BUKU TEKS SC T3 (PENUH)

~/“__

Pertahanan

Ian r.\d10.1kl|t bokh dngunakan d alum lmlmg purl-IIHIW1 $..¢Pc'“-' bum nukleaIr.k Selain
X1» *»1nar.m | .\d|m‘ k[ 1 | y\|1gd|lu|msk\11dia| m | 1mn hum nuklm. nl - m1u» nJ u"sgmm< u a'n ham
um l1|dup.m lLlllld\llk|l|1 m mum dm |\¢s.1|111Y‘ Wulud umul‘. In. “r- i‘p - in *r'1‘ s1.

I K. C

Hari ini dalam Q».
_ sejarah , mam"fl

Pada 20 September 2017,
Malaysia telah menandatangani
persetujuan IOAN ufntuk
mengharamkan senlata nuklear
pada persidangan Pertubuhan
Bangsa-baflgS8 Bersatu (PBB).

E.,-|cz_1-.- 1‘-»-'' --“' ~ ' '

"*@Ié§4’fi1%2.,

Gambarfolo 8 6 Ietupun bom atom

Pengawetan makanan

080 Radura dalam Rajah 8 13 dlgunakan untuk melabel makanan Yang diawet detgan
aran radloaktlf sepert1 smar gama Smar gama dlgunakan dalam Pengawetan ma am"

sepertl buah-buahan untuk membunuh baktena dalam makanan berkemlflll

f,“\ a/Avi

5122-;

<~. ‘
*4

.\1''

Rajah 8 I3 Logo Radura Gambarfoto 8 7 Pengawetan makanan
dcngan smar gama

Perubatan

Smar 8ama darxpada seslum-137 (Cs 137)
atau kobalt 60 (Co-60) dlgunakan untuk
membunuh se] kanser Smaran radloaktlf Juga
dlgunakan untuk menentukan tempat bekuan darah
dengan natrlum-24 (Na-24) merawat tumor d1

dalam otak dengan teknetlum-99 (T¢-99), mfimbflsml
kuman dengan kobalt-60 (Co-60) dan merawat

k€1CI1]2lI‘ UI'Old dengan Jodm-131 (1-131)

Gambarfolo 8.8 Sinar gama digunakan
untuk memwa! kunser

Scanned by CamScanner

Melak gaInakan galen susu.r m_ mda tentang kegunaan sinaran P KAMKKA*"%;'
radiogktaf dalam pelbagan bidang . Akfivm

Araha" .. penggunaan
1. Jalankan aktavm um secara berkumpulan,
' ' SteTkEnMologi

2_ Kumpulkan maklumat daripada Internet, media cetak dan medaa '-

elektronik |8ifi Tefltaflg kegunaan sinaran radioaktif dalam bidang

sepefli Penaniarh Pertahafian, perubatan, arkeologi atau geokronologi, perindustriafl
dan pengawetan makanan.

‘ 3, Bincangkan perkafa yang berikut tentang kegunaan sinaran radioaktif.
(3) Jenis sinaran radioaktif yang digunakan

(b) Cara penggunaan sinaran radioaktif

(C) Kerjaya Yang dapat dihubungkaitkan dengan penggunaan sinaran radioaktif
4 Laksanakan aktiviti galeri susur minda.

:“"4"‘I'-' ‘?“5"*~!~ J‘-5~ FM7W- !’15¢ . '2

pengendalian Bahan Radioaktif dan Sisa Bahan Radioaktif dengan ';

Selamat dan Sempurna '1

Langkah keselamatan dalam pengendalian sumber radioaktif dan sisa radioaktif adalah seperti
yang ditunjukkzm dalam Rajah 8.14.

-"{Menyimpan sumber Bahan radioaktif diadang Tangan robotik digunakan
’-yradloaktif atau sisa radioaktif dengan kepingan plumbum untuk mengendalikan bahan
~ di dalam kotak berdinding yang tebal. radioaktif dengan selamat.
plumbum yang tebal.

,‘ .

.¢

pakaian 4A ‘ Mengesan dos sinaran
yang sesual kaselamatan _
kraeddioaalakmtif byaandgandidseenragpan
mengendalikan alat pengesan seperfi .
rad|Qakfif_ lencana sinaran.

V - Pembqflflgan sisa radloaktif
. dengansalamat *

Raja_h“_ 8.14 Langkah keselamatan dalam pengendalian sumber radioaktif dan sisa radioaktzf

Q [Q32]

W

ICPM

‘

Scanned by CamScanner

M9"$Yukuri Kepentingan Kegunaan ‘. >. 0E -
Keradioaktifan - A .7
-.¢\4
Kepentingall kcgumalm ke|';ulionktii}111 untuk |<cscjn|11cm;\|\ Pengerldaliafl pembuangan sisa -,.4_., .\~. é
hidup manusia tclah |nc|1ycd.1|"k-.1n kila tcnmng I<c;1gL||1g;1|1 radioakhf dengan selamat dan
'l‘uh~.1n yang tclah mcncipta zamlm unsur radi0;1kli{y;mg, sempuma. 3
bolch digunaknn untuk kelcslarian hidup,
E1 x
Unsur radi0aktif_buatan yang pcrtmna, iuitu fnsforus-30 1
(P-30). dicipta olch Irene loliot-Curie, annk pcrempuan _'3.;-.r.":=-'_4‘: f1
Marie Curie. Scjak tahun 1934, banyak unsur radioaktif |
buatan telah dihasilkan oleh ahli sains. Namun begitu, El
unsur radioaktif buatan tidak dapat dihasilkan tanpa unsur '1—P1-4."-L4.*._\-'xA:4n-.=v-;L.\-
ciptaan Tuhan. htfp.-////nks.anc//1 7. com/B T_
Sa/ns_250 ‘na>=_5u4.1~‘.;a_=»|vQ;_.-u~¢.-~4_-4.
|
,1; 8.4? 4

l. Nyatakan satu contoh kegunaan sinaran radioaktif dalam bidang yang berikut:
(a) Arkeologi atau geokronologi
(b) Perubatan
(c) Pertanian
(d) Pertahanan
(e) Perindustrian

2. (a) Namakan jenis sinaran radioaktif yang digunakan dalam pengawetan makanan.
(b) Bagaimanakah jenis sinaran radioaktif ini dapat mengawetkan makanan?

3. Mengapakah sumber radioaktif atau sisa radioaktif disimpan di dalam kotak dengan
dinding plumbum yang tebal?

4. Rajah 1 menunjukkan satu simbol amaran.

0,4

D

(a) Apakah maksud simbol amaran seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 1?

(b) Namakan satu contoh tempat atau kawasan yang mempamerkan simbol amal-an im_

(c) Antara tiga sinaran radioaktif, iaitu sinar alfa, sinar beta dan sinar garna, yang

manakah paling kurang berbahaya? Terangkan jawapan anda. q -.

5. (a) Nyatakan satu logam yang digunakan untuk membuat pakaian perlindungan yang 44
sesuai bagi mengendalikan bahan radioaktif. J

(b) Nyatakan satu kebaikan dan satu kelemahan penggunaan logam yangvdigun'a_1<aj1., ‘Y
untuk mernbuat pakaian perlindungan di 5(a).

LE2!
KPM

Scanned by CamScanner

my ’_ g__m_Eimgtmn__J_J“ PM_¢\|"_$_'h_"_(‘_J_Hh'_'_d__ _hH“m_r_“1_J‘'_PH:

' 4a.

5_

flM_Uy‘ y “;

CEMEWCNMCDOQ! pm9\_qm_mDm__QEgg M _§E€_fi_§_§_ g5¥5&:8: ‘£Cfl9gm3gx
EEggg
K'(l(!'rL(“('“\ _DI_‘”b_lDfJ EtgCgMgugg

§8_UE ___ __§€ _°g gagsnag
__ _ Ev_8_ UE

M_MHQ__X“$‘_n“]_x'‘(I_\1

IVIyM_‘“_‘_y‘_“

C_Q2EG_J_Qm E83QWSCC_MM0E_V8___CC“EEt_8§6?__8_ g(i

_CQ_E_H@v_P_HNWE®Q xJ:QC_m2tMCm_6WUm { _\~4 '__,___‘|_y l_
_g_W9_%m_0s_ gE®_mv2_0_uC
__O__9_2E__gCEUg5n_ g8 C0655cggzw dtafinaLsMEwW CQMDD
Egg
:_m__w_o _ t®Qmm m_bmdg_O _CtgEM_E$W_g_
_ 655$_gE__w CEG_CVJ_WEMOVBm___Eg_fl_m5
__ _

MW_§Dw_QMOvn_ m_n_C g ’£_0§C_2“‘M_0OS_0gM_?D kessgC &=_ _CEU&_S5§8NvO_NCbUE9_ g
__wCnN_awQ6CgQ9U5>
CEMCE_ g_ MUCMEQE E£13_03N N_ _ m é_9mggvg
*_v_8_g_
gm’_:gN‘E' Ewqg 5250

r_m Hc8EM£_Wc£%m_’x\ aeogiég CMv_ _E$C@C_gg g_g®E_®M_MOn_U>_ GCM>QgO_CQ0En95> _gC__M8_9O_mCg
_9gU8m_E0: __Cg_Mw_OQEU9_
EmqmmC38C20 1k‘ _
_&_v_MO_uE9_
ggggox

_“_y‘v_

2l

Scanned by CamScanner

V

,_ _ .. -.

5*~' , __ " ' " ' Rafl> e_ ksl K- a. nd' i_ rl ’ V- '_ ~ “‘1=»-'»:»1:@- "‘V I]. -j-

~ '14-‘1T".'>.fL>'.‘f ~_ , , .- --

Selepas mempclajari bah ini, anda dapal:

8.1 Sejarah Pcnemuan Keradioaktifan

. Memcrilmlknn scjarah pcnemuan keradioaktifan. I

Mencrungkan dengan contoh maksud bahan radioaktif, keradloakufan dan konsep separuh

hayal pcreputan radioaktif.

8.2 Atom dan Nukleus
Melakar struktur atom yang menunjukkan keadaan stabil.
Menerangkan pembentukan ion positif dan ion negatif.

8.3 Sinaran Mengion dan Sinaran Tidak Mengion

Memerihalkan sinaran mengion dan sinaran tidak mengion.

y Membezakan ketiga-tiga jcnis sinaran mengion. __

A Menjelaskan dengan contoh sumber sinaran mengion dalam alam sekitar, naltu sumber

semula jadi dan sumber buatan manusia

Menyelesaikan masalah berkaitan risiko terdedah kepada sinaran mengion semula jadi.

8.4 Kegunaan Sinaran Radioaktif
Berkomunikasi tentang kegunaan sinaran radioaktif untuk kesejahteraan hidup manusia.

7 Mewajarkan kepentingan mengendalikan bahan radioaktif dan sisa bahan radioaktif dengan
1 sempurna.
i

1

Q; Praktis Sumatif =

"1:\\

Iawab soalan yang berikut:

1. Tandakan ( J ) bagi pernyataan yang betul dan ( X ) bagi pernyataan yang salah tentang

sejarah penemuan keradioaktifan. 4

(a) Wilhelm Roentgen menemukan sinar-X. () 1
I
(b) Henri Becquerel menggunakan elemen radium dalam kajian keradjoaktifannya. ( ) I

(c) Kematian Marie Curie disebabkan oleh pendedahan kepada sinar gama. ()

2. Apakah maksud pereputan radioaktif?

r

v

I 3. Namakan bahan radioaktif dalam garam biasa yang digunakan dalam bidang perubatan.

4. Pa-234 mereput menjadi U-234 dengan memancarkan sinar beta. Iika separuh 4
hayat bagi Pa-234 ialah 5.2 jam, berapakah jisim Pa-234 yang tinggal selepas
20.8 jam dengan jisim asalnya 32 g? ’ 1

@%i%1 4.
\

Scanned by CamScanner

'1_n _.|..A'; xi-{KI

AV Bb 8: Keradioaktifan

5 Iaduai 1(3) dan l(b) menunjukkan pembenrukan 1' 0|'1.

Iadual 1(a)

A10?" magnesium M9 ion magnesium, Mg2*
lamb subatom Bilangan Cas Zarah subatom *Bilangan Cas

neutron, n 0 neutron, n 12 O
proton, p +12
+12 buang dua proton, p 12 -10
elektron, e -12 —eiek—tron—> eiektron, e 10
C35 pada atom magnesium, +2
O Cas pada ion magnesium,
M9 M92.

Atom fiuorin, F Iadual I (b)

Ion fluorida, F-

i Zarah subatom Bilangan Cas Zarah subatom Bilangan Gas

neutron, n tambah neutron, n 1O O

proton, p 9 +9 satu proton, p 9 +9

eiektron, e 9 -9 ———fl elektron, e 10 -1 O

Cas pada atom flourin, F O Cas pada ion flourida, F' -1

(a) Adakah ion yang terbentuk dalam Iadual 1(a) ion positif atau ion negatif? Terangkan
iawapan anda.

(b) Adakah ion yang terbentuk dalam Iadual l(b) ion positif atau ion negatif? Terangkan
iawapan anda.

W’ *"“' 9

/ }F<51fl1s KW"

6- (a) Nyatakan tiga persamaan antara sinar-X dengan sinar gama.
(b) Rajah 1 menunjukkan keadaan dua sampel strawberi, X dan Y, sebelum dan selepas
7 hari.

Sampel strawberi X , 7E Sampel strawberi Y

Rajah I

E521 I
KPM

Scanned by CamScanner

I

(i_) /\nlai'a sampcl X tlcniian sampcl Y. yang manakah tclah di-a, wetkan-? i.'

lclaskaii iawapan anda. ‘ k 1?

(ii) Apaliah sinaran ratlioaluiiyiiig iligunakan untuk n1cngawcll<aI1 md 3"?" -

(iii) ll'\lg'\l\l\li\l“\&\l{i\ll sinaran |'iltllUilklll ini dapal mcngawttl<.in makanan

(iv) Ailakah makanan yang tliawcikan dengan mcnggunakan sillflffln

railioakt ii" sclamal climak-an? iclaskan jawapan anda. Q

7. (a) Rajah 2(a) mciiuiijukkaii satu akiivili yang lazimnya dijalankan di dalam sebuah
makmal kajian bahan railioakiii.

Rajah 2(a)

Berdasarkan akiiviii yang diiunjukkan gl _ Pengesan
dalam Rajah .7.(a, ), liuia_, i-l\Han la_ ngl\H.ih h§Lmll1‘l\('l'$II‘li\f sinaran
kesclamatan yang diambil dalam
pengcndalian sumber bahan radioaktif. B°t°l

Rajah 2(b) menunjukkan satu contoh minuman

kegunaan sinar beta dalam bidang Tali sawat
perindustrian. Sinar beta digunakan untuk penyampai
menyemak pengisian air minuman di
1
i

dalam botol. Sinar beta ditujukan kepada E Bowl yang

i botol yang bergerak melintasinya seperti dikcluarkan

yang ditunjukkan dalam Rajah 2(b). lika

botol tidak diisikan dengan air minuman - RW
yang cukup. sinar beta akan melalui botol Rdjflh 2(b)

lalu dikesan oleh alat pengesan . Litar yang disambung kepada alat pengesan kemudian
mengeluarkan botol yang berisi air minuman yang tidak cukup.

Anda dikehendaki untuk mereka bentuk satu model untuk menunjukkan 1. -
prinsip kerja sistem penyemakan pengisian air di dalam botol seperti dalam
Rajah 2(b) dengan menggunakan bahan yang disediakan di bawah. ,

. L60 7V i.-

It
.1

. 1301501 air mineral yang kosong W ..|

1 . Surat khabar _

. Oermin ' E2a-|,,~’'~_"_,»\‘'iq"

-

5

1, 6 C"
L
E?KP 7:
1
!. _J_3'7?“;‘L’
Scanned by CamScanner

. _--kg‘, '1
i
-—’\ .3 , ...»
TF1

Sak~]flRJI.\l\r\.-\l»3I11Ci'\lPJl§.1I‘i .\aIcli1
“mg dircl-ta ,~cpcnuhn\a oleh ahli .\dlI1.\
hgmpdlail. S.1tiitlaripail.i l\L‘glli1.ldI\ .\‘.llClll
ini adalah untuk bidang pcriahanan.

9> ?

Kehidupan kita 1
lazimnya dipengaruhi
oleh keadaan cuaca i
tempatan. Contohnya,
kita akan menggunakan I
payung semasa hari
hujan. Apakah pula '5 »
kepentingan cuaca '\E€2lf‘ ‘
angkasa lepas?

Scanned by CamScanner

\

~..
I

‘-

\ ~\ u ~

\

Bagaimanakah rupa bentuk struktur Matahari? 7

Apakah fenomena yanglberlaliu di perniukaan Matahariif _

Apakah keéan cuaca angkasa lepas terhadap Bumi? , ,,

-. __ 4 '.‘- ‘

Q I 4-1 '| 4 v | 1'}!

."_'_ _ l a'r_

U _}__ J._ i-__.'-

10 -Pr R1 9-1»'l.";g‘dv-1,1
I.;..i‘_ .- P
0
' ‘[<HI: jgu‘‘J‘2’:--:-4,.3;=‘j\I-
.»1!-'~iL ii? ‘-135-F’-Lt.-,’-!'~'-..I
.r‘Irv,‘J fIfA:_”‘_[. I.-n‘. 5

F _

4-- 1 Q \., ~ _.’_y ,-
-1
.-“l:' -. 4 -T. _.
g
.' » =I--‘

L'.'h

g ~ -..__" , ‘Y 4’ ~ _._ ‘¢.u Hg.
1 a M * '9 ii~§-5-'“*7-1,;_, . '.l. __- .
‘J . Q in J
.‘ __.._ g ‘
' _ '\' kw g _,, _" \ r

5 \-
—-.H._J_..~.-g--._r .-v_¢~__.~~'v:‘~~Q_-. _, _ i -_1 ,"=fi-,.".—-- .7..» - _ . .-'_r-- , " “ '\4
i . "”""--F~_ , , -:,m,- '" >

W id}* < ~h¢rt“‘'I! 9 Q“ - , -~‘_‘_"-—~~~-- ’ 1

1-

‘d
‘=431' i 1_ __
" % 1- "=‘~< ~ -- .~1.-<" \.R 1 _, i',. _ r_, .

via.<M ,-._
_ "r'g‘~-J “_ a ‘ '~‘ " _ . ~ 9;‘ - in I l l'.

5 , __._ ' -_ 1-- _ -we

_ ‘ ._ ‘ - . - -_ ___

k’*~~

1“ _ -y _- _ -.'._‘ ’ H g, ' ';,-§A J‘ at

.___d_ ¢ _ X; g A -I‘ ‘ 1‘. 7.. _: K \ _> :_-‘:;‘_

1 Marilah kita mengkaji _
I
g e<§.w --.

- iv> 1 ii‘ ,'1 IQ " .\ i, t , 1 .~. . l
;' -ail‘-*1 ~

Ip‘ i.'_‘a. ¢f 37 1-» '
Q v_--1i'- '
-<4

Scanned by CamScanner

.. .‘ ‘ \' 1 J, , Galer'|Sa|ns v 11

_ _ - - - /| . _ I,
. - . _ 1. l‘

~ - .

' 4 .‘ ' ‘\ ‘ii -
. - p i: ;
_ _ -,
,
' 1 .- -~ C,‘ -
- ‘ ~Q
K
. _
- r

. n -\-4,, ___
.~
‘v’

,1»; 1:.~-‘~ ~—~ I 9*
-_ _ n‘----»Q.@,,;_~..I,._> j~7.7?- 4 "1_ 1 _
_
a 1.

'-t " --\_.‘ _ ~* *- - ;~ Ki’,
'¢ v:-\1_,-- 'f"~ ~ ~_- __.
K '— < -_ . .-v/_»._

,_‘,é,$;_ >_ TY 3?I:-‘=.. . 1?
-‘ii- ‘ - "*1; __ _

$

‘-.1 1 '.

:4'i
‘.~__ li.J~\L-‘la

'-.--
*?\i=a~: -1%. - F» \-~41
‘s.~,_ . , ‘F!’‘K3
'1.. I - _,

-J‘ ,ix» Y 9

.1'-:- '51.- .‘._ fl-al .!‘lI';'i,-3i .‘< ,_ ,;‘"-‘_ ‘\ \r._<__ '"
""I3‘-.~. A/Tc”. "\

\_

.. A

Scanned by CamScanner

*.

I

l

rAktiviti Matahari yang Nlemberi K658" i
I

i kepada Bumi __/~"'_' ,4’ l

I /" l
I
i /'i§,;=ig:iimanakaii gas i

Matahari mvriipakan hebola r i
gas yang iiieinhara seperti I
dalain (iainbar into 9.1. helium temasil
Hampir kcsi.-liiruhan dalam Matahari?

.\

Mataliari terdiri daripada ‘i'I ,
ilua jcnis gas, iailu gas» U/ \1
hidrogen dan gas helium.

(iumlmr fora 9.1 MiimIiiiri' i
l

I

‘~;|gg—1II—fl"*'»1I> "“-'I~..JI~a¢u~.qpfl""-..

Struktur Matahari i
1
Siruktiir Matahari lcriliri iiaripada balnigiaii _H -..- Zon perolakaii
yang ditiiiijiikkaii dalam Rajah 9.1. lalaiikan / Zon radinsi l
Aktivili 9.l untuk mengeiahui striiktur Tcras l
_a._._4._-_-.j_ Matahari dengan lebili lanjui. l
l
Kroniosfcra -2 1

Tiga lapisan dalam

sirukiur Malahari ini Kornna --""’
mcmbcntuk atmosfcra

\ Matiihari
r Fotosfem 2/

l

i
I

4' Rajah 9.1 Struktur Marahari 1
i
|l

L‘.

Hl

av ' __ ,.._ ‘.
*‘ l
"..-*l”_

Mencari maklumat dan membuat perkongsian tentang struktur '- AKkMtiKv.itiKIAK

dMaantakhoarroi'niaaitu teras. zon radiasi, zon perolakan, fotosfera, kromosfera perbincangan

Arahan I.
1. Ja Iankan aktiviti ini secara berkumpulan -
2. Kumpulkan maklumat daripada Internet, media cetak dan media elektronik lain

tentang struktur Matahari, iaitu teras, zon radiasi, zon perolakan, fotosfera, kromosfera
dan korona.

3. Bincang dan kongsikan maklumat yang dikumpulkan.
4. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda dengan menggunakan

persembahan multimedia.

Scanned by CamScanner

7

yang Berlaku di lM B_ah ll’ lillilfli Aiwr-lr ' l\- 'Il I -t‘ll-i S
Matahari
$'¥<¢11'¢=ii<1 Sflins
yang berlaku di permukaan Matahari termasuklah: Keiiaya ahli sains solar (solar it
scientists) agak baharu dalam
granul _ bidang tenaga solar. Selain mencipta
alai aplikasi tenaga solar, ahli sains
tompok Matahari
Solar W93 mellgkaii dan membual
kitaran suria _ ramalan cuaca angkasa lepas yang
kian mempengaruhi kehidupan
semarak suria (atau prominen) hanan semua hidupan di i3umi_

, nyalaan suria

- lentingan jisim korona
, angin suria

pok Matahari dan Kitaran Su

Fotosfera dalam atmosfera Matahari terdiri
daripada granul yang kelihatan berbutir. Granul
ialah bahagian atas zon perolakan bagi plasma
ang sangat panas dengan suhu setinggi 5 800"C.

l)iameter purata bagi granul ialah lebih
kurang 1 000 kilometer!
, Tompok Matahari ialah kawasan
gelap yang kelihatan pada permukaan
Matahari seperti yang ditunjukkan
dalam Rajah 9.2. Tompok Matahari
kelihatan gelap kerana suhunya lebih
rendah daripada kawasan sekitarnya
yang terdiri daripada granul. Tompok
Matahari merupakan lokasi letusan
yang amat besar di fotosfera. Fenomena
ini mungkin berlarutan lebih daripada
seminggu. Fenomena tompok Matahari
selalunya wujud secara berpasangan
atau berkumpulan.

Aktiviti tompok Matahari kelihatan wujud
dan lenyap mengikut pusingan 11 tahun yang
dikenali sebagai kitaran suria. Rajah 9.3 menunjukkan
kedudukan tompok Matahari pada fotosfera sejak tahun 1875.

1900, 111910, 1930 1940 I960 ' mo. 0

9:3 Kedudukan tompok Matahari pada lpermu/claa1 n Ma“tahari' l

[mm
7; (swab-rfnasni‘

a.H..a

Scanned by CamScanner

§;:;1':_k Sllgia atau prominen seperti yang ditunjukkan Gimibarjoto 9 2 \i HltUtl]\ rm“,
besar mill; tar toto 9.2 berbeiituk gelungan yang sangat iitiiii pmiiiiriiri

_aJuF melengkung yang terdiri daripada gas
glelwala di sebelah alas tompok Mataliari. Seiiiarak suria

JPN "lfrltalpai ketinggian beiatus-i'atus ribu kilometer dan

llmngkln lifikal selama beberapa hari atau beberapa bulan.
Seinarak suria yang sangat kuat boleh niclemparkan jasad

an Matahari ke angkasa lepas pada kclajuaii antara
600 km s*' sehingga melcbihi l 000 km s‘ ‘.

_ ‘.____ O Nlmlaan $11l'i8 seperti yang ditunjukkaii dalam Gambar lolo 9.3
0g‘ ..9 berbentuk lajur yang terdiri daripada gas bcrcas yang baiiyak
iiieletus daripada Matahari dan kerap berlaku bcrdckalaii

dengan tompok Matahari. Nyalaan suria ialah letusan gas
yang kuat dan hebal. Nyalaan suria mcncapai tahap keccrahan
maksimumnya dalam masa beberapa saat alau beberapa minit

dan kemudian malap selepas beberapa minit atau beberapa jam.
.\’ya]aaii suria menyemburkan zarah gas yang bercas kcluar
pada kelajuan yang tinggi ke angkasa lepas. Cahaya daripada
nyalaan suria yang berkelajuan cahaya mengambil niasa lapan
minit untuk sampai ke Bumi manakala zarah gas yang bercas
mengambil masa beberapa puluh minit.

Zarah gas yang bercas ini sering saling bertindak balas
dengan atom dan molekul dalam atmosfera Bumi lalu
menghasilkan peragaan cahaya yang mempesonakan di langit
yang dikenali sebagai aurora yang secara unikiiya hanya
berlaku di ruang udara sekitar kutub Bumi.

Lentingan Jisim Korona Gambarfoto 9 4 Leritingmi
_]ISlflI korona
Lentingan jisim korona seperti yang ditunjukkan dalam
Gambar foto 9.4 berbentuk awan yang besar dan terdiri

daripada plasma yang meletus daripada Matahari dan VlDEo III.-Q...‘
kerap berlaku bersama dengan nyalaan suria yang besar
dan kuat. Lentingan jisim korona ialah letusan zarah gas “:2
yang bcrmagnet. Lentingan jisim korona menyemburkan
zarah yang bermagnet keluar pada kelajuan yang tinggi Lihat video tentang semarak
ke angkasa lepas dan kelihatan sebagai sebuah awanlyang
suna nyalaan suria dan lentingan
“Sim korona

mengembang. Zarah bcrmagnet daripada lentingan jisim

korona mengambil masa tiga hari untuk sampai ke Bumi.
sepeni zamh gas bercas dalam nyalaan suria. zarah gas

-4.:01¢-— bermagnet juga bertindak balas dengan atom dan molekul "4,

.da1:im atmosfe-ra Bumi lalu inenghasllka" ““'°"‘-

Scanned by CamScanner

»'"Y"?I'

Z31--.1h dalann plnsnm seperti clcklrun, pmmn dan

7_;1I'Jh alf-.1 yang mclstus dari fvlalalmri kc mxgknsn 1%
lcpas hergerak lwc1's;\|11.1»sa|11;1 dengan kclajuan

vang tinggi dikcnali sclmgni angin suria seperti
;..\mg ditunjukkan dalam Ganllmr fotn 9.5.

' Angin suria jug-.1 lncrnhuwn mcdan magnet

antara planet (irxtvrplunctury nmgm'tic_/'ivld) < Hum:

bersama-sama dengannya. Kclajuan angin suria ‘ \n_L'_1n ~\|||.|

gdalah supersonik dengan nilai antara 250 km s" ‘

hingga 750 km s". Namun bcgitu, kelajuan, suhu

dan keturnpatan angin suria berubah-ubah dalam Ganllmrfnlu 9.5 /\r1g1u .»uriu (warm: kzming} JV.
perlintasan gerakannya. .-_-.,

Magnetosfera Bumi dan Kepentingannya

n Bentuk'Ja“1.~.'A."91!-‘I 1~./- :'.=-B:u..'m;-i.;1.
. '--lbil l__'/__._L__ 4 .

Bu mi

Z (a) Medan magnet Bumi (b) Magnetosfera Bumi

Rajah 9.4 Bcnluk magnctosfcm Bumi

Banding dan bezakan corak garisan medan magnet antara medan magnet Bumi dengan

magnetosfera Bumi. Walaupun kedua-dua corak garisan medan magnet tidak tctap, corak

garisan medan magnetBum1‘h an)Ya beru balm sed1'k'1t sa ha‘)a _

manakala corak 8arisan medan ma8net dalam ma8nelosfera _

___../_—“___. berubah dengan banyak berdasarkan kepada interaksi
antara angin suria dengan medan magnet Bumi.
Animasi yang menunjukkan
I hubung kait antara magnetosfera

1 ‘ Definisi Magnetosfera Bumi dengan angin suria. .1

i _ ¢
J
Magnetosfera Bumi didefinisikan sebagai suatu ruang '31¢-,'n¢Er' .v.~'.—l|
dalam angkasa lepas yang meliputi Bumi di mana medan ¢I
1
kv magnet dalam magnetosfera Bumi ialah gabungan antara
i\ medan magnet Bumi (sebagai medan magnet utama) dengan
Efdfn magnet dalam ruang di angkasa lepas seperti yang http:////nks.and/1 7. com/BT__

unlukkan dalam Rajah 9.4 (b). Sa/'ns_261 J

,,.__
KPM

EIfLTi"“'*

Scanned by CamScanner

Z____i___i w

I ' in su
1

< ‘ Pelflenttikan Magnetoefera Bumi

Magnetosfera terhentuk daripada interaksi antara medan magnet yang dlbawa olslabfing I hm

dengan medan magnet Bumi. Oleh sebab bilangan dan tenaga dalam zarah yang 1 3W1 0 6
w1 angin suria beruhah-ubah, bentuk magnetoste'-ra' turut beru bah-ubah.

I ' Kepentinganflagnetosfera Bumi
I

Kepentingan magnetosfcra baedrablaahhauyantudaknm"paedI‘1an dMuV antgaihBal nu'maitaI duaJr‘-aipsaa'~ddalakinesadnalabmuruAklaymanSgemesta.
disehahkan oleh zarah yang

1 \ M(gaagrinsealx0t.~mteerd.1an magnet
= lwerwarna biru)

__-—-ii Bumi dilindungi _

‘ oleh nwgnctostera

1 1, __.___-,...-...-_-—-> y ‘J

Magltetoslera

(garisan medan magnet

/i berwarna biru)

l.
L-‘
Rajah 9.5 Perlindungan nzagnetoajizra Bumi ' 7‘

- Magnetosfera berfungsi sebagai sekatan biologi yang melindungi hidupan di. Bumi 1y
r1

kesan buruk yang disebabkan oleh angin suria_ ' -;_ _ H

?I' - Magnetosfera juga menghalang zarah bercas seperti 531.1 zamh
yd

31 angin suria untuk sampai ke Bumi. Bilangan zarah b'ercas'1m yang berleinhan ~'>"-~“'*

atmosfera Bumi akan mengganggu telekomunikasi, sistem navigasi dan ta.-lian laiasa elektflk. |—__-p-4r*‘-~Af

- Magnetosfera mengurangkan tekanan yang dikenakan oleh fenomena angin suria terhadap

7 atmosfera Bumi. Aggy,"

5:

'13

‘ ’ - 1. "’_w_,~t,;~‘--_#'_-}

. Mencari maklumat dan membuat perkongs|an tentang magnetosfera

daripada segi definisi, pembentukan, bentuk dan kepentingannya ~ KMK |-(BMM
KIAK

Arahan

1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan. Akt'V_'t'

2 - Kum Pulkan maklumat daripada Internet, media cetak dan media perbmcangan

elektronik lain tentang definisi, pembentukan, bentuk d k '

3. Bincang dan kongsikan maklurnat yang telah dikumpulkaann. epentmgan magnetosfera

4. Buat sumbang saran keadaan di Bumi tanpa magnetgsfera

5. Bentan kan hasil perbincan d b .

mengggnakan persembahar??n1u|t?::1$:in;. ang saran kumpulan anda dengafi

Scanned by CamScanner

7

.5*1:._ Bib 9: Cuaca Angkasa Lepas

. w . :11 7 . ,. I-1 , -t --‘. 91 t.
Ia : ' .._1.-,_,‘,..-:,1‘r,;1,-»-,..'*,-.,|;1,-,_---_; .|.".".,',Y\:-~t-'7.~~--¢?=¢:-,._,-\,-‘
._-.._._. -_._, N ___,.,,._,__,_._;_;__.,____?;_
uh V —I . _ g __ I

‘L ;\’yatakan Inga struktur Matahari yang membentuk atmosfera Matahari.

2_ Nyatakan tiga fenomena yang berlaku di permukaan Matahari di mana gas bercas banyak
meletus daripada Matahari.

3_ Definisikan magnctosfera Bumi.

4_ Apakah yang mempengaruhi bentuk magnetostera?

5_ Nyatakan satu objek dalam Sistem Suria yang mempunyai bentuk yang serupa dengan
angin suria.

‘Cuaca Angkasa

Cuaca Angkasa Lepas dan Kesannya ggoq K
terhadap Bumi ~~ ;

Cuaca angkasa lepas didefinisikan sebagai tenomena Cuaca angkasa lepas
yang berlaku:
- di permukaan Matahari seperti nyalaan suria, semarak E5" E

suna (prommen), tompok .\1atahar1 dan lentlngan I.-
]H1s1I m k’orona
- d1 angkasa lepas sepertl angm surta, rlbut pancaran suria "i-1-;-:1-:?i ,4. _.,f_.'v.
dan ribut eoma net E _ ..‘-I‘-J u .
. -r .
' gg I
m!p.'.’"//n/<s,and/77.c0m/BT_ ‘K
' Perhatikan Rajah 9.6. Ken1udian,jalankan Aktiviti 9.3.
53/@1263 4
. tA

.\ jw t r~._.\

1 6.-.'. --_’a| , ~.

QI '§"~"i r
-.‘L'; 1‘.‘~_-A
v2. i,_;u
’ »§ ‘< _I.>~_.-1"1.-0‘"\‘..
.-1 \*._~_*..-'.
~:_“vrq, . 1
'5 51:1."
-fa‘. ' »_
4 . '-1,'"-_,_-_->;\11
'.v/“*

u‘
.4 I

~. .‘~-'4 '1
.._- .-'1-vl-_

Y ‘-~l
Y ‘ "T -1
'.\»:: "7 ‘
_‘,.Q_._,1.>A.,Q.‘“__
_ __

t ' \ ,.z.

\

\

~_ 0
Y 1* R
\
vt
-1 1
,. \
_; __ .' .
\
~,'9
1
i .-

vi _',_ -v »
,.

Scanned by CamScanner

Mencari rnaklumat dan membuat perkongsian tentang cuaca angkasa

lepas daripada segi deiinisi dan kesannya terhadap Bumi ' KKIMAKK’ ‘(EMM-

Arahan v Aktiviti

I 1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan. g ; Pe'b5"°5"9a"

2. Kurnpulkan makiumat daripada Internet, media cetak dan media *-—~-—--‘-~~—--

elektronik lain tentang definisi cuaca angkasa dan kesan cuaca anglfasa. terhadap

C Bumi seperti pembentukan ienomena aurora, gangguan telekornunikasi. 5'5"?!“
‘J
navigasi serta talian kuasa eiektrik. . n,-‘Q
v .¢
O __i._. ___.__-_
#1,’.
E15‘?Q Ribut angkasa Iepas E5"
Kesan ribut geomagnei. ' -1 ,

http://linl<s.andI7 7.com/ ribut pancaran suria dan 2r-*i‘l:g".:"‘

BT_Sains_264__1 gangguan siaran radio ‘3~.'-‘v.'j~,%"£5a-"3"Z~

El. 4,r‘'iE'v'1l-IlI]u
http://Iinks.and/77-COIYV E-.]9.‘-CID.f '
BT_Sains_264_2
Iv-_ 35",‘-

Fi-f
3:.-\."~4:_ \

3. Bincang dan kongsikan maklumat yang telah dikumpuikan. ‘II

4. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda rnenggunakan persembahan multimedia. f
"-1

' . _ 4. I

Interpretasi Data Cuaca Angkasa Lepas

Data cuaca angkasa lepas digunakan atau dianalisis:
- untuk meramal bila berlakunya lentingan jisim korona di Matahari
- untuk menentukan sebab berlakunya nyalaan suria dan lentingan jisim korona di

permukaan Matahari

w "$‘\|'( . __

5Q

. Men 9 inter P retasi data cuaca an 9 kasa le Pas . KKIMAKK‘ KBMM,
_ Akfivm
Arahan
1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan. perbincangan
2. Kumpulkan maklumat atau data cuaca angkasa lepas daripada

Internet, media cetak dan media elektronik lain.

Sumber angin suria dihubungkaitkan dengan kitaran suria
http://Iinks.andI17.com/BT_Sains_264_3

3. interpretasi data cuaca angkasa lepas dengan menghubungkaitkan bilangan tompok

Matahari atau kitaran suria dengan peningkatan lentingan jisim korona dan angin suria-

4. Bentangkan hasil interpretasi datacuaca angkasa lepas kumpulan anda dengan‘

menggunakan persembahan muitimedia. A_

Scanned by CamScanner

Bab9 Cmca Angkma Lepas

Phé??ii*‘1'5‘iFvrm@¢if A _ - T __ fl—A iwt éifflfi

_ 1_ Apakah definisi cuaca angkasa lepas?
i 2 Nyalalkilfl empat contoh kesan cuaca angkasa lepas terhadap Bumi

Apakah hubung kait antara bilangan tompok Matahari dengan peningkat-an lentingan
jisim korona?

. V’, I »

Cuaca angkasa lepas
d/pengaruhi oleh

Matahari Angln SLll’l8 Fenomena dl
permukaan Matahari
yang menentukan bentuk
membeIr; Kesan

seperti

-Struktur Fenomena di Magnetosfera Pembentukan aurora
permukaannya gangguan telekomunikasi
; Teras, zon Yang sistem navigasi serta
- radiasi, zon I talian kuasa elektrik
perolakan,
. fotostera, seperti dengan data yang
kromosfera, menunjukkan
korona Granul, semarak Melindungi
suria, nyalaan Bumi I
1. suria, kitaran
suria, tompok daripada Hubung kait antara
Matahari, bilangan tompok
lentingan jisim Kesan buruk Matahari (kitaran suria)
korona, angin daripada zarah dengan peningkatan
suria berbahaya Ientingan jisim korona
dalam angin dan angin suria
sufla

Scanned by CamScanner

.,_i

1. 1 Refleks.l Kend.ui ~::t::2-'1 I
it ~ . -'- at - -~ I \ A ‘ '4 L V _" ._ ‘ ‘ . ' '“ '- .' ._;1 4,-‘sf: * 5&1!-'3 _";y f_-- “ ~'I 1;;
._,,;U_fl-_~~ - -1-1. 2 -
v,,_ J‘

_ ,_ I _. ,,a..Lt4Z>:‘d. - -

Seiepas mempelajari bab ini, anda dapat:

9.1 Aktiviti Matahari yang Memberi Kesan kepada Bumi u i 7‘

71. ‘ I1 Menerangkan dengan iakaran tentang struktur dan i-enomu. ia. )-J1 "S b"~'-htku ‘ii }wcrmukuan ‘ ~_;.__

Matahari.

L, 5 Mewajarkan kepentingan magnetosfera Bumi. I‘

Cuaca Angkasa 1
L] Berkomunikasi tentang cuaca angkasa lepas dan kesannya terhadaP Bum‘ A

Praktis Sumatif N

Iawab soalan yang berikut: iii H it u W Mi
1. Rajah 1 menunjukkan struktur Matahari.

@,':;f:f_f;

.. V i__ ____ ____ _._ .....-__ »

Rajah I

Namakan struktur yang berlabel A hingga F dengan menggunakan perkataan yang berikuti

. Fotosfera Korona Krbmdsfera
-" Tami Zon perolakan Zon radiasi I

2 Berapakah tempoh masa dalam satu kitaran suria? ’
3 NYfl!akan fenomena yang dihubungkaitkan dengan kitaran suria.

E

“firm

Scanned by CamScanner

7' 21

Bab 9: Cuaca Angkasa Lepas l

4. Nyatakan tlga contoh alat atau pe1'l<l1id1n.1tan kugunaan ha1"i:.i11 yang pcnggunaannya 3qr.r2.-"8
alum te1'ga11ggu oleh angin suria. gag}

5 ,\pakal1 yang akan herlaku kepada l<c;idaan Bumi .seki1"anya tiada iiiagitetrislera?
Tcrgylglktlli j;i\\‘&lp£iH anda. _..,@_-

6 M;1g11etr>.»te1.1 Bumi ialah suatu ruang dalam tll1L§l\'1\S£l yang melindungi Bumi seperti yang
di111njul<l<'<111 dalain Rajah 2.

il

Rajah 2 I

Bentuk magnetostlera Bumi dihasilkan oleh i11te1'al<si antara medan magnet Bumi dengan 11
angin suria. Garisan medan magnet dari planet yang lain dalam Sistem Suria diwakili oleh
garisan putih manakala garisan medan magnet Bumi diwakili oleh garisan merah seperti l
yang dilunjukkan dalam Rajah 2.

Anda dikehendaki mereka bentuk model magnetosfera dengan menggunakan bahan
yang berikut:

. f2>e,q plastik yang berwarna hijau l
. Tbenanq putih
. fbenanq merah 1

Cawan polisbirana dengan penutup yang cembunq
Plasbisin

.,_,__,__._ ... _ . __“_‘ ,__,____ __ _.. -.-.-\-~ < -A --I - - - 7 ' *- - -~ -~ -_»- . I
.-.. ~q- ,..,,__,_____(9

Lakarkan model magnetosfera tersebut mengikut kreativiti anda. Terangkan bagaimana
model tersebut berfungsi.

4

L l
1

L.

Scanned by CamScanner

Scanned by CamScanner

aleri ilI'lS V
i
1l
“J (1
l 1|

. ‘V I1 . _\.~
'~
1
. ‘ 5!

.~-1

it

Q I. J

a ' _ _» .
_ g -.. . —__~‘. __._->- . 1 - .~.1-.-.»,

~.\' ' . ,':Q

.4. 1* _i-‘Ha-’~..=_ 1 '
~,~_~w» . .--~¢fm_i_‘\_

Scanned by CamScanner

I -I, . “,y‘» ‘ H ‘- '. ' llfls

I lI ‘:1

4.._ ’.»~"L

i-v\45_f:|fl_»"as-1%-"-Z-‘-"45 . M ,~ .11 IL r.
‘ M‘
1&1 Perkembangan dalam Astronoml
A
.! ~ ._ tt~
4 =1
1 Perkembangan Sejarah Model Sistem Suria
NJ
-\
l
if
V
J: 1-... " at
I - .i

-2 {'%"§,;

II1‘
I

> 1. Perhatikan Rajah 10.1. I(en111dia11,jala11ka11 Aktiviti 10.1.

4 I‘

*-11':?7-6~!_</;a§"'T"‘'“’-P-*~"4'1. ._:f__‘_-_\.._‘>.-¢-_,.3';:'_»¢-a.- _‘ ._. __. ._ ._. .,._ .. ...,.._.... __...._.._._..._._._=..--~....~_.-._
:- ~1A ‘
- Sejarah model Sistem Suria

1

,.n~;.»w.~ r Ptolemy N f Copernicus \
(90 - 168 selepas Maslhi)
._1- '.'~ (1473 — 1543)

_.,~—_-apf\-".;_a~:L“~.

Q.
» 41; ,1‘1 .

‘ fig‘ ~ Ahli aslronomi, -1.
‘ Ah" 8$TF0nOlTli. I matemalik, ekonomi
aslrologi dan geografi dan doktor Poland
Yunani r "l‘7'Z1_r'-ft, L, .\ '
Membina model Q} I - Membina model
I II, I _ \ " heliosentrik dengan
. geosentrik dengan Matahari pada pusat
\1 ' I J _
- Bumi pada pusat dan dan orbit yang
I orbit yang membulat. *‘ \ _ \ \&_ membmai,
- hi
\I p
1

_* g \ r
‘ .f , 'M§§lBll'9991S9l1it’lilK ' Model heliosentrik

Q er

i} ' usyta ' lg

Musytri r1 h Y} 3 - Q
U - Zuhal
-»/~..-.. . n
» ta d Q
Q B 1 at h r1'
l. l Zh1 h
Bla

_ har'

\ Zuhal {Y ti} %
I.’
~ ‘Geo’ bermaksud Bumi. at a
P ~ ‘Sentrik' bermaksud berpusat.
|1 v Bumi berada pada pusat Sistem Suria. ~ ‘Hello’ bermaksud Matahari. '€
~ Bumi berkeadaan pegun dan semua objek . ~ ‘Sentrik' bermaksud berpusat.
. » < _.
seperti Matahari dan planet yang lain ' Matahari berada pacla pusat Sistem Suria.
mengorbit mengelilingi Bumi dalam orbit
yang membulat. ~ Bumi berputar pada paksinya dan beredar .¢ ‘I

mengelilingi Matahari dalam orbit yang

membulat. -‘1
. "Y

‘V.

_¥ '1 ifv-1

. ,1 I no|-.\-»_. . '. . "'-5

Scanned by CamScanner

~ "'-wig-Y.“-"1"!""-‘mi

L Bab 10: Ponero
I.

I.

"I s

L

K, w .-~.

Kepler _ ....>
(1571 -1630)
.-_
Q Ahh astronomi. mmemahk dan
astrologi Jerman I-

~ Mengubah SUEH model heliosentrik H
dengan Matahau pads tmk tokus
sepunya pada orbn elips planet w‘_.§-11*‘
mengikut Hukum Kepler.

\_ 1

W

Model heliosentrik yang dlkemaskinlkan dengan Hukum Kepler

5 1 Matahari Q
6

3

Q Utarid 3 Marikh 8 Uranus

z n ah Musvtari New"

3 Blixrrrwi Q Zuhal ?

3-. . r.

._ _ 3» _ $I_’i?~.

i

Hfias-.-Inn-

Scanned by CamScanner

mahamn perkembangan model Sistem Suria Yang clibina Oleh PAK
Ptolemy, Copernicus dan Kepler
, KMK

. Akfivm

Arahan erkum ulan. perbincangan <5-.
. Jalankan aktiviti ini .
§-¢>'-"- 4
2- Buat pembagaan akificjéangan melzyari laman sesawang atau lawatanbakadem|k ke .,.R1,»-__~.;:
Planetarium Negara untuk mengumpulkan maklumat tentan9 Perkem angan model 1‘.9'"5,3''I-»l
Sistem Suria yang clibina oleh:

(6) Ptolemy

lb) Copernicus

(C) Kepler _ A'‘
1‘ '.
ntoh laman sesawang yang boleh diruju |< 8 dalah sepertl yang b erikut:
7*_-_ V
/L, h _ d ~ _ Hl.ston.cal attempts To 5. / '*2§*5'?5;*I .

3I.O€lt gislaoor/Ejlhggljrn .-'LE7- model the Solar System - -¢‘_'§ ..»,_~.<‘=I-'

System Models ":--‘7I-'!".'-\;"_' .--4‘' ‘E;lTa l<9 a challenge) - hI l l
3_(')2 Cunem 50/ar "':1|';"|§Ii
htTp://l/'nl<s.andl77.<:om/ "I‘ _E| '1E-'.'-in
System Model El "' “ -
htrp:///inks.andl7 7. com/ BT_5ams_272_2
BT_Sains_272_1
_‘_,.~.-_;D*r.u:..lv;4. :‘\_
El" |:|
VI‘

.' i ‘.13-
HF.
Sejarah model Sistem Suria - ‘.I y
hrtp:///inks.andl17.com/BT_Sains_272_3 ,9,
_

E- J -.lz:'

\ .1 L

‘4
1

3. Bincang dan bentangkan bagaimana pengetahuan yang diperoleh melalui kajian ‘
sains merupakan hasil usaha manusia untuk memperoleh penerangan yang rasional ,v'.U0’
tentang Sistem Suria berasaskan kemampuan akal.
4‘
4. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda dengan menggunakan
persembahan multimedia. _I .
I

7? _"
‘1Y1.1 --

.-. ',. .‘\_ ' _ v>__ 1, H ,,;-1 Y1,‘
. 0

x; Praktis Farmatif -- .-. -

. 1. Nyatakan model Sistem Suria yang dibina oleh ahli astronomi yang berikut: k9g..
,_ (a) -Ptolemy
' (b) Copernicus
‘- (c) Kepler

2. Banding dan bezakan model Sistem Suria yang dibina oleh Ptolemy dan Copernicus.

E} Persamaan:

T; .- Perbezaan: .. ii

Bandmg. dan bezakan model Sistem Suria yang djbina oleh_-Copernicus dan Ke‘U.1e.r.- » - ~ .IV!.‘.

*-

~.~s;Z- 5 ;."Pyerpsa‘ maan'I. - . .p . . -. ' ' _ y j . . -.-.;

i‘:'.{' . I. -'1}? »»'. qr - ". " Lu , ‘ ‘ ' ‘ l‘ l. . . 7 ~ -3:14
..=v1 _"_e;_§—>_-J;-»_>‘,9_‘;?r__»~-_.‘.__‘_.<_“,;,,_._ -V‘_,m.1 ;~-,-2. l\- l‘ -’_-’_,- h .' 1" . ~ J , _. ".--vl_i‘‘1Z_.~l.‘..;y_,;-_;¢= ':71 1_-..>;_-.'.__~_. Q,..-r ) ,¢a J “1_-x‘*£1u.‘_‘_=-_;.~:&."-¢_v'g.:-:\l:£'-.l-mgfir-a‘la-jg=- '-Q

L.<1 -¢.-.,_£-_'4£=(:m-.1_|9vu.a%§‘~m.hz4_~_

W‘:l
'1

r1
l ll]

Hm 1 * ~‘ b

Scanned by CamScanner

Bab 10: Penerokaan Angkasa Lepas ll

Perkembangan dan Teknologi dalam 1x1-n’;o
1 _ 3 p Penerokaan Angkasa Lepas
l

Perkembangan dalam Penerokaan Angkasa Lepas

' Rajah lO.2 menunjukkan sebahagian daripada sejarah pcrmulaan pcnerokaan ai1gkasa lcpas
daripada segi perkembangan teknologi dan misi dalam penerokaan angkasa lepas.

;:iu -.'.. .. /‘.-=1. Yo ‘. ~i\'a'\.1;..i4' . 4‘\|_I" ,1. >¢.= u_. _. _._ ~a_i fig“-5% '1 i-r {A§~

2011: Stesen Angkasa Antarabangsa 2002: Agensi Angkasa 2000: Mikrosatelil Malaysia
(ISS)1elah slap dibina dengan lengkap
Negaia (ANGKASA) yang periama,

dflubuhkan TiungSAT-1

dilancarkan

_-~11: Aqua;
-H2.”

_

5'1 ..

Penerbangan 1989. Penerbangan 1990: US melancarkan 1996. Satelil Malaysia,
periama kapal pertama ke Nepiun — Teleskop Angkasa Lepas MEASAT 1 dan 2
angkasa Hubble dan kapal angkasa dilancarkan
ulang-alik US ~ Voyager 2 ulang-alik Discovery

Columbia

1973: Penerbangan pertama 1969. Manusia pertama 1961. Manusia periama oi orbi1
ke Musytari — US Pioneer 10 menjejakkan kaki di Bulan — Yuri Gagarin, dalam USSR Vostok 1
- Neil Armstrong. US
. I~
Apollo 11

r2; 1- 5. 'f__.'

‘*7 3 ‘
-."-, " “1'-$4’ ..;_~"

Abad ke-11' China 1609: Teleskop penama digunakan 1957: Satelit pertama — USSR Sputnik
mencipta serbuk dalam bidang astronomi oleh an. ~91;
letupan dan
menggunakan roket Galileo Galilei
primitif dalam

pertempuran

Rajah 10.2 Sebahagian daripada péristiwa bcrkaimn dengan perkembangan
dan teknologi dalam penerokaan angkasa lepas

1

Scanned by CamScanner

Aplikasi Teknologi dalam Penerokaan Angkasa Lepas dan 4
Kepenfingannya

. Teleskop Lepas. A 1 9 » ~ »

Ruiiih 10.3 incniiniukkaii perl<cinl1;irigan teleskop yang l1ci‘l<ai1ai1 dengan pL‘llCl'Ol{L1;1Il ;1i1gl<ns;1 lepas.

T.‘

v

i -<¢‘Ziggy l

l;'J' _> - .K=)‘;,-,.-.
-f

Sekstan aslronomidigunakan ?Y TeleskoP Galileo me "Iadialal Teleskop angkasa Hubble
, untuk mengukur altilud astronomi yang paling banyak diletakkan dalam ruang orbil

i Dlnlaflg digunakan 500 km dan permukaan Bumi

Teleskop angkasa Spitzer
mengesan aktiviti dalam angkasa
lepas yang sangal iauh

Selain teleskop daripada jenis optik, teleskop
radio juga digunakan untuk mengesan
gelombang radio dari angkasa lepas

Rajah 10.3 Telcslrop iiiigkiisii Icpris

~r 7 1_ _

Roket cligunakan secara meluas dalam

penerokaan angkasa lepas. Apabila bahan

api di dalam roket terbakar, gas yang panas l‘li

dibebaskan pada kelajuan yang tinggi fiiti

melalui bahagian bawah roket tersebut.

Pembebasan gas ini menghasilkan ' I—Q
l
""I.daya yang menolak roket ke atas. '1

\us1|»k Reds!-inc Alla!» Vnskhnd Tilanll Soyuz Salurnlll Salurn \" ST5 Long him“ SL5 Angdm mus‘

_ .\1urch 2F 9 SP

Gambarfoto 10.1 Rokel yang digunakaiz untuk mengliantar manusia ke angkasa lepas

Berdasarkan Gambar loto 10.1. roket yang manakah menghantar angkasawan ke Bulan?

Scanned by CamScanner

.\.ili.-lil pi-i"l.iiii.i. \|llllll|l\ l (imiilmr I010 10.2 Siilulil <i>»0l'i§ia“ii3.7aTr“i”l?\7€l5I
kllllillllill l<i~ .iiii;l~.i:..i
lc|i.is |i.i<l.i l.iliiiii l1)'s',‘. i/miii (/()l;'\ In )l’rlHll5' Illi'Il‘l_flll)l/llll llllllllll/Jllll"l1]'[:lll
lli~i".i|i.il<;ili l>il.ini;1iii
.~..ili'lil y.iii;; iiiciiigiirliil lllllll lIl’lllllllll \lH'IlI El l
iiii.~iigi'liliiigi lliiiiii |i.iil.i
liiiii ini? Ncgiirii yang 15?-‘r.'i>;?§l 1|‘

mlmllkllh 'l“""l“"lY‘ll ._ .. l
l>il=\"i%*\" -"?ll@'lll Yilllll
paling liiinyiik? llll/I //l//ll‘.'» 7lll./ll l /',r,0/ii/lil
‘ii’://if. 2-'/U

D KEAJAIBAN
Kuar angkasa iiliiu |)l'()l1 5A"‘!§....-

ziiigkzisa lillilll kaipal illl}__{l\il.\ll Pada tahun 2017, kuar angkasa

yang inciigiiinpiilluiii inakliiiiiiil Casslni niasili aklif mengorbit
mengelilingi Zuhal selepas berada
clan mcnghanlzirnya l(L‘ll1l71lll
dl angkasa Iepas selama 20 tahun!
kc Bumi. Kuar aiigluiszi tidak

I men 5Io, rbil m_ cn 5iclil_ in 5ii Bumi (i,ambarfolo 10.3 l\L. ltll'
SV CPL’l'l1I salelil lclapi b_ crgcrak riiig/m1 m_ (.0. 551!!!.
Jauh di dalam dan d1 luar

Sislcm Suria. Kuar angkasa mcmbawa kaincra dan peralatan

pcndcriaan jauh scrla pemancar dan pencrima radio untuk

tujuan berkomunikasi dengan ahli sains di Bumi.

\ S av’. __.‘*_______

Penderiaan Jauh (Remote Sensing) l

Penderiaan jauh ialah kacdah mengumpul dan merekodkan maldumal clari jarak jauh. Di

Malaysia, alal penderiaan jauh yang dipasang pada TiungSAT-1 menerima atau mengesan

‘L-§-~-§¢ cahaya nampak, sinar ullraungu dan sinar inframerah yang dihasilkan oleh objek di permukaan

atau di bawah permukaan Bumi. Data yang dikumpul oleh TiungSAT-1 kemudiannya dihanlar

3 ke dua buah stesen penerima data di Stesen Planetarium Negara, Kuala Lumpur, Wilayah
Persekutuan dan Stcsen Misi Kawalan (MCGS), Bangi, Selangor. -

Gambar folo 10.4 menunjukkan gambar loto corak dan

pergerakan awan yang diambil daripada kamera pendcriaan

jauh TiungSAT-1. Apakah kegunaan maklumat yang '5.
diperoleh daripada gambar foto ini?

Teknologi pcnderiaan jauh digunakan dalam pelbagai

bidang dalam kehidupzin harian seperti yang berikut:

- Pertanian - Untuk mengesan kawasan pembangunan

pertanian yang bersesuaian

~ Geologi - Untuk mengesan lokasi seperti sumber mineral,

susutan jisim dan susutan darat Gambarfoto 10.4 Gambar

~ Pengurusan bencana - Untuk mengenal pasli pcnccmaran corak dim pcrgemkan awan

dan pembakaran hutan

- Pertahanan - Untuk mengesan pcnccrobohan kflplll, pcsawat udara dan kcnderaan musuh

Scanned by CamScanner

.'-‘I"*":“‘vr’ Aunfi NY -3.’? '5 F

4 3.-»:_§>.ri *"3§~§*‘:*z:§i‘$J$r ‘s~'.-_-».~';1.4 Q."W4.k’-'r4:".~;

la\ ’ :¢'\“i '4 r'‘4-;‘¥P4\"~..A“:-,.-_“é_$':'\.*K“-('‘0A-L(~»'(3_.X_u‘_.\:" :41» 2\-
‘MI . "if
l'ga‘-rO “$1 ' mm_ KMK
11*. F__“v\:_<
3I. . I...
"‘14:’5.._4‘'-

mahami perkembangan dan teknologi dalam penerokaan
angkasa lepas

Arahan P6f'04fl<>aflgan
_ k d ik
~ 1 . Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan.

2. Buat pembacaan aktif dengan melayari laman sesawang atau lawatan a 3 em }i’él1 9

ke Planetarium Negara, MACRES dan Agensi Angkasa Negara untuk mengumpul

maklumat tentang perkembangan dan teknologi dalam Pe"e rokaan angkasa lepas

daripada segi:

la) Selarah Perrnulaan penerokaan angkasa lepas (Rajah 10.2) . ‘'i.2~.‘-~a1-'1*.'r!.{¢e+~. .
(bl pembinaan roket, satelit dan kuar angkasa
.'_ ._
50063 (C) feknologi penderiaan jauh (remote sensing) yang dlgunakan dalam penamam . , .~1"
9e°l09l, Derigurusan bencana, pertahanan dan sebagainya
3. Bincang dan bentangkan perkembangan dan aplikasi teknologi dalam penerokaan

angkasa lepas serta kepentingannya. __

4. Bentangkan hasil perbincangan kumpu Ian an da dalam bentuk persembahan mUl'flmedl8-

,. . <‘ ’ ‘- \

iti 151- ~‘£<7-.'?as g_,.P
K v'.-\_ at‘.‘-1-*.
#1,,’ 1.4: 7 2“%_'..' 1 ' ;"_> {>,__!g.‘>', z a _1
,_,0 ~§- 1,. "§"v.'v’fl1-1
,_' ,5 _.-.' \~.-w -.a'
L~‘515'4“. i/I-Q, ., 1>.¢:“’;3a~'f-<a‘ 1$‘.-..’ 1' .~. .-A". .

Menialankan perdebatan tentang kewajaran meneruskan penerokaan .,,:;._i- . . §.'_-_‘A.
‘.-

angkasa lepas f ' KlAK~ KBMM

i¢Aktiviti

Arahan I

1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan. projek

2. Kumpulkan maklumat daripada Internet, media cetak dan media ‘iii

elektronik lain tentang kepentingan penerokaan angkasa lepas dalam konteks

tempatan dan global.

3. Bincang dan kongsikan maklumat yang telah dikumpulkan.

4. Jalankan perdebatan bagi mengupas isu penerokaan angkasa lepas dalam konteks

tempatan dan global untuk menentukan kewajaran meneruskan penerokaan angkasa

' .~a*-‘§i"-~*'$?~lY‘=7§1.~lepas dalam konteks tempatan dan global.
1'-.+.|_1_"ir ''-#11:".

9,1I11.

1. Nyatakan alat teknologi yang pertama digunakan dalam penerokaan Hap:
angkasa lepas.

2. Rajah 1 menunjukkan Discovery dihantar ke angkasa lepas oleh Hape. '
(a) Apakah Discovery? _ Ag-
(b) Apakah Hape?
-J

3. (a) Nyatakan teknologi yang digunakan untuk mengambil D1_5¢gy"7 ‘_‘ . '
gambar aerial. -____I 1;,

(b) Apakah kepentingan pengarnbilan gambar aerial semasa I
bencana banjir?

4. Apakah peranan yang dimainkan oleh Agensi Remote Sensing Malaysia R4147‘ I
(MACRES)?

V...
,. .KPM

k=1ai1il‘iI<;-'u;~~'_-_

Scanned by CamScanner

-¥_y,BA_I A.Eg,_‘EI vl___V‘_&_"_Al“_HvYW_.7__‘I'_4‘_U_7_-i_7 a‘ _Wy _____ _r_‘_' Kcgtmucml Ei wJ? M‘$1

‘_( *.'“ cm‘xJmca‘g_“b_V W,E_vg_g _gm _Cm_cmt_wn_ M

'“,PH7\‘IFJ_‘'_‘_.'E‘_“\__:twp"r_:__,fi7‘_\.‘_.h"_[‘F_‘ "‘WI‘9N? ’

CMWEDOCQ Cggga "m1y_
_ __mO_8m _fiCfiOCQD
_mO_CEOea_5O_9gg_sE89%:_2afl__a__3__e_=_ Q“

E8_s_q9gwv?_; __ CggbgbCggsgbCm&_wC__m_b 3__aQE_%__m2v_m__52Q)_2 8_2MEG6_Q_$Wm$CgO_EmmCUg D86Q9a_5396_g_22w2
x‘l<kD~fiClD _5QCE_g_gv3_mwgE_xO_3 _$a9E_0g_u_gawggg__L2w_
__

_ _ Ewqg EC__Gv_2U_
_M9_ _DEOv_02

CQCw£fit0Q

CUB_E _m9_®Q_s _e_°_“_ vég aggfl )9

_8e_

_=g_2_33 _w_Tg_w_mw_ _EcC_Eg5Q :8E9_0g_wg>
ELEM: cmgau E_G5_UE@n

3:0

_Q5_u2OE6 2E5m¢fiw gO_EgOo 3_80__5__$Q __C_m_Ggm_UQ :895250%>
flEafiwfim __g$D Ea__s§_g
EUQ8 C20
_ 2£U_2 _w_ 5Eg_

_ _ _ Lg2:205 2338__~_5_3_2m_2_mn_ g5gg%z EvEeGs“
E__E__K2 =g90g _W__5E_QE

G__ saw
kI >___
2 77”“
‘

Scanned by CamScanner

>_ 1 _' ,‘'.._-up ..l"§';*‘I '.'»{i"_1_;\;--- ~‘'f;1'.~-*.;‘’(?i"',_’_,¢|}.-.'___ _1-'3l-‘:_7-‘p_ f-1.-7* -"._~._,_;_~' }_;>;vi i'5.\-‘j.,-'3-.__. .,
Pf -~,-y “-1* -
-1 till/7&1‘-“E in kF'_‘_3i1;f-,~.4:fX.fI -;.1 _‘_- y g
l ‘in-<.. .11 r 1.--f-';.'_:_ _.;1_i i
*5,‘ _
‘J*.\r.>."'.\.‘:¢x=\.".':.’.i:;:;!.'.»-..’?a.-:.. " ‘.4‘;_».'.i:.a.-Ia.’ :-'.1l-- ;--~"1~- -e
ls

Selepas nieinpclajari bab ini, anda dapat:

10.1 Perkembangan dalam Astronomi
Menerangkan dengan lakaran tentang perkembangan sejarah model Sistem 511113-

10.2 Perkembangan dan Teknologi dalam Penerokaan Angkasa Lepas
Berkomunikasi tentang perkembangan dan aplikasi teknologi dalam penerokaan angka
lepas serta kcpenlingannya.
Mewajarkan keperluan meneruskan penerokaan angkasa lcpas.

Pralctis Sumatifg _

jawab soalan yang berikiil:
l. Rajah l menunjukkan leleskop angkasa Spitzer.

Rajah 1

Tandakan ( / ) bagi pernyataan yang betul dan tandakan ( X ) bagi pernyataan yang salah
tentang teleskop angkasa Spitzer.

(a) 'l‘elesl<op angkasa Spitzer tcrletak di permukaan Bumi. P

_. _ .i ..._....-.-...__

(b) Teleskop angkasa Spitzer ‘mencerap’ lebih baik daripada teleskop biasa.

__.. _ ..._.-.~ » —~—-—— » ' - —- -~-- V -Y I---__....

(c) Teleskop angkasa Spitzer digunakan untuk mengambil gambar foto

permukaan Bumi.

(d) Teleskop angkasa Spitzer digunakan sebagai alat penderiaan jauh.

1.

Scanned by CamScanner

3.8.510: Penerokaian Angkasa Lepas U

2. Padankan mOdcl Slstcm Suria <11*115P.111 L‘lhl‘1 aatmnunn yang mcmbinanvu.

Model Sistem Suria Ahli astronomi

Ia) Buml In-rad‘: pndu puvat $i>lum _ .
Sun‘: dan .\I;1mh;11‘i beredar
Inc-11gclili11g,i Bumi dalam orbit (lwperniuls
yang mcmbulat.
»v_---——i—v L“

Kepler

(b; ;\Iatalm1-1 burada pada pusat Ptolemy L
Sistem Suria dan Bumi beredar 7 1‘
mcngelilingi Matahari dalam orbit
cllps.

Pa

3. Bagaimanakah p en ge tahuan astronomi dapat diperoleh melalui kajian sains?
4. Mengapakah angkasawan t'1d a k d'1h antar dengan menggunakan kuar angkasa?
5. Rajah 2 menunJ'ukkan sebuah kuar angkasa yang dihantar ke planet Zuhal.

Rajah 2

(a) Apakah fungsi kuar angkasa ini?

(b) Nyatakan sat_u contoh fenomena yang berlaku di permukaan Matahari Ya"S
berkemungkman dapat merosakkan kuar angkasa. Q

(C) Nyatakan sumber tenaga yang digunakan oleh kuar angkasa.

yl . .:§
6. Berikan dua contoh kegunaan teknologi penderiaan J' auh clalam bldang yang benkut
(a) Pertaman

(b) Geologi

(c) Pengurusan bencana

(d) Pertahanan

Scanned by CamScanner

W‘- .a.__._ _....__..._i.i_

r=='-'1"--'-~.;\'-l-."-~.-,-H-y :_-~w - = ~-_\_“k‘.>_

I F0kUS .é{]‘_ ‘

7. Rajah 3 menunjukkan sebuah rokel,

‘ 1

k ‘‘

Rajah 3

(a) Apakah roket?

(b) Apakah fungsi roket dalam penerokaan angkasa lepas? ’

(c) Terangkan satu penyalahgunaan roket dalam kehidupan harian kita.

8. Ahli astronomi telah berjaya menemukan tiga planet yang mengelilingi bintang
TRAPPIST-l dan sesuai untuk didiami oleh semua hidupan Bumi.

Oleh sebab tiga planet itu terlalu jauh, sebuah kapal angkasa yang khas perlu direka untuk
memindahkan hidupan Bumi ke planet tersebut.

Anda dikehendaki untuk mereka bentuk satu model kapal angkasa dengan menggunakan
bahan yang berikut: ~

. Kadboa l
. fita saloflan
. Kepinqan plastik hitam ‘
. Kerajanq aluminium
p4.q_ _~.~’. —>_

~“%-3%

Scanned by CamScanner

JAWAPAN

BAB 1  Rangsangan dan Gerak 2. Semakin tinggi keamatan cahaya yang
Balas ditujukan kepada mata, semakin kecil
saiz pupil pada mata.
Aktiviti 1.1 (m.s. 7)
Soalan 3. Gerak balas ini dapat membantu untuk
1. Rangsangan: Melihat pasangan anda melindungi mata daripada kecederaan.

melepaskan pembaris. Cabaran Minda (m.s. 10)
Gerak balas: Menangkap pembaris Sistem otot

dengan menggunakan ibu Praktis Formatif 1.1 (m.s. 10)
jari dan jari telunjuk. Gerak 1. Sistem saraf pusat dan sistem saraf
balas ini adalah tindakan
terkawal kerana tindakan periferi
ini disedari dan dilakukan 2. (a) Tindakan terkawal ialah tindakan yang
mengikut kehendak
seseorang dengan disedari, dilakukan mengikut kehendak
rangsangan dan dikawal seseorang dan dikawal oleh otak.
oleh otak. Contoh tindakan terkawal ialah
2. Jarak yang dilalui oleh pembaris membaca, menulis, bercakap,
menunjukkan masa yang diambil oleh makan, minum, berjalan, berlari,
murid untuk menangkap pembaris bersenam, menyanyi.
tersebut. Semakin pendek jarak yang (b) Tindakan luar kawal ialah tindakan
dilalui oleh pembaris, semakin cepat yang berlaku serta-merta tanpa
masa tindak balas. disedari atau difikirkan terlebih dahulu.
3. Murid yang berlainan lazimnya Contoh tindakan luar kawal ialah
mempunyai masa tindak balas yang denyutan jantung, pernafasan,
berlainan. Di samping itu, masa tindak peristalsis, rembesan air liur, bersin.
balas seseorang juga tidak tetap dan 3. Sel saraf dalam otak manusia yang
berubah-ubah. cedera tidak dapat mentafsir impuls
4. Dalam kehidupan harian manusia, masa daripada afektor dan tidak dapat
tindak balas memainkan peranan yang menghantar impuls ke efektor. Oleh itu,
penting untuk mengkoordinasikan dan orang yang mengalami kecederaan otak
mengawal organ dan bahagian badan tidak dapat melakukan tindakan terkawal
supaya berfungsi secara harmoni dan atau luar kawal yang melibatkan otak.
cekap. 4. Rangkaian sistem saraf manusia
berfungsi mengawal dan
Aktiviti 1.3 (m.s. 9) mengkoordinasikan organ dan bahagian
Soalan badan supaya menjalankan proses dalam
1. Rangsangan: Keamatan cahaya yang badan untuk terus hidup dan melakukan
aktiviti harian.
masuk ke dalam mata.
Gerak balas: Perubahan saiz pupil pada Cabaran Minda (m.s. 15)
Mukus yang berlebihan terhasil apabila
mata. Gerak balas ini seseorang menghidap selesema. Mukus yang
adalah tindakan luar kawal berlebihan ini akan menghalang reseptor
kerana tindakan ini daripada dirangsang oleh bahan kimia dalam
berlaku serta-merta tanpa udara yang memasuki rongga hidung.
disedari atau difikirkan
terlebih dahulu. -Ls1.%

Cabaran Minda (m.s. 16) 3. Supaya pasangan tidak menggunakan
Orang buta menggunakan kepekaan hujung deria penglihatan untuk menentukan
jari untuk membaca tulisan Braille dan perisa minuman kordial melalui warna
kepekaan tangan untuk mengesan getaran perisa seperti warna ungu bagi perisa
tongkat yang dihasilkan oleh ketukan tongkat anggur, oren bagi perisa oren, kuning
dengan objek untuk mengesan sebarang bagi perisa mangga dan merah bagi
halangan yang berhampiran. perisa strawberi.

Aktiviti 1.6 (m.s. 19, 20) 4. Selain bahan kimia dalam makanan
Soalan yang larut dalam air liur dan merangsang
1. Hujung jari telunjuk. Paling banyak tunas rasa, bahan kimia dalam makanan
yang panas juga tersejat dalam bentuk
jawapan yang betul bagi 6 cubaan wap yang masuk ke dalam rongga
kerana kawasan tersebut paling banyak hidung dan merangsang sel deria bau.
reseptor. Oleh itu, rangsangan kombinasi deria
2. Siku. Paling kurang jawapan yang betul rasa dan deria bau ini menyebabkan
bagi 6 cubaan kerana kawasan tersebut makanan yang panas berasa lebih enak.
paling kurang reseptor.
3. Reseptor sentuhan. Praktis Formatif 1.2 (m.s. 29)
4. Bilangan atau taburan reseptor sentuhan 1. (a) Kornea
dan ketebalan epidermis. (b) Pupil
(c) Retina
Aktiviti 1.7 (m.s. 21) (d) Otak
Soalan 2. Salur separuh bulat
1. Untuk memastikan tiada sisa larutan lain 3. Di bahagian atas rongga hidung
4. Manis, masin, masam, pahit, umami
tertinggal dan hanya satu rasa larutan 5. Bilangan reseptor dan ketebalan
dikesan pada setiap percubaan.
2. Semua kawasan dalam lidah dapat epidermis kulit
mengenal pasti semua rasa larutan. 6. (a) Lima jenis rasa, sentuhan, kesakitan,
3. Kedua-dua belah pinggir lidah adalah paling
peka terhadap rasa kerana mempunyai objek yang panas, objek yang sejuk,
bilangan reseptor yang banyak. tekanan.
4. Bahagian tengah lidah adalah paling (b) Lima jenis rasa dapat dikesan oleh
kurang peka terhadap rasa kerana reseptor-reseptor rasa dalam tunas
mempunyai bilangan reseptor yang sedikit. rasa pada lidah.
5. Kawasan hadapan lidah lebih peka Oleh sebab lidah dilindungi oleh kulit
kepada rasa manis, bahagian tepi lidah yang mempunyai reseptor sentuhan,
lebih peka kepada rasa masam dan kesakitan, haba, sejuk dan tekanan,
manis, bahagian belakang lidah lebih peka lidah dapat mengesan sentuhan,
kepada rasa pahit dan bahagian tengah kesakitan, objek yang panas, objek
lidah lebih peka kepada rasa umami. yang sejuk dan tekanan.

Cabaran Minda (m.s. 22) Eksperimen 1.1 (m.s. 30 – 33)
Tidak. Selepas lidah dibersihkan, lidah akan A.  Soalan (m.s. 31)
menjadi lebih peka.
1. Cahaya
Aktiviti 1.8 (m.s. 22, 23) 2. Pucuk tumbuhan
Soalan 3. Bahagian tumbuhan yang dinyatakan
1. Dengan hidung tanpa dipicit.
2. Perisa minuman kordial lebih mudah di soalan 2 atau pucuk tumbuhan
menunjukkan fototropisme positif
ditentukan dengan menggunakan kerana pucuk tumbuhan tumbuh
kombinasi deria rasa dan deria bau. menuju ke arah rangsangan,
iaitu cahaya.
‘»%2 %

B.  Soalan (m.s. 32) manakala gerak balas nastik merupakan
1. Supaya rangsangan cahaya tidak gerak balas terhadap rangsangan tanpa
mempengaruhi pertumbuhan anak mengira arahnya.
benih kacang
2. (a) Tumbuh ke atas dan menentang Cabaran Minda (m.s. 37)
arah graviti. Orang buta mempunyai deria pendengaran
(b) Tumbuh ke bawah mengikut yang lebih peka. Mereka menggunakan
arah graviti. bunyi untuk mengesan lokasi dan
3. Akar tumbuhan menunjukkan menganggar jarak sesuatu objek
geotropisme positif kerana akar berhampiran mereka.
tumbuhan tumbuh menuju ke arah
graviti manakala pucuk tumbuhan Praktis Formatif 1.4 (m.s. 39)
menunjukkan geotropisme negatif 1. Penglihatan stereoskopik dan monokular.
kerana pucuk tumbuhan tumbuh ke 2. Kedudukan mata di kepala.
arah bertentangan graviti. 3. Pengguna primer mempunyai penglihatan

C.  Soalan (m.s. 33) monokular. Penglihatan monokular
1. Air mempunyai medan penglihatan yang
2. Akar tumbuhan luas dan membolehkan pengguna primer
3. Menyerap air dan kelembapan udara mengesan pemangsa yang datang dari
di dalam bikar Y pelbagai arah.
4. Bahagian tumbuhan yang dinyatakan 4. Pendengaran stereofonik membolehkan
di soalan 2 atau akar tumbuhan kita menentukan arah bunyi
menunjukkan hidrotropisme positif dengan tepat.
kerana akar tumbuhan tumbuh 5. Azman menggunakan pendengaran
menuju ke arah rangsangan, stereofoniknya untuk menentukan arah
iaitu air. lokasi kucing. Masa dan kekuatan bunyi
yang dibuat oleh kucing diterima oleh
Praktis Formatif 1.3 (m.s. 35) kedua-dua belah telinga Azman adalah
1. (a) Tropisme merupakan gerak sama lalu dikesan oleh otak yang
seterusnya memberitahu Azman arah
balas terarah tumbuhan terhadap kucing yang membuat bunyi itu, iaitu
rangsangan yang datang dari di hadapannya.
suatu arah.
(b) (i) Tigmotropisme P1r.a k(at)i s×S uma(bti)f •1 (m.s(c. )4 1× – 43) •
(ii) Geotropisme (d)
(iii) Fototropisme
2. (a) (i) Pucuk 2. P: Otak
(ii) Akar
(iii) Sulur paut atau batang yang Q: Saraf tunjang
melilit
(b) Hidrotropisme positif membolehkan R: Saraf periferi
akar mendapatkan air dan garam
mineral terlarut untuk hidup. 3. (a) Perubahan saiz pupil pada mata.
3. Persamaan:
Tropisme dan gerak balas nastik (b) Keamatan cahaya yang masuk ke
merupakan gerak balas tumbuhan
terhadap rangsangan. dalam mata.
Perbezaan:
Tropisme merupakan gerak balas (c) Semakin rendah keamatan cahaya
terarah tumbuhan terhadap rangsangan
yang ditujukan kepada mata,

semakin besar saiz pupil pada

mata.

(d) Sewaktu gerhana matahari berlaku,

sinar cahaya matahari yang terang

memasuki ke dalam mata dan

merosakkan sel di retina.

-F-‘-3:6-“~

4. (a) Bunyi → Cuping telinga → Salur 9. Penerangan:
telinga → Gegendang telinga → – Isi botol minuman penuh dengan air.
Tulang osikel → Jendela bujur → – Botol minuman yang berisi air itu
Koklea → Saraf auditori → Otak.
berfungsi sebagai kanta cembung.
(b) Cahaya → Kornea → Gelemair →
Pupil → Kanta mata → Gelemaca → – Letakkan botol minuman yang berisi
Retina → Saraf optik → Otak. air itu di atas surat khabar.

5. (a) X: Reseptor sentuhan – Baca surat khabar melalui botol
Y: Reseptor sakit minuman tersebut.
(b) Hujung jari lebih peka terhadap
BAB 2  Respirasi
rangsangan sentuhan berbanding
tapak tangan. Hujung jari mempunyai Eksperimen 2.1 (m.s. 50-52)
lapisan epidermis yang lebih nipis Soalan (m.s. 51)
dan taburan reseptor sentuhan – Aras air di dalam balang gas yang
yang lebih padat berbanding dengan
tapak tangan. mengandungi udara sedutan lebih tinggi.
(c) Setuju. Lidah merupakan organ deria – Komposisi oksigen dalam udara sedutan
yang mempunyai reseptor yang
dikenali sebagai tunas rasa lebih tinggi daripada udara hembusan.
di permukaan lidah yang dilindungi – Pembakaran lilin menggunakan oksigen di
oleh epidermis kulit.
6. (a) Deria bau dapat membantu kita dalam balang gas menyebabkan air masuk
dalam mengesan bahaya yang untuk memenuhi ruang yang asalnya
mungkin berlaku di dalam makmal dipenuhi oleh oksigen.
sains. Contohnya, kita dapat
mengesan kehadiran gas yang Soalan (m.s. 52)
berbahaya seperti klorin dan – Air kapur di dalam kelalang kon yang dilalui
ammonia melalui bau.
(b) Anjing mempunyai deria bau yang oleh udara hembusan menjadi keruh.
sangat peka kerana mempunyai sel – Karbon dioksida dalam udara hembusan
deria bau yang lebih banyak daripada
manusia dan kebolehan menganalisa bertindak balas dengan air kapur.
bau yang lebih cekap daripada
manusia. Praktis Formatif 2.1 (m.s. 53)
7. (a) – Fototropisme positif
– Hidrotropisme positif 1. (a) Trakea
(b) Fototropisme positif memastikan
pucuk dan daun tumbuhan mendapat (b) Bronkus
cahaya matahari yang mencukupi
untuk membuat makanan melalui (c) •Br onkio(bl ) × (c) × (d) ×
fotosintesis. 2. (a)
Hidrotropisme positif membolehkan
akar tumbuhan tumbuh ke kawasan 3. Untuk membekalkan oksigen yang
berair supaya dapat menyerap air
untuk menjalankan fotosintesis. mencukupi dan menyingkirkan karbon
8. (a) Penglihatan stereoskopik
(b) Helang merupakan haiwan pemangsa. dioksida dalam udara.
Penglihatan stereoskopik membantu
helang memburu mangsanya dengan 4. (a) (i) Sangkar rusuk
menentukan kedudukan mangsa
dengan tepat. (ii) Diafragma

‘»:'%4%'~

(iii) Trakea dan bronkus Cabaran Minda (m.s. 58)
(iv) Peparu Kerana merokok membahayakan kesihatan
(b) Kepingan getah nipis lebih mudah diri perokok dan semua yang berada di
sekelilingnya.
meregang berbanding kepingan
getah tebal. Maka, kepingan getah Cabaran Minda (m.s. 59)
nipis mudah ditarik ke bawah atau Bas elektrik tidak mengeluarkan gas
ditolak ke atas. ekzos. Oleh itu, pencemaran udara dapat
(c) (i) Menarik atau menyedut nafas dikurangkan.
(ii) Menghembus nafas
(d) Struktur atau isi padu balang kaca Eksperimen 2.2 (m.s. 62, 63)
yang mewakili sangkar rusuk kekal Soalan
tetap semasa kepingan getah nipis 1. Tar rokok.
ditarik ke bawah atau ditolak ke 2. Asap rokok merupakan bahan berasid
atas manakala struktur dan isi padu
sangkar rusuk berubah semasa kerana menukarkan warna ungu larutan
proses menyedut nafas atau litmus menjadi merah.
menghembus nafas. 3. Ammonia, asid stearik, metana, butana,
metanol, toluena, kadmium, arsenik, asid
Praktis Formatif 2.2 (m.s. 56) asetik
1. Perbezaan kepekatan gas oksigen di
Praktis Formatif 2.3 (m.s. 63)
dalam alveolus dan kapilari darah. 1. (a) Tar, debunga, jerebu dan debu
2. (a) Dalam keadaan kepekatan oksigen (b) Sulfur dioksida, karbon monoksida,

yang tinggi, hemoglobin akan nitrogen dioksida
bergabung dengan oksigen secara 2. Debunga
kimia untuk membentuk sebatian 3. (a) Sakit ketika bernafas
oksihemoglobin yang tidak stabil. (b) Kahak berdarah
(b) Dalam keadaan kepekatan oksigen (c) Sering tercungap-cungap
yang rendah, oksihemoglobin akan (d) Pernafasan berbunyi
terurai untuk membentuk hemoglobin 4. Kanser peparu, emfisema, bronkitis,
dan oksigen.
3. Glukosa + oksigen → karbon dioksida + (mana-mana dua)
5. Seseorang yang tidak merokok tetapi
air + tenaga.
4. Kecekapan pertukaran gas oksigen di menyedut asap rokok dari perokok yang
berhampirannya.
dalam badan manusia pada altitud yang
tinggi akan berkurang. Praktis Formatif 2.4 (m.s. 66)
Kepekatan gas oksigen dalam udara 1. (a) Insang
pada altitud yang tinggi adalah rendah. (b) Trakea
Oleh itu, kadar resapan gas oksigen dari (c) Kulit luar lembap
alveolus ke dalam kapilari darah turut 2. Kulit luar katak yang nipis, jaringan
berkurang.
5. – Ketebalan dinding alveolus dan kapilari kapilari darah yang padat di bawah
lapisan kulit, sangat telap kepada gas
darah setebal satu sel respirasi dan lembap.
– Kelembapan dinding alveolus tinggi 3. Sel badan serangga mempunyai
– Luas permukaan alveolus yang besar hubungan terus dengan permukaan
– Jaringan kapilari yang padat meliputi respirasi, iaitu oksigen yang masuk
ke dalam trakeol terus meresap
alveolus ke dalam sel manakala karbon
dioksida meresap keluar daripada
Cabaran Minda (m.s. 57) sel ke dalam trakeol.
Kerana hutan membantu mengekalkan
keseimbangan oksigen dan karbon dioksida -F-‘-5:6-“~
dalam atmosfera.

4. Apabila kita bersenam, kadar Q: Bronkus
respirasi kita akan bertambah. Kadar
pengangkutan oksigen lebih banyak R(a:) A•lv eolus(b) • (d) •
ke sel badan dan penyingkiran karbon 3.
dioksida daripada sel badan yang lebih
tinggi akan menjadikan sel-sel badan 4. (a) lebih tinggi (b) lebih rendah
lebih sihat. Oleh itu, kesihatan semua
sistem dalam badan terutama sistem 5. (a) Hemoglobin mengangkut oksigen dari
respirasi dapat dikekalkan.
alveolus ke sel badan.
5. Tidak merokok, selalu bersenam
(b) Oleh sebab oksihemoglobin
Cabaran Minda (m.s. 67)
Berfungsi sebagai organ pertukaran gas. adalah sebatian yang tidak stabil,

Cabaran Minda (m.s. 71) oksihemoglobin mudah terurai
Udara sentiasa bergerak dari satu kawasan
ke kawasan lain. Maka kerjasama daripada kepada hemoglobin dan oksigen
keseluruhan masyarakat global diperlukan.
Mencegahnya dari satu kawasan sahaja apabila sampai ke sel badan supaya
tidak membantu.
oksigen dapat meresap ke dalam sel.
Praktis Formatif 2.5 (m.s. 72)
1. Daun, batang (lentisel), akar udara 6. (a) Pada musim bunga, lebih banyak
(lentisel)
2. P: Sel pengawal debunga dibebaskan daripada anter.
Q: Liang stoma
3. (a) Liang stoma tumbuhan terbuka Apabila Azura menyedut udara yang

pada waktu siang apabila terdapat mengandungi debunga, risiko dia
cahaya untuk menjalankan
proses fotosintesis. akan menghadapi serangan
(b) Liang stoma tumbuhan tertutup
apabila keadaan menjadi gelap pada asma meningkat.
waktu malam. Pada waktu malam air
meresap keluar dari sel pengawal juga (b) Mana-mana tempat yang berjerebu
secara osmosis dan menyebabkan sel
pengawal menjadi flasid. dan berdebu.Contoh: kawasan
(c) Liang stoma tumbuhan tertutup
pada hari panas untuk mengelakkan perindustrian, tapak pembinaan
kehilangan air yang banyak melalui
transpirasi. dan lain-lain. Jerebu dan debu juga
4. Udara tercemar akan mengurangkan
cahaya matahari sampai ke tumbuhan menyebabkan serangan asma
dan mengurangkan kadar fotosintesis.
Oleh itu, tumbesaran dan kemandirian pada pesakit asma.
tumbuhan terjejas.
7. (a) Dinding setebal satu sel, permukaan
Praktis Sumatif 2 (m.s. 74 – 77)
1. (a) Alveolus yang lembap, luas permukaan yang
(b) Bronkus
(c) Rongga hidung besar dan jaringan kapilari yang padat
2. P: Trakea
(b) (i) Asma
‘»%6 % Simptom: Sesak nafas
Sebabnya: Pembebasan

mukus yang

keterlaluan pada

permukaan alveolus

mengurangkan luas

permukaan dan

kadar pertukaran gas

pada alveolus lalu

menyebabkan sesak

nafas.

(ii) Bronkitis

Simptom: S ering tercungap-

cungap

Sebabnya: Radang bronkus

dalam pesakit

bronkitis yang

disebabkan oleh tar

dan bahan perengsa

dalam asap rokok

mengurangkan kadar

laluan udara dari

hidung ke peparu

melalui bronkus. Karboksihemoglobin ialah sebatian
Hal ini menyebabkan yang stabil dan tidak terurai untuk
pesakit bronkitis membebaskan oksigen dalam sel
sering tercungap- badan. Oleh itu, seseorang yang
cungap. berada di dalam kereta tersebut
(iii) Emfisema
Simptom: Sesak nafas tidak mendapat bekalan oksigen
Sebabnya: Alveolus dalam yang mencukupi dan boleh
pesakit emfisema
dirosakkan oleh membawa maut.
bahan yang 12. (a) (i) 3 dm3
berbahaya dalam (ii) 2.5 dm3
udara seperti (b) (i) 4 dm3
perengsa dalam (ii) 3 dm3
asap rokok. Oleh (c) Semakin aktif aktiviti yang dilakukan,
itu, luas permukaan
pertukaran gas pada semakin besar isi padu peparu
alveolus dikurangkan maksimum. Daripada graf pada
dan menyebabkan Rajah 3(a) dan 3(b), isi padu
sesak nafas. udara dalam peparu pelari X dan
8. – Tidak merokok Y bertambah apabila mereka
– Menjauhi tempat dicemari oleh melakukan aktiviti yang lebih aktif
asap rokok supaya tidak menjadi seperti berlari
perokok pasif (d) Pelari Y. Asap rokok yang
– Bersenam dan pemilihan gaya hidup merosakkan alveolus akan
yang sihat mengurangkan isi padu udara
9. Ramai penumpang yang berkumpul maksimum dalam peparu manusia.
di tempat menunggu pengangkutan Oleh sebab isi padu udara
awam lazimnya tidak merokok. maksimum dalam peparu pelari Y
Namun begitu, mereka akan adalah lebih rendah, maka pelari Y
menjadi perokok pasif sebaik sahaja adalah seorang perokok.
ada penumpang lain yang (e) Penambahan isi padu peparu
berhampiran merokok. maksimum menambahkan kadar
1 0. (a) Pertukaran gas adalah melalui respirasi kerana kadar pertukaran
resapan terus kepada sel. gas dalam peparu dipertingkatkan.
(b) Sistem respirasi serangga lebih
berkesan daripada sistem Bab 3  Pengangkutan
respirasi manusia.
(c) Pertukaran gas melalui resapan terus Praktis Formatif 3.1 (m.s. 82)
kepada sel dalam serangga lebih 1. Fungsi sistem pengangkutan adalah
mudah, cepat dan efisien berbanding
dengan pertukaran gas melalui membawa masuk bahan keperluan
pengangkutan gas oleh darah dalam sel ke dalam badan organisma dan
badan manusia. menyingkirkan bahan kumuh daripada
11. (a) Karbon monoksida badan organisma ke persekitaran luar.
(b) Apabila udara di dalam kereta 2. Contoh bahan keperluan sel:
yang mengandungi karbon Oksigen, nutrien
monoksida disedut, karbon Contoh bahan kumuh yang disingkirkan
monoksida bergabung dengan daripada sel: Karbon dioksida, air, urea
hemoglobin untuk membentuk 3. Kepentingan fungsi sistem pengangkutan
karboksihemoglobin. dalam organisma adalah seperti
yang berikut:
– Sistem pengangkutan membekalkan

bahan keperluan sel seperti oksigen
dan nutrien yang digunakan untuk

-F-‘-7:6-“~

menghasilkan tenaga melalui proses – Jantung amfibia mempunyai dua atrium
respirasi sel. dan satu ventrikel.
– Sistem pengangkutan membekalkan
bahan keperluan sel tumbuhan – Darah terdeoksigen mengalir keluar dari
seperti karbon dioksida dan air yang jantung amfibia ke peparu dan kulit di
digunakan untuk menjalankan proses mana pertukaran gas yang berlaku pada
fotosintesis. dinding kapilari darah di dalam peparu
– Sistem pengangkutan juga atau di bawah kulit menukarkan darah
menyingkirkan bahan kumuh yang terdeoksigen kepada darah beroksigen.
bertoksik daripada sel organisma ke
persekitaran luar. – Darah beroksigen mengalir dari jantung ke
4. Sekiranya sistem pengangkutan otak dan campuran darah beroksigen dan
sesuatu organisma tidak dapat berfungsi terdeoksigen mengalir ke seluruh bahagian
dengan baik, badan yang lain kecuali peparu. Darah
– respirasi sel tidak dapat dilakukan. beroksigen ini bertukar menjadi darah
Tanpa tenaga, proses hidup tidak dapat terdeoksigen dan mengalir balik ke dalam
berlaku di dalam badan organisma. jantung.
– makanan tidak dapat dibuat dalam
tumbuhan hijau melalui fotosintesis. Reptilia
Tanpa makanan, tumbuhan dan – Reptilia mempunyai sistem peredaran
haiwan akan mati.
– bahan kumuh yang bertoksik yang darah ‘ganda dua’ yang tidak lengkap
gagal disingkirkan daripada badan ke (incomplete double circulatory system) di
persekitaran luar akan meracuni badan mana darah mengalir melalui jantung dua
lalu membunuh organisma. kali dalam satu kitaran lengkap ke seluruh
badan.
Aktiviti 3.2 (m.s. 84) – Jantung reptilia mempunyai dua atrium
Ikan dan satu ventrikel dengan struktur yang
– Ikan mempunyai sistem peredaran darah membahagi ruang dalam ventrikel kepada
dua bahagian yang berasingan.
tunggal (single circulatory system) di mana – Darah terdeoksigen mengalir keluar dari
darah mengalir melalui jantung hanya jantung ke peparu di mana pertukaran
sekali dalam satu kitaran lengkap ke gas berlaku pada dinding kapilari darah
seluruh bahagian badan. di dalam peparu menukarkan darah
– Jantung ikan mempunyai satu atrium dan terdeoksigen kepada darah beroksigen.
satu ventrikel. – Darah beroksigen mengalir dari jantung
– Darah terdeoksigen mengalir keluar dari ke seluruh badan kecuali peparu, bertukar
jantung ikan ke insang di mana pertukaran menjadi darah terdeoksigen dan mengalir
gas yang berlaku pada kapilari insang balik ke dalam jantung.
menukarkan darah terdeoksigen kepada
darah beroksigen. Mamalia dan burung
– Darah beroksigen mengalir dari jantung – Mamalia dan burung mempunyai sistem
ke seluruh badan, bertukar menjadi darah
terdeoksigen dan mengalir balik ke dalam peredaran darah ‘ganda dua’ (double
jantung. circulatory system) di mana darah mengalir
melalui jantung dua kali dalam satu kitaran
Amfibia lengkap ke seluruh badan.
– Amfibia mempunyai sistem peredaran darah – Jantung mamalia dan burung mempunyai
dua atrium dan dua ventrikel.
‘ganda dua’ yang tidak lengkap (incomplete – Darah terdeoksigen mengalir keluar dari
double circulatory system) di mana darah jantung ke peparu di mana pertukaran
mengalir melalui jantung dua kali dalam gas berlaku pada dinding kapilari darah
satu kitaran lengkap ke seluruh badan. di dalam peparu menukarkan darah
terdeoksigen kepada darah beroksigen.
‘»%8 % – Darah beroksigen mengalir dari jantung
ke seluruh badan kecuali peparu, bertukar

menjadi darah terdeoksigen dan mengalir Cabaran Minda (m.s. 99)
balik ke dalam jantung. Individu yang mempunyai darah jenis O
boleh mendermakan darahnya kepada semua
Cabaran Minda (m.s. 91) individu tanpa mengira jenis darah kerana
Tekanan sistolik terhasil apabila ventrikel darah jenis O tidak mempunyai sebarang
mengepam darah keluar dari jantung ke antigen pada sel darah merahnya.
seluruh badan. Darah yang keluar mengalir
dengan tekanan yang tinggi. Manakala Praktis Formatif 3.3 (m.s. 101)
tekanan diastolik terhasil apabila darah
mengalir masuk ke dalam jantung. Darah 1. Sel darah merah, sel darah putih, platelet
mengalir dengan tekanan yang lebih rendah.
dan plasma darah
Eksperimen 3.1 (m.s. 92)
Soalan 2. Plasma darah
1. Semakin aktif jenis aktiviti, semakin tinggi
3. Kumpulan darah
kadar denyutan nadi.
2. Kadar pengambilan oksigen dan Kumpulan darah penerima

pembebasan karbon dioksida oleh sel penderma A B ABIliAy OM
badan ditingkatkan semasa melakukan
aktiviti aktif. Oleh itu, jantung berdenyut A •×•×
lebih kerap dan meningkatkan denyutan
nadi untuk mengangkut oksigen dan B ו•×
karbon dioksida dengan lebih cekap.
AB × × • ×
Praktis Formatif 3.2 (m.s. 95)
1. Sistem peredaran darah ialah satu O ••••

sistem pengangkutan yang khusus dalam 4. (a) Untuk menyelamatkan nyawa
organisma kompleks yang berfungsi (b) Leukemia, hemofilia
untuk mengangkut nutrien, gas respirasi 5. (a) Seseorang dengan kumpulan darah
dan bahan kumuh.
O boleh menderma darah kepada
2. Arteri sesiapa sahaja yang berdarah
kumpulan O, A, B dan AB.
Mengangkut darah beroksigen (kecuali (b) Seseorang dengan kumpulan
arteri pulmonari) darah AB boleh menerima daripada
penderma dari mana-mana kumpulan
Kapilari darah, iaitu darah kumpulan O, A,
B dan AB kerana plasmanya tidak
Menghubungkan arteri dengan vena dan mengandungi antibodi Anti-A atau
tempat pertukaran bahan antara sel Anti-B.
(c) Bank darah merupakan tempat di
Vena mana darah disimpan dan
dikeluarkan.
Mengangkut darah terdeoksigen 6. (a) Hospital, Pusat Darah Negara (PDN)
(kecuali vena pulmonari) (b) Kemalangan jalan raya, peperangan
7. (a) Kumpulan darah AB
3. Jenis aktiviti, jantina, umur, kesihatan (b) Kehadiran virus dan bahan yang
badan tidak dikehendaki
(c) Menghalang pembekuan darah
4. Menjaga kesihatan jantung adalah
penting untuk memastikan kelangsungan Aktiviti 3.8 (m.s. 110)
hidup kita. Soalan

B 1. Larutan eosin tersebar mengikut corak
9

khusus di dalam daun, batang dan akar 2. Organisma tidak dapat terus hidup jika
tumbuhan. organisma ini tidak mempunyai sistem
2. Xilem peredaran yang unik mengikut keperluan
3. Laluan air di dalam tumbuhan adalah masing-masing.
melalui satu tisu pengangkut, iaitu
xilem. Praktis Sumatif 3 (m.s. 116 – 120)

Aktiviti 3.9 (m.s. 111) 1. (a) DENYUTAN
Soalan
1. (b) TRANSPIRASI

Bahagian yang (c) KAPILARI
bengkak
(d) FLOEM

(e) JANTUNG

(f) ANTIGEN × (c) × (d) ×
2. (a)
• (b)
3. (a) Injap

(b) Mengangkut darah beroksigen

(c) (i) Salur darah Q berdinding tebal

untuk menahan tekanan darah

yang tinggi.

(ii) Salur darah R berdinding setebal

2. Laluan makanan di dalam tumbuhan satu sel untuk memudahkan
adalah melalui floem.
pertukaran bahan antara darah

dan sel badan melalui resapan.

4. (a) Oksigen, karbon dioksida,

Praktis Formatif 3.4 (m.s. 112) air, makanan tercerna, bahan
1. Transpirasi ialah suatu proses
kumuh
kehilangan air dalam bentuk wap air
(b) Oksigen, karbon dioksida, air
dari permukaan tumbuhan ke udara
(c) Pada waktu siang, sel tumbuhan
secara penyejatan.
menjalankan fotosintesis dan
2. (a) wap, cecair
(b) xilem, floem menghasilkan oksigen.
3. Keamatan cahaya, kelembapan udara,
Oleh itu, sel tumbuhan tidak
suhu, pergerakan udara
memerlukan bekalan oksigen, iaitu
4. Laluan air di dalam struktur xilem tidak
dapat dikesan tanpa penggunaan pengangkutan oksigen dari luar ke

pewarna kerana tisu xilem tidak sel tidak diperlukan.

berwarna. 5. (a) (i) dub

5. P: Floem Q: Xilem R: Xilem (ii) lub
S: Floem T: Xilem U: Floem
(iii) sistolik

(iv) diastolik

(b) Bacaan tekanan sistolik adalah lebih

tinggi daripada bacaan tekanan

Praktis Formatif 3.5 (m.s. 113) diastolik. Bacaan tekanan sistolik

1. Persamaan: – Kedua-duanya ialah ialah bacaan tekanan darah yang

sistem pengangkutan lebih tinggi semasa ventrikel jantung

– Kedua-duanya mengecut untuk memaksa darah

mengangkut air, nutrien keluar dari jantung lalu diedarkan ke

dan bahan terlarut seluruh badan.

– Kedua-duanya wujud Bacaan tekanan diastolik ialah

dalam organisma bacaan tekanan darah yang lebih

kompleks rendah semasa ventrikel jantung
Perbezaan: Pilih satu daripada
mengendur lalu memudahkan darah
perbezaan yang ditunjukkan
mengalir dari seluruh badan kembali

dalam Rajah 3.31. ke jantung.

‘»E1%0 ~

6. (a) (i) Eric, Roy (b) (i) Contoh model binaan

(ii) Mangsa tersebut akan mati. Hal Payung lut sinar yang dapat
mengawal keamatan cahaya
ini disebabkan oleh berlakunya
é_&/ Nyang merambat melaluinya
penggumpalan darah.
Tisu
(b) (i) Individu 2.

Hal ini disebabkan dia memenuhi

syarat umur 18 tahun ke atas

tetapi kurang daripada 60 tahun.

Dia juga memenuhi syarat jisim \

badan lebih 45 kg.

(ii) Perempuan yang mengandung

tidak sesuai menderma darah.

7. (a) Mengangkut makanan

(b) Xilem atau Y Air
Alat pengawal kelembapan udara
(c) (i) Bahagian atas gegelang kulit

yang dibuang akan menjadi

bengkak. Makanan terkumpul di BAB 4  Kereaktifan Logam

bahagian atas gegelang kulit dan Cabaran Minda (m.s. 126)
Ahli mineralogi lazimnya menggunakan
tidak dapat diangkut ke bahagian nama bauksit, orang awam seperti pekerja
lombong menggunakan nama bijih aluminium
bawah gegelang kulit disebabkan dan ahli sains menggunakan nama
aluminium oksida.
oleh ketiadaan X.

(ii) Bahagian atas gegelang kulit

yang dibuang akan menjadi

kering dan mati.

8. Set A = 54 g = 0.3 g/min Aktiviti 4.1 (m.s. 126, 127)
180 min Soalan
1. Karbon dioksida
Set B = 36 g = 0.2 g/min 2. Lalukan gas yang diuji melalui air kapur.
180 min
Jika air kapur bertukar menjadi keruh,
9. (a) Badrul. Dia mempunyai kadar gas yang diuji ialah karbon dioksida.
Sebaliknya, jika air kapur tidak menjadi
denyutan nadi paling tinggi sebaik keruh, gas yang diuji bukan karbon
dioksida.
sahaja selepas aktiviti. 3. (a) Karbon dioksida
(b) Karbon dioksida
(b) Azizah. Kadar denyutannya kembali 4. (a) kalsium klorida + karbon dioksida + air

ke kadar asal dalam sela masa 15 (b) kalsium oksida + karbon dioksida
5. Kalsium, karbon, oksigen
minit selepas aktiviti.

10. (a) Kawasan B.

Kawasan A tidak sesuai bagi

pertumbuhan herba. Hal ini

disebabkan oleh ketiadaan cahaya

yang diperlukan oleh herba untuk

menjalankan fotosintesis.

Kawasan C tidak sesuai bagi Praktis Formatif 4.1 (m.s. 128)

pertumbuhan herba. Suhu yang tinggi 1. Mineral ialah unsur atau sebatian pepejal

di kawasan ini akan meningkatkan yang wujud secara semula jadi dengan

kadar transpirasi herba. struktur hablur dan komposisi kimia yang

Kawasan B adalah sesuai bagi tertentu.

pertumbuhan herba. Suhu pada 2. (a) Emas, perak, berlian atau mineral

kawasan redup ini dapat mengekalkan unsur yang lain (Mana-mana satu)

kadar transpirasi herba. Tambahan (b) Bauksit, hematit, galena, kasiterit,

pula, kehadiran cahaya matahari dalam quarza atau mineral sebatian semula
MW
kawasan yang cerah ini membolehkan jadi yang lain
(Mana-mana satu)
herba untuk menjalankan fotosintesis.

11

3. Kalsium oksida yang bersifat bes 2. (a) Ya. Logam X reaktif terhadap oksigen
digunakan untuk meneutralkan tanah kerana logam X terbakar dengan
yang berasid. Silikon dioksida yang
bertakat lebur tinggi digunakan untuk nyalaan yang sangat terang dan
membuat radas makmal berkaca.
bertindak balas dengan udara.
Aktiviti 4.3 (m.s. 130, 131)
Soalan (b) Logam Y adalah kurang reaktif
1. (a) Magnesium oksida
(b) Aluminium oksida ldaripada logam X.
(c) Zink oksida
(d) Ferum oksida (c) X
(e) Plumbum oksida Y
2. Semakin reaktif logam itu, semakin Z
3. (a) oksigen
cergas logam bertindak balas dengan (b) kalium
(c) pengekstrakan
oksigen. 4. (a) Kalium
(b) Emas
3. Magnesium → Aluminium → Zink → 5. (a) Karbon dan hidrogen
Ferum → Plumbum (b) Karbon dan hidrogen dapat bertindak

Cabaran Minda (m.s. 132) balas dengan oksigen.
Karbon + oksigen → karbon dioksida
Oleh itu, kereaktifan karbon dan
Hidrogen + oksigen → air hidrogen terhadap oksigen juga boleh

dibandingkan dengan kereaktifan

logam terhadap oksigen.

Aktiviti 4.4 (m.s. 132, 133) Praktis Formatif 4.3 (m.s. 141)
1. (a) Elektrolisis
Soalan (b) Penurunan bijih besi dengan karbon
2. (a) Timah
1. (a) Zink + Karbon dioksida (b) (i) Bijih besi, batu kapur, arang kok
(ii) Udara panas
(b) Tiada perubahan (c) (i) Sanga
(ii) Leburan ferum
(c) Plumbum + Karbon dioksida 3. (a) Hakisan tanah. Masalah hakisan

2. Zink dan plumbum. Oksida bagi logam tanah dapat diselesaikan dengan

yang kurang reaktif daripada karbon menanam semula pokok di tanah

akan diturunkan kepada logam melalui yang berkenaan.

3. pemanasan ldengan karbon. (b) Pencemaran udara. Pencemaran
Aluminium udara dapat dielakkan dengan

Kereaktifan Karbon menapiskan gas yang dihasilkan

bertambah Zink oleh aktiviti perlombongan sebelum

Plumbum       dibebaskan ke udara.

4. Pengekstrakan logam. Logam yang Praktis Sumatif 4 (m.s. 143 – 145)
kurang reaktif daripada karbon dalam
siri kereaktifan logam dapat diekstrak 1. (a) Unsur : F erum, Perak, Kalium,
daripada bijihnya dengan penurunan
oksida logam tersebut oleh karbon. Timah, Berlian

5. (a) lebih Sebatian : Kuarza, Bauksit, Galena,
(b) kurang
Hematit, Kapur

(b) Bauksit, aluminium dan oksigen

2. (a) Stanum(IV) oksida

Praktis Formatif 4.2 (m.s. 136) (b) Karbon
1. Siri kereaktifan logam ialah susunan
(c) Stanum + oksigen → Stanum(IV) oksida
MWlogam mengikut kereaktifannya terhadap 3. (b)
oksigen. (c) •
•
12

4. (a) Oksigen motor untuk dipanaskan. Motor juga
disejukkan oleh aliran udara ini.
(b) Kalium dan natrium adalah logam yang
BAB 5  Termokimia
sangat reaktif. Parafin menghalang
Eksperimen 5.1 (m.s. 149 – 151)
kalium dan natrium bertindak balas Soalan (m.s. 151)
1. (a) Pembebasan haba ditunjukkan oleh
dengan oksigen dan wap air di udara.
peningkatan bacaan termometer.
5. (a) Oksigen (b) Penyerapan haba ditunjukkan oleh

(b) Untuk membekalkan oksigen bagi penurunan bacaan termometer.
2. (a) Keseimbangan terma
tindak balas tersebut (b) Apabila kadar bersih pemindahan

(c) Panaskan serbuk logam sehingga haba antara hasil tindak balas
dengan termometer adalah sifar, hasil
berbara sebelum memanaskan tindak balas dan termometer berada
dalam keseimbangan terma. Oleh
kalium manganat(VII) untuk itu, bacaan suhu pada termometer
menjadi tetap pada nilai maksimum
membekalkan oksigen bagi tindak atau nilai minimum.
3. (a) Suhu semasa tindak balas lebih
balas yang berkenaan tinggi daripada suhu sebelum tindak
balas berlaku.
(d) Membina siri kereaktifan logam (b) Suhu semasa tindak balas lebih
rendah daripada suhu sebelum tindak
6. Bagi logam yang lebih reaktif daripada balas berlaku.
4. – Natrium hidroksida melarut dalam air
karbon, pengekstrakan logam adalah – Tindak balas antara natrium hidroksida
dengan asid hidroklorik (Peneutralan)
melalui kaedah elektrolisis. Bagi logam 5. – Garam ammonium klorida melarut
dalam air
yang kurang reaktif daripada karbon, – Tindak balas antara natrium hidrogen
karbonat dengan asid hidroklorik
pengekstrakan logam adalah melalui 6. (a) Membalut cawan polistirena dengan
kapas atau kain felt, menggunakan
tindak balas bijih logam tersebut penutup cawan.
(b) Penebat haba seperti kapas dan
dengan karbon. kain felt dan penutup cawan
mengurangkan pemindahan haba ke
7. Campuran persekitaran.

Botol/ serbuk Praktis Formatif 5.1 (m.s. 154)
1. (a) Tindak balas endotermik ialah tindak
Beg plastik besi, kapur
balas kimia yang menyerap haba
dan daripada persekitaran.
(b) Tindak balas eksotermik ialah tindak
/MTBilah kipas arang kok balas kimia yang membebaskan haba
ke persekitaran.
Udara Penyedut Udara
pada pada MM 2. Termokimia ialah kajian tentang
minumaln perubahan haba semasa tindak balas
kimia berlaku.
suhu Udara Minyak masak Udara suhu
bilik panas bilik 13
panas
Motor Motor

Klip kertas Air

Penerangan: Mewakili
Bahan Relau bagas
Sanga
Botol Leburan ferum
Minyak masak Alat pemanas
Air Bijih besi
Motor Batu kapur
Serbuk besi
Serbuk kapur

Langkah inovatif:
Bilah kipas disambung pada arah yang

berlawanan dengan arah yang biasa

supaya udara disedut mengalir melalui

3. Kadar respirasi meningkat semasa proses fotosintesis. Oleh itu, suhu
menjalankan aktiviti fizikal yang cergas. persekitaran menurun.
Oleh sebab respirasi merupakan tindak 7. (a) Tindak balas termit merupakan
balas eksotermik, haba yang dihasilkan
oleh tindak balas eksotermik diserap tindak balas eksotermik kerana haba
ke dalam badan kita. Oleh itu, suhu dibebaskan ke persekitaran.
badan meningkat. (b) Dalam tindak balas termit, pemanasan
ferum(II) oksida, aluminium dan pita
4. (a) Pemanasan global magnesium menghasilkan ferum
(b) Mengurangkan pembakaran bahan dan karbon dioksida melalui satu
tindak balas eksotermik. Haba yang
api fosil. dibebaskan dalam tindak balas ini
5. (a) Tindak balas eksotermik. meningkatkan suhu ferum dan karbon
(b) Tindak balas eksotermik dioksida sehingga ferum dilebur.
Leburan ferum ini digunakan untuk
membebaskan haba ke persekitaran memperbaiki atau menyambung
dan meningkatkan suhunya. Suhu kembali rel besi kereta api yang
yang tinggi dapat melegakan terputus.
kekejangan otot. 8. Beg plastik

Praktis Sumatif 5 (m.s. 155 – 158) besar
1. (a) Tindak balas eksotermik
(b) Tindak balas endotermik Pencungkil
(c) Tindak balas eksotermik gigi
(d) Tindak balas endotermik
(e) Tindak balas eksotermik ______H_flmM_m‘h_%H€_wfi“§M_H_U_ _‘ _ §W_%__ W__MEH%q_M_E_ __H_mH_ _“_E‘_W‘_ _ _ _ _H_H%MHh“'m_ Beg plastik
(f) Tindak balas eksotermik kecil
2. (a) dibebas
(b) meningkatkan Air
(c) panas
(d) diserap Serbuk
3. (a) TERMOKIMIA kalsium
(b) FOTOSINTESIS klorida atau
(c) RESPIRASI ammonium
(d) TERMOMETER nitrat
(e) ENDOTERMIK
(f) EKSOTERMIK Pek panas segera:
4. Pemanasan kalsium karbonat ialah – Gunakan pencungkil gigi untuk

tindak balas endotermik. Haba menebuk lubang pada beg plastik
diserap oleh tindak balas kimia yang yang kecil sehingga air mengalir keluar
dari beg plastik kecil dan bercampur
berlaku semasa penguraian kalsium dengan serbuk kalsium klorida dalam
karbonat. beg plastik besar.
5. Tindak balas antara asid hidroklorik – Pelarutan kalsium klorida dalam air
dengan natrium karbonat ialah tindak merupakan tindak balas eksotermik lalu
balas eksotermik manakala tindak memanaskan beg plastik yang besar.
balas antara asid hidroklorik dengan – Oleh itu, beg plastik yang besar ini
natrium hidrogen karbonat ialah tindak berfungsi sebagai pek panas segera.
balas endotermik. Pek sejuk segera:
6. Menanam semula pokok akan – Gunakan pencungkil gigi untuk
meningkatkan kadar fotosintesis. menebuk lubang pada beg plastik
Oleh sebab fotosintesis adalah tindak yang kecil sehingga air mengalir keluar
dari beg plastik kecil dan bercampur
QMbalas endotermik, maka lebih banyak dengan serbuk ammonium nitrat dalam
haba akan diserap dari persekitaran beg plastik besar.
ke dalam tumbuhan yang menjalankan – Pelarutan ammonium nitrat dalam air
merupakan tindak balas endotermik lalu
14

HM

menyejukkan beg plastik yang besar. 8 aliran arus dalam O.S.K. telah
disongsangkan.
– Oleh itu, beg plastik yang besar ini 3. (a) Inferens pertama:
berfungsi sebagai pek sejuk segera. Garis lurus dalam paparan skrin

BAB 6  Elektrik dan Kemagnetan dalam langkah 7 dan 9 menunjukkan
bahawa arus terus ialah arus
Aktiviti 6.1 (m.s. 165) elektrik yang mengalir dalam
Soalan satu arah sahaja.
1. Arus elektrik (b) Inferens kedua:
2. Pemotongan garis medan magnet (oleh Kedudukan garis lurus dari
kedudukan sifar dalam langkah 7
dawai kuprum atau gegelung dawai) dan 9 yang berbeza menunjukkan
3. Arus aruhan bahawa arus terus dalam langkah 7
dan 9 mengalir pada arah
Aktiviti 6.2 (m.s. 166) yang bertentangan.
4. Voltan yang dihasilkan oleh bekalan
Soalan • (c) • kuasa adalah berubah-ubah. Oleh
1. (b) itu, tompok cahaya pada skrin akan
bergerak ke atas dan ke bawah untuk
2. Arus aruhan dikesan berdasarkan kepada menghasilkan surihan menegak pada
skrin tanpa mengira jenis sambungan
nyalaan LED. Arus aruhan dihasilkan terminal kepada O.S.K.
5. (a) Inferens pertama:
dan mengalir melalui LED. Maka LED Bentuk graf yang dihasilkan oleh
surihan menegak dan mengufuk
menyala. tompok cahaya dalam paparan skrin
menunjukkan bahawa arah aliran
3. Arus akan teraruh hanya apabila garis bagi arus ulang-alik dan voltan
bagi arus ulang-alik berubah-ubah
medan magnet dipotong. secara berterusan.
(b) Inferens kedua:
4. Tenaga bunyi, tenaga haba, tenaga Bentuk graf dalam paparan skrin
dalam langkah 13 dan 15 adalah
cahaya. serupa menunjukkan bahawa arah
aliran bagi arus ulang-alik dan
5. – LED lebih tahan lama dan tidak mudah voltan bagi arus ulang-alik
berubah-ubah secara berterusan
terbakar tanpa mengira jenis sambungan
terminal pada O.S.K.
– LED akan bernyala apabila arus 6. (a) Arus terus
(b) Arus ulang-alik dan arus terus
elektrik mengalir melaluinya
Praktis Formatif 6.1 (m.s. 176)
berbanding dengan mentol berfilamen 1. Sumber tenaga boleh baharu adalah

yang hanya akan bernyala apabila sumber tenaga yang boleh diganti secara
berterusan dan tidak akan habis manakala
filamennya menjadi cukup panas. sumber tenaga tidak boleh baharu
adalah sumber tenaga yang tidak boleh
Aktiviti 6.4 (m.s. 172 – 175) digantikan dan akan habis digunakan.
Soalan 2. (a) LED bernyala dalam susunan P
1. Untuk menunjukkan bentuk graf, arah
dan Q. Dalam susunan P dan Q,
arus dan perubahan voltan bagi arus
-F-‘1-:56-“~
terus dan arus ulang-alik.

2. Persamaan:
Magnitud anjakan tompok cahaya dari

kedudukan sifar dalam langkah

6 dan 8 adalah tetap dan sama besar.

Hal ini menunjukkan voltan bateri adalah

tetap dan sama nilai.

Perbezaan:
Anjakan tompok cahaya dari kedudukan

sifar dalam langkah 6 adalah positif

manakala anjakan tompok cahaya dari

kedudukan sifar dalam langkah 8 adalah

negatif. Hal ini menunjukkan arus dalam

langkah 6 bergerak dari positif ke

negatif manakala dalam langkah

pemotongan garis medan magnet 4. (a) Vp = Np
oleh gegelung dawai berlaku dan Vs Ns
menghasilkan arus aruhan. Arus
aruhan ini mengalir melalui LED dan 240 = Np
menyebabkan LED bernyala. 5 10
(b) LED tidak bernyala dalam susunan
R. Dalam susunan R, pemotongan Np= = 10 × 240
garis medan magnet tidak berlaku 5
dan tiada arus aruhan mengalir
melalui LED. = 480
3. Untuk menunjukkan bentuk graf, arah
arus dan perubahan voltan bagi arus Bilangan lilitan gegelung primer,
terus dan arus ulang-alik. Np = 480

Eksperimen 6.1 (m.s. 178 – 180) (b) Transformer dalam pengecas telefon
Soalan
1. (a) Mentol P lebih cerah berbanding S bimbit ini adalah daripada jenis
(b) Vp > VS
(c) Transformer injak turun transformer injak turun kerana voltan
2. (a) Mentol S lebih cerah berbanding P
(b) Vp < VS output adalah lebih rendah daripada
(c) Transformer injak naik
3. Jika perbezaan antara bilangan lilitan voltan input.

dalam gegelung primer dengan bilangan Cabaran Minda (m.s. 187)
lilitan dalam gegelung sekunder pada Dalam satu kitaran, pendawaian satu
sebuah transformer ditambah, fasa mempunyai dua puncak manakala
perbezaan antara voltan primer pendawaian tiga fasa mempunyai enam
dengan voltan sekunder akan menjadi puncak. Oleh itu, bekalan arus pendawaian
lebih besar. tiga fasa lebih stabil.
4. Transformer hanya boleh mengubah
voltan bagi arus ulang-alik jika bilangan Cabaran Minda (m.s. 192)
lilitan dalam gegelung primer dan Kerana kebanyakan cerek elektrik yang
sekunder di dalamnya adalah berlainan.
Sebaliknya, jika bilangan lilitan dalam dijual dalam pasaran menggunakan arus
gegelung primer dan sekunder dalam
sebuah transformer adalah sama, maka 10 – 12 A.
voltan primer dan voltan sekunder adalah
sama, iaitu tidak diubah. Praktis Formatif 6.3 (m.s. 194)
1. (a) Stesen transformer injak naik
Praktis Formatif 6.2 (m.s. 183) (b) Lapangan suis
1. Transformer merupakan alat yang (c) Transformer injak turun
2. (a) dinaikkan
mengubah voltan bagi arus ulang-alik. (b) Rangkaian Grid Nasional
2. (a) ulang-alik (c) Lapangan suis
(b) besar 3. (a) Fius, dawai bumi, pemutus litar,
(c) naik
(d) turun pengalir kilat (mana-mana tiga)
3. (a) Ketuhar gelombang mikro, mesin
(b) Fius akan melebur dan memutuskan
basuh, peti sejuk, televisyen bekalan elektrik apabila arus
(b) Pengecas telefon bimbit, pengecas
berlebihan melaluinya.
komputer riba/tablet
4. (a) Penebat wayar yang rosak. Wayar
‘»%16% hidup yang terdedah bersentuh

dengan wayar neutral yang

terdedah.
(b) (i) Beban yang berlebihan
(ii) Kebakaran. Pengaliran arus yang

besar menyebabkan

wayar-wayar, palam dan soket
menjadi terlalu panas lalu

terbakar.

Cabaran Minda (m.s. 199) Praktis Sumatif 6 (m.s. 204 – 207)
Boleh digunakan di Thailand tetapi masa yang
1. (a) Benar
digunakan untuk mendidihkan air lebih lama.
(b) Palsu

(c) Benar

Cabaran Minda (m.s. 201) 2. (a) Sumber tenaga tidak boleh baharu
Tidak. Bangunan hijau menggunakan
(b) Sumber tenaga boleh baharu
konsep penjimatan penggunaan tenaga, air
(c) Sumber tenaga boleh baharu
dan bahan.
(d) Sumber tenaga boleh baharu

3. (a) Garis medan magnet dipotong

Praktis Formatif 6.4 (m.s. 202) (b) Arus aruhan

1. Kecekapan tenaga ialah peratus tenaga (c) LED bernyala. Arus yang teraruh

input yang diubah kepada bentuk tenaga mengalir melalui LED. Pengaliran

output yang berfaedah. arus melalui LED ini menyebabkan

2. (a) Menggunakan rumus: LED bernyala.

P= E (d) Generator/Penjana
t
4. (a) Osiloskop sinar katod

P= 180 kJ (b) Bentuk graf, arah arus dan
2 minit
perubahan voltan bagi arus terus

180 000 J dan arus ulang-alik.
120 s
= (c) (i) Arus ulang-alik

(ii) Arus terus

= 1 500 W 5. (a) Transformer injak turun
(b) Kuasa pendingin hawa,
P = 1 500 W (b) Bilangan lilitan dalam gegelung

primer adalah lebih banyak

= 1 500 kW daripada bilangan lilitan dalam
1 000
gegelung sekunder.

= 1.5 kW (c) Untuk mengurangkan arus pusar dan

3. P = VI meningkatkan kecekapan

1 200 W = 240 V × I transformer Vp Np
Vs Ns
Arus, I = 1 200 W (d) Menggunakan rumus, =
240 V

= 5 A 10 = 100
4. (a) E = Pt Vs 20

= 800 kW × 30 j Voltan sekunder, Vs = 10 × 20
1 000 60 100
=2V

= 0.4 kWj 6. (a) Fius utama
(b) (i) Fius dan MCB berfungsi
(b) Kos tenaga yang digunakan oleh
periuk nasi sebagai alat keselamatan yang

= T enaga elektrik yang digunakan melindungi peralatan daripada
dalam unit kWj × kos tenaga bagi
setiap kWj sebarang aliran arus yang

= 0.4 kWj × 30 sen/kWj berlebihan.
= 12 sen
5. (a) Pelabelan star rating pada peralatan (ii) Apabila arus yang mengalir

elektrik menunjukkan kecekapan melalui fius melebihi nilai fius,
tenaga peralatan elektrik yang
berkenaan. fius akan melebur dan tidak
(b) Sekurang-kurangnya 3 bintang. Lebih
banyak bintang pada label star rating boleh digunakan semula tanpa
bermaksud lebih jimat tenaga.
menggantikan wayar fius yang

terbakar dengan wayar fius
yang baharu. MCB merupakan

sebuah suis elektromagnet yang

disambungkan ke wayar hidup.

%%17