีนไนทางลับ แมจ้ อมพลป.จะแสดงออกวา่ ไม่เกีย่ วข้องกบั การดำเนนิ การดงั กลา่ ว แต่
สถานทูตฯไมเ่ ช่อื สหรฐั ฯ เห็นว่าการดำเนนิ นโยบายเปิดไมตรกี บั จีนของรัฐบาลจะทา่ ให้
ความนา่ กลวั ชองภยั คอมมวิ นิสตจ์ ีนท่จี ะรกุ รานไทยลดลงไปมาก สถานการณด์ งั กล่าว
จะทำใหส้ หรัฐฯประสบกบั ความยากลำบากท่จี ะหมนุ นโยบายตา่ งประเทศของไทยให้
กลับมาเหมือนเดมิ ตามทีสหรฐั ฯ ตอ้ งการ™ ในอีกฟากหนึ่งของโลกท่วี อชงิ ตนั ดี. ซี.
โฮเวิร์ค พ.ี จอห์น (Howard p. John) ผ้ชู ว่ ย รมช. ต่างประเทศไดเ้ รยี กพจน์ สารสนิ
ทูตไทยประจำสหรฐั ฯเข้าพบเพอี่ แจง้ ใหไ้ ทยทราบอยา่ งเปน็ ทางการว่าสหรฐั ฯไมต่ อ้ งการ
ให้ไทยเพิม่ ความสมั พันธ์กบั จีนและไมต่ ้องการให้ปรดื ีกลับมาไทย’’1
กลางเดือนพฤษภาคม 2500 ปช็ อป ทูตสหรัฐฯได'บ้ อกเปร็ ์กเลย์ เกจ (Berkeley
Gage) ทตู อังกฤษ วา่ เขาได้รบั คำสง่ั จากกระทรวงการต่างประเทศทว่ี อชงิ ตันด.ี ชี.
ให้เดอื นรฐั บาลจอมพล ป.วา่ สหรฐั ฯไมพ่ อใจการดิดต่อกับจนี และการนำปรีดกี ลบั มา
ไทย เนื่องจากสหรฐั ฯ เห็นวา่ หากปรดี ีกลับมาจะทำใหเ้ กดิ ปญ๋ หากระทบกบั เสถยี รภาพ
ทางการเมอื งของไทย และหากรัฐบาลของจอมพลป, ยงั ดำเนนิ การในสิง่ ท่ีสหรฐั ฯไม่
เห็นชอบ สหรฐั ฯจะมปี ฎกิ ริ ยิ าในทางลบต่อสง่ิ ทชี่ ะเกดิ ขนตอ่ ไป"-
40 แ-Embargo on trade with the Peopled Republic of China, 20 April 1057," Iill
Zinner (1958, 345).
50 NARA, RG 59 Miscellaneous Lot Files No.60 D 50 Subject Files Relating :c
Thailand 1955-1959 Box 1, Magill to Young, Some Aspects of the Situation in
I_flThailand, 2 May 1957.
11 “the Department of State to the Embassy in Thailand (Bishop), 3 May ไ9r “
Foreign Relatio?is of the United States
52 NA, FO 371/129611, Gage to Foreign
-in
1955-1957 Voi 21295(7ไ.98ข9้อ,ค9ว1าน7)ด.งั กล่าวบี \
Office, 15 May ท
“United State Government would react unfavorably to any such development' fl
230
ยามเมึธลแพ้โตหวน
กวามขัดแย้งระหว่างรฐั บาลกับสถาบนั กษตั ริย์!เละกรุ่มรอยลั ลสิ ต ป.
สถานทตู สหรัฐฯวิเคราะหว์ ่า สาเหตสุ ำคญั ท่ีสุดทผลกั ดนั ไห้รฐั บาลจอมพล
ทคิด่เี หตมอ่ ากะบั สจมนี ทค่าือมปกัญลาหงากทรีเ่ ะกแิดสขก้นึ าภราเยปใลนี่ยกนาแรปเมลอื งงไใทนยชแว่ ลงะเวกลาราแนส้นั วพงลห.าตน.อโย.บเผา่ายแตล่าะงปจอระมเพทลศ
สฤษดึ๋ตางกำลังแชง่ ขันกันเป็นทายาททางการเมืองด้วยการแสวงหาการสนบั สนนุ จาก
กลุ่มฝา่ ยซ้ายท้งั ไนกจงุ เทพฯ และภาคอีสาน ไดยจอมพลสฤษดิ้แสวงหาการสนับสนุน
. .จากกรุม่ ฝา่ ยซ้ายในอีสานกบั สถาบันกษตั รยิ ์แสะกลุม่ รอยล้ ลสิ ต์ แต่พล.ต อ เผา่ 1ขา้ ม
ใปลิดตอ่ กับปรดี แี ละจนี เม่ือรัฐบาลจอมพล ป. ออกพระราชบัญญัตินิรโทษกรรมใน
เอกาสฉลอง 25 พทุ ธศตวรรษ มีการปลดปล่อยแกนนำทีเ่ คยตอ่ ตา้ นรฐั บาลและผูน้ ำ
าร่ฆุ ฝา่ ยซา้ ยท่ีเคยถูกขบั คมุ จากความขดั แยง้ ทางการเมืองทผี่ า่ นมา สถานทตู สหรฐั ฯ
เหน็ วา่ การกระทำของรฐั บาลเป็นจุดเร่มิ ตน้ ของสัญญาณความเสอ่ื มถอยทางการเมอื ง
ภายในของไทย53
ในชว่ งเวลาดงั กลา่ ว ความขัดแย้งระหว่างรัฐบาลจอมพล ป.กับสถาบนั กษัตรยิ ์
นละกลุ่มรอยัลลิสตย์ งั คงดำเนนิ ตอ่ 'ไปอย่างเข้มข1 น้ จอมพลป. ยอมรบั วา่ รฐั บาลของเขา
กำลงั ถูกใจมดจี ากกลุม่ รอยลลสิ ต์และพระราชวงค์ทรี่ ่วมมอื กันตอ่ ตา้ นงานฉลอง
25 พทุ ธศตวรรษทรี่ ฐั บาลขัดข้นึ ดว้ ยการทีพ่ ระมหากษัตรยิ ์ทรงถอนตวั ออกจากการ
สนับสนนุ งานฉลองฯ โดยให้เหตุผลวา่ พระองค์ทรงประชวรอย่างฉบั พลนั ทง้ั ทก่ี ่อน
หน้านพี้ ระองคไ์ ด้ยนื ยนั ว่าจะเสดจ็ ฯ มาร่วมงานในวนั ที่ 12 พฤษภาคม 2500r"1
หนังรอพิมพ์ของฝ่ายรัฐบาล เชน่ ไทยเสรี ฉบับวนั ที่ 17 พฤษภาคม 2500 ได้เขียน
นวิจิลาอรงณด์บังกทลบ่าาวทใทนาขงณกาะรทเม่ี สอื ฆงขามอรงัฐสถการบะันบกอษกเตั สรียิยง์แขลอะงกกลรมุุ่่มรรออยยลัลั ลสิสิสตต!ท์ดไ่ี้พมยเ่ าขย้าารม่วชมักงาจนงู
ให้ประชาชนไม่ร่วมงานดังกล่าวด้วย (รายงานการประชุมสภาผู้แทนรพฎร 2506,
1016 ; ไทยน้อยและกมล, 2503, 67-68) ตอ่ มาไทยเสรถึ ูกกลมุ่ รอยัลลิสตร์ องเรยี น
53 “the Department of State tQ the Embassy in Thailand (Bishop), 3 May 1957,"
“the Embassy in Thailand (Bishop) to the Department of State, 24 May 1957," in
Foreign Helations of the United States 1955- 1957 Voi 22 ( 1989, 917-2 ใ ).
,ค1ูค/2ำแเปอกส?เกอรกกสราะรทขรอวงงสคถนานนาคคูฅมองั เรก่ือฤงษชบื่อนั ท"กึ tกhาeรปKรiะnชgนุ aคnณdะรrัฐมโนดตยรสีมคศรักัง้ ทดี่
5 54 หจ1ช. คค 0202*1
2500) ;
/2500 (พ .ศ.
เจยี มธรี สฤล ท่รี ายงานถึงป็ญหาความขัคแยง้ ดงั กล่าว อาั งถึงใน ณ้ฐพล (2551).
231
ชุนศึก ศก้ ตน็ า แลรพญาธนํ ทา
ว่าหม่ินพระบรมเดชานุภาพ จากเหตกุ ารณน์ ี้ สถานทตู สหรัฐฯรายงานว่าจอมพกป.
ดจู ะขมขืนมากกบั ความเคล่อื นไหวทางการเมอื งของกลมุ่ รอยัลลสิ ต์ที่ใช้ราชบัลลงั ก์
และกฎหมายที่คุม้ ครองพวกเขาเป็นเกราะกำบังในการตอ่ ส้ทู างการเมืองกับรัฐบาล"5
ตงั้ แต่เดือนพฤษภาคม 2500 สญั ญาณของการแดกเปน็ สองขว้ั ทางการเมอื ง
ในหว้ งเวลาสุดท้ายของความอยู่รอดของรฐั บาลจอมพล ป. ปรากฎอย่างชัดเจน กลา่ ว
คอ ขวั้ แรก จอมพลป. และพล.ต.อ.เผา่ ไดร้ ว่ มมอื กับกลุ่มปรีดเี พ่อื ตอ่ สูก้ บั สถาบนั
กเสษมัตอื รนิย์กบั“สกถลา่มุ ปรนอยิกัลทลาสิ งตกแ์ารลเะมจือองม’,พลขสอฤงรษัฐดบ้ิ ทาลตู อขงั ณกฤะษนรัน้ าพยงลา.นตว.อา่ พ. เลผ.า่ ตไ.ตอ้เ.รเผิ่ม่ารเณปรรยีงบค์
ต่อต้านความเคลื่อนไหวทางการเมอื งของสถาบนั กษัตรยิ ์ กลุ่มรอยัถลิสต์ และพรรค
ประชาธิปตั ย์ ทตู องั กฤษเหน็ ว่าแผนทางการเมอื งของจอมพลป.และพล,ต.อ. เผา่ เป็น
ยทุ ธวิธีทางการเมืองทีม่ คี วามเรย่ งอย่างมาก5'' กลางเดอื นพฤษภาคม ท้งั จอมพลป.
และพล.ต.อ. เผ่ากำลังเตรียมแผนการใหมใ่ นการตอ่ ต้านกลุ่มทีเ่ ป็นปรปกั ษ์กับรฐั บาล
กตาอ่ รไไปห้กโดลับยพมาลร.อตฟ.อิน.คเผด่าสี อวยรูเ่ รบคื้อตงเหพลื่อังตกอาบรโลตัง้คควณามะผเคู้แลท่อื นนไไปหตวขิดอตง่อสปถราีดบีทันี่จกีนษเตัพรื่อิยเ์ตกรลยี ง่ม.
รอยลั ลสิ ต์ และจอมพลสฤษดิ้57 ต่อมาทตู อังกฤษไดร้ ับรายงานขา่ วจากหนงั สอื พมิ พ์
อกอลบา่ วเซตออรบฟ์ ขท้ออชรกั ์ ถ{Oามbขseอrงveนrัก)ขซา่ ่งึวลเกง่ียบวทกสับมั กภราณษณสี ว์ขรอรงคพตูนสใุขดยพเธนอมแยนงะคน์ ำภนรกัยิ าขข่าอวงใปห!ร้!ีด.ี
ไถดา!ม้ ชบ้เรคุ ิอ่ คงลสสวรำครคัญตทโร่ีจูเ้มรด่ือรีงาดชังสกำลนา่ กัวอทยาู่ตงอหงันกกั ฤษเขบาันเหทน็ กึ ววา่ กา่ รขณณสี ะวนรรัน้ คหตนเปงั ส็นือเรพือ่ นิงอพ่อใ้ นนไไทห!0
และสัง่ ห้ามเจา้ หน้าทข่ี องสถานทตู ฯรายงานข่าวใดๆที่เกยี่ วขอ้ งกบั เร่ืองสวรรคตอีก5S
ตน้ เดือนมถิ นุ ายน 2500 แมก้ ระแสข่าวการกลับไทยของปริดีจะเร่ิมจางหายไเ-
จากหนา้ หนงั สอื พิมพ์แล้วกต็ าม แตค่ วามเคลือ่ าเไทวของกล่มุ คนไทยท่เี ดืนทางเข้าสู่
55 "the Embassy in Thailand (Bishop) to the Department of State, 24 May 1957,*
, - .in Foreign Relatiotis of the United States 1955-1957 Vol. 22 (1989 920 21) I
:fJ NA, FO 371/129611, Gage to Tomlinson, 12 May 1957; ร
: NA, FO 371/129611, Gage to Foreign Office, 15 May 1957 ; “the Embassy in
Thailand (Bishop) to the Department of State, 24 May 1957," in Foreign Relations
-of the United States 1955-1957 Vol.22 (1989, 920 21),
58 NA, FO 371/129653, Whittington to Foreign Office, 15 May 1957. m
I
232
ทพเมธี ลมพัด'หวน
จีนกลับมีความคกึ คกั มากขึ้น ขณะนนั้ กลมุ่ ดีและกล่มุ ฝ่ายซา้ ยท่มี ีความสัมพันธก์ ับ
ปรีดใหก้ ารสนบั สนนู รฐั บาลจอมพล ป. เพิม่ ขึ้น ทำใหพ้ ล.ต.อ. เผา่ เปดิ การรกุ ตอ่
สสถถาาบนันทกูตษอตัังรกิยฤ์แษลไะดก้รลับมุ่ รราอยขงลั าลนสิขตา่ ว์ททีใ่ หอี่ ก้}ั ไามรย่สืนนขบั นั สวนา่ นุ พจลอ.มตพ.อล.สเฤผษา่ มดีแีม๋ ผากนขกึน้ าตรทามำไใปหดเ้ กว้ ิดย
การสละราชสมบตั ิดว้ ยคดีสวรรคตและสถาปนาสาธารณรฐั ขึน้ และรายงานต่ออกี ว่า
หร่เงสือพิมพฝ์ ่ายซ้ายวจิ ารณส์ ถาบันกษตั ริย์ พระราชวงศ์ และกองทพั ไดอ้ ยา่ งอิสระ
โดยตำรวจมิได้ดำเนินการควบคุมไตๆแตก่ ลับใหก้ ารสนับส'นุนการวิจารณเ์ หล่าim ใน
ขณะทจ่ี อมพลสฤษดี้ขงั คงรกั ษาความรว่ มมอื กบั กลุม่ รอขัถลิสต์อย่างใกลช้ ิด สถานทูต
พองัลก.ตฤ.ษอเ.หเผน็ า่ ววา่ า่ จจอะมดพำเลนสินฤไษปดใแนลทะิศกทลา่มุ งรใดอข',,'ัลลสิ ต์นน้ั ลว่ งรแู้ ผนการของจอมพลป. และ
ในตน้ เดีอนมิถุนายนปีเดียวกนั ซ่ึงเปน็ เดอื นท่พี ระบาทสมเด็จพระเจา้ อย่หู ัว
มอากี นานัรปทรมาหศดิ รลยั เคสรด้ังจ็ สสำวครัญรคขตอองยา่“งชป้างรงิศานแาดเมง่อื”',"11ผปู้พีทยแ่ี าลย้วามณบบอรกเิเวปณ็นทน้อยังวส่านา“มใคหรล”วงอไดยู่้
ฌองหลังการสวรรคตดังกลา่ ว ตอ่ มาในกลางเดือนนน้ั เอง นกั ขา่ วได้นำการปราศรยั ของ
เ“อชา้าเงรง่อื างแดดังงก” ลมา่ าวถมาามขคยวางยคอวภายั มวง(ศช์ าเวขไาทตยอ,บ1ข6อ้ ชมกั ถิ ถุนาามยดนังก2ล5า่ 0ว0ว)่า
หนงั สอื พิมพ์ไมค่ วร
นอกจากนี้ ในชว่ ง
-เเวพลอื่ าชเ!ดึ้ หีย้เวหกน็ ันวใา่ ดมม้ ีกกีารารสนร้าำงบพันยทานกื ลเทบั จ็ ขเพออ่ืงพปรระักยปารศำรปยรุทดื ธแี เลสะนพีมวากเปวา่ิดเกเผย่ี ยวใขนอ้ หงนกับา้ หกนารงั สสวอื รพรมิคพต์
ของพระมหากษตั รยิ ์ (ประจวบ 2543, 435 36) กลุ่มรอขัลลสิ ต์พยายามกดดนั รฐั บาล
จอมพลป.จับกุม “ช้างงาแดง” ต่อมาตำรวจจับและปรับเงนิ “ช้างงาแดง” ด้วยความ
1 NA, FO 371/129611, Adam to Tomlinson, 8 June 1957.
,jU ซโอเอบนั ทึกบทบาทของ ‘‘ข้างงาแคง,, หรือสง่า เนองนิยม ว่าเขามบี ทบาททางการพองตั้งแต่
ปี 2490 ด้วยการแจกใฆปสวิ ทางการเมืองลึกลับหลายคร้งั โนนามของ “ชา้ งงาแคง” ชา้ งงาดV แทะ
“Buddha's disciples” ตอ่ นาเขาถูกตำรวจจับเมอวันที่ 9 มกราคม 2492 เนองจากเปน็ ผแู จก
ใบปสิวท่วี จิ ารณ์รืฐบาลหลังสงครามโลกครัง้ ท่ีสอง แทะเขามีบทบาทเรยื กรอ้ งให้จอมพล ป, คนี ดี
กบั ปรีดี ทัง้ นกมิหลงั ของเขาเคยเป็นเาทหบาั ทใ่ี นสหอาชิวะกรรมกรแห่งประเทศไทยและอดตี
ขา้ ราชการกรมโฆษณาการ เอกสารชันนีใ้ ห้ขอ้ มูลวา่ สงา่ เปน็ สมาชกิ ชนชนั้ กรรมาชพื หรือพรรค
คอมมวิ นสิ ต์แห่งประเทศไทย (NARA, RG 59 Central Decimal File 1945-1949 Box 7251,
Summary of Political events in Siam January 1948). ในชว่ งปี 2500 เขาเป็นสมาชกิ ของ
พรรคศรอาริยเมตไตรย์ของ ร.ต.อ. เฉยี บ ชยั สงฅ์ คนสนทิ ของปรีดดี ว้ ย
233
ขุนศึก ศักดินา และพญาอนิ ทวี
ผดิ ฐานละเมดิ กฎหมายการใชเ้ คร่ืองขยายเสียงโดยมไิ ดร้ ับอนุญาตจากทางราชการ
การคำเนน้ การของรัฐบาลดังกลา่ วใตส้ รา้ งความไม่พอไจใหก้ ลุม่ รอย'้ลลิสตเ์ ป็นอนั มาก
(ส&พรัฐ, 30 มิถนุ ายน 2500)
.ความพยายามทอับมาเป็นพนั ธมิตรทางการเมอื งระหว่างรฐั บาลจอมพล ป กบั
ปริดแี ละกลุม่ ปรดิ ชี งี่ ไคเ้ รมื่ ตน้ ไปแลว้ มีความคบื หนา้ เป็นอันมาก ทำใหป้ าล พนมยงคํ
จผอูเ้ ปม็นพบลุตปร.ชเามย่ือควนนั โทตข่ี 2อ4งปมริถดี ุนี ภายายนห2ล5ังเ0ม0อื่ เทขาีว่ ไัคดมร้ หับนาธริ าโตทยุษวุ กรรารชมรแงัลสว้ ฤไษดฎม้ โ้ิ าดขยอจลอาบมวพชลกปับ.
ผ้เู ปน็ มิตรเกา่ ไต้ฝากข้อความผา่ นปาลไปยังบดาของเขาว่า “บอกคุณพอ่ ของหลาน
ดว้ ยนะว่า ลุงอยากให้กลับนาชว่ ยลุงทำงานให้ชาติ ลุงคนเดยี วสศู้ ักดินาไม่ไหวแล้ว”
(ไทราบวัน, 26 มถิ ุนายน 2500 ; ประจวบ 2543, 410 ; พนู สุข 2525, 76) ในชว่ ง
เวลาดังกลา่ ว กระทรวงการตา่ งประเทศสหรัฐคไดร้ ายงานสถานการณ์การเมอื งไทยว่า
มีข่าวทีล่ ือกันท่วั ไปในสงั คมว่ามื “บคุ คลสำคัญอย่างมาก” ท่ไี ม่มใี ครคาดคิดอยเู่ บ้อื ง
หลังการสวรรคตไดแ้ พร่สะพดั ไปทว่ั สงั คม61 โดย ม.ร.ว. เสนยิ ์ ปราโมช ได้บันทกึ
เหตุการณ์ในช่วงเวลาดังกลา่ วว่า ควง อภยั วงศ์ เคยเลา่ ใหเ้ ขาพึงว่า “จอมพลป. จะ
หาเรือ่ งในหลวง” (เสนยี ์ 2543, 104)
ตน้ เดือนกรกฎาคม 2500 หนงั สือพึมพ่ไนฮ่องกงชีอ่ ยอ่ งกงไทรกอร์สแตนดาm
( Hong Kong Tiger Standard ) ได้,นำคำ'ให้สัมภาษณ์'ของป'รดี 'ใี น ตา้ กงเผ่า ซึง่ เป็น
หนังสือพมิ พ่ไนจีนมารายงานต่อวา่ ปรดี กี ล่าวว่าจักรวรรดินยิ มอเมรกิ าขดั ขวางการมี
ความสัมพนั ธร์ ะหว่างไทยกบั จีน และเขายอมรับวา่ เขาไต้ตดต่อกบั บคุ คลสำคัญยิง่ ใน
ไทยเพื่อการเดนิ ทางกลับมาตอ่ สู้คดีสวรรคตในไทย'’" ตอ่ มาสถานทูตองั กฤษรายงาน
,1เ NAHA, RG 59 Entry Thailand 1955-1959 Box 3909, Memorandum of Conver-
sation Brigadier General Wallop Rojanawisut, Colonel Edward Lansdale and
Kenneth T. Young, 24 October ใ957.
02 หจช. 80/158 เอกสารกระทรวงการต่างประเทศ เร่อื ง นายปรดี ี พนมยงค์ ให้สัมภาษณ์
หนงั สือพิมพ์เก่ยี วกบั ประเทศไทย (2500); Hong Kong Tiger Standard, 9 June 1957. คณะ
วตัฒำรนวธจรมรามวบัไทตยวั จไปำนสวอนบส4ว0นคพนรรไคดป้เดรินะชทาาธงป็ กตั สซบั !มดา้1จจามกดจวี นี ัฐคบอาลมวมา่ วิ นกาสิ รตทใ์ ่ีรนฐั เบดาือลนไกมร่จกบฎกาุมคคมณะ2ว5ฒั00นธโดรขรมม
ไทยเป็นการแสดงไหเ้ หน้ ว่าไทยกำดังผอ่ นคลายไนการตอ่ ต้านจนคอมมิวนสิ ต์ จากนั้น สวุ ัฒนิ
วรดิลก หัวหนัาคณะวฒั นธรรมไทยไดแ้ ถลงขาวว่า เขาไดพ้ บกับปรีดซี ง่ึ มคี วามตอ้ งการกสบั ประเทศ
ไทย และเขาไดบ้ นั ทกึ ไวว้ ่า จอมพลป. สนโจเรื่องทเี่ ขาไดเ้ ดินทางไปจีนมาก และจะสง์ คนมาบัดไห้
234
ยามเมือ่ ลม-พดั ทวน
. .วา่ พล ด อ. เผา่ ยงั คงตดิ ต่อกบั ปรดี ใี นจนี ผ่านกลมุ่ ปรืดไี าเไทยต่อไป โดย พล.ต.อ. เผ่า
หกลวมุ่ังทรอ่ีจะยลันลำกสาตร์รตว่ ัดมสมนิ อื คกดับสีจวอรมรพคลตสทฤี่ผษดิ ดพีเ้ พลาือ่ ดโขตอ้กงลศับาจลอมมาโพจลมปต.รี แาลชะสพำลน.ักต.อซ.่งึ เสผํง่าผ63ลให้
ปลายเดอี นกรกฎาคม คลั เลส รมว.ต่างประเทศสหรฐั ฯ มิบันทกึ ตอบกลบั ถงึ
สถานทูตสหรัฐฯในกรงุ เทพฯ พรรณนาถงึ ความดกดรทางการเมอื งของพล.ต.อ.เผา่
ในขณะท่ีจอมพลสฤษดไต้รับความนยิ มจากประชาชนมากยง่ิ ขน นอกจากนี้ยงั ไดร้ ับ
. .การสนบั ส'นนจากกลุม่ รอยัลลิสต์และพรรคประชาธิป๋ตยเ์ พอ่ื ตอ่ ต้านแผนนำปรืดกี ลับ
รมาายไงทายนขกอลงบัจอไมปพลลอนปด. อแลนะยพืนลยันตถองึ .คเวผา่าม,’'1เหโน็ ดขยอสงถสานหทรัฐตู ฯอวังกา่ พฤษล.ใตน.วออ.ชเผิง่าตกนั ัาลดัง.ี เซสี.อ่ื ไมด้
จคะวเาหม็นนไยิ ดม้วท่าสางหกราฐัรฯเมไือมงพ่ อดใรจงรกัฐนั บขาาลมจกอบั มจพอลมปพ.ลทส่ีพฤยษาดย้ทิาม่มี ถีออนยาหคตา่ งทอาองกกาจราเกมสอื หงมราัฐกฯกดว้ว่า'’ย:>
การเปดิ ไมตรกี บั จนี และสหรฐั ฯไม่เห็นด้วยกับแผนการสาธารณรัฐของจอมพลป. และ
พล.ต.อ.เผ่า เน่อื งจากสหรัฐฯ ตอ้ งการสนับสนนุ สถาบันกษัตรยิ ใ์ ห้มีส่วนสำคัญโนการ
ทำสงครามจีตวทยากับคนไทยใหร้ ว่ มต่อต้านคอมมิวนสิ ต์ ดงั นัน้ ความตอ้ งการของ
สหรฐั ฯ จึงสอดคล้องกนั พนั ธมติ รใหม่ระหว่างสถาบนั กษัตริยแ์ ละกลมุ่ รอยัลลิสตก์ ับ
. . .จอมพลสฤษด้ี มากกว่าแผนการของจอมพลป พล.ต อ เผ่า และกล่มุ ปรีดี อกี ท้งั
กสาหรรเฐัมฯือมงไคี ทวยามเพต่อื ้อตงอกบารสสนนอบั งนสรโเยนบใาหยก้ขลอุ่มงสผหนู้ รำใัฐหฯมตท่ ่อีน่ไปิยม,,''สหรฐั ฯกา้ วขนมามอี ำนาจใน
ไปนอนคยุ กนั ทีบ่ างแสนสักคนื แต่การรัฐปว!;หารของจอมพถสฤษด!ทดชน้ ก่อน (สุวฒั น์ 2517, 71 ;
New York Times, 3 August 1957).
j:i NA, F0 371/129611, Adam to Selwyn Lloyd, 12 July 1957.
" NARA, RG 59 Central Decimal File 1955-1959 Box 3908, Dulles to Bangkok,
25 July 1957.
0:เ \TA, FO 371/129611, Snellgrove to Foreign Office, United States views about
The Prospect in Thailand, 31 July 1957.
’ij! "Outline Plan Prepared by an Interdepartmental Committee for the Operations
Coordination Broad-Outline Plan of Operations With Respect to Thailand,
20 March 1957,” in Foreign Relations of the United States 1955-1957 Vol 22 (1989,
913-15).
235
r
kร'ิ
=-fe S'
..ะ-, •Jr:
การเมองสองหนัาของจอมพลสฤษล้ส่งผลไห้เขาไดร้ ับการสนับสนนจากทัง้ กลมุ่ รอข้ลสสิ ตแ์ ละสหรัฐฯ
อกี ทง้ั ไดร้ บั ควานนิยมจากสาธารณชนรวมท้งั ฝา่ ยซ์ายบางกล่มอีกด้วข ขณะทภาพล4/กษณ๙ของร4/จ!] :ฯ
จอมพลป. และพล.ต.อ. เผ่าตกตาลงอยางมาก ในภาพสฤษดทั้ ่ามกลางฝงู ชนทีช่ มุ นุมต่อตา้ น “การ
เลอื กด้ังสกปรก*, (ภาพจาก Life)
บทที่ 9
การก่อควั ของ “ไตรภาคี”
ภาวะท่งึ อาณา,นคิ มและการลม่ สลายของประชาธิปไตยไทย
.ความไมพ่ อใจของวอชงิ ตนั ด.ี ซี ตอ่ รฐั บาลจอมพลป.พบิ ลู สงคราม
สถานการณ์การเมอื งหลังการเลอื กต้งั 'นน้ั สหรฐั ฯ เหน็ ว่าจอมพลสฤษด ธนะรชั ต์
ได้รบั ความนยิ มเพ่มิ ขน และหนงั สอื พิมพท์ ี่เปน็ กระบอกเสยี งของเขาก็ใดร้ ับความนยิ ม
จากสาธารณชนมากเช่นกนั ในขณะทค่ี วามนิยมของพล.ต-อ.เผ่า ศรยี านนท์ ดกต่าํ
สดุ ขดี แมว้ า่ จะไดร้ บั การสนบั สนุนจากจอมพลป.พบิ ูลสงครามและสมาชิกสภาผแู้ ทน
ราษฎรกสมุ่ ปรืดเี พือ่ ตอ่ ตา้ นความเคลื่อนไทวของสถาบันกษัตรยิ ์ กล่มุ รอยลั ลิสต้ และ
จอมพลสฤษดิ้กต็ าม 1นขณะทจี่ อมพลสฤษดเ้ิ ริม่ เปน็ ปรปักษก์ ับรฐั บาลจอมพลป. ด้วย
การเปน็ พน์ ธมิตรกบั สถาบันกษตั รยิ แ์ ละกลุม่ รอยลั ลืสตท้ ่ีไม่ตอ้ งการใหป้ รดื กี ลบั มาไทย
เพือ่ 'รอฟน้ คดีสวรรคตข๋ึนอีกคร้งั สว่ นตัวจอมพลสฤษด้เองกีตอ้ งการมีซัยชนะเหนอื
คู่แข่งทางการเมอื งของเขาคอื พล.ต.อ.เผา่ นอกจากนี้ จอมพลสฤษดย้ิ ังแสดงออกว่า
สนับสนนุ นโยบายตา่ งประเทศท่ีเปน็ กลางเพอี่ ใหไ้ ด้รับการสนับสบูนจากกล่มุ ฝา่ ยชัาย
ดอสีว้ ยานจตำ่อนมวานเขหานต่ึงง้ั เพพือ่รรสคนสับหสภนูมนซิเขีง่ าเใปน็นรทัฐสารภราวมดตัลัวเลขสองรสมมวา.ชตกิ ่าสงปภราะผเแู้ททศนไรดาษย้ ้าํฎกรบั ภทาคูต
สหรฐั ฯในไทยวา่ ความช่วยเหลอื ทางการทหารที่สหรัฐฯใหก้ ับกองทพั ทำให้จอมพล
สฤษตม๋ึ ความเขม้ แข็งทางการเมอื งมากกวา่ กลุม่ อืน่ ๆ;
-NAHA HG 469 Entry Thailand Subject Files 1950 1957 Box 59} Dulles to Embassy
London and Embassy Bangkok, 21 April 1957.
ชนุ ดึก ศกั ดนิ า และพญาอินทรี
ในเดอื นมิถนุ ายน 2500 สหรัฐฯ เหน็ ว่าฉากการเปล่ยี นผนู้ ำกลุม่ ใหม่ในไทยเริ่ม
มีความซัดเจนข้ึน นน่ั คอื ภาพของจอมพลสเ'เษดทิ้ ีไ่ ด้รบั ความนิยมจากประชาชนมาก
ข้นึ ทำใหเ้ ขากำลังก้าวขน้ึ มามอี ำนาจแทนจอมพลป.และพล.ต.อ.เผ่า สหรัฐฯประเมิน
ว่าทากมกี ารเปลีย่ นแปลงทางการเมอื งก็มอิ าจทำให้นโยบายด่างประเทศของไทยเปลย่ี น
แบบถอนรากถอนโคน แตเ่ ห็นเพียงการผลดั เปลย่ี นผู้นำรฐั บาลเท่าน้ันJ ในช่วงเวลา
เสียวกนั ซัใอเอประเมินสถานการณ์ของทายาททางการเมืองไทยคนต่อไปวา่ ความ
นยิ มของสาธารณชนทม่ี ตี ่อพล.ต.อ.เผา่ กำลงั เส่ือมถอยลง ในขณะทจ่ี อมพลสถุษด]ั,ด้
รับความนิยมอย่างมากนอกจากน้ี ในบันทึกการลิดต่อภายในของกระทรวงการตา่ ง
ปสรหะรเฐัทฯศทสีม่ หีตร่อัฐรฯฐั ทบ่ีวาอลชจอิงตมนัพดล.ีปซ..ใี ไนดหส้ ละาทย้อปนทิ ใี่ผหา่ น้เหฆน็ าถทงึ รี่ คัฐวบามาลไเมร่พิ่มอมในี จโแยลบะาไยมค่ไววา้วมาสงใัมจพขันอธง์
ออ่ นๆกับจนี และพยายามอยา่ งยิ่งทีจ่ ะเปน็ อสิ ระจากนโยบายต่างประเทศของสหรัฐฯ
สหรัฐฯจำเปน็ ต้องหยุดย้งั ความสมั พันธร์ ะหว่างไทยกบั จนี โดยไดส้ ง่ สัญญาณความ
ไมพ่ อใจหลายครัง้ ผ่านพจน์ สารสนิ เอกอคั รราชทตู ไทยประจำสหรัฐฯ และมอบหมาย
ให้บชิ อป เอกอคั รราชทูตสหรัฐฯ ประจำประเทศไทย แจง้ ความไมพ่ อไจของสหรฐั ฯ
ไคหณ้กะบั บจุคอคมลพไลปปเย.ือแนลไะทผย้นู เำพคื่อนแอจน่ื้งคๆวใานมรไัฐมบพ่ าอลรใจบั นที้ใรหาบจ้ อนมอพกลจปา.กทนร้ี าสบหโรดัฐยฯดตรอ้ งงอกกาดรสว้ ยง่
เนอื่ งจากสหรัฐฯไมพ่ อใจที่จอมพล ป.เลน่ บทตสองหน้าดว้ ยการรนยอมให้พล.ต.อ.
!เผ่าตดตอ่ กับจนี และอนณาตใหป้ ดเี ดินทางกลบั มาไทย ไนขณะท่ีอีกด้านหนงึ่ จอมพลป.
ทเุ ti
ก็ประกาศอยา่ งเปดิ เผยยนื ยนั การเปน็ มิตรชิดใกลก้ ับสหรัฐฯ และต่อดา้ นการมคี วาม
สมั พนั ธ์กับจนี 4
"National Intelligence Rstimate- Problem Developments in Thailand , 18 June
1957/ in Foreign Relations of the United States ใ955-1957 Vol. 22 (1989, 924).
3 NARA, CIA Records Search Tool (CRKST), CIA-RDP85S00362R000600010001-3.
25 June 1957, "Probable Developments in Thailand.” j
1 "Memorandum From the Assistant Secretary of State for Far Eastern Affaire
(Robertson) to the Secretary of State, 8 July 1957,” in Foreign Relations of the
United States 1955-1957 Vol 22 (1989, 929),
J
238
การกอ่ ตวั ของ “ไตรภาค"ี
ปีอมพลสลุษคแิ ละกลมุ่ รอยัตลสิ ต์กบั การแสวงหาความสนบั สนุนปาี ก
สหรัฐฯ
ภาวะลอ่ แหลมต่อเสถยี รภาพทางการเมอื งของรัฐบาลจอมพลป. เรมี ตน้ ขน้ เมอื
จอมพลสฤษดก้ี บั พระองค์เจา้ ธานนื ิวัต ประธานองคมนตรี และกลุม่ รอยัลลสิ ต์ จดั การ
ม่ระชุมลับวางแผนการรัฐประหารเมอื่ วนั ที่ 16 เมษายน 2500'’ วันร่งุ ชัน จอมพล
สถูษดสง่ ร.อ. สมหวัง สารสาส เปน็ ตวั แทนมาหยง่ั ทา่ ทืสถานทตู สหรฐั ฯ6 และแสวงหา
การสนับสนนุ การรฐั ประหาร ซง่ึ จะผลกั ดันให้ตวั เขาได้เปน็ นายกรัฐมนตรี แมใื นทาง
เป็ดเผยจอมพลสฤษตจ็ ะปฏิเสธความทะเยอทะยานน้ีกต็ าม นอกจากน พวกเขามแี ผน
กจจตะับอง้ั ตพมเจั้งพรา้อรหลยคนส่ไู สด้าฤททไ้ษมีส่ภดน่ถูมจาาิชะนนเนั ปทเน็แพตู มฝสื่อ่าพ้สหยนลรชัฐ.บันตฯสะ.อวนา่.จกุนเาผลกจาุ่่มอนจทมนั้ะหพตราัฐล่อรบตสไา้าฤมลนษพ่ ใคดอหว[้ใมนาจมจ่สรไะฐัภมถบากู่พผาตลอแู้ ง้ัจใทชจอนันขมรอโพาดงลษทยปฎนห.ราาแยรลรพ.ะแอลคตว.าส่เาขดวมาวมหา่4ร่ัน-ว5ฐั งัใบแจคจาวนลง้า่
ร.อ. สมหวงั แจ้งว่าสาเหตุทเี่ ขาต้องมาดดี ตอ่ สถานทูตสหรฐั ฯกเ็ พื่อขอการสนับสนุน
จากสหรัฐฯ เน่อื งจาก “บคุ คลสำคญั ” คนหนึง่ ในไทยเหน็ ว่าทัศนคตขิ องสหรฐั ฯ มี
ความสำคัญมากไนการรบั รองการรัฐประหารและรัฐบาลใหม่7 ต่อมาในปลายเดอื น
พแจฤง้ ษใภหา้สคถมานนั้นทูตเอฯงทจรอานบพวา่ลเสขาฤตษรดะิไ้ หดน้สกัง่ ทดตูวี ทา่ จหอามรแพลละปท.หแาลระคพนลส.นติท.อม.าเพผบ่ามบีแชผอนปกอาีกรทเพี่จ่อืะ
5 NARA, RG 59 Central Decimal File 1955-1959 Box 3908, Bishop to Secretary of
State, 19 April 1957. ดรู ายงานการประชมุ ลบั ระหวา่ งจอมพลสฤษด๋ีและกล่มร0ยัลส่ สิ ต์ใน NA,
FO 371/129610, Gage to Foreign Office, 17 April 1957.
6 ชิอมพลสฤษตเคยพยายามผกู ไมตรกี ับบชิ อป ทูตสหรัฐฯ ในต้นเดือนตุลาคม 2499 เขาเคยสง่
จดหมายลบั ไปหาบิชอปเพึป่ ข็ อตดิ ตอ่ เปน็ การสว่ นตวั และตอ้ งการเข็ญมาสนทนากบั กสมุ ทหารของ
เขา แตบ่ ชิ อปไมต่ อบสนองการติดตอ่ ในทางลับของจอมพลล1ฤษฅ เขาตอบปฏิเสธว่า สถานทตู
ชิะติดตอ่ กบั ไทยผ่านกระทรวงการตา่ งประเทศและนายกรัฐมนตรีตามชอ่ งทางทเ่ี ปน็ ทางการ
รุสหรฐั ฯ หากกล,ม่ ทหารจะติดตอ่ สถานทูตสหรัฐฯไหด้ ำเนนิ การผา่ นทคู ทหารเทา่ น้ัน ในการตคิ ต่อ
คเทระเา่ งนน£น จอมพลสฤษดส่ง พ.จ.บญุ มาก เทศบุตร เป็นผูกอจดหมายไปให้บชอป (NARA, RG 84
General Records, Thailand 1956-1958 Entry UD 3267 Box 106, Sarit to Bishop, 9
October 1956 ; Bishop to Sarit, 12 October 1956).
NARA, RG 59 Central Decimal File 1955-1959 Box 3908, Memorandum of Con-
versation Captain ร. Sarasas and Amos Yodes, Internal Politics, 15 April 1957.
239
ขนุ ศึก ศักดนี า และพญาอนิ ทรื
กำจดั เขาใหพ้ ้นไปจากเสน้ ทางการเมอื ง หากจอมพลป. และพล.ต.อ.เผ่าเคล่ือนไหว
ตอ่ ตา้ น เขาจะชิงลงมือกอ่ น โดยจอมพลสฤษดจี๋ ะอา้ งว่าการกระทำของเขาเปน็ การ
ขแตอผอ่ งนตส้ากหนารครฐั ขอฯมอไงมมจวิ อก่น่ีวมิสนัพตหลแ์ ลลปงั ะจ.ปาแกกลนปะ้นัอ้พงลนก.ลิชตมุ่อ.อปร.อไเยดผลั้ร่าลาทยสิ ด่ีงตาำนก์เนบักินลพับกวไากรปนตยยิ รงั มวงสอขหช้ามงิรตัฐกันฯับดโค.ีหวชร้า.ี อมวดตา่ อพอ้ ังน้งกกจฤาาษกร
สนับสนูนความพยายามของจอมพลสฤษด้ิ ควง และกลุม่ รอยลั ลิสต์ไนการล้มรฐั บาล
จอมพลป.8
รฐั ประหสาถรขานองทจูตออมังพกลฤสษฤเปษดน็ ้ีเใปน้าเหดมอื นายมลิถำนุดาับยตนอ่ จไอปมใพนลกสาฤรษขดอ้ิสกา่งรรส,อน.สบั มสหบวบุ ังแสตานรกสาาสร
เปน็ ตวั แทนมาขอการสนบั สบนุ การรฐั ประหารจากทตู อังกฤษ ร.อ. สมหวงั อา้ งว่ากลุม่
ทแผหนารกขารอขงจอองมจอพมลพสลฤษปต. แไ็ ลดะร้ บัพกลา.ดรส.อน.บัเผส่าทนตีู่นอ้จงากกาสราใมหเห้เกลดิ ่ากทาัพรสแลละะรพาลชเยรแ์อื ลนะเพนือ่ำไขปดั สขู่กวาารง
จดั ตังสาธารณรฐั แผนการรฐั ประหารของพวกเขาวางตัวจอมพลสฤษด้เิ ปน็ นายก
รัฐมนตรี และควง อกัยวงศ์ เป็นรองนายกรัฐมนตรีในรัฐบาลชุดใหม่ จากนนั้ ร.อ.
สมหวงั ไต้เสนอขอ้ แลกเปลีย่ นกบั องั กฤบว่า หากอังกฤษให้การสนบั สนนู การ
รัฐประหาร รัฐบาลชุดใหม่ของพวกเขาจะเปิดโอกาสใหอ้ ังกฤษกลับเช้ามามืบทบาทใน
เอเชียตะวนั ออกเฉยี งใต้ด้วยการรนยอมให้องั กฤษมฐานะเป็นผ้ชู ว่ ยและที่ปรกึ ษา
รัฐบาล ในรายงานของสถานทูตองั กฤษบนั ทกึ ว่า ตัวแทนของจอมพลสฤษดิคนน้ัใด้
เคยแอบไปพบบิชอป ทตู สหรัฐฯ มาแล้ว แดไ่ ม่ได้รับการสนับสนนู เพราะนิชอปให้
การสนับสนูนรัฐบาลจอมพล ป. แตท่ ูตองั กฤษรายงานวา่ ความพยายามทำรัฐประหาร
ของจอมพลสฤษดอิ าจจะไดร้ ับการสนบั สนนู จากชสั แมคไทย อนั เปน็ หน่วยงานของ
กระทรวงกลาโหมของสหรฐั ฯเพราะจัสแมคไทยสนับสนูนกล่มุ ทหาร9 แม้ว่าฝา่ ยตอ่ ตา้ น
รัฐบาลจะเคล่อื นไหวในทางลบั ก็ตาม แตส่ ังคมกร็ บั รูเรือ่ งดังกล่าวกันอย่างกวาั งขวาง
8 NARA, RG 59 Centra] Decimal File 1955-1959 Box 3912, Tremblay to Secretary
ofof State, 20 May 1957 ; NARA, RG 59 Central Decimal File 1955-1959 Box 390S.
Bishop to Secretary State, 29 May 1957.
' NA, FO 371/129611, Adam to Tomlinson, 8 June 1957. รายงานให้ข้อมลู ว่า บคุ คล
อนๆทีจะเข้ารว่ มเปน็ คณะรฐั มนตรี เช่น ม.ปี. ววิ ัฒนไชย เจาพระยาศรีธรรมธเิ บค กรมหม่นื นราธป ร
จะเป็นรมว. ตา่ งประเทศ สว่ นป๋วย องกากรณ์ จะเดนิ ทางกลบั มาจากองั กฤษเพ่อี รบั ตำแหน่งใน
คณะรฐั มนตรชี ุดใหม่
240
การก่อตวั ของ “ไตรภาค "
!ข้นหนังสือพมิ พล์ งข่าวว่า ‘‘พรรคประชาธิปัตย์ พวกศักดินา และจักรวรรดินิยม
ร่วมมอื กนั เพึอล้มล้างรฐั บาล" อยา่ ง รก็ดี ควง อภยั วงฅ์ หัวหนา้ พรรคประชาธปิ ัตย์
ออกมาปฏเิ สธข่าวดังกล่าว (ส'ยามนิกร, 9 มิสุนายน 2500)
Iการเมือกงาสรปอลงุกหกนระา้ แขสอ[งจจมอตีคมวพามสสสมั ฤพษนั ดธิ ,์ ทย-สหรัฐฯ และการเรียกรอ้ งใหถ้ อนทหาร
ขัสแมคไทยออกจากไทยในชว่ งการรณรงค์หาเสยี งเลือกต้งั ต้ังแต่ปลายปิ 2499 จนถึง
ปลายเดือนกุมภาพนั ธ์ 2500 ท่ีผ่านมานั้น รัฐบาลจอมพลป. เชื่อวา่ ทหารของกลมุ่
จอมพลสฤษดิอยเู่ บอื้ งหลังการใหข้ า่ วแก่หนังสอื พมิ พฝ์ า่ ยซ้ายใจมตีความชว่ ยเหลอื
ทางการทหารที่สหรฐั ฯใหก้ บั ไทย1, ตอ่ มาเมือ่ จอมพลสฤษดกลายเปน็ ศูนยก์ ลางของ
การตอ่ ต้านรัฐบาลจอมพล ป. และสหรฐั ฯ เขากไ็ ดร้ ับการสนับสนุนจากกล่มุ ฝา่ ยซ้าย
อยา่ งมาก อยา่ งไรกต็ าม ส่ิงที่เขาแสดงออกเพี่อแสวงหาการสนบั สนนุ ทางการเมืองกบั
ความตอ้ งการท่ีแท้จรงิ ของเขาน้ันมคี วามแตกต่างกนั เห็นได้จากเม่อื จอมพลสฤบต้ั
ย่ีนขอ้ เรียกร้องต่อรัฐบาลวา่ เขามืได้เรียกร้องใหช้ สั แมคไทยถอนทหาร เพยี งแตเ่ รยี กร้อง
ให้รฐั บาลลดงบประมาณทางการทหารเท่านน้ั แตป่ รากฎว่าการแถลงขา่ วในทส่ี าธารณะ
นน้ั จอมพลสฤษด็และกลมุ่ ทหารของเขากลับใหส้ มั ภาษณห์ นังสือพมิ พ์วา่ พวกเขา
เรยี กรอ้ งใหจ้ สั แมคไทยลดจำนวนเจ้าหนา้ ทีใ่ นประเทศไทยลง สถานทูตสหรัฐฯ
วิเคราะหว์ ่า การกระทำของสฤษดและกลมุ่ ทหารคือยทุ ธวิธที างการเมอื งเพีอ่ แสวงหๅ
ความนิยมจากสาธารณชนและการสนบั สนนุ จากเหลา่ นกั การเมอื งฝๅ่ ยซ้าย ศวาน
. ,เคลอื่ นไหวของกลุ่มทหารบสื้ ร้างความไมพ่ อใจใหก้ บั จอมพลป เปน็ อยา่ งมาก1
การแสดงตนเป็นปรปักษ์กบั รฐั บาลและสหรฐั ฯของจอมพลสสษุ ด้ติ อ่ สาธารณะ
ทำใหเ้ ขาได้รับความนิยมชมชอบจากปญ๋ ญๅชนและกล่มุ ฝ่ายซา้ ยมาก ตอ่ มาเขาสร้าง
_อถเรเงึ มอ1งร0นคิกหาา่าย!จกช(บ1รฃ้-7ฐั า่(-ม3ย2น)6ดตาสมมรรถิ ีคนุ0วว2าันาย0มทน1ต่ี.112ก835ล.0!งม0ว'2ิถ)่า7นุดบ้วาเนั สยยทกนกกึสา2ขารร5อชส0งว่ ำ0นยนา;เกัยหแนใลเถนาอื ลยทกงจากรางัฐาตทรมกิ ณหนวนา์สตริชำรรนี ะเเักรลหอีคขวงณา่าธงแะกิ รถราฐััฐลรบงมคกนณาาลตระไรณรทฐัี ์สยมเรำกนน่ือับตงกั รรคคัJีฝา่ณบใ่าชะยารก้จลัฐา่าสรมยหเตนมราตอืั£มงรี
ความตกลงวา่ ดว้ ยการช่วยเหลือหางทหาร ระหว่างรฐั บาลไทยกบั รฐั บาลสหรฐั อเมรีกา ว ั บ ท ี ่ I S
มถิ นุ ายน 2500.
NARA, RG 469 Entry Thailand Subject Files 1955-1959
Tremblay to Secretary of State, 21 June 1957. Box 59, Theodore A.
241
ชุนศกึ สกั คนา และพญาอินทวี
พันธมิตรกบั สมาชกิ สภาผูแ้ ทนราษฎรภาคอสี านฝ่ายซา้ ยด้วยการจดั ตงั้ พรรคสหภูมขิ ึน้
เม่ือวันที่ 21 มิถนายน 2500 เพอื่ เปน็ ฐานการเมอื ง‘ของเขาในรฐั สภา เขาได้มอบหมาย
ให้สุกิจ นิมมานเหมนิ ท้ เป็นหัวหน้าพรรค โดยมสิ งวน จันทรสาขา นอ้ งชายต่างบิดา
ของเขาเปน็ เลขาธกิ ารพรรคฯ และมีแกนนำสำคัญของพรรคคอื สมาชกิ สภาผแู้ ทน
ราษฎรภาคอีสานฝ่ายซา้ ย เชน่ ญาติ ไหวดี อารีย์ ตนั ติเวชกลุ และสอง มารังทลู
เปา้ หมายของพรรคคือการล้มรฐั บาลจอมพลป. ทำลายพล.ต.อ. เผา่ โจมดีชโี ต้ และ
ตอ่ ตา้ นสหรฐั ฯ1^
แม้วา่ จอมพลสฤษด้แี ละกลมุ่ ทหารจะเล่นบทตอ่ ต้านสหรัฐฯอย่างต่อเนือ่ ง โดย
ใหส้ ัมภาษณต์ ่อสาธารณะว่าพวกเขาสนบั สนนุ ให้ขัสแมคใทยถอนทหารออกจากไทย
แต่ในทางลบั แล้วปรากฎวา่ เขาได้เผยท่าท็ที่แหจ้ รงิ แก่ พล.ต. อาร์. ซี. พาร์ทรดิ จ์ ( R.
c. Partridge) หัวหนา้ ชัสแมคไทย วา่ ขอ้ เรยี กรอ้ งต่างๆของเขาตอ่ จสั แมคไทยที่
ปรากฎในทส่ี าธารณะนั้นไม่เปน็ ความจรง ดงบันทกึ การสนทนาทบ่ี า้ นสีเ่ สาเทเวศน์ใน
กลางเดอื นกรกฎาคม 2500 ทพ่ี ล.ต.พารท์ ริดจร์ ายงานกลับไปยังสหรัฐฯโดยเขาถาม
จอมพลสฤษด้วี า่ “กองทพั บกต้องการใหท้ ปี่ รีกษาทางการทหารของจัสแมคถอนตวั
ออกจากไทยหรือ ?" จอมพลสฤษดิ้ตอบว่า “ไม่” ต่อมานายพลแห่งกองทพั สหรัฐฯ
ถามเขาอีกวา่ “กองทัพต้องการให้ขัสแมคลดขนาดลงหรอื ?” จอมพลสฤษดไิ้ ม่ตอบ
คำถามแต่กล่าวว่า "ให้มาคยุ กันวนั หลงั ” คำถามสดุ ท้ายทนี่ ายพลคนดงั กลา่ วถามคอื
“ทำไมจึงใหส้ ัมภาษณ์แก่หนงั สือพิมพ์วา่ ต้องการใหข้ ัสแมคถอนหรอื ลดกำลงั ทหารของ
สหรฐั ฯในไทยลง” จอมพลสฤษดิ้ตอบวา่ “ขา่ วบนหน้าหนังสอื พิมพเ์ ช่อื ถือไมไ่ ด้’'
บนั ทึกการสนทนาน้สั ะหอ้ นให้เห็นวา่ สหรัฐฯรับทราบถึงการเล่นบทการเมอื งสองหน้า
ของจอมพลสฤษด้ิเพ่อื หวังไดร้ ับการสนับสนุนจากสังคม แต่มิได้ฏีความตอ้ งการให้
สหรฐั ฯถอนทหารจริงตามทเี่ ขากลา่ วแก่สาธารฌรแตอ่ ย่างใด
สถานทูตอังกฤษในวอชิงตนั ด.ี ช.ี รายงานว่า กระทรวงการต่างประเทศสหรฐั ฯ
เห็นว่ารฐั บาลจอมพลป.กำลังค่อยๆปรบั นโยบายต่างประเทศ เนื่องจากความจำเปน็
NARA, RG 59 Entry Thailand 1956-195K Box 3909, Bishop to Secretary of
State, 5 August 1957. d
11 NARA, RG 59 Central Decimal File 1955-1959 Box 3913, Memorandum for
Record Conversation between Major General R. c. Partridge and Field Marsh i.
Srisdl on 16 July 1951 ; Bishop to Secretary of State, 31 July 1957, 1
242
การก่ยคัวของ ‘ไตรภาค"ี
ทางการเมองภายใน'ท่ีรฐั บาลจะตอ้ งรกั ษาอำนาจ และผู้นำไทยตความสถานการณ์
ระหว่างประเทศดว้ ยมุมมองทลี่ งั เลสงสยั ในความช่วยเหลือจากสหรฐั ฯ ต่อไทยในการ
ส่อต้านอทิ ธพิ ลของจีน สง่ ผลใหร้ ัฐบาลเรมเปล่ียนแปลงนโยบายต่างประเทศ เหน็ ได้
จากการทร่ี ฐั บาลยนยอมใหค้ ณะผู้แทนไทยหลายคณะเดินทางไปจนี การเปิดสัมพันธ์
ทางการตา้ กับจีน การรนยอมไห้ภาพยนตรจ์ นี เข้ามาฉายในไทย รวมทั้งการเปิดโอกาส
ใหพ้ นู สขุ พนมยงค์ ภรยิ าของปรีดี พนมยงฅ์ เคนทางกลับจากจีนมาไทยพรอ้ ม
ประกาศว่าปรตี ็จะกลับไทย การเพกิ เฉยต่อบทบาทของหนังสือพมิ พ์ส่วนใหญท่ ่ีกระตนุ้
ให้คนไทยต่อตา้ นสหรฐั ฯ และซโี ต้ รวมถงึ เรยี กรอ้ งให้ไทยมนี โยบายตา่ งประเทศท่ี
เปน็ กลาง ตลอดจนการทรี่ ัฐบาลนริ โทษกรรมให้กบั อดีตนักโทษการเมืองซงึ่ สว่ นใหญ่
เป็นพวกฝ่ายซา้ ยและคอมมวิ นิสต์ การดำเนินการทงั้ หลายเหลา่ น้ีของรฐั บาลทำไห้
สหรัฐฯไม่พอใจและต้องการให้ “นโยบายตา่ งประเทศของไทยกลับไปส'สู่ ่ิงท่ถี กู ต้อง
ตามท่สี หรัฐฯต้องการ” 1 ''
การรกุ ทางการเมอื งของชิอมพลสฤษคแิ ละกล่มุ รอยัลลิสต์ กับการสร้าง
พนั ธมติ รระหวา่ งรฐั บาลกับคณะราษฎร
.เดอื นสิงณหาหค้วมงเว2ล5า0ข0อนงกนั้ ารจตอ่อมลพ(ุ่ทลางปก.าพรเยมาือยงาใมนจชำ่วกงัดปฐลาานยอรฐัำนบาาจลทจอามงเพศลรปษฐใกนีจทขลอางง
พล.ต.อ. เผ่าและจอมพลสฤษดดว้ ยมดีคณะรัฐมนตรที ่ใี หร้ ฐั มนตรที กุ คนถอนตัวออก
จากธุรกิจการค้าของรัฐวสิ าหกิจและบรษิ ทั เอกชน แต่จอมพลสฤษดไม่ยอมปฏิบัติตาม
เขาไดน้ ำกลมุ่ ทหารคา่ ยสเ่ี สาเทเวศนช์ ง่ึ เปน็ กลมุ่ ท่ีสนับสนุนเขา ลาออกจากคณะ
รัฐมนตเรี โดยตวั เขาเองไดล้ าออกจากรมว. กลาโหมเมีอ่ วน้ ท่ี 20 สงิ หาคม แม้เขาให้
สัมภาษณป์ ฏเิ สธวา่ การลาออกของเขาไม่เกี่ยวข้องกบั การใหร้ ฐั มนตรถี อนตัวออกจาก
ธุรกิจของรัฐและเอกชน แตเ่ กิดจากความไม่พอใจรฐั บาลเท่าน้ัน ส่วนจอมพลผินและ
. . .พล.ต.อ. เผ่า แกนนำของค่ายราชครู ยนยอมถอนตวั ออกจากธรุ กิจ โดย พล ต อ เผา่
ประกาศถอนตัวออกจากการค้าเพอ่ื ดำรงดำแหนง่ อธบิ ดกี รมตำรวจและรมว.มหาดไทย
องก]4ฤษNปAร,ะFจำOสห37ร1ัJ1/1ไ2ด9้เ6ข1า้ พ1,บAต้า.Jห.นdาeที่รLะaดบั Mสงูaขreอ'!tกoระTทoรmวlงiกnาsรoคnา่ ,ง7ปรJะuเlทyศ1E9m557jiเทดอว่ี อลชา้งแคมันรถ์ ท,ี ซฅี.
ต่อมาเขาไดฑยงานท่าทขี องเจาหน้าท่ีเท1รฐหกลบไปยงลอนดอน; Sneilgruve to Foreign Office,
United States views about The Prospect in Thailand, 31 July 1957.
243
ชุนศกึ ศกั ดนิ า แสะพญาอนิ ทรี
ต่อไป หลังขากนัน้ กลุ่มตำรวจก็เตรียมความพรอ้ มเพอื่ ตอบโตค้ วามเคลื่อนไหวจาก
กล่มุ ทหารของจอมพลสฤษดทันท้ ' สถานทูตสหรัฐฯ รายงานในปลายเดอื นสิงหาคม
วา่ จอมพล ป. พยายามแกป้ ๋ญหาการคอร์รปั ชน่ั ที่เกิดชนั กายในรัฐบาลซึ่งส่งผลกระทบ
ใหเ้ กิดความแตกแยกภายในรฐั บาล เน่อื งจากเขาต้องการจำกดั อิทธพิ ลของจอมพล
สฤษดิ้และควบคมุ พล.ต.อ. เผา่ เพอ่ื สร้างความมัน่ คงภายในรัฐบาล16
ในขณะเดยื วกนั กลุ่มรอยัลสสื ตไี ดเ้ ปิดการรกุ ทางการเมียงต่อรฐั บาลจอมพลป.
ด้วยการอภปิ รายทวั่ ไปในวันที่ 26-27 เดือนสงิ หาคม 2500 ใดยพรรคฝ่ายคา้ นที่นำ
โดยพรรคประชาธิปฅั ข์เป็นผเู้ สนอญัตติ ขอ้ กล่าวหาหนึ่งคือ รัฐบาลจอมพล ป. ไม่
สามารถรักษากฎหมายบา้ นเมอื ง เปน็ เหตุใหเ้ กิดความไม่สงบเรยี บร้อยและมกี ารหม่นิ
พระบรมเดชานุภาพเกดิ ชัน (เปดี อภิปรพทัว่ ไปเม่อื 29 ต'งิ หาคม 2500 รวน 2 วนั 2 คนื
2501) โดยพรรคประชาธปิ ๋ตยอ์ ้างวา่ หนังสือพิมพ์ของ พล.ต.อ. เผา่ ลงข้อความโจมตี
สถาบนั กษตั ริย์ว่า พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยูห่ ัวทรงให้เงนิ สนับสนนุ พรรคประชาชิปืดย์
-จำนวน 700,000 บาท และรฐั บาลเตรียมการจับกมพระองค์ (รายงานการประชุมสภา
ผแู้ ทนราษฎรสมยั สามญั 2506, 1023 35 ; ไทยน้อยและกมล 2503, 67-68)
13 หปชี , กคึ 0202.1,1/13 เอกสารกระาารวงคมนาคม เรอง บันทึกทารประชุมคณ!;รัฐมนตรี คร้ังที่
.23/2500 (พ.ศ. 2500); สารแป, 21 สง่ หาคม 2500; NAHA RG 50 Entry Thailand 1955-195'ง
cBox 3909, Bishop to Secretary of State, 20 August 1957 ; John , Guthrie to SecrO'
tary of State, 3 December 1957, มดคี ณะรัฐมนตรฌี อี่ 14 สงิ หาคม 2500 ใหร้ Jั มนครถึ อนตา
จากองคกรธรุ กจิ ทัง้ รัฐบาลและเอกชน โดยรัฐมนฅรืทล่ี าออกมดี งั น้ี จอมพลผนิ ธณุ หะวัณ รมา.
เทษดรแสะสหกรณ์ พส,ค,ต. ละมา้ ย อุทยานานนท รมช. เกษตรและสหกรณ์ หล.ต.อ. เผา่ ศรียานนค์
รมา. มหาดไทย พ,อ.หลวงบุรณกรรมใกวทิ รมช. มหาคไทย พล.ท.บัญญัติ เทพห้สติน ณ อยธู ยา
รรฐัมกา,วค่าม2น0าคแหม่งลนาอชอา้ ก, จ3า1กสตำงแทหาคนมง่ ป2ร5ะ0ธ0า)นกหรลรงั มสกน้ิ าสรแดลระะกยะรเรวมลกาาใรหข้รอัฐงมอนงตครก์ ีลราธอุรอกกิจจแาลกะกบารรบคทัา้ แขลอ้;:
จอมพล ป. สง่ั การใหร้ ฐั มนตรแี ละการล้าแยกกนเด็ดขาด เขาเหน็ ว่าตำแหน่งรฐั มนตรีเป็นตวั แทน
ประชาชน ไมค่ วรถู่งเกย่ี วกับการคา และสงั่ การใหท้ ุกหน่ายงานดำเนินการแกไขกฎระเปยี บ«ท*กaาทนft
ใหร้ ฐั มนตรตี ้องตำรงตำแหนง่ ประธาน ผู้อำนวยการในรฐั วสิ าหกจิ ทงั้ หมด เพือ่ มิไห้รฐั มนตรียูงเก่ยี ; I
ทบการค้าซกิ (สยามนทรๆ ไ กนั ยายน 2500) ธรุ กิจของค่าฃราชครูไนกิจการอุตสาหกรรม การเงน
!Iกแลาระคก้าารมคมีา้ ูลมคีม่าูลรควมา์ รว3ม052.566ลา้ลน้านบบาทาท(Hสe่วwนiธsรุ oกnจิ ข1อ9ง8ค9า่,ย8ส2ี่เส; าลเทงั เศวิตศน2ใ์ 5น2อ6ตุ, ส2า4ห5ก-5ร3ร,ม2ก62าร-6เง8นิ ). แสะ
INARA, RG 59 Entry Thailand 1955-1959 Box 3909, Bishop to Secretary of Stata
31 August 1957,
244
การก่อตวั ชลง "ไตรภาค"ี
สำหรับการรับมอื ความเคลอ่ื นไหวทางการเมืองของสถาบนั กษตั ริย์ กล่มุ รอยัอ-
.สสิ ต์ และจอมพลสฤษดของรฐั บาลจอมพล ป. น้ัน เทพ โชติบุชติ หวั หน้าพรรค
เศรษฐกรช่ึงเป็นพรรคฝ่ายซา้ ย เหนว่าจอมพลป และพล.ต.อ.เผา่ มแี ผนการโต้กลับ
"ฝ่ายศักดนิ า’, ดว้ ยการสร้างพนั ธมติ รกับกลุม่ แรงงาน แต่ “จกั รวรรดนิ ิยมสหรัฐฯ”
คดั ด้าน ทำให้รฐั บาลอยูไนภาวะกลนื ไมเ่ ข้าคายไมอ่ อก รฐั บาลและกล่มุ แรงงานจงติดต่อ
กันแบบ "ได้ดนิ ” เขาเหน็ ว่ากลุ่มรอยลลสต์ตอ้ งการกลับไปสกู่ ารปกครองที่พวกเขามี
อำนาจแบบเดิม โดยมพี รรคประชาจิปัตย์ไห้การสารับสนุน แม้พรรคประชาธิป๋ดย์
พยายามทำตนเปน็ ฝา่ ยค้าน แต่ค้านเพ่อื ใครและทำสง่ิ ใด ต่อไปประขาขนกอ็ าจจะเ
(ชาวไพ, 29 สงิ หาคม 2500) ตอ่ มาพล.ต.อ. เผ่าไตร้ ่วมมอื กบั สมาชกิ สภาผ้แู ทน
รานฎรจำนวน 12-14 คนท่ีมาจาทพรรคเศรนฐกรและเสรปี ระชาธปใตยซง์ เป็นกลมุ่ ,ปรดี ี
,เตรียมการจัดตง้ั พรรคการเมอื งที่เป็น “สังคมนิยมปกี ขวา" ให้การสนับสนุนรัฐบาล 7
นอกจากประสานงานสรา้ งพนั ธมติ รกบั กลมุ่ แรงงานและนักการเมอื งฝา่ ยซ้ายแลว้
ในด้นเดอื นกนั ยายน 2500 ก่อนทร่ี ัฐบาลจอมพลป.จะถูกรัฐประหารพล.ต.อ. เผ่าไดห้ ัน
ไปหาคณะราษฎรด้วยการชักชวนสมาชิกคณะราษฎรให้กลับนาสู่การเมืองไทยอีกครัง้
โดยเชญิ พล.ร.ต.ถวลั ย์ ธำรงนาวาสวัสดิ้ อดีตนายกรฐั มนตรี มาร่วมสนทนาเปน็ การ
ส่วนตวั หลังการสนทนาครั้งน้ีพล.ร.ต. ถวัลย์กล่าวว่า การพบกนั ดังกลา่ วเป็นเร่อื ง
ส่วนตวั ไม่อาจเปดื เผยได้ แตไ่ มใ่ ชเ่ รือ่ งการค้า (ไทรพวน, 6 กนั ยายน 2500) จากน้นั
พล.ต.อ. เผ่าไต้เชญิ ให้พล.ร.ต. ถวลั ย์ดำรงตำแหน่งท่ีปรึกษาของพรรคเสรีมนํงคศิลา
ความเคล่อื นไหวในการสร้างพันธมติ รกับคณะราษฎรของรฐั บาลนี้ จอมพล ป.เองก็
ตเค่อยมกาลจา่ อวมวพา่ เลขาปพ.ยแาลยะาพมชลัก.ตช.อวน. เพผา่ลม.รีแ.ตผ.นถทวีจ่ลั ะยชใ์ หัด้เตข้ังา้ พรว่รมรรคัฐกบาราลเมขือองงขเขนาาหดลเาลย็กคเพรัง้ อื่ แทลอว้ น1*
กำลังทางการเมืองของกล่มุ รอย'ลลสตแ์ ละพรรคประชา!เปต้ ย์ในสภาผู้แทนราษฎรลง
โดยจอมพล ป. ใหส้ ัมภาษณว์ ่าเขาไดช้ วนพล.ร.ต. ถวลั ย์ และดิเรก ขัยนาม สมาชิก
. .คณะราษฎรมาเข้ารว่ มพรรคเสรมี นงั คศิลาด้วย (สยามนิกร, 13 กันยายน 2500)
นอกจากน้ีพล ด.อ เผา่ กล่าวถงึ ความพยายามพน่ื ความสัมพันธ์กบั คณะราษฎรเพอ่ื
17 NARA, RG 84 Thailand 1956-1958 Entry UD 3267 Box 106, R .G. Cleveland to
Secretary of State, 4 September 1957.
Is NARA, RG 59 Central Decimal File 1955-1959 Box 3911, Bishop to Secretary
of State, 10 September 1957 .
245
ขนสืก ศักดนิ า และพญา0นท'รึ
ตอ่ ดา้ นทลุ่มรอยลั ลิสตว์ า่ แม้เขาไมใ่ ช่สมาชิกคณะราษฎรแต่เขาสนับสนุนจอมพล ป.
ในการตอ่ ต้านความเคลื่อนไหวทางการเฏิองของกลุ่มรอยัลลิสตม์ านานหลายปี และ
พเขลาม.ตีบ.อท.บเผาทา่ ยใงันพฐยาานยะาผมปู้พรสิ ะจู สนา์คนวงาามนบตริดิสตทุ ่อธรีใ๋ะนหควด่างีสจวอรมรพคลตปให.ก้กับับปปรรีดีดดี1'1้วยยงไโปดยกเวขา่ านไัน้ต้
เปดี เผยกับสถานทูตสหรฐั ฯ ว่า “รัฐบาลไมม่ ีหลักฐานท่ีเอาผิดกบั นายปรีดีในคดที ี่
เกย่ี วข้องกบั การสวรรคตไต้” เขากล่าววา่ ที่ผา่ นมาปรีดยี ังคงติดตอ่ กบั พล.ร.ต.ถวลั ย์
และติเรกอยเู่ สมอ ปรีดีตอ้ งการใหม้ ีการพจิ ารณาคดขี องเขาใหมแ่ ละตอ้ งการให้รัฐบาล
viออกพระราชบัญญตั ิท่ีจะทำใหค้ ดนี มั้ คี วามคบี หนา้ อกี ครั้ง20
ดังนั้น ประเด็นการร้อื นคดสี วรรคตขน้ึ มาใหม่จึงเปน็ จุดแดกหกั ระหว่าง
รฐั บาลจอมพล ป.กับสถาบันกษัตริย์ กล่มุ รอยลั ลสิ ต์ และจอมพลสฤษด้ิ หลงั จากมี
กระแสขา่ ววา่ รฐั บาลเตรยี มการจบั กุมพระมหากษตั รยิ ใ์ นการเปดิ อภปิ รายไม่ไว้วางใจใน
การประชุมสภาผูแ้ ทนราษฎรตั้งแต่ปลายเตือนสงหาคม ไมก่ ี่วันหลงั จากนนั้ ในวันท่ี
6 กันยายน 2500 หรือราว 10 วนั กอ่ นการรัฐประหารจะเกิดขน้ึ จอมพลป.ปฏเิ สธ
ขา่ วเตรยี มการจบั กุนพระมหากษัตรยิ ์ และในวนั เดียวกนั นัน้ เอง จอมพลสฤษดได็
ประกาศลาออกจากการเป็นรองหัวหนา้ พรรคเสรมิ นังคศิลาและกล่าวว่าเขา “ไมอ่ ดทน
กับแผนการตอ่ ต้านพระมหากษตั รยิ ์,' ของจอมพล ป. และ พล.ต.อ. เผา่ 21 ตอ่ มา
จอมพลสฤษดป้ิ ฏเิ สธทีจ่ ะเขา้ รว่ มการประชุมของจอมพล 4 คนทร่ี ่วมตกลงกนั ที่จะ
n NARA, KG 84 Thailand 1956-1958 Entry UD 3267 Box 106, R.G. Cleveland to
-Secretary of State, 4 September ใ 957 ; NARA, RG 59 Entry Thailand 1955
-1959 Box 3909, Eric Kocher to Robertson, Summary of Conversation with Gener
Ial
Phao, 4 November 1957. 1956-1958 Entry UD 3267 Box 106, R.G. Cleveland I:
20 NARA, RG 84 Thailand
Secretary of State, 4 September 1957, ท้ังน้ี ควรบันทกด้วยวา่ กอ่ นหนา้ ที่จอมพสสฤษด้จิ ะ
ทำรัรประหารเมือ่ วนที่ 16 ทนยาบน 2500 ไม่นาน จอมพลป, ได้ติดต่อกบั ปรืดใี นขีนเมอื่ ‘รอฟินคเ1
สวรรคตข้ึนมาพจิ ารณาโหม่ โดยมีความคบหนา้ เปน็ รูปธรรมมากข้นึ จอมพลป, มอบหมายให้สทั
พคธดโสี นวารทรยคตคไนหเท้ก]บัทปขรอดืงเี ขเดานิ เปทาน็ งผไ้ดูปำพเนบนิใJ1กาดรึทฝชี่ าีนกใขนอ้ &คควอานมรกงงหทานคามยค2ว5า0ม0 2 คน ซงึ่ เป็นผรู้ บผ๊ดชอน
หลงจากคณะทนายคท
เดนิ ทางกลบมาไทยไนตน้ !ดอนกนั ยายน เพยิ งสองสัปดาห์'หลังจากนีน้ ภีเกดิ การร;ฐั ประหาร (สมศัโ :
M2544ข, 31-35, 78).
\ -21 ขา่ วพาณัซย์. 6 กันยายน 2500;
John c. Guthrie to Secretary' of
NSAtaRteA,* RG 59 Entry Thailand 1955 1959 Box %190
3 December 1957.
246
กาวกอ่ ตัวของ “ไตรภาคี"
-จับคุมพระมหากษัตรยิ ์ และปฏิเสธความเฟนิ ไปไดท้ ่ีรฐั บาลจะเชิญพล.ร.ต. ถวัลย์ ธำรง
นาวาสวสั ดิ้ กลบั มารว่ มงานไนรฐั บาลอีก (ชาวไทย, 8 กนั ยายน 2500)2- สำหรับ
มลกระทบจากเรื่องทถ่ี กู เปิดเผยในสภาผู้แทนราษฎรทวี่ ่า ม.ร.ว. เสนีย์ ปราโมช และ
.ควง อภยั วงฅ์ รับเงิน 700,000 บาทจากพระมหากษัตรยิ ์เพ่อื ให้พรรคประชาธปตั ย์ใช้
เป็นทุนทางการเมืองนน้ั สง่ ผลใหม้ ร.ว. เสนีย์ต้องการลาออกจากรองหัวหน้าพรรค
แคค่ วงในฐานะหวั หน้าพรรคไม่อนญุ าต ในชว่ งเวลาดงั กลา่ ว หนงั สือพิมพ ชาวไทย
อา้ งรายงานขา่ วจาก สเตรทไทนส์ ( Strait Times) วา่ จอมพลสฤษค้ิเตรียมกอ่ การ
รัฐประหารโดยมแี ผนใหค้ วงเปน็ นายกรัฐมนตรี (เร่อื งเดยี วกัน) 23
คน้ เดีอนกนั ยายน 2500 เมีอ่ การตอ่ สูท้ างการเมืองระหว่างรฐั บาลจอมพลป.
และกลุ่มปรีดี กับสถาบันกษัตริย์ กลมุ่ รอยัลลสิ ต์ และจอมพลสฤษด ใกลถ้ งึ จดุ
.แตกหกั นัน้ ดัลเลส รมว ดา่ งประเทศสหรฐั ฯใต้แสดงทา่ ท้ที่แตกตา่ งไปจากความ
—ต้องการของบชิ อป ทูตสหรัฐฯในไทย โดยดลั เลสมีบันทกึ ถึงปช็ อป ผู้เคยเรียกร้อง
ให้สหรฐั ฯทบทวนความชว่ ยเหลอื ทุกโครงการท่ใี ห้กบั ไทยหากจอมพลสฤบดี้กา้ วขนึ้
มาเปน็ นายกรัฐมนตรี แตด่ ลั เลสมีไดต้ อบสนองขอ้ เรียกรอ้ งของมชี อปในประเดน็
—ดงั กลา่ ว ทว่ากลบั เนน้ ประเด็นเสถยี รภาพทางการเมืองของไทยเป็นสำคัญ ว่าบชิ อป
ยแอ่ดมร่ ัฐร้ดูบวีาลา่ สขหองรจฐั อฯมตพ้อลงกปา.รไสมน่สับามสานรนุถตแลอะบสส่งนเสอรงิมตใ่อหคเ้วกาดิ มเตส้อถงยี กราภราขพอทงาสงหการรัฐเฯมไอื ดง้ในอีกไททย้งั
รฐั บาลไทยต้องการถอนตวั ออกจากซีโต้ และมแี นวโนม้ ที่ขะิ เชื่อมความสมั พนํ ธั ใ็ กลช้ ิด
กันจนี นอกจากน้ี ดลั เลสไดป้ ระเมนิ สถานการณก์ ารตอ่ สทู้ างการเมอื งในไทยว่า
มคี วามเป็นไปใดท้ จี่ อมพลสฤษตจะไดร้ ับชัยชนะในการต่อสูค้ ร้งั น2้ี 4
Tl ไนชว่ งเวลาดงั กล่าว มจี อมพลในกองทพั ไทยอยู่ 5 คน คอ จอมพล ป. พิบลู สงคราม จอมพล
ผนั ชุณหะ,วัณ จอมพลเรือหลวงยทุ ธศาสตร์ไกคล จอมพลอากาศฟิน รณนภากาศ ฤทธาคนี และ
ขอมพลสฤษดึ้ ชนะรชั สท์ จากการเปิดเผยในการประชุมสภาผู้แทนฯในปลายเดือนสิงหาคม 2500 ถึง
การประชมุ 4 จอมพล เพื่อจับภมุ พระมหากหดั ,รย์เ'เน จอมพลป.ฏไิ ดฟ้ า้ ร่วมประชมุ ดว้ ย ดู รายงาน
การประชุมสกาผนู้ ทนราษฎร (2506, 1023-35).
!' ส.ส.ของพรรคลทภูมิ นายทหาร ข้าราชการ พอ่ คา้ บางคน1 ปพบจอมพลสฤษดิ้ที่บา้ นสี่เสาเทเวศน์
ในชว่ งเชา้ วันนนั้ โดยกลุม่ พอ่ คา้ จนี นั้นนำโดยสหสั มหาคณุ นายกสมาคมพ่อค้าจีน (สยามรฐั , 8
กันยายน 2500).
21 NARA, RG 59 Central Decimal File 1955-1959 Box 3913, Dulles to Bangkok,
Possibility of Field Mashat Sarit's Accession to Power, 3 September 1957.
247
ขุนศกึ ศกั ดนิ า และพญาอนิ ทรี
จากน้นั สหรัฐฯไดส้ ง่ เจา้ หน้าที่ระดับสงู ของกระทรวงการต่างประเทศมาเยอื น
ไทยเพ่อื โน้มน้าวใหไ้ ทยหนั กลบั สู่เลน้ ทางทสี่ ทรัฐฯต้องการ ไนตน้ เดอี นกนั ยายน 2500
คริสเตยี น เอ, เฮอรเ์ ทอร์ (Christian A. Hertor) ปลดั กระทรวงการต่างประเทศ และ
เจนล้ พ,ี รัชารด์ (James p. Richard) เจา้ หน้าทร่ี ะดับสงู ในกระทรวงการตา่ งประเทศ
สหรฐั ฯไตเ้ ดินทางมาสนทนากบั พระมหากษัตรยิ ไ์ ทย มีรายงานบนั ทึกการสนทนาใน
รนั นั้นว่า นบั เป็นคร้ังแรกท่ีพระองคไ์ ดถ้ กเถยี งปัญหาการเมอื งไทยกับเจ้าหนา้ ทร่ี ะดับสูง
ท่ีมาจากสหรฐั ฯ จากน้นั เฮอรเ์ ทอรัใดเ้ ขา้ พบจอมพลป. โดยจอมพลป.พยายามอธบิ าย
ถงึ ป้ญหาของรัฐบาลทไ่ี ดร้ บั แรงกดดันจากพรรคการเมอื งฝ่ายค้านและฝา่ ยซา้ ย ตลอด
จนความเปล่ยี นแปลงระหว่างประเทศหลายประการ เฮอร์เทอร์เพยี งแด่รบั ฟง้ สงิ่ ที่
จอมพล ป.พรรณนา และยนื ยนั วา่ นโขบายต่างประเทศของสหรัฐฯคอื การต่อต้านจีน25
จะเห็นได้วา่ ในช่วงเวลาดังกล่าว สหรฐั ฯ เลอกที่จะใหค้ วามสำคญั กบั สถาบันกษตั รยิ ์
มากกวา่ พยายามเขา้ ใจปญั หาของรัฐบาล
กลางเดอื นกันยายน 2500 ไม่กว่ี ันก่อนการรฐั ประหาร สถานทูตสหรัฐฯรายงาน
วา่ จอมพลสฤบดและกล่มุ ทหารมั่นใจว่าจะได้รับการสนับสนนุ จากสถาบนั กษตั ริยแ์ ละ
กลมุ่ รอยัลลสิ ต์ รวมถีงจัสแมค1ไทยดว้ ย สถานทูตสหรฐั ฯ เห็นวา่ ความม่นั ใจดังกล่าว
ของกลุ่มทหารถีอเปีนจุดเปล่ียนสำคัญที่ทำให้พวกเขายกระดับการตอ่ ตา้ นรฐั บาลอย่าง
.คบั พลันด้วยการถอนตัวออกจากพรรคเสรมิ นังคสลา ชง่ึ ถอี เปน็ การแยกตวั ออกจาก
รัฐบาลจอมพลป อย่างชดั เจน นอกจากนี้ สถานทูตสหรัฐฯรายงานต่อไปอึกวา่ ภาย
ใต้รฐั บาลจอมพลป. นั้น กลุม่ รอยลั ลสิ ฅ์มคี วามรสู้ ึก “ขมขน*’ และเป็น “ปรปกั ษ์ ”
กับจอมพลป. ทำให้พวกเขาตัดสินใจให้การสนบั สนนจอมพลสฤษดิ้ แมข้ ณะนัน้ พวก
เขาจะมองจอมพลสฤษด£ดร/ิวยสายตาระแวดระวงั เชน่ กนั เนอื่ งจากจอมพลสฤษด้เิ ป็น
พันธมิตรทางการเมืองกบั พวกฝา่ ยซ้ายและพวกนิยมคอมมวิ นสิ ต์-',
25 “the Embassy in Thailand (Bishop) to the Department of State* 9 September
1957,” in Foreign Relations of the United States 1955-1957 Vo1.22 (1989, 930-31 );
กNBบAaพnHgรAkะ,oอkงRค,C์2iอ55ย9า่SงeGไpรetกen็ตmeาrนbaelคrRว1รe9บc5นัo7rท.dึกผsด้ดู, ้ว!้ Eขยnวนา่tยrตงัyอไนมTา่พhเฮบaอหilรaลเ์ ทnักdฐอารน!ั1ด9บเ้5ันป5ทน็ -กึ1รบก95าวร9.สตBนา่ งoทปxนราะ3รเ9ท;;0หศ9ไว,น่างรDเัฐฮuบอlาlรeล์เsทข&รโ1วร์
ประธานาธบดไี อเซนฮาาร์ตอ่ จากคกั แใสทถ่ี ึงแกอ่ สัญกรรมไป โดยเขาไตด้ ำรงตำแหน่ง รมว. ตำ!
ประเทศไนชว่ งทพ่ี ระบาทสมเดข็ พระเจาอยูห่ วั เสดจึ เย่อนสหรัฐฯในปี 2503
NARA, KG 59 Entry Thailand 1955-1959 Box 3909, Bishop to Secretary of j
State7 11 September 1957. m
248
การกอ่ ตัวชอง "ไตรภาคี”
เกมรกุ ทตา่องมกาาใรนเมวือันงทด่ี ้ว1ย0กการันดยึงาสยมนาชเพิกยีสงภหากผวู้แันทกน่อรนากษาฎรรรฝัฐ่าปยรระัฐหบาารลจจออมมพพลลสป.ฤใษหด้ถเอปนดี
คัวจากการสนบั สนนุ รฐั บาลเพอ่ื ทำใหร้ ฐั บาลขาดเสถยี รภาพ สง์ ผลใหจ้ อมพล ป.เรยี ก
ประชุมสมาชกิ สภาผูแ้ ทนราษฎรประเภท 1 และ 2 ของพรรคเสรมี นงั คศล์ าทงี่ หมดเพือ่
ยบั ย้ังการลาออกไปสังกดั พรรคสหภมู ิของจอนพลสฤษด้ิ โดยจอมพลป.ใหส้ ัมภาษณ์
กบั สยามนกิ ร (12 กนั ยายน 2500) ว่า "ขอใหเ้ ล่นการเมอื งกันอย่างเปดิ เผย อยา่
ใช้กำลงั ทำลายกนั ” ในวนั เดียวกนั นัน้ สถานทูตสหรัฐฯ รายงานวา่ จอมพลสฤษดีไ๋ ต้
เรยี กประชนุ กล่มุ ทหารของเขาและประกาศสองยทุ ธวธิ ใี นการโค่นลม้ รฐั บาลจอมพลป.
วิธแี รกคอื กลมุ่ ทหารของเขาทังหมดจะลาออกจากส.ส.ประเภท 2 เพีอกดดนั รฐั บาล
สว่ นวิธทส่ี องนัน้ หากมีความจำเปน็ เขาจะใช้กำลงั กำจ้ดพล.ต.อ. เผา่ -7 ทนั ทีทจี อมพล
สฤษดป็ ระกาศทำทแี ข็งกรา้ วตอ่ รัฐบาล ควง อภยั วงศ์ แกนนำกลมุ่ รอยลั ลิสตแ์ ละหวั หน้า
พรรฅประช1 าชปิ ด๋ ย์ ก็ประกาศสนบั สนนุ การลาออกจาก ส.ส.ประเภท 2 ของกลมุ่ ทหาร
เดยกล่าวว่าการกระทำดังกลา่ วของทหารเปน็ สง่ิ ทถ่ี ูกตอ้ ง ซึง่ จะทำใหร้ ฐั บาลต้องเผชญิ
กบั ปญ็ หาเสถยี รกาพทางการเมอื งอย่างรนุ แรง หนงั สือพมิ พข์ ณะนนั้ รายงานว่า พรรค
ประชา!ปต๋ ย่ไต้เรียกประชุมลบั เตรยี มความพร้อมของสมาชกิ สภาผแู้ ทนราษฎรจำนวน
20 คน สโดยายมไรมฐั ม่ ,กิ 1า3รแกถันลยงาขยา่ นวเก2ีย่ 5ว0ก0ับ;กสายราปมรนะิกชรมุ ,ล1ับ4ครกั้งนั นยี้ า(ยสนยา2ม5ร0ฐั 0,)12
2500 ; กนั ยายน
สถานทตู สหรัฐฯรายงานวา่ จอมพลสฤษดมนั่ ไจในความเป็นต่อในการตอ่ สกู้ ับ
. .รัฐบาลจอมพลป.จงึ ยกระดับการกดดนั ใปสู่การ “ข่มข"ู่ ให้นายกรัฐมนตรี คณะรัฐมนตรี
และพล ต อ.เผ่าลาออกภายในวนั ท่ี 13 กนั ยายน 2500 แต่จอมพลป.ปฏิเสธคำขู่น้ัน
และทำแคป่ รบั คณะรัฐมนตรีเทา่ นั้น หลงั จากนน้ั จอมพลสฤษดึ้ไดว้ ิจารณ์การบรหิ าร
งานของรฐั บาล โดยนำประเดน็ การหม่นิ พระบรมเดชานุภาพและประเดน็ อ่นื ๆทพี่ รรค
มปารเะปชน็ าปธริปะ้ตเดยน็ใั ดส้เาคธยาเรปณดิ ะออภีกิปครราั้งยใ(นสสารภเสาฯร,ีเพ14ือ่ ทกำันลยาายยคนวา2ม5ช0อ0บ;ธไรทรรมาขยอวงนั ร,ฐั 1บ4าลกในั หย้กาลยบัน
2500) สถานทตู สหรัฐฯได้รบั รายงานขา่ วจากแหล่งข่าวในกองทัพไทยวา่ จอมพลสฤษด
ยังไม่ตัดสินใจรฐั ประหาร แตห่ นว่ ยงานตา่ งๆภายใต้การส่งั การของกล่มุ ทหารมีการ
27 สยามนทิ ร, 12 กนั ยายน 2500; ข่าวพาฌขิ ย์, 12 กันยายน 2500 ; NARA, KG 59 Entry
Thailand 1955-1959 Box 3909, John c. Guthrie to Secretary of State, 3 December
1957.
249
ชนุ คกิ ศักดนิ า และพญาอนื ทรี
เตรียมความพรอ้ มแล้ว2'' ตอนบา่ ยของวนั เดยี วกันim กลมุ่ ตำรวจของพล.ต.อ. เผา่ ได้
เตรยี มพร้อมรบั มอื กับความเคล่ือนไหวของกลมุ่ ทหารด้วยการสง่ ตำรวจนอกเคร่อี งแบบ
ไปเฝืาสังเกตการณท์ ห่ี น้ากองพลท่ี 1 รวมทัง้ เตรียมเรือและเฮลิคอปเตอรเ์ พี่อปฏิบตั ิ
การต่อต้านกลมุ่ ทหาร ไนขณะท่ีกล่มุ ทหารของจอมพลสฤษดมคี วามเคลอื่ นไหวอยา่ ง
กคสาึกี่เสรคาปกัเทระเพวชศวมุ กนดเ์ขังซากปง์ ลตร่า้อะวงชนกุมำากโรนัดเรทยยี พห่ีกลรออ้.ปทงร.1ใะปหชร้พุมะลกภ.อาตงส.ทอ.จัพเาภผรา่าูเคลสทาถอี่ีย1อรกใสจนามคการทชขุกิกอตฅงำวณแันะหเทดนียห่งวากรแันขตนอพ่ ง้นั ลคเอ.่าจยง.
ชาตชิ าย ชณุ หะวณั สมาชิกของคา่ ยราชครู ผูเ้ ปน็ บตุ รของจอมพลผนิ ชุฌหะวณั
รแฐัลบะนาลอ้ เงชภน่ รนรยค้ี าือขกอางรพกลบ.ตฏ.อ(.สเ'?ผรา่ เสศ?ร, ีย1า4นนกทัน์ยโาตยแ้ นย้ง2ใ5น0ท0่ปี ;ระไชทมุ รวพ่าวกันา,รย1่ืน4คกำันขายดาขตน่อ
2500 ; ผนิ 2513, 109) 29 อยา่ งไรก็ตาม คำคดั ค้านจากพล.จ. ชาติชายไมส่ ามารถ
ทำไหค้ วามต้องการของคา่ ยสเี่ สาเทเวศน์ยุตลิ งได้ หลงั จากน้ันจอมพลสฤษด๋ีและกล่มุ
ทหารมใิ ด้เชญิ พล.จ.ชาติชายมารว่ มประชุมหรือไหร้ บั รปู้ ฏบิ ัตกิ ารของพวกเขาอีกตอ่ ไป
บิชอป ทูตสหรัฐค รายงานถึงสถานการณ์ชว่ งหวั เล้ยี วหวั ต่อก่อนการลม่ สลายของ
.รอัฐยบ่างาดลี3จ"อพมรพ้อลมกปัน.นวา่ั้นจใอนมวนัพทล่ีส1ฤ3ษกตนั แยลาะยกนลมุ่25ร0อ0ยัลกลลมุ่สิ รดอม์ ยแีลั ผสนสื ตทำ่ีเาตเครียลม่อื นกไาหรมวทาเ่ีทป้อ็นง
สนามหลวงเพือสร้างกระแสความเกลียดซังรัฐบาลจอมพลป และพล.ต.อ. เผา่ คขู่ นาน
28 NARA, KG 59 Entry Thailand 1955-1959 Box 3909, Bishop to Secretary of State.
11 September 1957.
1
29 ภายในค่ายส่เี สาเททศนน์ นั้ มึนายทหารบางคนยังคงภักดีกบั คา่ ยราชครูอยู่ แต่ไม่กล้าเปิดเผย
ตัว นายทหารคนนคี้ าดว่าเปน็ พล.ต. กฤษณ์ สีวะรา เขาได้สง่ จดหมายล้บถงึ พล.ด.0. เผา่ ศรขานนท์
วา่ “กับที่สดุ กราบพเี่ ผา่ ที่เคารพ กระผมกราบขอรช้ ิง 2 ขอ ใ อยา่ ลาออกจากอธบิ ดตี ำรวจเปนี อน
ขาค 2 อยา่ สาออกจากเลขาธกิ ารคณะรัฐประหาร และพรรคเสรมี บังคศิลา พเี่ ผ่ากรุณาเชอ่ื ผม พาก
เดก็ ๆทเ่ี ปน็ สมาชกิ รป. [คณะรฐั ประหาร] ยงั เคารพรักพี่เผ่าอยู่ กระผมสนับสบุนพื่เผา่ แน่นอน
พ.ชิ.เกรียงโทร [อดั ตะบันทน์] ท่ีมาเป็นผบ. ร. 1 รป็.คนใหมก่ เป็นอันหนึง่ อันเดยี วกบั ผม และเป็น
เดก็ ของคณุ ปา้ ผนิ กระผมเป็นคนเสนอเขา้ มาเอง ฉะนัน้ กระผมควบคุมได้ กรณุ าอคทน การฌฃื ง
ไทยเปน็ อย่างน้เี อง และกระผมทราบขอรอั งพเี่ ผา่ อย่าด่มื มากนกั เพราะสุขภาพจะทรดุ โทรมและขา?
ความรอบคอบ ทก่ี ราบมานี้ด้วยความเคารพและหวงดจี รงๆ เคารพ ก." (เสลยึ ร 2541, 143-44).
า° NARA, KG 59 Entry Thailand 1955-1959 Box 3909, Bishop to Secretary of State.
13 September 1957.
m
250
การกอ่ ตัวของ ไตวภาค'ี
กนั ไปดว้ ย โดยกิตตศิ กั ด้ิ ศรอี ำไพ นักไยต์ปาร้คท่ีพรรคประชาธปิ ต้ ยใ์ ห้การสนบั สนุน
เดข้ ึ้นเวทีปราศรัยขบั ไล่จอมพลป.และพล.ต.อ.เผา่
ไมเ่ พียงเทา่ นัน้ กลุ่มฝา่ ยช้ายไดก้ ลายเป็นแนวร่วมมมุ กลบั ให้กบั จอมพลสฤษด
และกลุ่มรอย'้ลลสิ ตด์ ว้ ย ชวน รัตนวราหะ นักไฮฅ์ปารค์ จากพรรคแนวรว่ มสงั คมนิยม
ใดป้ ราศรยั สนับสนนุ จอมพลสฤษด้แิ ละวจิ ารณร์ ฐั บาลจนทำใหป้ ระชาชนที่มารับพงี การ
ปราศรยั ที่สนามหลวงเคลื่อนตวั ไปลอ้ มทำเนียบรฐั บาล เกดิ การปะทะกนั ระหวา่ งตำรวจ
กบั ฝูงชน เมอ่ื พวกเขาเขา้ ไปในทำเนียบได้ มกี ารรอ้ งตะโกนว่า “ประชาชนชนะแลัว’’
•‘ทำเนยี บของเรา’’ “น่ีคือบ้านของเรา’’ "เอาเผ่าไปแขวนคอ” “จอมพล ป. ออกไป
เสทฤเวษศดนจง์ ม(ทาหิมาพป!รทะยช,าช1น6"กจนั ายกานย้นันพ2ว5ก0เข0า;ไดสเ้ าดรนิ (ตทราี,งไ1ป6พกบนั จยอามยพนลส25ฤ0ษ0ค)ท๋ี ีบ่ส้าถนานส่เีทสตู า
สหรัฐฯประเมนิ วา่ จอมพลสฤษดี๋ไดร้ บั ความนิยมทางการเมอื งมากกว่าพล.ต.อ. เผ่า
เนอื่ งจากเขาได้ดำเนนิ การสรา้ งพันธมิตรทางการเมอื งกับกลุม่ รอยลั ลิสตแ์ ละพวกฝ่าย
ช้ายมากอ่ นหนา้ นแ้ี ลว้ 3'
ชิากการเมอื งสามเส้าสกู่ ารเมอื งสองขัว
นับตั้งแต่ราวกลางทศวรรษ 2490 ความขัดแยง้ ทางการเมืองไทยตง้ั อยบู่ นการ
.แขง่ ขันทางการเมอื งระหว่างจอมพล ป. กับกลุ่มตำรวจและกลุ่มทหาร หรอื ที่เรียกกัน
วา่ การเมอื งสามเสา้ โดยทัง้ พล.ต.อ เผา่ ผู้นำกลมุ่ ตำรวจ และจอมพลสฤษด้ิ ผนู้ ำ
กลุม่ ทหาร ต่างได้รบั ความชว่ ยเหลือทางการทหารจากสหรัฐฯซ่ึงยิ่งทำให้ทง้ั สองขุนศกึ
มีความเขม้ แข็งมากขนึ้ พร้อมๆกับความขัดแย้งแข่งขนั ระหวา่ งกนั กเ็ พ่มิ สงู ตามไปดว้ ย
ใวนางตไอจนแแลระกรพ่วมลม.ตอื .กอบั. เจผอ่าแมสพดลงสทฤ่าบทดีทพะยเยาอยทามะทยาำนลาทยาองำกนาราจเมทือางงทกำาใรหเมจ้ ือองมขพอลงพปล.ไ.ตม.ไ่อว.้
เผา่ ลง อย่างไรกต็ าม ต่อมาเมอื่ สถาบันกษตั รยิ แ์ ละกลมุ่ รอยัลลิสต์หา้ ทายอำนาจทาง
การเมืองของรฐั บาล ประกอบกบั จอมพถสฤษดแิ้ สวงหาการสนับสนนุ จากกลมุ่ เหล่านี้
จอมพลป.กษ็ นั กลบั มาร่วมมอื กบั พล.ต.อ. เผา่ รึ๋อฟันความสมั พันธก์ ับกลุ่มปรีดีเพอื่
ตอ่ สู้กับฝ่ายตรงข้าม ส่งผลใหค้ วามขัดแย้งทางการเมืองไทยไนช่วงปลายทศวรรษ
.2490 กลายเปน็ การต่อสูร้ ะหว่างฟากการเมืองสองขว้ั ฟากหนงึ่ คอื รัฐบาลจอมพลป
กล่มุ ตำรวจ และกลุ่มปรืดี กับอกี ฟากคอื สถาบันกษัตรยิ ์ กล่มุ รอยัลลิสต์ และกลุ่ม
c:;1 NARA. KG 59 Entry Thailand 1955-1959 Box 3909s John . Guthrie to Secretary
of State, 3 December 1957.
251
ขนุ ศึก สกดินา และพญารนทวิ
จทอหมาพรลทป้งั .‘นนส้ันถลานรนกดาอรณนไ์คทวiาJมtrข(ัดLแoยnง้dทonางTกiาmรeเมs)ืองวใิเคนรชาว่ะงหเด์วา่ือนวกิสฤดุ ตทก้าายรขณอ์กงรารฐั เบมาอื ลง
จขออมงไพทลยปเก.ดิ สขน้นึ ับจสากนคุนวใาหมป้ ขรดั ดื แีกยล้งบัระจหากวจ่านีงสมถาไาบทนัยเกพษอื่ ัตรึอ้ริยพ์ก่นื บั ครดัฐีสบวารลรจคอตมขพ้ึนลใปห.มเ่น32่อื งจาก
สองวันก่อนความขัดแย้งระหวา่ งสองข้ัวการเมืองจะเดินไปส่จดุ แตกหกั ดว้ ย
การรฐั ประหาร สถานทูตสหรัฐฯไดร้ ายงานสถานการณก์ ารเมอื งของไทยขณะนน้ั ว่า
ขจออมรอ้พงลใหป.พ้ ใรนะฐอางนคะ!,ผกู้นลำเ่ กรัฐลบยี่ าคลวไาดมเ้ ขขดัาเแสยาง้พขรอะงมสหอากงขษุนตั รศิยกึ เ์ มเพอื่ ือ่ วรนั ักทษี่ 1าเ5สถกียนั รยภาายพนทเพา่อืง
ขกาอ้ รเสเมนือองไดหงั ก้กลับ่ารวัฐขบอางลจขออมงเพขลาตป่อ.ไตปอ่ สมถาพานลท.ตตู .สอห.เรผฐั ่าฯไรดา้รยางยางนาตน่อขไา่ ปวใวหา่ ้จพอรมะพอลงคป์ป.ทฏริเสาบธ
วา่ จอมพลสฤษดใด้เคล่ือนยา้ ยหนว่ ยทหารเชา้ มาภายในและรอบๆกรงุ เทพฯ เพอ่ื
นพเตอลรก.ียตมจ,กาอกา.รกเรผาฐั ่ารปเพตร่ึงระกยีหำมาลรกงัแาตลรำ้วขรบั วจกจอมุขมอจพองลมพปพล.ไล,ตมส.่มอฤืฐ.ษาเดผน้แิก่าลำใละนังกอเลยื่น็นุ่มใวทดันใหนนากั้นราดจรว้อตยน่อขตพ้อ้าลนหปกา.การจบรงึ ฎฐัสป่ังแกรละาระหใไาหนร้
ตลอดคนื นัน้ พล.ต.อ. เผา่ ได้สงั่ การให้เคล่ือนกำลงั ตำรวจพลรม่ และตำรวจตระเวน
ชายแดนอยา่ งลบั ๆ เพือเตรียมการต่อต้านการรัฐประหารทจี ะเกิดขนึ้ 33
ทา่ มกลางสถานการณต์ ึงเครียดในกรุงเทพฯ สถานทูตสหรฐั ฯรายงานว่ามืความ
จเปอ็นมไพปลไสดฤ้ทษีจ่ คะแ๋ึเกลิดะคกวลาุ่มมทรหุนแารรไงมจาต่ กอ้ กงากราประปทระะกใ!ันปขรอะงนกออมงกกบัำลรงัฐั ทบั้งาสลอจงอฝมา่ พยลโปด.ยอทกี า่ ตท่อีขไอปง
ในขณะทร่ี ฐั บาลและสมาชกิ สภาผู้แทนราษฎรของพรรคเสริมนังคศลึ าสนบั ส'นนไห้
พล.ต.อ. เผ่าขับจอมพลสฤษดและกลุ่มทหารดว้ ยข้อหากบฏ กลมุ่ รอย้ลลิสตแ์ ละพรรค
ประชาธปิ ตั ยก์ ผ็ ลกั ดนั ใหจ้ อมพลสฤษค้ิเดนิ หนา้ แผนการรฐั ประหารขับไล่รฐั บาลต่อไป3'
12 หจช. กด 80/189 เอกสารกระทรวงการต่างประเทศ เรือ่ ง สรปุ หัวขอ้ ข่าวสา์ คัญจากรอยเตอร์
(พ.ศ. 2500),
33 NARA, RG 59 Entry Thailand 1955-1959 Box 3909, Eric Kocher to Robertson.
Summary of Conversation with General Phao, 4 November 1957 ; John c. Guthrie
Ito Secretary of State, 3 December 1957.
34 NARA, KG 59 Entry Thailand 1955-1959 Box 3909, Bishop to Secretary of
State, 15 September 1957.
252
กาวกอ่ ฅวของ “ไตวภาคี”
ในวันสุดท้ายของรัฐบาลจอมพล ป.นนั จอมพลสฤนด็เรียกร้องใหจ้ อมพล ป.
มาพบเขาและกลมุ่ ทหารทห่ี อประชมุ กองทัพบกในเช้าวนั ที่ 16 กนั ยายน 2500 แต่
จอมพลป.ปฏิเสธ เน่อื งจากรูว้ า่ ขอมพลสฤษสัมแี ผนท่จี ะขบั ตัวเขา35 เมือ่ จอมพลป.
ไม่หลงกล พากเขาจึงตอ้ งเดนิ ทางมาพบจอมพล ป.ทีท่ ำเนียบรัฐบาลเอง พร้อมยนื
คำขาดใหร้ ฐั บาลทั้งคณะลาออก ใแนตว่จนั อฐม่งพขล้ึนปจ.อใมนพฐาลนปะน. ไายปกเรชฐั ้ามเฝนืาตพรรขี ะอบเลา่อื ทนสกมารเดให็จ้
คำตอบแกก่ ลุ่มทหารออกไป
พระเจ้าอย,หู่ วั อกี ครง้ั [ดยจอมพลสฤษดใ๋ึ ห้สัมภาษณถ์ ึงการเขา้ เฝืาดังกลา่ วว่า พระองค์
จะใหข้ ้อคดิ ดๆี แกจ่ อมพลปำ5 เอกสารทัง้ ของไทยและสหรฐั ฯให้รายละเอียดเก่ียวกบั
การเชา้ เผ่าคร้ังสำคญั กอ่ นการรัฐประหารจะเกิดขึ้นวา่ จอมพลป.ได้ขอใหม้ พี ระบรม
ราชโองการปลดจอมพลสฤษด้ีออกจากผู้บญั ชาการทหารบก เนอ่ื งจากเขายนื่ คำขู่ให้
รัฐบาลลาออก ท้ังนีเ้ อกสารของกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐฯ รายงานเร่ืองราว
ดงั กลา่ วตอ่ รกั ษาการรมว.ตา่ งประเทศสหรฐั ฯวา่ พระมหากษตั รียํไทยมพี ระราชดำรสั
ให้จอมพล ป. ปรึกษาจอมพลสฤษดและกลุ่มทหารเพอื่ การตัดสินใจทางการเมือง
จากนั้นทรงมพี ระบรมราชวนิ จิ ชัยให้จอมพล ป. ลาออกจากตำแหน่งนายกรัฐมนตรี
แต่จอมพลป.ปฏเิ สธ เน่ืองจากเขาเห็นว่าพระบรมราชวนิ ิจชยั ตามวธิ กี ารท่พี ระองค์
เสนอแกเ่ ขานนั้ ไม่ใช่วิถที างตามรฐั ธรรมนูญ17 หลังจากเขา้ เสาฯ จอมพลป.ออกมา
ดว้ ยใบหนา้ เคร่งขรมึ นักข่าวสอบถามเขาถงึ ผลการเข้าเสาดังกลา่ ว แมเ้ ขาปฏเิ สธทีจ่ ะ
ใขแหอล้รงะาเกขยลลามุ่ะซเตอึงำียครดดัวแจสกไิน่นดใัก้เจขขทา้่าจ่ีปวะรตแะ่อตชตดุ่ม้าูเเหนตมกรือียารนมรวแัฐ่าผปเขนรากะปาหรราะกรเมับขินจอไองดจมอ้แพลมลว้พวปล่า.สจจะฤาเษกกดิดน้ิทอ้นั ะนั เไขทราีขพเร้ึนลยี ก.กตับป.รอรฐั .ะบเชผามุล่า
สมาชิกสภาผแู้ ทนราษฎรประเภทที่ 1 ของพรรคเสรีมนงั คสลิ า โดยมีพล.ต.อ. เผ่า
ศรยี านนท์ จอมพลผิน ชุฌหะวัณ จอมพลอากาศข้น รณนภากาศ ฤทธาคนี และ
35 NARA. RG 59 Entry Thailand 1955-1959 Box 3909, John c Guthrie to Secretary
of State, 3 December 1957.
NARA, RG 59 Entry Thailand 1955-1959 Box 3909, Bishop to Secretary omf Sามtaรtฐึ'e
16 2500 ; {ทรเต'รึ, 17 กันขาขน 2500 ; ,
September 1957 ; ขา่ วพ!ฌชย, 17 ทนยาขน
,
17 กันขาขน 2500.
NARA, RG 59 Entry Thailand 1955-1959 Box 3909, Howard p. Jones to Acting
^Secretary' of State (Murphy), 17 September 1957 ; ชาวไทย, 18 กนั ยายน 2500 ; “คา
1สมั ภาษณ์ของพล.ท. สรุ จิต ขา ศรปี แกนน่าคณะปฏีวัต;ิ , น พยงค์ อเฌฤกษ, (2502, 434).
253
ขนุ ศกึ ศกั ดนิ า นละพญาอนิ 'ทวี
,จอมพลเรือหลวงยทุ ธศาสตร์โกศล เข้ารว่ มประชมุ ด้วย {สยานนิกร 17 กันยายน
2500 ; สารเส่รื, 17 สงิ หาคม 2500; อนุสร(นในงานพระราชทานทพงศพ พลเรอื โท
ประสงค์ พบิ ลู สงคราม 2546, 129) ในอีกฟากหนงึ่ จอมพลสฤษด้ีและกลมุ่ ทหารได้
จัดประชมุ กันท่กี องพล 1 ในเวลา 15.00 น. พวกเขาปรึกษากันถงึ แผนการตอบโต้
รัฐบาลท่ีสนับสมนุ ใหพ้ ล.ต.อ.เผา่ และกลุม่ ตำรวจเตรียมการขบั ภุมพวกเขาในความผิด
ฐานกบฎ3*
เม่อื รัฐบาลจอมพลป. เตรยี มการต่อตา้ นการรฐั ประหารดว้ ยการขอมติจากท่ี
ประชมุ คณะรฐั มนตรีนดั พิเศษ พล.ต.อ. เผา่ เสนอใหใ้ ชต้ ำรวจพลร่มและตำรวจตระทน
ชายแดนเป็นกำลงั หลัก อยา่ งไรกต็ าม กลุม่ ทหารสามารถจับรหัสวิทยขุ องกลุ่มตำรวจ
ได้และล่วงรู้วา่ พล.ต.อ. เผา่ ส่ังการให้ตำรวจตระเวนชายแดนทุกค่ายและหนว่ ยพลร่ม
ทกุ หนว่ ยเตรยี มพรอ้ มรอพิงคำส่งั สถานทูตสหรัฐฯไดร้ บั วายงานจากแหล่งขา่ วทเ่ี ป็น
นายทหารไทยวา่ จอมพลสฤษดแ้ิ ละกล่มุ ทหารลว่ งรแู้ ผนการตา่ งๆของรัฐบาลและกลมุ่
ตำรวจแล้ว เพยี งแตก่ ลมุ่ ทหารรอการตดั สินใจจากจอมพลสฤษด้ิเทา่ น้ัน59 ในกลางดกึ
ของวันท่ี 16 กันยายน เวลาราว 22.00 น. ที่ค่ายนเรศวร หวั หนิ ซง่ึ เปน็ ฐานของ
ตำรวจพลรม่ กองกำลังสำคญั ของกลมุ่ ตำรวจน้ัน ไดม้ คี วามเคลอื่ นไหวเตรยี มความ
พรอ้ ม โดยรถแลนดไ์ รทอร์ของตำรวจไดโ้ บกธงสิเหลอื ง ส่งสญั ญาณระดมพถที่หน้า
ตลาดฉัตรชยั มีการแจกอาวธุ ป็นกลประจำตวั เพม่ิ เวรยามรักษาค่าย และรอพงิ คำส่ัง
ใหล้ งมือปฏิบัตกิ าร (นคร 2530, 6)
สถานทตู สหรัฐฯรายงานฉากสดุ ทา้ ยของรัฐบาลจอมพล ป. เมื่อเวลา 23.00 น.
ของวนั ที่ 16 กันยายนว่า จอมพลสฤษดิ้อาจกอ่ การรฐั ประหารขึน้ โดยกลมุ่ ทหารใด้
ส่งั การให้หน่วยทหารต่างๆเตรยี มความพรอ้ มรอพงิ คำสง่ั เพอ่ื ตอบโต้แผนการใชก้ ำลงั
ของพล.ต.อ.เผ่า โดยจอมพลสฤษด้ไี ด้รับการคุม้ กันความปลอดภยั อยา่ งแน่นหนาจาr
.!s พยงคํ (2502, 413) การลาออกของ ส.ส. ประเภท 2 กล่มุ ทหารของจอมพลสกุษสท์ ำป5็
. .พล ต.อ เผา่ ในฐานะเลขาธิการพรรคเสรีมนังคสีลาไมพ่ อไจมาก โคยพ.ส. วิเชยี ร ศรมี ันตร ส.ส.
*ปราจีนบุรี ไคร้ วมสนบั ส'แนให้รัฐบาลจับกมุ ส.ส. ประเภท 2 ซึ่งเป็นกล่มุ ทหารฐานกบฎในรา
อาณาจกั ร ในสถานการณน์ ี้ พ.ต.อ. พฒุ บูรณสมภพ ได้สงั่ การไห้ตำรวจเตรยี มกำลังใหพ้ รอ้ มท;้ั
1อาวุธและกระสนุ เพ่อื ต่อค้านการรฐั ประหาร (พฒุ 2532, 175).
-39 NARA, RG 59 Entry Thailand 1955-1959 Box 3909, Bishop to Secretary of
State, 20 September 1957; พยงค์ (2502, 413 14). m
254
กาวกอ่ ตัวของ “ไตรภาค"ี
หททนา้ารดเงันก็อลงา่จวานกเน้ั ขพากลล.ตัวถ.อกู .ลเผอา่บรส้ดู ังวี ห่าการารสต่อถตานา้ นทกตู สารหรรฐั ฐั ปฯรเะหห็นาวร่าขสอถงาจนอกมาพรลณส์กฤาษรเดผเชปญิ็น
เดิมพันทีเ่ ขาไม่มอี ะไรจะเสยี อีกต่อไป เน่อื งจากกำลงั ตำรวจของเขานนั้ เทยี บกับกำลงั
ของกล่มุ ทหารไมไ่ ด้4"
กลางดกกอ่ นการรฐั ประหารชะเริ่มต้นขน หนงั สือหิมหไํ ทยและรายงานทางการ
ทตู ของกระทรวงการต่างประเทศสหรฐั ฯบนั ทึกเหตกุ ารณ์สำคัญดงั กลา่ วไวว้ า่ จอมพล
สฤษด้ิ ธนะรชั ต์ และจอมพลถนอม กฅิ ต็ขจร ได้เชา้ เฟาิ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยูห่ ัว
ทพ่ี ระท่ีนั่งอัมพรสถาน พร้อมกบั ร่างพระบรมราชโองการทป่ี ระกาศแต่งตั้งให้จอมพล
สฤษด้ิเป็นผูร้ กั หาพระนครฝ่ายทหาร โดยจอมพลสฤษดใดอ้ ธบิ ายเหตุผลและความ
จแำลเปว้ เ็นสใรหจ็ พ้ รราะยองงาคนท์ ทรางงทกราารบทูตหขลองั งจสากหทรพ่ีฐั ฯระทอ่ีรงับคร์ทับรฟาบ้งกราารยรลาะยเงอาียนดจจาากกจพอมลพ,จล.สวัลฤษลภดิ้
โรจนวสิ ุทธิ้ ซงึ่ ไดบ้ ันทกึ เร่ืองราวนวี้ า่ พระองค์ทรงมพี ระราชดำรัสกับจอมพลสฤษด
หัวหนา้ คณะปฏิวัติวา่
You don’t have to explain things. 1 know. Give me the Decrees and
let me sign them. ] have only one thing to say to you: From now on
don't do the thing you don't want the others to do.41
จากน้ันจอมพลสฤษด้ิไดก้ ลบั ไปทก่ี องบัญชาการและแจ้งพระราชดำรัสดงั กลา่ ว
ไห้กลุม่ ทหารทราบ เมธเวลา 23.00 น. คณะปฏวิ ตั ิสงการใหท้ หารออกยึดจดุ สำคัญ
ในกรุงเทพฯ และธนบรุ ี แล้วการรัฐประหารครั้งสำคัญกไ็ ดเ้ รืม่ ตน้ ขึ้นไนเวลาน้นั เอง
(ล'ว?เส'ร,ี 18 กันยายน 2500)
ฌอ่ี กำลงั ของกลมุ่ ทหารปะทะกับกลุม่ ตำรวจท่สี นับสบนุ รัฐบาลจอมพลป.
ส่งผลใหต้ ำรวจเสียชวี ติ 8 คน และทหาร 1 คน (นคร 2530, 6) 4^ ชัดเจนว่าแผนการ
40 NARA, RG 59 Entry Thailand 1955-1959 Box 3909, Bishop to Secretary of
State, 16 September 1957,
41 NARA, RG 59 Entry' Thailand 1955-1959 Box 3909, Memorandum of Conver-
sation Brigadier General Wallop Rojariawisut, Colonel Edward Lansdale and
Kenneth T. Young, 24 October 1957.
4’ Ibid. จากหลักฐานท่รี วบรวมใดั พบว่าฌี่อทหาฟูโจมปอ้ มตำรวจทม่ี ักกะลัน ทหารได้ยงตำรวจ
255
ชนุ ศึก ศกดนิ า และพญาอนั ทรี
ต่อต้านการรัฐประหารของรฐั บาลและกลุม่ ตำรวจไมอ่ าจหยุดย้ังการรฐั ประหารครงั้ นไ้ี ด้
ต่อมากสมุ่ ทหารสามารถยึดวังปารุสก์ฯ ซึง่ เป็นศูนย์บญั ชาการของกสุ่นตำรวจและยดึ
รถเกราะของตำรวจได้ 40 คัน ({ท?เสว,ี 17 กนั ยายน 2500 ; สมบูรณ์ 2500, 22)
ในกลางดกึ คนื นน้ั เอง พล.ต.อ. เผา่ และกลุ่มตำรวจได้เข้ามอบตัวกบั คณะปฏวิ ตั ิ ตอ่ มา
เจขาากแกลระงุ พเทวพกฯถกู สไป์งตยวัังชอาอยกแนดอนกไปทรยะ-เกทมัศพสูช่วานทจจี่ อังมหพวลดั ดปร. าไดดห้4"ลบแหลนะแกี ลาร้วรกัฐาปรรรัฐะหiJารระอหอากร
2500 ครงั้ นีก้ ปดิ ฉากผ!ู้ เาคนสดุ ทา้ ยทม่ี าจากคณะราษฎร ผู้เคยทำการเปล่ียนแปลง
การปกครองจากระบอบสมบรู ณาญาสทิ ธริ าชย์มาส่รู ะบอบประชาธปิ ไตย และนำไปสู่
การเร่มิ ตน้ ของ “พันธมติ รใหม่” ระหว่างกองทพ้ และสถาบันกษตั รยิ ์ กบั สหรัฐฯ หรือ
กำเนดิ “ไตรภาคี” (The Tripartite) ขนไนการเมอื งไทย
กล่าวใดยสรุป ในชว่ งเวลาตงั กลา่ วสหรัฐฯ มนี โยบายต่อไทยท้ังดา้ นการทหาร
และเศรษฐกจิ โดยสหรฐั ฯตอ้ งการใหไทยเป็นฐานปฏบิ ตั กิ ารทางการทหารและสงคราม
จิตวิทยาในภมู ภิ าคเอเชียตะวนั ออกเฉียง ต้ ตลอดจนตอ้ งการผลกั ดันให้ไทยเปิดท
การล้าเสรี เปล่ยี นแปลงระบบเศรษฐกิจของไทย และใหไ้ ทยเป็ดการลงทุนจากตา่ ง
ประเทศควบคไู่ ปกบั การตอ่ ตา้ นคอมมิวนสิ ต์ร่วมกับสหรัฐฯ อย่างไรก็ตาม ในสายดา
ของสหรัฐฯการดำเนนิ งานในชว่ งท้ายของรฐั บาลจอมพลป.น้ัน รฐั บาลไทยพยายาม
ถอยหา่ งออกจากสหรฐั ฯ แต่กลับพยายามเปดิ ไมตรีและมกึ ารลา้ กับจนี รวมถงึ เปิดรับ
วัฒนธรรมจนดว้ ย สหรัฐฯ จีงเหน็ วา่ รัฐบาลจอมพล ป. มีความยอ่ หย่อนในการดำเนิน
viการต่อตา้ นคอมมิวนสิ ต์ อีกทั้งการทีร่ ัฐบาลพยายามนำปรดี กี ลับจากจีนมาไทยเพ่ือ
รอ้ นคดีสวรรคตและตอ่ ตา้ นการเคล่อื นไหวของสถาบันกษัตรยิ แ์ ละกลุม่ รอยัลลิสต์น้นั
ยิ่งไมต่ อบสนองนโยบายของสหรัฐฯ ซงึ่ ปิต้องการใหไ้ ทยมคี วามสมั พันธ์กบั จนี แด่
ตาย 2 คน และบรเิ วณตู้ยามท่รี าชวตั ร ทหารได้ไซด้ านปลายปนื ฟน้ พลตำรวจทองหล่อ ศรกระจา่ !
เสียชีวติ (สมบูรณ์ 2500, 21 ; พิมพไ์ ทย, 19 กันยายน 2500).
43 หลงั พ้นจากอำนาจด้วยการรฐั ประหาร 2500 ทเ่ี กติ จาก “ไตรภาคี" จอมพลป. พำนักที่
พนมเปญ กมั พชู า ตอ่ มาเขาเดนิ ทางไปสหรฐั ฯโดยหวงั ว่าจะใช้ชีวิตบ้ันปลายทนี่ ่นั หลังจากน้นั !ว'
อุปสมบทท่พี ุทธคอา อนิ เดยี ควรบนั ทึกดว้ ยวา่ กายหลงั รัฐบาลของเขาถกรัฐประหารไปแลว้ ระระ
หนง มีคณะทูตจากกล่มุ ประเทศแองโกลแชกซอนเขา้ พบเขาและเสนอว่าชะสนบั สนนุ ให้เขากลัฆรุ
อำนาจอกิ คร้งั แตเ่ ขาปฏเิ สธการสนบั สนนุ ดังกลา่ ว จากนั้นเขาตัดสนิ ใจณา๋ํ ยทางการเมืองอยา่ งถาวร
ไนญปี่ นุ่ แทนท่จี ะเปืนสหรฐั ฯตามทต่ี ้ังไจไวในช่วงแรก เขาถึงแกอ่ สัญกรรมเมอ่ื วนั ท่ี 11 มิถุน'tว!
I2507 ที่ญปี่ นุ่ (สัมภาษณ์ นติ ย์ พิบลู สงคราม, 28 กมุ ภาพันธ์ 2551)
256
การกอ่ ควั ขอ'ว “ไตาภาดี*
‘ วงการสนบั สนุนสถาบนั กษตั ริย์ให้มคี วามสำคัญในการดำเนินสงครามชติ วทิ ยาไนไทย
นอกจาทน รซ^ี ฐบาลขณะนั้นไดส้ ูญเสยี ความน่าเชอ่ื ถอึ จากสาธารณชนเนื่องจากปญั หา
กไรทุจรติ เลือกตง้ั ในตน้ ปี 2500 รวนทัง้ รัฐบาลใมส่ ามารถสรา้ งเสถยี รภาพทางการเมือง
อามท่สี หรัฐฯตอ้ งการได้ ทำใหส้ ุดทา้ ยแลว้ สหรฐั ฯ ตัดสนิ ใจให้การสนบั สนนุ กล่มุ ผ้าู ภํ
ใหมท่ น่ี ิยมสหรัฐฯ และเปน็ ท่ีชื่นชอบของสาธารณชนคนไทย เพื่อให้ใทยดำเนนิ การ
ดามนโยบายของสหรัฐฯ ตอ่ ไปในชว่ งสงครามเยน็ ท่กี ำลังทวคิ วามฐนแรงในภูมภิ าค
เอเชียตะวนั ออกเฉยี งใต้
บนเส้นทางของ “ไตรภาคี” กบั ภาวะกึง่ อาณานคิ ม
วันรุง่ ขนหลังการรัฐประหาร (17 กันยายน) จอมพลสฤษดิ้ใหส้ มั ภาษณว์ ่า
พระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หวั ทรง “พอพระหย้ ” (เช้า, 18 กนั ยายน 2500) สถานทตู
สหรัฐฯรายงานว่าตวั แทนของคณะปฏวิ ตั ซิ ่งึ ประกอบดว้ ยกลุม่ รอยลั ลิต์และนายทหาร
. .โเชช่นยโรพจนระ์ ยแาลศะรพีว.ิสอ.ารเฉวลาิมจาชยั พจราะรยุวาสั อตภรบิ ์ าไลดรม้ าาชแจไง้มขตา่ รวีก(าตรรอ่ ัฐมปรบะนุหนาราใคห)ส้ พถาลนตทูตอสำหนรวฐั ยฯ
และอังกฤษทราบ บชิ อป ทูตสหรฐั ฯ สอบถามตวั แทนคณะใ]ฏวิ ัดวี ่า พระมหากษัตริย์
ของไทยทรงยอมรับการรฐั ประหารโค่นลม้ รฐั บาลจอมพลป.หรือไม่ พระยาศรวสาร-
าาจา องคมนตรแี ละหัวหนา้ ตัวแทน ตอบว่าพระองค์ทรงยอมรบั การรฐั ประหารและ
,พทสรถรงาะนแอตกง่งาครต์ทณ้งั รใ์ หงจเอจ้รอมียมพกพลจลอสสมฤษฤพษดล!ดสดฤร้ หาษวัยดงหาเนขนา้้าถคtงึ pณคnวะตาปมอฏสนิวำเเตัทริจ็ยี่ เใปงนคน็ กืนผารใรู้ รนกั ฐั ษวปันารพเะดรหียะานวรกครัฐันรบแเพลาล้วอื่ จ'ร1อบั มทตพอ่รลามปบา.
ก่อนท่ีเขาจะถวายบงั คมลาน้ัน สารเสรีรายงานขา่ ววา่ พระองค์ได้มีพระราชดำรสั กบั
จอมพลสฤษดว่า “คนไหนไม่ดี ควรไล่ออกไป” (สารเสร่ , 19 กนั ยายน 2500) ชไี อเอ
กวิเลคบัรามะาหจก์าการจรนี ฐั ’ป,5รสะหงิ คารโคปรรั้งส์ นน้วี ตา่ นเกติดาจราด์ กค(วSาiมngกaลpัวoแrผeนกSาtรaขnอdงaจrอdน) พรลาปยง.ทานจี่ ะขนา่ วำปกราดรี
44 NA, FO 371/129611, Whittington to Foreign Office, 17 September 1957 ; NARA,
RG 59 Entry Thailand 1955-1959 Box 3909, John c. Guthrie to Secretary of State, 3
December 1957.
45 NARA, CIA Records Search Tool (CREST), CIA-RDP79R00890A000900010020-5,
21 September 1957, “Thailand.”
257
ขนคึก ศักดนิ า และพญาอนี ทริ
รัฐประหารในไทยว่า การรฐั ประหารของจอมพลสฤบดิส้ ำเรจลงไดเ้ น่ืองจากมีการ
ประสานกับสว่ นต่าง ๆ อย่างใกลช้ ดิ 46 ตอ่ มาจอมพถสฤษดประกาศไมใ่ ห้จอมพล ป.
ทกสเี่วลกรบั ิดรเขคขนต้า4ใปนรชะสว่เำทงหรศรฐั อับบกีคาดลีหสจอมว่ ม่ินนพปปลรระปีดม.นี นาทั้นน้ั บหชิคาอกณปเะดปินทฏทตู ิวสาตั งหิสกรัง่ลฐั กฯับารขใจอหะงอ้ถมัยูกก.รราฐั.รวบย.กศาเึกลลฤจิกทบักธาดร้ิำฟปเนอ้รา้นงโรคม้อดชงี
คดีดังกลา่ วต่อศาล (ทมิ หไพ, 22 กันยายน 2500)
.สำหรับท่าทึของสหรัฐฯหลงั การรฐั ประหารน้ัน โรเบิรต์ ดี เมอรฟ์ ิ (Robert
D. Murphy) รักษาการรมว. ต่างประเทศสหรฐั ฯ ไต้มบี ันทึกถงึ บชิ อป ทูตสหรัฐฯ
ประจำประเทศไทย สองวันหลังการรฐั ประหารว่า สหรัฐฯเหน็ ว่าการรัฐประหารคร้ังน้จ็ ะ
ทำใหพ้ ระมหากบัตรยิ ์มีบทบาทอนั โดดเดน่ ในการเมืองไทยเป็นอยา่ งมาก นอกจาก
พระองคจ์ ะทรงเป็นประมขุ ชองรฐั แล้ว พระองค์อังมีพระราชภาระเป็นแกนกลางของ
ความเป็นเอกภาพและเสถียรภาพทางการเมืองภายในของไทยอกี ด้วย ดงั น้ัน สหรฐั ฯ
จะไต้ประโยชน์จากการทพี่ ระองค์จะมอี ทิ ธพิ ลทางการเมืองไทย และจากนี้ไปสหรฐั ฯ
จะพัฒนาควานใกลช้ ิดกบั พระองค์ เนอ่ื งจากเห็นวา่ บทบาทอันไดดเดน่ ของพระองค์
จะกลายเป็นสว่ นหนืง่ ของนโยบายของรัฐบาลไทยซงึ่ จะมีนัยสำคัญต่อผลประโยชน์ของ
สหรฐั ฯ4' สถานทตู อังกฤษรายงานว่า สิง่ ท่กี ล่มุ ผู้นำใหมจ่ ะะต้องทำใหส้ หรัฐฯยอมรับ
คอื การชดั ตั้งรฐั บาลใหม่ที่ทำให้สหรัฐฯพอใจ โดยคณะปฏิวัตริ นยอมใหพ้ ระมหากษ(นฅ่ ^รย/
ทรงมพี ระบรมราชวินิจฉัยเลอี กพจน์ สารสนิ ใหด้ ำรงตำแหนง่ นายกรัฐฆนดรีในชว่ งส้ันๆ
เพ่ือขดั การเลอื กตัง้ ใหม่ เน่ืองจากเขาเป็นคนทพ่ี ระองคไ์ วัวางใจและมีความล้มพันธ์รั
46 หขีช. กด 80/144 เอกสารกระ'ทรวงการตา่ งประเทศ เรอื่ ง การวเิ คราะห์การเมอื งของประเทศไทย
I(พ.ศ. 2500) ; Singapore Standard, 13 November 1957.
๙!รพ/รึ, 25 กันยายน 2500; ๙ยพรฐ, 26 กนั ยาขน 2500 ; NAHA, KG 59 Entry Thai-
-land 1955 1959 Box 3909, Bishop เ0 Secretary' of State, 6 November 1957.
NARA, RG 59 Entry Thailand 1955-1959 Box 3909, Acting Secretary of StaไV
(Murphy) to Bangkok, 18 September 1957. ในบันทกคงกสา่ วสัง่ การไท้ บชอป ทฅู สmj*
รเชัฐ้าปเฝรืาะพหราะรคอรงัง้คนเ์ พ!้ี มือ่ ่กแ่อจงภทยา์นั ทตขี รอางยสต่อหสรัฐถฯาบตนั ่อกกบารัฅรรัฐิยปแ์ รละะหราารชคารงง้ัคน์ ้วีสา่ หรสัฐหฯรหฐั ฯวงั มวีคา่ รวัฐามบพาลอใใหจมท่จี่กะามรึ
เสถึยรภาพและสง่ เสริมความสัมพนั ธท์ ต่ี ึระหวา่ งกนั และสหรฐั ฯหวังวา่ ไทยจะยงั คงเป็นพนั ธมิตรใน
การต่อต้านคอมมวิ นสิ ต์ต่อไป และไท้ควานมัน่ ใจกับพระมหากบัดรืยว์ ่าความสมั พนั ธ์และ
ประโยชน์ระหว่างไทยกบั สหรฐั ฯ จะดำเนนิ ต่อไปโดยผา่ นพระองค์
258
การก่อตัวของ “ไตรภาคี”
ดกบส'หรัฐฯ อีกทั้งยงั เปน็ เลขาธกิ ารชีโตด้ ว้ ย"," จากน้ันจอมพลสฤษดใิ้ นฐานะหัวหนา้
คฌะปฏิวัต'ิใต้กล่าวยนี ยนั กบั พล.ต. พาร'์ทริดจ์ หัวหน้าจสั แมคไทย ว่าไทยจะอยiูเคsiยง
ขา้ งกับสหรฐั ฯ และ'ชีโตต้ ่อ1ไป และความสมั พันธ์ไทยกบั สหรฐั ฯ จะตซ็ น็ กว่าทีผ่ ่านมา'
ตอ่ มา ลนิ คอลน์ ไวท์ (Lincoln White) โฆษกกระทรวงการตา่ งประเทศสหรฐั ฯ แถลง
ข่าวถงการรัฐประหารในไทยว่า การรฐั ประหารครง้ั นึ๋ไมก่ ระท- .บ- ก. ระเทอื นต่อความชว่ ย
เหลอื ทางการทหารของสหรฐั ฯ ต่อไทย (สารIตรี, 19 กนั ยายน 2500)
หลงั รฐั ประหาร บชิ อป ทูตสหรัฐฯ ผเู้ ห็นใจรัฐบาลจอมพล ป. ท่ถี ูกรัฐประหาร
ยงั คงแสดงทา่ ทื1ใมส่ นบั สนุนการรฐั ประหารดงั กล่าวดว้ ยการรายงานศวามเห็น'ของทูต
อังกฤษในไทยกลบั ไปยงั วอชิงตันดี.ซี. ว่า “กาวรัฐประหารครัง้ น้ัจะทำไหไทยถอยหลงั
ไปอย่างน้อยอีก 100 ปี ทำใหป้ ระชาชนไทยไม่ร้จู ักโตและเป็นเหมือนเด็ก” แม้เขา
พยาขานที่จะเตือนความจำใหก้ ับกระทรวงการตา่ งประเทศสหรัฐฯถึงความเคลอ่ื นไหว
ทผ่ี า่ นมาของจอมพลสฤษดิแ้ ละกลุ่มรอยลั ลสิ ตท้ ไี่ ดร้ ่วมมือกนั โจมดีสหรัฐฯ ชีโต้ และ
จัสแมคไทยก็ตาม แตค่ ัลเลส รมว. ต่างประเทศสหรัฐฯ กพ็ ยายามทำใหเ้ ขาเขา้ ใจมมุ มอง
ของสหรัฐฯ ต่อสถานการณก์ ารเมืองในไทยวา่ พระมหากษัตรยิ ไ์ ทยจะเป็นผูน้ ำทาง
การเมอื งทแี่ ท้จรงิ 1 นอร์แมน ยนั นาห์ (Norman Hannah) เจ้าหนา้ ทซ่ี ็ไอเอผู้ปฏิบตั ิ
.49 NA, F0 371/129611, Whittington to Foreign Office, 21 September 1957 จอฆพล
-ใสSCtBoหtฤooa5ก้ษxlR0toบัeสno3N,เ์ใขeb9ห2Alา0e0ส้Rr9Et{,SมัAsชdoภeM,าwnpาวษKt,eaพeณmrGSmาd์วuพo5b่าmrLช9eaพarยmnEnร,d1asnะ9u2rdมt51ymraห7ylกo,eาofกันTภfaษยาChnยCตัาaodหยรoinนlลยิnvaK์'งัทvneก2eeรrd5าnsrงร0saแn1รat0นei9ัฐt)otiะ5ปho;nน5รnN-ำะTw1บหA.B9iุคาtKY5rhรคi9AโgoลคGa,uทBน่dnี่ฆeRoigลneGคีx,้มerว, 2รr35าaGัฐ4ม99lบ0eเOหาEPn9ลcมh,enจtาraotอBaะrobylมส,iesพมW4rhTลทo1haNปี่จp9la.ะlo5ไioเvtl7ปตpoae้็น;nm3RSนdEbปeoาre1cแjiิ ra9crกจne51อรKat59ฐับaw-5มorพ17yicน9ลs.huต5ปoetร9rf,.ิ
ใทห่ญี ้สี่ปมั นุ่ภาถษึงณก์หารนรงั ัฐสปอื รพะิมหพาร์ ออีกาคฯรทงั้ ร,ขรี อฟงนจิอ}นมิวพสลั สขฤณษะดทใึ้ ีเ่ นมปาไี ด25ย้ 0า้ ย1ทวลี่ ่ากยั“รทฐั าบงกาลารสเมฤอืษงดจเปาก็นสเผหดรจ็ ฐั กฯามรแาอสยะู่
.จะลม่ ส'ลายลงอิกไม่นาน หรอึ อย่างน้อยทส่ี ดุ ก็อาจจะเหมือนกบั รฐั บาลอาณานิคมที่ป็กบงการโดย
ขพหสาจบิหตชรลู อิัฐ.สินฯ[ง2มค”]รีบ(กาท“มตPบh2[า1iท.b18อ/u3ยมl1ู่เถิย4Pอ้นู rเงeอาหdขกiนล?cกงั tรเs2พก5รี่อS0ะทa2ทrำ-รiใt1วห'7งs้ไกทมDารยีธoตหนุwา่ ้างาnวปยfเนรขaะl้า:lสเ2ท"5ู่ ศ0Aย3คุเs]รแ)aอ.hหงดi่งรกู าE“ายเรvยงeพาอ้ nนงฒั iขหnนา่ลgวางั ก,ก”Nาารeรแเwครลฐัลsะปอ่ื,กนร2าระไJปหหuกาวnรคจeรอ2อม15ง9พ0แ61ลบ0ปทบ.;ี่
เผดจ็ การทหาร ใน กลุ ลดา (2550)
1955-1959 Box 3909, Bishop to Secretary of State,
51 NARA, RG 59 Entry Thailand
259
ในศึก ศกั ดนิ า และพญาอนิ ทรี
งานไนฐานะเลขานกุ ารโทของสถานทตู สหรฐั ฯ รายงานวา่ การรฐั ประหารคร้ังนเ้ี ป็นการ I
เปีดโอกาสใหก้ ลุ่มรอยลั ลิสต์กลบั มาเลน่ บทสำคญั ในการเมืองไทยอีกครัง้ เขาเห็นวา่ การ
รฐั ประหารคร้งั นเ้ี ปีนเหมอื นการผ่องถ่ายอำนาจจากกลมุ่ หนึง่ โปยงั อีกกลมุ่ หนง่ึ ,2' ส่วน
สถานทูตอังกฤษรายงานวา่ สถาบนั กษตั ริย์และกลมุ่ รอยัลลสิ ด์มไิ ดเ้ ป็นเพยี งผู้
สงั เกตการณก์ ารรฐั ประหารเท่านัน้ แตเ่ ป็นตัวแสดงหนึ่งด้วย53 พระองค๙เจร/าธานนวด
ประธานองคมนตรี ไดก้ ล่าวอบั สถานทูตอังกฤษเป็นการสว่ นตัววา่ “การรฐั ประหาร
ครงั้ นคี้ ือสง่ิ ที่พวกรอยลลิสตต์ ้องการ,’54 ต่อมาสถานทตู สหรัฐฯวายงานวา่ พระองค์เจา
ธานีนิวตั ตอ้ งการให้พระมหากษัตรยิ ์เพิ่มบทบาทในทางการเมอื งในฐานะผู้ใหค้ ำปรึกษา
แกร่ ฐั บาลพจน์ สารสนิ และทรงกล่าวดว้ ยว่า กลุม่ รอยลั สสิ ตต์ อ้ งการให้พระมหากษัตริย์
ทรงมีบทบาทในการเมอื งไทยอย่างถาวร และกล่มุ รอยลั ลสิ ตต์ อ้ งการให้สหรฐั ฯใหค้ วาม
ชว่ ยเหลอื และมมี ิตรภาพแกร่ ัฐบาลไทยเชน่ เดมิ สถานทูตสหรฐั ฯ เห็นว่าบทบาทของ
พระองคเ์ จ้าธานนี ิวัตเพมิ่ สงู ขน้ึ หลงั การรัฐประหาร จากเดิมทีท่ รงอยแู่ ต่เนอี้ งหลงั
การเมอื งไทย55
หลังการจัดตง้ั รัฐบาลพจน์ สารสิน สถานทตู สหรฐั ฯ ประจำประเทศไทยตั้ง
ข้อสังเกตถงึ ความแข็งแกร่งทางการเมอื งของกล่มุ รอยลั ลสิ ฅ์ท่เี พ่มิ สูงขึ้น เน่อื งจาก
พระมหากษตั รยิ ์ของไทยมีบทบาทเปน็ ผนู้ ำของกลมุ่ รอยลั ลสิ ต์โดยมีแกนนำสำคัญ เชน่
พระองคเ์ จ้าธานนี ิวัต ประธานองคมนตรี พระยาศรวี สิ ารวาจา องคมนตรี ม.ร.ว. เสนยี ์
ปราโมช และม.ร.ว. คึกฤทชิ ปราโมช เป็นต้น ต่อมาฌ่ีอพระยาศรวี สิ ารวาจาออก
เดินทางไปประชมุ โรตารสี ากล สถานทูตสหรฐั ฯเห็นวา่ บทบาทของพระยาศรวี สิ ารวาจา
ท่ีเกิดขน้ึ ภายนอกประเทศเป็นไปเพอื่ สร้างการสนบั สนนุ และการยอมรบั ให้กบั การ
รัฐประหารและรัฐบาลพจน์5'’
23 September 1957; Bishop to Secretary of State, 27 September 1957; Dulles to Bang-
kok, Preliminary Estimate Reading Current Situation in Thailand, 3 October 1957.
NTAhaRiAP, rRoGgn5o9stiEcnattrioynsT,h1a7ilaSnedptใe9m5b5e-1r9159957B.ox 3909, Hannah to Holland Bush-i
NA, FO 371/129612, Whittington to Selwyn Hoyd, 22 September 1957.
32^54 NA, FO 371/129611, Whittington to Foreign Office, 21 September 1957. ข้อควาบ
nerโ:i?
ดังกลาวมีวา่ “The Coup is just that the Royalist wanted” m
.า.า NARA, RG 59 Entry Thailand 1955-1959 Box 3909, Bishop to Secretary of
State, 1 October 19571
m
,!l NARA, RG 59 Entry Thailand 1955-1959 Box 3909, Bishop to Secretary of
1State, 3 October 1957,
260
กาวก่อตัวของ “ไตวภาค”ี
กลุ่มรอยลั ลสื ตไํ มเ่ พียงให้การสนับสนนู การรฐั ประหารและการชดั ตั้งรฐั บาลพจน์
สารสนิ เท่าน้นั แตไ่ ดพ้ ยายามขยายการควบคมุ การเมอื งมากชันดว้ ย ตน้ เดอื นตุลาคม
2500 สถานทตู สหรฐั ฯรายงานว่า พระองคเ์ จา้ ธานีนิวตั แจ้งวา่ พระมหากษัตริย์มีพระ
ทชประสงค์ให้พระยาศรีวิสารวาจาร่วมงานกบั รัฐบาลใหม่ท่จี ะเกดิ ชนั หลงั การเลอื กตัง้
นปลายปื 2500 แต่ทรง มต่ อ้ งการถกู วจิ ารณว์ ่ากระทำการ1ขดั รัฐธรรมนญู สำหรับ
ความสนพระทัยในการเมอื งของพระมหากษัตรยิ น์ น้ั พระองค์เจ้าธานนี ิวตั แจง้ กับ
สถานทูตฯวา่ พระองค์มิไดม้ ีลกั ษณะชัอายเหมือนดงั ก่อนอกี แลว้ 57
ณ จดุ นี้ การเมอื งสองหนา้ ของจอมพลสฤษดเิ้ รมิ่ ปรากฎให้เห็นชดั เจน กล่าว
คอื หลังจากทจ่ี อมพลสฤษดีใ้ ช้ประเดน็ การใจมตสี หรฐั ฯ จนไดร้ ับการสนับสนนู จาก
สาธารณชนอย่างมากจนนำไปสูก่ ารยอมรบั การรฐั ประหารครัง้ น้ี แตต่ อ่ มาคณะปฏวิ ตั ิ
ไดส้ งการให้หนงั สอี พมิ พ์ยตุ กิ ารโจมตสี หรฐั ฯ เนื่องจากไม่ต้องการให้กระทบความ
สัมพนั ธระหวา่ งไทยกับสหรฐั ฯ อีกต่อไป (การเปอ็ ง, 5 ตุลาคม 2500) สำหรับผล
ประโยชน์ที่พวกเขาได้รับหลงั การรัฐประหารน้นั นิตรสาร การเมือง (30 ตลุ าคม 2500)
ร“หายนงมูานานข"่าววแ่าละมบีกัญารชโี อ“นล;ุคเงรินพี อ”ย่าบงลัญบั ชๆลี ะเข1า้ บ50ัญชลขี้านองบผามูทอี',''ำ' นนาอจกในจาคกณนะี้ ปทฏตู ิวอัตงั ชิ กอ่ื ฤบษัญยชังี
ต้ังข้อสงั เกตในเวลาตอ่ มาวา่ หลงั การรฐั ประหารความชว่ ยเหลอื ทางการทหารจาก
ผา่ นชัสแมคไทยยงั คงดำเนินต่อไปราวกบั ไม่มีอะไรเกิดชนั "'’
—สำหรับทัศนะของปัญญาชนฝ่ายซา้ ยจำนวนหนึ่ง เช่น สพุ จน์ ด่านตระกล ผู้
เคยต่อตา้ นรฐั บาลจอมพล ป.จนถูกจบั กมุ แต่ต่อมารฐั บาลนริ โทษกรรมความผีดไหแ้ ละ
. —ได้ร่วมงานกบั จอมพลป ในการสรา้ งกระแสให้ใทยถอยหา่ งออกจากสหรฐั ฯ วเิ คราะห์
ว่า สาเหตุทจี่ อมพลป. ถกู รัฐประหาร เนอื่ งจากจอมพลป. ต้องการใหไ้ ทยหลุดออก
จากการครอบงำของสหรัฐฯ เขาเห็นว่าสหรฐั ฯใหก้ ารสนับสนุนจอมพลสฤษด้กิ ่อนการ
รัฐประหารเพ่อื ลม้ รฐั บาลจอมพลป.ที่ไดเ้ ริม่ ต้นเปดี ความสมั พนธก์ ับจีน และเพ่ือทำให้
-ไทยหันกลับมามนี โยบายต่างประเทศตามสหรฐั ฯ ดังเดิม (สพุ จน์ 2516, 28 29) สวํ น
ประจวบ อัมพะเศวต ปญั ญาชนฝา่ ยซ้ายอกี คนหนึ่งเห็นว่า รฐั บาลจอมพลป. เคยมี
57 NARA, RG 59 Central Decimal File 1955-1959 Box 3912, Bishop to Secretary of
State, 8 October 1957. ขอ้ ความดังกลา่ วมวี า่ “King no longer as shy as he had been”
5S ควรบันทกตว้ ยวา่ สัญลกั ษณป์ ระจำตัวจอมพลสฤษดศึอ หนมานทาวเป็นดาาเปนี เดือน
59 NA. FO 371/136020, Whittington to Foreign Office, 20 March 1958-
261
ขุนคทิ ศกั ดนิ า และพญาอินทรี
นโยบายตา่ งประเทศใกล้ชิดกับสหรัฐฯซี่งสรา้ งความพอใจใหส้ หรฐั ฯชั่วระยะเวลาหนง่ึ
แต่ตอ่ มาเม่ือรัฐบาลไม่ดำเนินการตามความตอ้ งการ สหรฐั ฯจงึ “ไฟเขยี ว” ใหท้ ำการ
รฐั ประหารโคน่ ล้มรฐั บาลลง (ประจวบ 2543, 399, 450)
ทส่ี นบั สกนาุนรรรัฐัฐปบราะลหจอารมลพ้มลรปฐั .บมาีคลวจาอมมพพลลิกปผ.ันสนง่ ผเ็ นลอใหยา่ช้ งะมตาากกรกรมลขา่ วอคงอืบชิ ทอ่าปทขีทอูตงสบหชิ รอัฐปฯ
ในรายงานของเขาท่เี ขยี นกลบั ไปยงั วอชิงตนั ต.ี ซี.ยงั คงใจมดีการรฐั ประหารครงั้ นตี้ อ่ ไป
ทำใหไ้ ม่นานหลงั จากนั้นกระทรวงการตา่ งประะเทศสหรฐั ฯ ตดั สนิ ใจหาทูตคนใหม่ท่ี
สามารถทำงานกับกลุ่มผนั ำใหม่ของไทยท่สี หรฐั ฯใหก้ ารสนับสนุนได้ กระทรวงการ
.ตา่ งประเทศที่วอชงิ ตนั ดึ.ชี. จงึ มีคำสัง่ ย้ายป็ชอปกลับไปวอชิงตนั ด.ี ซ.ี แล้วสง่ ยู.
อเล็กซิส จอหน์ สนั (บ Alexis Johnson) มาดำรงตำแหน่งเอกอัครราชทตู สหรัฐฯ
ประจำประเทศไทยคนใหม่ โดยจอห์นลันไดบ้ ันทึกเรื่องราวดงั กล่าวไว้วา่ สาเหตุที
-บชิ อปถูกยา้ ยเพราะเขาไมส่ ามารถทำงานตอบสนองนโยบายของกระ;ทรวงการต่าง
ประเทศท่มี ีต่อไทยหลังการรัฐประหารได้ (Johnson 1984, 266 67)60 ต่อมาบชิ อป
ไดท้ ำหนังสอื ขอลาออกจากกระทรวงการด่างประเทศสหรัฐฯ61 จอหน์ สัน ทตู สหรฐั ฯ
คนใหม่ ประเม่นวา่ ความสัมพันธ์ระหวา่ งไทยกบั สหรฐั ฯหลงั การรัฐประหาร 2500 ยัง
คงไมร่ าบรืน่ นกั เนือ่ งจากในไทยยังคงมีการต่อต้านสหรฐั ฯจากกลุ่มฝ่ายซ้ายตอ่ เนอื่ ง
60 จอหนสนั บันทกึ เพมิ เตม็ ว่า สหรฐั ฯ เหน็ ว่าไทยเปน็ พันธมติ รสำกญั ในเอเชยี ดะวันออกเอยี งไ,รฺ
แด่ขฌะนน้ั ความสัมพนั ธ์ใทยกบั สหรฐั ฯ กำลงั เสือ่ มลงและเดินไปสทู่ างด้น แตบ่ ขอปไม่สามารถทำงาน
รว่ มกับรฐั บาลใหม่ ราชสำนกั กลมุ่ รอยล้ ลสิ ฅ์ และคณะทหารของจอมพลสฤษดได้ อีกทงั้ บชิ อปม็
ความขัดแยง้ กบั ม.ร.ว. คกฤทธิ้ ปราโมช ซ่ึงเปน็ เจา้ ของ flowJJ และเปน็ พระสหายของพร;
มหากบัฅริย์ ชงทรงให้การสนบั สนน เปน็ เหตใุ หบ้ ชอปตอ้ งถูกยา้ ยกลบั สหรัฐฯ ควรบนั ทึกดว้ ยวา่
จอห์นสนั เป็นทตู สหรัฐฯ ทีป่ ระสานงานการเสด็จประพาสวอชิงตนั ดี, ชี. ของพระมหากบตั รยี ใ์ นปิ
2503 ซง่ึ การประพาสดงั กล่าวสร้างความมั่นใจให้กับทง้ั สองฝา่ ยในการตำเนนนใยบๅยตา่ งปร;;เทศ
ร่วมกันตอ่ ไปตลอดช่วงสงครามเย็น
FilesT1h9e53-D19w6i1ghOtF D. Eisenhower F.ibrary, White House Central Files, Office
8 F Ambassador and Minister, OlOrge V. Allen Box 134, Bishop
to The President, 15
November 1957. บชิ อปมีความสมั พันจทํ ดกี ับจอมพล ป. เขาไตเ้ คยเลา่
เรือ่ งตา่ งๆเกยี่ วกับฟอ้ งหลังการรฐั ปรร;หาร 2500 ให้ขรี วัสส์ ปันขารชนุ บตุ รขี องจอมพลป.ทราบ
หลังถาออกจากกระทรวงการด่างประเทศ เขายดึ อาชีพเปน็ อาจารย์สอนในวิทยาลัยเล็ก ๆ แหง่ หนง่ึ ใน
สหรัฐฯ และแม้จะทน้ ตำแหน่งไปแลวั เม่อื เขามีโอกาสมาเย็อนไทย เขามักมาเยีย่ มบตุ รขี องจอมพล L.
เสมอ (สมั ภาษณ์ จรึ วสั ส์ ปันยารชุน, 13 กันยายน 2552)
262
ทารกอตวั ของ "ไตรภาค,ี,
จากรัฐบาลชุดเก่าอยู่มา้ ง อยา่ งไรกต็ าม ไทยรโอกาสทจี่ ะพฒั นาเศรษฐกจิ ได้ และ
รฐั บาลพจน์ สารสนิ ใหค้ วามสำคัญกับการต่อต้านคอมมวิ นิสต์อย่างเขม้ แข็งกว่า
รฐั บาลทผ่ี า่ นมา และเขาเหน็ ว่าสถาบนั กษตั ริยม์ ีเอกภาพและมเี สถียรภาพ''" ท่าทขี อง
ทูตสหรัฐฯนั้นเป็นไปในทศิ ทางเดยี วกับนโยบายของสหรฐั ฯทต่ี ้องการพฒั นาความ
สัมพันธ์อนั ใกล้ชดิ กมั ผู้นำทางการเมอื งกล่มุ ใหม่มากยงิ่ ขึน้ โดยพ.อ. เอ็ดเว£1ร๙ด
แลนส์เดล (Edward Lansdale) ผู้ช่วยรัฐมนตรีกลาโหม ได้กล่าวกับคณะผแู้ ทนของ
คณะปฏวิ ตั ทิ ่ีถูกส่งมาสร้างความเขา้ ใจให้กับสหรฐั ฯภายหลงั การรัฐประหาร 2500 ว่า
“สหรฐั ฯตระหนักดถี ีงความสำคัญของพระมหากษตั ริย์และศาสนาทีม่ ืตอ่ วิถชี ีวติ ของ
คนไทย แมส้ หรัฐฯจะไมส่ ามารถมนี โยบายตา่ งประเทศโดยตรงตอ่ ศาสนาได้ แต่สหรฐั ฯ
จะสนบั ส'นนุ 'พระมหากษัตริย์ของไทย4163
ดว้ ยเหตนุ ก้ั ารรฐั ประหาร 2500 จงึ เป็นการปดิ ฉากผู้นำคนสดุ ท้ายทม่ี าจาก
คณะราษฎรและโอกาสที่ไทยจะถอยหา่ งออกจากการแทรกแซงกิจการภายในโดยสหรฐั ฯ
การรัฐประหารดงั กลา่ วทำให้ไทยยงั เป็นประเทศกง่ึ อาณานิคมของสหรฐั ฯ ตอ่ ไป ทงั้ ยัง
เปน็ จดุ เร่ิมต้นของการปกครองระบอบเผดจ็ การทหารเต็มรปู แบบในชว่ งเวลาต่อมา
นอกจากนใั้ นมิตคิ วามสัมพันธ์ระหวา่ งประเทศของไทยกับสหรฐั ฯไนช่วงสงครามเยน็
นัน้ จากเต็มที่ไทยเป็นเพยี งประเทศเลก็ ๆทม่ี ีความสำคัญไมม่ ากนักในนโยบายต่าง
ประเทศของสหรฐั ฯ ถงึ ตอนนใ้ั ทยถูกทำให้กลายเป็นฐานปฏบิ ตั ิการทางการทหารท่มี ี
ความสำคัญย่งิ ในการตอ่ ดา้ นคอมมิวนิสตข์ องภมู ภิ าคเอเชียตะวันออกเฉยี งใตต้ าม
ความต้องการของสหรัฐฯโดยส่ิงเหลา่ นั้จะสง่ ผลกระทบอย่างสำคญั ตอ่ การเมืองภายใน
และนโยบายต่างประเทศของไทยตลอดสองทศวรรษในชว่ งสงครามเย็น
62 NARA, RG 59 Entry Thailand 1955-1959 Box 3913, บ. Alexis Johnson to Sec-
.retary of State, 28 July 1958. ต่อมาส'หรฐั ฯ ผลกั คันใหก้ ณ:!ปฏีว้ดปราบปรามปญั ญาชนฝา่ ย
'ซา้ ยอย่างรุนแรง ดู ๅคลดา (2550) การปราบปรามอย่างรนุ แรงชองรฐั บาลสฤษดแี้ ละถนอมตาม
ความต้องการของสหรัฐฯ เป็นสว่ นหน่ึงทที่ ำให้เกดิ "เหตกุ ารณเ์ สยื งปนื แตท” ในปี 2508 อน้ 'นำไป
สสู่ งครามภายในประเทศอยา่ งยาวนาน
61 NARA, RG 59 Entry Thailand 1955-1959 Box 3E9d0w9,aMrdemLoanrasnddaulemaonfdCKonevnenrestahtioTn.
Brigadier General W19a5l7lo.p Kojanawisut, Colonel
Young, 24 October
263
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอย่ห้วภมพิ ลอดลุ ยเดชเส'ด็จเยือนสหรัฐอเมรกิ าไนปี 2503 สามปิหลังการ
ซแล่ึงะเปส็นหจรดุ ฐั เอรเิม่ มตร้นิกาขอทง่ยีส์งัมผพล้นใหธภไ้ ทาพยเทขาา้ งปอกู ำานราปจกนคบรบอง"รไะตบรอภบาคเผี"ดร็จะกหารวท่างหสาถรา!บ?!นั
รัฐประหาร 2500
-กษัตริย์ กองษัพ
รูปแบบ และตกอย่ใู ตส้ ภาวะก่งื อาณานกมของสหรฐั ฯในยูคสงครามเย็น (ภาพจาก Life)
บทท่ี 10
บทสรปุ
การสิน้ สุดลงของสงครามโลกคร้งั ท่สี องมีได้!ปนี เพยี งจดุ เรม่ิ ต้นของการ
เปล่ยี นแปลงโครงสร้างอำนาจระดบั โลกจากอังกฤษในฐานะเจ้าจกั รวรรดไิ ปสู่สหรัฐฯ
เทา่ นัน้ แต่ยงั ส่งผลต่อการเปล่ยี นแปลงโครงสรา้ งอำนาจภายในการเมอื งไทยด้วย
กล่าวคือ รัฐบาลจอมพลป. พบิ ลู สงคราม ซง์ เป็นตัวแทนอำนาจของคณะราษฎรและม
บจาทกบคาวทาแนขร็ง่วขมันมใือนกกันารระปหรวาบ่างปกรลา่มุมปกลรีดมุ่ กีรอับยกลั ลลุ่มิสรตอ์ทยลัี่ตลอ่ สิต้าตน!์ นกนาราปมฏขิอวงัตข2บ4ว7น5กาตร้อเสงลรีไ้มทลยง
สภาพแวดล้อมดังกล่าวทำให้กลุ่มรอยัลลสิ ตส์ ามารถพลิกพีนกลบั มามืบทบาททาง
การเมืองอึกครง้ั ฌ่ีอสงครามโลกครั้งทส่ี องสิ้นสดุ ลง พวกรอยัถลสิ ต์ใตร้ บั การปลดปล่อย
จากการลงทัณฑ์เพราะขอ้ ตกลงระหว่างกลมุ่ ปรดี ีกับกลุม่ รอยัลลิสตข์ ณะท่รี ว่ มมอื กัน
ในขบวนการเสรีไทย อย่างไรก็ตาม ความอบั ขอ้ งใจท่ียังมอื ย่อย่างเตมเปียมของพวก
เขาและบรรยากาศการเมอื งที่เป็ดให้มกี ารแขง่ ขนั อย่างเสรี ทำให้ต่อมากล่นุ ปรดี แี ละ
กลุ่มรอยัลลสิ ตก์ ลายมาเป็นคู่ปรปักษ์สำคญั ในการชงิ ชัยทางการเมือง การสวรรคตของ
ทพารงะกบาารทเมสือมงเดขจ็ อพงรใ!ะรเจดี ้าแี อลยะู่หรวััฐอบาานลันขทอมงเหขดิาลกไลดมุ่ก้ รลอายยเัลปล็นสิ จตดุ ์แพลละิกพผรนั รอคยป่ารงะยชงิ่ าตธ่อิปอตัำนยัใาชจ้
ประเด็นดังกลา่ วโจมตปี รีดีและขยายขา่ วลือในสังคมเพือ่ บ่อนทำลายความน่าเชอถือ
ของรฐั บาล เมื่อประกอบกับความไมพ่ อใจของกล่มุ จอมพลป.ซงึ่ สญู เสียเกยี รดคิ ูมไิ ป
ในสงครามที่ผา่ นมา ตอ้ งการกลับเขา้ สู่อำนาจอีกคร้งั หน่ึง จงึ นำไปสู่การเกดิ ขึน้ ของ
"พนั ธมิตรใหม่” ระหวา่ งกลมุ่ รอยัลลสิ ตก์ ับกลุม่ จอมพล ป.ทำ ใ, ห'้ปรีดแี ละกลุ่ม'ของเขา
ชนุ คกึ ศกคนา และพญาอินทรี
ถกู กำจดั ออกไปจากอำนาจทางการเมืองอย่างไมย่ ากนักดว้ ยการใช้กำลังในการ
รัฐประหาร 8 พฤศจิกายน 2490 ไดยสทรฐั ฯมิไดม้ นี โยบายชว่ ยเหลือปรีดืผเู้ ป็นมติ ร
เกา่ ในชว่ งสงครามโลกใหก้ ลับเขา้ สูอ่ ำนาจอกี จากนั้นจอมพลป. ไดก้ า้ วเขา้ มารบั
ตำแหนง่ หวั หนา้ คณะรฐั ประหารดว้ ยการรบั รองของกรมขนุ ชัยนาทนเรนทร ผสู้ ำเรจ็
ราชการแทนพระองคใ์ นเวลานั้น ซ่งึ ลงนามประกาศ'ใช้รัฐธรรมนูญฉบบั 2490 แต่เพยี ง
ผเู้ ดียวอย่างรวดเร็ว รฐั ธรรมนูญฉบบั นเ้ี พิม่ พระราชอำนาจให้กับสถาบันกษัตรยิ ์อย่าง
ไมเ่ คยมมี าก่อนหลงั การปฏวิ ตั ิ 2475
การกลับคนื สูอ่ ำนาจของกลุม่ จอมพล ป.ในครงั้ นอ้ี ยู่ภายใต้การชิงไหวชิงพรบิ
โดยในเบือ้ งแรกกลุม่ จอมพลป.ยอมใหก้ ลุ่มรอบลั ลิสต์และพรรคประชาชิปต๋ ยอ์ อกหน้"
ในการขดั ต้งั รฐั บาล ทำใหก้ ลุ่มรอบัลลสิ ตส์ บโอกาสทำหนา้ ท่ีสถาปนิกทางการเมืองใน
การร่างรฐั ธรรมนญู ฉบบั 2492 เพ่อื วางกตกิ าการเมอื งท่กี ลุ่มตนเองไตป้ ระโยชน์ เชน่
การเพ่มิ พระราชอำนาจทางการเมืองใหก้ ับสถาบันกษตั รยิ ์และกลุ่มตน ขณะทกี่ ก็ ดี กัน
I กลมุ่ จอมพลป.ให้ออกไปจากการเมอื งด้วย กติกาทางการเมืองเช่นนี้สรา้ งความไม่
พอใจให้กับกลุ่มจอมพลป. เปน็ อย่างมาก เมอประกอบกับกลุ่มรอบัลลิสต์ทีน่ ำโดยควง
อกยั วงศ์ และม.ร.ว. เสนยี ์ ปราโมช มแี ผนการใหญท่ จี่ ะมีอิทธพิ ลเหนือราชสำนัก
จอมพลป. จงขดั ขวางแผนการดงั กล่าวด้วยการบังคับให้ควงและคฒะรฐั มนตรขี องเขา
ลาออกในต้นเดือนเมษายน 2491 จากนน้ั จอมพลป.ได้กา้ วขนมาเปน็ นายกรฐั มนตรี
แทน
และภายทนา่ อมกกทลาำงใคหว้เสามถขยี ัดรภแยาพ้งหขลอางยรรัฐะบดาับลจจาอกมกพลลมุ่ ตปอ่ .ตสา้ ่ันนครลฐั อบนาลหเขลาาจยงี กพลยุ่มาทยา้งั มภสายรใา้ นง
พนั ธมติ รกบั กลมุ่ ปรดี ีเพ่ือตอ่ ลก้ ับกลุ่มรอบัลลิสต์แตไ่ มเ่ ป็นผล เนื่องจากปรดื ีและกลู่เ-
^ของเขาตัดสนิ ใจก่อการรัฐประหารแตป่ ระสบความลม้ เหลว ความพา่ ยแพค้ ร้งั นท้ี ำใ
ปรดี ีสูญเสียแกนน่าของเขาไปหลายคน ในเวลาต่อมารัฐบาลจอมพล ป. บังต้องเผชินิ
I หน้ากับการต่อตา้ นหลายคร้งั ทำให้ต้องพยายามปรบั ปรุงอาวุธยทุ โธปกรณข์ องกองทพั
ใหม้ ีความทนั สมัยด้วยการซ้อื จากต่างประเทศและสงํ ผู้แทนไปเจรจาขอความช่วยเหลือ
ทางการทหารจากสหรฐั ฯ แดข่ ณะน้นั สหรัฐฯไม่มืทที ำจะใหค้ วามชว่ ยเหลือทางอาวธุ
แก่รฐั บาลจอมพล ป. อย่างใรกต็ าม ในช่วงด้นทศวรรษ 2490 ชยั ชนะของกองทัพ
เหมาเจอ๋ ตงเหนอื จนี ทำใหส้ หรัฐฯ เกดิ ความวิตกกังวลถึงสถานการณใ์ นจนี และเณชีธ
เป็นอยา่ งย่งิ จึงตอ้ งการสนับสนนู งบประมาณทางทารทหารแก่ประเทศทีอ่ ยใู่ นภูมิภาค
เอเชยทส่ี หรฐั ฯมองว่ามกี ัยคอมมิวนสิ ต์ เมธบริบทการเมอื งระหว่างประเทศเอออำนว'
266
บทสรุป
รฐั บาลจอมพล ป. กส็ บโอกาสขอรบั การสนับสนนู ทางการทหารจากสหรฐั ฯดว้ ยการอา้ ง
ภัยคอมมิวนิสต์ สหรัฐฯ จึงเริ่มมชี ิทชพิ ลเหนือการตดั สนิ ใจของไทยมากซ้นด้วยการ
แลกเปลี่ยนกับการสนับสนนุ ทางการทหาร โดยสหรัฐฯต้องการใหร้ ฐั บาลไทยรับรอง
รฐั บาลเบาไดต้ ามทสี่ หรัฐฯ ต้องการ ไม่นานหลงั จากนั้นไทยได้รว่ มลงนามในข้อตกลง
ดา้ นความช่วยเหลอื ทางการทหาร ซีง่ ทำใหไ้ ทยตกอย่ใู นสภาวะกง่ึ อาณานิคมของ
สหรัฐฯ และเมือ่ สงครามเกาหลปี ะทซุ ้น รฐั บาลไทยกป็ ระกาศให้การสนับสนุนดว้ ยการ
ส่งกองทพั ไทยเขา้ รว่ มสงครามเกาหลี นโยบายดงั กลา่ วสรา้ งความพอใจใหก้ บั สหรัฐฯ
เปน็ อยา่ งมาก
ความช่วยเหลือทางการทหารท่ีสหรฐั ฯใหแ้ กไ่ ทยนน้ั ตำเนินการผ่านกระทรวง
กถาโหม กระทรวงการตา่ งประเทศ และซีไอเอ เพอ่ื ปรบั ปรุงกองทัพไทยรวมทั้งตำรวจ
ใหม้ ีอาวธุ ยุทโธปกรณ์ทท่ี ้นสมยั ไนการปราบปรามการต่อตา้ นจากกลุม่ การเมอื งภายใน
ไดอ้ ยา่ งไม่ยากนัก ความช่วยเหลอื ทางอาวธุ จากสหรัฐฯไม่เพียงมสี ว่ นทำใหร้ ฐั บาล
จอมพล ป. สามารถรักษาเสถยี รภาพดว้ ยการปราบปรามกลุม่ ปรปักษ์ทางการเมอื งลง
อยา่ งงา่ ยดายเทา่ นนั้ แตย่ งั นำไปสกู่ ารแข่งขันทางการเมืองท่ที วีความเข้มขน้ มากซ้น
ระหวา่ งจอมพลสฤษดิ้ ธนะรัชต์ ในฐานะผนู้ ำกองทพั กับพล.ต.อ. เผ่า ศรยี านนท์
ในฐานะคผวนู้ าำมกลล้มมุ่ เหตลำรววหจลภาายยคไรนั้งขรัฐอบงกาลลุ่มปรดี ีในการเคลื่อนไหวต่อตา้ นรัฐบาลจอมพลป.
ทำให้กลุ่มของเขาออ่ นกำลงั ลงและหมดโอกาสในการกลบั เข้าสูเ่ วทีกาวเมือง ในขณะท่ี
กลมุ่ รอยัลลิสตแ์ ม้จะประสบความลม้ เหลวในการชว่ งชิงอำนาจทางการเมืองกลับคืนมา
แต่ด้วยรฐั ธรรมนญู ฉบบั 2492 และการครองเสยี งสว่ นใหญใ่ นรัฐสภาทง้ั วฒุ สิ ภาและ
สภาผู้แทนราษฎร ทำให้กลุม่ รอยัลลิสต์ยังคงมฐี านกำลังในการต่อสู้ทางการเมืองกบั
.รฐั บาลต่อไปได้ ช่วงเวลาดังกลา่ วจึงเป็นการเผชญิ หนา้ กนั ระหว่างรฐั บาลจอมพลป กับ
กลมุ่ รอยถั ลิสต์ ทงั้ นจ้ี อมพลป,ในฐานะผ้นู ำรฐั บาลตระหนกั ดีถึงฐานอำนาจของกลมุ่
รอยลั ลสิ ฅท์ ่ีได้รบั การคุม้ ครองจากรัฐธรรมนญู ฉบบั 2492 ในทสี่ ดุ เขาและกลุม่ ของเขา
จึงทำการรฐั ประหารเพอื่ ยตุ ิรฐั ธรรมนญู ฉบบั ดงั กลา่ วเมอื่ ปลายเดีอนพฤศจึกายน 2494
เพียงใม่ก่ึวนั ก่อนทีพ่ ระบาทสมเด็จพระเจ้าอยูห่ ัวภูมพิ ลอดลุ ยเดชจะเสด็จนิวัตพระนคร
การรัฐประหารครงั้ น้สี ร้างความไมพ่ อใจใหก้ บั สถาบนั กษตั ริยแ์ ละกลุ่มรอยลั ลิสต์เปน็
อยา่ งมาก แม้ตอ่ มๆรัฐบาลและสถาบนั กษตั ริยจ์ ะมีการประนปี ระนอมกนั แตร่ ฐั บาล
ไมย่ นิ ยอมใหน้ ำรัฐธรรมนญู ฉบบั ทถี่ กู ล้มลา้ งไปกลับมาใชอ้ กี การรฐั ใ)ระหาร 2494 จึง
ถือไดว้ ่าเป็นการแตกสลายของ “พนั ธมติ รใหม่”
267
ขนุ สก ศักดินา และพญารนทๆ
ฝรั่งเศสเมทื่อเ่ี คสียงนครเบามียนเกฟาหู {ลปลี ีุด2ลิ 4ง9ช7ั่ว)ครทาำวให(ป้รฐัี 2บ4า9ล6จ)อตมิดพตลาปม.ดเว้ รยิ่มคไวมา่แมนพใ่ า่จยใแนพคข้วอามง
ปลอดภยั ของไทย เพราะเห็นว่านโยบายการต่อตา้ นคอมมวิ นิสต์ของสหรฐั ฯไมเ่ ป็นผล
.จอมพลป.จงึ คิดปรบั ความสัมพนั ธร์ ะหวา่ งไทยก้มสหรฐั ฯเสียใหม่ แม้ทีผ่ ่านมาความ
ชว่ ยเหลือทางการทหารจากสหรัฐฯจะทำให้รัฐบาลจอมพลป มีเสถยี รภาพทางการเมือง
จมอากมขพ้นึลสก็ตฤาษมดกแบตพข่ ณล.ะตเค.อยี .วเผกา่นั ทกแ่ี มี ขีส่งว่ขนันสกำนั คเญัพใ่อื นชก่วางรชสิงรต้าำงแปหัญนหง่ ผาคู้นวำาทมาขงดักแารยเง้มรือะงหไวทา่ ยง
ดเดว้ ินยททางัง้ ไสปอขงอคคนวตา่ามงพช่วยยายเหามลแอื สทวางงหกาากรทารหสานรับจาสกนสุนหจราัฐกฯสหระรหัฐฯวา่องยป่าี ง2ต4่อ9เ7น-่ีอ2ง4ด9ว้8ยเกพา่อืร
เสริมสรา้ งฐานกำลงั ของตนใหม้ ีความเขม้ แขง็ เหนอื กวา่ ค่แู ขง่
ความไมช่ ดั เจนของผูช้ นะในสงครามเกาหลีและความพ่ายแพข้ องกองพัพ
ฝรง่ั เศสในสงครามเคียนเบียนฟู สง่ ผลใหส้ หรัฐฯ ภายใต้การนำของประธานาธิบดี
ไอเซนฮาวร์ปรบั เปลย่ี นนโยบายตอ่ เอเชยี ตะวันออกเฉยี งใต้และไทยใหม่ใหม้ ีความ
เขม้ ขน้ ขืน เนืองจากสหรัฐฯ วติ กถงึ ภาวะสุญญากาศทางการเมืองระหวา่ งประเทศใน
ภมู ิภาคเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใตต้ ามทฤษฎีโดมิ !น อนั จะทำให้สหรัฐฯสูญเสยี เขต
อทิ ธพิ ลในเอเชยี และเอเชียตะวันออกเฉียงใตไ้ ป ด้วยเหตุนี้สหรฐั ฯจึงต้องการสรา้ งไทย
ให้กลายเปน็ ปอ้ มปราการของการต่อต้านคอมมวิ นิสต์ในภมู ิภาคเอเชยี ตะวันออกเฉียงใต้
สหรัฐฯอนมุ ัตแิ ผนสงครามจิตวิทยาทม่ี ุ่งปรับเปลี่ยนความคดิ ของคนไทยให้หวาดกลัว
ภยั คอมมวิ นสิ ต์ทจี่ ะคกุ คามสถาบันกษัตริย์ จารตี ประเพณี และเอกราชของไทยให้
ลนั ไป โดยหวงั ว่าจะทำใหค้ นไทยรว่ มมือกบั สหรัฐฯ และทำใหก้ ารต่อตา้ นคอมมิวนสิ ต์
บรรลผุ ล
นโยบายต่อตา้ นคอมมวิ นิสตท์ ี่เข้มข้นของสหรัฐฯ อำนวยโอกาสให้สถาบัน
กษ<^ฅร^ย๕'และกล่มุ รอยลั ลสื ดป์ รบั เปล่ียนแนวทางในการต่อสทู้ างการเมืองใหมด่ ้วยการ
ร่วมมอื กบั สหรฐั ฯ เพือ่ ตอ่ ต้านคอมมวนสิ ฅ์ พรอ้ มท้ังแสวงหาการสนับสนนุ จาก
ประชาชนภายในประเทศ สำหรบั การแสวงหาความร่วมมอื จากสหรัฐฯนน้ั เหน็ ใต้
จากการท่ีพระมหากษัตริย์ใตแ้ สดงความใกลช้ ิดสนิทสนมกับเอกอคั รราชทตู สหรัฐฯ
อกี ทัง้ ต่อมาในกลางปี 2497 พระยาศรีวสิ ารวาจา องคมนตรี ยังเดินทางไปพบกับ
ประธานาธบิ ดีไอเซนฮาวร์ท่ที ำเนียบขาว วอชิงตันด.ี ชี. ในฐานะทูตสว่ นพระองค์
จากนน้ั ไมน่ านกลุ่มรอยลั สสี ต์ไตผ้ ลักดันโครงการสนับสนุนให้พระองคม์ ีฐานะเป็น
เสมอื นแกนนำของกลมุ่ รอยัลลีสต์และประชาชนทง้ั มวล ด้วยโครงการเสด็จเข่ีย;.
268
บทศๅป
ประชาชนในภมู ิภาคในปลายปี 2498 เพ่ือแสวงหาความรว่ มมอื ไนการทำสงคราม
จติ วทิ ยาต่อตา้ นคอมมิวนสิ ต์ ซงึ่ ทำให้พระองค์ไดร้ ับความนิยมจากประชาชนเปน็ ยนั
มาก ส่งผลให้พระองคเ์ ริ่มมอี ำนาจทางการเมอื งมากขนจนพรอ้ มที่จะท้าทายอำนาจ
ของรฐั บาลไดในเวลาตอ่ มา
ความไม่แน่ใจในสถานการณก์ ารเมืองระหว่างประเทศของจอมพล ป- ยงั คง
ดำรงอยู่ แมต้ ่อมาสหรัฐฯจะจดั ตัง้ ซีโต้ขืน้ กต็ าม และรฐั บาลจอมพล ป. กแ็ สดงความ
กระดือรอื ร้นในการเขา้ รว่ มองค์กรดงั กล่าว อกี ทง้ั จอมพลป.ยงั เดินทางไปกระชมไมตรี
กบั สหรฐั ฯในเดอื นเมษายน 2498 อีกด้วย แตใ่ นอกี ด้านหนึ่งรฐั บาลกลบั สง่ ผูแ้ ทน
เข้าร่วมการประชมุ กลมุ่ ประเทศไม่ฝืกใฝฝ่ ่ายใดทเี่ มืองบันดุง ประเทศอนิ โดนเี ซีย และ
ในเวลาตอ่ มาจอมพลป. และพล.ต.อ. เผา่ ยังไต้ดำเนินการในทางลับเพื่อเปดี ไมตรีกับ
จนพรอ้ มทงั้ เปีดการคา้ กับจนี ดว้ ย ทำให้สินคา้ และวฒั นธรรมจีนหล่ังไหลเขา้ สู่ไทย ซง
สรา้ งความไมพ่ อใจใหก้ บั สหรฐั ฯ เป็นอย่างมาก ความพยายามสรา้ งประชาธิปไตยขึน้
ในไทยของจอมพลป, ภายหลังการเดนิ ทางเยือนต่างประเทศมืเบา๊ หมายเพ่อื หำใหเ้ ขา
หลดุ ท้นจากการพงึ่ พีงอำนาจของจอนพลสฤษดแ้ิ ละพล.ต.อ.เผา่ และเป็นการกำหนด
อนาคตของกลมุ่ การเมอื งต่างๆท่ีจะเข้าควบคุมพศิ ทางของการเมืองไทยตอ่ ไปอีกดว้ ย
ด้วยเหตุนี้กลมุ่ การเมืองตา่ งๆจงึ เข้าชงิ ชยั ทางการเมืองกันอยา่ งเข้มข้น ดงั เชน่ จอมพล
สฤษดแสวงทาการสนบั สนุนจากสถาบนั กษัตรยิ แ์ ละกลุ่มรอยัลลสิ ต์ ส่วนในอีกด้านหนึง่
จอมพล ป. และ พล.ต.อ. เผ่าก็หน้ ไปแสวงหาการสนับสนนุ จากกล่มุ ปรดี ดี ว้ ยการ
สนับสนูนใหป้ รดี ีเดนิ ทางกลับจากจีนนาไทย
อย่างไรก็ตาม ในสายตาของสหรฐั ฯ การท่รี ัฐบาลจอมพลป. ดำเนนิ นโยบาย
เปดี ไมตรกี บั จนี นน้ั ถอื ได้วา่ ไม่เพียงถอยห่างออกจากสหรัฐฯเท่านนน้ั แต่ยังมีผลทำให้
แผนสงครามจิตวทิ ยาทส่ี หรฐั ฯมงุ่ สรา้ งความหวาดกลัวคอมมิวนิสต์ใหก้ บั คนไทยไม่
ประสบความสำเร็จอกี ด้วย นอกจากนี้ การท่รี ฐั บาลพยายามนำปรดี กื ลับมาไทยยอ่ ม
ส่งผลกระทบตอ่ แผนสงครามจิตวิทยาที่สหรฐั ฯวางแผนไว้ แม้วา่ ภายหลงั การเลอื กต้งั
รัฐบาลจะเปน็ ผมู้ ีชัยไนการเลือกตั้งก็ตาม แตท่ ้งั จอมพลป.และพล.ต.อ.เผา่ ตา่ งไมไ่ ด้
.รับความนยิ มจากประชาชนอกี ต่อไป ในสายตาของสหรฐั ฯ แนวทางการตอ่ ด้ทางการ
เมืองของจอมพล ป และพล.ต.อ. เผา่ มแี นวโนม้ ทำให้การเมืองไทยไร้เสถยี รภาพและ
ตกอยู่ในความเส่ียงตอ่ การเปล่ยี นแปลง ดว้ ยเหตนุ ้ีสหรฐั ฯจึงตัดสินใจใหก้ ารสนบั สนุน
กล่มุ การเมือง'ใหมท่ ่ีมีผลประโยชน์สอดคลอ้ งกบั สหรัฐฯให้กา้ ว1ข้ึนมานีอำนาจแทนเพ่ือ
ดำเนินการตามนโยบายทส่ี หรัฐฯตอ้ งการตอ่ ไป ไม่นานหลงั จากนัน ควานขดั แย้ง
269