ชุดตำราภูมิปัญญาแพทย์แผนไทย ฉบับ อนุรักษ์ ตำรับยาแผนไทยของชาติ ที่เข้าตัวยา "กัญชา"

ช่อื เอกสาร ตำ� รายาเกร็ด
เลขท่เี อกสารตามหอสมุดแห่งชาติ 566
ประเภทเอกสารโบราณ หนงั สอื สมุดไทยดำ�

ภาพตน้ ฉบบั

ค�ำอา่ นปจั จบุ นั

๏ ต�ำรายารอ้ น เอา หัวบุก ๑ บาท หัวอุตพดิ ๑ บาท หัวกระดาดแดง ๑ บาท หวั กระดาดขาว ๑ บาท
หวั กลอย ๑ บาท หัวดองดงึ ๒ บาท รากมะรุม ๒ บาท ขิงแหง้ ๒ ต�ำลงึ ๒ บาท กระเทียมสด ๔ ตำ� ลงึ เปลา้ น้อย
๑ บาท เปล้าใหญ่ ๑ บาท ลูกจันทน์ ๒ บาท ดอกจนั ทน์ ๒ บาท ลกู กระวาน ๑ ต�ำลึง ดีปลี ๑ ต�ำลึง เทยี นด�ำ ๑ ตำ� ลงึ
เทยี นขาว ๑ ตำ� ลงึ กัญชา ๑ ต�ำลึง โกฐเขมา ๑ ตำ� ลงึ หัสคุณเทศ ๔ ตำ� ลึง ตำ� เปน็ ผงละลายนำ�้ ผ้ึงกนิ เพลาละ ๑ สลึง
เมอ่ื จะประกอบยาน้ี เอา ๓ วนั ๗ วัน เปน็ สิทธิน้ันดว้ ย จึงทำ� ยานี้ กินแก้รดิ สดี วง มองครอ่ แกร้ ิดสดี วงขนึ้ ในคอ ในอก
ในท้อง แลลมเสยี ด จุก แก้สารพัดพษิ แก้หดื แก้ไอ ใหย้ อก สลักในอก แก้เหมน็ ปาก หวานปากก็หาย ยานแ้ี กโ้ รคได้
ทั้ง ๙๖ จำ� พวก ดีนักแล ๚
222 ชุดตำ� ราภมู ปิ ญั ญาการแพทยแ์ ผนไทย ฉบับอนุรักษ์: ต�ำรบั ยาแผนไทยของชาติท่เี ข้าตัวยากญั ชา

ชื่อเอกสาร ต�ำรายาเกรด็
เลขทเ่ี อกสารตามหอสมดุ แหง่ ชาติ 574
ประเภทเอกสารโบราณ หนงั สือสมุดไทยด�ำ

ภาพตน้ ฉบับ

คำ� อ่านปัจจบุ นั

๏ ยาแก้ริดสีดวงเลือด เอา หัวบุก หัวกลอย อุตพิด รากเจตมูลเพลิง ๒ บาท ลูกกัญชา ๑ บาท
กระดาดแดง ๒ บาท แห้วหมู ๑ ตำ� ลงึ ดองดึง ๒ บาท ลำ� พัน ๑ ตำ� ลงึ วา่ นเปราะ ๑ ตำ� ลึง เปลือกสมลุ แว้ง ๑ ตำ� ลึง
ดปี ลี ๑ บาท ลกู ชา้ พลู ๒ บาท ลูกจนั ทน์ ๑ บาท ดอกจนั ทน์ ๑ บาท ขงิ แห้ง ๒ ต�ำลงึ พริกไทยล่อน 1 ทะนาน
๑ ต�ำเป็นผงละลายน�้ำผ้งึ กนิ พยาธิโรคาท้ังปวง ยาชอื่ ว่า หศั รังคุริแล ๚
ชอ่ื เอกสาร ต�ำราอายรุ เวทศกึ ษา ขนุ นิทเทสสุขกจิ
เอกสารฉบบั คัดลอกและพมิ พเ์ ผยแพร่
เอา ขม้ินชัน ใบกัญชา สิ่งละ ๑๕ กรัม น้�ำมันเม็ดฝ้าย พอเปียก ใส่แก้ริดสีดวงทวารหนัก ใส่แก้
โรคผวิ หนงั ต่าง ๆ

กองคมุ้ ครองและส่งเสรมิ ภมู ปิ ัญญาการแพทยแ์ ผนไทยและแพทยพ์ น้ื บา้ นไทย 223

224 ชุดตำ� ราภมู ปิ ัญญาการแพทย์แผนไทย ฉบับอนรุ ักษ:์ ต�ำรบั ยาแผนไทยของชาตทิ ี่เข้าตวั ยากญั ชา

กล่มุ อาการนอนไม่หลบั

ยาศขุ ไสยาศน์


ยาศขุ ไสยาศน์ เป็นตำ� รบั ยาอย่ใู นคมั ภีร์ธาตพุ ระนารายณ์ เปน็ หลักฐานทางการแพทยแ์ ผนไทยชิ้นส�ำคัญ
ที่เหลือสืบเน่ืองกันมาต้ังแต่สมัยอยุธยาตอนปลาย ซ่ึงคัมภีร์ธาตุพระนารายณ์ (ฉบับใบลาน) น้ีค้นพบต้นฉบับ
ในสมัยรัตนโกสินทร์ เดิมเป็นสมบัติของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท ตกทอดมายังพระเจ้า
นอ้ งยาเธอ กรมหม่นื ชัยนาทนเรนทรประทานหอพระสมุด ต้ังแต่ พ.ศ. ๒๔๕๙ ตัวยาประกอบด้วย การบูร 1 สว่ น
ใบสะเดา ๒ ส่วน หัสคณุ เทศ ๓ ส่วน สมุลแวง้ ๔ สว่ น เทียนดำ� ๕ สว่ น โกฐกระดกู ๖ ส่วน ลกู จนั ทน์ ๗ สว่ น
ดอกบนุ นาค ๘ ส่วน พริกไทย ๙ สว่ น ขิงแห้ง ๑๐ สว่ น ดีปลี ๑๑ ส่วน ใบกญั ชา ๑๒ สว่ น วธิ ที ำ� ทำ� เปน็ จุณ
ละลายน�้ำผ้ึง เม่ือจะกินเสกด้วยสัพพีติโย ๓ จบ แล้วกินพอควร สรรพคุณ แก้สรรพโรคทั้งปวงหายสิ้น มีก�ำลัง
กนิ ขา้ วได้ นอนเปน็ สขุ นอกจากนี้ยงั พบต�ำรบั ยาศุขไสยาศน์ ที่มีการคัดลอกในเอกสารโบราณเล่มอนื่ ๆ เชน่
❀ เอกสารโบราณประเภทหนังสอื สมดุ ไทยด�ำ เลขท่ี 244 ชอื่ ตำ� รายาเกร็ด ประวัติ กรมหลวงวงสาฯ
กรมหม่ืนไชยนาทฯ ประทานหอสมุดแห่งชาติ วนั ท่ี 6 กุมภาพนั ธ์ พ.ศ. 2458
❀ เอกสารโบราณประเภทหนังสือสมุดไทยด�ำ เลขที่ 574 ชื่อ ต�ำรายาเกร็ด ประวัติ นายรอด
ให้หอสมดุ แหง่ ชาติ พ.ศ. 2473
❀ เอกสารฉบบั คดั ลอกและพมิ พ์เผยแพร่ ชอ่ื ตำ� ราอายุรเวทศึกษา ขุนนิทเทสสุขกิจ

226 ชดุ ต�ำราภูมปิ ญั ญาการแพทยแ์ ผนไทย ฉบับอนรุ กั ษ:์ ตำ� รบั ยาแผนไทยของชาติทเ่ี ข้าตัวยากัญชา

ชื่อเอกสาร คัมภรี ธ์ าตพุ ระนารายณ์ (ฉบับใบลาน)
เลขทเี่ อกสารตามหอสมดุ แห่งชาติ 1143
ประเภทเอกสารโบราณ ใบลาน

ภาพตน้ ฉบบั

คำ� อา่ นปจั จบุ นั

๏ ยาศุขไสยาศน์ ให้เอา การบูร 1 ส่วน ใบสะเดา ๒ ส่วน หัสคุณเทศ ๓ ส่วน สมุลแว้ง ๔ ส่วน
เทียนดำ� ๕ สว่ น โกฐกระดกู ๖ สว่ น ลกู จนั ทน์ ๗ ส่วน ดอกบนุ นาค ๘ ส่วน พรกิ ไทย ๙ สว่ น ขงิ แหง้ ๑๐ ส่วน
ดีปลี ๑๑ ส่วน ใบกัญชา ๑๒ ส่วน ท�ำเป็นจุณ ละลายน�้ำผ้ึง เม่ือจะกินเสกด้วยสัพพีติโย ๓ จบ แล้วกินพอควร
แก้สรรพโรคทัง้ ปวงหายสิ้น มีกำ� ลัง กนิ ขา้ วได้ นอนเปน็ สขุ นักแล ฯ

กองคมุ้ ครองและสง่ เสรมิ ภูมปิ ญั ญาการแพทยแ์ ผนไทยและแพทยพ์ ้ืนบา้ นไทย 227

ชอื่ เอกสาร ตํารายาเกร็ด
เลขทเี่ อกสารตามหอสมดุ แห่งชาติ ๒๔๔
ประเภทเอกสารโบราณ หนังสอื สมดุ ไทยดํา

ภาพต้นฉบับ

ค�ำอา่ นปัจจุบัน

๏ ขนานหนึง่ ชอ่ื สขุ ไสยาศน์ ท่านให้เอา ใบสะเดา ๒ สลงึ หสั คณุ เทศ ๓ สลึง สมุลแว้ง ๑ บาท เทยี นดำ�
๑ บาท ๑ สลงึ โกฐกระดูก ๑ บาท ๒ สลงึ ลกู จันทน์ ๑ บาท ๓ สลงึ ดอกบนุ นาค ๒ บาท พรกิ ๒ บาท ๑ สลงึ
ขิง ๒ บาท ๒ สลึง ดปี ลี ๒ บาท ๓ สลงึ ใบกญั ชา ๓ บาท ทำ� เป็นจุณ ละลายนํา้ ผึ้ง เมอื่ จะกินเสกดว้ ย สัพพตี โิ ย
๓ จบ แล้วกนิ หนกั ๑ บาท แก้นอนไม่หลบั ให้จ�ำเรญิ อาหาร ๚

228 ชดุ ตำ� ราภมู ปิ ญั ญาการแพทย์แผนไทย ฉบับอนรุ กั ษ:์ ตำ� รับยาแผนไทยของชาติทีเ่ ข้าตวั ยากญั ชา

ช่อื เอกสาร ตำ� รายาเกรด็
เลขทเี่ อกสารตามหอสมดุ แหง่ ชาติ 574
ประเภทเอกสารโบราณ หนงั สอื สมดุ ไทยดำ�

ภาพต้นฉบบั

คำ� อ่านปัจจบุ ัน

๏ ยาศขุ ไสยาศน์ แก้ลม เอา การบรู ๑ ใบสะเดา ๒ หสั คุณ ๓ สมุลแว้ง ๔ เทยี นดำ� ๕ โกฐกระดกู ๖
ลูกจันทน์ ๗ ดอกบนุ นาค ๘ พริกไทย ๙ ขงิ แหง้ ๑๐ ดีปลี ๑๑ กญั ชา ๑๒ ท�ำเปน็ จุณ ละลายน้�ำผง้ึ เมือ่ จะกนิ เสก
ด้วยสัพพิติโย 3 จบ แล้วจึงกินตามก�ำลัง แก้สรรพโรคท้ังปวง ท้ังหลายหายส้ิน มิก�ำลังตังณะรายกินข้าวได้
นอนเปน็ สุขนักหนา ๚
ชอ่ื เอกสาร ต�ำราอายรุ เวทศึกษา ขุนนทิ เทสสุขกิจ
เอกสารฉบบั คัดลอกและพิมพ์เผยแพร่
๏ ยาศขุ ไสยาศน์ เอา การบรู ๑ สว่ น ใบสะเดา ๒ สว่ น หสั คณุ เทศ ๓ สว่ น สมลุ แวง้ ๔ สว่ น เทยี นดํา ๕ สว่ น
โกฐกระดูก 6 สว่ น ลูกจนั ทน์ 7 สว่ น ดอกบนุ นาค 8 ส่วน พริกไทย 9 สว่ น ขิงแหง้ ๑๐ สว่ น ดปี ลี ๑๑ ส่วน
ใบกญั ชา ๑๒ สว่ น ทําเป็นจุณ ละลายนำ�้ ผึ้ง กนิ พอควร แก้สรรพโรค มกี ําลงั กนิ ขา้ วได้ นอนเปน็ สขุ

กองคุ้มครองและส่งเสริมภูมปิ ญั ญาการแพทยแ์ ผนไทยและแพทย์พ้นื บา้ นไทย 229

ช่อื เอกสาร ตํารายาเกร็ด
เลขทีเ่ อกสารตามหอสมุดแหง่ ชาติ ๒๔๕
ประเภทเอกสารโบราณ หนงั สือสมดุ ไทยดํา

ภาพตน้ ฉบับ

คำ� อ่านปัจจบุ ัน

๏ ยาชอื่ ศขุ ไสยาศน์ ทา่ นใหเ้ อา ดอกจนั ทน์ ๑ กระวาน ๑ กานพลู ๑ แกน่ สน ๑ จนั ทนเ์ ทศ ๑ กฤษณา ๑
กระล�ำพกั ๑ สะคา้ น ๑ กญั ชา ๑ การบรู ๑ โกฐหัวบัว ๑ พริกไทย ๑ ขิง ๑ ดปี ลี ๑ ฝ่นิ ๑ ชะมดเชยี ง ๑ พิมเสน ๑
ดีงเู หลือม ๑ ยาท้ังนี้เอาสง่ิ ละสว่ น เกสรบวั หลวง 8 สว่ น ศริ ิยา ๑๙ ส่งิ น้ี นา้ํ ดอกมะลเิ ปน็ กระสาย บดปัน้ แท่งกิน
แก้ดับพิษฝีดาษ และพิษฝียอดเดยี ว แลนอนไม่หลบั ละลายนํา้ ดอกไม้สดกนิ หายแล ฯ

230 ชดุ ต�ำราภมู ิปญั ญาการแพทย์แผนไทย ฉบับอนุรักษ:์ ตำ� รบั ยาแผนไทยของชาติทเ่ี ข้าตัวยากัญชา

ชือ่ เอกสาร ตำ� รายาเกร็ด
เลขที่เอกสารตามหอสมดุ แหง่ ชาติ 561
ประเภทเอกสารโบราณ หนงั สอื สมดุ ไทยด�ำ

ภาพตน้ ฉบับ

คำ� อ่านปัจจบุ นั

๏ ยาช่ือศขุ ไสยาศนใ์ หญ่ เอา กฤษณา ๑ บาท การบรู ๑ บาท นำ้� ประสานทอง ๑ บาท ชะลูด ๑ บาท
ลกู จนั ทน์ ๒ บาท ดอกจนั ทน์ ๒ บาท กระวาน ๒ บาท กานพลู ๒ บาท อบเชย ๒ บาท (ตัวอกั ษรเลอื น) ๒ บาท
ชะลดู ๑ สลงึ พมิ เสน ๑ เฟอื้ ง กญั ชาเท่ายาท้งั หลาย บดป้นั แทง่ ไว้ละลายสรุ ากนิ แก้พษิ สลบ แกค้ อ แก้เสียงเสมหะ
น�้ำขิง แก้ร้อน น้�ำซาวข้าว แก้ฝีดาษ น�้ำจันทน์ น�้ำดอกไม้ แก้นอนไม่หลับ กินอาหารไม่ได้ ยาน้ีนอนหลับ กินข้าว
ได้แล ๚

กองคมุ้ ครองและส่งเสรมิ ภูมิปญั ญาการแพทย์แผนไทยและแพทยพ์ ้นื บ้านไทย 231

ชอ่ื เอกสาร ตำ� รายาเกร็ด
เลขท่ีเอกสารตามหอสมดุ แหง่ ชาติ 561
ประเภทเอกสารโบราณ หนังสือสมดุ ไทยดำ�

ภาพต้นฉบับ

ค�ำอ่านปัจจบุ นั

๏ ยาช่ือศขุ ไสยาศนก์ ลาง แก้พษิ นอนไม่หลับ เอา ลกู จันทน์ ๑ ดอกจนั ทน์ ๑ กระวาน ๑ กานพลู ๑
ราก (ตัวอักษรเลือน) ๑ กัญชา ๑ ลูกสะบ้าปิ้งไฟ ๑ ส่ิงละ ๒ สลึง เทียนท้ัง ๕ โหราเท้าสุนัข ๑ โหราบอน ๑
โหราอำ� มฤต ๑ โหรามกิ สงิ คลี ๑ ส่งิ ละ ๑ เฟ้ือง โหราเขาเน้อื ๑ เหด็ มูลโค ๑ สิง่ ละ ๑ สลงึ ต�ำเป็นผง แล้วแบ่ง
ออกเป็น ๒ ส่วน ๆ หนึง่ นั้น บดปัน้ แทง่ ไวก้ นิ เปน็ ศุขไสยาศนก์ ลาง

232 ชดุ ตำ� ราภูมิปญั ญาการแพทย์แผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ์: ตำ� รับยาแผนไทยของชาตทิ ีเ่ ข้าตวั ยากญั ชา

ช่ือเอกสาร ตำ� รายาเกร็ด
เลขท่เี อกสารตามหอสมุดแห่งชาติ 561
ประเภทเอกสารโบราณ หนังสือสมดุ ไทยด�ำ

ภาพต้นฉบับ

ค�ำอ่านปจั จบุ นั

๏ ยาช่ือศุขไสยาศน์น้อย อีกขนานหน่ึง แก้นอนไม่หลับ เอาโกฐหัวบัว ๑ โกฐเชียง ๑ จันทน์ขาว ๑
กระวาน ๑ กานพลู ๑ กฤษณา ๑ กระลำ� พัก ๑ ขอนดอก ๑ ชะลดู ๑ อบเชย ๑ หวั กลอย ๑ รากนางโพสพ ๑
ลูกสะบา้ ปง้ิ ไฟ ๑ การบูร ๑ ลกู กัญชา ๑ เมอื่ บดปรุงชะมด พิมเสน หญ้าฝร่ัน อ�ำพนั ทอง น�้ำดอกไมเ้ ทศ บดปั้นแทง่ ไว้
กินแกน้ อนไมห่ ลบั กนิ ข้าวไม่ได้ สวิงสวายหายแล ๚

กองคมุ้ ครองและส่งเสรมิ ภูมิปัญญาการแพทยแ์ ผนไทยและแพทย์พื้นบา้ นไทย 233

ช่อื เอกสาร ต�ำรายาเกร็ด
เลขทเี่ อกสารตามหอสมดุ แห่งชาติ 567
ประเภทเอกสารโบราณ หนงั สือสมดุ ไทยดำ�

ภาพตน้ ฉบับ

คำ� อา่ นปจั จุบัน

๏ ยาช่ือศขุ ไสยาศน์ ท่านให้เอา จันทน์แดง ๑ จันทนข์ าว ๑ ลกู กระวาน ๑ พรกิ ไทย ๑ ขงิ ๑ ดปี ลี ๑
กฤษณา ๑ กระลำ� พกั ๑ โกฐหัวบวั ๑ ชะเอม ๑ สะค้าน ๑ กญั ชา ๑ ยาทัง้ นเ้ี อา ส่ิงละ ๒ สลึง เกสรบวั หลวง ๒ บาท
พมิ เสน ๑ สลงึ ชะมดเชยี ง ๑ สลงึ ยาฝิ่น ๑ สลงึ ดงี เู หลอื ม ๑ สลงึ ทั้งนต้ี ำ� เป็นผงบดด้วยน้�ำดอกไม้ ปนั้ เปน็ แท่ง
ไวก้ นิ แกพ้ ษิ ฝี และนอนไม่หลับ ถ้าจะแกไ้ ข้ยาใหแ้ ทรกฝ่ิน เอาแตน่ �้ำดอกไม้ ละลายกนิ ดับพิษทั้งปวง ดีนกั แล ๚

234 ชุดต�ำราภมู ิปัญญาการแพทย์แผนไทย ฉบบั อนุรกั ษ:์ ต�ำรบั ยาแผนไทยของชาตทิ ี่เข้าตวั ยากัญชา

ช่ือเอกสาร ต�ำรายาเกร็ด
เลขทเี่ อกสารตามหอสมดุ แหง่ ชาติ 567
ประเภทเอกสารโบราณ หนังสือสมุดไทยด�ำ

ภาพต้นฉบบั

คำ� อ่านปัจจุบัน

๏ ยาช่ือศุขไสยาศน์ แก้ไข้ให้ร้อน นอนไม่หลับ ท่านให้เอา จันทน์หอม ๑ ใบระงับพิษ ๑ ใบสมี ๑
ใบผักชี ๑ ใบผักกระเฉด ๑ ใบชุมเห็ดไทย ๑ ลูกผักกาด ๑ กัญชา ๑ ท้ังน้ีเสมอภาคบดละเอียด ปั้นเป็นแท่งไว้
แก้ไข้นอนไม่หลับ ละลายดว้ ยน้ำ� ดอกไมก้ ิน นอนหลบั ได้แลว้ ๚

กองคุ้มครองและส่งเสริมภูมิปญั ญาการแพทยแ์ ผนไทยและแพทย์พ้ืนบา้ นไทย 235

ช่อื เอกสาร ตำ� รายาเกร็ด
เลขท่เี อกสารตามหอสมดุ แหง่ ชาติ 561
ประเภทเอกสารโบราณ หนงั สือสมดุ ไทยด�ำ

ภาพต้นฉบับ

คำ� อ่านปัจจบุ นั

๏ ยาชอ่ื ศขุ ไสยาศน์ ดับพษิ ฝดี าษ แลพิษไขท้ ้ังปวง แลนอนไม่หลบั เอา เกสรบัวหลวง ๒ บาท จนั ทน์แดง
๒ บาท กฤษณา ๑ กระล�ำพกั ๑ ขอนดอก ๑ ลกู จันทน์ ๑ ดอกจันทน์ ๑ สน ๑ สะคา้ น ๑ กัญชา ๑ โกฐหัวบัว ๑
พรกิ ไทย ๑ ขงิ ๑ ดีปลี ๑ กานพลู ๑ ชะมด ๑ พิมเสน ๑ เอา สง่ิ ละ ๑ สลงึ บดด้วยน้�ำดอกไม้ ให้กินเถดิ ๚

236 ชุดตำ� ราภมู ิปญั ญาการแพทย์แผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ:์ ต�ำรบั ยาแผนไทยของชาตทิ ี่เข้าตัวยากัญชา

ชื่อเอกสาร ต�ำรายาเกร็ด
เลขทเี่ อกสารตามหอสมดุ แหง่ ชาติ 566
ประเภทเอกสารโบราณ หนังสอื สมดุ ไทยดำ�

ภาพต้นฉบับ

คำ� อ่านปัจจุบัน

๏ ยานี้ช่อื ศขุ ไสยาศนก์ ลาง เอา ลูกจนั ทน์เทศ ๒ สลึง ดอกจันทนเ์ ทศ ๒ สลงึ ลูกกระวาน ๒ สลงึ กานพลู
๒ สลงึ รากตนเท ๑ บาท หัวกลอย ๑ สลึง กญั ชา ๑ สลงึ ลูกในสะบา้ ใหญเ่ ผา ๑ ต�ำเป็นผง บดละลายน้ำ� ดอกไม้ ๚

กองคุ้มครองและสง่ เสริมภมู ปิ ัญญาการแพทย์แผนไทยและแพทยพ์ ้นื บา้ นไทย 237

ชื่อเอกสาร ตํารายาเกร็ด
เลขท่ีเอกสารตามหอสมุดแห่งชาติ ๒๓๕
ประเภทเอกสารโบราณ หนังสือสมุดไทยดํา

ภาพต้นฉบบั

ค�ำอ่านปัจจุบัน

๏ ยาชอื่ วา่ ประทุมไสยาศน์ แก้ไข้นอนไมห่ ลบั เอา จนั ทน์หอม ๒ บาท ดอกบัวหลวง ๒ บาท กฤษณา
๒ บาท กระลำ� พกั ๑ บาท ๒ สลงึ ลูกจันทน์ ๑ บาท ดอกจนั ทน์ ๑ บาท กญั ชา ๒ บาท กลอย ๑ บาท ชะลูด ๑ บาท
อบเชย ๑ สลงึ ลกู ผกั ชี ๑ สลงึ การบรู ๑ สลึง ชะมด ๑ เฟอื้ ง ฝน่ิ ๑ เฟ้ือง พิมเสน ๑ เฟ้อื ง บดเป็นแท่ง ละลาย
น้ําดอกไม้ แกพ้ ิษไข้นอนไมห่ ลับ ทำ� พษิ ตา่ ง ๆ ถ้ากินหลับลงได้แล ๚

238 ชุดต�ำราภูมิปัญญาการแพทยแ์ ผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ:์ ตำ� รับยาแผนไทยของชาตทิ เ่ี ข้าตวั ยากญั ชา

ชอ่ื เอกสาร ต�ำรายาเกร็ด
เลขท่เี อกสารตามหอสมดุ แหง่ ชาติ 561
ประเภทเอกสารโบราณ หนังสือสมดุ ไทยดำ�

ภาพต้นฉบบั

คำ� อา่ นปัจจุบนั

๏ ยาชื่อประทมุ ไสยาศน์ แกน้ อนไม่หลับ เอา จันทน์เทศ ๒ บาท เกสรบัวหลวง ๒ บาท กฤษณา ๒ บาท
กระล�ำพัก ๓ บาท ๒ สลึง กญั ชา ๒ บาท ลกู จันทน์ ๑ บาท ดอกจันทน์ ๑ บาท ชะลูด ๑ บาท กลอย ๑ บาท
อบเชย ๑ สลงึ ลกู ผกั ชี ๑ สลงึ ฝน่ิ ๑ เฟอื้ ง การบรู ๑ สลึง ชะมด ๑ เฟ้อื ง พิมเสน ๑ เฟ้ือง ดงี เู หลอื ม ๒ เฟ้ือง
ยาทัง้ นีต้ �ำเปน็ ผง ละลายน�้ำผงึ้ กิน แก้พษิ ฝีท้ังหลาย พษิ ไขท้ ง้ั ปวง นอนหลบั แล ๚

กองค้มุ ครองและส่งเสรมิ ภูมิปญั ญาการแพทยแ์ ผนไทยและแพทยพ์ ้ืนบ้านไทย 239

ชอื่ เอกสาร ต�ำรายาเกรด็
เลขท่เี อกสารตามหอสมุดแห่งชาติ 567
ประเภทเอกสารโบราณ หนังสอื สมุดไทยด�ำ

ภาพต้นฉบับ

ค�ำอ่านปจั จบุ นั

๏ ยาชอ่ื ประทุมไสยาศน์ แก้นอนไม่หลับ ทา่ นใหเ้ อา จนั ทนห์ อม ๑ บาท ดอกบัวหลวง ๑ บาท กฤษณา
๑ บาท กระลำ� พัก ๑ สลึง ลูกจนั ทน์ ๑ เฟ้อื ง ดอกจันทน์ ๑ เฟ้ือง กญั ชา ๑ สลงึ กลอย ๑ สลึง ขอนดอก ๑ สลงึ
ลูกผักชี ๑ สลึง การบูร ๑ สลึง ฝิน่ ๑ เฟือ้ ง ดงี ูเหลือม ๑ เฟื้อง ชะมด ๑ เฟือ้ ง พมิ เสน ๑ เฟือ้ ง ยาท้งั น้ี บดให้ละเอยี ด
ปั้นแท่งไว้ ละลายด้วยนำ�้ ดอกไม้กิน แก้นอนไมห่ ลับ ดนี ักแล ๚

240 ชุดต�ำราภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ:์ ต�ำรบั ยาแผนไทยของชาตทิ ่เี ข้าตัวยากญั ชา

ชื่อเอกสาร ตำ� รายาเกร็ด
เลขที่เอกสารตามหอสมุดแห่งชาติ 437
ประเภทเอกสารโบราณหนงั สือ สมดุ ไทยดำ�

ภาพต้นฉบับ

คำ� อ่านปจั จุบัน

๏ ยาช่ือประทมุ ไสยาศน์ แกไ้ ข้แลฝีดาษ ตานทราง นอนไมห่ ลับ เอาเกสรบัวหลวง 2 บาท จนั ทนเ์ ทศ
2 บาท ลูกจันทน์เทศ 1 สลงึ ลูกผกั ชี 1 สลงึ กลอยแห้ง 1 สลงึ กญั ชา 1 บาท การบรู 1 เฟอื้ ง ชะมด 1 เฟอ้ื ง
พิมเสน 1 เฟ้ือง อ�ำพนั 1 เฟ้ือง กฤษณา 1 สลึง กระล�ำพกั 1 สลงึ ขอนดอก 1 สลงึ ดีงูเหลอื ม 1 เฟื้อง ฝิ่น 1 เฟื้อง
นำ้� ดอกไม้เปน็ กระสาย บดท�ำแทง่ ละลายน้�ำดอกไม้กินหาย ๚

กองคุ้มครองและสง่ เสริมภูมิปญั ญาการแพทยแ์ ผนไทยและแพทย์พนื้ บ้านไทย 241

ชือ่ เอกสาร ต�ำรายาเกร็ด
เลขทเ่ี อกสารตามหอสมดุ แหง่ ชาติ 437
ประเภทเอกสารโบราณ หนังสือสมดุ ไทยด�ำ

ภาพต้นฉบับ

คำ� อ่านปัจจบุ ัน

๏ ยาช่ืออ�ำบุดไสยาศน์ แก้ไข้ นอนไม่หลับ แก้ลง แก้ราก อันใดก็ได้ เอา ถั่วทอง 1 รากคนทา 1
รากถั่วพู 1 ขา้ วโพด 1 กญั ชา 1 นำ้� ตาลทราย 1 เสมอภาค ทำ� แท่งละลายน�ำ้ ดอกไมก้ นิ นอนหลับ ถา้ ลงแทรกฝน่ิ ๚

242 ชุดต�ำราภมู ิปญั ญาการแพทย์แผนไทย ฉบับอนรุ กั ษ์: ต�ำรบั ยาแผนไทยของชาติทเี่ ข้าตัวยากญั ชา

ชอ่ื เอกสาร ตํารายาเกรด็
เลขท่ีเอกสารตามหอสมุดแหง่ ชาติ ๒๔๐
ประเภทเอกสารโบราณ หนงั สอื สมดุ ไทยดํา

ภาพต้นฉบบั

คำ� อ่านปจั จบุ นั

๏ ยาชอ่ื มหานทิ รา ทา่ นใหเ้ อา ลกู จนั ทนเ์ ทศ ๑ ดอกจนั ทนเ์ ทศ ๑ ลกู กระวาน ๑ กานพลู ๑ เอาสง่ิ ละ ๒ สลงึ
เทียนทัง้ ๕ ส่งิ ละ ๑ สลงึ หวั กลอย ๒ สลึง เหด็ ขีว้ วั ๑ สลงึ รากขา้ วเรือ ๒ สลึง กญั ชา ๒ สลึง ลูกสะบ้าใหญ่เผา
๑ บาท ตำ� เป็นผง บดละลายสรุ าให้กนิ ตามกําลังคนไข้ นอนหลบั ดีนักแล เราได้ทำ� ใชม้ ามากอยู่แล้ว อยา่ สนเท่ห์เลย
เราไดท้ ำ� แลว้ ๚

กองค้มุ ครองและส่งเสริมภมู ปิ ญั ญาการแพทย์แผนไทยและแพทยพ์ น้ื บ้านไทย 243

ชอ่ื เอกสาร ตำ� รายาเกรด็
เลขท่ีเอกสารตามหอสมดุ แห่งชาติ ๒75
ประเภทเอกสารโบราณ หนังสือสมดุ ไทยดำ�

ภาพต้นฉบับ

คำ� อ่านปจั จุบัน

๏ ยาชื่อส�ำราญนิทรา เอา พิมเสน ๑ สลึง โกฐหัวบัว ๒ สลึง ลูกจันทน์ ๒ สลึง ดอกจันทน์ ๒ สลึง
กระวาน ๒ สลึง กานพลู ๒ สลึง จันทน์แดง ๓ สลึง จันทน์ขาว ๓ สลึง กฤษณา ๓ สลึง กระล�ำพัก ๓ สลึง
ชะลดู ๓ สลึง ขอนดอก ๓ สลึง การบรู ๓ สลงึ กัญชา ๓ สลึง รากข้าวเรอื ๓ สลงึ หวั กลอย ๓ สลงึ ลูกสะบา้ มอญ
๓ สลึง อบเชย ๓ สลึง หญ้าฝร่ัน ๑ บาท ท�ำเป็นจุณ น้�ำดอกไม้เป็นกระสายบดท�ำแท่งไว้ แก้นอนไม่หลับ ไปพลี
เอาชมุ เห็ดไทยทั้งต้นท้ังราก ต้มเป็นกระสายกนิ แก้นอนไม่หลับแล ๚

244 ชุดต�ำราภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ฉบบั อนุรักษ์: ตำ� รับยาแผนไทยของชาตทิ ี่เข้าตัวยากัญชา

ชอ่ื เอกสาร ตำ� รายาเกรด็
เลขท่ีเอกสารตามหอสมดุ แหง่ ชาติ 574
ประเภทเอกสารโบราณ หนงั สือสมุดไทยด�ำ

ภาพตน้ ฉบับ

คำ� อ่านปจั จุบัน

๏ ยาช่อื ส�ำราญนิทรา เอา โกฐหวั บวั ลกู จนั ทน์ ดอกจันทน์ กระวาน กานพลู กระล�ำพกั สิง่ ละ ๒ สลงึ
จันทน์แดง จันทนข์ าว กฤษณา ชะลูด ขอนดอก การบรู กัญชา รากขา้ วเรือ ลกู สะบา้ ใหญ่ อบเชย กลอย สิง่ ละ ๓ สลึง
พมิ เสน ๑ สลึง หญ้าฝร่นั ๑ บาท ทำ� ผงน้ำ� ดอกไมส้ ด บดกนิ แก้นอนไมห่ ลบั ไข้จับดวงใจ หายแล ๚

กองคุ้มครองและสง่ เสรมิ ภมู ิปญั ญาการแพทย์แผนไทยและแพทย์พ้นื บา้ นไทย 245

ชอื่ เอกสาร เวชศึกษา แพทยศ์ าสตร์สงั เขป เล่ม ๑, ๒, ๓ พระยาพิศณปุ ระสาทเวช
เอกสารฉบับคดั ลอกและพมิ พเ์ ผยแพร่
ยาส�ำราญนทิ รา
เอา พิมเสน ๑ โกฐหัวบัว ๑ ลูกจันทน์ ๑ ดอกจันทน์ ๑ กระวาน ๑ กานพลู ๑ ส่ิงละ ๒ สลึง
จันทนท์ ้ัง ๒ กฤษณา ๑ กระลำ� พัก ๑ ขอนดอก ๑ ชะลดู ๑ กัญชา ๑ รากขา้ วเรือ ๑ ผลสะบา้ ปิ้งไฟ ๑ กลอย ๑
อบเชยเทศ ๑ สิ่งละ ๓ สว่ น หญ้าฝร่นั ๒ สว่ น ตำ� เปน็ ผง บดดว้ ยน�ำ้ ดอกไม้ แทรกพิมเสน แกล้ ม ฯ
ช่ือเอกสาร แพทย์ศาสตรส์ งเคราะห์ เลม่ 2 พระยาพศิ ณุประสาทเวช ร.ศ. ๑๒6
เอกสารฉบบั คัดลอกและพมิ พเ์ ผยแพร่
ยาส�ำราญนทิ รา
เอา พิมเสน โกฐหัวบัว ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ กระวาน กานพลู สิ่งละ ๒ สลึง จันทน์ทั้ง 2 กฤษณา
กระล�ำพัก ขอนดอก ชะลูด การบูร กัญชา รากข้าวเรือ ๑ สลึง สะบ้าปิ้งไฟ กลอย อบเชยเทศ สิ่งละ ๓ สลึง
หญา้ ฝรงั่ ๒ สลงึ ต�ำผงบดดว้ ยน�้ำดอกไม้ พมิ เสน กนิ แกล้ ม

246 ชดุ ต�ำราภมู ิปัญญาการแพทย์แผนไทย ฉบบั อนรุ ักษ:์ ต�ำรบั ยาแผนไทยของชาตทิ เ่ี ข้าตวั ยากญั ชา

ชอ่ื เอกสาร ตำ� รายาเกร็ด
เลขที่เอกสารตามหอสมุดแหง่ ชาติ 566
ประเภทเอกสารโบราณ หนังสือสมดุ ไทยด�ำ

ภาพต้นฉบบั

ค�ำอ่านปจั จุบนั

๏ สิทธิการิยะต�ำราชื่อว่าสุขเกษมใหญ่ ท่านให้เอา เปลือกชะลูด ๑ ดอกชะลูด ๑ เปลือกอบเชยไทย
เปลอื กอบเชยเทศ เปลือกสมุลแว้ง ๑ ชะเอมเทศ ๑ ลูกเอ็นเทศ ๑ ลกู ชา้ พลู ๑ เทียนทง้ั ๕ โกฐทั้ง ๕ ลกู จันทนเ์ ทศ ๑
ดอกจันทน์เทศ ๑ ตรีกฏุก ๑ กฤษณา ๑ กระล�ำพัก ๑ ขอนดอก ๑ ยาท้ังนี้ เอาส่ิงละ ๑ บาท กัญชา ๒ บาท
ต�ำเปน็ ผงไว้ เมอื่ จะบดจงึ แทรกชะมด ๑ พิมเสน ๑ หญา้ ฝร่ัน ๑ อ�ำพนั ทอง ๑ ละลายน้�ำดอกไม้เทศกนิ แก้ไขเ้ หนอื
สันนิบาตเลือด สันนิบาตลม อันท�ำพิษให้คล่ังไคล้ ทุรนทุราย เชื่อมมัวนัก นอนไม่หลับ ละลายน�้ำใบกัญชา
ตม้ ใหก้ นิ นอนเปน็ สขุ ดีนกั แล ยานี้แก้ไดส้ ารพดั แก้ไขเ้ หนือ แลตานทราง ฝดี าษ ฝียอดเดย่ี ว แลฝีเลอื ด ฝลี มทั้งปวง
หายทกุ ประการแล ท่านตคี า่ ไว้ ๕ ต�ำลึงทองแล ๚

กองคุ้มครองและส่งเสรมิ ภูมปิ ญั ญาการแพทย์แผนไทยและแพทย์พืน้ บา้ นไทย 247

ชอื่ เอกสาร พระตํารายาเกรด็
เลขทเี่ อกสารตามหอสมดุ แห่งชาติ ๖๒๓
ประเภทเอกสารโบราณ หนงั สอื สมดุ ไทยดํา

ภาพตน้ ฉบบั

248 ชดุ ตำ� ราภมู ปิ ญั ญาการแพทยแ์ ผนไทย ฉบับอนรุ ักษ์: ต�ำรับยาแผนไทยของชาตทิ ี่เข้าตวั ยากญั ชา

คำ� อ่านปัจจุบัน

๏ พระโอสถช่ือสุขเกษมใหญ่ ขุนเทวะพรมมาแพทย์มีชื่อปรึกษาพร้อมกันประกอบถวาย โกฐทั้ง ๙
เทียนท้งั 9 ลูกจันทน์ ๑ ดอกจนั ทน์ ๑ พริกไทย ๑ ขิง ๑ ดปี ลี ๑ กฤษณา ๑ กระล�ำพัก ๑ ชะลูด ๑ ขอนดอก ๑
อบเชยท้ัง ๒ สมุลแว้ง ๑ ลูกเอ็น ๑ ลูกช้าพลู ๑ ใบกระวาน ๑ ลูกกระวาน ๑ กัญชา ๑ ผลสมอท้ัง ๓
ผลมะขามป้อม ๑ ดอกบุนนาค ๑ กานพลู ๑ ยาท้ังน้ีสิ่งละ ๑ บาท ต�ำผงน้�ำดอกไม้เทศเป็นกระสายบดแล้ว
จงึ ปรงุ ชะมดสด ๑ สลงึ ชะมดเชียง ๒ สลงึ พมิ เสน ๓ สลึง หญา้ ฝรั่น ๒ สลึง อำ� พนั ทอง ๒ สลงึ เกล็ดหอยหอม ๑ สลงึ
กระแจะตะนาว ๒ สลึง บดปั้นแท่งตากไว้ในร่ม แล้วใส่ขวดไว้อย่าให้ถูกลม เม่ือจะกิน ละลายน้�ำดอกไม้เทศกับ
น�้ำดอกมะลิเจือกัน แก้นอนไม่หลับ กินอาหารไม่ได้ ให้อิดโรยก�ำลัง แก้สารพัดไข้เหนือ ไข้พิษ ตานทรางขโมย
แลพิษไข้สารบาต ถ้าฝีดาษให้คลั่ง ให้สลบ ละลายสุรา ถ้าไข้เหนือสารบาตลายน้�ำดอกไม้ ถ้าท�ำพิษให้ร้อนแทรก
สารพัดเข้ียวงา ถ้าจะถ่ายพิษเอาน�้ำใบสวาด รากจิงจ้อแทรกกินลงแล ถ้าลงท้องละลายน้�ำเปลือกมะเด่ือกินหยุด
ถ้าลงเอาใบชุมเห็ดไทย ใบเทียน ใบทับทิมต้มเอาน้�ำละลายยากิน ถ้ารากละลายน้�ำลูกยอต้ม แทรกพิมเสนกิน
ถ้าชกั มือ ชกั เทา้ ก�ำ กระท�ำให้ล้ินกระด้าง คางแขง็ ไดก้ นิ ยานีห้ ายสิ้น พระโอสถตำ� รบั นี้ ตคี า่ ไว้ ๑ ชัง่ ทองหนง่ึ แล ๚ะ

กองค้มุ ครองและส่งเสริมภมู ปิ ญั ญาการแพทย์แผนไทยและแพทยพ์ ้ืนบา้ นไทย 249

ชอื่ เอกสาร ตำ� รายาเกรด็
เลขท่เี อกสารตามหอสมดุ แห่งชาติ 566
ประเภทเอกสารโบราณ หนังสือสมดุ ไทยดำ�

ภาพตน้ ฉบบั

คำ� อ่านปจั จุบัน

๏ สขุ เกษม ทา่ นใหเ้ อา ชะลูด ๑ อบเชยทง้ั ๒ ชะเอมเทศ ๑ บาท ลูกเอ็น ๑ บาท ลูกช้าพลู ๑ บาท
เทียนทงั้ ๕ โกฐทั้ง ๕ ลกู จันทน์ ๑ บาท กฤษณา ๑ บาท กระล�ำพัก ๑ บาท ขอนดอก ๑ บาท แก่นสนเทศ ๑ บาท
กัญชา ๒ บาท จึงปรงุ ชะมด พิมเสน ๑ หญา้ ฝร่นั ๑ อ�ำพนั ทอง ถา้ แกไ้ ข้ น้ำ� ดอกไม้ แกน้ อนไม่หลับ นำ้� ชมุ เห็ดตม้
ถ้าแกร้ าก น้ำ� ลกู ยอต้ม ถ้าลงท้อง น้ำ� เปลือกมะเด่อื ถา้ สะอกึ ใหเ้ อาเถาสะอึก ต้มละลายยานี้กนิ หายแล ถา้ กระหายนำ�้
เอารากมะแวง้ ทงั้ ๒ รากขดั มอนตม้ ละลายยาน้ีกินหาย ๚
250 ชดุ ตำ� ราภูมิปญั ญาการแพทย์แผนไทย ฉบบั อนรุ ักษ:์ ตำ� รับยาแผนไทยของชาติท่เี ข้าตวั ยากญั ชา

ชื่อเอกสาร ต�ำรายาเกรด็ ต่าง ๆ
เลขท่เี อกสารตามหอสมุดแหง่ ชาติ 630
ประเภทเอกสารโบราณ หนงั สอื สมุดไทยขาว

ภาพต้นฉบบั

คำ� อา่ นปัจจบุ ัน

๏ ยาสขุ เกษมใหญ่ โกฐทั้ง ๙ เทียนทั้ง ๕ ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ กฤษณา กระล�ำพัก ขอนดอก ชะลูด
อบเชยทงั้ ๒ ลูกเอ็นเทศ ลกู ช้าพลู ใบกระวาน ลกู กระวาน ใบกัญชา มะขามป้อม สมอทัง้ ๓ ดอกบุนนาค กานพลู
ยาทงั้ น้ี เอาสง่ิ ละ ๑ บาท อำ� พนั ทอง ๒ สลึง กระแจะตะนาว

กองค้มุ ครองและสง่ เสริมภูมิปญั ญาการแพทยแ์ ผนไทยและแพทยพ์ น้ื บ้านไทย 251

ยาทิพกาศ

ยาทิพกาศ เป็นต�ำรับยาอยู่ในคัมภีร์ธาตุพระนารายณ์ เป็นหลักฐานทางการแพทย์แผนไทยชิ้นส�ำคัญ
ที่เหลือสืบเน่ืองกันมาต้ังแต่สมัยอยุธยาตอนปลาย ซึ่งคัมภีร์ธาตุพระนารายณ์ (ฉบับใบลาน) นี้ค้นพบต้นฉบับ
ในสมัยรัตนโกสินทร์ เดิมเป็นสมบัติของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท ตกทอดมายังพระเจ้า
นอ้ งยาเธอ กรมหมื่นชยั นาทนเรนทรประทานหอพระสมุด ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๕๙ ตวั ยาประกอบดว้ ย ยาดำ� เทยี นด�ำ
ลูกจันทน์ ดอกจันทน์ กระวาน พิมเสน สิ่งละส่วน การบูร ๔ ส่วน ฝิ่น ๘ ส่วน ใบกัญชา ๑๖ ส่วน วิธีท�ำ
สุราเป็นกระสาย บดท�ำแท่ง น�้ำกระสายใช้ให้ชอบโรคร้อนแลเย็น กินพอควร สรรพคุณ แก้สารพัดทั้งหลาย
อันให้ระส่�ำระสาย กินข้าวมิได้ นอนมิหลับ ตกบุพโพ ตกโลหิต ลงแดง นอกจากนี้ยังพบต�ำรับยาทิพกาศ ท่ีมีการ
คัดลอกในเอกสารโบราณเล่มอืน่ ๆ เช่น
❀ เอกสารฉบับคดั ลอกและพมิ พเ์ ผยแพร่ ช่อื ต�ำราอายรุ เวทศกึ ษา ขนุ นิทเทสสุขกิจ

252 ชดุ ตำ� ราภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ฉบับอนุรกั ษ์: ต�ำรับยาแผนไทยของชาตทิ ี่เข้าตวั ยากญั ชา

ช่อื เอกสาร คัมภีร์ธาตุพระนารายณ์ (ฉบับใบลาน)
เลขท่ีเอกสารตามหอสมดุ แห่งชาติ 1143
ประเภทเอกสารโบราณ หนงั สือใบลาน

ภาพต้นฉบบั

คำ� อ่านปจั จบุ ัน

๏ ยาทิพกาศ ให้เอา ยาด�ำ เทยี นดำ� ลูกจนั ทน์ ดอกจันทน์ กระวาน พมิ เสน สิง่ ละ 1 ส่วน การบรู ๔ สว่ น
ฝิ่น ๘ ส่วน ใบกัญชา ๑๖ ส่วน สุราเป็นกระสาย บดท�ำแท่ง น้�ำกระสายใช้ให้ชอบโรคร้อนแลเย็น กินพอควร
แก้สารพัดทงั้ หลาย อันใหร้ ะส่�ำระสาย กนิ ข้าวไม่ได้ นอนไมห่ ลับ ตกบพุ โพ ตกโลหิต ลงแดง หายแล ฯ
ชอื่ เอกสาร ต�ำราอายุรเวทศกึ ษา ขุนนิทเทสสุขกจิ
เอกสารฉบบั คัดลอกและพมิ พเ์ ผยแพร่
ยาทพิ กาศ เอา ยาดำ� เทยี นดํา ลูกจนั ทน์ ดอกจนั ทน์ กระวาน พิมเสน ส่ิงละ ๑ ส่วน การบูร ๔ สว่ น
ฝิ่น 8 ส่วน ใบกัญชา ๑๖ ส่วน สุราเป็นกระสายบดทําแท่ง น�้ำกระสายใช้ให้ชอบโรคร้อนและเย็น กินพอควร
แกร้ ะส�่ำระสาย กนิ ข้าวไม่ได้ นอนไม่หลบั ตกบพุ โพโลหติ ลงแดง

กองคุ้มครองและสง่ เสรมิ ภูมปิ ญั ญาการแพทยแ์ ผนไทยและแพทย์พ้นื บา้ นไทย 253

ชอ่ื เอกสาร ตํารายาเกรด็
เลขทีเ่ อกสารตามหอสมุดแหง่ ชาติ ๒๑๘
ประเภทเอกสารโบราณ หนังสือสมดุ ไทยดํา

ภาพตน้ ฉบับ

คำ� อ่านปัจจบุ นั

๏ ยาหอมช่อื เทพรำ� จวน แกน้ อนไม่หลบั แกก้ ลมุ้ อก กลมุ้ ใจ โกฐทงั้ ๕ เทยี นทั้ง ๕ ลูกจนั ทน์ ดอกจนั ทน์
กระวาน กานพลู สน สกั ขี ชะลูด อบเชย สมุลแว้ง จนั ทน์ทง้ั ๒ ชะเอม พิกุล บนุ นาค สารภี เกสรบวั หลวง มะลิซ้อน
มะลิลา จ�ำปา กระดังงา กัญชา กฤษณา กระล�ำพัก ขอนดอก น้�ำประสานทอง ตรีกฏุกเอาเท่ากันท�ำผงแทรก
เครือ่ งหอม แกล้ มมีพิษ ๚

254 ชุดตำ� ราภูมปิ ญั ญาการแพทยแ์ ผนไทย ฉบับอนรุ กั ษ:์ ต�ำรบั ยาแผนไทยของชาติทีเ่ ข้าตวั ยากญั ชา

ชื่อเอกสาร ตํารายาเกรด็
เลขทีเ่ อกสารตามหอสมุดแหง่ ชาติ ๒๔๔
ประเภทเอกสารโบราณ หนงั สอื สมุดไทยดํา

ภาพตน้ ฉบับ

คำ� อ่านปจั จุบัน

๏ ยาช่ือทิพย์โอสถ สะกดพระวาโย จ�ำเริญพระอาหาร ท่านให้เอา มหาหิงคุ์ ๑ สลึง ว่านน้ํา ๒ สลึง
ลูกพลิ ังกาสา ๓ สลึง เกลอื สินเธาว์ ๑ บาท เทียนเยาวพาณี ๑ บาท ๑ สลึง สมอไทย ๑ บาท ๒ สลึง เจตมลู เพลงิ
๑ บาท ๓ สลงึ โกฐสอ ๒ บาท ดีปลี ๒ บาท ๑ สลึง ขิงแห้ง ๒ บาท ๒ สลึง พริกไทย พรกิ หอม ๑ บาท ๑ สลึง
กัญชา ๑ บาท ๒ สลึง บุก ๑ บาท ๑ สลงึ ต�ำเป็นผง นํ้ารอ้ น นํา้ ขิง นํา้ กญั ชาต้ม แกน้ อนไม่หลบั จำ� เริญอาหาร ๚

กองคุ้มครองและสง่ เสรมิ ภมู ปิ ญั ญาการแพทยแ์ ผนไทยและแพทย์พ้ืนบ้านไทย 255

ชื่อเอกสาร ตํารายาเกรด็
เลขท่เี อกสารตามหอสมดุ แห่งชาติ ๒๕๔
ประเภทเอกสารโบราณ หนงั สือสมุดไทยดํา

ภาพต้นฉบับ

คำ� อา่ นปัจจบุ นั

๏ ยาต้ม กินข้าวไม่ได้ นอนไม่หลับ เอา ดีปลี มะแว้งเครือ มะเขือขื่น บอระเพ็ด กัญชา ยาข้าวเย็น
ลกู พลิ ังกาสา ต้มกนิ แกด้ พี ลงุ่ ดว้ ย ๚

256 ชดุ ตำ� ราภูมิปญั ญาการแพทย์แผนไทย ฉบับอนรุ กั ษ์: ต�ำรบั ยาแผนไทยของชาตทิ ีเ่ ข้าตวั ยากัญชา

ช่ือเอกสาร ตํารายาเกร็ด
เลขทเ่ี อกสารตามหอสมุดแห่งชาติ ๒๖๓
ประเภทเอกสารโบราณ หนงั สอื สมุดไทยดํา

ภาพต้นฉบับ

ค�ำอ่านปัจจบุ ัน

๏ ลมเอาสับท้งั ปวง จบั ใหน้ อนหลับไม่รูต้ ัว เอายาด�ำ 1 มหาหงิ ค์ุ 1 รงทอง 1 สีเสียดเทศ 1 ดีปลี 1
การบูร 1 กระวาน 1 กัญชา 1 เทยี นดำ� 1 เทียนขาว 1 ลูกจนั ทน์ 1 การบรู 1 พริก 1 ขงิ 1 ฝิน่ 2 ไพ ทำ� แท่งผง
ละลายนำ�้ ผ้งึ รวงกนิ หายแล ฯ

กองคุ้มครองและสง่ เสรมิ ภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทยและแพทยพ์ น้ื บา้ นไทย 257

ชือ่ เอกสาร ตำ� รายาเกรด็
เลขทเี่ อกสารตามหอสมุดแห่งชาติ 314
ประเภทเอกสารโบราณ หนงั สือสมดุ ไทยด�ำ

ภาพตน้ ฉบับ

คำ� อา่ นปัจจบุ นั

๏ ยาแกเ้ ดก็ นอนไมห่ ลบั กระเทยี ม ๑ มหาหงิ ค์ุ ๑ วา่ นน�้ำ ๑ บอระเพ็ดเถา ใบชุมเห็ดเท่ายาทง้ั หลาย
บดท�ำแท่ง ใหเ้ ดก็ กิน นอนหลบั กัญชา เป็นกระสาย ๚

258 ชดุ ต�ำราภูมปิ ญั ญาการแพทย์แผนไทย ฉบับอนุรกั ษ์: ต�ำรับยาแผนไทยของชาตทิ ีเ่ ข้าตวั ยากญั ชา

ชอ่ื เอกสาร ต�ำรายาเกร็ด
เลขที่เอกสารตามหอสมุดแห่งชาติ 353
ประเภทเอกสารโบราณ หนงั สือสมดุ ไทยด�ำ

ภาพต้นฉบบั
คำ� อา่ นปัจจุบัน

๏ ยาทาตาข้างล่าง ฝิ่น ๑ กาลี ๑ กัญชา ๑ รากยาสูบ ๑ ทะลายหมากดิบ ยาท้ังนี้เอาเสมอภาค
บดทาตาข้างล่างใหน้ อนหลับ ของนายสุกแล ฯ

กองคุ้มครองและส่งเสรมิ ภูมปิ ญั ญาการแพทย์แผนไทยและแพทยพ์ ้ืนบ้านไทย 259

ชื่อเอกสาร ตำ� รายาเกร็ด
เลขที่เอกสารตามหอสมดุ แหง่ ชาติ 498
ประเภทเอกสารโบราณ หนังสือสมดุ ไทยด�ำ

ภาพต้นฉบับ
ค�ำอ่านปัจจบุ นั

๏ ยาชอ่ื เทพนิมติ น้อย แก้ให้นอนไมห่ ลับ เอา กัญชา 5 บาท ลูกผักกาด ๑ บาท เทยี นทัง้ ๕ สง่ิ ละ ๑ บาท
บดปั้นแท่งไว้ ฝนดว้ ยน้ำ� ออ้ ยแดงกิน แกส้ ลบ แก้ระสำ�่ ระสาย แก้ฝีดาษ แกท้ รางแล ๚

260 ชุดตำ� ราภมู ปิ ญั ญาการแพทยแ์ ผนไทย ฉบับอนุรักษ์: ตำ� รบั ยาแผนไทยของชาตทิ เ่ี ข้าตัวยากัญชา

ชือ่ เอกสาร ตำ� รายาเกรด็
เลขทเ่ี อกสารตามหอสมุดแหง่ ชาติ 574
ประเภทเอกสารโบราณ หนังสือสมุดไทยด�ำ

ภาพตน้ ฉบับ

คำ� อ่านปจั จุบัน

๏ ยาอยูไ่ ฟแก้นอนไมห่ ลบั เอา รากลำ� โพงกาสลกั ๑ บาท พิษนาศน์ ๑ บาท ดจี ระเข้ ๑ บาท ๑ สลงึ
ลกู กระวาน ๑ บาท ๓ สลงึ ใบกระวาน ๑ สลึง ดอกบุนนาค ๒ บาท ใบกัญชา ๑ บาท ๒ สลงึ ดีปลี ๒ บาท
ชะเอมเทศ ๓ บาท พริกไทยลอ่ น ๑ ต�ำลงึ ๑ สลึง ๑ เฟ้ือง มะขามป้อม ๒ บาท ต�ำเปน็ ผงน้ำ� ส้มซ่า ถ้าจะแกเ้ ลอื ดสรุ า
แก้ลมน�้ำผ้ึง ถ้าให้สลักอก แก้ลม แก้เสมหะ ก�ำเดา ไฟธาตุทั้ง ๕ ให้นอนหลับกินข้าวได้เป็นปรกติ ใครท�ำแล้ว
จะว่าดไี ดใ้ ห้ผไู้ ข้ใหแ้ มน่ แท้หาย ๚

กองคุ้มครองและสง่ เสรมิ ภูมปิ ัญญาการแพทย์แผนไทยและแพทยพ์ ้นื บา้ นไทย 261

ชือ่ เอกสาร ต�ำรายาเกรด็
เลขทีเ่ อกสารตามหอสมดุ แห่งชาติ 582
ประเภทเอกสารโบราณ หนงั สือสมดุ ไทยดำ�

ภาพตน้ ฉบบั

ค�ำอ่านปัจจุบนั

๏ ถา้ แลผนิ อนไมห่ ลบั เอา ใบมะตมู ๑ กญั ชา ๑ ใบคนทสี อ ๑ ใสฝ่ น่ิ นอ้ ยหนงึ่ ๑ บดใหก้ นิ นอนหลบั แล ๚

ช่ือเอกสาร ตำ� ราอายรุ เวทศึกษา ขนุ นทิ เทสสุขกจิ
เอกสารฉบบั คัดลอกและพิมพ์เผยแพร่
ยาประทมุ ไสยาศน์จนั ทบุรี เอา จนั ทนห์ อม เกสรบวั หลวง สิ่งละ ๑ บาท กฤษณา กระลำ� พัก ลกู จนั ทน์
ดอกจนั ทน์ กัญชา กลอย สง่ิ ละ ๑ สลงึ ขอนดอก พิมเสน ฝิ่น ดงี ูเหลือม ชะมด สง่ิ ละ ๑ เฟ้อื ง ลูกผกั ชี การบูร
ส่งิ ละ ๑ สลึง บดเปน็ แท่ง ละลายนำ้� ดอกไม้ กินแก้นอนไม่หลบั
ยาแก้โรคจิต เอาเปลือกกุ่มน�้ำ ๒ บาท เปลือกมะรุม 6 บาท แห้วหมู เปล้าน้อย เปล้าใหญ่ รางแดง
จันทนเ์ ทศ เปลอื กมะตูม ก้านกญั ชา บอระเพ็ด เปลือกโมกมัน หญ้าชนั กาด สนเทศ สงิ่ ละ ๑ บาท ระย่อมเทา่ ยา
ทั้งหลาย รวมตําผง ละลายนำ้� รอ้ นแทรกพิมเสน กินครง้ั แรกหนกั ๒ ไพ ถา้ นอนไม่หลับ ใหท้ วียาขึ้นไปถงึ 1 สลึง
ยาหอมอุดมมัธยัสถ์ เอา ดอกกระดังงา ดอกมะลิ ดอกพิกุล ดอกบุนนาค เกสรบัวหลวง เปลือกชะลูด
กํายาน เนอื้ ไมจ้ นั ทน์เทศ ชะเอมเทศ ส่งิ ละ ๑ บาท จันทน์แดง ๓ บาท ตําผงไว้ แกด้ ีเดือด แก้กลมุ้ สวงิ สวาย กินกับ
น�้ำดอกไม้สด พิมเสน หญ้าฝรั่น ชะมดเชียง ถ้าไม่มี แทรกน้�ำดอกไม้สดอย่างเดียวก็ได้ แก้เชื่อม น�้ำลูกสมอไทยต้ม
ถา้ นอนไมห่ ลับ น�้ำรากชมุ เหด็ เทศ น�้ำกญั ชาตม้ ก็ได้ ถา้ มคี รรภ์กนิ ประจําทอ้ งว่าทําให้เด็กมกี ําลัง นกั เรียนกินวา่ ทําให้
ใจชื่น มปี ัญญาเรยี นหนังสือ กินเวลากลางวันวา่ แก้ลมกระทบหวั ใจและลมทั้งปวง

262 ชดุ ตำ� ราภมู ปิ ญั ญาการแพทย์แผนไทย ฉบบั อนรุ ักษ์: ตำ� รับยาแผนไทยของชาติทเ่ี ข้าตัวยากัญชา

กล่มุ ยาบ�ำรุง ยาอายุวฒั นะ

ยาอัคคินวี คณะ


ยาอัคคินีวคณะ เป็นต�ำรับยาอยู่ในคัมภีร์ธาตุพระนารายณ์ เป็นหลักฐานทางการแพทย์แผนไทย
ช้ินส�ำคัญท่ีเหลือสืบเน่ืองกันมาตั้งแต่สมัยอยุธยาตอนปลาย ซ่ึงคัมภีร์ธาตุพระนารายณ์ (ฉบับใบลาน) น้ีค้นพบ
ต้นฉบับในสมัยรัตนโกสินทร์ เดิมเป็นสมบัติของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท ตกทอดมายัง
พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นชัยนาทนเรนทรประทานให้หอพระสมุด ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๕๙ ตัวยาประกอบด้วย
กัญชา ยิงโสม สิ่งละสว่ น เปลือกอบเชย ใบกระวาน กานพลู สะคา้ น สงิ่ ละ ๒ สว่ น ขิงแห้ง ๓ สว่ น รากเจตมูลเพลิง
ดีปลี ส่ิงละ ๔ ส่วน น�้ำตาลกรวด ๖ ส่วน วิธีท�ำ กระท�ำเป็นจุณ น�้ำผ้ึงรวงเป็นกระสาย บดเสวยหนัก ๑ สลึง
สรรพคุณ แกอ้ าเจยี น ๔ ประการ ดว้ ยตกิ กะขาคินกี �ำเริบ แลวิสมาคนิ ี มันทาคนิ ีอันทพุ ล จึงคลน่ื เหยี นอาเจียน มใิ ห้
เสวยพระกระยาหารได้ ให้จำ� เริญ พระธาตุทง้ั ๔ ให้เสวยพระกระยาหาร เสวยมรี ส ชกู ำ� ลงั ยงิ่ นัก โดยมขี ุนประสทิ ธิ
โอสถจีน ประกอบทลู เกลา้ ฯ ถวาย ครงั้ สมเดจ็ พระนารายน์เป็นเจา้ เมอื งลพบุรี นอกจากน้ียงั พบต�ำรบั ยาอัคคนิ วี คณะ
ท่มี ีการคดั ลอกในเอกสารโบราณเล่มอื่น ๆ เชน่
❀ ศิลาจารึกวดั พระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม (วัดโพธิ์)
❀ เอกสาร ต้นสมุทตําราฝดี าษ ทําพิศมต่าง ๆ เลขท่ี ๑๖๓ หนงั สือสมุดไทยขาว
❀ เอกสาร ตํารายาเกร็ด เลขที่ ๒๓๒ หนงั สือสมุดไทยดํา
❀ เอกสาร ตํารายาเกรด็ เลขที่ ๒๓3 หนังสอื สมดุ ไทยดํา
❀ เอกสาร ตํารายาเกร็ด เลขที่ ๒๔๕ หนงั สอื สมดุ ไทยดํา
❀ เอกสาร ตํารายาเกรด็ เลขท่ี ๒๔๗ หนงั สือสมุดไทยดํา
❀ เอกสาร ตำ� รายาเกร็ด เลขท่ี ๒75 หนังสอื สมุดไทยด�ำ
❀ เอกสาร ตำ� รายาเกรด็ เลขท่ี 415 หนงั สือสมดุ ไทยดำ�
❀ เอกสาร ตํารายาเกรด็ เลขท่ี 428 หนงั สือสมุดไทยดํา
❀ เอกสาร ต�ำรายาเกร็ด เลขที่ 574 หนังสือสมดุ ไทยด�ำ
❀ เอกสาร ตำ� รายาแกไ้ ขท้ งั้ ปวง ยาเกร็ดผ้ใู หญ่ เลขที่ 666 หนงั สอื สมุดไทยขาว
❀ เอกสารฉบบั คดั ลอกและพมิ พเ์ ผยแพร่ ชอื่ คมั ภรี แ์ พทยไ์ ทยแผนโบราณ เลม่ 3 ขนุ โสภติ บรรณลกั ษณ์
(อ�ำพัน กติ ติขจร)
❀ เอกสารฉบับคดั ลอกและพิมพเ์ ผยแพร่ ชอ่ื ต�ำราอายุรเวทศึกษา ขุนนิทเทสสุขกจิ
โดยมชี อื่ เรยี กแตกตา่ งกนั ไป เชน่ ยาชวี อศั วะนวี ฒั ณะ ยาอคั ควี ฒั ณะ ยาอคั คี ยาอคั ควี ชั ณะ ยาอคั คนิ วี คณะ
ยาอคั ควี ทั ณะ ยาอคั คิวคณะ เป็นต้น

264 ชดุ ต�ำราภูมิปญั ญาการแพทย์แผนไทย ฉบบั อนรุ ักษ์: ตำ� รบั ยาแผนไทยของชาตทิ ี่เข้าตัวยากัญชา

ช่อื เอกสาร คัมภรี ธ์ าตพุ ระนารายณ์ (ฉบบั ใบลาน)
เลขท่ีเอกสารตามหอสมุดแหง่ ชาติ 1143
ประเภทเอกสารโบราณ ใบลาน

ภาพตน้ ฉบับ

ค�ำอา่ นปัจจุบนั

๏ ยาอัคคินีวคณะ ให้เอา กัญชา ยิงโสม ส่ิงละ 1 ส่วน เปลือกอบเชย ใบกระวาน กานพลู สะค้าน
สิ่งละ ๒ สว่ น ขิงแห้ง ๓ ส่วน รากเจตมลู เพลงิ ดีปลี ส่งิ ละ ๔ ส่วน น้�ำตาลกรวด ๖ สว่ น กระท�ำเป็นจุณ น�ำ้ ผ้ึงรวง
เป็นกระสาย บดเสวยหนัก 1 สลึง แก้อาเจียน ๔ ประการ ด้วยติกขาคินีก�ำเริบ แลวิสมาคินี มันทาคินีอันทุพพล
จึงคลนื่ เหยี น อาเจียน มิใหเ้ สวยพระกระยาหารได้ ให้จำ� เริญพระธาตุท้งั ๔ ให้เสวยพระกระยาหาร เสวยมีรสชกู �ำลงั
ยิง่ นัก ขา้ พระพุทธเจา้ ขุนประสิทธโิ อสถจนี ประกอบทลู เกลา้ ฯ ถวาย คร้หั งสมเดจ็ พระนารายน์เปน็ เจา้ เมืองลพบุรี
เสวยเพลาเชา้ อัตราดีนักแล ฯ

กองคุ้มครองและส่งเสรมิ ภูมิปัญญาการแพทยแ์ ผนไทยและแพทย์พื้นบ้านไทย 265

ชอื่ เอกสาร ศิลาจารึกวดั พระเชตพุ นวมิ ลมงั คลาราม (วดั โพธิ์)
ประเภทเอกสารโบราณ ศลิ าจารกึ

ภาพต้นฉบบั
ลกั ษณะมนั ทธาตุ (ศาลาสริ วิ ัฒนภกั ด)ี

266 ชุดต�ำราภูมิปัญญาการแพทยแ์ ผนไทย ฉบบั อนรุ กั ษ:์ ตำ� รบั ยาแผนไทยของชาตทิ ี่เข้าตัวยากญั ชา

ภาพต้นฉบับ
คำ� อ่านปจั จบุ ัน

๏ สิทธิการยิ ะ จะกล่าวลักษณะในมนั ทธาตุอนั เปน็ ค�ำรบ ๔ นัน้ ยง่ิ ไปด้วยเสมหะมกี �ำลงั คอื เพลิงธาตนุ ั้น
หย่อนเผาอาหารมิไดย้ อ่ ย กระท�ำให้ลงไปวนั ละ ๒ เพลา ๓ เพลา ใหส้ วงิ สวาย ให้ถอยแรงยง่ิ นักแล กระทำ� ใหท้ ้องขึน้
มิรู้วาย ให้อุจจาระเป็นเมือกมัน เป็นเปลวหยาบ แลละเอียดระคนกัน ให้ปวดมวนเป็นก�ำลัง โทษทั้งน้ีเกิด
ในกองทวาทศอาโปใหเ้ ป็นเหตุ ฯ
ถ้าจะแก้ให้เอา ยงิ โสม กญั ชา อบเชย ใบกระวาน กานพลู สะคา้ น ขิงแหง้ เจตมลู ดปี ลี นำ้� ตาลกรวด
เอาเสมอภาคท�ำเป็นจณุ บดละลายน�ำ้ ผ้งึ กนิ แกม้ ันทธาตุยง่ิ ไปด้วยกองเสมหะ กล่าวคือ อาโปธาตุอันวิปริตน้ันหาย ฯ

กองคมุ้ ครองและส่งเสริมภมู ปิ ญั ญาการแพทยแ์ ผนไทยและแพทยพ์ ื้นบ้านไทย 267

ชือ่ เอกสาร ต้นสมทุ ตําราฝดี าษ ทําพิศมตา่ ง ๆ
เลขท่เี อกสารตามหอสมดุ แหง่ ชาติ ๑๖๓
ประเภทเอกสารโบราณ หนงั สือสมุดไทยขาว

ภาพตน้ ฉบับ

คำ� อา่ นปัจจบุ นั

๏ ยาอัคคินีวคณะ แก้อาเจียน ๔ ประการ ก�ำเริบด้วยธาตุทั้ง ๔ เอาเจตมูล ๑ บาท อบเชย ๒ สลึง
สะคา้ น ๒ สลึง กานพลู ๒ สลึง ขิงแหง้ ๓ สลงึ ดีปลี ๑ บาท กัญชา ๑ สลึง โสม ๑ สลงึ น�้ำตาลกรวด ๑ บาท ๒ สลงึ
บดด้วยน้�ำผงึ้ กนิ หนัก ๑ สลงึ หายแล ๚

268 ชุดต�ำราภูมปิ ญั ญาการแพทย์แผนไทย ฉบับอนุรกั ษ:์ ต�ำรับยาแผนไทยของชาติทเ่ี ข้าตัวยากญั ชา

ชื่อเอกสาร ตํารายาเกรด็
เลขท่ีเอกสารตามหอสมุดแหง่ ชาติ ๒๓๒
ประเภทเอกสารโบราณ หนงั สอื สมุดไทยดํา

ภาพตน้ ฉบับ

คำ� อ่านปัจจุบัน

๏ ยาชอ่ื อัคคินีวคณะ ใบกัญชา ๑ ยิงโสม ๑ สง่ิ ละ 1 ส่วน เปลอื กอบเชย ๑ ใบกระวาน ๑ กานพลู ๑
สะคา้ น ๑ สง่ิ ละ ๒ สว่ น ขงิ แหง้ ๓ สว่ น รากเจตมลู เพลงิ ๑ ดปี ลี ๑ สง่ิ ละ ๔ สว่ น นำ้� ตาลกรวด ๖ สว่ น ตำ� ผงนำ้� ผงึ้ รวง
เปน็ กระสายบด เสวยเพลาเชา้ หนัก ๑ สลงึ แก้อาเจยี น ๔ ประการ ดว้ ยตกิ ขาคินีก�ำเริบ และวิสมาคนิ ี และมนั ทาคนิ ี
อันทพุ พล จงึ คล่นื เหยี น อาเจยี น มใิ ห้เสวยพระกระยาหารได้ และจ�ำเริญพระธาตุทั้ง ๔ ๚

กองค้มุ ครองและส่งเสริมภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทยและแพทยพ์ ้ืนบ้านไทย 269

ช่ือเอกสาร ตํารายาเกรด็
เลขทเี่ อกสารตามหอสมุดแห่งชาติ ๒๓๓
ประเภทเอกสารโบราณ หนังสือสมุดไทยดํา

ภาพตน้ ฉบับ

ค�ำอ่านปัจจุบัน

๏ ยาช่ือผลเตโช การบรู ๑ สลึง กัญชา ๒ สลงึ พรกิ ๓ สลึง ขิง ๑ บาท กานพลู ๑ บาท ๑ สลงึ
สะคา้ น ๑ บาท ๒ สลึง ดีปลี ๑ บาท ๓ สลึง นำ้� ตาลทราย ๒ บาท ใบกระวาน ๒ บาท ๑ สลึง ผักแพวแดง ๒ บาท
๒ สลึง อบเชย ๒ บาท ๓ สลึง สน ๓ บาท เจตมูลเพลิง ๓ บาท ๑ สลึง ท�ำเป็นจุณ จ�ำเริญเตโชธาตุให้กล้าข้ึน
แกอ้ าโปธาตุก�ำเรบิ ใหป้ ัสสาวะมาก วนั ละ ๙ วนั ละ ๑๐ ทะนาน หายวิเศษนัก ๚
ชื่อเอกสาร ตํารายาเกรด็

270 ชุดต�ำราภูมปิ ัญญาการแพทย์แผนไทย ฉบับอนรุ กั ษ์: ต�ำรับยาแผนไทยของชาตทิ เี่ ข้าตวั ยากญั ชา

เลขท่ีเอกสารตามหอสมดุ แหง่ ชาติ ๒๔๕
ประเภทเอกสารโบราณ หนังสือสมุดไทยดํา

ภาพต้นฉบับ

คำ� อา่ นปัจจุบนั

๏ ยาช่ืออัคคินวี คณะ ใหเ้ อา กญั ชา 1 สว่ น เปลือกอบเชย ใบกระวาน กานพลู สะคา้ น ส่ิงละ ๒ ส่วน
ขงิ แหง้ ๓ สว่ น รากเจตมูล ดีปลี สง่ิ ละ ๔ สว่ น นา้ํ ตาลกรวด ๖ สว่ น ทำ� เปน็ จณุ น้ําผึ้งเปน็ กระสายกนิ หนัก ๑ สลึง
แก้อาเจียน ๔ ประการ ด้วยตกิ ขาคินีกําเรบิ และวิสมาคนิ ี มันทาคนิ อี ันทพุ พลภาพ จึงคลนื่ เหียนใหก้ นิ อาหารไมไ่ ด้
ใหก้ นิ ยานจ้ี ำ� เรญิ ธาตทุ ง้ั 4 ใหอ้ าหารมรี สชกู ำ� ลงั ยานพ้ี ระนารายณล์ พบรุ เี สวยอตั รา ขนุ ประสทิ ธโิ อสถทองจนี ถวาย ๚

กองคุ้มครองและสง่ เสริมภมู ปิ ัญญาการแพทยแ์ ผนไทยและแพทยพ์ ื้นบ้านไทย 271