หนังสือนวดไทย 2

190

191

192

NOTE เพ่ิมเติม

…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………

193

บรร านกุ รม

Hall, E. (1994). Radiobiology for radiologist. Philadelphia: J.B. Lippincott Company.

Radiocontrast agent. http://en.wikipedia.org/wiki/Radiocontrast_agent [2012, April 30].

Radiation protection. ICRP publication 60. สานักงานปรมาณูเพอ่ื สนั ติ พ.ศ. 2537.

X-ray. http://en.wikipedia.org/wiki/X-ray [2012, April 30].

X-ray computed tomography. http://en.wikipedia.org/wiki/X-ray_computed_tomography
[2012, April 30].

194

บทท่ี 4

การนวดไทยบาบดั ของมลู นิธิสาธารณสขุ กับการพฒั นา

วัตถปุ ระสงคก์ ารเรียนรู้

1. อธิบายขั้นตอนการนวดแก้อาการต่างๆ ได้
2. อธิบายเทคนิคการนวดรักษาอาการตา่ งๆ ได้

หวั เรื่อง

1. การนวดแกป้ วดขา เข่า
2. การนวดแก้ปวดหลงั
3. การนวดแก้ปวดแขน ไหล่ ข้อนว้ิ ขอ้ มือ ขอ้ ศอก
4. การนวดแก้ปวดคอ ศรี ษะ
5. การนวดแก้เปน็ ลม
6. การนวดแกต้ กหมอน
7. การนวดแก้สะบักจม
8. การนวดแกจ้ กุ เสียด
9. การนวดแก้ท้องผูก
10. การนวดปูองกนั ปวดประจาเดอื น
11. การนวดแกต้ ะครวิ
12. การนวดแก้ข้อเท้าแพลง

195

การนวดไทยบาบดั ของมลู นิธสิ าธารณสขุ กบั การพฒั นา

1. การนวดแก้ปวดขา เข่า

1.1 จุดและแนวนวดแก้อาการ

แนวขาด้านนอก
แนวขาด้านนอก 1 เร่ิมจากเหนือข้อเท้าชิดกระดูกหน้าแข้งด้าน

นอก ขึ้นไปถึงใต้หัวเข่า และจากเหนือหัวเข่าข้ึนไปตามต้นขาจนถึงข้อพับ
สะโพก

แนวขาด้านนอก 2 เร่ิมจากเหนือข้อเท้าห่างจากกระดูกหน้าแข้ง
ดา้ นนอก 1 นิ้วมือ ขึ้นไปถึงใต้หัวเข่าและจากเหนือหัวเข่าข้ึนไปตามต้นขา
จนถงึ ข้อพับสะโพก

แนวขาด้านนอก 3 เร่ิมจากเหนือข้อเท้าห่างจากกระดูกหน้าแข้ง
ดา้ นนอก 2 นิ้วมือ ข้ึนไปถึงใต้หัวเข่าและจากเหนือหัวเข่าขึ้นไปตามต้นขา
จนถึงขอ้ พบั สะโพก

แนวขาดา้ นหลัง
แนวขาด้านหลัง 1 (แนวกึ่งกลางขาด้านหลัง) เร่ิมจากเอ็น

ร้อยหวายข้ึนไปตามแนวก่ึงกลางน่องจนถึงใต้ข้อพับเข่า และจาก
เหนอื ข้อพบั เขา่ ขึ้นไปจนถึงใต้แก้มกน้

แนวขาด้านหลัง 2 เริ่มจากเหนือตาตุ่มนอกขึ้นไปจนถึงขา
พับเข่าด้านนอกและจากขาพับเข่าด้านนอกไปจนถึงใต้แก้มก้นด้าน
นอก

แนวขาด้านใน
แนวขาด้านใน 1 เร่มิ จากเหนือข้อเท้าชดิ กระดูกหน้าแข้งดา้ นในข้ึนไป

จนถึงใต้หวั เข่าและจากเหนือหวั เขา่ ดา้ นในขนึ้ ไปจนถึงใตข้ าหนบี

196

จุดนวดด้านหน้าเข่า
จุดเหนือหัวเข่า อยู่ใต้ขาด้านหน้าใช้อุ้งมือวางทาบ

เขา่ จุดนวดอย่ตู รงปลายนิว้ กลาง

จุดเหนอื ข้างเขา่ อยู่เหนือเข่าด้านข้างต้นขาห่างจาก
ขอบสะบ้าด้านบน 2 นิ้วมือ ท้งั ดา้ นนอกและใน

จุดขา้ งเข่า ทั้งด้านนอกและด้านใน 2 จุด

จุดใตส้ ะบา้ 1 2 3

จุดนวดดา้ นหลังเข่า
จดุ เหนือพบั เข่า 1 อยู่เหนือกึงกลางพับเข่า 1 ฝุามือ
จดุ เหนอื พบั เขา่ 2 อยเู่ หนอื ก่ึงกลางพับเขา่ 2 นิว้ มือ
จุดพับเขา่ อยู่ก่ึงกลางพับเขา่
จุดใต้พบั เข่า อย่ใู ต้กลางพับเขา่ 2 นิว้ มือ

1.2 ทา่ นวดและวธิ ีการนวด

แนวขาด้านใน 1 เร่มิ จากเหนือข้อเทา้ ชดิ กระดูกหน้าแข้งด้านในข้นึ ไป
จนถงึ ใต้หวั เขา่ และจากเหนือหัวเข่าด้านในขึน้ ไปจนถงึ ใต้ขาหนีบ

ทา่ นวด
ผ้ถู กู นวด นอนหงาย
ผู้นวด น่ังคกุ เขา่ อยฝู่ ั่งตรงข้ามของขาข้างทน่ี วด

197

การนวดแนวขาดา้ นใน
จบั ปลายเท้าตงั้ ขึ้น ใช้น้วิ หวั แมม่ อื ซ้อนกัน กดจดุ แนวขาด้านใน (ชว่ งหนา้ แขง้ )

ใช้ฝุามือซ้อนกัน กดแนวขาด้านใน 1 (ช่วงต้นขา)

แนวขาดา้ นนอก 1 เร่ิมจากเหนือข้อเท้าชิดกระดูกหน้าแข้งด้านนอก ข้ึน
ไปถงึ ใตห้ ัวเข่า และจากเหนือหวั เขา่ ขน้ึ ไปตามตน้ ขาจนถงึ ข้อพับสะโพก

แนวขาด้านนอก 2 เร่ิมจากเหนือข้อเท้าห่างจากกระดูกหน้าแข้งด้าน
นอก 1 นว้ิ มอื ขน้ึ ไปถึงใตห้ ัวเขา่ และจากเหนอื หัวเข่าขึ้นไปตามต้นขาจนถึงข้อพับ
สะโพก

แนวขาด้านนอก 3 เร่ิมจากเหนือข้อเท้าห่างจากกระดูกหน้าแข้งด้าน
นอก 2 นิ้วมือ ข้นึ ไปจนถึงใต้หัวเข่า และจากเหนือหัวเข่าไปตามต้นขาจนถึงข้อพับ
สะโพก

ท่านวด
ผถู้ กู นวด นอนหงาย
ผู้นวด น่ังคกุ เขา่ อยูข่ า้ งเดียวกบั ขาทีจ่ ะนวด

หันหนา้ เขา้ หาขาข้างทจ่ี ะนวด

198

การนวดแนวขาดา้ นนอก
ใช้นิว้ หัวแม่มือซ้อนกนั กดจุดแนวขาดา้ นนอก 1 (ชว่ งหนา้ แข้ง) โดยวางนิ้วใหข้ นานกบั กระดกู
หนา้ แขง้

ใชน้ ้วิ หัวแมม่ อื ซ้อนกัน กดจุดแนวขาด้านนอก 2 (ช่วงหน้าแขง้ )

ใชน้ ้ิวหัวแม่มือซ้อนกนั กดจุดแนวขาด้านนอก 3 (ช่วงหน้าแข้ง)

ใชส้ ันมือซอ้ นกัน กดจดุ แนวขาด้านนอก 1 บริเวณหน้าตน้ ขา

199

ใชน้ ้ิวหัวแมม่ อื ซ้อนกัน กดจุดแนวขาด้านนอก 2 (ช่วงตน้ ขา)

ใช้น้ิวหวั แม่มอื ซ้อนกัน กดจุดแนวขาด้านนอก 3 (ช่วงต้นขา)

จดุ นวดดา้ นหน้าเข่า (ดา้ นนอก)

ทา่ นวด
ผู้ถกู นวด นอนหงาย

ผ้นู วด น่งั คุกเข่าอยขู่ ้างเดยี วกบั ขาข้างท่จี ะนวด หันหนา้ เข้าหาขาข้างทจ่ี ะนวด

200

การนวดดา้ นหน้าเข่า (ด้านนอก)
ใชส้ ้นมอื ทั้งสองกดเหนือจดุ เข่า

ใชน้ ิ้วหวั แมม่ ือกดจุดเหนือข้างเข่าดา้ นนอก

ใชน้ วิ้ หวั แม่มอื กดจุดข้างเขา่ ด้านนอกบรเิ วณร่องระหว่างกระดูกขาท่อนบนและทอ่ นลา่ ง (ดา้ น
นอก)

ใช้นว้ิ หวั แมม่ ือกดจุดใต้สะบา้ ด้านนอก

201

จุดนวดดา้ นหน้าเข่า (ดา้ นใน)

ท่านวด
ผู้ถูกนวด นอนหงาย
ผ้นู วด ลุกไปนั่งคุกเขา่ ท่ีขา้ งฝั่งตรงขา้ ม

การนวดด้านหน้าเขา่ (ดา้ นใน)
ใช้น้วิ หวั แม่มือกดจุดเหนือข้างเข่าดา้ นใน

ใช้นิ้วหัวแมม่ ือกดจดุ ขา้ งเข่าด้านใน บรเิ วณรอ่ งระหว่างกระดูกขาท่อนบนและท่อนลา่ ง(ด้านใน)

ใชน้ ว้ิ หวั แมม่ ือกดจุดใต้สะบ้าดา้ นใน

202

ใช้นวิ้ หวั แม่มือกดจุดใตส้ ะบา้ (ตรงกลาง)

แนวฝา่ เท้า 1 อยู่ท่ีกลางฝุาเท้า

ทา่ นวด
ผถู้ กู นวด นอนหงาย ยกขาขึ้นต้ังฉากกบั ลาตวั ขาอีก

ขา้ งพบั ไขว้ไว้
ผนู้ วด ยืน มอื ข้างหน่งึ จบั หลังเท้าของผู้ถกู นวดไว้

การนวดดา้ นหนา้ เขา่
ใชศ้ อกกดจดุ แนวฝาุ เท้า 1 โดยเน้นจดุ สุดทา้ ยก่อนถงึ ส้นเท้า

203

จุดนวดด้านหลังเขา่
จดุ เหนือพบั เขา่ 1 อยเู่ หนอื กึงกลางพับเขา่ 1 ฝุามือ
จุดเหนอื พบั เขา่ 2 อยู่เหนอื ก่ึงกลางพับเข่า 2 นวิ้ มือ
จดุ พับเข่า อยู่ก่ึงกลางพบั เข่า
จุดใตพ้ ับเข่า อย่ใู ต้กลางพบั เขา่ 2 นิว้ มือ

ทา่ นวด
ผู้ถูกนวด นอนคว่า
ผ้นู วด นง่ั คกุ เขา่ ที่ข้างขาผูถ้ กู นวดหันหนา้ ไปทาง

ปลายเทา้ ผู้ถกู นวด

การนวดหลงั เข่า
ใชน้ ิว้ หวั แมม่ อื ซ้อนกันกดจุดเหนอื พบั เขา่ 1 ฝุามือ

ใชน้ ิว้ หัวแมม่ ือซ้อนกันกดจดุ เหนอื พบั เข่า 2 นว้ิ มือ

204

ใช้นิ้วหัวแมม่ ือกดจุดกลางพับเข่ามืออีกขา้ งจบั ขอ้ เทา้ ยกขน้ึ ประมาณ 45 องศา

ใช้นวิ้ หวั แม่มือกดจดุ ใต้พับเขา่ กอ่ นถึงข้อพับเขา่ 2 นว้ิ มอื

แนวขาด้านหลัง 1 (แนวกึ่งกลางขาด้านหลัง) เร่ิมจากเอ็น
รอ้ ยหวายข้นึ ไปตามแนวก่ึงกลางน่องจนถึงใต้ข้อพับเข่า และจากเหนือ
ขอ้ พับเขา่ ขนึ้ ไปจนถงึ ใต้แกม้ ก้น

แนวขาดา้ นหลัง 2 เริ่มจากเหนือตาตุ่มนอกข้ึนไปจนถึงขาพับ
เขา่ ดา้ นนอกและจากขาพบั เขา่ ด้านนอกไปจนถึงใต้แก้มก้นด้านนอก

ทา่ นวด
ผ้ถู ูกนวด นอนตะแคง ขาเหยียดตรง
ผนู้ วด น่งั คุกเขา่ หรอื ยนื เข่าที่ดา้ นหลงั ของผ้ถู ูกนวด

205

การนวดแนวขาด้านหลงั
ใช้นิ้วหัวแมม่ อื ซ้อนกันกดจดุ แนวขาด้านหลัง 1 (ชว่ งหนา้ แข้ง)

ใชน้ ้ิวหัวแมม่ อื ซ้อนกันกดจดุ แนวขาด้านหลัง 2 (ช่วงหนา้ แข้ง)

ใชน้ ว้ิ หวั แมม่ ือซ้อนกนั กดจุดแนวขาด้านหลงั 2 (ชว่ งต้นขา)

ใช้นว้ิ หัวแม่มอื ซ้อนกนั กดจดุ แนวขาด้านหลัง 1 (ช่วงตน้ ขา)

206

ท่านวด
ผถู้ ูกนวด นอนควา่

ผ้นู วด นง่ั คุกเข่าท่ปี ลายเท้าผู้ถกู นวด

ใชน้ ิว้ หัวแม่มือซ้อนกันกดจดุ แนวขาดา้ นหลงั 1 จากเอน็ รอ้ ยหวายข้นึ ไปจนถงึ ใตพ้ บั เขา่

ท่านวด
ผ้ถู กู นวด นอนควา่
ผู้นวด นง่ั คุกเขา่ ที่ข้างขาผถู้ กู นวด หันหน้าไป

ทางศรี ษะผู้ถูกนวด

ผู้นวดใช้นิ้วมือซอ้ นกนั กดจุดแนวขาดา้ นหลัง 1 (ชว่ งต้นขา)

207

2. การนวดแก้ปวดหลัง

2.1 จดุ และแนวนวดแก้อาการ

แนวหลัง
แนวหลัง 1 อยู่ชิดกระดูกสันหลัง เริ่มจากระดับเดียวกับกลางสะบักลงมาถึงเหนือ

กระดกู กระเบนเหนบ็
แนวหลัง 2 อยู่ห่างจากแนวหลัง 1 1 น้ิวมือ เร่ิมจากระดับเดียวกับกลางสะบักลง

มาถงึ เหนอื กระดูกกระเบนเหน็บ
แนวเกลยี วข้าง อยูต่ รงขอบบนกระดูกเชงิ กราน เรมิ่ จากสขี า้ งถงึ ข้างกระดูกสนั หลัง
จุดทา้ วสะเอว อย่ขู ้างกระดกู สนั หลงั ช่วงเอวชน้ิ ท่ี 2 ประมาณ 3 นิว้ มอื

2.2 ทา่ นวดและวิธกี ารนวด

ท่านวด
ผ้ถู ูกนวด นอนตะแคง
ผู้นวด นัง่ คุกเขา่ หันหนา้ เข้าหาสว่ นหลงั

ของผู้ถูกนวด

208

การนวดแนวหลงั 1, 2
ใช้นว้ิ หวั แมม่ ือซ้อนกนั กดจดุ แนวหลัง 1 จากระดบั เดยี วกับสะบักลงมาถงึ เหนือบนั้ เอว

ใชน้ ว้ิ หัวแม่มอื ซ้อนกนั กดจุดแนวหลงั 2 จากระดบั เดียวกบั กลางสะบักลงมาถึงเหนอื บัน้ เอว

ทา่ นวด
ผ้ถู กู นวด นอนตะแคง ขาเหยียดตรง
ผนู้ วด น่ังคกุ เขา่ หนั หนา้ ไปทางปลายเทา้ ของ

ผู้ถูกนวด
การนวดแนวเกลยี วขา้ ง
ใชน้ ิ้วหัวแมม่ อื ซ้อนกันกดจุดแนวเกลียวขา้ ง

209

ท่านวด
ผู้ถกู นวด นอนตะแคง
ผู้นวด ยนื เขา่ หนั หน้าไปทางศีรษะของผู้ถูกนวด

การนวดจดุ ท้าวสะเอว
ใช้นิ้วหัวแมม่ อื ข้างที่อยู่ใกลต้ ัวผูถ้ กู นวดกดจดุ ท้าวสะเอว

210

3. การนวดแก้ปวดแขน ไหล่ ข้อน้วิ ข้อมือ ขอ้ ศอก

3.1 จุดและแนวนวดแก้อาการ

ด้านหนา้ มอื
จุดฝา่ มอื 1 อยู่บนเนินใหญ่ของฝาุ มือ
จดุ ฝา่ มอื 2 อยู่กลางฝุามือ
จดุ ฝา่ มอื 3 อยูบ่ นเนินเล็กของฝุามือ

ด้านหลงั มือ
จดุ หลงั มอื 1 อยู่ตรงระหวา่ งนิว้ หวั แม่มือกับนว้ิ ช้ี

จุดหลงั มือ 2, 3, 4 อยู่ตรงร่องระหวา่ งโคนนิ้ว

สะบกั

แนวข้างสะบกั
อยู่ตรงขอบสะบักด้านใน

211

แนวแขนดา้ นหน้า
แนวแขนด้านหน้า 1 (แนวนิ้วกลาง) เริ่มจาก

เหนือก่ึงกลางข้อมือทางด้านหน้าข้ึนไปจนถึงใต้พับศอก
และจากเหนอื พบั ศอกขึน้ ไปจนถงึ จุดร่องกล้ามเนื้อ
สามเหลยี่ ม

แนวแขนด้านหน้า 2 (แนวนิ้วก้อย) เริ่มจากเหนือ
ข้อมือทางด้านน้ิวก้อย ขึ้นไปจนถึงใต้พับศอกด้านในและ
จากเหนือพับศอกด้านในข้ึนไปจนถึงจุดเหนือรักแร้ทาง
ดา้ นหนา้

จดุ ใตร้ ากขวัญ (ใตไ้ หปลาร้า)

แนวแขนดา้ นหลงั จุดเหนือรกั แรด้ า้ นหลงั

แนวแขนด้านหลัง 1 (แนวน้ิวกลาง) เร่ิมจากเหนือ

ก่ึงกลางข้อมือทางด้านหลังข้ึนไปจนถึงใต้พับศอกด้านนอกและ

จากเหนือพับศอกด้านนอกขึ้นไป จนถึงกล้ามเน้ือสามเหล่ียม

ระดบั เดียวกบั รกั แร้

แนวแขนด้านหลัง 2 (แนวน้ิวนาง) เริ่มจากเหนือข้อมือ

ทางด้านหลัง ขึ้นไปจนถึงใต้ปุมกระดูกข้อศอก และจากเหนือปุม

กระดูกขอ้ ศอกขึ้นไปจนถึงจุดเหนอื รักแร้ทางดา้ นหลัง

3.2 ทา่ นวดและวธิ ีการนวด

ท่านวด
ผู้ถูกนวด นอนหงาย กางแขนตัง้ ฉากกับลาตัว

ผนู้ วด นง่ั คกุ เข่าหนั หน้าเข้าหาแขนขา้ งทจี่ ะนวด

212

การนวดฝา่ มือ
ใช้นวิ้ หวั แมม่ อื ซ้อนกนั กดจุฝาุ มือ 1, 2, 3 ปลายน้วิ ชไี้ ปยงั นวิ้ หัวแม่มอื น้ิวช้ีและนิว้ กลาง
ตามลาดับ

การนวดแนวแขนดา้ นหน้า
ใชน้ ิ้วหวั แมม่ ือซ้อนกนั กดจดุ แนวแขนดา้ นหน้า 1 (ช่วงปลายแขน)

ใช้นิ้วหวั แม่มอื เรยี งกนั กดจุดแนวแขนดา้ นหน้า 1 (ชว่ งต้นแขน) และกดจุดสุดท้ายตรงรอ่ ง
กลา้ มเน้ือสามเหล่ียม

213

ใช้นว้ิ หวั แม่มือซ้อนกันกดจดุ แนวแขนดา้ นหน้า 2 (ชว่ งปลายแขน)

คว่าฝาุ มอื ผูถ้ ูกนวดใช้นวิ้ หัวแม่มือซ้อนกนั กดจดุ แนวแขนด้านหน้า 2 (ช่วงตน้ แขน) และกดจุด
สดุ ทา้ ยตรงเหนอื รักแร้ด้านหนา้

ท่านวด
ผถู้ กู นวด นอนหงาย หุบแขนไว้ขา้ งลาตวั ควา่ ฝาุ มือ
ผู้นวด นัง่ คุกเข่า หนั หนา้ ไปทางศีรษะของผ้ถู ูกนวด

การนวดหลังมอื
ใช้นิ้วหัวแมม่ อื กดจดุ หลงั มอื 1, 2, 3 และ 4 ตามลาดบั

214

ทา่ นวด
ผถู้ กู นวด นอนหงาย หุบแขนไวข้ ้างลาตวั
ผูน้ วด นง่ั คุกเขา่ หนั หน้าเข้าหาแขน

ขา้ งท่จี ะนวด

การนวดแนวแขนด้านหลัง
ใชน้ ิ้วหัวแม่มือซ้อนกนั กดจดุ แนวแขนดา้ นหลงั 1

ใชน้ ้วิ หัวแมม่ ือซ้อนกันกดจดุ แนวแขนดา้ นหลัง 2 (ชว่ งปลายแขน)
ยกแขนผู้ถูกนวดขึน้ ใชน้ วิ้ หัวแมม่ ือ กดจดุ แนวแขนด้านหลัง 2 (ช่วงตน้ แขน)

215

ใช้นวิ้ หวั แม่มือกดจุดสดุ ท้ายของแนวแขนด้านหลัง 2 ตรงเหนอื รกั แร้ทางดา้ นหลงั

ท่านวด
ผถู้ กู นวด นอนหงาย กางแขนตั้งฉากกบั

ลาตวั
ผู้นวด นง่ั คุกเขา่ หนั หนา้ ไปทางศีรษะของผู้

ถกู นวด

การนวดจดุ ใต้รากขวญั
ใชน้ ้วิ หวั แม่มอื ซ้อนกันกดจุดใต้รากขวัญ

ท่านวด
ผู้ถูกนวด นั่งขัดสมาธิ
ผนู้ วด นง่ั คุกเขา่ ทางด้านหลังของผถู้ ูกนวด

216

การนวดแนวขา้ งสะบกั
ไขว้แขนผู้ถูกนวด ใช้นว้ิ หวั แมม่ อื กดจุดข้างสะบกั

การนวดข้อนวิ้ มอื ข้อมอื ขอ้ ศอก

ด้านหนา้ มอื

จดุ ฝ่ามือ 2 อยู่กลางฝาุ มือ

จดุ ข้อมือ อยู่ห่างจากข้อพบั ข้อมือ 2 นวิ้ มือ

จุดฝ่ ามอื 2 (ผู้ถูกนวด)

จุดขอ้ มือ

แขนด้านหนา้
แนวแขนด้านหนา้ 1 (แนวน้วิ กลาง)

แนวแขนด้านหนา้ 2 (แนวนิว้ ก้อย)

217

จดุ ข้อศอก
จดุ ข้อศอกดา้ นใน จุดบรเิ วณเหนอื

ปุมกระดูกต้นแขนด้านใน (เหนือรอยพับ

จุดขอ้ ศอกดา้ นใน ขอ้ ศอก)

จุดขอ้ ศอกดา้ นนอก จดุ ขอ้ ศอกดา้ นนอก อยบู่ รเิ วณเหนอื

ปุมกระดกู ตน้ แขนด้านนอก (เหนือรอยพบั

ศอก)

ท่านวด
ผถู้ ูกนวด นอนหงาย กางแขนต้ังฉากกับ

ลาตวั
ผ้นู วด นง่ั คุกเขา่ หนั หน้าเข้าหาแขนขา้ ง

ทจ่ี ะนวด

นวดข้อนว้ิ มือ
ใช้นว้ิ หัวแมม่ ือซ้อนกัน กดจุดฝาุ มือ 2 ปลายนว้ิ หัวแม่มือท่กี ด ชีไ้ ปยงั นิ้วกลาง

ใชน้ ิว้ ช้ีและนิ้วกลางคบี แลว้ ดึงนว้ิ ของผู้ถูกนวดทลี ะนว้ิ ใช้น้ิวหวั แม่มอื และนิ้วช้ี วางบนลา่ ง จับ
นิ้วรูดจากโคนนิว้ มายังปลายน้ิว ทาทุกนิว้

.

218

ใชน้ ้วิ หวั แม่มือและน้วิ ชี้ จับดา้ นขา้ งนิ้ว รดู ด้านข้างน้วิ รูดดา้ นขา้ งของน้วิ จากง่ามนิ้วมายงั
ปลายน้วิ ทาทกุ น้ิว

ใช้มือขา้ งหนงึ่ จบั ฝาุ มือไว้ ใชน้ ้ิวหัวแมม่ อื อีกขา้ งรดี นวิ้ แต่ละนวิ้ จากจุดกึ่งกลางฝุามอื ผ่านโคน
นว้ิ ไปปลายนิ้ว

การนวดขอ้ มือ
ใช้นว้ิ หวั แม่มือซ้อนกันกดจุดแนวแขนดา้ นหน้า 1 เริ่มจากใต้ขอ้ พับศอก 2 นิว้ มือไปถงึ จดุ ข้อมือ

219

ใชน้ ว้ิ หัวแมม่ ือซ้อนกันกดจดุ แนวแขนด้านหน้า 2 เริม่ จากใต้ข้อพบั ศอก 2 นวิ้ มือไปถงึ จุดข้อมือ

ใชน้ ว้ิ หัวแมม่ ือซ้อนกนั กดจุดข้อมือปลายแขนห่างจากข้อต่อปลายแขน 2 นวิ้ มือ

การนวดแนวขอ้ ศอก
ใช้น้วิ หวั แม่มอื ซ้อนกัน กดจุดแนวแขนดา้ นหนา้ 1 (ชว่ งปลายแขน) ขน้ึ ไปจนถึงข้อศอก

ใชน้ ว้ิ หัวแมม่ อื ซ้อนกนั กดจุดแนวแขนด้านหนา้ 2 (ช่วงปลายแขน) ขนึ้ ไปจนถึงข้อศอก

220

ใชน้ ว้ิ หวั แม่มือเรียงกันกดจดุ แนวแขนด้านหน้า 1 ตรงร่องกล้ามเนอ้ื สามเหล่ียม ลงไปถึง
ข้อศอก

ควา่ ฝุามอื ผู้ถูกนวด ใช้นิ้วหวั แม่มือซ้อนกนั กดจดุ แนวแขนด้านหน้า 2 ตรงเหนือรกั แร้ด้านหน้า
ลงไปถงึ ขอ้ ศอก

ใช้มอื ข้างหนึ่งจบั ปลายแขนวางบริเวณหนา้ อกใช้นิว้ หวั แมม่ ืออีกข้างกดจุดข้อศอกดา้ นนอก นบั
1-10 ทา 3 รอบ

ใช้มืออีกขา้ งหน่งึ จับปลายแขนตั้งข้อศอกข้ึนใชน้ ้ิวหวั แม่มืออีกข้างกดจุดขอ้ ศอกดา้ นใน นับ 1-
10 ทา 3 รอบ

221

ใชม้ อื ขา้ งหนง่ึ จับปลายแขนตั้งศอกข้นึ ใชน้ ้ิวหวั แม่มืออีกขา้ งกดจุดข้อศอกด้านในและดา้ นนอก
พร้อมกันและโยกข้อศอกขึน้ ลง 3 รอบ

สรุป การนวดแก้ปวดแขน ข้อน้ิว ข้อมอื และข้อศอก แนะนาใหผ้ ถู้ กู นวดบรหิ ารนว้ิ มอื และแขน
เป็นการช่วยยดื กลา้ มเนื้อแขนที่ใช้ในการงอข้อมือ ข้อศอก นว้ิ มอื และบริหารไหล่

ทา่ นัง่
นั่งขัดสมาธิ ประสานมือไว้ที่หน้าอก หายใจเข้าออก เหยียดแขนไปด้านหน้า ในลักษณะหงาย
มือประสานกันออก หายใจเข้าออก ยกแขนขึ้นเหนือศีรษะ ยืดตัวและแขนให้สุด หายใจเข้า-ออกปกติ
3-5 คร้ังแลว้ ผอ่ นออก (ท่ายืนและท่านอนทาเชน่ เดียวกนั )

222

4. การนวดแกป้ วดคอ ศีรษะ
4.1 จดุ และแนวนวดแก้อาการ

แนวและจุดบรเิ วณดา้ นหลงั ศรี ษะ
แนวบ่า 1 (แนวราบบา่ เกลียวคอ)เริ่มจากเหนือหวั ไหล่มาตามแนวบ่า ขน้ึ ไปตามแนว

ขา้ งคอ
แนวบ่า 2 (แนวเหนือสะบักก้านคอ) เร่ิมจากเหนือหวั ไหล่มาตามแนวเหนือกระดูก

สะบัก ขึ้นไปตามแนวชดิ กระดูกคอ
แนวกาด้น เริ่มจากจดุ กาดน้ ไปตามแนวกง่ึ กลางศีรษะ จนถึงไรผมด้านหน้า
จุดกาด้น อย่ตู รงรอยบ๋มุ ใตป้ ุมท้ายทอย

จดุ ใต้ไรผม อยตู่ รงรอยบุ๋มใต้กะโหลกทางด้านขา้ ง

223

แนวเหนอื หู เร่มิ จากเหนือใบหูทง้ั สองข้างขน้ึ ไปจนถึงกลางกระหม่อม
จุดจอมประสาท อยู่ตรงตาแหน่งทต่ี ัดกันระหวา่ งแนวกาด้นกบั แนวเหนือหู
จุดหวั ควิ้ อยตู่ รงหัวควิ้ ท้งั สองข้าง
จุดอณุ าโลม อยกู่ ึ่งกลางระหว่างควิ้
จดุ หางค้วิ
จุดหางตา

224

4.2 ทา่ นวดและวิธกี ารนวด

แนวบา่ 1 (แนวราวบ่าเกลียวคอ) เร่มิ จากเหนือ
หัวไหลม่ าตามแนวบา่ ขน้ึ ไปตามแนวข้างคอ

ท่านวด
ผู้ถกู นวด นัง่ ขัดสมาธิ
ผู้นวด ยนื ดา้ นขา้ ง เย้ืองไปดา้ นหลงั ของผู้ถูกนวด

การนวดแนวบ่า 1
ใช้นว้ิ หัวแม่มือซ้อนกันกดจดุ แนวบา่ 1 ชว่ งบา่

225

ทา่ นวด
ผถู้ ูกนวด น่งั ขดั สมาธิ
ผู้นวด ยนื ทางด้านขา้ ง เยอื้ งไปทางหลงั

ของผู้ถูกนวด
ใชน้ ิ้วหัวแม่มอื กดจดุ แนวบา่ 1 ชว่ งเกลยี วคอมืออีกข้างหน่ึงประคองหน้าผากไว้

แนวบา่ 2 (แนวเหนอื สะบกั ก้านคอ) เร่ิมจากเหนือ
หวั ไหล่มาตามแนวเหนือกระดูกสะบกั ขึน้ ไปตามแนวชดิ
กระดูกคอ

ทา่ นวด
ผถู้ กู นวด นงั่ ขดั สมาธิ
ผนู้ วด ยนื ดา้ นขา้ ง เย้ืองไปทางดา้ นหลงั ของผูถ้ กู

นวด

226

การนวดแนวบ่า 2
ใชน้ ิ้วหวั แมม่ อื ซ้อนกัน กดจุดแนวบ่า 2 (ชว่ งเหนือสะบัก)

ท่านวด
ผ้ถู กู นวด นัง่ ขดั สมาธิ
ผู้นวด คกุ เข่าทางด้านข้าง เยื้องไปทางหลัง

ของผ้ถู ูกนวด

ใช้น้ิวหวั แมม่ ือกดจดุ แนวบ่า 2 (ชว่ งก้านคอ) มืออีกขา้ งประคองหน้าผากไว้

แนวกาด้น เร่มิ จากจุดกาด้นขึ้นไปตามแนวก่งึ กลาง
ศรี ษะจนถงึ ไรผมดา้ นหน้า

จุดกาดน้ อยู่ตรงกลางรอยบุม๋ ใต้ปมุ ท้ายทอย
จุดใตไ้ รผม อยู่ตรงรอยบุ๋มใต้กะโหลกทางดา้ นขา้ ง

227

ทา่ นวด
ผูถ้ ูกนวด น่งั ขดั สมาธิ
ผูน้ วด นัง่ คกุ เขา่ ดา้ นข้าง เยื้องไปทาง

ด้านหลังของผู้ถูกนวด

การนวดแนวกาดน้
ใช้นิ้วหวั แม่มือกดจดุ กาดน้ มืออีกขา้ งหนึ่งประคองหนา้ ผากไว้

ใช้น้ิวหัวแม่มือ กดจดุ ใต้ไรผมทง้ั 4 จุด มอื อีกข้างหน่ึงประคองหนา้ ผากไว้

228

ใช้นว้ิ หัวแมม่ อื กดคลึงจุดแนวข้างกาดน้ จากจุดใต้ไรผมข้ึนไปจนถึงไรผมดา้ นหนา้

ใชน้ ิ้วหัวแม่มือกดคลงึ จดุ แนวกาดน้ จากจดุ กาดน้ ขึ้นไปจดุ ก่ึงกลางศรี ษะจนถึงไรผมด้านหนา้

ใชน้ ว้ิ ชีแ้ ละน้วิ กลางทงั้ สองกดคลงึ แนวหลงั หูพรอ้ มกนั

229

แนวเหนือหู เรม่ิ จากเหนอื ใบหูทง้ั สองข้าง ข้นึ ไปจนถึง
กลางกระหม่อม

ทา่ นวด
ผู้ถกู นวด น่ังขัดสมาธิ
ผนู้ วด ยนื ดา้ นข้าง เยื้องไปทางด้านหลังของผ้ถู ูกนวด

การนวดแนวเหนือหู
ใช้น้วิ หวั แมม่ ือทัง้ สองกดจุดแนวเหนือหูพร้อมกนั

จุดจอมประสาท อย่ตู รงตาแหนง่ ทตี่ ดั กนั ระหวา่ งแนว
กาด้นกับแนวเหนือหู

230

การนวดจุดแนวจุดจอมประสาท
ใชน้ ิว้ หวั แม่มือกดจุดจอประสาท

จดุ หัวค้วิ อย่ตู รงหวั คว้ิ ท้งั สองข้าง
จุดอณุ าโลม อย่ตู รงก่งึ กลางระหว่างหวั ค้ิว
จุดหางค้ิว
จดุ หางตา

ท่านวด
ผ้ถู ูกนวด นงั่ ขดั สมาธิ
ผนู้ วด น่งั คุกเข่าทางด้านหน้าของผู้ถกู นวด

231

การนวดแนวค้ิว อณุ าโลม ตา
ใช้นว้ิ หัวแมม่ ือกดจุดหัวคว้ิ มืออกี ข้างประคองศรี ษะไว้

ใช้นิ้วหวั แมม่ อื กดจดุ แนวค้วิ
ใช้นว้ิ หัวแม่มอื กดจดุ หางค้ิว

232

ใชน้ ้ิวหวั แม่มือกดจดุ หางตา
ใช้นว้ิ หัวแม่มือกดจุดอณุ าโลม

ใช้นวิ้ หวั แม่มือกดคลงึ จดุ แนวกาดน้ ช่วงหนา้ ผาก

233

5. การนวดแกเ้ ป็นลม

สาเหตุ
อาจเน่ืองมาจากร่างกายอ่อนเพลีย เหนื่อยจัด อากาศร้อน อบอ้าว อยู่กลางแดดนานเกินไป

หรอื อยู่ทแี่ ออดั อดอาหาร อดนอน ต่นื เต้น ตกใจ
อาการ

อาการเกิดขึ้นรวดเร็ว รู้สึกมึนโคลงเคลง ตาพร่า หูอื้อ วิงเวียน มือเท้าเย็น เหงื่อออก หน้าซีด
ชพี จรเบา และมีความดันตา่
ขอ้ แนะนา

1. ใหผ้ ้ปู วุ ยพกั ในท่ีอากาศถ่ายเทดี
2. ใชน้ าเยน็ เช็ดหนา้ และลาคอ
3. ถ้าผู้ปุวยไม่ฟน้ื ภายใน 15 นาทใี หส้ ่งโรงพยาบาล
การนวดแกเ้ ปน็ ลม

จุดรอ่ งใตจ้ มูกและจุดลน้ิ ปี่
จุดร่องใต้จมกู แบ่งออกเป็น 3 สว่ น จะ

อยู่ห่างลงมาจากจมูก 1 ส่วน 3 หรืออยู่เหนือริม
ฝีปาก 2 ส่วน 3

จดุ ลน้ิ ป่ี

จดุ งา่ มระหวา่ งน้วิ ชแี้ ละนวิ้ หัวแมม่ ือ

แนวบา่ 1

234

ทา่ นวดและวธิ ีการนวด

จุดร่องใตจ้ มกู แบ่งร่องออกเปน็ 3 ส่วน จะอยู่หา่ งลงมา
จากจมูก1 สว่ น 3 หรอื อยู่เหนือรมิ ฝปี าก 2 สว่ น 3

ท่านวด
ผู้ถกู นวด นัง่ ขัดสมาธิ

ผู้นวด นั่งคกุ เข่าทางด้านหน้าของผู้ถกู นวด

การนวดจุดรอ่ งใต้จมกู
ใช้น้ิวหวั แมม่ อื กดจดุ ร่องใตจ้ มูกกดและ
คลึงเบาๆสกั พกั นิ้วทเ่ี หลือประคองไว้ใต้คาง

จดุ งา่ มนว้ิ อยู่ระหว่างนิ้วชแ้ี ละนิ้วหวั แม่มือ

การนวดจุดงา่ มน้ิว
คว่าฝาุ มือผถู้ ูกนวด ใช้น้ิวหัวแม่มอื กดจุดนิ้ว
ระหว่างนว้ิ หวั แมม่ ือและน้ิวชเ้ี ป็นเวลา 2-3 นาทีหรือ
จนอาการดีข้ึน

235

จุดลิน้ ป่ี อยบู่ รเิ วณก่ึงกลางของหนา้ อก ใต้กระดูก
หน้าอก

ทา่ นวด
ผถู้ กู นวด นอนหงาย
ผ้นู วด นง่ั คุกเขา่ หันหน้าไปทางด้านศรี ษะผู้ถกู นวด

การนวดจุดลิ้นป่ี
ใช้ปลายนว้ิ ท้ังส่ซี อ้ นกนั กดจุดล้นิ ปี่ นบั 1, 2, 3 ปลอ่ ย แลว้ ค่อยเริ่มกดใหม่อีกครงั้ (จดุ น้ีอาจ
ไมส่ ะดวกสาหรับผู้หญิง)

แนวบา่ 1

ท่านวด
ผู้ถกู นวด นงั่ ขดั สมาธิ
ผู้นวด น่ังคกุ เขา่ ทางดา้ นหลังของผู้ถูกนวด

236

การนวดแนวบ่า 1
การนวดแนวบ่า 1 เพ่ือใหก้ ารไหลเวียนของเลือดดีขนึ้

237

6. การนวดแก้คอตกหมอน

สาเหตุ
1. เกิดจากการนอนหมอนทส่ี ูงหรือแข็งเกินไป ทาให้กล้ามเนื้อคอตอ้ งยืดเป็นเวลานานๆ
2. เกิดจากการยกของหนักๆเป็นเวลานาน ซึ่งทาให้เกิดการเกร็งตัวของกล้ามเนื้อและเส้นเอ็น

ของแขน หัวไหล่ ต้นคอ หากผู้ที่กาลังยกหรือหิ้วของหนักอยู่นั้น หันหน้าหรือบิดคอไปข้างใดข้างหน่ึง
อย่างกะทนั หนั จะทาให้คอเคล็ด หรือเกดิ อาการตกหมอนได้

3. เกิดจาการทางานในอิรยิ าบถท่ไี มเ่ หมาะสม เชน่ การก้มคอนานๆ
4. เกดิ จากความเครียดวิตกกังวล ซึง่ จะทาให้กลา้ มเนื้อคอเกดิ การเกรง็ ตวั
อาการ
มอี าการปวดคอข้างใดขา้ งหน่ึง หรอื ปวดต้นคอถงึ หวั ไหล่ บางคนอาจปวดถงึ สะบัก จะเอี้ยวคอ
หรือหนั หนา้ ไม่ถนัด คอจะแข็ง บางคนก้มหรอื เงยไม่ได้ เวลาหนั หน้าจะตอ้ งหนั ไปท้งั ตวั มกั จะเกดิ
อาการปวด เมื่อเวลาจะหันหนา้ หรอื เอยี งตวั
ขอ้ แนะนา
นวดเสรจ็ แลว้ ใชผ้ า้ ชบุ น้าอุ่นจดั ประคบบริเวณท่ีปวด
ขอ้ ควรระวัง
ถา้ มีอาการปวดรา้ วลงแขน ทาใหแ้ ขนชาไม่มีแรง มักเกดิ จากรากประสาทคอถูกกดทบั กรณนี ้ี
หา้ มทาการนวด ควรส่งโรงพยาบาล
การนวดแกค้ อตกหมอน

แนวบา่ 1 แนวบา่ 2 และแนวขา้ งสะบัก
จุดบริเวณโคง้ ระหวา่ งคอกับบา่ ใชจ้ ดุ น้เี มอ่ื ผู้นวดหนั ซ้ายหันขวาไม่ได้
จดุ ระดบั เดยี วกับปลายกระดูกสะบัก หา่ งจากปลายสะบัก 2 น้ิวมอื ใชจ้ ุดน้ีเมื่อก้มเงย

หน้าไม่ได้

238

ท่านวดและวิธีการนวด

ทา่ นวด
ผู้ถกู นวด นง่ั ขัดสมาธิ
ผู้นวด นง่ั คกุ เข่าหรือยนื ทางดา้ นหลงั ของผู้ถกู นวด

การนวดแก้คอตกหมอน
ใชน้ ว้ิ หัวแม่มือกดจุดบ่า 1

ใชน้ ิ้วหัวแมม่ ือกดจดุ บา่ 2

239

ใช้นิ้วหวั แม่มอื กดจดุ แนวข้างสะบกั โดยกดลงไปแลว้ ผ่อนข้ึนเลก็ น้อยพร้อมกับดันไปทางแนว
กระดูกสันหลัง

ใช้น้ิวหัวแม่มอื กดจุดระดบั เดียวกบั ปลายกระดูกสะบัก และใหผ้ ้นู วดก้มและเงยช้า ข้นึ -ลง ทา
3 คร้ัง

ใชน้ ิ้วหวั แมม่ ือ กดจดุ บรเิ วณโคง้ ระหวา่ งคอกับบา่ และให้ผถู้ ูกนวดหนั หนา้ ไปทางซา้ ยและขวา
ช้า ทา 3 คร้ัง