คู่มือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2

คูม่ ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 5 สิ่งมีชีวติ

6. นักเรียนทาสารวจความรู้ก่อนเรียน ในแบบบันทึกกิจกรรม การเตรียมตวั ล่วงหน้าสาหรบั ครู
หน้า 86-88 โดยให้นักเรียนอ่านคาถามแต่ละข้อ ครูตรวจสอบความ เพอื่ จดั การเรียนร้ใู นครง้ั ถดั ไป
เข้าใจของนักเรียน จนแน่ใจว่านักเรียนสามารถทาได้ด้วยตนเอง
จึงให้นักเรียนตอบคาถาม โดยคาตอบของแต่ละคนอาจแตกต่างกัน ในครั้งถัดไป นักเรียนจะได้เรียน
และคาตอบอาจถูกหรือผิดกไ็ ด้ เร่ืองที่ 1 โครงสร้างและลักษณะของ
สิ่งมีชีวิตในแหล่งที่อยู่ โดยครูเตรียมส่ือ
7. ครูสังเกตการตอบคาถามของนักเรียนเพ่ือตรวจสอบว่านักเรียนมี การสอน ดงั น้ี
แนวคิดเกี่ยวกับสิ่งมีชีวิตกับส่ิงแวดล้อมอย่างไรบ้าง หรืออาจสุ่มให้
นักเรียน 2-3 คน นาเสนอคาตอบของตนเอง ครูยังไม่ต้องเฉลย 1. รูปสิ่งมีชีวิตหนึ่งชนิดในแหล่งท่ีอยู่
คาตอบ แต่จะให้นักเรียนย้อนกลับมาตรวจสอบอีกครั้งหลังเรียนจบ ท่ี แ ส ด ง ใ ห้ เ ห็ น โ ค ร ง ส ร้ า ง แ ล ะ
บทนี้แล้ว ทั้งน้ีครูอาจบันทึกแนวคิดคลาดเคลื่อนหรือแนวคิดที่ ลักษณะของร่างกายสิ่งมีชีวิต เพ่ือ
น่าสนใจของนักเรียน แล้วนามาออกแบบการจัดการเรียนการสอน นานกั เรยี นเขา้ สบู่ ทเรียนเรือ่ งท่ี 1
เพื่อแก้ไขแนวคิดคลาดเคลื่อนให้ถูกต้อง และต่อยอดแนวคิดที่
นา่ สนใจของนักเรียน 2. วี ดิ ทั ศ น์ เ รื่ อ ง ม า รู้ จั ก สั ต ว์ ใ น
ปา่ ชายเลน จาก

https://youtu.be/BAjQi-DJQn4

เพื่อเสริมสร้างความรู้และความ
เ ข้ า ใ จ เ กี่ ย ว กั บ โ ค ร ง ส ร้ า ง แ ล ะ
ลักษณะของสง่ิ มชี วี ติ ในป่าชายเลน

สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 261

คมู่ อื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หน่วยท่ี 5 สิง่ มีชีวิต

แนวคาตอบในแบบบนั ทึกกจิ กรรม

การสารวจความรู้ก่อนเรยี น นกั เรยี นอาจตอบคาถามถูกหรือผิดก็ได้ขน้ึ อยู่กับความรู้เดมิ ของนักเรียน
แตเ่ มอ่ื เรยี นจบบทเรยี นแลว้ ใหน้ ักเรียนกลบั มาตรวจสอบคาตอบอีกครั้งและแก้ไขให้ถูกต้อง ดงั ตวั อย่าง

คาตอบมไี ดห้ ลากหลายขน้ึ อยู่กบั การสังเกตของนักเรยี น เช่น เปด็
มีขาและตีน สาหรบั ใชเ้ ดนิ บนพน้ื ดิน ซึง่ เหมาะสมกับการดารงชีวิตบนบก
และตีนของเปด็ ก็มพี ังผืดระหวา่ งนวิ้ ช่วยในการวา่ ยน้า ซงึ่ เหมาะสมกับ
การดารงชวี ิตในน้า

262 สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คมู่ ือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หน่วยที่ 5 ส่ิงมีชีวติ

สง่ิ มีชีวติ มีความสมั พนั ธก์ บั ส่ิงมีชวี ิตในด้าน
- การกินกนั เปน็ อาหาร เชน่ ปลาใหญ่กินปลาเลก็ ปลากนิ พืชน้า
- การเป็นท่อี ยอู่ าศัย เช่น นกอาศัยอยู่บนตน้ ไม้ กบอาศัยอยูบ่ นใบบัว

- ปลา สาหรา่ ย กบ เป็ด มีความสมั พันธ์กับน้า โดยใช้น้าเป็นที่อยอู่ าศัยและ
ดารงชีวติ

- ต้นไม้และหญ้า มีความสัมพันธ์กับดินและแสง โดยต้นไม้และหญ้าใช้ดิน
เป็นท่อี ย่อู าศัยและใช้แสงในการสรา้ งอาหาร

ต้นขา้ ว หนู งู เหยี่ยว

ต้นข้าว
หนู งู เหย่ยี ว

สถาบนั สง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 263

คมู่ อื ครรู ายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หน่วยที่ 5 สิ่งมีชีวิต

การท่ีน้าเน่าเสีย ส่งกลิ่นเหม็น ทาให้มนุษย์ไม่สามารถนาน้ามาใช้ประโยชน์ได้
สิ่งมชี ีวติ บางชนิดทีอ่ าศัยอยู่ในนา้ จะตาย
กาจดั ขยะและไมท่ งิ้ ขยะหรอื สงิ่ ปฏกิ ลู ตา่ ง ๆ ลงไปในแหล่งนา้
รว่ มกนั รณรงคใ์ หช้ ว่ ยกนั ดแู ลรกั ษาแหลง่ นา้

264 สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คู่มือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 5 สิง่ มชี ีวิต

เรือ่ งที่ 1 โครงสร้างและลกั ษณะของสิง่ มีชวี ติ ในแหลง่ ท่ีอยู่

ในเรื่องน้ีนักเรียนจะได้เรียนรู้เก่ียวกับโครงสร้าง
และลักษณะของสิ่งมีชวี ิตท่ีเหมาะสมกับแหล่งท่ีอยู่ต่าง ๆ
ซ่ึงเป็นผลมาจากการปรับตัว เพื่อการดารงชีวิตและ
อยรู่ อดของสง่ิ มีชวี ิตในแตล่ ะแหลง่ ทอ่ี ยู่

จุดประสงค์การเรยี นรู้

สังเกต รวบรวมขอ้ มูล และบรรยายโครงสร้างและ
ลั ก ษ ณ ะ ข อ ง ส่ิ ง มี ชี วิ ต ท่ี เ ห ม า ะ ส ม กั บ ก า ร ด า ร ง ชี วิ ต
ในแหล่งทีอ่ ยู่

เวลา 3 ชว่ั โมง

วัสดุ อปุ กรณ์สาหรบั ทากจิ กรรม สื่อการเรียนรู้และแหล่งเรียนรู้
-

1. หนงั สือเรียน ป.5 เลม่ 2 หนา้ 99-107

2. แบบบันทกึ กจิ กรรม ป.5 เล่ม 2 หนา้ 89-94

3. วีดทิ ัศน์ เร่อื ง มารจู้ ักสตั ว์ในป่าชายเลน

https://youtu.be/BAjQi-DJQn4

สถาบนั สง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 265

คู่มอื ครูรายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หน่วยท่ี 5 ส่ิงมชี ีวติ

แนวการจัดการเรยี นรู้ (60 นาท)ี

ขนั้ ตรวจสอบความรู้ (10 นาท)ี

1. ครูตรวจสอบความรู้เดิมเก่ียวกับโครงสร้างและลักษณะของส่ิงมีชีวิต ในการตรวจสอบความรู้เดิม ครู
ในแหล่งที่อยู่หนึ่ง ๆ โดยอาจให้นักเรียนสังเกตรูปสิ่งมีชีวิตหนึ่งชนิด เพียงรับฟังเหตุผลของนักเรียนเป็น
ในแหล่งท่ีอยู่ เช่น รูปยีราฟกาลังกินใบไม้ท่ีอยู่บนต้นไม้ จากนั้นอภิปราย สาคัญและยังไม่เฉลยคาตอบใด ๆ
โดยใชค้ าถาม ดังนี้ ให้กับนักเรียน แต่ชักชวนให้นักเรียน
1.1 สิ่งมีชีวิตท่ีนักเรียนเห็นในรูปมีอะไรบ้าง (นักเรียนตอบตามที่สังเกต ไปหาคาตอบท่ีถูกต้องจากการอ่าน
ได้ เชน่ ยีราฟ ตน้ ไม้) เนือ้ เร่อื ง
1.2 แหล่งทอ่ี ยใู่ นรปู มลี ักษณะเป็นอย่างไร (นกั เรยี นตอบตามท่ีสังเกตได้
เชน่ เป็นท่งุ หญา้ และมีต้นไม้สูง)
1.3 ส่ิงมีชีวิตน้ีมีโครงสร้างและลักษณะเหมาะสมกับแหล่งท่ีอยู่นี้
อย่างไร (นักเรียนตอบตามความเข้าใจของตนเอง เช่น ยีราฟมี
คอยาว มขี า 4 ขา ทาให้สามารถกนิ ใบไม้จากตน้ ไม้สูง ๆ ได้)

2. ครูเช่ือมโยงความรู้เดิมของนักเรียนสู่การเรียนเรื่องโครงสร้างและ
ลักษณะของส่ิงมีชีวิตในแหล่งท่ีอยู่ โดยใช้คาถามว่า โครงสร้างและ
ลักษณะของส่ิงมีชีวิตชนิดอื่น ๆ เหมาะสมกับการดารงชีวิตในแหล่งที่อยู่
อยา่ งไร

ขนั้ ฝกึ ทกั ษะจากการอ่าน (35 นาที)

3. ครใู ห้นักเรยี นอา่ นชอื่ เรอ่ื งและคิดก่อนอ่าน ในหนงั สอื เรียนหน้า 99 แล้ว
ร่วมกันอภิปรายในกลุ่มเพ่ือหาแนวคาตอบตามความเข้าใจของกลุ่ม
ครูบันทึกคาตอบของนักเรียนบนกระดานเพ่ือใช้เปรียบเทียบคาตอบ
หลังการอา่ นเรอ่ื ง

4. นกั เรียนอ่านคาสาคัญ ท้งั ภาษาไทยและภาษาอังกฤษ (หากนักเรียนอ่าน
ไม่ได้ ครูควรสอนอ่านให้ถูกต้อง) จากนั้นครูชักชวนให้นักเรียนอธิบาย
ความหมายของคาสาคญั จากเนือ้ เร่ืองที่จะอา่ น

5. นักเรียนอ่านเนื้อเรื่องในหนังสือเรียนหน้า 99-100 โดยครูฝึกทักษะ
การอ่านตามวิธีการอ่านท่ีเหมาะสมกับความสามารถของนักเรียน
ครูตรวจสอบความเข้าใจจากการอ่าน โดยใช้คาถามดังน้ี
5.1 แหล่งทอ่ี ยคู่ อื อะไร (บริเวณทสี่ ่ิงมีชวี ิตอาศัยอยู่)
5.2 แหลง่ ทอ่ี ยู่ในเร่ืองน้ีคอื ที่ใด (ปา่ ชายเลน)

266 สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

ค่มู ือครรู ายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 5 ส่งิ มชี ีวิต

5.3 ป่าชายเลนมีลักษณะเป็นอย่างไร (มีลักษณะเป็นดินเลน มีน้าท่วมถึง หากนักเรียนไม่สามารถตอบ
สมา่ เสมอ น้าเปน็ นา้ กร่อย) คาถามหรืออภิปรายได้ตามแนว
คาตอบ ครูควรให้เวลานักเรียนคิด
5.4 นักเรียนรู้จักน้ากร่อยหรือไม่ (นักเรียนตอบตามความเป็นจริง อย่างเหมาะสม รอคอยอย่างอดทน
ซ่ึงอาจจะรจู้ ักหรอื ไม่รูจ้ ัก) แ ล ะ รั บ ฟั ง แ น ว ค ว า ม คิ ด ข อ ง
นักเรียน
5.5 น้ากร่อยมีลักษณะเป็นอย่างไร (นักเรียนตอบตามความเข้าใจของ
ตนเอง ถ้านักเรียนยังตอบไม่ได้ ครูควรอธิบายเพ่ิมเติมว่า น้ากร่อย
เป็นน้าท่ีมีส่วนผสมของน้าทะเลและน้าจืด หรือน้าที่มีปริมาณ
สารละลายเกลือมากกว่าท่ีมีอยู่ในน้าจดื แต่ไม่มากเท่ากับปริมาณที่
มีอย่ใู นนา้ เคม็ )

5.6 สิ่งมีชีวิตทพี่ บในปา่ ชายเลนมีอะไรบา้ ง (ตน้ โกงกาง ตน้ แสม ต้นลาพู
ต้นเหงือกปลาหมอ ปลาตนี ปกู ้ามดาบ ลิงแสม กุ้งดีดขนั )

5.7 พืชที่พบในป่าชายเลนมีลักษณะแตกต่างกับพืชที่อยู่บนบกหรือไม่
อย่างไร (แตกต่างกัน คือ พืชในป่าชายเลนจะมีรากยื่นออกมาจาก
ลาต้น หรือมีรากแทงข้ึนมาเหนือดิน แต่พืชท่ีอยู่บนบกจะมีราก
อยู่ใต้ดิน นอกจากนี้พืชที่ป่าชายเลน เช่น ต้นแสมและต้น
เหงือกปลาหมอยังมีต่อมขับเกลือท่ีช่วยขับเกลือส่วนเกินออกซ่ึง
แตกตา่ งจากพืชท่อี ยูบ่ นบกสว่ นใหญ่ที่ไมพ่ บต่อมขบั เกลือ)

5.8 ถ้าเรานาต้นไม้บริเวณรอบ ๆ โรงเรียนไปปลูกในป่าชายเลน ต้นไม้
เหล่านั้นจะสามารถดารงชีวิตอยู่ได้หรือไม่ เพราะเหตุใด (นักเรียน
ตอบตามความเข้าใจของตนเอง เช่น ต้นไม้เหล่านั้นดารงชีวิตอยู่
ไม่ได้ เพราะรากต้นไม้เหล่านั้นมีลักษณะแตกต่างกับรากพืชใน
ปา่ ชายเลน ทาใหไ้ ม่เหมาะสมกบั การดารงชีวิตในปา่ ชายเลน)

5.9 พืชและสัตว์ต่าง ๆ สามารถดารงชีวิตอยู่ในป่าชายเลนได้อย่างไร
(พืชและสัตว์เหล่านี้มีการปรับตัวหรือปรับโครงสร้างและลักษณะ
ของร่างกายใหเ้ หมาะสมกับการดารงชวี ิตในปา่ ชายเลน)

6. ครูให้นักเรียนสังเกตโครงสร้างและลักษณะของสิ่งมีชีวิตในป่าชายเลน
โดยใช้แอปพลิเคชัน “AR สสวท.วิทย์ประถม” จากนั้นเลือก “สแกน
AR” แล้วเลือก “ป.5” สาหรับการสังเกตภาพเสมือนจริงสามมิติ (AR)
เร่ืองโครงสร้างและลักษณะของส่ิงมีชีวิตในแหล่งที่อยู่ในหนังสือเรียน
หนา้ 99 เป็นสือ่ ประกอบเพมิ่ เติม

7. ครูอาจจะให้นักเรียนดูวีดิทัศน์เร่ืองมารู้จักสัตว์ในป่าชายเลน เพื่อ
เสริมสร้างความรู้ ความเข้าใจเก่ียวกับโครงสร้างและลักษณะของ
สิ่งมชี วี ติ ในปา่ ชายเลน

สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 267

คมู่ อื ครรู ายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หนว่ ยท่ี 5 สิ่งมีชีวิต

ข้นั สรปุ จากการอ่าน (15 นาที) การเตรยี มตวั ล่วงหน้าสาหรับครู
เพือ่ จดั การเรียนรู้ในครงั้ ถดั ไป
8. ครูให้นักเรียนร่วมกันสรุปเรื่องท่ีอ่านซึ่งควรสรุปได้ว่า ส่ิงมีชีวิตชนิด
ต่าง ๆ ในป่าชายเลนมีการปรับตัวหรือปรับโครงสร้างและลักษณะของ ในครั้งถัดไป นักเรียนจะได้ทา
ร่างกายให้เหมาะสมกบั การดารงชีวติ ในแหล่งที่อยู่ กิจกรรมท่ี 1 โครงสร้างและลักษณะของ
ส่ิงมีชีวิตเหมาะสมกับแหล่งท่ีอยู่อย่างไร
9. นักเรยี นตอบคาถามในรู้หรือยงั ในแบบบนั ทกึ กิจกรรม หน้า 89 โดยครูอาจเตรียมสื่อการสอนสาหรับ
10. ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายเพ่ือเปรียบเทียบคาตอบของนักเรียน เลน่ เกม ดงั น้ี

ใน ร้หู รือยัง กบั คาตอบทเี่ คยตอบและบนั ทึกไว้ในคดิ ก่อนอ่าน  รูปสิ่งมีชีวิตหลาย ๆ ชนิด เช่น กบ
11. ครูให้นักเรียนตอบคาถามท้ายเรื่องที่อ่าน ดังนี้ “พืชและสัตว์ในแหล่งทีอ่ ยู่ เป็ด นก มด ผง้ึ บวั สาหร่าย ฯลฯ

อื่น ๆ มีการปรับตัวด้านโครงสร้างและลักษณะให้เหมาะสมกับ  รูปแหล่งท่ีอยู่ท่ีสิ่งมีชีวิตนั้นอาศัย
แหลง่ ทอ่ี ยูอ่ ย่างไร” อยู่ เชน่ ดนิ แหลง่ น้า ตน้ ไม้

ครูบันทึกคาตอบของนักเรียนบนกระดาน โดยยังไม่เฉลยคาตอบ เพ่ือให้นักเรียนสังเกตและจับคู่รูป
แต่ชกั ชวนใหน้ ักเรียนหาคาตอบจากการทากิจกรรม ส่ิงมีชีวิตกับแหล่งที่อยู่ สาหรับนาเข้าสู่
กจิ กรรมท่ี 1

268 สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คมู่ อื ครรู ายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หน่วยที่ 5 ส่งิ มีชีวิต

แนวคาตอบในแบบบันทกึ กิจกรรม

ปา่ ชายเลน มีลักษณะเปน็ ดินเลน มนี ้าทว่ มถึงสมา่ เสมอ นา้ เปน็ นา้ กร่อย

สงิ่ มีชวี ติ ในป่าชายเลน เช่น ต้นโกงกาง ตน้ แสม ต้นลาพู ตน้ ลาแพน
ต้นเหงือกปลาหมอ ปลาตนี ปูกา้ มดาบ ลิงแสม กงุ้ ดดี ขัน สง่ิ มีชวี ติ เหลา่ นัน้
มีโครงสรา้ งและลักษณะเหมาะสมกับการดารงชีวิตในป่าชายเลน เชน่
ต้นโกงกาง มีรากย่นื ออกมาจากลาต้นและปกั ลงดินเลนเพอ่ื ช่วยค้าลาต้น
ต้นแสมและต้นลาแพน มีรากแทงขึ้นมาเหนือดนิ เพือ่ ช่วยในการหายใจ
ต้นแสมและต้นเหงอื กปลาหมอมีตอ่ มขับเกลอื เพ่ือขับเกลือส่วนเกนิ ออก
ปลาตนี ก็มีครบี อกทแี่ ข็งแรง ใชใ้ นการว่ายน้าและการเคลื่อนที่ไปบนดนิ เลน

สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 269

คู่มอื ครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หนว่ ยท่ี 5 ส่งิ มีชีวติ

กิจกรรมท่ี 1 โครงสร้างและลักษณะของสิง่ มชี ีวิตเหมาะสมกบั แหลง่ ทอ่ี ยู่อย่างไร

กิจกรรมน้ีนักเรียนจะได้สังเกตและรวบรวมข้อมูล สอ่ื การเรียนรู้และแหล่งเรียนรู้ หนา้ 101-105
เก่ียวกับโครงสร้างและลักษณะของส่ิงมีชีวิตในแหล่งท่ีอยู่ หนา้ 90-94
ต่าง ๆ เพื่อบรรยายโครงสร้างและลักษณะของส่ิงมีชีวิตที่ 1. หนงั สือเรียน ป.5 เลม่ 2
เหมาะสมกบั การดารงชีวติ ในแหลง่ ท่ีอยนู่ ัน้ ๆ 2. แบบบนั ทึกกจิ กรรม ป.5 เล่ม 2

เวลา 2 ชวั่ โมง

จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้

สังเกต รวบรวมข้อมูล และบรรยายโครงสร้างและ
ลั ก ษ ณ ะ ข อ ง สิ่ ง มี ชี วิ ต ท่ี เ ห ม า ะ ส ม กั บ ก า ร ด า ร ง ชี วิ ต
ในแหลง่ ทีอ่ ยู่

วัสดุ อุปกรณส์ าหรับทากจิ กรรม

-

ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์

S1 การสังเกต
S8 การลงความเหน็ จากขอ้ มูล
S13 การตคี วามหมายข้อมูลและลงขอ้ สรปุ

ทักษะแห่งศตวรรษท่ี 21

C2 การคิดอย่างมวี จิ ารณญาณ
C4 การสื่อสาร
C5 ความรว่ มมือ
C6 การใชเ้ ทคโนโลยสี ารสนเทศและการสื่อสาร

270 สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คู่มอื ครรู ายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หนว่ ยท่ี 5 สงิ่ มชี ีวิต

แนวการจัดการเรยี นรู้ ในการตรวจสอบความรู้เดิม ครู
เพียงรับฟังเหตุผลของนักเรียนเป็น
1. ครูตรวจสอบความรู้เดิมเก่ียวกับโครงสร้างและลักษณะของสิ่งมีชีวิต สาคัญและยังไม่เฉลยคาตอบใด ๆ
ในแหล่งท่ีอยู่ต่าง ๆ โดยนารูปสิ่งมีชีวิตชนิดต่าง ๆ เช่น กบ เป็ด นก มด ให้กับนักเรียน แต่ชักชวนให้นักเรียน
บัว สาหร่าย ฯลฯ และแหล่งที่อยู่ที่สิ่งมีชีวิตเหล่านั้นอาศัยอยู่ เช่น ไปหาคาตอบที่ถูกต้องจากกิจกรรม
แหล่งน้า บนพื้นดิน ต้นไม้ มาให้นักเรียนจับคู่รูปสิ่งมีชีวิตกับแหล่งท่ีอยู่ ต่าง ๆ ในบทเรียนน้ี
น้ัน ๆ จากนัน้ ใหน้ กั เรียนรว่ มกันอภปิ รายโดยใช้คาถามดงั ตอ่ ไปน้ี
1.1 สง่ิ มีชวี ติ ที่นกั เรียนเหน็ ในรปู มีอะไรบา้ ง (นกั เรียนตอบตามท่ีสังเกตได้)
1.2 ส่ิงมีชีวิตเหล่านี้มีโครงสร้างและลักษณะใดท่ีเหมาะสมกับการ
ดารงชีวิตในแหล่งท่ีอยู่ และเหมาะสมอย่างไร (นักเรียนตอบตาม
ความเข้าใจของตนเอง โดยครูนารูปสิ่งมีชีวิตและแหล่งท่ีอยู่
ทน่ี กั เรียนจบั คไู่ ว้มาถามทลี ะค)ู่

2. ครูเช่ือมโยงความรู้เดิมของนักเรียนเข้าสู่กิจกรรมที่ 1 โดยใช้คาถามว่า
สิ่งมีชีวิตในแหล่งที่อยู่ต่าง ๆ จะมีโครงสร้างและลักษณะท่ีเหมาะสมกับ
การดารงชีวิตในแหลง่ ทอี่ ยนู่ ั้น ๆ แตกต่างกนั หรอื ไม่ อยา่ งไร

3. นักเรียนอ่านช่ือกิจกรรม และทาเป็นคิดเป็น จากน้ันร่วมกันอภิปราย

เพ่ือตรวจสอบความเข้าใจเก่ียวกับจุดประสงค์ในการทากิจกรรม โดยใช้

คาถาม ดงั น้ี

3.1 กจิ กรรมนี้นักเรียนจะได้เรียนเรื่องอะไร (โครงสรา้ งและลักษณะของ

สิง่ มีชีวติ ที่เหมาะสมกบั การดารงชวี ิตในแหลง่ ทอ่ี ยู่)

3.2 นักเรยี นจะไดเ้ รียนรูเ้ รื่องนี้ดว้ ยวธิ ใี ด (การสังเกตและรวบรวมขอ้ มูล)

3.3 เมื่อเรียนแล้วนักเรยี นจะทาอะไรได้ (บรรยายโครงสร้างและลักษณะ

ของสิ่งมชี ีวติ ทเี่ หมาะสมกับการดารงชีวิตในแหลง่ ทีอ่ ยู่)

4. นกั เรียนบันทกึ จดุ ประสงคล์ งในแบบบนั ทึกกิจกรรม หนา้ 90
5. นักเรียนอ่านทาอย่างไร โดยฝึกอ่านตามความเหมาะสม จากนั้นร่วมกัน

อภิปรายเพื่อสรปุ ขัน้ ตอนการทากิจกรรม โดยใชค้ าถามตอ่ ไปนี้
5.1 นักเรียนต้องทาอะไรเป็นอันดับแรก (เลือกส่ิงมีชีวิต 1 ชนิด

จากแหล่งท่ีอยู่หนึ่ง ๆ ในท้องถ่ินของตนเอง สังเกตและวาดรูป
ส่ิงมีชีวิตที่แสดงให้เห็นโครงสร้างและลักษณะของส่ิงมีชีวิต พร้อม
ระบชุ ่อื แหล่งท่ีอยนู่ ้นั )
5.2 นักเรียนจะต้องทาอะไรต่อไป (รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับโครงสร้าง
และลักษณะของสิง่ มีชวี ติ ทีเ่ ลือก)

สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 271

คูม่ ือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หน่วยท่ี 5 สิ่งมีชีวติ

5.3 นักเรียนสามารถรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับโครงสร้างและลักษณะของ ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์และ
สิ่งมีชีวิต ได้จากท่ีใดบ้าง (อินเทอร์เน็ต หนังสือ สอบถามครูหรือ ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21
ผู้ปกครอง)
ครูอาจแนะนาแหล่งสืบค้นข้อมูลจากอินเทอร์เน็ตเพ่ิมเติมให้ ทน่ี ักเรยี นจะได้ฝกึ จากการทากิจกรรม
นกั เรียน ซึ่งอาจใชค้ าว่า “การปรับตัวของส่ิงมชี วี ิต หรอื อากาศร้อน
กับการปรับตัวของสงิ่ มีชวี ิต” สาหรับการค้นหาข้อมูล S1 สังเกตโครงสร้างและลักษณะของ
สง่ิ มีชีวิตทเ่ี ลอื กในท้องถิ่นของตนเอง
5.4 เมื่อรวบรวมข้อมูลแล้ว นักเรียนจะต้องทาอะไรต่อไป (ร่วมกัน
อภิปรายว่า โครงสร้างและลักษณะใดของสิ่งมีชีวิตที่เหมาะสมกับ S8 ลงความเห็นจากข้อมูลท่ีได้จากการ
การดารงชวี ติ ในแหลง่ ทอ่ี ยู่ และเหมาะสมอยา่ งไร บนั ทึกผล) สั ง เ ก ต แ ล ะ ร ว บ ร ว ม ข้ อ มู ล เ ก่ี ย ว กั บ
โครงสร้างและลักษณะของส่ิงมีชีวิตที่
5.5 นักเรียนต้องอ่านใบความรู้เร่ืองอะไร (โครงสร้างและลักษณะของ เหมาะสมกบั การดารงชีวติ ในแหลง่ ท่ีอยู่
สิ่งมีชีวิตในแหลง่ ทอี่ ย่ตู ่าง ๆ )
C2 วเิ คราะห์และบรรยายเก่ียวกบั โครงสร้าง
5.6 เมื่ออ่านใบความรู้แล้ว นักเรียนจะต้องทาอะไร (อภิปรายเก่ียวกับ และลักษณะของส่ิงมีชีวิตท่ีเหมาะสมกบั
โครงสร้างและลักษณะของสิ่งมีชีวิตท่ีเหมาะสมกับแหล่งท่ีอยู่ การดารงชีวติ ในแหล่งทีอ่ ย่ตู ่าง ๆ ได้
นาเสนอ)
C4 ส่ือสารโดยนาเสนอข้อมูลจากการอ่าน
6. เมื่อนักเรียนเข้าใจวิธีการทากิจกรรมในทาอย่างไรแล้ว ให้นักเรียนเร่ิม ใบความรู้เก่ียวกับโครงสร้างแล ะ
ปฏบิ ัติตามข้ันตอนของกิจกรรม ลกั ษณะรา่ งกายของสิ่งมชี ีวิตท่เี หมาะสม
กบั แหลง่ ท่อี ยู่ ใหผ้ ู้อนื่ เข้าใจ
7. หลงั จากทากิจกรรมแลว้ ครนู าอภิปรายผลการทากิจกรรม โดยใชค้ าถาม
ดังตอ่ ไปนี้ C5 ทางานร่ว มกับผู้อื่นในการสังเก ต
7.1 ส่ิงมีชีวิตท่ีนักเรียนแต่ละกลุ่มเลือกสังเกตมีอะไรบ้าง (นักเรียนตอบ รวบรวมข้อมูล และอภิปรายเพ่ือ
ตามผลการทากจิ กรรมในหอ้ งเรียน เชน่ นกกางเขน) บรรยายโครงสร้างและลักษณะของ
7.2 สิ่งมีชีวิตที่เลือกอาศัยอยู่ในแหล่งที่อยู่ใด (นักเรียนตอบตามผล สิง่ มชี ีวิตในแหลง่ ท่อี ยู่
การทากิจกรรมในห้องเรียน เช่น บนตน้ ไม้)
7.3 ส่ิงมีชีวิตนั้นมีโครงสร้างและลักษณะท่ีเหมาะสมกับแหล่งท่ีอยู่น้ี C6 ใช้เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร
อย่างไร (นักเรียนตอบตามท่ีสังเกต เช่น นกมีปีก มีขา 2 ขา ในการรวบรวมข้อมูลเก่ียวกับโครงสร้าง
มีนิ้วตีน 4 น้ิว อยู่ด้านหน้า 3 นิ้ว ด้านหลัง 1 น้ิว ทาให้นกบินไปยึด และลักษณะของส่ิงมีชีวิตท่ีเหมาะสมกบั
เกาะกบั ต้นไม้ได)้ แหลง่ ทีอ่ ยู่
7.4 ขอ้ มูลจากใบความรู้ มีแหล่งท่ีอยู่แบบใดบา้ ง (แหล่งนา้ ขว้ั โลกเหนือ
ทะเลทราย)
7.5 แหลง่ ที่อยู่แต่ละแหล่งมีลกั ษณะเปน็ อยา่ งไร
- แหล่งน้ามีลักษณะเป็นอย่างไร (มีน้าใส มีพืชน้าและสัตว์น้า
อาศยั อยู่ มีดินท่ีช้นื แฉะอยู่ใตน้ า้ )
- บริเวณข้ัวโลกมีลกั ษณะเป็นอย่างไร (อากาศหนาวเย็นตลอดปี
มีหมิ ะปกคลุม)

272 สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คมู่ อื ครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หน่วยท่ี 5 สงิ่ มชี ีวิต

- บริเวณทะเลทรายมีลักษณะเป็นอย่างไร (อุณหภูมิสูงหรือ ถ้านักเรียนไม่สามารถตอบ
อากาศรอ้ นในเวลากลางวนั และมีทรายปกคลมุ ทวั่ บริเวณ) ค า ถ า ม ห รื อ อ ภิ ป ร า ย ไ ด้ ต า ม
แนวคาตอบ ครูควรให้เวลา
7.6 ในแหล่งน้ามีส่ิงมีชีวิตอะไรบ้าง (ปลา กุ้ง หอย กบ ผักตบชวา นั ก เ รี ย น คิ ด อ ย่ า ง เ ห ม า ะ ส ม
ผกั กระเฉด) รอคอยอย่างอดทน และรับฟัง
แนวความคิดของนกั เรียน
7.7 สิ่งมีชีวิตที่อยู่ในแหล่งน้ามีการปรับตัวให้เหมาะสมกับการ
ดารงชีวิตในแหล่งที่อยู่อย่างไร (ปลามีครีบและกบมีพังผืดเช่ือม ขอ้ เสนอแนะเพม่ิ เติมสาหรับครู
ระหว่างนิ้ว ช่วยในการว่ายน้า ภายในก้านใบและลาต้นของ
ผกั ตบชวามชี ่องอากาศจานวนมาก และผกั กระเฉดมีนวมสขี าวหุ้ม ในการเลือกส่ิงมีชีวิต นักเรียนอาจจะ
ลาตน้ ช่วยใหล้ าตน้ ลอยน้าได้) เลือกสัตว์เลี้ยงท่ีบ้านของตนเอง เช่น
แมวเปอร์เซีย สุนัขพันธุ์ไซบีเรียน ซึ่ง
7.8 บริเวณขั้วโลกมีสิ่งมีชีวิตอะไรบ้าง (หมีขั้วโลก นกฮูกขั้วโลก นักเรียนอาจจะระบุแหล่งท่ีอยู่ตามการ
นกเพนกวิน หมาป่าขั้วโลก) สังเกตของนักเรียน และอาจจะไม่สามารถ
บอกได้ว่า โครงสร้างและลักษณะน้ัน
7.9 สิ่งมีชีวิตท่ีอยู่บริเวณข้ัวโลกมีการปรับตัวให้เหมาะสมกับการ เหมาะสมกับการดารงชีวิตในแหล่งท่ีอยู่
ดารงชีวิตในแหล่งท่ีอยู่อย่างไร (หมีข้ัวโลก มีขนหนาปกคลุม อย่างไร ซ่ึงครูควรหาวิธีอธิบายเพ่ิมเติม
ร่างกายและมีช้ันไขมันหนาใต้ผิวหนัง เพ่ือช่วยให้ร่างกายอบอุ่น โ ด ย อ า จ ห า รู ป สุ นั ข ท่ี มี โ ค ร ง ส ร้ า ง แ ล ะ
มี ข น สี ข า ว ช่ ว ย ใ ห้ ก ล ม ก ลื น กั บ แ ห ล่ ง ที่ อ ยู่ ซึ่ ง มี หิ ม ะ ป ก ค ลุ ม ลักษณะแตกต่างกัน เช่น สุนัขพันธุ์ที่มี
นกฮูกข้ัวโลกมีขนดกแน่นท่ีอุ้งเท้าเพื่อให้เกาะบนก่ิงไม้ท่ีมีหิมะ ข น สั้ น แ ล ะ ข น ย า ว ม า ใ ห้ นั ก เ รี ย น ดู
ปกคลุมได้ นกเพนกวิน มีชั้นไขมันหนาใต้ผิวหนัง มีขนแน่น เปรียบเทียบกัน และถามนักเรียนว่าสุนัข
ปกคลุมร่างกาย เพื่อช่วยให้ร่างกายอบอุ่น หมาป่าข้ัวโลกมีขน สองพันธุ์มีโครงสร้างและลักษณะแตกต่าง
สขี าว มีใบหูและจมกู สน้ั เพือ่ ลดการระบายความร้อน) กันหรือไม่ อย่างไร และถามต่อไปว่า
โครงสร้างและลักษณะน้ัน ๆ ของสุนัข
7.10 บริเวณทะเลทรายมีส่ิงมีชีวิตอะไรบ้าง (อูฐ สุนขั จิ้งจอกทะเลทราย แต่ละพันธุ์เหมาะสมกับการดารงชีวิต
กระบองเพชร) ในแหล่งท่ีอยู่แต่ละแหล่งอย่างไร ซ่ึงแต่ละ
คาถามครูอาจจะคอยชี้แนะเพ่ือนาไปสู่
7.11 สิ่งมีชีวิตท่ีอยู่บริเวณทะเลทรายมีการปรับตัวให้เหมาะสมกับการ คาตอบและความเข้าใจของนกั เรียน
ดารงชีวิตในแหล่งท่ีอยู่อยา่ งไร (อูฐ มีหนอกสาหรับเก็บไขมันไว้ใช้
เม่ือไม่มีอาหาร มีขนตายาวเพื่อป้องกันฝุ่นทรายเข้าตา มีขายาว
เพื่อให้ลาตัวอยู่ห่างจากพ้ืนทรายท่ีร้อน มีเท้าที่มีพื้นท่ีกว้างเพ่ือ
ไม่ให้จมลงไปในทราย สุนัขจ้ิงจอกทะเลทราย มีขนท่ีใบหูเพ่ือ
ป้องกันไม่ให้ทรายเข้าหู มีใบหูใหญ่และมีจมูกยาวช่วยระบาย
ความร้อนในร่างกาย กระบองเพชร มีการลดรูปใบให้มีขนาดเล็ก
แหลม แข็งคล้ายหนามเพื่อลดการสูญเสียน้า มีการกักเก็บน้า
ภายในลาตน้ ทาให้มลี าตน้ อวบน้า)

7.12 จากรูปนก ไก่ เป็ด มีโครงสร้างและลักษณะใดท่ีแตกต่างกัน
(น้วิ ตีนของนก ไก่ เปด็ มโี ครงสร้างและลกั ษณะแตกตา่ งกัน)

สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 273

คู่มือครูรายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หน่วยท่ี 5 สิ่งมชี ีวติ

7.13 ลักษณะนิ้วตีนของนก ไก่ เป็ด เป็นอย่างไร แต่ละโครงสร้าง
และลักษณ ะเ ห มา ะส ม กับ ก าร ดา รง ชีวิต ใน แห ล่ ง ที่ อ ยู่
อย่างไร (นกมีนิ้วตีนข้างหน้า 3 น้ิว ข้างหลัง 1 น้ิว ช่วยให้นก
กระโดดได้คล่องแคล่วและเกาะก่ิงไม้ได้แน่น ไก่มีนิ้วตีน 4 น้ิว
ทใ่ี หญห่ นา แขง็ แรง นิ้วดา้ นหลงั ยกสงู ช่วยให้คุ้ยเขย่ี หาอาหารบน
ดนิ ได้สะดวก เป็ดมตี นี ท่มี พี งั ผืดระหว่างนิ้ว ช่วยในการวา่ ยน้า)

7.14 หากส่งิ มีชีวิตไม่สามารถปรบั โครงสร้างและลักษณะของรา่ งกายให้
เหมาะสมกับการดารงชีวิตในแหล่งท่ีอยู่นั้น ๆ ได้ ส่ิงมีชีวิตจะเปน็
อยา่ งไร (สง่ิ มชี วี ติ อาจไม่สามารถอย่รู อดในแหลง่ ทอ่ี ย่นู ั้นได้)

8. ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายและลงข้อสรุปว่า ส่ิงมีชีวิตมีโครงสร้าง
และลักษณะของร่างกายท่ีเหมาะสมกับแหล่งที่อยู่ต่าง ๆ ซึ่งเป็นผลจาก
การปรับตัวของสิ่งมีชีวิต เพ่ือให้สามารถดารงชีวิตและอยู่รอดได้
ในแหลง่ ท่อี ยนู่ ัน้ ๆ (S13)

9. นักเรียนตอบคาถามใน ฉันรู้อะไร แล้วร่วมกันอภิปรายคาตอบ โดยครู
อาจใช้คาถามเพ่ิมเติมในการอภิปรายเพื่อให้ไดแ้ นวคาตอบที่ถกู ต้อง

10. นักเรียนอ่าน ส่ิงท่ีได้เรียนรู้ และเปรียบเทียบกับข้อสรุปท่ีได้จากการ
อภิปราย

11. ครูกระตุ้นให้นักเรียนฝึกตั้งคาถามเก่ียวกับเร่ืองที่สงสัยหรืออยากรู้
เพิ่มเติมใน อยากรู้อีกว่า จากนั้นครูอาจสุ่มนักเรียน 2-3 คน นาเสนอ
คาถามของตนเองหน้าชั้นเรียน และให้นักเรียนร่วมกันอภิปราย
เกีย่ วกับคาถามท่นี าเสนอ

12. ครูนาอภิปรายเพื่อให้นักเรียนทบทวนว่าได้ฝึกทักษะกระบวนการทาง
วิทยาศาสตร์และทักษะแห่งศตวรรษท่ี 21 อะไรบ้างและในขั้นตอนใด
แลว้ ใหบ้ ันทึกในแบบบนั ทกึ กจิ กรรม หน้า 94

13. นักเรียนอ่าน เกรด็ นา่ รู้ ในหนงั สอื เรยี น หนา้ 106 และอภิปรายรว่ มกัน
เกย่ี วกับโครงสร้างและลกั ษณะของแมงมุมมด

14. นักเรียนร่วมกันอ่านรู้อะไรในเร่ืองน้ี ในหนังสือเรียน หน้า 107 ครูนา
อภิปรายเพื่อนาไปสู่ข้อสรุปเกี่ยวกับสิ่งที่ได้เรียนรู้ในเรื่องนี้ จากน้ันครู
กระตุ้นให้นักเรียนตอบคาถามในช่วงท้ายของเน้ือเรื่อง ซึ่งเป็นคาถาม
เพ่ือเช่ือมโยงไปสู่การเรียนเนื้อหาในบทถัดไป ดังน้ี “สิ่งมีชีวิตท่ี
ดารงชีวติ อยใู่ นแหลง่ ทีอ่ ยเู่ ดยี วกนั จะมีความสมั พนั ธ์กับส่ิงมีชวี ิตด้วยกัน
หรือไม่ อย่างไร” นักเรียนสามารถตอบตามความเข้าใจของตนเอง
ซง่ึ จะหาคาตอบไดจ้ ากการเรยี นในบทต่อไป

274 สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คูม่ ือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หน่วยที่ 5 สงิ่ มชี ีวติ

แนวคาตอบในแบบบันทกึ กิจกรรม

สงั เกต รวบรวมข้อมลู และบรรยายโครงสรา้ งและ
ลักษณะของสิ่งมีชวี ิตทเ่ี หมาะสมกับการดารงชวี ติ ในแหล่งท่อี ยู่

นักเรียนตอบตามสิ่งมีชวี ิตท่ีแตล่ ะกลุ่มเลือก เช่น
นกกางเขน

บนต้นไม้ 275
สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คูม่ อื ครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หนว่ ยที่ 5 สง่ิ มชี ีวติ

นกกางเขน มีขาและตีนซ่ึงมีนวิ้ ตีนขา้ งหนา้ 3 นวิ้ ขา้ งหลัง 1 นิ้ว
ทาให้ยดึ เกาะก่ิงไมไ้ ด้

ปลามคี รีบ กบมพี ังผืดเชื่อมระหวา่ งน้ิว คลา้ ยใบพาย ช่วยในการว่ายน้า
ผักตบชวามีช่องอากาศจานวนมากภายในก้านใบและลาต้น ผกั กระเฉด
มีนวมสขี าวหุม้ ลาตน้ ชว่ ยใหล้ าต้นลอยน้าไดด้ ี

276 สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คมู่ อื ครรู ายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หนว่ ยที่ 5 สิ่งมีชีวิต

- หมีข้วั โลก มขี นหนาปกคลุมรา่ งกาย มชี ั้นไขมันหนาใต้ผิวหนัง ช่วยใหร้ ่างกายอบอุ่น
มขี นสขี าวเพื่อให้กลมกลืนกับแหลง่ ท่ีอยู่

- นกฮูกข้วั โลก มีขนดกแน่นท่อี ้งุ เทา้ เพื่อให้ยนื บนก่งิ ไม้ที่มีหิมะปกคลุมได้
- นกเพนกวิน มชี ้ันไขมนั หนาใตผ้ วิ หนัง มีขนแนน่ ปกคลมุ รา่ งกาย ชว่ ยให้รา่ งกายอบอนุ่
- หมาปา่ ขว้ั โลกมใี บหแู ละจมูกส้นั ช่วยลดการระบายความรอ้ น

- อูฐมีหนอกไวส้ าหรับเกบ็ ไขมนั ไว้ใช้เมอื่ ไมม่ ีอาหาร มขี นตายาวเพือ่ ปอ้ งกนั ฝ่นุ ทรายเขา้ ตา
มีขายาวเพ่อื ใหล้ าตัวอยู่ห่างจากพื้นทรายทรี่ ้อน มเี ทา้ ทมี่ พี ้นื ทก่ี ว้างเพอ่ื ไมใ่ ห้จมลงไปในทราย

- สุนัขจ้ิงจอกทะเลทราย มีขนทใี่ บหเู พ่อื ป้องกนั ไม่ให้ทรายเขา้ หู มใี บหใู หญแ่ ละจมกู ยาวชว่ ย
ระบายความรอ้ นในร่างกาย

- กระบองเพชร มีการลดรปู ใบให้มีขนาดเล็ก แหลม แขง็ คลา้ ยหนามเพ่ือลดการสญู เสียนา้
มกี ารกักเกบ็ น้าภายในลาตน้ ทาให้มีลาตน้ อวบน้า

แตกต่างกัน โดยนกมีนิ้วตีนข้างหนา้ 3 นิว้ ข้างหลัง 1 นิ้ว ชว่ ยใหก้ ระโดดได้
คล่องแคล่วและเกาะกิ่งไม้ได้ สว่ นไก่มนี ้ิวตีน 4 นว้ิ ทใ่ี หญ่ หนา และแขง็ แรง
โดยนวิ้ ดา้ นหลงั ยกสงู นิ้วตนี ชว่ ยใหค้ ุ้ยเขี่ยหาอาหารไดส้ ะดวก ส่วนเป็ดมตี ีน
ท่ีมีพังผดื ระหว่างน้ิว ช่วยในการวา่ ยนา้

สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 277

คู่มือครรู ายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 5 สง่ิ มชี ีวิต

ส่ิงมีชีวิตในแต่ละแหล่งที่อยู่มีโครงสร้างและลักษณะเหมาะสมกับแหล่งที่อยู่ โดย
สิ่งมีชีวิตที่อยู่ในน้าจะมีโครงสรา้ งและลักษณะของร่างกายท่ีช่วยในการว่ายน้าหรอื
ช่วยในการลอยน้า สิ่งมีชีวิตที่อยู่บริเวณข้ัวโลกมีโครงสร้างและลักษณะของ
ร่างกายท่ีช่วยรักษาอุณหภูมิหรือลดการระบายความร้อนออกจากร่างกาย สัตว์ที่
อยู่บริเวณทะเลทรายมีโครงสร้างและลักษณะของร่างกายท่ีช่วยระบายความร้อน
ป้องกนั ฝนุ่ ทราย ส่วนพืชจะมใี บขนาดเล็ก คลา้ ยหนาม เพื่อลดการคายนา้ ส่ิงมชี ีวิต
จาพวกนกกม็ ลี กั ษณะนวิ้ ตีนแตกตา่ งกนั ไปตามการดารงชวี ิตในแหลง่ ท่ีอยู่
สิง่ มีชวี ติ มีโครงสรา้ งและลกั ษณะของร่างกายเหมาะสมกับแหล่งท่ีอยตู่ า่ ง ๆ
ซึ่งเป็นผลมาจากการปรับตวั ของส่ิงมีชวี ติ เพ่ือให้สามารถดารงชีวติ และอยูร่ อด
ไดใ้ นแหล่งท่อี ยูน่ ั้น ๆ

278 สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คมู่ อื ครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หน่วยท่ี 5 สิ่งมชี ีวิต

คาถามของนักเรยี นท่ีต้ังตามความอยากรู้ของตนเอง

 279




 


สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คู่มอื ครูรายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หนว่ ยท่ี 5 สง่ิ มชี ีวิต

แนวการประเมินการเรียนรู้

การประเมนิ การเรียนรู้ของนกั เรยี นทาได้ ดงั น้ี
1. ประเมินความรเู้ ดิมจากการอภปิ รายในชั้นเรียน
2. ประเมินการเรียนรู้จากคาตอบของนกั เรียนระหว่างการจัดการเรยี นรู้และจากแบบบันทึกกิจกรรม
3. ประเมินทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์และทกั ษะแหง่ ศตวรรษท่ี 21 จากการทากจิ กรรมของนกั เรยี น

การประเมินจากการทากิจกรรมท่ี 1
โครงสรา้ งและลกั ษณะของสิ่งมชี วี ิตเหมาะสมกบั แหลง่ ทอี่ ยู่อย่างไร

ระดับคะแนน
3 คะแนน หมายถงึ ดี 2 คะแนน หมายถึง พอใช้ 1 คะแนน หมายถงึ ควรปรับปรุง

รหัส สิ่งทป่ี ระเมิน ระดบั
คะแนน
ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์
S1 การสงั เกต
S8 การลงความเห็นจากขอ้ มลู
S13 การตคี วามหมายขอ้ มลู และลงข้อสรปุ

ทกั ษะแห่งศตวรรษท่ี 21
C2 การคดิ อย่างมีวิจารณญาณ
C4 การส่ือสาร
C5 ความรว่ มมอื
C6 การใชเ้ ทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร

รวมคะแนน

280 สถาบนั สง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

ค่มู อื ครรู ายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หนว่ ยที่ 5 สิง่ มชี ีวิต

ตาราง แสดงการวเิ คราะหท์ ักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์ตามระดบั ความสามารถของนกั เรียน
โดยอาจใช้เกณฑก์ ารประเมนิ ดังนี้

ทักษะกระบวนการ รายการประเมิน ดี (3) ระดับความสามารถ ควรปรับปรุง (1)
ทางวิทยาศาสตร์ พอใช้ (2)

S1 การสังเกต การบรรยาย สามารถใชป้ ระสาท สามารถใช้ประสาทสมั ผสั สามารถใช้ประสาทสัมผัส

รายละเอยี ดเก่ยี วกับ สมั ผสั เก็บรายละเอียด เก็บรายละเอียดเกยี่ วกบั เก็บรายละเอียดเก่ยี วกับ

โครงสร้างและลักษณะ เก่ยี วกับโครงสรา้ งและ โครงสรา้ งและลักษณะ โครงสรา้ งและลกั ษณะของ

ของสิ่งมีชวี ิต ลักษณะของสง่ิ มีชวี ติ ได้ ของส่งิ มีชีวติ ได้ จากการ สง่ิ มชี วี ติ ไดเ้ พียงบาง

ดว้ ยตนเอง โดยไม่ ชแ้ี นะของครูหรือผอู้ ื่น ลกั ษณะ แมว้ ่าจะไดร้ บั

เพม่ิ เติมความคิดเหน็ หรอื มีการเพมิ่ เตมิ ความ คาช้ีแนะจากครูหรอื ผู้อ่นื

คดิ เหน็

S8 การลง การลงความเห็นจาก สามารถลงความเห็นจาก สามารถลงความเห็นจาก สามารถลงความเห็นจาก

ความเหน็ จาก ข้อมลู ที่ไดจ้ ากการ ข้อมูลท่ีไดจ้ ากการสังเกต ขอ้ มลู ท่ีไดจ้ ากการสงั เกต ขอ้ มูลท่ีได้จากการสังเกต

ข้อมูล สังเกตและรวบรวม และการรวบรวมข้อมูล และการรวบรวมข้อมูลว่า และการรวบรวมข้อมลู วา่

ข้อมลู ว่าโครงสรา้ ง ว่าโครงสร้างและ โครงสรา้ งและลกั ษณะใด โครงสรา้ งและลักษณะใด

และลักษณะใดของ ลักษณะใดของสงิ่ มชี วี ิต ของสิง่ มีชวี ิตท่เี หมาะสม ของสิ่งมชี ีวิตทีเ่ หมาะสม

ส่งิ มีชวี ิตท่ีเหมาะสม ทีเ่ หมาะสมกับการ กบั การดารงชวี ิตใน กบั การดารงชีวติ ใน

กับการดารงชีวิตใน ดารงชวี ติ ในแหลง่ ทอี่ ยู่ แหลง่ ท่ีอยู่ และเหมาะสม แหลง่ ที่อยู่ และเหมาะสม

แหล่งที่อยู่ และ และเหมาะสมอย่างไร ได้ อย่างไร ได้อย่างถูกต้อง อยา่ งไรไดเ้ พียงบางสว่ น

เหมาะสมอยา่ งไร อย่างถูกต้อง ด้วยตนเอง จากการชีแ้ นะของครูหรือ แม้ว่าจะได้รบั คาช้ีแนะจาก

ผูอ้ ่นื ครูหรือผูอ้ นื่

S13 การ การตคี วามหมาย สามารถตคี วามหมาย สามารถตีความหมาย สามารถตคี วามหมาย

ตีความหมายข้อมลู ข้อมลู จากการสังเกต ข้อมูลจากการสงั เกตและ ขอ้ มูลจากการสังเกตและ ขอ้ มูลจากการสังเกตและ

และลงข้อสรุป และรวบรวมขอ้ มูล รวบรวมข้อมลู เกีย่ วกับ รวบรวมข้อมลู เกยี่ วกับ รวบรวมขอ้ มลู เก่ยี วกับ

เกย่ี วกับโครงสรา้ งและ โครงสร้างและลกั ษณะ โครงสร้างและลักษณะ โครงสรา้ งและลกั ษณะของ

ลักษณะของส่งิ มชี วี ิต ของสง่ิ มีชวี ติ ใน ของสิ่งมีชวี ติ ในแหล่งทอ่ี ยู่ สิ่งมีชีวติ ในแหลง่ ที่อยู่

ในแหล่งทอ่ี ยู่ต่าง ๆ แหล่งที่อยตู่ ่าง ๆ และ ตา่ ง ๆ และลงข้อสรุปไดว้ า่ ต่าง ๆ และลงข้อสรุปไดว้ ่า

และลงข้อสรุปได้วา่ ลงข้อสรุปไดว้ ่า ส่ิงมชี วี ิต ส่ิงมีชวี ิตแต่ละชนิดมี สง่ิ มีชีวิตแต่ละชนดิ มี

ส่งิ มีชวี ติ แต่ละชนิดมี แต่ละชนดิ มีโครงสรา้ ง โครงสรา้ งและลักษณะ โครงสร้างและลกั ษณะ

โครงสร้างและลกั ษณะ และลกั ษณะเหมาะสม เหมาะสมกับแหลง่ ที่อยู่ เหมาะสมกบั แหล่งที่อยู่

เหมาะสมกบั กบั แหลง่ ที่อยู่ นั้น ๆ ซง่ึ นน้ั ๆ ซงึ่ เป็นผลจากการ น้ัน ๆ ซง่ึ เป็นผลจากการ

แหลง่ ท่ีอยู่นน้ั ๆ ซง่ึ เปน็ ผลจากการปรับตัว ปรบั ตวั ของสิ่งมีชวี ิต ปรับตวั ของสง่ิ มชี วี ิต

สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 281

คู่มือครรู ายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หน่วยท่ี 5 สิ่งมชี ีวติ

ทกั ษะกระบวนการ รายการประเมนิ ดี (3) ระดบั ความสามารถ ควรปรบั ปรุง (1)
ทางวิทยาศาสตร์ พอใช้ (2) เพ่ือให้สามารถดารงชวี ิต
และอย่รู อดในแหลง่ ท่อี ยู่
เป็นผลจากการปรับตัว ของสง่ิ มีชวี ิต เพื่อให้ เพอื่ ใหส้ ามารถดารงชวี ิต นัน้ ๆ ไดเ้ พยี งบางสว่ น
และอย่รู อดในแหล่งท่ีอยู่ แม้วา่ จะได้รับคาชีแ้ นะจาก
ของสง่ิ มีชีวติ เพ่อื ให้ สามารถดารงชีวิตและ นั้น ๆ ได้ จากการช้แี นะ ครูหรอื ผูอ้ ื่น
จากครูและผู้อ่นื
สามารถดารงชีวติ และ อยู่รอดในแหล่งที่อยู่

อยรู่ อดในแหลง่ ที่อยู่ น้นั ๆ ได้ ด้วยตนเอง

นัน้ ๆ ได้

282 สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คมู่ ือครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 5 สงิ่ มชี ีวติ

ตาราง แสดงการวเิ คราะหท์ ักษะแห่งศตวรรษท่ี 21 ตามระดบั ความสามารถของนกั เรยี น
โดยอาจใช้เกณฑก์ ารประเมิน ดงั น้ี

ทักษะแห่ง รายการประเมนิ ดี (3) ระดบั ความสามารถ ควรปรับปรุง (1)
ศตวรรษที่ 21 สามารถวเิ คราะหแ์ ละ พอใช้ (2) สามารถวิเคราะห์และ
C2 การคิด การวเิ คราะห์และ บรรยายเกี่ยวกับ บรรยายเก่ียวกับโครงสรา้ ง
อยา่ งมี บรรยายเก่ยี วกบั โครงสรา้ งและลกั ษณะ สามารถวิเคราะห์และ และลกั ษณะของสงิ่ มชี วี ติ
วจิ ารณญาณ โครงสรา้ งและลักษณะ ของส่ิงมีชวี ติ ทีเ่ หมาะสม บรรยายเก่ียวกบั ท่ีเหมาะสมกบั การ
ของสงิ่ มีชีวติ ท่ีเหมาะสม กับการดารงชวี ิตใน โครงสร้างและลักษณะ ดารงชวี ิตในแหล่งทอ่ี ยู่
C4 การส่อื สาร กบั การดารงชีวิตใน แหล่งท่ีอยตู่ า่ ง ๆ ได้ดว้ ย ของส่งิ มชี ีวติ ที่ ตา่ ง ๆ ได้เพยี งบางสว่ น
แหลง่ ที่อยตู่ า่ ง ๆ ได้ ตนเอง เหมาะสมกับการ แม้ว่าจะไดร้ ับคาช้ีแนะจาก
C5 ความ ดารงชวี ติ ในแหล่งทอี่ ยู่ ครูหรอื ผอู้ ื่น
ร่วมมอื การนาเสนอขอ้ มลู จาก สามารถนาเสนอขอ้ มูล ตา่ ง ๆ ได้ โดยอาศัย
การอา่ นใบความรู้ จากการอ่านใบความรู้ การชี้แนะจากครหู รอื สามารถนาเสนอขอ้ มูลจาก
เก่ยี วกับโครงสรา้ งและ เกย่ี วกบั โครงสร้างและ ผู้อื่น การอ่านใบความรู้เกย่ี วกับ
ลักษณะของสงิ่ มีชวี ติ ลกั ษณะของสิง่ มชี วี ิตท่ี สามารถนาเสนอข้อมูล โครงสรา้ งและลกั ษณะของ
ท่เี หมาะสมกบั การ เหมาะสมกับการ จากการอ่านใบความรู้ สิ่งมีชีวิตทเี่ หมาะสมกับ
ดารงชีวิตในแหลง่ ทอี่ ยู่ ดารงชวี ติ ในแหล่งทีอ่ ยู่ เกี่ยวกบั โครงสร้างและ การดารงชีวติ ในแหลง่ ท่ีอยู่
โดยเขยี นบรรยาย หรือ โดยเขียนบรรยาย หรือ ลกั ษณะของสง่ิ มชี ีวิตที่ โดยเขยี นบรรยาย หรอื
บรรยายดว้ ยคาพูด บรรยายด้วยคาพดู เหมาะสมกบั การ บรรยายดว้ ยคาพูดเพอ่ื ให้
เพือ่ ใหผ้ ูอ้ ืน่ เข้าใจ เพอ่ื ให้ผอู้ ืน่ เขา้ ใจได้ด้วย ดารงชีวิตในแหลง่ ที่อยู่ ผ้อู ื่นเขา้ ใจไดเ้ พยี งบางสว่ น
ตนเอง โดยเขยี นบรรยาย หรือ แม้ว่าจะไดร้ บั คาชี้แนะจาก
การทางานรว่ มกบั ผูอ้ ืน่ บรรยายด้วยคาพดู ครหู รอื ผู้อนื่
ในการสังเกต และการ สามารถทางานร่วมกับ เพือ่ ใหผ้ ู้อ่นื เขา้ ใจได้
อภปิ รายเพื่อบรรยาย ผ้อู นื่ ในการสังเกต และ โดยอาศยั การชี้แนะ สามารถทางานรว่ มกับ
โครงสร้างและลกั ษณะ การอภิปรายเพ่อื จากครูหรือผู้อ่นื ผอู้ ื่นในการสงั เกต และ
ของสิ่งมชี ีวิตใน บรรยายโครงสร้างและ สามารถทางานร่วมกับ การอภิปรายเพอื่ บรรยาย
แหล่งท่ีอยู่ต่าง ๆ และ ลกั ษณะของส่งิ มชี วี ติ ใน ผอู้ ่ืนในการสังเกต และ โครงสรา้ งและลกั ษณะของ
ลงความเหน็ ว่าสิ่งมีชีวติ แหลง่ ที่อยูต่ ่าง ๆ และ การอภปิ รายเพื่อ สิ่งมีชีวิตในแหล่งท่ีอยู่
ในแตล่ ะแหล่งทอ่ี ยู่มี ลงความเหน็ วา่ สง่ิ มชี ีวิต บรรยายโครงสร้างและ ตา่ ง ๆ และลงความเห็น
ในแตล่ ะแหลง่ ทอ่ี ยู่มี ลักษณะของส่ิงมีชีวติ ว่าสิ่งมีชวี ติ ในแต่ละ
ในแหลง่ ท่ีอยู่ตา่ ง ๆ แหลง่ ท่อี ยู่มโี ครงสร้างและ
และลงความเหน็ วา่
ส่ิงมชี ีวติ ในแตล่ ะแหล่ง

สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 283

ค่มู อื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หน่วยที่ 5 ส่งิ มีชีวติ

ทักษะแห่ง รายการประเมิน ดี (3) ระดบั ความสามารถ ควรปรบั ปรงุ (1)
ศตวรรษที่ 21 โครงสร้างและลกั ษณะ พอใช้ (2) ลกั ษณะเหมาะสมกบั การ
โครงสรา้ งและลกั ษณะ เหมาะสมกบั การ ดารงชวี ิตในแหลง่ ทอี่ ยู่
C6 การใช้ เหมาะสมกับการ ดารงชีวติ ในแหลง่ ท่ีอยู่ ทอ่ี ย่มู โี ครงสรา้ งและ แตล่ ะแหลง่ แต่ไม่ค่อย
เทคโนโลยี ดารงชวี ิตในแหลง่ ทอี่ ยู่ แต่ละแหลง่ รวมทัง้ ลักษณะเหมาะสมกับ สนใจความคดิ เห็นของ
สารสนเทศและ แต่ละแหล่ง รวมทง้ั ยอมรบั ความคิดเหน็ ของ การดารงชวี ติ ใน ผู้อ่ืน
การสื่อสาร ยอมรบั ความคดิ เห็น ผูอ้ ่ืนต้ังแต่เรมิ่ ตน้ แหลง่ ทอี่ ยู่แตล่ ะแหล่ง
ของผู้อน่ื จนสาเรจ็ รวมทง้ั ยอมรบั ความ สามารถใชเ้ ทคโนโลยี
สามารถใช้เทคโนโลยี คดิ เห็นของผอู้ น่ื ในบาง สารสนเทศเพื่อสบื คน้
การใช้เทคโนโลยี สารสนเทศเพ่ือสบื คน้ ช่วงเวลาที่ทากิจกรรม ข้อมลู เก่ียวกบั โครงสรา้ ง
สารสนเทศเพื่อสืบคน้ ข้อมลู เกี่ยวกบั โครงสรา้ ง สามารถใช้เทคโนโลยี และลักษณะของสงิ่ มีชีวิต
ขอ้ มูลเกีย่ วกับ และลักษณะของ สารสนเทศเพื่อสืบคน้ ทเ่ี หมาะสมกับการ
โครงสร้างและลกั ษณะ ส่ิงมชี ีวิตทเ่ี หมาะสมกบั ขอ้ มลู เกีย่ วกบั ดารงชวี ิตในแหล่งท่อี ยู่ ได้
ของส่งิ มีชวี ิตท่ี การดารงชีวิตใน โครงสรา้ งและลักษณะ เพยี งบางส่วน แม้วา่ จะได้
เหมาะสมกบั การ แหลง่ ทอ่ี ยู่ได้ ดว้ ยตนเอง ของสิ่งมชี วี ิตท่ี รับคาชแี้ นะจากครหู รอื
ดารงชีวิตในแหล่งที่อยู่ เหมาะสมกบั การ ผ้อู น่ื
ดารงชวี ติ ในแหล่งท่ีอยู่
จากการช้ีแนะของครู
หรอื ผอู้ น่ื

284 สถาบนั สง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คมู่ ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หนว่ ยที่ 5 ส่งิ มชี ีวติ

เรอื่ งท่ี 2 ความสมั พนั ธ์ระหวา่ งสิง่ มีชวี ติ กับสง่ิ มชี วี ิต

ในเรื่องน้ีนักเรียนจะได้เรียนรู้เก่ียวกับความสัมพันธ์
ระหว่างส่ิงมีชีวิตกับสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ร่วมกันในแหล่งที่อยู่
หนึ่ง ๆ เพื่อประโยชน์ต่อการดารงชีวิต เช่น ความสัมพันธ์ด้าน
การกินกันเปน็ อาหาร เป็นทอี่ ยอู่ าศัย ทห่ี ลบภัย ทวี่ างไข่และที่
เลี้ยงดูลูกอ่อน สิ่งมีชีวิตท่ีมีการกินกันเป็นอาหารจะกิน
ต่อกันเป็นทอด ๆ ในรูปแบบของโซ่อาหารซ่ึงจะมีผู้ผลิตและ
ผู้บริโภค

จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้

สังเกตและอธิบายความสัมพันธ์ระหว่างส่ิงมีชีวิตกับ
สิ่งมีชีวติ ในแหล่งท่อี ยู่

เวลา 2 ชั่วโมง

วสั ดุ อุปกรณ์สาหรับทากจิ กรรม

สารคดีเกีย่ วกบั สิ่งมชี ีวิตชนดิ ตา่ ง ๆ ในแหล่งทอ่ี ยู่

ส่ือการเรยี นรู้และแหล่งเรียนรู้

1. หนงั สอื เรียน ป.5 เลม่ 2 หนา้ 108-114

2. แบบบันทึกกิจกรรม ป.5 เล่ม 2 หน้า 95-99

สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 285

คู่มอื ครูรายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หนว่ ยท่ี 5 สิง่ มชี ีวิต

แนวการจดั การเรียนรู้ (60 นาท)ี

ข้ันตรวจสอบความรู้ (10 นาที)

1. ครูตรวจสอบความรู้เดิมเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างส่ิงมีชีวิตกับ ในการตรวจสอบความรู้เดิม
สิ่งมีชีวิต โดยให้นักเรียนเขียนช่ือส่ิงมีชีวิตที่พบบริเวณโรงเรียนให้ได้มาก ครูเพียงรับฟังเหตุผลของนักเรียน
ท่ีสุด จากน้ันนาอภิปรายโดยใชค้ าถาม ดังน้ี เป็นสาคัญและยังไม่เฉลยคาตอบ
1.1 สิ่งมีชีวิตท่ีพบในบริเวณโรงเรียนมีอะไรบ้าง (นักเรียนตอบตาม ใด ๆ ให้กับนักเรียน แต่ชักชวนให้
ขอ้ มูลจริง) นักเรียนไปหาคาตอบท่ีถูกต้องจาก
1.2 สงิ่ มชี วี ิตแต่ละชนดิ มีความสัมพันธก์ ันหรือไม่ อย่างไร (นกั เรียนตอบ การอา่ นเนือ้ เรอ่ื ง
ตามความเข้าใจของตนเอง)

2. ครูเช่ือมโยงความรู้เดิมของนักเรียนสู่การเรียนเร่ืองความสมั พันธ์ระหว่าง
สิ่งมีชีวิตกับส่ิงมีชีวิต โดยใช้คาถามว่าสิ่งมีชีวิตในแหล่งท่ีอยู่หน่ึง ๆ
มีความสมั พนั ธก์ นั หรือไม่ อยา่ งไร

ขั้นฝึกทกั ษะจากการอา่ น (40 นาที)

3. ครูให้นักเรียนอ่านช่ือเรื่อง และคิดก่อนอ่าน ในหนังสือเรียนหน้า 108
แล้วร่วมกันอภิปรายในกลุ่มเพื่อหาแนวคาตอบตามความเข้าใจของกลุ่ม
ครูบันทึกคาตอบของนักเรียนบนกระดานเพ่ือใช้เปรียบเทียบคาตอบ
ภายหลงั การอ่านเรือ่ ง

4. นักเรียนอา่ นคาสาคัญ ทงั้ ภาษาไทยและภาษาอังกฤษ (หากนกั เรียนอ่าน
ไม่ได้ ครูควรสอนอ่านให้ถูกต้อง) จากน้ันครูชักชวนให้นักเรียนอธิบาย
ความหมายของคาสาคัญจากเนื้อเร่อื งทีจ่ ะอา่ น

5. นักเรียนอ่านเนื้อเร่ืองในหนังสือเรียนหน้า 108 โดยครูฝึกทักษะการอ่าน
ตามวิธีการอ่านท่ีเหมาะสมกับความสามารถของนักเรียน ครูตรวจสอบ
ความเข้าใจจากการอา่ น โดยใช้คาถามดังนี้
ย่อหน้าท่ี 1-2
5.1 ส่ิงมีชีวิตท่ีพบในทุ่งนามีอะไรบ้าง (หญ้า ควาย นกเอี้ยง แมลงกุดจ่ี
หนอน)
5.2 ส่ิงมีชีวิตเหล่านี้มีความสัมพันธ์กันอย่างไรบ้าง (ควายและหนอนกิน
หญ้า นกเอีย้ งกนิ หนอนและแมลง แมลงกดุ จ่ีใชม้ ูลควายเป็นท่ีวางไข่
และทเี่ ลย้ี งดลู กู อ่อน)

286 สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คมู่ อื ครูรายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หนว่ ยที่ 5 ส่งิ มชี ีวิต

5.3 การย่อยสลายมูลควายมีประโยชน์อย่างไร (การย่อยสลายมูลควาย ถ้ า นั ก เ รี ย น ไ ม่ ส า ม า ร ถ ต อ บ
ทาให้เกิดธาตุอาหารในดิน ซ่ึงต้นหญ้าจะได้รับธาตุอาหารและ ค า ถ า ม ห รื อ อ ภิ ป ร า ย ไ ด้ ต า ม
เจริญเตบิ โตเปน็ อาหารของควายและหนอนต่อไป) แนวคาตอบ ครูควรใหเ้ วลานักเรียน
คิดอย่างเหมาะสม รอคอยอย่าง
5.4 ถ้าไม่มีเห็ด รา จะเกดิ อะไรขนึ้ เพราะเหตุใด (มลู ควายจะกองทับถม อดทน และรับฟังแนวความคิดของ
จานวนมากขึ้น เพราะไม่มีเห็ด ราช่วยย่อยสลายมูลควาย และ นักเรยี น
ต้นหญ้าจะไมม่ ธี าตอุ าหาร สัตวต์ ่าง ๆ กไ็ ม่มอี าหาร)

ยอ่ หน้าที่ 3-5
5.5 ส่ิงมีชีวิตท่ีมีการกินกันเป็นอาหารโดยการกินต่อกันเป็นทอด ๆ

เรียกว่าอะไร (โซ่อาหาร)
5.6 โซอ่ าหารประกอบดว้ ยอะไรบา้ ง (ผผู้ ลิตและผ้บู ริโภค)
5.7 ผู้ผลิตและผู้บริโภคแตกต่างกันอย่างไร (ผู้ผลิตเป็นสิ่งมีชีวิตท่ีสร้าง

อาหารเองได้ ส่วนผู้บริโภคเปน็ ส่ิงมีชีวิตท่ีสร้างอาหารเองไม่ได้ ต้อง
กินสง่ิ มีชวี ติ อืน่ เป็นอาหาร)
5.8 สิ่งมีชีวิตทเี่ ป็นผู้ผลิตมีอะไรบา้ ง (พชื สาหร่าย แบคทเี รียบางชนดิ )
5.9 สง่ิ มีชีวติ ที่เป็นผู้บรโิ ภคมอี ะไรบา้ ง (สตั ว์ต่าง ๆ)
5.10 นักเรียนสามารถเขียนโซ่อาหารได้อย่างไร (เขียนโดยใช้ลูกศร
แสดงทิศทางการถ่ายทอดพลังงาน โดยให้หัวลูกศรช้ีไปทาง
สิง่ มีชวี ิตทเ่ี ปน็ ผูบ้ ริโภค)
ครูอาจสุ่มนักเรียน 2-3 คน ออกมาเขียนโซ่อาหารบนกระดาน
พร้อมทั้งระบุสิ่งมีชีวิตท่ีเป็นผู้ผลิตและส่ิงมีชีวิตท่ีเป็นผู้บริโภค หรืออาจ
ให้นักเรียนแสดงบทบาทสมมติ โดยครูทาลูกศรและบัตรภาพส่ิงมีชีวิต 5
ชนิดท่ีนอกเหนือจากตัวอย่างในเร่ืองท่ีอ่าน แล้วสุ่มนักเรียน 5 คน
ออกมาแสดงเป็นสิ่งมีชีวิตในโซ่อาหาร โดยให้นักเรียนแต่ละคนถือบัตร
ภาพสิ่งมีชีวิต 1 ชนิด พร้อมลูกศร จากนั้นให้เพื่อนนักเรียนท่ีเหลือ
ช่วยกนั ตรวจสอบความถูกต้อง
5.11 ถ้าสิ่งมีชีวิตบางชนิดในทุ่งนาแห่งนี้ย้ายท่ีอยู่หรือตายไป จะส่งผล
กระทบต่อโซ่อาหารหรือไม่ อยา่ งไร (นักเรยี นตอบตามความเข้าใจ
ของตนเอง เช่น ส่งผลกระทบ โดยถ้าไม่มีหนอน นกเอี้ยงก็จะไม่มี
อาหาร ทาให้นกเอยี้ งมีจานวนลดลง อาจยา้ ยท่ีอยู่ หรอื ตายไป)
5.12 ครูให้นักเรียนสังเกตความสัมพันธ์ระหว่างส่ิงมีชีวิตกับส่ิงมีชีวิต โดยใช้

แอปพลเิ คชัน “AR สสวท.วิทย์ประถม” จากนัน้ เลือก “สแกน
AR” แล้วเลือก “ป.5” สาหรับการสังเกตภาพเสมือนจริง

สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 287

ค่มู ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หน่วยท่ี 5 ส่งิ มีชีวติ

สามมิติ (AR) เร่ืองความสัมพันธ์ระหว่างส่ิงมีชีวิตกับส่ิงมีชีวิต การเตรยี มตวั ล่วงหนา้ สาหรบั ครู
ในหนงั สือเรยี น หนา้ 108 เป็นสอ่ื ประกอบเพมิ่ เติม เพือ่ จัดการเรียนรใู้ นครง้ั ถดั ไป

ขนั้ สรปุ จากการอา่ น (10 นาที) ในครงั้ ถัดไป นักเรียนจะไดท้ ากจิ กรรม
ที่ 2 สิ่งมีชีวิตมีความสัมพันธ์กับส่ิงมีชีวิต
6. ครใู ห้นกั เรยี นร่วมกันสรปุ เร่ืองทอ่ี า่ น ซ่งึ ควรสรปุ ได้วา่ สง่ิ มชี ีวิตในแหลง่ ที่อยู่ อย่างไร ซ่ึงนักเรยี นจะต้องสังเกตและอธิบาย
หน่ึง ๆ จะมีความสัมพันธ์ซ่ึงกันและกันในด้านต่าง ๆ เพ่ือประโยชน์ต่อ ความสัมพันธ์ระหว่างส่ิงมีชีวิตกับสิ่งมีชีวิต
การดารงชีวิต เช่น การกินกันเป็นอาหาร เป็นท่ีอยู่อาศัย ท่ีหลบภัย จ า ก ก า ร ช ม ส า ร ค ดี เ กี่ ย ว กั บ สิ่ ง มี ชี วิ ต
ที่วางไข่ และท่ีเลี้ยงดูลูกอ่อน โดยสิ่งมีชีวิตจะมีการกินต่อกันเป็นทอด ๆ ชนิดต่าง ๆ ในแหล่งท่ีอยู่ โดยครูเตรียมส่ือ
ในรูปแบบโซอ่ าหาร ซง่ึ ประกอบด้วยส่ิงมชี ีวติ ทเ่ี ป็นผู้ผลติ และผู้บริโภค เพ่ือจัดการเรียนการสอน ดังน้ี

7. นักเรยี นตอบคาถามในร้หู รอื ยัง ในแบบบนั ทกึ กจิ กรรม หนา้ 95 1. ภาพหรือวีดิทัศน์ส้ัน ๆ เกี่ยวกับ
8. ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายเพ่ือเปรียบเทียบคาตอบของนักเรียนใน แหล่งที่อยู่แห่งหน่ึงซ่ึงมีสิ่งมีชีวิตชนิดต่าง ๆ
เช่น แหล่งที่อยู่ที่เป็นป่ามีต้นไม้ มีหนอนอยู่
รหู้ รือยัง กับคาตอบที่เคยตอบและบันทกึ ไวใ้ นคิดก่อนอ่าน บนต้นไม้ มีแม่นกกาลังป้อนหนอนให้แก่ลูก
9. ครูให้นักเรียนตอบคาถามท้ายเร่ืองท่ีอ่าน ดังนี้ “นอกจากในทุ่งนาแล้ว ทแ่ี หล่งน้าในป่ามีกบกาลังใช้ลิ้นตวัดกนิ แมลง
เป็นต้น เพื่อทบทวนความรู้พ้ืนฐานและ
ส่งิ มชี วี ติ ในแหลง่ ทอี่ ยูอ่ ื่น ๆ มีความสัมพนั ธ์กันอย่างไร” นาเขา้ สู่กจิ กรรม
ครูบันทึกคาตอบของนักเรียนบนกระดาน โดยยังไม่เฉลยคาตอบ
2. สารคดีเกี่ยวกับสิ่งมีชีวิตชนิดต่าง ๆ ใน
แตช่ กั ชวนให้นักเรียนหาคาตอบจากการทากิจกรรม แหล่งที่อยู่ ท่ีเห็นรูปแบบความสัมพันธ์ระหว่าง
สง่ิ มีชีวติ ในด้านต่าง ๆ เช่น ท่อี ย่อู าศัย การกินกัน
เป็นอาหาร ตัวอย่างสารคดีเช่น ความลับ
แห่งพงไพร (ชื่อตอนสารคดียอดนักเจาะ
นกหัวขวานดา) ชีวิตสัตว์มหัศจรรย์ (ชื่อตอน
สั ต ว์ ม หั ศ จ ร ร ย์ ต อ น ก า ร เ อ า ช น ะ ค ว า ม
แห้งแล้งในแทนซาเนีย หรือช่ือตอนสารคดี
แพรี่ด๊อก&อาร์มาดิลโล่ยักษ์) สุดยอดสารคดี
เปิดโลกกว้าง (ช่ือตอนสารคดีนักล่าแห่ง
เวหา) สารวจโลก (ชื่อตอนสารคดีสารวจโลก
สัญชาตญาณนกั ล่า ตอน นกั ล่าในปา่ ฝน)

ครูควรศึกษาสารคดีมาล่วงหน้า และ
เลือกเปิดช่วงท่ีเห็นความสัมพันธ์ระหว่าง
สิ่งมชี วี ติ กบั สงิ่ มีชวี ติ

288 สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คมู่ อื ครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หนว่ ยท่ี 5 สง่ิ มีชีวติ

แนวคาตอบในแบบบันทกึ กจิ กรรม

กนิ กนั เปน็ อาหาร เปน็ ท่ีอยู่อาศยั ที่หลบภัย ที่วางไข่ และทเี่ ล้ียงดูลูกอ่อน

ส่ิงมีชวี ิตมกี ารกินต่อกนั เป็นทอด ๆ

ผ้ผู ลติ เป็นสงิ่ มชี ีวิตทีส่ รา้ งอาหารเองได้ ส่วนผบู้ รโิ ภค เปน็ ส่ิงมชี ีวติ
ท่ีสร้างอาหารเองไม่ได้ ต้องกินส่งิ มชี ีวิตอืน่ เป็นอาหาร

สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 289

คู่มือครูรายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หนว่ ยท่ี 5 ส่ิงมีชีวติ

กิจกรรมที่ 2 สิง่ มชี วี ิตมคี วามสัมพันธก์ บั สิง่ มีชวี ิตอย่างไร

กิจกรรมนี้นักเรียนจะได้สังเกตความสัมพันธ์ระหว่าง
สิ่งมีชีวิตกับส่ิงมีชีวิต จากการชมสารคดีเก่ียวกับสิ่งมีชีวิต
ชนิดต่าง ๆ ในแหล่งท่ีอยู่ และเขียนโซ่อาหาร เพ่ืออธิบาย
ความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตกับสิ่งมีชีวิต และระบุบทบาท
หนา้ ทีข่ องสง่ิ มีชีวิตในโซ่อาหาร

เวลา 1 ชวั่ โมง

จดุ ประสงค์การเรยี นรู้

สังเกตและอธิบายความสัมพันธ์ระหว่างส่ิงมีชีวิตกับ
สิง่ มีชีวิตในแหล่งทอี่ ยู่

วสั ดุ อุปกรณ์สาหรับทากจิ กรรม ส่ือการเรยี นรู้และแหลง่ เรียนรู้
สง่ิ ทค่ี รูตอ้ งเตรยี ม/หอ้ ง
1. หนงั สือเรียน ป.5 เลม่ 2 หนา้ 110-112
สารคดีเก่ยี วกบั สง่ิ มีชวี ติ ชนดิ ต่าง ๆ ในแหลง่ ที่อยู่ 2. แบบบันทึกกิจกรรม ป.5 เลม่ 2 หน้า 96-99

ทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์

S1 การสงั เกต
S6 การจัดกระทาและสอื่ ความหมายข้อมลู
S8 การลงความเห็นจากข้อมูล
S13 การตคี วามหมายข้อมลู และลงข้อสรปุ

ทักษะแหง่ ศตวรรษที่ 21

C2 การคดิ อย่างมีวิจารณญาณ
C4 การสอื่ สาร
C5 ความรว่ มมือ

290 สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คู่มอื ครรู ายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หน่วยท่ี 5 ส่งิ มชี ีวติ

แนวการจัดการเรยี นรู้ ในการทบทวนความรู้พ้ืนฐาน
ครูควรให้เวลานักเรียนคิดอย่าง
1. ครูทบทวนความรู้พ้ืนฐานเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตกับ เหมาะสม รอคอยอย่างอดทน
ส่ิงมีชีวิต โดยนาภาพหรือวีดิทัศน์ส้ัน ๆ เก่ียวกับแหล่งท่ีอยู่แห่งหน่ึงซึ่งมี นักเรียนต้องตอบคาถามเหล่านี้ได้
สิ่งมีชีวิตชนิดต่าง ๆ เช่น แหล่งท่ีอยู่ที่เป็นป่า มีต้นไม้ ซ่ึงมีหนอนอยู่บน ถูกต้อง หากตอบไม่ได้หรือลืม
ต้นไม้ มีแม่นกกาลังป้อนหนอนให้แก่ลกู ท่ีแหล่งน้าในป่ามีกบกาลงั ใชล้ นิ้ ครูตอ้ งใหค้ วามรทู้ ถ่ี ูกตอ้ งทันที
ตวัดกินแมลง จากนั้นครูให้นักเรียนร่วมกันอภิปรายโดยใช้คาถาม
ดังต่อไปนี้
1.1 ในป่าแห่งนมี้ สี ่ิงมชี ีวติ ชนิดใดบ้าง (ตน้ ไม้ หนอน นก กบ แมลง)
1.2 ส่ิงมีชีวิตมีความสัมพันธ์กันอย่างไรบ้าง (ส่ิงมีชีวิตมีความสัมพันธ์กนั
โดยกนิ กนั เป็นอาหาร เป็นที่อยอู่ าศัย เปน็ ทเี่ ลย้ี งดูลกู ออ่ น)
1.3 จากรปู สามารถเขยี นโซอ่ าหารไดอ้ ยา่ งไรบ้าง
(แมลง กบ
ต้นไม้ หนอน นก)

2. ครูใช้คาถามเพ่ือเชื่อมโยงความรู้พื้นฐานของนักเรียนเข้าสู่กิจกรรมที่ 2
โดยใช้คาถามว่าในแหล่งที่อยู่อ่ืน ๆ สิ่งมีชีวิตมีความสัมพันธ์กันในด้าน
ใดบา้ ง และมโี ซ่อาหารเป็นอย่างไร

3. นักเรียนอ่านชื่อกิจกรรม และทาเป็นคิดเป็น จากน้ันร่วมกันอภิปราย
เพื่อตรวจสอบความเข้าใจเกี่ยวกับจุดประสงค์ในการทากิจกรรม โดยใช้
คาถาม ดังน้ี
3.1 กิจกรรมนี้นักเรียนจะได้เรียนเร่ืองอะไร (ความสัมพันธ์ระหว่าง
สง่ิ มชี ีวิตกบั ส่ิงมีชวี ิต)
3.2 นกั เรยี นจะได้เรียนรเู้ รื่องนดี้ ว้ ยวธิ ีใด (การสังเกต)
3.3 เมื่อเรียนแล้วนักเรียนจะทาอะไรได้ (อธิบายความสัมพันธ์ระหว่าง
สง่ิ มชี วี ติ กบั สิง่ มีชวี ติ ในแหลง่ ทอี่ ยู่)

4. นักเรียนบันทึกจุดประสงค์ลงในแบบบันทึกกจิ กรรม หนา้ 96
5. นกั เรยี นอา่ นสง่ิ ทต่ี อ้ งใช้ในการทากจิ กรรม
6. นักเรียนอ่านทาอย่างไร โดยฝึกอ่านตามความเหมาะสม จากน้ันร่วมกัน

อภปิ รายเพอื่ สรปุ ขั้นตอนการทากิจกรรม โดยใช้คาถามต่อไปนี้
6.1 นักเรียนจะได้ชมสารคดีเกี่ยวกับอะไร (ส่ิงมีชีวิตชนิดต่าง ๆ

ในแหลง่ ทอ่ี ยู่)
6.2 เมื่อชมสารคดแี ล้วนกั เรยี นต้องสังเกตอะไรและทาสง่ิ ใด (สังเกตชนดิ

ของส่ิงมีชีวิต และระบุความสัมพันธ์ระหว่างสิง่ มีชีวิตกับสง่ิ มีชีวิตใน
ด้านต่าง ๆ)

สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี 291

คมู่ ือครรู ายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หนว่ ยที่ 5 สง่ิ มีชีวติ

6.3 เม่ือชมสารคดีจบแล้วนักเรียนต้องทาอะไรต่อไป (ร่วมกันอภิปราย ถ้านักเรียนไม่สามารถตอบ
ความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตกับสิ่งมีชีวิตในด้านการกินกันเป็น ค า ถ า ม ห รื อ อ ภิ ป ร า ย ไ ด้ ต า ม
อาหาร บันทึกผล) แนวคาตอบ ครูควรให้เวลา
นั ก เ รี ย น คิ ด อ ย่ า ง เ ห ม า ะ ส ม
6.4 เม่ืออภิปรายแล้ว นักเรียนต้องทาอะไรต่อไป (เขียนโซ่อาหารและ รอคอยอย่างอดทน และรับฟัง
นาเสนอ) แนวความคิดของนักเรียน

6.5 นักเรียนจะนาเสนอโซ่อาหาร ในรูปแบบใด (นักเรียนตอบตาม ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์และ
ความคิดของตนเอง โดยนักเรียนสามารถนาเสนอได้หลายรูปแบบ ทกั ษะแห่งศตวรรษท่ี 21
เชน่ แสดงบทบาทสมมติ วาดรูป นิทาน เป็นต้น)
ทนี่ กั เรียนจะได้ฝกึ จากการทากจิ กรรม
7. เมื่อนักเรียนเข้าใจวิธีการทากิจกรรมในทาอย่างไรแล้ว ให้นักเรียนเร่ิม
ปฏิบัติตามข้ันตอนของกิจกรรม โดยครูอาจแนะนาสารคดีท่ีเกี่ยวกับ S1 สังเกตชนิดของส่ิงมีชีวิตและความสัมพันธ์
แหล่งท่ีอยู่หน่ึงท่ีมีส่ิงมีชีวิตหลาย ๆ ชนิด และมีความสัมพันธ์กันในด้าน ระหวา่ งสงิ่ มีชวี ิตกบั สิ่งมีชวี ิต
ต่าง ๆ รวมทั้งความสัมพันธ์ในด้านการกินกันเป็นอาหารและกินต่อกัน
เป็นทอด ๆ แต่หากสารคดีท่ีนักเรียนชมไม่พบความสัมพันธ์ในด้านการ S6 การนาข้อมูลที่รวบรวมได้มาเขียน
กินกันเป็นอาหารท่ีกินต่อกันเป็นทอด ๆ ครูอาจเตรียมสารคดีมาให้ ผังมโนทศั นแ์ ละสือ่ ให้ผอู้ ่ืนเขา้ ใจ
นักเรียนชมซ่ึงควรมีความยาวไม่เกิน ๕ นาที เพื่อให้นักเรียนสามารถ
เขียนโซ่อาหารได้ S8 ชมสารคดีแล้วลงความเห็นเกี่ยวกับ
ค ว า ม สั ม พั น ธ์ ร ะ ห ว่ า ง สิ่ ง มี ชี วิ ต กั บ
8. หลงั จากทากจิ กรรมแล้ว ครนู าอภปิ รายผลการทากิจกรรม โดยใช้คาถาม สิง่ มีชวี ิตในด้านต่าง ๆ
ดังต่อไปนี้
8.1 ในสารคดีมีสง่ิ มชี วี ิตใดบ้าง (นกั เรยี นตอบตามทส่ี งั เกตได้) C2 วิ เ ค ร า ะ ห์ แ ล ะ อ ธิ บ า ย เ กี่ ย ว กั บ
8.2 ส่ิงมีชีวิตเหล่านั้นมีความสัมพันธ์กันหรือไม่ อย่างไร (นักเรียนตอบ ค ว า ม สั ม พั น ธ์ ร ะ ห ว่ า ง ส่ิ ง มี ชี วิ ต กั บ
ตามที่สงั เกตได)้ สิง่ มีชีวติ ในดา้ นตา่ ง ๆ จากสารคดไี ด้
8.3 สิ่งมีชีวิตเหล่านี้สามารถอยู่ตามลาพังหรือไม่มีความสัมพันธ์กับ
สิ่งมีชีวิตอื่นได้หรือไม่ เพราะเหตุใด (นักเรียนตอบตามความเข้าใจ C4 นาเสนอโซอ่ าหารในรปู แบบตา่ ง ๆ
ของตนเอง เช่น สิ่งมีชีวิตไม่สามารถอยู่ตามลาพังได้เพราะต้องกิน C5 ร่วมกันอภิปรายความสัมพันธ์ระหว่าง
ส่ิงมชี ีวิตอ่นื หรอื ใช้สิ่งมีชีวติ อืน่ เปน็ ท่ีอย่อู าศัย เป็นท่ีเล้ียงดูลกู ออ่ น)
8.4 สิ่งมีชีวิตที่มีการกินกันเป็นอาหารมีอะไรบ้าง (นักเรียนตอบตามท่ี ส่ิงมีชีวิตกับสิ่งมีชีวิตในด้านการกินกัน
สงั เกตได)้ เปน็ อาหาร
8.5 นักเรียนเขียนโซ่อาหารได้อย่างไร (นักเรียนตอบตามผลการทา
กจิ กรรม)

9. ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายและลงข้อสรุปว่า ในแหล่งท่ีอยู่หนึ่ง ๆ
สิ่งมีชีวิตจะมีความสัมพันธ์ซึ่งกันและกันในด้านต่าง ๆ เช่น การกินกัน
เป็นอาหาร เป็นท่ีอยู่อาศัย ที่หลบภัย ท่ีวางไข่ และท่ีเล้ียงดูลูกอ่อน โดย
การกินกนั เปน็ ทอด ๆ จะมีการกนิ ในรปู แบบโซ่อาหาร (S13)

292 สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คมู่ อื ครรู ายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หน่วยท่ี 5 ส่งิ มชี ีวิต

10. นักเรียนตอบคาถามใน ฉันรู้อะไร แล้วร่วมกันอภิปรายคาตอบ โดยครู
อาจใช้คาถามเพ่มิ เติมในการอภปิ รายเพื่อให้ได้แนวคาตอบท่ีถกู ต้อง

11. นักเรียนอ่าน ส่ิงที่ได้เรียนรู้ และเปรียบเทียบกับข้อสรุปท่ีได้จากการ
อภิปราย

12. ครูกระตุ้นให้นักเรียนฝึกตั้งคาถามเก่ียวกับเรื่องที่สงสัยหรืออยากรู้
เพ่ิมเติมใน อยากรู้อีกว่า จากนั้นครูอาจสุ่มนักเรียน 2-3 คน นาเสนอ
คาถามของตนเองหน้าช้ันเรียน และให้นักเรียนร่วมกันอภิปราย
เกีย่ วกบั คาถามท่นี าเสนอ

13. ครูนาอภิปรายเพื่อให้นักเรียนทบทวนว่าได้ฝึกทักษะกระบวนการทาง
วิทยาศาสตร์และทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 อะไรบ้างและในข้ันตอนใด
แล้วบนั ทกึ ในแบบบันทึกกิจกรรม หน้า 99

14. นักเรียนร่วมกันอ่านรู้อะไรในเร่ืองน้ี ในหนังสือเรียน หน้า 113 ครูนา
อภิปรายเพ่ือนาไปสู่ข้อสรุปเกี่ยวกับส่ิงท่ีได้เรียนรู้ในเร่ืองนี้ จากน้ันครู
กระตุ้นให้นักเรียนตอบคาถามในช่วงท้ายของเนื้อเรื่อง ซึ่งเป็นคาถาม
เพ่ือเชื่อมโยงไปสู่การเรียนเนื้อหาในบทถัดไป ดังนี้ “นอกจากสิ่งมีชีวิต
จะมีความสัมพันธ์กับส่ิงมีชีวิตด้วยกันแล้ว สิ่งมีชีวิตยังมีความสัมพันธ์
กับส่ิงไม่มีชีวิตด้วยหรือไม่” นักเรียนสามารถตอบตามความเข้าใจของ
ตนเอง ซง่ึ จะหาคาตอบไดจ้ ากการเรียนในบทตอ่ ไป

การเตรยี มตวั ล่วงหน้าสาหรบั ครู
เพอ่ื จัดการเรียนรู้ในครงั้ ถดั ไป

ในครั้งถัดไป นักเรียนจะได้เรียน
เร่ืองที่ 3 ความสัมพันธ์ระหว่างส่ิงมีชีวิตกับ
สิ่งไม่มีชีวิต โดยครูอาจเตรียมส่ือการสอน
เช่น วีดิทัศน์หรือรูปภาพถ้าพระยานคร
(ชมพระที่น่ังคูหาคฤหาสน์ ถ้าพระยานคร
ประจวบคีรีขันธ์)

สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 293

คู่มอื ครูรายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หน่วยท่ี 5 ส่งิ มีชีวิต

แนวคาตอบในแบบบันทึกกิจกรรม

สังเกตและอธบิ ายความสัมพันธ์ระหว่างสง่ิ มชี ีวิตกับ
สง่ิ มีชีวติ ในแหลง่ ที่อยู่

นักเรยี นตอบช่อื ของส่งิ มีชีวิตตามทสี่ ังเกตได้จากสารคดี
นักเรียนตอบตามท่ีสังเกตได้จากสารคดี ซ่ึงอาจตอบได้ว่าสิ่งมีชีวิต
มีความสัมพันธ์กันในการเป็นท่ีอยู่อาศัย ท่ีหลบภัย ที่วางไข่ ท่ีเล้ียงดู
ลูกอ่อน และการกินกันเป็นอาหาร ซึ่งอาจไม่พบความสัมพันธ์ครบ
ทกุ ด้านตามทกี่ ล่าวมา

294 สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คมู่ อื ครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หนว่ ยท่ี 5 ส่งิ มีชีวติ

นกั เรียนตอบช่ือสง่ิ มีชีวติ ที่มีความสมั พันธ์กนั ในด้านการกนิ กันเปน็ อาหารตามที่
สังเกตไดจ้ ากสารคดี เชน่ แมลงกินพืชดอก นกจับแมลงสฟี ้าทอ้ งขาวกนิ แมลง
นกกระรางหัวขวานกินแมงกระชอน
แมงกระชอน

นักเรียนตอบตามท่ีสงั เกตไดจ้ ากสารคดแี ละครตู รวจสอบ
ความถกู ต้องของการเขียนโซ่อาหาร เช่น
1. พืชดอก  แมลง  นกจับแมลงสีฟา้ ทอ้ งขาว
2. แมงกระชอน  นกกระรางหัวขวาน

สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 295

คู่มอื ครูรายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หน่วยที่ 5 สิง่ มชี ีวติ

นกั เรยี นตอบชอ่ื ของส่งิ มีชีวิตตามทส่ี ังเกตไดจ้ ากสารคดี ซง่ึ อาจตอบไดว้ า่ พืชดอก
เป็นผู้ผลติ เพราะเป็นสง่ิ มชี วี ิตทส่ี ร้างอาหารเองได้ นกจับแมลงสฟี ้าท้องขาวเป็น
ผูบ้ รโิ ภค เพราะเป็นสงิ่ มีชีวิตท่กี นิ สิ่งมีชวี ิตอืน่ เปน็ อาหาร
นกั เรียนตอบตามท่ีสังเกตไดจ้ ากสารคดี ซงึ่ อาจตอบได้ว่า ในแหล่งท่อี ยูห่ น่งึ ๆ
สงิ่ มีชีวติ มคี วามสัมพันธก์ ันในดา้ นต่าง ๆ เช่น พืชดอกเป็นอาหารและทอ่ี ยอู่ าศยั ของ
แมลง แมลงเปน็ อาหารของนกจับแมลงสีฟ้าท้องขาว ส่ิงมชี วี ิตทีม่ ีความสัมพันธใ์ น
ด้านการกนิ ตอ่ กันเปน็ ทอด ๆ สามารถเขียนแสดงในรปู แบบโซอ่ าหารได้ ในโซ่อาหาร
ประกอบดว้ ยผ้ผู ลิตและผูบ้ ริโภคท่ีมหี น้าทแี่ ตกต่างกนั
ในแหล่งทีอ่ ยหู่ นง่ึ ๆ สง่ิ มีชีวิตอาจมคี วามสมั พนั ธ์กบั สิ่งมีชีวติ ในด้านต่าง ๆ เช่น
เปน็ ทอี่ ยู่อาศัย ที่หลบภยั ทีว่ างไข่ ทีเ่ ลีย้ งดูลูกอ่อน การกินกนั เป็นอาหาร โดยสง่ิ มีชีวิต
ท่มี ีความสัมพนั ธก์ ันด้านการกินตอ่ กนั เป็นทอด ๆ สามารถแสดงในรูปแบบโซ่อาหาร

296 สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คมู่ อื ครูรายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หน่วยที่ 5 สิ่งมีชีวิต

คาถามของนักเรยี นทีต่ ั้งตามความอยากรู้ของตนเอง

 297









สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คมู่ อื ครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 5 ส่งิ มีชีวิต

แนวการประเมินการเรียนรู้

การประเมนิ การเรยี นรู้ของนักเรียนทาได้ ดงั นี้
1. ประเมนิ ความรู้เดิมจากการอภิปรายในชัน้ เรียน
2. ประเมินการเรียนรู้จากคาตอบของนักเรียนระหวา่ งการจดั การเรียนรแู้ ละจากแบบบันทึกกิจกรรม
3. ประเมินทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์และทักษะแห่งศตวรรษท่ี 21 จากการทากจิ กรรมของนักเรียน

การประเมนิ จากการทากิจกรรมที่ 2 สงิ่ มชี วี ติ มีความสัมพันธ์กบั สง่ิ มีชวี ิตอยา่ งไร

ระดับคะแนน
3 คะแนน หมายถึง ดี 2 คะแนน หมายถึง พอใช้ 1 คะแนน หมายถึง ควรปรับปรุง

รหัส ส่งิ ทีป่ ระเมนิ ระดับคะแนน

ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์
S1 การสงั เกต
S6 การจดั กระทาและสอื่ ความหมายข้อมูล
S8 การลงความเหน็ จากข้อมลู
S13 การตีความหมายข้อมลู และลงข้อสรปุ

ทักษะแหง่ ศตวรรษท่ี 21
C2 การคิดอย่างมีวจิ ารณญาณ
C4 การสือ่ สาร
C5 ความร่วมมือ

รวมคะแนน

298 สถาบนั สง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คู่มือครูรายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หน่วยท่ี 5 สงิ่ มชี ีวติ

ตาราง แสดงการวเิ คราะหท์ ักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ตามระดับความสามารถของนกั เรยี น
โดยอาจใช้เกณฑ์การประเมนิ ดังนี้

ทักษะกระบวนการ รายการประเมนิ ดี (3) ระดบั ความสามารถ ควรปรับปรุง (1)
ทางวิทยาศาสตร์ พอใช้ (2)

S1 การสงั เกต การบรรยาย สามารถใช้ประสาท สามารถใช้ประสาท สามารถใช้ประสาทสัมผัส

รายละเอียดเกยี่ วกับ สมั ผัสเก็บรายละเอียด สมั ผัสเก็บรายละเอียด เก็บรายละเอยี ดเกีย่ วกบั

ชนดิ ของส่งิ มชี วี ติ เกยี่ วกับชนดิ ของ เกย่ี วกบั ชนิดของสิง่ มชี วี ิต ชนิดของสิ่งมีชวี ิตและ

และความสมั พนั ธ์ สิง่ มีชีวิตและ และความสมั พันธ์ ความสมั พนั ธร์ ะหว่าง

ระหว่างส่ิงมีชวี ติ กบั ความสัมพนั ธร์ ะหว่าง ระหว่างสงิ่ มชี วี ติ กบั สง่ิ มชี วี ติ กับส่ิงมชี ีวติ ใน

สงิ่ มชี วี ิตในแหลง่ ทีอ่ ยู่ สิ่งมชี ีวิตกับส่ิงมชี ีวิตใน สิง่ มีชวี ิตในแหลง่ ที่อยู่ แหลง่ ทอ่ี ยนู่ นั้ ๆ ไดเ้ พียง

นน้ั ๆ แหล่งทอ่ี ยนู่ นั้ ๆ ได้ นน้ั ๆ ได้ จากการชแี้ นะ บางส่วน แมว้ ่าจะไดร้ บั คา

ด้วยตนเอง โดยไมเ่ พิ่ม ของครูหรอื ผูอ้ ื่น ชี้แนะจากครูหรือผอู้ ่นื

ความคดิ เห็น

S6 การจัดกระทา การนาข้อมูลท่ีได้ สามารถนาข้อมลู ท่ีได้ สามารถนาข้อมลู ท่ีได้ สามารถนาข้อมลู ท่ีได้

และส่ือความหมาย จากการสงั เกตชนดิ จากการสังเกตชนดิ จากการสงั เกตชนิด จากการสงั เกตชนิดของ

ขอ้ มูล ของส่ิงมชี ีวติ และ ของส่งิ มีชีวติ และ ของสิ่งมีชวี ิตและ สงิ่ มชี วี ิตและความสัมพนั ธ์

ความสมั พันธ์ดา้ น ความสมั พันธ์ดา้ นการ ความสมั พันธด์ า้ นการกิน ดา้ นการกินกันเป็นอาหาร

การกนิ กันเปน็ อาหาร กินกนั เปน็ อาหารของ กนั เปน็ อาหารของ ของสง่ิ มีชีวติ แตล่ ะชนิดทม่ี ี

ของส่งิ มชี ีวติ แตล่ ะ สง่ิ มีชวี ติ แต่ละชนิด ท่ีมี สิง่ มีชีวิตแตล่ ะชนิดทีม่ ี การกนิ ต่อกนั เป็นทอด ๆ

ชนิด ทม่ี ีการกนิ ต่อ การกนิ ต่อกันเปน็ การกนิ ต่อกันเปน็ ทอด ๆ มาเขียนโซ่อาหาร และสื่อ

กันเปน็ ทอด ๆ มา ทอด ๆ มาเขยี น มาเขียนโซ่อาหาร และ ใหผ้ ้อู ืน่ เข้าใจได้เพียง

เขยี นโซ่อาหาร และ โซอ่ าหาร และสือ่ ให้ สอื่ ให้ผอู้ นื่ เข้าใจไดอ้ ย่าง บางส่วน แม้วา่ จะไดร้ ับคา

สอ่ื ให้ผ้อู น่ื เข้าใจ ผู้อน่ื เข้าใจได้อย่าง ถูกต้อง จากการชแ้ี นะ ชีแ้ นะจากครูหรือผ้อู ่นื

ถูกต้องได้ดว้ ยตนเอง ของครูหรอื ผู้อน่ื

S8 การลง การลงความเหน็ จาก สามารถลงความเหน็ สามารถลงความเห็นจาก สามารถลงความเหน็ จาก

ความเห็นจาก ขอ้ มลู ในสารคดีได้วา่ จากข้อมูลในสารคดีได้ ขอ้ มูลในสารคดีไดว้ ่า ขอ้ มูลในสารคดไี ดว้ ่า

ขอ้ มลู สิ่งมีชวี ติ ชนดิ ต่าง ๆ วา่ สง่ิ มชี ีวติ ชนิดต่าง ๆ สง่ิ มีชีวติ ชนิดตา่ ง ๆ ใน สง่ิ มชี ีวิตชนดิ ตา่ ง ๆ ใน

ในแหลง่ ทอี่ ยู่หนึ่ง ๆ ในแหล่งทอ่ี ยู่หนึ่ง ๆ มี แหล่งท่ีอยหู่ นึง่ ๆ มี แหล่งทอ่ี ยู่หน่งึ ๆ มี

มคี วามสมั พันธ์กนั ใน ความสมั พนั ธก์ ันใน ความสัมพันธก์ นั ในดา้ น ความสัมพันธ์กันในด้าน

ด้านตา่ ง ๆ ด้านตา่ ง ๆ ได้อย่าง ต่าง ๆ ได้อยา่ งถูกต้อง ตา่ ง ๆ ไดเ้ พียงบางสว่ น

ถกู ต้องและชัดเจน และชัดเจน จากการ แมว้ า่ จะไดร้ ับคาชแี้ นะจาก

ด้วยตนเอง ชี้แนะของครหู รือผู้อื่น ครูหรือผอู้ ่ืน

สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 299

ค่มู ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หน่วยท่ี 5 สิ่งมชี ีวติ

ทักษะกระบวนการ รายการประเมิน ดี (3) ระดับความสามารถ ควรปรบั ปรงุ (1)
ทางวิทยาศาสตร์ พอใช้ (2) สามารถตคี วามหมาย
ขอ้ มลู จากการชมสารคดี
S13 การตีความ การตีความหมาย สามารถตคี วามหมาย สามารถตคี วามหมาย โดยสงั เกตความสมั พนั ธ์
ขอ้ มลู จากการชมสารคดี ของสง่ิ มีชีวิตในแหลง่ ทีอ่ ยู่
หมายขอ้ มลู และ ขอ้ มูลจากการชม ขอ้ มูลจากการชม โดยสงั เกตความสมั พนั ธ์ และลงข้อสรปุ ได้วา่
ของสง่ิ มีชวี ติ ใน สิง่ มีชวี ติ ในแหลง่ ท่ีอยู่
ลงขอ้ สรุป สารคดีโดยสังเกต สารคดีโดยสังเกต แหลง่ ท่ีอยู่ และ หน่ึง ๆ มีความสัมพนั ธ์กนั
ลงข้อสรปุ ไดว้ า่ ส่ิงมชี ีวติ ในด้านต่าง ๆ และถา้
ความสัมพนั ธ์ของ ความสัมพันธ์ของ ในแหลง่ ที่อยู่หนง่ึ ๆ มี สงิ่ มชี วี ิตมคี วามสมั พนั ธก์ ัน
ความสัมพนั ธก์ ันในด้าน ดา้ นการกินต่อกันเป็น
ส่ิงมีชีวิตในแหลง่ ที่อยู่ ส่ิงมีชีวิตในแหล่งที่อยู่ ต่าง ๆ และถา้ ส่ิงมชี วี ิตมี ทอด ๆ สามารถแสดงใน
ความสัมพันธก์ ันดา้ นการ รูปแบบโซ่อาหารได้เพยี ง
และลงข้อสรุปไดว้ ่า และลงข้อสรปุ ไดว้ ่า กนิ ต่อกันเป็นทอด ๆ บางสว่ น แมว้ า่ จะได้รบั
สามารถแสดงในรูปแบบ คาชแ้ี นะจากครูหรือผู้อืน่
สิง่ มีชีวติ ใน สงิ่ มชี วี ติ ในแหล่งที่อยู่ โซ่อาหาร จากการชแ้ี นะ
ของครูหรือผูอ้ ่ืน
แหล่งท่ีอยู่หนึง่ ๆ หน่ึง ๆ มีความสัมพันธ์

มคี วามสัมพันธ์กัน กนั ในด้านตา่ ง ๆ และ

ในดา้ นต่าง ๆ และ ถ้าสิ่งมชี ีวติ มี

ถา้ สิง่ มชี วี ติ มี ความสัมพนั ธก์ ันดา้ น

ความสัมพนั ธ์กันด้าน การกินต่อกันเปน็

การกินต่อกนั เป็น ทอด ๆ สามารถแสดง

ทอด ๆ สามารถแสดง ในรปู แบบโซ่อาหารได้

ในรปู แบบโซอ่ าหาร ดว้ ยตนเอง

300 สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คู่มอื ครรู ายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หนว่ ยที่ 5 ส่ิงมชี ีวิต

ตาราง แสดงการวิเคราะห์ทักษะแหง่ ศตวรรษท่ี 21 ตามระดับความสามารถของนักเรียน
โดยอาจใชเ้ กณฑ์การประเมนิ ดังน้ี

ทกั ษะแห่ง รายการประเมนิ ดี (3) ระดับความสามารถ ควรปรบั ปรุง (1)
ศตวรรษที่ 21 สามารถวเิ คราะห์และ พอใช้ (2) สามารถวเิ คราะหแ์ ละ
C2 การคดิ การวิเคราะห์และ อธบิ ายเก่ยี วกบั อธบิ ายเกีย่ วกบั
อยา่ งมี อธิบายเกย่ี วกบั ความสัมพันธร์ ะหว่าง สามารถวิเคราะหแ์ ละ ความสัมพันธร์ ะหวา่ ง
วิจารณญาณ ความสมั พันธ์ สิ่งมีชีวิตกบั ส่งิ มชี ีวติ ใน อธิบายเกย่ี วกับ ส่งิ มีชวี ิตกับสงิ่ มชี วี ิตใน
ระหวา่ งสงิ่ มีชวี ติ แหล่งท่อี ยู่น้นั ๆ ได้ด้วย ความสัมพันธร์ ะหว่าง แหล่งทอี่ ยนู่ น้ั ๆ ได้
C4 การส่ือสาร กับส่ิงมีชีวิตใน ตนเอง สง่ิ มชี วี ติ กบั ส่ิงมชี ีวติ ใน เพียงบางสว่ น แม้วา่ จะ
แหล่งท่อี ยนู่ ้ัน ๆ แหลง่ ทอ่ี ย่นู ัน้ ๆ ได้จากการ ได้รับคาชแ้ี นะจากครู
C5 ความ ได้ สามารถเขยี นและ ช้แี นะของครูหรือผู้อนื่ หรือผู้อนื่
รว่ มมอื นาเสนอโซอ่ าหาร สามารถเขยี นและ
การเขยี นและ เพ่ือให้ผอู้ นื่ เข้าใจได้ด้วย สามารถเขียนและนาเสนอ นาเสนอโซอ่ าหาร
นาเสนอโซ่อาหาร ตนเอง โซอ่ าหาร เพื่อให้ผอู้ ื่นเข้าใจ เพ่อื ใหผ้ ู้อ่นื เข้าใจได้
เพ่ือให้ผอู้ ่ืนเข้าใจ จากการชแี้ นะของครูหรือ เพียงบางสว่ น แม้ว่าจะ
สามารถทางานร่วมกบั ผ้อู ืน่ ได้รบั คาชแ้ี นะจากครู
การทางานรว่ มกับ ผู้อ่นื ในการอภปิ ราย หรือผู้อนื่
ผอู้ ่ืนในการ นาเสนอ รวมทั้งยอมรับ สามารถทางานร่วมกับผอู้ นื่ สามารถทางานร่วมกับ
อภิปราย นาเสนอ ความคิดเห็นของผู้อื่น ในการอภปิ ราย นาเสนอ ผ้อู น่ื ในการอภปิ ราย
รวมทง้ั ยอมรับ ตั้งแตเ่ รม่ิ ตน้ จนสาเร็จ รวมท้ังยอมรบั ความคิดเห็น นาเสนอ รวมทั้งยอมรบั
ความคดิ เหน็ ของ ของผู้อน่ื ในบางชว่ งเวลาที่ ความคดิ เห็นของผู้อื่น
ผู้อืน่ ทากจิ กรรม ในบางช่วงของการทา
กจิ กรรม แต่ไม่คอ่ ย
สนใจความคดิ เหน็ ของ
ผูอ้ น่ื

สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 301

คู่มอื ครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หน่วยที่ 5 สงิ่ มชี ีวติ

เรื่องที่ 3 ความสัมพนั ธร์ ะหวา่ งส่ิงมชี ีวิตกับสงิ่ ไมม่ ชี ีวติ

ในเร่ืองนี้นักเรียนจะได้เรียนรู้เก่ียวกับความสัมพันธ์
ระหว่างสิ่งมีชีวิตกับสิ่งไม่มีชีวิต และการดูแลรักษา
สิ่งแวดลอ้ มในแหลง่ ทีอ่ ย่ทู ม่ี ีผลตอ่ การดารงชีวิตของสิง่ มีชวี ิต

จุดประสงค์การเรียนรู้

1. อธิบายความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวติ กับส่ิงไม่มีชวี ิต
ในแหลง่ ทีอ่ ยู่

2. สารวจ วิเคราะห์ และบอกแนวทางการดูแลรักษา
ส่งิ แวดล้อมทม่ี ผี ลตอ่ การดารงชวี ติ ของสิง่ มีชีวิต

เวลา 3 ช่ัวโมง

วัสดุ อุปกรณส์ าหรบั ทากิจกรรม

-

สอ่ื การเรยี นรู้และแหลง่ เรียนรู้

1. หนังสอื เรียน ป.5 เลม่ 2 หนา้ 115-121
2. แบบบนั ทกึ กจิ กรรม ป.5 เลม่ 2 หน้า 100-105

302 สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คู่มือครูรายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หน่วยท่ี 5 สิง่ มชี ีวติ

แนวการจดั การเรยี นรู้ (60 นาท)ี

ข้นั ตรวจสอบความรู้ (10 นาที)

1. ครูตรวจสอบความรู้เดิมเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างส่ิงมีชีวิตและ ในการตรวจสอบความรู้เดิม
สิง่ ไมม่ ชี วี ติ โดยใช้คาถามดงั นี้ ครูเพียงรับฟังเหตุผลของนักเรียน
1.1 สิ่งแวดล้อมรอบ ๆ ตัวนักเรียนมีอะไรบ้าง (นักเรียนตอบตามความ เป็นสาคัญและยังไม่เฉลยคาตอบ
เข้าใจของตนเอง) ใด ๆ ให้กับนักเรียน แต่ชักชวนให้
1.2 ส่ิงแวดล้อมรอบ ๆ ตัวเรามีอะไรบ้างท่ีเป็นสิ่งมีชีวิต (นักเรียนตอบ นักเรียนไปหาคาตอบท่ีถูกต้องจาก
ตามความเขา้ ใจของตนเอง) การอ่านเนอื้ เร่อื ง
1.3 สิ่งแวดลอ้ มรอบ ๆ ตวั เรามีอะไรบ้างทเี่ ปน็ ส่งิ ไมม่ ชี วี ติ (นักเรียนตอบ
ตามความเขา้ ใจของตนเอง)
1.4 นักเรียนคิดว่าในส่ิงแวดล้อมต่าง ๆ สิ่งมีชีวิตมีความสัมพันธ์กับ
สง่ิ ไมม่ ีชีวติ หรือไม่ อย่างไร

2. ครูเช่ือมโยงความรู้เดิมของนักเรยี นส่กู ารเรียนเรื่องความสมั พันธ์ระหวา่ ง
สิ่งมีชีวิตและสิ่งไม่มีชีวิต โดยใช้คาถามว่า สิ่งมีชีวิตมีความสัมพันธ์กับ
สง่ิ ไมม่ ชี วี ติ ใดบ้าง และสมั พันธอ์ ย่างไร

ข้ันฝึกทกั ษะจากการอ่าน (35 นาที)

3. ครูให้นักเรียนอ่านชื่อเร่ืองและคิดก่อนอ่าน ในหนังสือเรียนหน้า 115 ถ้ า นั ก เ รี ย น ไ ม่ ส า ม า ร ถ ต อ บ
แล้วร่วมกันอภิปรายในกลุ่มเพ่ือหาแนวคาตอบตามความเข้าใจของกลุ่ม ค า ถ า ม ห รื อ อ ภิ ป ร า ย ไ ด้ ต า ม
ครูบันทึกคาตอบของนักเรียนบนกระดานเพื่อใช้เปรียบเทียบคาตอบ แนวคาตอบ ครูควรให้เวลานกั เรียน
หลงั การอ่านเรื่อง คิดอย่างเหมาะสม รอคอยอย่าง
อดทน และรับฟังแนวความคิดของ
4. นักเรียนอ่านเน้ือเรื่องในหนังสือเรียนหน้า 115 โดยครูฝึกทักษะการอ่าน นกั เรียน
ตามวิธีการอ่านที่เหมาะสมกับความสามารถของนักเรียน ครูตรวจสอบ
ความเข้าใจจากการอ่าน โดยใชค้ าถามดังน้ี
4.1 นักเรียนเคยไปเที่ยวถ้าหรือไม่ (นักเรียนตอบตามประสบการณ์ของ
ตนเองซึง่ อาจจะเคยไปหรอื ไมเ่ คยไป)
4.2 ถ้าท่ีนักเรียนเคยไปมีลักษณะเป็นอย่างไร (นักเรียนตอบตาม
ประสบการณข์ องตนเอง)
4.3 ภายในถ้าพบส่ิงมชี ีวิตอะไรบา้ ง (ค้างคาว แมลง แมงมุม)
4.4 ถ้าโดยทั่วไปกับถ้าพระยานครแตกต่างกันอย่างไร (ถ้าโดยท่ัวไป
มืดสนิท มีความชื้นสูง ถ้าเข้าไปลึก ๆ จะรู้สึกหายใจไม่สะดวก

สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 303

ค่มู ือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หนว่ ยท่ี 5 ส่งิ มชี ีวิต

แต่ถ้าพระยานคร ผนังถ้าด้านบนยุบตัวลง ทาให้มีแสง น้า อากาศ ขอ้ เสนอแนะเพิม่ เติม
เข้าไปได้ ภายในถา้ จึงมอี ากาศถา่ ยเทดี)
4.5 ส่งิ มชี วี ติ ท่ีพบในถ้าท่ีมืดสนิทกับถ้าพระยานครเหมือนหรือแตกต่างกัน 1. นักเรียนหลายคนอาจจะเคยไปเท่ียว
อย่างไร (แตกต่างกัน ส่ิงมีชีวิตท่ีพบในถ้าที่มืดสนิท ได้แก่ ค้างคาว ถ้าที่มีแสงสว่างภายใน เน่ืองจาก
ซ่ึงต้องอยู่ในท่ีมืดเวลากลางวัน ส่วนส่ิงมีชีวิตที่พบในถ้าพระยานคร มีการติดหลอดไฟฟ้าในถ้า ทาให้
ได้แก่ ต้นไม้และสัตว์ชนิดต่าง ๆ ซ่ึงไม่สามารถเจริญเติบโตและ ไม่เห็นสภาพจริงของถ้า ซ่ึงครูควร
ดารงชีวติ อยู่ในถ้าที่มืดสนทิ ได)้ อธิบายเพ่ิมเติมว่า ถ้าที่เกิดข้ึนตาม
4.6 เพราะเหตุใด ในถ้าพระยานครจึงพบพืชและสัตว์หลายชนิด ธรรมชาติทั่วไปจะมืดสนิท ไม่มีแสง
เจริญเติบโตและดารงชวี ิตอยู่ได้ (เพราะภายในถ้ามีแสง ธาตุอาหาร สว่างจากภายนอกเข้าไป แต่ที่
อากาศ และน้า ซ่ึงเหมาะสมกับการเจริญเติบโตและการดารงชีวิต ภายในถ้ามีแสงสว่างเพราะมาจาก
ของพชื และสตั วช์ นดิ ตา่ ง ๆ) หลอดไฟฟ้า

ข้ันสรปุ จากการอ่าน (15 นาที) 2. ครูอาจเปิดวีดิทัศน์หรือนารูปภาพ
ถ้าพระยานคร เพื่อให้นักเรียนเห็น
5. ครูให้นักเรียนร่วมกันสรุปเรื่องท่ีอ่านซึ่งควรสรุปได้ว่า แสง น้า และ ภาพได้ชดั เจนมากขน้ึ
อากาศ มีความสาคัญตอ่ การเจรญิ เตบิ โตและการดารงชวี ติ ของสิ่งมีชวี ิต
การเตรียมตัวลว่ งหนา้ สาหรบั ครู
6. นกั เรยี นตอบคาถามในรู้หรือยงั ในแบบบันทึกกจิ กรรม หน้า 100 เพอ่ื จดั การเรยี นรู้ในครงั้ ถัดไป
7. ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายเพ่ือเปรียบเทียบคาตอบของนักเรียน
ในคร้ังถัดไป นักเรียนจะได้ทา
ใน รู้หรอื ยงั กบั คาตอบท่เี คยตอบและบนั ทึกไวใ้ นคดิ ก่อนอ่าน กิจกรรมที่ 3 สิ่งมีชีวิตมีความสัมพันธ์กับ
8. ครูให้นักเรียนตอบคาถามท้ายเร่ืองที่อ่าน ดังนี้ “สิ่งมีชีวิตชนิดต่าง ๆ ส่ิงไม่มีชีวิตในแหล่งที่อยู่อย่างไร โดยครู
เตรียมส่ือการเรียนการสอน ดงั นี้
มคี วามสัมพันธก์ บั ส่ิงไม่มชี วี ติ อย่างไร”
ครูบันทึกคาตอบของนักเรียนบนกระดาน โดยยังไม่เฉลยคาตอบ 1. ป้ายช่ือส่ิงมีชีวิต เช่น เสือ มด นก
ปลา ตน้ ไม้ อย่างละ 1 ชุด
แตช่ ักชวนให้นกั เรียนหาคาตอบจากการทากิจกรรม
2. ป้ายชื่อสิ่งไม่มีชีวิต เช่น ดิน น้า
แสง อากาศ อย่างละ 5-6 ชดุ

สาหรับใช้สาหรบั เล่มเกม เพ่ือนาเข้าสู่
การทากิจกรรม

304 สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คู่มือครรู ายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หนว่ ยท่ี 5 สิ่งมชี ีวติ

แนวคาตอบในแบบบันทกึ กจิ กรรม

แสง น้า อากาศ และธาตุอาหาร

จุดประสงคข์ องกจิ กรรมนจ้ี ะได้เรียนต่อไปใน กิจกรรมท่ี 3
ส่งิ มีชวี ิตมีความสัมพนั ธก์ บั สิ่งไมม่ ีขวี ติ ในแหล่งทอี่ ยู่อยา่ งไร

สถาบนั สง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี 305

คู่มอื ครรู ายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หน่วยท่ี 5 สงิ่ มชี ีวิต

กจิ กรรมที่ 3 สงิ่ มชี วี ิตมีความสมั พนั ธก์ ับส่ิงไมม่ ีชีวติ ในแหล่งท่ีอย่อู ยา่ งไร

กิ จ ก ร ร ม น้ี นั ก เ รี ย น จ ะ ไ ด้ อ่ า น ใ บ ค ว า ม รู้ เ ก่ี ย ว กั บ
ความสัมพันธ์ระหว่างส่ิงมีชีวิตกับสิ่งไม่มีชีวิตในแหล่งที่อยู่
รวมท้งั สารวจและวิเคราะห์ปัญหาสงิ่ แวดล้อมในทอ้ งถ่ินที่มี
ผลต่อการดารงชีวิตของส่ิงมีชีวิต เพื่ออธิบายความสัมพันธ์
ระหว่างส่ิงมีชีวิตกับสิ่งไม่มีชีวิตในแหล่งท่ีอยู่ และบอก
แนวทางในการดูแลรักษาสิ่งแวดล้อมท่ีมีต่อการดารงชีวิต
ของสง่ิ มชี วี ติ

เวลา 2 ชั่วโมง

จดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้ ส่อื การเรียนรู้และแหลง่ เรียนรู้

1. อธิบายความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตกับส่ิงไม่มีชีวิต 1. หนงั สือเรียน ป.5 เล่ม 2 หนา้ 116-120
ในแหล่งที่อยู่ 2. แบบบันทึกกิจกรรม ป.5 เลม่ 2 หน้า 100-105

2. สารวจ วิเคราะห์ และบอกแนวทางการดูแลรักษา
สิง่ แวดล้อมทม่ี ผี ลต่อการดารงชวี ิตของสิง่ มีชีวติ

ทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์

S6 การจัดกระทาและสื่อความหมายขอ้ มูล
S8 การลงความเห็นจากข้อมูล
S13 การตีความหมายขอ้ มลู และลงข้อสรปุ

ทกั ษะแห่งศตวรรษท่ี 21

C2 การคิดอยา่ งมวี จิ ารณญาณ
C4 การสือ่ สาร
C5 ความร่วมมอื
C6 การใชเ้ ทคโนโลยสี ารสนเทศและการสือ่ สาร

306 สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

คมู่ ือครรู ายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หน่วยท่ี 5 ส่ิงมีชีวิต

แนวการจัดการเรียนรู้ ในการตรวจสอบความรู้เดิม
ครูเพียงรับฟังเหตุผลของนักเรียน
1. ครูตรวจสอบความรู้เดิมเก่ียวกับความสัมพันธ์ระหว่างส่ิงมีชีวิตกับ เป็นสาคัญและยังไม่เฉลยคาตอบ
ส่ิงไม่มีชีวิต ครูให้นักเรียนเล่มเกม โดยสร้างสถานการณ์ว่าห้องเรียนเป็น ใด ๆ ให้กับนักเรียน แต่ชักชวนให้
แหล่งที่อยู่หนึ่งซ่ึงประกอบด้วยส่ิงมีชีวิตและส่ิงไม่มีชีวิต และกาหนด นักเรียนไปหาคาตอบท่ีถูกต้องจาก
บทบาทให้นักเรียน 5-6 คน เป็นสิ่งมีชีวิตคนละ 1 ชนิด เช่น เสือ มด นก กจิ กรรมในบทน้ี
ปลา ตน้ ไม้ ส่วนคนทีเ่ หลือกาหนดใหเ้ ปน็ ส่ิงไม่มชี วี ติ เชน่ น้า ดิน อากาศ
แสง อย่างละ 5-6 คน จากนัน้ ให้นักเรยี นที่มบี ทบาทเปน็ สงิ่ มชี วี ติ วงิ่ ไปหา
ส่ิงไม่มีชีวิตที่คิดว่าจะมีความสัมพันธ์กับตน นักเรียนสามารถว่ิงไปหา
เพ่ือนที่มีบทบาทเป็นส่ิงไม่มีชีวิตได้มากกว่า 1 จากน้ันให้นักเรียนร่วมกัน
อภิปรายโดยใชค้ าถามดังตอ่ ไปนี้
1.1 เสือมีความสัมพันธ์กับส่ิงไม่มีชีวิตอะไรบ้าง อย่างไร (นักเรียนตอบ
ตามความเข้าใจของตนเอง)
ใช้คาถามเดยี วกันกับขอ้ 1.1 แต่เปลย่ี นส่ิงมีชวี ิตตามที่ครกู าหนด
1.2 นักเรียนคิดว่าถ้าขาดสิ่งไม่มีชีวิตอย่างใดอย่างหน่ึงไป จะมีผลต่อ
สงิ่ มชี ีวิตอย่างไร (นักเรียนตอบตามความเข้าใจของตนเอง)
1.3 นักเรียนคิดว่าถ้าสิง่ ไม่มีชีวติ ในแหล่งท่ีอยนู่ ้ีเปลี่ยนแปลงไป (เพิ่มข้ึน
หรือลดลง) จะส่งผลกระทบต่อส่ิงมีชีวิตในแหล่งที่อยู่น้ันหรือไม่
อยา่ งไร (นักเรยี นตอบตามความเข้าใจของตนเอง)

2. นักเรียนอ่านช่ือกิจกรรมและทาเป็นคิดเป็น และร่วมกันอภิปราย
เพื่อตรวจสอบความเข้าใจจุดประสงค์ในการทากิจกรรม โดยใช้คาถาม
ดงั น้ี
2.1 กิจกรรมน้ีนักเรียนจะได้เรียนเรื่องอะไร (ความสัมพันธ์ระหว่าง
สิ่งมีชีวิตกับส่ิงไม่มีชวี ิตในแหล่งที่อยู่ และการดูแลรักษาสิ่งแวดลอ้ ม
ที่มผี ลต่อการดารงชวี ิตของส่ิงมชี วี ติ )
2.2 นักเรียนจะได้เรียนรู้เรื่องน้ีด้วยวิธีใด (รวบรวมข้อมูล สารวจ และ
วิเคราะห์)
2.3 เม่ือเรียนแล้วนักเรียนจะทาอะไรได้ (อธิบายความสัมพันธ์ระหว่าง
ส่ิงมีชีวิตกับสิ่งไม่มีชีวิตในแหล่งท่ีอยู่ และบอกแนวทางการดูแล
รกั ษาสิง่ แวดล้อมที่มีตอ่ การดารงชีวิตของสงิ่ มีชีวติ )

3. นกั เรียนบันทึกจดุ ประสงค์ลงในแบบบนั ทกึ กิจกรรม หนา้ 100

สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 307

คู่มือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หนว่ ยท่ี 5 สิง่ มีชีวติ

4. นักเรียนอ่าน ทาอย่างไร ตอนที่ 1 โดยฝึกอ่านตามความเหมาะสม ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรแ์ ละ
จากนั้นร่วมกันอภิปรายเพ่ือสรุปข้ันตอนการทากิจกรรม โดยใช้คาถาม ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21
ต่อไปนี้ (ครอู าจชว่ ยเขยี นสรปุ เป็นขน้ั ตอนสั้น ๆ บนกระดาน)
4.1 นักเรียนต้องอ่านใบความรู้เรื่องอะไร (ความสัมพันธ์ระหว่าง ทนี่ ักเรยี นจะได้ฝึกจากการทากิจกรรม
สิ่งมีชวี ติ กบั ส่งิ ไม่มชี วี ติ ในแหลง่ ทีอ่ ยู่) S6 จัดกระทาและส่ือความหมายข้อมูล จาก
4.2 เมื่ออ่านใบความร้แู ลว้ นักเรียนต้องทาอะไรตอ่ ไป (ร่วมกันอภิปราย
และเขียนผังมโนทัศน์เก่ียวกับความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตกับ การนาข้อมูลที่ได้จากการอ่านใบความรู้
ส่ิงไม่มีชีวติ ในแหลง่ ทอ่ี ยู่) มาเขียนผงั มโนทัศน์และส่อื ใหผ้ ู้อ่นื เขา้ ใจ
S8 ลงความเห็นจากข้อมูลได้ว่าในแหล่งท่ีอยู่
5. เมื่อนักเรียนเข้าใจวิธีการทากิจกรรมในทาอย่างไร ตอนท่ี 1 แล้ว หนึ่ง ๆ ส่ิงมีชีวิตมีความสัมพันธ์กับ
ให้นักเรียนเริม่ ปฏิบตั ติ ามขัน้ ตอนของกิจกรรม สง่ิ ไมม่ ีชีวติ อย่างไรบ้าง
C2 วิเคราะห์และอธิบายเกี่ยวกับความสัมพันธ์
6. หลงั จากทากิจกรรมแลว้ ครนู าอภิปรายผลการทากจิ กรรม โดยใช้คาถาม ระหว่างส่ิงมีชีวิตกับสิ่งไม่มีชีวิ ตใน
ดังตอ่ ไปน้ี แหลง่ ทอ่ี ยู่
6.1 จากใบความรู้สิ่งมีชีวิตในแหล่งท่ีอยู่น้ีมีอะไรบ้าง (มนุษย์ ปลา เป็ด C5 ร่วมกันอภิปรายเกี่ยวกับความสัมพันธ์
ไก่ วัว มด บัว ต้นไม้ หญ้า ผัก ไสเ้ ดือนดิน) ร ะ ห ว่ า ง ส่ิ ง มี ชี วิ ต แ ล ะ ส่ิ ง ไ ม่ มี ชี วิ ต ใ น
6.2 สิ่งไม่มีชวี ติ ในแหล่งทอ่ี ยนู่ มี้ ีอะไรบา้ ง (ดิน อากาศ นา้ ดวงอาทิตย์) แหล่งทอ่ี ยนู่ น้ั ๆ
6.3 มนุษย์มีความสัมพันธ์กับส่ิงไม่มีชีวิตเหล่าน้ีหรือไม่ อย่างไร (มนุษย์
ใช้แสงในการมองเห็นส่ิงต่าง ๆ ใช้ดินในการปลูกสร้างบ้านเรือน ถ้านักเรียนไม่สามารถตอบ
ปลูกพืช เล้ียงสัตว์ ทาของใช้ต่าง ๆ ใช้น้าในการดารงชีวิตและ ค า ถ า ม ห รื อ อ ภิ ป ร า ย ไ ด้ ต า ม
ทากิจกรรมตา่ ง ๆ และใช้แกส๊ ออกซิเจนในอากาศเพือ่ หายใจ) แนวคาตอบ ครูควรให้เวลา
6.4 สัตว์มีความสัมพันธ์กบั สง่ิ ไมม่ ชี ีวิตเหล่านี้หรือไม่ อย่างไร (สัตวใ์ ช้ดิน นั ก เ รี ย น คิ ด อ ย่ า ง เ ห ม า ะ ส ม
เป็นที่อยู่อาศัย แหล่งอาหาร ใช้อากาศในการหายใจ ใช้น้าเป็นทีอ่ ยู่ รอคอยอย่างอดทน และรับฟัง
อาศยั ) แนวความคิดของนกั เรยี น
6.5 พืชมีความสัมพันธ์กับส่ิงไม่มีชีวิตเหล่านี้หรือไม่ อย่างไร (พืชใช้ดิน
เป็นท่ียึดเกาะของราก เป็นแหล่งธาตุอาหารและน้า ใช้แสง
แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ในอากาศ และน้าในการสร้างอาหาร
ใช้แกส๊ ออกซิเจนในการหายใจ หรอื ใช้น้าเปน็ ท่อี ยู่อาศยั )
6.6 ถ้าดินเส่ือมโทรมหรือขาดธาตุอาหารจะส่งผลกระทบต่อ
การดารงชีวิตของส่ิงมีชีวิตอย่างไร (พืชจะไม่สามารถเจริญเติบโต
และดารงชวี ติ ได้)
6.7 ถ้าน้าเน่าเสียจะส่งผลกระทบต่อการดารงชีวิตของส่ิงมีชีวิตอย่างไร
(ถ้าน้าเน่าเสียจะทาให้สัตว์น้าและพืชน้าไม่มีที่อยู่อาศัยและ
ไม่สามารถดารงชวี ิตได้ มนุษยไ์ ม่มีนา้ สาหรับใชใ้ นการดารงชีวิตหรือ
ทากจิ กรรมต่าง ๆ)

308 สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

คมู่ ือครูรายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เลม่ 2 | หนว่ ยท่ี 5 สิ่งมีชีวิต

6.8 ถ้าอากาศเป็นพิษจะส่งผลกระทบต่อการดารงชีวิตของสิ่งมีชีวิต ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรแ์ ละ
อย่างไร (ถ้าอากาศเป็นพิษส่ิงมีชีวิตอาจหายใจเอาสารพิษเข้าสู่ ทักษะแห่งศตวรรษท่ี 21
ร่างกาย มนุษย์และสัตว์อาจเจ็บป่วยและเป็นโรค พืชอาจไม่
เจรญิ เติบโตหรือมลี ักษณะผิดปกต)ิ ทน่ี ักเรยี นจะได้ฝึกจากการทากจิ กรรม

6.9 ถ้าไม่มีแสงจะส่งผลกระทบต่อการดารงชีวิตของส่ิงมีชีวิตอย่างไร S8 ลงความเห็นจากข้อมูลได้ว่า สงิ่ แวดล้อม
(ถ้าไม่มีแสงพืชจะไม่สามารถสร้างอาหารได้ สัตว์และมนุษย์จะขาด มี ผ ล ต่ อ ก า ร ด า ร ง ชี วิ ต ข อ ง สิ่ ง มี ชี วิ ต
อาหาร) ถ้าสิ่งแวดล้อมเปล่ียนแปลงไป จะส่งผล
ต่อการดารงชวี ติ ของสิ่งมชี วี ิตอยา่ งไร
7. ครูเช่ือมโยงความรู้ที่ได้จากกิจกรรมท่ี 2 โดยใช้คาถามว่า ถ้าสิ่งแวดล้อม
ในแหล่งท่ีอยู่เกิดการเปล่ียนแปลงจะส่งผลต่อความสัมพันธ์ระหว่าง C2 วิเคราะห์ปัญหาส่ิงแวดล้อม และบอก
สงิ่ มชี วี ิตและส่งิ มชี ีวติ ในแหลง่ ทอ่ี ยนู่ นั้ หรือไม่ อยา่ งไร ผลกระทบต่อส่ิงมีชีวิตเม่ือส่ิงแวดล้อม
เกิดการเปล่ียนแปลง และแนวทาง
8. ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายและลงข้อสรุปว่า สิ่งมีชีวิตมีความสัมพันธ์ ในการดแู ลรกั ษาสิ่งแวดลอ้ ม
กับสิ่งไม่มีชีวิตในแหล่งท่ีอยู่ในด้านต่าง ๆ เช่น สิ่งมีชีวิตใช้อากาศในการ
หายใจ ใชน้ ้าและดนิ เป็นทอี่ ยูอ่ าศัย (S13) C4 นาเสนอข้อมูลจากการสืบค้นและอภิปราย
แนวทางในการแก้ไขปัญหาและดูแล
9. นักเรียนตอบคาถามใน ฉันรู้อะไร ตอนที่ 1 แล้วร่วมกันอภิปรายคาตอบ รกั ษาส่งิ แวดล้อมในรปู แบบตา่ ง ๆ
โดยครูอาจใช้คาถามเพิ่มเติมในการอภิปรายเพ่ือให้ได้แนวคาตอบ
ทถี่ กู ต้อง C5 ร่วมกันสืบค้นข้อมูลและอภิปรายแนวทาง
ใ น ก า ร แ ก้ ไ ข ปั ญ ห า แ ล ะ ดู แ ล รั ก ษ า
10. ครูเช่ือมโยงความรู้ที่ได้จากการทากิจกรรมตอนท่ี 1 ไปสู่ตอนท่ี 2 โดย สง่ิ แวดลอ้ ม
ใช้คาถามว่า สิ่งแวดล้อมในท้องถ่ินของตนเองมีปัญหาอะไรบ้าง และ
นกั เรียนจะมีส่วนรว่ มในการดูแลรักษาสิ่งแวดล้อมอยา่ งไร

11. นักเรียนอ่านทาอย่างไร ตอนที่ 2 โดยฝึกอ่านตามความเหมาะสม
จากน้ันร่วมกันอภิปรายเพื่อสรุปข้ันตอนการทากิจกรรม โดยใช้คาถาม
ต่อไปน้ี (ครอู าจช่วยเขยี นสรปุ เปน็ ข้นั ตอนสน้ั ๆ บนกระดาน)
11.1 กิจกรรมน้ีนักเรียนจะได้ทาอะไร (สารวจและรวบรวมข้อมูล
เกย่ี วกบั ปญั หาสิ่งแวดล้อมในท้องถิน่ )
11.2 หลังจากนั้นนักเรียนต้องทาอะไร (เลือกปัญหาที่เกิดข้ึนใน
ทอ้ งถ่ิน 1 ปญั หา)
11.3 นักเรียนจะต้องทาอย่างไรกับปัญหาที่เลอื ก (วิเคราะห์ปัญหาน้ัน
วา่ เกดิ ขน้ึ ไดอ้ ย่างไร และสง่ ผลต่อสิ่งมชี วี ติ ในทอ้ งถิ่นอยา่ งไร)
11.4 จากน้ันนักเรียนต้องทาอะไรต่อไป (ร่วมกันหาแนวทาง
ในการแก้ไขปัญหาและดูแลรักษาสิ่งแวดล้อมในท้องถิ่น
อภิปราย บนั ทึกผล และนาเสนอ)
11.5 นักเรียนจะนาเสนอในรูปแบบใด (ทาโปสเตอร์ เขียนแผนภาพ
แสดงบทบาทสมมต)ิ

สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี 309

คมู่ อื ครูรายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.5 เล่ม 2 | หน่วยท่ี 5 สงิ่ มีชีวติ

12. เม่ือนักเรียนเข้าใจวิธีการทากิจกรรมในทาอย่างไร ตอนท่ี 2 แล้ว ให้ ถ้านักเรียนไม่สามารถตอบ
นกั เรียนเริม่ ปฏิบัตติ ามขน้ั ตอนของกจิ กรรม ค า ถ า ม ห รื อ อ ภิ ป ร า ย ไ ด้ ต า ม
แนวคาตอบ ครูควรให้เวลา
13. หลังจากทากิจกรรมแล้ว ครูนาอภิปรายผลการทากิจกรรม โดยใช้ นั ก เ รี ย น คิ ด อ ย่ า ง เ ห ม า ะ ส ม
คาถามดงั ตอ่ ไปน้ี รอคอยอย่างอดทน และรับฟัง
13.1 ในท้องถิ่นของนักเรียนมีปัญหาอะไรบ้าง (นักเรียนตอบตามผล แนวความคิดของนักเรยี น
การทากิจกรรม เชน่ น้าเน่าเสยี )
13.2 นักเรียนเลือกวิเคราะห์ปัญหาอะไร เพราะเหตุใดจึงเลือกปัญหา
น้ัน (นักเรียนตอบตามผลการทากิจกรรม เช่น ปัญหาน้าเน่าเสยี
เพราะคนในทอ้ งถิ่นได้รับผลกระทบโดยตรง)
13.3 ปัญหานั้นเกิดข้ึนได้อย่างไร (นักเรียนตอบตามผลการทา
กิจกรรม เช่น คนในชุมชนไม่ดูแลรักษาแหล่งน้า ท้ิงขยะ หรือ
สิง่ ปฏิกูลลงแหล่งนา้ )
13.4 ปญั หานนั้ ส่งผลต่อส่งิ มชี ีวิตในท้องถิ่นอย่างไร (นักเรยี นตอบตาม
ผลการทากิจกรรม เช่น ปลาตาย น้าเสียส่งกล่ินเหม็นรบกวน
คนท่ีอย่ใู นท้องถิน่ ขาดนา้ ด่มื น้าใช้)
13.5 นักเรียนมีแนวทางในการแก้ไขปัญหาและดูแลรักษาส่ิงแวดล้อม
ในทอ้ งถน่ิ อย่างไร (นกั เรียนตอบตามความเข้าใจของตนเอง เชน่
ชักชวนคนในท้องถ่ินให้ช่วยกันดูแลรักษาแหล่งน้า ร่วมมือกัน
เก็บขยะขึ้นจากแหล่งน้า ทาส่ือประชาสัมพันธ์ในรูปแบบต่าง ๆ
เช่น ป้ายประชาสัมพันธ์ที่มีรูปภาพขยะลอยอยู่ในแหล่งน้า
เพ่ือส่ือถึงผลกระทบท่ีเกิดข้ึน พร้อมกับเขียนคาขวัญหรือ
ขอ้ ความเชิญชวนใหท้ กุ คนช่วยกนั ดแู ลรกั ษาแหล่งนา้ )

14. ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายและลงข้อสรุปว่า สิ่งแวดล้อมใน
แหล่งที่อยู่ของส่ิงมีชีวิตมีผลต่อการดารงชีวิตของส่ิงมีชีวิต ถ้า
ส่ิ ง แ ว ด ล้ อ ม เ กิ ด ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง อ า จ ส่ ง ผ ล ต่ อ ก า ร ด า ร ง ชี วิ ต ข อ ง
ส่ิงมีชีวิต เราจึงควรช่วยกันดูแลรักษาส่ิงแวดล้อมในท้องถิ่นให้อยู่ใน
สภาพท่ีดีเพ่ือให้สิ่งแวดล้อมมีความเหมาะสมต่อการดารงชีวิตของ
ส่งิ มชี วี ติ (S13)

15. นักเรียนตอบคาถามใน ฉันรู้อะไร ตอนที่ 2 แล้วร่วมกันอภิปราย
คาตอบ โดยครูอาจใช้คาถามเพ่ิมเติมในการอภิปรายเพ่ือให้ได้
แนวคาตอบทถ่ี ูกต้อง

16. นักเรียนอ่าน ส่ิงท่ีได้เรียนรู้ และเปรียบเทียบกับข้อสรุปที่ได้จากการ
อภปิ ราย

310 สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี