‘ 1 \‘ '
_, _ /r_
’, M-r'" » -
< "’ ‘F>»1~1; ~j_-151 @'_*>_;.t@; 1. ,¢;<;~.;; ,~J=2->
Q» * “ ="'r1‘"w_u’§_r‘_‘v{1{:5q‘:1;f:,ofi~_‘;T_T1;T{rdi'J"?T#"-‘1? .1r=~.ivir ~ ~~~
~
\ ‘* \ ' *1 I£1j=1“»;3‘.g§r"i;='i§\ »?~j.‘_?=".~\Tf7‘*="Z":'E>Z"-T9‘
» \’-7; - :\
9‘
L,‘ ‘
I: Q\
-V‘, /:1:-».§7 1 \:
1 V!‘ i " [1-.‘/:'v,~""‘-'\\>=
,-1 ./1z -I< ' W‘-‘
, V ~a.»_r~: ,
I, _
1' ,‘
Scanned by CamScanner
Q1,“
(b) Law
(d) Normal (c) D1s1ram
Rajah 3.15 Keadaan tumbuhan yang berbeza
Transpirasi Kehilangan arr
secara penyejatan
Transpirasi ialah suatu proses dari permukaan
air dalam bentuk daun melalm
transpirasi
wap air dari permukaan daun
kc udara secara penyejatan. Laluan air
Rerhatilmn Rajah 3.16 untuk naik kc atas L-
memahami proses ini. tumbuhan
Daun merupakan bahagian
tlumbuhan yang menjadi Penyerapan air
tgrnpat berlakunya kehilangan — secara osmosis
yang banyak melalui ke dalam tumbuhflll
proscs transpirasi. melalui akar
L£[:i4'.~'. Rajah 3.16 Transpirasi dan penyerapan air dalam tumbuhan
{Y
Scanned by CamScanner
‘tpidennis Sel mesofil Stoma
berspan Rajah 3 17 Keratan rentas daun
dablaamwaRha§jaehpe3r.t1l7.
merembeskan kutikel EPid¢Imi$
menyaluti permukaan bawah
untuk mengurangkan
air semasa transpirasi.
" Fungsi Stoma dalam Transpirasi S I engawa]
Kebanyakan air yang hilang semasa eP
transpirasi dalam tumbuhan berlaku
melalui liang stoma yang terdapat
pada epidermis daun seperti yang
ditunjukkan dalam Gambar foto 3.10.
Semasa fotosintesis berlaku pada
waktu siang, stoma lazimnya terbuka Liane \
seperti yang ditunjukkan dalam s‘°"“‘
Gambar foto 3.10 (a). Apakah yang
memasuki sel pengawal yang menyebabkan
liang stoma terbuka?
Bukaan stoma juga menyebabkan ’’
tumbuhan kehilan an air secara transpirasi (3) Liang stoma (b) hang stoma
Gambar foto 3 10 %b) menunjukkan liang . terbuka tertutup
stoma yang tertutup untuk mengurangkan G‘""b‘"f°'° 3 10 1—'“"8 510"" terbuka
kehilangan air secara transpirasi. d”” t"”"'“-D
Pelembakan (Gutasi)
Selain kehilangan air daripada tumbuhan melalui transpirasi, INFOS
air juga hilang daripada tumbuhan melalui pelembakan atau Gutasn ndak sama dengan tmsan
gutasi. Pelembakan atau gutasi merupakan kehilangan air embun Tmsan embun terbentuk
daripada tumbuhan dalam bentuk cecair melalui hidatod danpada proses kondensasl wap
Yang sentiasa terbuka pada pinggir daun. Gutasi lazimnya a|r dn atmosfera kepada a|r
berlaku pada waktu malam atau ketika kelembapan udara
—aspa;-.vu-n. yang tinggi. Apakah nama titisan air yang dikeluarkan j
pada daun seperti yang ditunjukkan dalam Gambar .
foto 3.11? Ialankan Aktiviti 3.7 untuk mengkaji
lebih lanjut tentang transpirasi dan
‘§2¢1embal<an (gutasi).
Gambarfoto 3.11
Pdambakan atau gutasi
_E!
Scanned by CamScanner
‘ 2 g M ~ ‘u)~_~H 1»i‘sij1'I — ~ 1 . ‘ \ *L *- -— u_ ‘f
\
'i Xx *3f>=-Zijm ~ ‘-
-xv’__ g _./ * ~~_, ,
. A gi=;m1;@i_a (slam: ; ‘ ‘PFr’ y
~1*s:::s@\fi,L;'|~.r»T= / 1*=.i’ s Faktor £i'f
mempengaruhi ‘
14 r |L<‘11|n,1 'i ‘L; \
transpirasi
.1 xx,‘H r i $1 '
’-> _,
5 V1 ‘I,;-Lu-V ! 1-T;1l-Gis,
1wr:"'_\~~__,." ‘
\F
§. :e~; ;>11@<a?LVT u1r*=;,».-
\ \
C2G‘; ’4':, .,Iy, *\ _I.
X m'.:‘"/‘Y,
J
- ->gi;"r'ifi‘il
,_\_J
YL‘1"Y=1‘,. w * . '
/£1
F‘ \;»fr-grp. _______J
CLW
_\
. \ \ . . _ -v-\
Scanned by CamScanner
IW <‘ _.“L,.~, 13..r w‘\_,—in.._\\*-1_n.44.[|;.‘ . M4.:‘.:~v'v"‘'\._'|‘\\ ~~ \ y~
I
1I
7 .1‘ .1/.I\f\ :>’,,'i}¥\fT\~ q¢~Py1*;~."~u_3} .»_.‘,/»."M_,;-' ‘.\V9'r~"&A. :-',f.'~~' ,,w2_~=~. _, r ‘
r .";L;.‘§‘,\ \>'>‘\\1 \\f_7{i,~»;:,_{$"; ~ ;~ >1.
= ~¢.:_'\ .1» A‘.;]4\-_,-1 h ‘7.1P05’:-V._“21 i.:"\1‘.r;1‘\="‘0- (6Uum'~>wa‘:4m'm\:'<a~wucw‘/' w/ k~gh-
' \ #[email protected]~rw.@Jb.@ H-i@@@\d@\_}~1Y~>@‘@~V '3u/ @Jr!, WWfl@y@f@"~~.
i M ~ ‘Li céafrfi yiii ;<@(<1_1f@;;_\
gmfiflkfi 4g:‘:@@@$¥%EWj@hw;aM
* -‘ i;<;rg‘iy;iiL.
- k_
! 4%I?‘
L
\\ ' !i \
\ ‘a
CK?!
r
Scanned by CamScanner
>
/
_,‘ g T _ g 1 V, ___'_ _l ) gr >
' -RY ‘ ?' ,-'Uvi'*\''~'1~l-»'-‘f 7'»-—:r’»f-.i\'1L~"~.‘\)1/'\1;/.., ‘;-‘f~3".~L>;/\\""-_‘:<‘_1\ \ ' » \ u
>'1é~~‘1\:1} §<. V5; *' mé1aI%4 "mI a_, fi[av7J‘i§fi’;,6g_JlL571M*.'r|i]i*H_P
qm _i§ /
,L; .~aL
L |.-_@ a *§l?1'-r Ki <> %LLk%’:i‘T::‘{\
i~J1@F~3r‘4){1T.:€i1I1)[fi.; *
1;@>@mn<§sP‘" 7
l}‘#ifii!Tiix6‘
_ ' '3'} "1' L
Ls\ .5". .’.Li’
1 |. -
ii '- ~| ',
v’r"‘l_’?""7-£(:-57 I. J
rag.// . g’ \_
J‘;1/ ‘1 ~. \ s q,._\ \_ ., "*‘"‘E5<;<”:Ts1_fl.%.@r»;i i -»*
1| /4‘ ___,*__ ,7 H
H. :,—,
vA~\_\ /'—-'\ .Q /7X /~"V' \\
~ >- _.\\|._, ,____ _
1; g, ., 1//J4-‘: - !.\¢\|B.~W "1
K r,
,,'1 I 1 \’ |[;<;>) ir-
..
\ ' ‘i>‘yH1gj
[14
Scanned by CamScanner
W_V /_yXQ_ _kg“HK_M;__\_>‘_,Y‘_ /__ ‘_QQ,;L_]y‘_>4[1_\‘‘_NH_N\_5\h|M_l“ l.VW\H_MH\_M_“,‘E“1E\[;P:_\M,{‘!W_uMV‘vn"9H75g1“/_‘1_}__‘MYIV0>____51g_p_:___MH_L__M_/_WH7k‘‘ *M‘_3_Vk‘H_AHP*m_u4'_M‘f>“_vl_;_yaE_H_1 ‘_HQ‘ 1fiIVnf‘W\\‘“_HM__H‘_HA_/__IIAI_n_9K_fi‘g1_1‘A\_L_I_H1\_‘‘<_6Lj“:kw_’1‘’v,_g_<4__k_5V‘,_‘>J/_FQIS_C CWV W____M‘”
_
Scanned by CamScanner
\_ ‘ ’ ‘ ’
,~ *~~~U \n -“.v/.I|_-.Tw‘:_
_ -~ ‘ - H/_\»f.f Li‘ *T‘.~—"" '\
|'r \.. -' '_-_','\\_‘:»,'7.'l»§" " \'l\\ ;:' ’ *
1‘:. . _vu.s»-;~,_lg.1‘ r_:- ‘_U=Ms,-~-’..’_~~_~-'_|--'1~—~*\--_-‘r|p_\1v‘ r>' »,-\ 1
_a_ A___-’—, 4-_,
~ ——~— *-*—".1 L-—,;.f_L\i\‘j'i”_.Fl",iT“¢_T*f~‘_»;“*
4,/if/‘\ , ’. ' 7?“T-mj._h¥-1- _;>j7-i
' I ._ Hi-_j: k'_ '.
X \ '\ f
1 1- -
2/f~'-.§..y \[1_’.I__._4__?-E‘_- l4.f—__»\\ _»‘~1Q“ ‘1:-~.\_-;¢~..-".~~4‘ a',
\ " L"_1/ /.4\ ',\ ~ - ‘ ‘
\
F"?- ‘:“—. ——"—~1 5_'—"i;1'.'.‘."~\§.b:\‘,‘:’\*"_
1\ 1
\____ Q" r?
\.
\1
C131 1; *4 \
Scanned by CamScanner
-2;‘aw J ./1‘ I‘ \
"""' -»._/
—-—-"" \r"‘\~_ av
1
T/\ 11105“ J] ‘Q3: \s
-=‘F:;==
4.
'1
if
1A
,_ ~'rJIT;3~
Scanned by CamScanner
.1.5<-_ ,1 , 1-_ '...
aliiényiasat Qfungsi_ xilem
fum§,q_h_an‘§d;e‘ngan menggunakan pewarna yang sesuai -:-
"I--air ’ - .“. 'r I > ‘'
lalluan air dalam tumbuhan
herba kecil seperti pokok keembung yang masih mempunyai daun
dan akar yang sempurna, dan larutan eosin (pewarna merah)
Radas
Kelalang kon, kaca penutup, pisau lipat, mikroskop dan slaid
Arahan -
1. Basuh akar pokok keembung secara berhati-hati dengan air.
2. Rendam akar pokok keembung itu di dalam kelalang kon berisi Iarutan eosin seperti
yang ditunjukkan dalam Rajah 3.28.
_D*“"‘ Langkah g
y Beriaga-iaga
- Elakkan daripada terkena
Iarutan eosin kerana akan
mengotorkan pakaian anda.
~ Berhati-hati sernasa
menggunakan pisau Iipat.
— Larutan eosin
Akar -
Rajah 3.28
3. Selepas 30 minit, buat keratan rentas nipis daun, batang dan akar pokok dengan
menggunakan pisau lipat.
4. Perhatikan setiap keratan tersebut di bawah mikroskop.
5. Lukis satu rajah berlabel bagi setiap keratan yang telah diperhatikan itu. Kenal pasti
serta label tisu yang ben/varna merah yang diwarnai oleh larutan eosin.
eosin itersebar secara sama rata atau mempunyai corak khusus dalam
_.aikar tumbuhan? i
yang berwarna merah dalam keratan rentas daun, akar dan .1
danpada aktuvitu mu?
Scanned by CamScanner
_ _,. j-.j
daiam wmbuina. ' ' il '
ibflkay“ 1 bKaemndfidMen -
-Skalpel
Pilih satu ranting pada tumbuhan berkayu yang sihat
2- P°t°"9 saw 99954309 lengkap pada kulit pokok itu termasuklah floem seperti yang
ditunjukkan dalam Rajah 3.29.
n vvf
I Y ,.
\ D .. / js
4 ii’-if
,A’ _Q3? -“fir ==—-> ii W
7‘.
-c_' ‘ ‘Z/;';¢" \¥‘¢,' 1 \__‘_
r‘
Rajah 3.29 Rajah 3.30
\:
4
'1
Q 3. Siram pokok itu setiap hari dan dedahkannya pada cahaya yang cukup supaya pokok
itu dapat menjalankan fotosintesis seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 3.30.
J
4. Perhati dan lakarkan perubahan, jika ada, pada ranting tumbuhan berkayu dengan
kulit kayu yang telah dibuang itu selepas dua hingga tiga bulan.
"r Soalan
..‘ 1. Lakarkan perubahan bahagian ranting dengan kulit yang telah dibuang itu pada awal
‘.- 1 dan akhir aktiviti ini.
1*
r
».
. ~' |",
. . ‘ ' "5. ->_ 1'_."_’ .~
(a) Awal aktiviti (b) Akhir aktiviti
kesnmpulan danpada aktnvnti mu? _ .-
Scanned by CamScanner
~w'rw~.~1~\ 2;? . '
ij ;\_u1', \-’,'\,-.,H.lI§. fl\[§'.fl\'\ 1 ‘V ‘
;*"w\1.~1'&' . F 1. ‘rww ,, H '1 1- ' ‘ \4L‘ ' ‘
Aj i
i; F@r"m.avzi;'if>\_j \UL‘zft Qfl-.][1i_.=§'\ 'L,_. : __D| Q
., -:.,‘y'1r,..-.4(-*J Z‘.
‘ . j ~ jR)__-;i<'7,‘1_Li l TL';*-'r‘l"r':¢*_~'bjI"; FPO'5]r];'|”_i*Y(:§“."b_uuY_Li'_Fy_"$lf1'¥1»ii\(§ii*§‘.§_.i'_I_ii_3_) :"_iu.‘i-a",_n’‘iJlrja"L.9-_n.i."wi "39':
..J.=aa 13¢“» r-i-‘]€,*€L5i;3'- ‘lri'7!.i'm_.l‘.'}:'\.1§‘:;¢Y"ni injir1i_k.ii¢i_i’iU"h.i_"?_Tw__a|r§mj_‘ fa;ji”iréW_1i_-W, gr 1
R'—r (=a'_h;\ iiTr(_§_
l_-
' .\ ‘ Fr’; ‘T'F|"l‘:éI7.~{‘¢' 4_(‘ ‘miag»; <2¢i1z*i,l2im imiiiiil
.i ~ 1 an 1 1;@;.~v>.n iniflh [<5'[|_k'0X\7&’i:ili1i';;:(|{ik-;'0:Q)))$_ ‘-
;1* ii -1.;1l<i:§>1* ‘}'2.€\1'.i1\’:,>
. .F\_i[@fifii:h);i_IhlE:Ei|€’fi1'B@i '_f@Jl<
. , , fL@I'~L';§:1i\ .=;%r;ui§;r.1»'_n iI
.._i .yv._. ‘;,L;_.>._.:.u\=L.1A_’<.._'.q-f_it,
. i-I
\\\\.;' V/, ,. .
. , jr1,. _.
7, \ K.‘
._/_ .1
l"»\'“\‘\l~ ‘ ‘ ‘ \ I \K_¢"’:~~ ‘M 1
' »\\_
'5‘.
\.*__/
. _-_-.i
_4
____.__+ '
\\__
:?'\1‘1;;1Ei§3~‘nf;§i_&_'g_\
.. -;r‘ .4,
_ ','_'_¢‘ »__.
i i r \,~‘ '._'»r~._:a.<.._\
i " i 7'‘~i~1i'?‘=-'.'@’:~“s "1.~. F is‘'-/’*.?,':"-|I—-:|-_'5 iq.
__' __
F5
~_ _/
Scanned by CamScanner
A _ w
i
\ . --.- .. .r_1.a¢_-1.;-; i
==- iR ’.=__a _.a-1“! _ -¢u~-~ .. _ 3
i a1 ¢i\\'!.,>\_ Qr , 5K
_\:.-_ .~~"."‘~L:-:'7 .0J i » it ,>
A
‘ ‘if
i
7"Y';-:’1 ff. M1 i §;1'1';ff]‘;§iy_]_§ji K i.
1T
‘ .:i4r._1;:=1r-"gainiilngj
»
‘ i g" i,ll mi :(‘ij”;;_‘;§)
L‘- _§i jI
jg.
W1i‘~i l~'.l= $7 ai?:n;:;;?;n1» r
i
n
’{r:tu'r1m;§1@
i \;’@.'f>\1»:>i~‘f;il1iI'c.
_ _1*rai u?.=.';Iimir:Y§It=r<1:'~i ‘
.-iéilfifl ’.
F 7: ~_\/-.73.! [3] I.
I- v7 '
.-_
x I ,_|_ l» Ii i
. 1I,"-
-.._§ofTI5.;‘.=lr\.ni.21£I.n :31 (9
9 i‘“i1.§f*L1IsI.r=l%.@.=v'ri\<@;‘w¢~ " *
' 1 - Q» iL°§Ii‘ri{iii?*§i.-- @A 515‘
>44 nréakiis Farmatif QT
~ -v -¢- -~» -v —..-. .. . ~ 1| -1 ~ —- F“-"‘—"i—n=—--—~ ——
_J ‘H -_
‘ ‘ P i i; iii ii" °~'»~E5. 6i(<§%_i !_~.;mi ;a;1:;r 551'-7;
~ .-<a~.-%~-‘ri‘-1-rm-iébirm.%=»\m*1»niram »i=.‘;»~ . r_nf. ,j9.,:;§_n._§3';_=“_—r:‘:r;l____;_ , _‘ ..-._._.'_.*._,- .-_A..- _' ~ ‘- » V — g_ z.
_
,. -\' ~='-».,‘.T__in [Q---\ ,~.£.~7i1.W..ri57:"j‘j Hf»
* -. V - vii; ¢r’a‘(;iar<:mi‘="r~,@;";1€:r§:r:1vi‘ii‘.@1‘=i_ ii_ ii -_. ~._.,__u\‘\v .__; A»/. ¥?lTC'.‘|__i_"_<,'_ ,‘film i1_‘,’.‘. ‘ ‘ i i',"=4;3,'i.?\
~ »~-~ —
In 1
\ yr--m»v\.,-'
i\‘»-- f~1‘t:l»i?"\:?_../>i i‘I
lfrv‘. H"
Scanned by CamScanner
Wg__¢:m_g_3t_=gmE _figg_mH_m_'§hv"_gfl_h_€g€_n gEUi_g%§_’__"' gE
aVgn “__vm__m_m%E
‘I’
E2;__ “Cg
W_‘V_‘
_\__A_ ,_m~_%_Vm_=mEe_o “gY_1‘_M4_m_=m_Ev_ W_1“___ TLl‘ j‘-_H‘
J
N
_"_
A5‘ Au, __’_J_“ _‘I
‘ __‘_
___‘
"mLmQ_ M/_(mHU_ %90Q_E‘V'm_Nm|_ ‘fi9w _Eg__gj
__|1
Xg5fi5qtg§_q__%g_QEEe_ __ym%_@_§flfi/_m¢Qgn__WEo_gN“‘Lco _coE_or_
jm__,:_I‘UF7\_‘>\K.?_'‘v?_L‘r_ w_cEmws_mx" _£gc¥fimo:wN>chw_a “_q_ mwWrM_§g I|_‘_IlI“l__iV_f\
iECg2g8
T __v_H_ h“_ ~_ “_
gag
_x_'_i_li‘lt‘I|,
A ‘E_'!'_:?
_m§gm_E
__t®Q3
_‘7' _
_@_GQ_Egg ___m_n_E__E“Dw®C%EgwQ_mCE__&s:_gC5mgg9€: C_NESG>_C_@a_®_UE_%_v2g__0$rm__>_m9_
N_W(_S_>_wM>_|_ 6v_%3__!5§__< mC3___M_
£_m_CJ__%_wHmwC_g_mEg/_
___ _
_ 2:gw_ _"w_§ ENEU
Egg
I8
@H®_D9_Q> _w__u_Q_2
Emqmm
_
'_v_‘~v_I'\ Lcg_I_gL_9’_, %a__m___ __g_cuhmvtx_m_wwmmgEhdQamafin §_E®E__gvw_g E_gOe_gwv_ %:_C90_o_gU g2atmvEm32Cm\w_m_§C@_flp_mg0n_m_QveE_
D__’g5D\_ ‘__G_‘_ Emucmgmg EEmNRU _9_§9_w_u
YI_
Scanned by CamScanner
iii H "I Ii'."i
‘~1
~, 1
@121
bab ini. anda dapat: " R a '
Sistem Pengangkutan dalam Organisma
Mernerihalkan fungsi sistem pengangkutan dalam organisma kompleks dan organisii1§';‘_l
ringkas '‘
Membanding dan membezakan fungsi sistem pengangkutan dalam organisma kompleks.‘
dan organisma ringkas
Mewajarkan kepentingan fungsi sistem pengangkutan dalam organisma
Sistem Peredaran Darah
Mengitlak maksud sistem peredaran darah bagi haiwan
Berkomunikasi untuk menerangkan struktur d an fungsi' j'antung serta salur darah dalam
sistem peredaran darah manusia
Menjalankan eksperimen untuk mengkaji faktor yang mempengaruhi kadar denyutan nadi
Mewajarkan kepentingan mengek1.lkan j'antung yang s'ihat
Darah Manusia
Mencerakinkan komponen dan knndungan darah manusia
Mengenal pasti kumpulan darah serta kesan menerima darah yang tidak se adan
Berkomumkasl tentang kepentingan menderma darah dalam konteks kehiduPpan harian
Pengangkutan dalam Tumbuhan
Memerihalkan transpirasi dalam tumbuhan
Menjalankan eksperimen untuk mengkaji faktor yang mempengaruhi kadar trans irasi
Membezakan struktur dan fungsi komponen dalam berkas vaskular pada *tumbuhaPn
Sistem Peredaran Darah dalam Haiwan dan Sistem Pengangkulan dalam Tumbuhan
Membandingkan sistem peredaran darah dalam haiwan dengan sistem pengangkutan
dalam tumbuhan
I
‘Gfa Q “*6 I
Scanned by CamScanner
-*' **1._""w
r\ |.___i
L_-
Ii __._._ 1
Hi 131 II J1
‘ ~ -j-,M_ r,»_1‘.-iI\,£L\~a—l1L\'/Mr.-
. _(t f14‘,._...»__ *._._
* * ‘ i>‘%i1@1@{3
* '5’. ‘*7 )) ‘J- in
g
\,'/'
ii‘Y>}‘i?¥‘?€Ei!’f74Ykiiffi
Ii151))
'{5:94)) 1.5-‘i'L”iE§f:,7§~3‘.i
‘ .~:1;§iwii* 1
1 "i>1.‘i..‘r-mi
I ii
‘ ""' ._?|f)i {G'g-:-'.»_'i_»>.1-";i\.‘l| ‘J,I_jgvfjf.U..£»!&.-Z:>»j!,l\_.<v;}Y_]\.]j _'. L___;_".
/».
_ 1 ., ,y',~ . ‘Z1 "I TI- II|--.1| i _
\J~fl‘7j_@}\=1i".'[E],_,
Scanned by CamScanner
\ i . .- \.,..\j‘n\\H J‘ j.
iw ‘ =¢-At it =§)i~I-' .i 1 ‘ J |. ",2...3..;‘\-."3»‘:_‘._];_f;\_,_}''|J'/1_-/\1‘~_._:i"|"1 _7-i.,..'.>a .“i;._'j.;‘_:.,M, a‘ g
‘ "‘ 7 _'/~‘.i\x_ - .'1.$9 A“mii....~ ‘- ';\.'~_1*.~ “.'"."~'1-!_-=~1..Q_I»n\ -i'‘)_\?_£jL1IDi’Iiili‘D». f‘I_;‘;] 1C-,.". .F_7.._""_J_‘M__;y .~5L;j.:» 1'-1. U.
2?* ' fix .~_{_‘.1-; .1 vi '(»'- \.:\\g"‘-\ 1?)-fD"“j’~.*‘-\1/'T)v|j LL "K-.1?<5’ i.if1fi7J.j'j{\li_ii[g'_h_&\'-‘ at (QTTH,-i'§@'-‘.'S;, r1>»€‘;i;-;",... jg 1
*3: "~ 1
_‘, j 9‘
i‘ ' ‘@‘“5.‘~‘:rw'i\’i‘i "
U“ "‘*<<*"*-~"‘4."-‘=ii" ~ L» *-if-m'm°r~?°\ 1j@j-"-Fhi..-.1n_‘:.1-;@.1’5.°_i.*%"a@1_2 3'»? _.;4_ 5. -; 3 6; Q ,
."'- L": iij./."§l.*r‘F1];;vL[‘< 1‘,
.- |__ .'..\_.j1. _\i \’\.._\i_,i.\ J *;,V._:__i’._.-_gvi“.~_ ,\1;.]‘‘I‘»?;j’TT_¥~g'—{.‘T.__h—-AfU
. ~~i~>.> )5-33' -.I1.r.‘.r-it?‘ fr.-i.-'=_1 7_i%1_2g_;1 _\] 3- ..i"
. /' h:,j_g.'.jNgs. ca ‘K (7,. " :"""' ,. , ‘Lil. 7.x, ».
ifA.
-"ii ‘: .-<1
"\‘t'~
._ ,.
i H <"- 'a i~;~'.;w~:'~_~.-m;:}~.| :'t‘..'vi~r>';\]3C \/?<y=T=»-:x’...'<j;:'.~a,‘;.~-_'.l—\ =-<~.=_@I ~\w;v .1. '
i"‘1V-ff/1.1;
.7A1 _'§‘-;=‘(r,V '11.‘ff L__. _fi~ Z:\_\
j“l
12:» j‘
Scanned by CamScanner
J )V,
>
J1)11 rS__J_Iy_;_ h__'_u/\rF4l__WVR-_I1\‘_I/_1_N/_L|M\_\/Wf\__\/h_/I‘_ld\,__I :_v_ I _‘__I__ _(/ I
/2\ I‘\/I 5Q’‘,/____'M_k (Z \“_L, I‘_5IL“{_; >_L__:|H_L_“.t‘_
\ \_>
\’
““:
Scanned by CamScanner
Neraca Nerflca
elektronik filekfrflnlk
. A/_; kn! A
.__~.
A 300 246
B 300 264
Rajah 3
Hitung kadar transpirasi dalam penyiasatan ini. 9
9. Tiga orang murid, Badrul, Azizah dan Murad menjalankan satu aktiviti kecergasan untuk
mengkaji kesihatan jantung mereka. Iadual 3 menunjukkan kadar denyutan nadi untuk
mereka bertiga sebelum dan selepas aktiviti kecergasan tersebut.
Iadual 3
».- | _ Kadar denyutan nadi ‘
-i Keadam (bilangan nadi per minit) bagi
“|
‘ iii“?.‘
5:"_:_ A ‘
Badrul Azizah Murad.
- Sebelum aktiviti 63 70 65
Sebaik sahaja selepas aktiviti 130 95 94
15 minit selepas aktiviti 75 71 75
mm-id yang paling berisiko menghidap penyakit jantxmg.
anda.
q jantung yang paling sihat.
— _\kr \' 1:
Scanned by CamScanner
W
K1
\
r’)
L
\ _‘_ “II _
aw“ \__7~_| \_
A > ~.-.\\,I, ;_— ‘ I _ /'
" ~\ -*’ I
‘ ;i17j; 117 ml}4;},
,\._,?;-ii); v'-,1;-; P’
-:1 n/ Q‘-S/_
;\ a;,>,~ _ w Q,,.__;»-Q_<1 mli‘fl
\\1_.,x,/; ._t_,__F_|__\
v;<1_iLm(;“-; £~i:uN.E‘ .1_%"‘
| _ *~;>-<:J!%;“w kMEidh'_'17)-,'/*‘Q’-l [15@i@l1I
. __ V. -—~___
_.;:;1~1i,~ms \ W
1/ -J.
.Y0‘‘||_,»_' /,4» ..
Z
‘\ ._ ~ ——;-‘-A‘: I
/. , ’ \_ ‘"4’ _,,M§
_4\L‘ ,--»~<> *__::_—_,_*-—-4
|__>‘ \_ ,. _ \ __- ./
\ I /-- \
**-_ . ' '~ — 1/§=\i'J'_F
E1311a
;l1_§2!\;Wgu1~. 1;; r'~;1_:‘
Scanned by CamScanner
i%F%
TEMA
$l88£l00o‘6§‘5‘Oi
Pada akhlr abad ke-17, bzlangan logam yang
disenaraikan dalam siri kereaktifan logam hanya
berjumlah dua belas! Mengapa?
Apakah perubahan dalam siri kereaktifan logam yang
‘ anda jangkakan akan berlaku pada masa hadapan?
i SQ 60 61 63
P*.=::r'>,:*~ N"madm P..m..r"" ‘EWu
50 90 I,-"
E-—l gm *74'1
‘1‘
Pembakaran bunga api yang \
berwarna-warni merupakan I_.
satu daripada aplikasi
L3‘: s=-4!3'22?“
termokimia. Adakah tindak
balas kimia pembakaran
bllnga api membebas atau
menyerap haba? Apakah
kegunaan haba dalam
Pembakaran bunga api?
Scanned by CamScanner
Apakah mineral?
-Apakah kegunaan mineral dalam
kehidupan hariang
Apakah siri kerea nfan logam?
Ba9aimanakah péses pengekstrakan
timah di Malayfsfa dijalankan?
l_ ""'
1. .
.~=*‘*““
r ‘pl
.4
Marilah kita mengkéii E
Scanned by CamScanner
I- 1 \4 , 1|A' _'
\1>~||1\n|p.\¢L1.1h.ui-l<)()()1)_»f\/1 ()|u||..¢:lml1l\r;|)u|1f|11(;<|r1ktgn|h1;u.1r|Iru .
nu 1l\‘1|1(1¢\|;|||| l\1?|\|11l|]1.'\|1 |1;||m|1, ¢||\|| :'.mnr.ln|;1|| IIIUIIIIJHII |r|l<1r<.1l»< |
I\><1.1m1||1l||l\ |nmn;1l|."nn| :au§,|1|1;n1 lr>q;;\|1\|nn|1g|kuI k(}f(:;1kll[11I|I1y|lrrhdr
my n ‘,vpu|l| y.'1n@1 1hlu|1|ul\l\.1n <1;||.'1m |;1|;1h mh l>;1vv;1||.
Kereaklifan Kalium
logam Natrium
terhadap Kalsium
oksigen Magnesium
bertambah Aluminium
Karbon
H1, Zink
u1 , If. I-lidrogen
Ferum
L-~.; Timah
Plumbum
H, c Kuprum
,. Merkuri
Argentum
Emas
Berdasarkan siri kereaktifan logam ini, kita dapal menenlukan cm logam
sepem nnclak balas logam dengan oksigen, asid atau air I-<|ta guga dapat
mernahanm bagaimana pengekstrakan logam daripada bmhnya dapat dllakukan
Isu perlombongan logam juga boleh diketengahkan bag| menlngkatkan
kesedaran lentang kepenlingan pengurusan dan pembangunan alam
secara lestari.
Kata Kano!
O Mmeral Q Siri kereaktifan logam Q Slfat fizlk
9 Sebatlan semula jadi Q Tindak balas pemanasan O Slfat kmna
Q Unsur Q Pengekstrakan logam O Relau bagas
O Kerak BLIJTII 6 Isu perlombongan Q Sanga
Scanned by CamScanner
.- . i =1 M5;'g:i.¢-‘ ‘.H ~:.-
4, .1!-‘i"».~.
Kellelbagaran Mineral ’ ~ .~ ,.;./-9’, q5_‘,,",;'.',
dPféhniirkkgg gfi1 mbalr foto 4.1. Gambar foto m. i. menunj.ukkan pelbagai. ].€l'll.S batuan yang
bemuk dan t Sm erak Bumi. SEN-Hp ]€l'1lS batuan m1 berbeza danpada segi warna, struktur,
e stur kerana batuan mi mengandungi mineral yang berlainan.
, ' \\ '\_ Apakah nama .
-.._._~5-y,".:?v“'3:r-‘_?p-1§p-.er‘rn.»,,w.‘-I*§‘I.)L_,:»__._ __';~_*. batuan yang
»§'.‘,,'_ ~ - -71; beriainan ini?
ii?y,.,\:.f' _ I (J)
. ~<:-=~==.~.~:= Z}‘.-.x_t--a . ‘-.~“.~\ . r ., iI
I \*—¢<;_$._'§--aI-"'_‘,'1'
“ ‘~‘\‘T~r'Z=.@-3_=“_-=~'.-_~-=';j4‘~’" '
. _.{j_. '
I'-
Gambarfoto 4.1 Pelbagai jenis batuan yang ditemukan INFQ SHINE
dalam kerak Bumi
Mineralogi atau kajian mineral
Cubalah anda teka, berapa banyak mineral yang wujud merupakan suatu bidang sains yang
di Bumi ini! Kemudian, bandingkan tekaan anda dengan aktif kerana bilangan mineral dan ciri
bilangan mineral yang disenaraikan dalam laman sesawang mineral semakin bertambah.
yang berikut:
\_.3,~, '--_1~_}.\,-,<_-_“\_ f‘r-_ “ . _ :3_-.I_ -.w.-_-_“=._'.,,¥.4.;*1;_‘*<1_J.:. ,- :'_\
.
,W‘~1__ A::.4
' httpl/Iinks.andI17.c0m/BT_ 2..5--'___ "ia‘--~ ' ,.-~_~'. '1. 3 _ ‘ ..L__.- »‘--»"‘\>‘~';@‘-,»_z;--
Salns__124 dan kiik ‘Recent Trdak lama lagi, semua kereta ;
new minerals’
, Ydiaensgelmaeknagngduignaankatiknapnedtreonlgaatanu r1F;:;
IE?‘ kereta elektrik. Hal ini aapat 1
H:
Kr»'- .'.. ,.7. I ,1‘. ,r . ._ __ ' direalisasikan dengan .
dua mineral yang dap:-git‘ =
Adakah tekaan anda hampir atau jauh daripada bilangan "?¢"9"af»"k@n bateri I
mineral yang disenaraikan oleh International Mineralogical
Association, IMA? V»'°iba_i"a"h.IhiumD-»u::aanm;rlnr¢eomrzir\aiiiia*'»;az.xiii .
" >‘ - "{-Z€';;i£5f::‘,-'§rl'~.- ->' " ‘
i
g
,
KPM
Scanned by CamScanner
7' ,__
‘ I‘B’ b 4: Kereakti-fa. n Lngam
1 Kepelbagaian Bentuk Mineral dalam Kerak Bumi
l Mineral ialah unsur atiiu aebatian pepejal ygnlg) wuiudaecarla selniula jadi dengan strukmr
, hablur dan k0mpOSlSl imla yang tertentu. e agar mmera ter andung dalam batuan yang
- d1xemukan dalam kerak Bumi. . .. .
Mineral yang dapal ditemukan dalam kerak Bumi terdiri danpada yang berikut;
P
Ungur seperti emas, berlian dan perak
- ' ‘Y! "»‘LL,.“1'1‘-i‘;"'~~._ i I ' " 1-:_"_‘lm: '3. _ :.5;*l"'_‘ "5 l ,
f~ .,
.' ~ ». ' . --*@-"‘- _
..pi . . ‘..__, i » -41,»,-I _ I ‘u . -~‘F'~a>-,>~._":'+’ l V 1 ¢a“~,, _ 4' =iI K
‘_
L .-,
Q \ ' \ A"),-¢ KQEN *1.‘ u
\ $3 t - ’y" '
. » 1. * >5 .7% -‘T’
.-»-~'-, 5. 1 =-M5‘ - .;. V~11" '5
lI"‘5:"
‘ Emag Berlian P€I'3l<
Gambarfoto 4.2 Emas, berlian dan perak
-1"‘ Sebatian seperti bauksit, hematit, galena dan kasiterit
Bauksit Hematit Galena Kasiterit
J Gambarfoto 4.3 Bauksit, hematit, galena dan kasiterit
-‘ Nama biasa dan nama saintifk bagi sebatian semula jadi dan gabungan unsumya adalah seperti
~ - yang ditunjukkan dalam Iadual 4.1.
Iadual 4.1 Sebatian semula jadi dan unsurnya
g A Mama biasa Mama saintlflk j Gabungan unsur
. _ Hematit
Ferum(lll) oksida Ferum, oksigen
_g 1 Kflfiitarii
. ., -
Stanum(lV) okslda- ,, Stanum, oksigen _
Kuafla Silikon dioksida V Silikon, oksigen
-‘ . ;g;i_’_ (t;i]il;i._ja|§imlnium) I Aluminium oksida ”' ‘A Aluminium, ‘M
-*< Galena (bijih plumbum) Plumbum(ll) sulfida ‘ Plumbum, sulfur
.1 _ l1, ' . /__l_ , .._ ' *-'4‘; g ..-— ~-,. I I~_~
a a a~ - ' -§,_W-.'.;.~ f~._ j;;."_',:“‘,";,:d_. _.-_i;.- . _ "-. . Il
" = Kalsh Kalsium karbonat Kalsium, karbon, oksigen. __ . H
' V _ ‘ .' Y‘. '~»-. """t»-‘:5’: "’- -:~ 1",‘.
» - . -.~'r‘ ' "=:.;r ., 2: ,4-L‘; -
» "IN;r\_ VL'»‘.~..\.‘&.V13i?%f:_Ev'_*'~]“' 'T3';,2!~¢¢i‘, ‘"I1" ll
“gmI11‘ W "J 5 “'
_,!r--'-:Ei'-"'‘,-;-.~:''r..;_‘;~v‘;P--/~-=i'‘Ai.&''!'--.4".-.5',q—-"_ '- ,_‘45ga:-."-.Q_v~-.'
r ‘J
Scanned by CamScanner
1
Sebatian Semula Jadi ialah Gabun9a" Sebatian seperir
yang clilunjul<l<an
ll dalam gambar
lolo ini mempunyai
nama biasa. laitu
bauksit atau bijih
aluminium clan nama saintillknya
aluminium okslda. Siapakah yang
lazimnya menggunakan nama
biasa dan nama salnlifik bagi
sebalian lni?
Kalsium silikat merupakan Sebatian
l semula jadi yang boleh cligunakan
sebagai bahan tambahan dalam
makanan manusia.
foto 4.4 Kuari batu kapur
Batu kapur merupakan suatu mineral yang mempunyai banyak kegunaan dalam kehidupan
harian seperti membual jalan, permukaan meja, bangunan dan sebagainya. Adakah batu kapur
merupakan sebatian semula jadi yang terdiri daripada gabungan beberapa unsur? Mari kita
lemukan jawapannya dengan menjalankan Aktiviti 4.1. Kemudian, jalankan Aktiviti 4.2 untuk
membuat persembahan multimedia tentang contoh ciri mineral semula jadi dan kegunaannya
dalam kehidupan harian.
" '.. 1
. ~ : Jr"~ '.-: ~;,.\i~@l n1.i1-L.r*-nQ. ‘?.‘.a¢_w-a.~Pr»».L*.rV~- .\.‘nI.~~~I--.'‘l-’‘r r
w‘ It‘Q5-‘ iVf : ._)
Sebatian semula jadi ialah gabungan beberapa unsur S_
Tujuan: Menunjukkan bahawa sebatian semula jadi ialah gabungan beberapa unsur “
Bahan ‘
Serbuk kalsium karbonat, air kapur dan asid hidroklorik cair
Radas
Tabung didih berlabel P, tabung didih berlabel Q, spatula, tabung uji, penunu Bunsen,
penyumbat getah dengan tiub penghantar, corong turas dan kaki retort
Arahan
1. Masukkan satu spatula kalsium karbonat ke dalam tabung didih P dan tabung didih Q.
2. Tuangkan 10 ml asid hidroklorik cair ke dalam tabung didih P
3. fneeztafiigniusufiandradas untuk menguji sifat gas_yang dibebaskan dengan
Ya 9 8 am air kapur seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 4.1.
Scanned by CamScanner
Scanned by CamScanner
,5 1. 1-.:1-,. V ._ ~ ~ y, . .3 ,- ' ’ ~. i ,, *-. ,. -Tl: A - .I\ . >1- I -J ~ » i,4-.. .'. .
s _- - -" _ ;'- ; “ 1~5','.-‘ _{4'."-~r "4" . ivW ‘:1 1' 1\'
y‘ .- -_ ah‘-.1 ii
.'- i -' 1 ',a; '., !‘J'\1‘ ',“*'r ' K ‘- H ' h_ yr‘. 5-I \ lg_,.» 1&1 .' -"‘.¢I "i"i_;‘\- ~ v’ ‘nu.
AI '. \' T
|’\ 'v~'. \'3 . 1
.1.‘-_ .-'>J,“;‘~__ _\- .:,. =.> ' .=1‘ n ' - -~ »_ --.---.»-~*-.* "
.' 7 . ,‘' 1. r 4} , \ .- N?“, lg‘i, .
I‘ . _ I _,‘__ _ .. . _. r
93¢: T.’‘Q '1'-I¢*€v' "'1r,“' "'*‘ 1. ,6,
_ a__.'. 1_\ ._ . K fr ‘I »_-__.0 __ ,-'_;;.:'" "-<‘J“\'I.‘?£-§|‘~"‘F~-2“'Wv_-JI .:%Jj,j;*~I.-1~-‘1_1_:\$.¢;v' :
'I5.‘‘*.>-1", ;~:.:S-pr=y.~.;-.\y ll H T’ '_ he 7 ‘gggafl; ".~f-1_.t"-/-‘l‘)&.
'1 ..->_ .=v' '9
4 .~
fa '1 L}~*{"»;_ I
INFQ SFIINS . ,_ _ . __; _., ,_,,.,. V. _;. __
‘*4’ 6' .7. I Q
Y.’ ‘'I_< -L1' Kalsium karbonat merupakan satu sebalian semula jadi yang wujud dalam pelbagai bentuk, warna H
dan tekstur seperti kalsil, balu kapur, marmar, kapur, terumbu karang dan cangkerang haiwan laut_
is.
é0~17:
-.‘!
,i‘Iv.-f ‘
11-.~.".-2f»'.-~'.-"-/1D1ig...7’.‘ i*?<1'. . . 1‘ .
' g ya-"r~=-*_
" {.0 - g:_- ,- C .4 g i i ‘“
l I'.-v~,i''-.f ‘ 1 1‘ ‘\
-.’,f,,-;1,--:5‘. <0 I .
I l. l’ -‘
1l ‘-
.4-."' 1' 9‘, ‘ _!
‘ _4
s-_,
Batu kapur Marmar Kapur Kalsit 4l
.- :n:‘l'¢l f.‘
,~3..,.’7V\ ’ I
--\
i=»>r~‘+ai.;§i ’‘\, '.
5.my'5.’._‘."‘>' .‘ 0 2.4,,’ ‘
7'2‘
w -’,
-_"|‘a.‘
-s‘f1I‘-In 3' 14£' 1 5;.“'1?-_ I. ‘~_‘I 4“ ‘
_i : I
LI:
Membuat persembahan multimedia tentang contoh ciri mineral semula ' Akt."".t.' 71l "
tPeeknngoglougniaan _I"i
65 jadi dan kegunaannya dalam kehidupan harian
Arahan
1. Jalankan alctiviti ini secara berkumpulan. "%~ T11 .
2. Cari dan bincangkan maklumat tentang contoh ciri mineral semula jadi dan
kegunaannya dalam kehidupan harian. Kemudian, maklumat tersebut dijadualkan 4
seperti yang berikut: \
Mineral .. . .. r Kegunaan dalam e
semula jadi Sm“ fink Sfiat kuma kehidupan harian y "
,1
l
O
gl
3. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda di dalam kelas. »
~.\-1-.2‘ ;r.;.. -. .*~ x.-»~>-=.»->* 4 - <-\ = W1
?'.\'-.".‘ " I . _ . - -. 4..,:'.- A-\‘ at '-ll’ -:5’ “iii, 5"
'- ‘ ' I,'J'-' ‘- "._.? --‘v. "" .-. -.-~' ‘»
I
x praktis Format” -4-'1 ’ .. ,.
1. Apakab mineral?
2. Nyatakan satu contoh mineral yang berbentuk: "
la) unsur
(b) sebatian semula jadi
3. Nyatakan dua contoh mineral, sifat kimia atau sifat fizik mineral dan kegunaannya
y 1<P_hid“.pa,1.1 haflan-I ; {Z
. ea Q
l gKPM
Scanned by CamScanner
1
l
I_
Yl Siri Kereaktifan Logam
1
' Banding dan bemkan timlak balas logam dengan okxigcn Lllllillll llLl;lI'il scperli yang Lllllllljukkgiy)
'- d.,|amGar11lmr lolo 4.5.
.
,1 _
N
*1
,,
;
/
I
1
. . I,
it (3) Magnesium lerbakar di udara (bl Bl-’5l l¢’Td'~'d"h k°P*‘d" "dam
l
;. Gambarfoto 4.5 Tindak balas antara logam dengan oksigen
Adakakhecergasan tindak balas logam yang berlainan seperti magnesium dan besi dengan
)1 oksigen sama atau berbeza? ~
. _, W - .. -<'"y|'f*"-42"’: \- - - > -~ " *-i-"i" 1 *"r"'1"~r*-*z'"ru\"
l '_ tindak balas yang cergas am tindak balas yang kurang cergas
i _ uantara logam yang lebih reaktif seperti D araFf,1. logam yang kurang reaktif seperti
, magnesium dengan oksigen, nyalaan U“ si dengan oksigen, hanya baraan atau
yang terang diperhatikan seperti yang
9=. ...:.7-—w;~—v:-< rubahan warna yang berlaku secara
._n._'4_.I,_;a._-».g<_
,' 'ditunjukkan dalam Gambar foto 4.5 (a). 0rlahan-lahan dapat diperhatikan seperti
-<'U"Uang ditunjukkan dalam Gambar foto 4.5 (b).
'1 '..:..-..'...~=...-.-l-“ ' ... A33 ". “ ‘. - > ~ - - ~»- ‘.-- .-_ .'.... ..;. .'
' Membina Siri Kereaktifan Logam
-; Logam yang berlainan mempunyai kereaktifan yang berbeza terhadap oksigen. Logam yang
_ ~ lebih reaktif terhadap oksigen bertindak balas dengan lebih cergas dengan oksigen.
f Siri kereaktifan logam merupakan satu senarai logam yang disusun berdasarkan kereaktifannya
terhadap oksigen seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 4.3.
mmmmmaia amm ca_. ._,n ~a l K
1- " -=1 1 vi-.'~'.l.l': ~ .r»..,,~.-,'~ . .\~._, ll
r - " - -;>»~.'.-»,'. A--..,. _1. ..-_,., ,,- ,_ _v,_. ,_y,.._.>..,-.,.._ I
x Rajah 4.3 Siri kereaktifan logam terhadap oksigen
,1 _ fir! Jalankan Aktiviti 4.3 untuk membandmg dan membezakan kereaktifan beberapa logam
I Yang berlainan terhadap oksigen.
‘J
la...41P."
Scanned by CamScanner
2'; “'1 O Ia
I
»-$1
"Qze -“i’"»"‘?-;.- ikzi Al$§_lYlE-l'.=!"Ql§Li -Tgg
Y4-.-. if¢fi§'*"
..' £1‘, P"!.,‘_ a£é§§:5-*?§5f
Kereaktifan beberapa logam terhadap oksigen
Tujuan: Mengkaji tindak balas peinanasan logam seperti magnesium, aluminium, Zink’
lerum dan plumbum dengan oksigen
Bahan
l-lablur kalium manganat(Vll), serbuk magnesium, aluminium, zink, ferum, plumbum dan
wul kaca
Radas
Tabung didih, kaki retort dengan pengapit, piring porselin, spatula dan penunu Bunsen
Arahan
Langkah
Bariaga-iaga
~ Gentian wul kaca adalah sangat berbahaya. Gunakan forseps untuk mengendalikannya. Pastikan
anda memakai cermin mala keselamatan dan menulup mulut serta hidung semasa mengendalikan
wul kaca. Jangan biarkan wul kaca masuk ke dalam badan. Basuh tangan anda selepas
0 mengendalikan wul kaca. serbuk logam boleh meletup sekiranya tercampur semasa
Hablur kalium manganat(Vll) dan
O pemanasan . Pastikan kedua-dua bahan ini senliasa terasing.
~ Pastikan anda memakai cermin mata keselamalan dan jangan melihat secara terus nyalaan atau
bunga api yang dihasilkan oleh pemanasan serbuk logam dengan oksigen.
' Gunakan kuantiti serbuk logam yang sedikit sahaja.
~_T~»;;4;L~¢~>»-- Q-asst.-i~-——» -::'.~.4uIa._:_=L_...._».e,._:_ V .~.»_. _ _—_.. ..._.. .. _ - _._¢- 4.. . -.- ._ _ _ . ~
1. Masukkan satu spatula hablur kalium manganat(Vl|) ke d a l am sebuah tabung didih
yang kering. Gunakan sed ikit wul kaca untuk menahannya daripada terkeluar seperti
yang ditunjukkan dalam Rajah 4.4.
P. . Serbuk logam Wul kaca Tindak balas antara logam
""13 I
_ dengan oksigen
Pmsclin Hablur kalium
I manganat(VlI)
Panaskan Panaskan
Rajah 4.4
aki
2. Apitkan tabung didih secara mengufuk dengan menggunakan pengapit pada l<
retort seperti yang ditunjukkan dalam Rajah. 4.4. .. . kec,__|
. 3 . Letakkan satu spatula serbuk magnesium di atas sekeping piring porselin yang
Masukkan piring porselin yang berisi serbuk magnesium ini ke dalam tabung didih
yang telah cliapitkan seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 4.4.
Scanned by CamScanner
é- -
*/1;-;.} . ~. -.'..i1~. ~'-'€';;‘_,; ,'-- ,-5~
,1 = -'
J_‘ 1",” \-._ 1. C
'45 Z»#-., ‘$9’ ‘-J4."1J8‘
\' N -1‘- 511;0}";r_"7,~'§».". ‘§_f.--“T .'-T‘:-‘F
I-‘V
‘Y 02-”
#¢5yQ‘A1._'-.._~Z'~ ‘1i:~-w'.~ ' "~-;,2 ‘,l k
-r
:'. 55»*y',\.'_.,/l
._;t"~"Q,:'v:".;-2 4+¢:-"\:
Q‘"~11iV0K.1;AL-.a"“4
yf,g:__gt-“*14?/‘P""x-_..‘.2-I >74. 3%.-¢¢.:~, 1 . I-5:_';,<:\r_.
-r __¢_~f?4d_._- h
"- y‘EH\!7-;‘*‘
4, Panaskan serbuk rnagnesiurn dengan kuat. Kemudian, panaskan hablur kalium
m5ngafi<‘:‘I(\/H). ‘
5_ Pernatikan kecergasan tindak balas yang berlaku
5, Catatkan pernernanan anda dalam jadual. Rakarnkan gambar wdeo dan/atau ambfl
garnbar foto tmdak balas yang be-(|akU_
4 ' 7 Ulang langkah 1 hingga 6 dengan menggunakan serbuk logam yang dgsenaraikan
2.’ ' dalam jaduai yang berikut:
Pemerhatian
- . Kecergasan tindak balas dengan oksigen
6‘'0 Tandakan ( / )jika berlaku dan ( X )jika tidak berlaku
'‘=t“--}‘l~4.?':'’ Logam Logam Logam Logam * Logam Logam
K; ‘ bernyala
7 bemyala bernyala membara membara
dengan dengan dengan dengan dengan
‘ A amat cepat periahan terang malap
cepat dan dan
V‘. terang terang
“A
45
,I
V;
1 -0
1.
.-!_ Magnesmrn é
Alurnimurn
(‘A-§'.~‘ ... Zink y‘
Ferum
50
b Plumbum
v
Soalian
7 1. Lengkapkan persamaan perkataan bagi tindak balas setiap logam dengan oksigen.
I
(a) Magnesium + oksigen ——> _W#__y_;
(b) Aluminium + oksigen ——+
(c) Zink + oksigen —~>
(d) Ferum + oksigen ——>
lie) Plumbum + oksigen —>
2. Nyatakan hubung kait antara kecergasan tindak balas dengan kereaktifan logam
terhadap oksigen.
3. Berdasarkan keputusan daripada aktiviti ini, Iengkapkan urutan yang berikut untuk
menunjukkan susunan logam mengikut kereaktifan yang semakin berkurang
terhadap oksigen.
—> —-> F?-1‘.i’“:'=%-.<y~‘1§’".';3—> in —> E~,‘f:;1f’i1f;\.~a>;i=§E~;§-:75‘-.~§i
Scanned by CamScanner
Kedudukan Karbon dalam Siri Kereaktifan Logam _V. ._._-.4'|1
Kcdudukan scsualu logam dalam siri kc-rcaktifan logam 42$
bcrgantung pada kccergasan logam tersebut apabila
bertindak balas dengan oksigen. ljolchkah kcdudukan fL__M_INDA _
bukan logam seperti karbon dan hidrogen dalam siri
kereaktifzm logam dilcntukan mcngikut kecergasan karbon * Tulisl-ari 5
dan hidrugcn dengan oksigen?
5891 tmdzia mgaa. M“ l '
Mari jalankan Aktiviti 4.4 untuk mcncnlukan
kcdudukzm karbon dalam siri kcrcaktifan logam‘ ' kamf’ d""'9a" a‘~§d(§3q l
t. h'o'°9""‘ °e"9?=fi chap‘ K ‘
—‘\; y
Kedudukan karbon dalam Slfl kereaktifan logam
9 Tujuan: Menentukan kedudukan karbon dalam siri kereaktifan logam melalui
" pemanasan bahan yang berikut:
(a) Zink oksida dengan karbon
(b) Aluminium oksida dengan karbon
(c) Plumbum(ll) oksida dengan karbon
Bahan
Serbuk karbon, zink oksida, aluminium oksida dan plumbum(Il) oksida
Radas
Mangkuk pijar, spatula, penunu Bunsen, segi tiga tanah liat dan tungku kaki tiga
Arahan
filhmonstrasi oleh guru
rhatikan guru membuat demonstrasi dalam Iangkah 1 hingga Iangkah 4 yang berikut
dengan berhati-hati.
1. Masukkan satu spatula serbuk karbon dan satu spatula serbuk zink oksida ke dalam
sebuah mangkuk pijar yang kering. Campuran serbuk itu digaul dengan sekata di
dalam mangkuk pijar tersebut.
2. Letakkan mangkuk pijar itu di atas segi tiga tanah liat pada tungku kaki tiga seperti
9 yang ditunjukkan dalam Rajah 4.5.
Mangkuk pijar Campuran karbon
dan oksida logam
$°$“‘B‘“““"““‘
Keducl.kan|<arbonddan9"l
l
kereaktifanlogam
Psnaslmn
RaQ¢Ih4.5
Scanned by CamScanner
*2: i:t is4-4,4,’-i” -5 -CQ9‘! r
.3? * .~. -.|
u-’_.‘0
r
. -@143’QJ
A\$-E}
iUf L3 $1.1.-1?4‘ 15¢*4I.
211*“ ;si§*#.’l.-» sat‘xii?
hr,§;;““ » 0"' 7' P2}»‘iLi:I-".W'~6Aai:g'r1i"-i‘:i,13%. In‘ .1‘it .M‘,:-,3
_t‘
5*.)';"*~" ii_s
Panaskan campuran di dalam mangkuk piiar dengan kuat.
Perhatikan perubahan pada serbuk yang berlaku di dalam mangkuk piiar itu
Rekodkan pemerhatian anda dalam iadual
Aktiviti murid
ang langkah 1 hingga 4 dengan menggantikan zink oksida kepada aluminium oksida
dan plumbum(||) oksida
Pemerhatian Pemerhatian Kereaktifan karbon
O Campuran
,3-.
% Zink oksida
dan karbon
Aluminium oksida
dan karbon
P|umbum(||) oksida
dan karbon
Lengkapkan persamaan perkataan bagi setiap tindak balas oksida logam dengan
karbon, sekiranya ada
(a) Zink oksida + karbon —>
It(b) Aluminium oksida + karbon ——> I
(c) Plumbum(|l) oksida + karbon ——>
l Nyatakan logam yang kurang reaktif daripada karbon. Terangkan iawapan anda
Berdasarkan keputusan daripada aktiviti ini, Iengkapkan urutan yang berikut untuk
menuniukkan susunan unsur mengikut kereaktifan yang semakin bertambah
terhadap oksigen
Kereaktifan
bertambah 4-f-2+;-i“ ff
Ait .
Berikan satu aplikasi kedudukan karbon dalam siri kereaktifan logam bagi kegunaan
perindustrian Terangkan jawapan anda
Gariskan iawapan yang betul bagi pernyataan yang berikut
la) Jika karbon boleh menyingkirkan oksigen daripada oksida logam, ini bermakna
karbon adalah (lebih/kurang) reaktif daripada logam tersebut
lb) Jika karbon tidak boleh menyingkirkan oksigen daripada oksida logam, ini
bermakna karbon adalah (lebih/kurang) reaktif daripada logam terse
Scanned by CamScanner
'lP"‘..~-—< ~.u-L — ——— f_ _ _q,-_,>-.
l
Kedudukan Hidrogen dalam Siri Kereaktifan Logam 1
\'1w Kedudukan hidrogen dalam siri kercaktifan logam boleh ditentukan melalui interpretasi data l
'0
5 berdasarkan Rajah 4.6 dan Jadual 4.2.
Rajah 4.6 menunjukkan susunan radas yang digunakan untuk menentukan kedudukan
$ hidrogen dalam siri kereaktifan logam.
5
\ Gas hidrogen w‘ P'~'mb“k‘"i*" gas
_ /liidrugen bcrlcbihan
\ Comng iisel kering N3
3 (ias hidrogcn —-i> >:§ _ - Tiub pemhakaran
9
—:> M
V-‘I TT
\\ Asid sulfurik cair + Palmskan Oksida logam di alas
larutan kuprum(ll) I\‘\Y .\\ M1* \ K .1-iub_U piring porselin
$5 sulfal Fl 7 rf 7 l
._=_= ._
' -9 P3}0-!' J AS
‘Q3
1 I05 . -..__,
Q
42:‘?5 \-\\‘ /\.\n_ i.i-4Ué */‘v*
O 0\\~.
‘_.\n\y§'0.i''6:,%2\ ~%-M'0:54‘?’
\ Zink ,;._.;._._ i_______
\ Kalsium klorida kontang
\\ Rajah 4.6 Radas untuk menenlukan kedudukan hidrogen dalam siri kereaklifan logam
ladual 4.2 pula menunjukkan hasil kajian dalam aktiviti untuk menen tukan kedudukan
ETdrogen dalam siri kereaktifan logam yang dijalankan oleh ahli kimia.
Iadual 4.2 Hasil kajian dalam aktiviti untuk meneritukan kedudukan hidrogen
\\fi\1§ dalam siri kereaktifan logam
S Campuran g Pemerhatlan y, lnferen_s _
5_ Li , __' _ ‘_ __‘ ‘i',‘~.v_v_...
V _7‘..77V»‘_ .,_-, ‘ii. ,- V . _ .,-,5, j__'A,;_,F| -- _v- \
9 A Hidrogen dan Aluminium oksida tidak berbara. Hidrogen tidak menurunkan aluminium
9 aluminium oksid8 Aluminium oksida bervvarna putih. oksida.
\ Zink oksida tidak berbara. Zink oksida Hidrogen tidak menurunkan zink '
berubah menjadi kuning semasa panas oksida.
\ Hidrogen dan
zink oksida dan putih semasa sejuk.
Hidrogen dan Ferum(l|l) oksida terbakar dengan Logam ferum dihasilkan. Hidrogen
\\\\9 ferum(lll) oksida terang. Serbuk perang kemerahan
berubah menjadi kelabu berkilat. menurunkan ferum(Ill) oksida kepada
9
ferum. '
Hidrogen dan
$9 plumbum(ll) Plumbum(ll) oksida terbakar dengan Logam plumbum dihasilkan. Hidrogen l
5 oksida
terang. Serbuk kuning berubah menjadi menurunkan plumbum(I|) oksida
\
kelabu berkilat. - kepada plumbum. V_ I
Q Hidrogen dan
kuprum(ll) oksid8 Kuprum(ll) oksida terbakar dengan Logam kuprum dihasilkan. Hidrogen
sangat terang. Serbuk hitam berubah menurunkan kuprum(ll) oksida kepada
menjadi perang. kuprum.
-Berdasarkan keputusan yang cliberikan dalam Iadual 4.2,
(3) Gariskan jawapan yang betul tentang kereaktifan hidrogen.
_ Hid1'08¢I1 (kurang/lebih) reaktif daripada aluminium.; 1
mew.‘ ~!'
T1fi\ifi'a55; (ii) I.’fi<dYg°Si¢*1(1<\1rnI1g/lebih)real<tifdaripada zink.
' _ i-;..~. ' -
Scanned by CamScanner
Fw” ,~-an lii
. mi) Hidrogen (kurang/lebih) reaktif daripada ferum. l
.— (iv) Hidrogen (kurang/lebih) reaktif daripada kuprum. '
Q
' (V) Hidrogen (kurang/lebih) reaktif daripada plumbum.
r (b) Nvamkm logam yang lebih reaktif daripada hidrogen.
I
I (C) 3\ll-'8lflkan logam yang kurang reaktif daripada hidrogen.
¢..¢v"" '
Kesimpulan Kedudukan Karbon dan Hidrogen dalam Siri
Kereaktifan Logam
Daiam Aktiviti 4.3, anda telah menyusun logam mengikut kereaktifannya terhadap oksigen.
‘ ~.unan Yang anda telah buat itu adalah sebahagian daripada siri kereaktifan logam. Dalam
1-\ii\'ili 4.4 dan interprclasi data dalam Iadual 4.2, anda menentukan kedudukan karbon dan
ifid,-ogen dalam siri kereaktifan logam. Walaupun siri kereaktifan logam ialah susunan logam
en ikut kereaktilaiiiiva terhadap oksigen, kedudukan bukan logam seperti karbon dan hidrogen
xgjiituiijukkan dalam siri kereaktifan logam seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 4.7.
Siri Kereaktifan Logam %iSains'Duniaku g .
" Bateri litium akan meletup apabila
K . Kanum dipanaskan. Oleh sebab itu.
penumpang tidak dibenarkan
- --- V - ‘ untuk menyimpan baleri litium
y di dalam beg bagasi di dalam
Na i Natrium kabin kapal terbang.
-
Ca ~ Kalsium
,..-_-1, ._.-,,, _ _(
l Magnesium
Al Aluminium
Kereaktifan Zn iv Zink
I098!“ Fm" IN F0 SQINS
terhadap Sn fimah Arang batu merupakan satu
danpaga mineral yang ditemukan di
ii Pb Plum;.n:_
\ Hampir 80% arang batu
i Cu Kupm"—'m _ ini drtemukan di Sarawak. 19% di
-l. Sabahdari1% diSemenanjung
g 4_gl; Malaysia. Kawasan simpanan arang
H9 Merkuri batu Yang paling besar terletak di
A9 Argentum Merit Pila, Sarawak.
Au Emas
Rajah 4.7 Siri kereaktifan logam terhadap oksigen
-giqwyz-‘~7—_-4’-—v_—
Q’\""‘\' . .
‘l.
Scanned by CamScanner
j Pi-akzis Fain-matii 4.2 ’ pg_ g
1. Apakah siri kereaktifan logam?
2. Rajah 1 menunjukkan tindak balas antara logam X dengan 0k5i8en dalam “dara-
Rajah I
(a) Adakah logam X reaktif terhadap oksigen? Terangkan jawapan anda-
(b) Logam Y hanya membara dengan terang apabila bertindak balas dengan oksigen.
Adakah logam Y lebih atau kurang reaktif daripada logam X? ‘I
(c) Jika logam Z tidak bertindak balas dengan oksigen, susunkan logam X, Y dan Z
dalam siri kereaktifan logam berdasarkan tindak balas tersebut.
Kereaktifan i
logam C]
terhadap
oksigen
berkurang
3. Gariskan jawapan yang betul tentang siri kereaktifan logam.
(a) Logam disusun dalam siri kereaktifan logam berdasarkan tindak balas logam terhadap
(karbon/oksigen).
(b) Logam yang paling reaktif dalam siri kereaktifan logam ialah (kalsium/kalium).
(c) Siri kereaktifan logam diaplikasikan dalam (peleburanlpengekstrakan) logam daripada
bijihnya.
4' la) Nyatakan logam yang paling reaktif dalam siri kereaktifan logam. _~
lfb) Nyatakan logam yang paling tidak reaktif dalam siri kiereaktifan logam.
5. (8). Nyatakan dua 1111811! bukan logam yang dimasukkan kc dalam siri kereaktifan logam-‘ :
(b) Mengapakali dua unsur bukan logam ini dimasukkan ke dalam siri kereaktifan ingami
l
PKiP-sa L._ ._Ma
-i-—-ia Scanned by CamScanner
K _‘ '___<S"’ _, \ . W; ,
J“-' .
I Bub 4: Kereaktifan Logam
.;|h.
i
° Pengekstrakan Logam daripada Bilihnya
.. ._.._ %fMa/aysthku
Pengekstrakan Logam r"
Peiigckslrakan logam ialah pluses untuk iiicin|wi'iilcli l3l)ll(j8l<.'3ll'il|m'.lll l')H!-)| daripadzi
,<csii.ilii logam tliii'ip.id;i liijiliiiya. l)L‘l'll&llll{;ll] huliiiiig luiil bijihiiya oleh syarikal ieiripalan di
.1lll;lI‘2\ kcdiidiikaii k;ii"huii dan hidrogcn Ll‘-llzllll siri Malaysia.
kcrmilatilliii logam dcngaii kiiisdnli yang iligiiiinkiiii untuk /ill/).'///II]/(S. ai idI I 7. corri/B T_S0irir;_
' iiieiigekstrakkaii logam dmipada lvijihnya seperti yang 737_2
ditiiniukkaii dalam Rajah 4.8.
ml"All -
Siri Kereaktifan Logam ti-‘
El '2?.2EIl'mll.
F K Kalium __ _ . .... .. ._ _. __ .-_.¢..»~_...._ .__ . Bagl logam yang lebih
Nah Natrium tinggi daripada karbon
‘i Ca Kalsium Pengekstrakan melalui dalam siri kereaklifan
1 ; eleklrolisls sebatianlogam logam, pengekstrakan
M9 Magnesium " dalam keadaan lebur. logam daripada sebatian
logam tersebut adalah
AI Aluminium melalui elektrolisis.
C Karbon
I
‘ Zn Zink Bagl logam yang lebih
.. > rendah daripada karbon
§
, .i..w..>¢- ‘" dalam sin‘ kereaktifan
.= A H Hidrogen
' Pengekstrakan melalui logam, pengekstrakan
Fe Ferum
penurunan oksida logam logam daripada bijih
_-_Z-4. ./. \
oleh karbon. y logamtersebut adalah
Sn Timah melalul penurunan
‘$1 vi 1,.-=L:w. ,~'>A ' ' I‘ l
.
oksida logam teifsebut
2' .Pb Plumbum dengan., _‘ VL 5 .i
l . »_ _ >'>..:.‘
-Cu Kuprum .__-—._-_1_.1¢-1-_-
1- Pengekstrakan logam dilakukan
melalui pemanasan terus
.Hg. sebatian logam tersebut.
Merkuri
¢._-._¢-|—11-__.-_-
"
Wujud dalam bentuk unsur
l Argentum ‘ dalam kerak Bumi.
.1‘
r
,_ - -..--,_.,,.,,
7 Au Emas
-_ ...._---.------
Rajah 4.8 Siri kereaktifim logam dan cam pengekstrakan logam daripada bijihnya
Wl-[£21
KPM
Scanned by CamScanner
_ * ‘ if
" Proses Pengekstrakan Besi 0 Campuran bijih besi atau oksida besi yang
~- _ dipekalkafi, arang kok dan batu kapur
Pengekstrakan logam besi daripada
bijihnya dilakukan di dalam relau dimasukkan ke dalam relau bagas melalui
bagas seperti yang ditunjukkan bahagian atas relau bagas.
dalam Rajah 4.9.
‘§-—i-—ulIII|~IIIF-'-'
l-ii Relau bagas
Semburan udara yang sangat V
panas dipamkan ke dalam
relau bagas melalui bahagian
bawah relau bagas.
2-'-*~' '. ._.~
Sanga dikeluarkan
Leburan logam Q
dikeluarkan \
Rfljdh 4 9 Pengekstrakan besi di dalam relau bagas ._-.*-_.‘ -. _. .,_ _
Scanned by CamScanner
- F9* " "*-. ‘s~.¢r\<'~/"1
- ~3‘;?-$¢§qW>-~.¢_='-.\>",‘.$-1*:_,'§’;~’~.;:-*3.‘-.1*_.-l". _-‘vi: ' <3111' _
I _'.'~:3'-:11‘-¥'?T.“T1""'".'~.'."“.-' :
_ . V *5]. T‘..-i_.- I Z ~v _ _ w in y -_-1 ' ‘-2. .‘ . *!___:_.¢§-fa.‘
2. B‘ab 4:' Ke' n.-aklllain Lo‘-g'"am*5‘ 1~""~“».
9) .Tllldfll\' balas yang laeilakii cll dalam relau bagiis pada suhu yang tinggi .1. __"_.."r I
\ ' . . Ii. -
Penghasilan ferum P
- Arang kok atau karbon bonindak balas dengan oksigen dalam udara panas untuk i
menghrisilkan karbon dioksida dan ham i
_l
Ka'b°" + Qksigen —-+ karbon dioksida
' Katlbfn dlolgslda Vang l9Fl18Si| bertindak balas dengan arang kok panas yang selebihnya
un u mem enluk karbon monoksida yang merupakan agen penurunan yang kual.
I Karbon dioksida + karbon —-> karbon monoksida I
l
-i
0 Karbon monoksida clan karbon menurunkan oksida besi kepada besi.
r-"' erum(lll) oksida + karbon -> ferum + karbon dioksida
‘I171erum(I|l) oksida + karbon monoksida -> ferum + karbon dioksidD)
ll Ferum(ll) oksida + karbon -0 ferum + karbon dioksida '
—> ferum + karbon dioksida A
l Ferum(ll) oksida + karbon monoksida
Penghasilan sanga
~ Batu kapur atau kalsium karbonat terurai unluk membentuk kalsium oksida dan
karbon dioksida.
ll __Kalsium karbonat —-> kalsium oksida + karbon dioksida
' Kalsium oksida bertindak balas dengan bendasing seperti pasir atau silikon dioksida
dalam bijih besi untuk membenluk sanga atau kalsium silikat.
l Kalsium oksida + silikon dioksida —> kalsium silikat l
9) Pada suhu yang tinggi di dalam relau bagas. .
' ferum yang dihasilkan akan melebur. Leburan ferum inl mengalir ke bahagian bawah ,
relau. Dari semasa ke semasa, leburan ferum dituang keluar ke dalam acuan dan if. I
dlbiarkan menyejuk dan membeku. Leburan ferum yang membeku ini dikenali sebagai
.3
,
besi tuangan. ,
' sanga yang dihasilkan akan melebur. Leburan sanga ini juga mengalir ke bahagian bawah
relau. Oleh sebab leburan sanga adalah kurang tumpat danpada leburan ferum, sanga
terapung di atas leburan ferum. Dari semasa ke semasa, leburan sanga dikeluarkan dan
digunakan untuk membuat tapak bangunan dan jalan.
at ‘fi;i!5'ai¢-;.'\z_._<.i-a1ig=m._
.1-.»....*.. Q‘ \. i . '_.-.g..~.~Q' :\-1!.“’ .»-'.-*;fL._1'_- ' ;"' 4;4’ .'\'..~-.;_'u"i.l_~. '»".‘!->:'i;_§:4_g€-1' .. .' ..i:z;_.i,.w5
v¢' ;a"Q'“_..‘- =».,.""'¢-_'* ill-iv'? ._‘
--“F ,_.,_.,..;..-->~
Aii
Scanned by CamScanner
2&3?=.a-..'!-,'~"»--.i=‘-2".i-‘!1°~»,-.1»1i~'\.-i".;.-'‘..‘v--»‘-¥~'i-*..,n'»i;".~~»>.P.7“~"~".e--",;-~.'.f-3'n£‘*-_~l\,‘i--1-.~517i»'"-*"§--".1‘.?*~-,P,-‘-$1i.'ri"".="~i3"7/p1~~_.<‘|*“.7~-.;5*-'|i“'-.‘."1»e“‘>~-'!-\J_‘' -9--S‘"'I~11@';;T1¢-'5..£. .'"-V' ‘_l<z‘xl‘...l-.1n¥H.‘»._..‘lq.a,.
.~»'-_":'--*",.''<'-.'_<1~i>W-*_ui ‘ .-12-»‘p--ri"'-,*-s.‘.-..'m“'~i,'-*_Y-~'.~,_~,'_._"I‘..‘~-"-?'- ,_... . ‘'*<.5l*.'“-i~i5f-_. *a'=.-l_ii:i
'vi=~s'‘»._1» -1}"
,I
Ak?'Yl_t.l..§fi?7.‘Y '}'#\'=lr' r '
/'_~‘v.i_31"‘,. 2’, I 00
?4%'1‘i*‘#'i Membuat persembahan multimedia yang menerangkan bagaim
.~“ Peflgekstrakan logam dilakukan berdasarkan proses pengekstrakan .
besi dan timah di Malaysia ktwm
P
Arahan pellggunaan
i-I 1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan.
teknoiqg;
k.. I “ I
.3N»-._1..-_4\$'‘,f’\‘;',;§.~‘¢-&4.r4\-_1'.\_ l‘*_'-lfr
j/""¥»r__:1."’if§§'
iiiléi“ 2. Kumpulkan bahan daripada pelbagai media tentang bagaimana logam diekstrak
o8%}7u¢{f}.§|n'c-ii; I dalam sektor perlombongan di Malaysia. _
i.'I‘_r..l1'-‘ 3. Contoh laman sesawang yang boleh dirujuk adalah seperti yang berikut:
.v- -‘ ‘I 7- . ' Sumber mineral di li“ v Proses pengekstrakan Eli
I7
T" "4 4 -0_.,4
'1'
Malaysia E .515" timah di Malaysia ;’_.5| .._ _ .:I1_
hrtp:///inks.andl17.com/ http://li'nks.andll 7.
_J, :-:"-
BT_Sai'ns_14O com/BT_Sains_140_2
'.'Ir,.'¢_
TE.’-':-.‘1i
‘I 4. Bincangkan proses pengekstrakan besi dan timah daripada bijih logam tersebut
5. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda dengan menggunakan persembahan
multimedia seperti MS PowerPoint.
lsu Perlombongan di Malaysia
Isu perlombongan di Malaysia dan impak kepada hidupan dalam konteks tempatan atau global
Hdalah seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 4.10.
Pencemaran udara ‘,-inn:
PBfl99""aa"
Pencemaran
¢_ ._.-~.i_ Rajah 4.10 Isu perlombongan di Malaysia dan impaknya
l Mari jalankan Aktiviti 4.6 untuk menyelesaikan masalah isu perlombongan di MalaY5ia
l seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 4.10. A
\- KPin "
‘i Scanned by CamScanner
fl i '
.~
‘ =~-;;:- w ;._!_.~- .‘ _,.~ -. v:'_
, F, ,.< 1 ,3,“ ‘,{‘§'<»'l<?_~ §‘@'<H ‘ "',~'~L '1 “Q!”wJQ.~-~0‘1.IL4§5-'-._~*. 4~J‘~~“l~g_ !-'¥"~.;~.»‘~.f»~4€-l.~.-‘.¢f<,}.r;‘' in0 mfg' -1 ;.'~zv , V l -'
v. >T~7.--=' =-19|,‘ l l'._,4, -'
:» l~*§;‘~z1 {"12"why“ .g\_~‘*v.;,0;‘§_-;‘,,"’~.'l-PlJ8"5';
=.»<K_im» *1 -= “~51?! » ‘~" * rr in‘*"~‘.<=-;#
4 '~. 4;‘-\5‘;‘§."*3,~.;?_-~"~ln.""l:"’w?-'la'-!~*‘K.’;<-¢~:‘ *§" ,£_.;¥_'1\.v.-§.‘'I;-2I_-'___,'-'1,- -YB"a'-h'*4"l:' - ’-' ‘. ‘ " . ~"-'r ...‘ .
~.')"?\@5
*1T1‘?>1-4Y<;~:1~‘;3§‘;“» _.,,‘- _~. .w. _-l Kereaktlfan Logam
'1',‘ _ lI 0 0 ‘fir!-"7;'_-‘F:, V ‘I"‘Ili\'o' J2‘-"'\_,.r-4'_".’£'l;;\: Y 1;, .,-.;>n‘.
F ll” ‘\ ..aAkt|va...|..t-‘|___. "’? -1' "T4: ’7'-"I2‘-" !
l |< “" l H"‘5' ,4-1: , ~ ~élzlf'i--‘3§4
i5"f;.?_.-;' . Menye €S8l an masalah ISU perlombongan di Malaysia
_',‘ .
. _\-'~¢‘.‘~ Arahan '' ApKMektr_wbKiimti angan ' ‘¢~_, '1“
.1‘: E:7?
I, .. 1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan. g9?: l
!._ 2~ Kumpulkan maklumat tentang isu perlombongan yang tidak /projek
dirancang dengan balk di Malaysia dan impaknya kepada hidupan
n’ »
1 dalam konteks tempatan atau global, ..U
3. COr1I0l1 lama" Sesawang yang boleh dirujuk adalah seperti yang berikut:
.¢ ' MKeamnUe5m'-aerlan Sumber In‘ ' ' blmapuakskl. tpdel.rlKoumabnotanngan E5 '1-:1 L ;#§§~i;;
htTp:///in/<s.and/77.com/ Pahang
fig BT_Sains_747_7 ' _L ‘'._ I http:///inks.andl7 7. Elf ._.jf:\I§-'-.v,:!¢1I' .'9..-I: I, .
com/BT_Sains_141_2 . \ » .'r
, ,.;g'1' ElI -'.-?.2|,"-.Ir,.¢DI‘ 'u.H'l|
,9‘
E\,_8~60
l. ,w.‘*.r'1.i~.’"Q'¢=};:
r
1 '1' -. 15" ‘*3
9 ’~"*l'~‘—‘*?5;f*"- “* " l.'“4T,*5l1.'_-!%:_"f_"’f._‘_.,'f
-Z4, -I
N l“ 4. Bahaskan maklumat yang telah dikumpulkan.
.1 P5 . 5. J8"8l<an idea Ufliuk rnenyelesaikan masalah kesan buruk daripada aktiviti
. '.grJ.‘‘ . perlombongan yang tidak dirancang dengan baik kepada semua hidupan di Bumi.
W 6. Sediakan poster atau galeri susur minda tentang bagaimana usaha dilakukan untuk
memulihara kawasan perlombongan ke arah pembangunan yang lestari.
- 80'
7. Pamerkan tiga poster atau galeri susur minda terbaik pada papan kenyataan sains di
dalam kelas atau makmal sains anda.
.I ,
Praktls Farmatlf 4.3 l -J
-12‘;’9W\.- . Nyatakan kaedah pengekstrakan logam daripada bijih atau —1>
oksida logam yang berikut:
(a) Aluminium oksida
(b) Bijih besi
2. Rajah 1 menunjukkan relau bagas yang digunakan untuk
mengekstrak ferum.
(a) Nyatakan satu contoh logam selain ferum yang
diekstrakkan dengan menggmakan relau bagas.
(b) Nyatakan bahan yang dimasukkan ke dalam relau bagas
melalui bahagian yang berlabel:
(i) P (ii) Q
(c) Namakan bahan yang dialirkan keluar dari relau bagas
melalui bahagian yang berlabel: Rajah I
(i) R (ii) 5 perlombongan yang tidak dirancang dan car;
3. Nyatakan satu kesan buruk daripada
untuk menyelesaikan kesan buruk tersebut dalam konteks yang berikut: H
(a) Konteks tempatan
(5) Konteks global
Q ___1[L_1%41 _lll
Scanned by CamScanner
__Am%_u__T__ _ f_Er_:E_nE:_wv_m:A_V___ _m_gb§qtgwUM%__m_W,nW~‘3WMm|_,uIu\’m:__‘\_I_V.E_fl¥V_‘_y*v_4‘‘!_v_“}_L“\‘_jA‘."A_h“__"p_,\_‘W_;'_"_m‘p_\t_LM\_‘_H’_flIHP___I_'v‘mV'Y_.__H__‘H_r"H__a<hm_m‘_"‘m_‘_“y‘;_WJ__“_‘W‘_t_\_H‘__‘_l1‘fi_V‘th_yL_5i‘l!‘\ r_fi_A_P@_3_WE_uVE=WM_m:_wq~_U_flw‘ogM5_E6a“:m'NvU_’guIVm_8Ha”0Mn_‘U_'"yvm¥_EHw:_Q‘_m_}W_wy_;dM_"w__’@ v_‘mmmcmuut:cgb_‘m_$HCc_S.EkgQ_2WcmyEQmEV_Ab_I _“_"E_2_H~__§_$
vc:__33g0E_!W_xtmv_m_mM5mn9_F6>1‘ _p‘_ “KPVmbm_§qwmE1_x_9_#_EmEbgm_lW%v_g_L8g§g_oA_g_m_g_Epg_ g6 k9gc:m3oé9yto_c:go0o0uc_etm mpma J_y4vAgA1IcEm.:mnrE_mm_Emc_QggLcg_gQEw_m2w5_D22
i1i_fi_w_v~H_J__S“_vm_‘EbtQg y
_/:‘__|_s"'_”m_'__‘AM’_Fv__" .__K__l_‘v_‘'>_g~_‘q‘‘I_'."‘_|‘rJ‘I“H‘“_
EE£cmg_owmgcg5ieg:Em_wmv_ P“_I"_I3T2: g
_E£wS$9g__528o_25auc8mg:EegNQE6”8:52 __‘__“‘J_‘_I|v'r_’\I‘!.A“v\(V_‘ L__k“qH-H_,€‘
ECvNDg_QCDMgEvC_sEQ_gE_5»$E_8UC_Qg§wg__2_
¥3CD~NCXCSWDWCDQUQCRNUQDDFKQV‘
:C2CEN‘ClflwE0mDCQOfl_ _Cmg_n@wCE_w\_0SCNE_C$m_69nC_6__g_
$ECOg0eg92_ g_m___
“fim_“_uN_gg§E:98W8_ £v_g59_9oggtg
___M_“_|_TNv_‘_._?‘M’!,“
____>Q_"_: r
REg,gfig
_haq_a°fl_a_ :
EQQ8
y_
Scanned by CamScanner
lg’ '“* ,ii___-Q-.,,__
.- f “ff g I, .» ‘N __ E, - . Bab 4-: Kereaktifan Logam
: ~‘ E Ell8l Kendlri . - i A__‘H____'
-'-_.‘2z.§;11lDIA‘.i1&i6=.!.’ék2u;;+;1.»I;.¢1_*;i£\';Q:_ ;;,-;,.-.,;__._._h 1,2‘: V
~ .
1‘. ‘-'*’§l' 'j7'_,.; ‘_ Y
Selepas mempelajari bab ini, anda dapat;
4.1 Kepelbagaian Mineral
Q Menjfilaskan dfrngaii contoh kepelbagaian bentuk mineral dalam kerak Bumi.
l:,l Mengenal Past‘ unsur Yang terdapat dalam sebatian semula jadi.
l:l M€l'lj€l3Sl(HIl dangan contoh ciri mineral semula jadi dengan kegunaan dalam
kehidupan harian.
4.2 Siri Kereaktifan Logam
B Membina Siri kefeflldifan logam berdasarkan tindak balas logam terhadap oksigen serta
menulis persamaan perkataan bagi tindak balas tersebut.
E] Menentukan kedudukan karbon dan hidrogen dalam siri kereaktifan logam.
4,3 Pengekstrakan Logam daripada Bijihnya
[:1 Berkomunikasi dengan melukis pengekstrakan logam daripada bijihnya.
[:] Menjanakan idea untuk menyelesaikan masalah kesan buruk daripada aktiviti perlombongan
yang tidak dirancang dengan baik kepada semua hidupan di Bumi.
Praktis Sumatif
Iawab soalan yang berikut:
1. Berikut adalah antara mineral yang dapat ditemukan dalam kerak Bumi.
Ferum Kuarza Perak Bauksit Kalium
Galena Timah Hematit Kapur Berlian
(a) Kelaskan mineral di atas kepada dua kumpulan, iaitu unsur dan sebatian. ‘
I
; Unsur T = Sebatian ;
l, _., . ._‘» . In ‘V . ~, ‘_Il-lI:-. I A ‘i?
y, _ "' H ~' ww .
P .l _v ,4 . ; g
__ .
' 'I’.~\[.:Ql_'~_':;f.~" _\ ' - __ ; . ~' ' -. ' .., ~, _\ ..-A . I
‘-»‘»‘-*-l_1- - .~ :‘ H __‘ -' "-.1"~_- g'.'-3‘
-;._',_ '_.___;__ .F\‘\_'_‘.: _~_ IV A‘, ‘ V; P r_.‘ _ _,- ‘_,\“ "ii -_ ;_.,,::\r-5'4;
l\€l»-ll‘1:-:_‘ll,\“.:.“:"l7.~1' I.-.3; ya-Jii - .>r-.\.l--:’.w;;¢-.==_=.2:€,:é‘i?;;5“f
Iv'1
J
!.
=l—-_.-z‘W-?\g,”_ ,,._
KPM
Scanned by CamScanner
W
(bl Berikan satu contoh bijih logam dan namakfln Unsur Yang bergabung dalam bijih
logam tersebut.
2. Rajah 1 menunjukk-an bijih timah.
., q
Rajah I
(a) Apakah nama saintifik bagi bijih timah?
(b) Nyatakan bahan yang d'igunakan untuk mengekstrak timah daripada bijih timah_
(c) Tuliskan persamaan perkataan bagi tindak balas antara timah dengan oksigen.
3. Tandakan ( / ) bagi pernyataan yang betul tentang mineral dalam kerak Bumi. ()
(a) Bilangan mineral dalam kerak Bumi adalah sama dengan bilangan unsur. ()
k rak Bumi.
(b) Bijih aluminium ialah satu mineral sebatian dalam e ll
(c) Kalsium oksida yang digunakan untuk mengurangkan keasidan tanah adalah ()
bersifat bes.
(d) Karbon digunakan untuk membentuk bijih logam.
4. (a) Nyatakan bahan yang bert‘1ndak balas dengan logam dan digunakan untuk menentukan
kedudukan logam tersebut dalam siri kereaktifan logam.
(b) Kalium dan natrium glisimpan di dalam botol reagen gelap berisi minyak parafin.
Ielaskan mengapa.
5. Rajah 2 menunjukkan susunan radas suatu aktiviti untuk mengkaji tindak balas bagi suatu
logam terhadap gas X.
H Serbuklogam wul1<a¢a
Piring porselin ___-_, I-lablur kalium manganat(VlI)
1 Panaskan Panaskan
l Rajah 2
I
_L%E_.%
Scanned by CamScanner
T
,-_
Bab 4: Kereaktifan Logam
r . -'
?,,\‘__¢:,,»..-"<_~--;.=—".:'-1~’-"--‘—"5_1~;_'3;s;-_\‘._\..i.:_.7‘._--1'3‘. m2::za. _-':.=_£-‘=-. 'l-l; o*z*’;-:1 53;;--.1-1.».m_-y
2 ~
.__-
l _ 'u-- ‘ “ *-' ‘'
. . wfy'-_-.~__:-_‘.—-..~-_--.’---:.:.:|_:f>"\=a..". --'.>.,=g".‘. _"1.r\'r>‘3L*a=-.~‘- *:,<#;'n_<.-11.~~-.->az:. j--a~ ng-'betu‘l d4-:z'_1r.= altn-n-n- mL-
Q.”.- -1- ~ ,_'1-;.-._.."".i '-:-.-.\w~e.--I£1-*L-"- -' n1.
.‘. J*€4'...\-_- --
\n
6- R3_J:=,.--‘;_=__";E\._\.'_-1'.L_: .7\-f\:‘.‘..L--U1l.;‘.7\:-1-.Z, -a~.".>-¢.~_r ?-- ' \l‘*-.1in-l'I‘; ,:411"-; ''¢..,=re.aI~;1-—1ian logam <.2,“‘-ax 'aenen£1.i~.'.ar“J
- :"‘ V '
1-, ;~¢»;,~;e,.>::a»'....-.»': Ii0g.=~:z:- '4\‘'1u:L.‘?,¢. c‘a ba;;.r*n a- zAa.; >- 5'-o,_at;gm. l()*g::g;--f
‘\.-d-- _ ~ ' \¢
~. ___,_ .
lv _ _. r l _ _ . \i_i__.._.____._____ ___ ______
" ’_,"
7-_ Bmaan model 3D fitiga dirnensil lazimnya digunakan dalam pelbagai bi;ia_gg_ 1
Anda tlikehendaki membuat satu model 3D relau bagas dengan m bahan 4l
\*3;‘,2 E96!" l
I
,- l
I
I
l
»g .?enye.dutrnirunm E
" -ilbotdaiinineridkosoviq
'
.05“
i
-Uirrfakmasak IA.;-¢E»;6.-‘~
.Serbukbesi
in
1
;
.SerbukkQur
_ .12,aqplast¢iklui5s'ma*
K Om
‘ okvkflpws lA Laagi
- Laltarkan model 313 anda dan terangkan. Q _giII__4Jt—____
.4 Q42
.,,
. .- yu-
r Scanned by CamScanner
, ~\
-<
P~
A
4e
A\‘l
.,.,_> q<..,
.3 .
'4‘ |.
V\A;_: !§~.eY-.‘;
-3*, (_-_._,_r _ g
' ('16'.; >'.s~;,'_.~ , . -
..;.'s' _ '1' ‘
3-’:~,'Z' l
Scanned by CamScanner
Scanned by CamScanner
“‘’ _ "3
‘Tindak Balas Endotermik dan E|(50te|-mik
/ZApabil/a n"atriu_m dim\as\ukk\an ._ -,._
ke dalam air, tindak balas -- _
ki'mi'a yang berlaku adalah “l.,___;_____
seperti yang ditunjukkan ""
dalam Gambar foto 5.1. "
lél A l V ' Nyatakantiga
bentuk tenaga
yang dibebaska?
P dalamtindak baas
kimiaini.
Apakah bentuk tenaga
yang paling lazim
l dibebaskan atau diserap
dalam kebanyakan tindak
balas kimia?
Tindak ba]35 kimi'a l)Ol€l1LlllJ'1‘ h;1gll(£ll1l(C}7lul :1 (Jnal mmbanrafotrtium5.!l1rrl1r_mgmlrzzlan(min,
<1 11
dua jenis berdasarkan perubahan haba senmsa
tindak balas dbaenrlatiknud,aikaitbualtainsdeankdobtaelarms ik.
eksotermik
INFO SFIINS ' aksud ‘luar' manakala aknlran 'lerm|k' lyeras;
dAawraiplaanda‘epkesrok'abtaearansYalundaanril'pyaadnagpbeerkrmataakasnudYU‘lh'l8afiblay'.anAgwablearnm'endo‘ pula berasa! danpada perkataan Yunan,
yang bermaksud ‘dalam’. )
l’-"M" '7‘ “' " 5 V'_T‘ ‘P’ . . ..__ ._,_._.,,, __ l
V \-_
Cikgu. bagaimanakah kita dapat ,_ Q 0,\‘_
mengenal pasti tindak balas dalam is
Gambar foto 5.1 lni sama ada
trndak balas eksotermik atau tindak
balas endotermik?
Mudah sahaia. Caran ma
_.._-- perubahan suhu air dlawmpge:;;s d,
9' jg dalam bekas menjadi panas tindak ‘balas
-'-LEV
‘K-Y J Ybaalansgebkesofltaekrmuidk.ldJaiklaamairbdeikdaaslanmuabdeilkagldak. .
to F
sejuk, tindak Dabs kimia yang _ meniadr
bekas itu adalah tindak balas enb°'dol9l<l1temg'I(daiam l
Q“ I
‘*2 awKPM
Scanned by CamScanner
(_»¢,;,,,,anq r,~ll<gu lngin luenarn/a. l‘J'/-Eil!JlKHll881U?JlE1l peragukur (.. l
\)_1‘-' ~ .4 l
wig ;¢,¢.;Ugi rJlgurlal<an untuk rrlizrlgerlal pasir llnrlak balas ‘
-
,,k.;(,1r;rr1|ll<. dan llrlrlak balas mdotr;rrr\|l<. Kernudiari I 4
'4
t(,,,,,nqPar1 |a'/./aparl l<arnu lllJ. Y E‘
E1
= ‘Za. n-">\ :-‘-co.
Termometer, cikgu. Bacaan lerrnornmr-re1:;.1:;.=T;-Ll '
AV rnanlngl/at rrrenungukkari haba dil3<.ba.>kan he
*\ ‘ »o¢ ()6!-<J€:l'(ll£i!8l'|. "5€r:
\ I l3 '4
tr»-
Hal ini ialah tindak balas eksoterrralk
Sehalllmya. bacaan lermomeler menurun
rrlaniirqukkarl haba diserap dari persekllaran
Hal lfil pula ialah llndak balas endotermlk.
_-—l';//
Blyaknya karnul Mari kila jalankan Eksperlmen 5 1 untuk
rnembanding dan membezakan antara tindak bal
6l<S0l6flTIll< dengan lindak balas endotermik. as
‘ \-. 6
‘
~
Bdlkldll ukgu. O-
|_l
IK
\_~_~__g' INFO SFIINS
! ._ \: -. _ - _ Imgas kembali hubung kart antara
—-El“ su u dengan haba dan konsep
keseirnbangan terma yang telah
anda pelajari semasa di Tingkatan 2.
Tujuan
Membanding dan membezakan antara tindak balas eksotermik dengan tindak
balas endotermik
Pemyataan masalah
' Apakah persamaan dan perbezaan dalam tindak balas eksotermik dan endotermik?
~ Hipotesis
Tindak balas eksotermik ialah tindak balas kimia yang membeba k h b
s an a a ke persekitaran
» manakala tindak balas en doterml l< ialah tindak balas kimia yang menyerap haba
j" dari persekitaran.
KP
Scanned by CamScanner
l Pe mboleh ubah
I la) Climanipulasikan : Jenis bahan kimia
(bl bergerak balas : Bacaan suhu akhir
(C) dlmalarkan
: lsi padu air
Ba han
Serbuk natrium hidrogen karbonat natrium hidroksida, amm0"lUm l<l°lldB, larutan natriu
hidroksida O.lM clan asid hidroklorlik 0.1M rli
‘Radas
lj Cawan polistirena, termometer, spatula dan silinder penyukat
Prosedur
l,~.»~ 1 . Sukat dan tuang 50 ml air ke dalam cawan polistirena.
f 2 . Biarkan air di dalam cawan polistirena selama 2 minit.
. Catatkan bacaan suhu awal air dalam jadual yang disediakan-
-50.0 Masukkan dua spatula natrium hidroksida ke dalam cawan polistirena dan kacau
L campuran itu sehingga semua natrium hidroksida larut dalam air seperti yang
l ditunjukkan dalam Rajah 5.1.
i
K Tcrmomcler
Spatiila I ' Cawan polistirena
Natrium
hidroksida
Air
Rajah 5.1 l
l
5. Catatkan suhu maksimum atau minimum yang tercapai dalam jadual.
6. Ulang langkah 1 hingga 5 dengan menggantikan natrium hidroksida dengan
ammonium klorida.
Sukat dan tuang 25 ml asid hidroklorik ke dalam cawan polistirena.
Biarkan asid di dalam cawan polistirena selama 2 minit.
Catatkan bacaan suhu awal asid dalam jadual yang disediakan.
1} o~opo\i Sukat dan tuang 25 ml larutan natrium hidroksida ke dalam cawan polistirena dan
kacau campuran itu seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 5.2.
Termometer
l
Cawan polistirena
V l Larutan natrium
hidroksida
‘ Cawan Polistirena Asid hidroklorik cair
=_ ~ . '“ V i Rfljdh 5.2 lr
.3
».-~u.\_-a»~.,-_\.»"-
E21
eICPM_
Scanned by CamScanner
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
BUKU TEKS SC T3 (PENUH)
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search