พลังงาน ทรัพยากรและสิ่งแวดล้อม

วิทยาลัยเทคโนโลยีพระมหาไถ่ พัทยา

พลังงาน ทรัพยากรและสิ่งแวดล้อม
รหัสวิชา ๒๐๐๐๑-๑๐๐๒

สอนโดย

ครูคำพันธุ์ ราชดา





พลงั งานและประเภทของ
พลงั งาน
ทรพั ยากรธรรมชาติ และ
ส่ิงแวดล้อม
ความสมั พนั ธข์ องพลงั งาน
ทรพั ยากรธรรมชาติ

พลงั งานกบั การดารงชีวิต

ผลกระทบจากการผลิต
และการใช้พลงั งาน
ปัญหาจากการใช้พลงั งาน :
สภาวะโลกร้อน

สถานการณ์ปัญหาพลงั งาน

พลงั งานทดแทน
นโยบายพลงั งาน
กฎหมายการอนุรกั ษ์
พลงั าน
หลกั การและวิธีการ
อนุรกั ษ์พลงั งาน
การจดั การทรพั ยากรธรรมชาติ
และส่ิงแวดลอ้ ม





พลงั งาน (Energy) เป็นส่ิงจาเป
ต่อการดารงชีวิตของมนุษยส์ รปุ ได้ดงั นี้

ด้านการทหาร

ด้านสินค า
ด้านการแพทย

ด้านการขนส ง แล

ป็นสาหรบั มนุษย์ พลงั งานมีประโยชน์
ด้านการผลิต

ด้านการสาธารณูปโภค

ด้านการอานวยความสะดวก
ในชีวิตประจาวนั

ละการสื่อสาร 2

พลงั งาน (Energy) มาจากค
ต่างๆ ท่ีนามาใช้ให้เกิดเป็นงาน ตามพ
พลงั งาน พ.ศ.2535

ควา
ขอ
พล
สิ้ น เ
ไฟฟ

าว่า พลงั  และ งาน หมายถึง พลงั
พระราชบญั ญตั ิการพฒั นาและส่งเสริม

พ ลั ง ง า น   ห ม า ย ถึ ง
ามสามารถในการทางานซ่ึงมีอย่ใู นตวั
งสิ่ งของท่ี อาจให้ งานได้   ได้แก่
ลัง ง า น ห มุ น เ วี ย น   แ ล ะ พ ลัง ง า น
เปลือง เช่น เชื้อเพลิง ความร้อน
ฟ้า เป็นต้น

3

พลงั งานมีหลายประเภท 
ความสมั พนั ธต์ ่อเนื่องกนั ดงั นี้

1 พลงั งานศกั ย์ หมายถึง พล

2 พลงั งานจลน์ หม
มา
จากการเคลอ่ื นท

3 พลงั งานภายใน ห
ระบบ
มีการเปลี่ยนสภา
ดงั นี้
3.1 พลงั งา

 แต่ละประเภทมีรายละเอียด และ
ลงั งานท่ีเกบ็ หรือแฝงในวตั ถนุ ัน้
มายถงึ พลงั งานท่ีมีในวตั ถุ เน่ือง
ท่ีของวตั ถดุ ้วยความเรว็
หมายถึง พลงั งานท่ีมีอย่ใู นวตั ถหุ รือ
าพ เกิดพลงั งานในรปู แบบต่างๆ ขนึ้
านกล 4

แหล่งพลังงานเป็ นต
การทางานได้ แหล่งพลงั งาน หมายถึง
มั
และจะปลอ่ ยพลงั งานออกมาเมื่อผา่ นกร
การทางานได้ เช่น เชื้อเพลิง (ถ่าน น้ามนั
จะให้พลงั งานออกมาแหล่งพลงั งานจ
พลงั งานไม่มีมวล พลงั งานที่ได้ออกมาเ
รปู แบบ ดวงอาทิตยเ์ ป็ นต้นกาเนิ ดหรือ
ต่างๆ พลงั งานจากดวงอาทิตยก์ ่อให้เ
แหล่งพลงั งานบนโลกได้แหล่งพลงั งาน
ลกั ษณะความต้องการใช้งานความสนใจ 
และการพาณิชย์ ดงั นี้

ต้นกาเนิ ดท่ีก่อให้เกิ ดพลังงานใน
ง สสารหรือวตั ถทุ ี่มีพลงั งานอยู่ในตวั

น
ระบวนการแปรรปู ให้ความสามารถใน
น เป็ นต้น) เม่ือเผาไหม้เกิ ดปฏิ กิ ริยาเคมี
จะมีมวล (Mass) มีตัวตน ในขณะท่ี
เม่ือผ่านกระบวนการแปรรปู นี้มีหลาย
อสิ่งผลกั ดนั ที่ก่อให้เกิดแหล่งพลงั งาน
เกิดทรพั ยากรต่างๆ ที่สามารถใช้เป็ น
นแบ่งออกได้หลายประเภท ขึ้นอยู่กบั
 ความรู้ หรือพื้นฐานด้านเศรษฐศาสตร์

5

2 จาแนกตาม
กระบวนการผลิต

2.1 แหล่งพลงั งานปฐมภมู ิ
(Primary Energy Source)
เป็นแหลง่ พลงั งานท่ีมีต้นกาเนิดมา

จากธรรมชาติ
2.2 แหล่งพลงั งานทตุ ิยภมู ิ

(Secondary Energy Source)
เป็นแหล่งพลงั งานท่ีแปรรปู และอาจ
มีการเปลี่ยนแปลงโครงสรา้ งทางเคมี

ภาพ ถา่ นหินชนิดต่างๆ

1การจาแนกประเภท

ตามแหล่งที่มา

1.1 แหล่งฟอสซิล (Fossil Fuels)
1) ถ่านหิน (Coal)
2) ปิ โตรเลียม (Petroleum)
3) แร่นิวเคลียร์ (Nuclear Minerals)
4) หินน้ามนั (Oil Shale)

1.2 แหล่งพลงั งานหมนุ เวียน
(Renewable Energy Source)
หมายถึง แหลง่ พลงั งานที่สามารถ

ผลิตทดแทนได้เมอ่ื มีการนามาใช้

6

หน่วยท่ีใช้วดั ปริมาณพลงั ง

กิโลแคลอร

กิโลแคลอรี หรือแคลอรี เป็ นหน่ วยวดั
ปริมาณพลงั งานในระบบเอสโอ 1 กิโล
แคลอรี หมายถงึ ปริมาณพลงั งานท่ีทา
ใ ห้ น้ า ที่ ห นั ก   1   กิ โ ล ก ร ัม   มี อุณ ห ภูมิ
เ พิ่ ม ขึ้ น จ า ก   1 5   อ ง ศ า เ ซ ล เ ซี ย ส
เป็ น 16 องศาเซลเซียส ที่ระดบั ทะเล
ปกติ

1 บีทียู = 256

งานท่ีนิยมใช้มี 2 หน่วย คือ

รี บีทียู

บีทียู เป็ นหน่วยวดั ปริมาณพลงั งานใน
ระบบองั กฤษ 1 บีทียู หมายถึง ปริมาณ
พลงั งานท่ีทาให้น้าหนัก 1 ปอนด์ มี
อณุ หภมู ิเพิ่มขนึ้ จาก14.5 องศาฟาเรนไฮต์
เป็ น 15.5 องศาฟาเรนไฮต์ท่ีระดับ
ทะเลปกติ

6 แคลอรี 7

นอกจากหน่ วยท่ีนิ ยมใช้วัด

นักวิ ทยาศาสตร์ยังใช้หน่ วยวัดพลัง

เอิร์ก (Ergs) วตั ต์ (Watt) กิโลวตั ต์ (
ต้น1,000 จลู
= 0.9484 บีทีย

1 แคลอรี = 4.184 จลู

1 แรงม้า = 746 วตั ต์

1,000 วตั ต์ = 1 กิโลวตั ต์

1,000 กิโลวตั ต์ = 1 เมกะวตั ต์

ดพลังงานทัง้  2 หน่ วยดังกล่าวแล้ว
งงานอ่ืนๆ อีก เช่น ไดน์  (Dynes)
(KiloWatt) แรงม้า (Horsepower) เป็ น
ยู

8

ส่วนหน่วยวดั พลงั งานไฟฟ้ามีห
หรือยูนิ ต หมายถึง ความสิ้นเปลือง
ระยะเวลาในการทางาน

1 กิโลวตั ตช์ วั ่ โมง = 1 ยนู ิต หรอื
= หลอดไฟ 10
= อปุ กรณ์ไฟฟ

จานวนหน่วยไฟฟ้าท่ีใช้ = จานวนวตั ตข์

ค่าใช้จา่ ย (ค่าไฟฟ้า) = จานวนหน่วย

หน่วยเป็ นกิโลวตั ต์ชวั่ โมง หรือหน่วย
งไฟฟ้ าที่เคร่ืองใช้ไฟฟ้ าใช้ควบคู่กับ

อ 1 หน่วย
00 วตั ต์ เปิ ดนาน 10 ชวั่ โมง
ฟ้า 1,000 วตั ต์ ใช้งาน 1 ชวั่ โมง

ของเครื่องใช้ไฟฟ้า x จานวนชวั่ โมงที่ใช้งาน
1,000 วตั ต์

ยไฟฟ้าท่ีใช้ x อตั ราค่ากระแสไฟฟ้าต่อหน่วย

9

พลงั งานเป็นสิ่งสาคญั ในการด
กา ร ผ ลิ ต  ก าร ส า ธ า ร ณู ปโ ภคก า ร อาน
การขนส่งและการส่ือสาร การแพทย์
ท่ีทารายได้ให้แก่ประเทศ พลงั งาน หม
พลงั งานมีหลายรปู แบบ ได้แก่ พลงั งาน
และพลงั งานไฟฟ้ า แหล่งของพลงั ง
พลงั งานจากฟอสซิล และพลงั งานหมนุ
ผลิต จะแบง่ เป็นพลงั งานปฐมภมู ิ และ
นิยมใช้คือ บที ียู และกิโลแคลอรี

ดารงชีวิต มีประโยชน์ต่อมนุษยด์ ้าน
นวยความสะดวกในชีวิตประจาวนั
การทหาร ตลอดจนเป็ นสินค้าออก
มายถึง ความสามารถในการทางาน
นศกั ย์ พลงั งานจลน์ พลงั งานภายใน
านถ้าจาแนกตามท่ีมา จะแบ่งเป็ น
นเวียน แต่ถา้ จาแนกตามกระบวนการ
ะพลงั งานทตุ ิยภมู ิ หน่วยวดั พลงั งานท่ี

10





ส่ิงแวดล้อม หมายถึง สิ่งที่อยรู่
ทงั้ ส่ิงท่ีมีชีวิตและไมม่ ีชีวิต ทงั้ ที่เกิดขนึ้ เ
ธรรมชาติ และสิ่งที่มนุษยส์ ร้างขึน้ ทงั้ ท่ีมอ
และไม่สามารถมองเหน็ ได้ (ขนบธรรมเน
สิ่งแวดล้อมเหล่านี้มีอิทธิพลเกี่ยวโยงถึงก
อย่างเป็ นระบบ ดงั นัน้ ผลกระทบที่เกิ

หรอื ทาลายสภาพแวดลอ้ มอีกส่วนหนึ่งไ

ที่เกี่ยวขอ้ งไปทงั้ ระบบ

รอบตวั เรา
เองตาม
องเหน็ ได้
นียม ประเพณี วฒั นธรรม ความเชื่อ)
กนั เป็ นปัจจยั ในการเกื้อกลู กนั และกนั
กดจากปัจจยั หน่ึงจะมีส่วนเสริมสร้าง
ได้ สิ่งแวดล้อมเป็นวงจร และวฏั จกั ร

12

ส่ิงแวดลอ้ มแบง่ ออกได้เป็น 2 ประ



ส่ิงแวดล้อมตามธรรมชาติ
(Natural Environment)

คือสิ่ งแวดล้อมที่
เกิ ด ขึ้น เอง ตา มธร รม ชา ติ
แบง่ ยอ่ ยได้เป็น 2 ชนิด

ะเภท คือ



ส่ิงแวดล้อมท่ีมนุษยส์ ร้างขนึ้
(Man-made Environment)

คือสิ่ งแวดล้อมท่ี มนุ ษย์
สร้างขึ้นเพื่อเป็ นปัจจัยในการ
ดารงชีวิต หรือเพ่ือตอบสนอง
ความต้องการของมนุษย์ และ
เป็ นแบบแผนในการดาเนิ นชีวิต
แบง่ ออกเป็น 2 ชนิด

13

2

1

ได้แก่ ส่ิงมีชีวิตทงั้ หลาย เช่น
พชื สตั วป์ ่ า และมนุษย์ ฯลฯ

หมายถงึ ส่ิงแวดลอ้ มท่ีไม่มีชีวิต
ได้แก่ ภเู ขา ดิน ลมฟ้าอากาศ
อณุ หภมู ิ ฯลฯ

14

2

1

คือสิ่งแวดล้อมท่ีมีลกั ษณะทาง
กายภาพ และมองเหน็ ได้ชดั เจน
ได้แก่ บา้ นเรอื น ถนน ฯลฯ

เป็นส่ิงแวดล้อมท่ีเกิดจากการสรา้ ง
จินตนาการ และต้องมีการแสดง
ออกมาจึงจะเหน็ ได้ชดั เจน ได้แก่
กฎหมาย ศาสนา วฒั นธรรม ฯลฯ

15

มีความส

การคงอย่ขู
มีความสาคญั ด้านวิชาการ
1
และเอกลกั ษณ์ 7
ของชาติ

มีความสาคญั ต่อความเจริญ

ร่งุ เรืองและความผาสกุ

ของมนุษย์ 6

5

ทาหน้าท่ีรองรบั ของเหล
จากการผลิตและการบริ

สาคญั ต่อ
ของสิ่งมีชีวิต

1 2 มีอิทธิพลต่อ
การตงั้ ถ่ินฐาน

มีอิทธิพลต่อ

3 ลกั ษณะที่อย่อู าศยั

4 เป็นตวั กาหนดลกั ษณะ

ลอื เศษท่ีเกิด การดารงชีวิตของมนุษย์
รโภค

16

ทรพั ยากรธรรมชาติ หมายถึง
เ อื้อ ป ร ะ โ ย ช น์ ต่ อ ก า ร ด า ร ง ชี วิ ต ข อ ง
ประโยชน์ในการนามาทาที่อยู่อาศยั ยา
ให้ประโยชน์ในการอปุ โภค บริโภค การ
พกั ผ่อน นันทนาการ คุณค่าในการศ
นอกจากนี้ยงั มีทรพั ยากรธรรมชาติอีก
ประโยชน์ได้ ซึ่งหากมองว่าสิ่งที่มนุษ
ต้นทุนทางธรรมชาติ อาจให้ความห
ส่ิงแวดลอ้ มกค็ ือกล่มุ เดียวกนั

ง ส่ิงที่เกิดขึน้ เองตามธรรมชาติ และ
งมนุษย์ในด้านต่างๆ เช่น ป่ าไม้ให้
ารกั ษาโรค เคร่ืองนุ่งห่ม เชื้อเพลิง น้า
รเกษตร สตั วป์ ่ าให้ประโยชน์ในแง่การ
ศึกษาหาความรู้ เป็ นอาหาร เป็ นต้น
กหลากหลายท่ีมนุษยส์ ามารถนามาใช้
ษย์สร้างขึ้นก็นามาจากวตั ถดุ ิบหรือ
หมายว่า ทรพั ยากรธรรมชาติและ

17

นักอนุรกั ษ์วิทยาได้แบง่ ประเภทขอ

1 ทรพั ย

(Non-

2

3

องทรพั ยากรธรรมชาติไว้ 3 ประเภท คือ
ยากรธรรมชาติที่ใช้แล้วไมห่ มดสิ้น
-Exhausting Natural Resources)

ทรพั ยากรธรรมชาติท่ีใช้แล้ว
สามารถทดแทนได้ (Replaceable or
Renewable Natural Resources)

ทรพั ยากรที่ใช้แล้วหมดไป
(Exhausting Natural Resources)

18

การดารงชีวิตของมนุษยป์ ระกอบด
1. ธรรมชาติ

เป็นตวั ให้กาเนิดทรพั ยากรสาหรบั นามาใช้ในการดารงช
ในการค้นหาหรือใช้ทรพั ยากรอื่นให้เกิดประโยชน์ ใช

ความเจริญร่งุ เรอื งของมนุษยแ์ ต่ละเชือ้ ช
ทรพั ยากร ประเทศท่ีอดุ มสมบูรณ์ด้วย
ไดม้ ากกว่าประเทศที่ขาดแคลนทรพั ยา

2. มนุษย์

เป็นผใู้ ช้ทรพั ยากรให้เกิดป
ความสามารถในการใช้ทร
ที่จะกินดีอยดู่ ีและพฒั นาม
ขาดการอนุรกั ษ์ย่อมทาให
เส่ือมโทรมต่อส่ิงแวดล้อม

ด้วยปัจจยั ท่ีสาคญั 2 ประการ คือ

ชีวิตโดยตรง และเพ่ือใช้เป็นเคร่ืองมือ
ช้เป็ นเครื่องมือในการประกอบอาชีพ
ชาติขึน้ อยกู่ บั จานวนและคณุ ภาพของ
ยทรพั ยากรจึงมีโอกาสพฒั นาประเทศ
ากร

ประโยชน์ต่อมนุษยด์ ว้ ยกนั เอง มนุษยก์ ล่มุ ใดมี
รพั ยากรอย่างมีประสิทธิภาพมากกว่า ย่อมมีโอกาส
มากกว่า แต่ถา้ มนุษยก์ ล่มุ ใดใช้ทรพั ยากรฟ่ มุ เฟื อย
ห้เกิดปัญหาการขาดแคลนทรพั ยากรและเกิดความ
ม

19

จากความหมายและความสาคญั ข
ของทรพั ยากรธรรมชาติได้ดงั นี้

1 ใช้ในการดารงชีวิต

รกั ษาความสมดลุ ตามธรรม

เมอื่ เกิดการเป
เป็นตวั ปรบั เพ่ือให้ส่ิงแวดล้อมที่เปล่ียนแปลงนัน้ คง
หน่ึ งชนิ ดใดเกิดการเปลี่ยนแปลงอาจจะมากเกินไป
ทรพั ยากรและสิ่งแวดล้อมอื่นๆ ให้เสียสมดลุ

ของทรพั ยากรธรรมชาติสรปุ ประโยชน์

ทรพั ยากรธรรมชาติเป็นปัจจยั 4 ใน
การดารงชีวิต และสถานท่ีพกั ผอ่ นหย่อนใจ
ตามธรรมชาติ เพ่ือการนันทนาการท่ีให้
ความร่ืนรมยแ์ ก่มนุษย์ ใช้ประดิษฐเ์ ครื่องมอื
เครื่องใช้ เคร่ืองผอ่ นแรง เคร่ืองจกั ร เคร่ืองยนต์
ตลอดจนเครื่องอานวยความสะดวกต่างๆ

มชาติให้คงอยอู่ ย่างเหมาะสม 2

ปลี่ยนแปลงในธรรมชาติ ทรพั ยากรธรรมชาติจะ
งอยอู่ ย่างเหมาะสมและสมดลุ ถา้ ทรพั ยากรชนิด
ป หรือลดน้อยลงอย่างรวดเรว็ จะมผี ลกระทบต่อ

20

ทรพั ยากรธรรมชาติที่มนุษยไ์ ด้นา

ประจาวนั มีดงั นี้ ทรพั ยากรป่ า

ทรพั ยากรน้า

ทรพั ยากร
พลงั งาน

ท
ทรพั ยากรประมง ทรพั ยากรมนุษย์

ามาใช้ประโยชน์เป็ นประจาในชีวิต

าไม้ ทรพั ยากรสตั วป์ ่ า

ทรพั ยากรแร่
ทรพั ยากรดิน

21

การเพ่ิมของ

การขาดจิตสานึก 1
ด้านส่ิงแวดล้อม 8

ความไมร่ ้หู รอื 7
ร้เู ท่าไมถ่ ึงการณ์

การสงคราม 6

5
การก

งประชากร

2 การขยายตวั
ของชมุ ชนเมอื ง

3 เทคโนโลยีสมยั ใหม่

4 การสร้างส่ิงก่อสร้าง
5

กีฬา 22

มนุษยเ์ ป็นทรพั ยากรธรรมชา
อย่ไู ด้ถา้ ขาดส่ิงแวดล้อมและทรพั ยากร
ปัจจยั พืน้ ฐานในการดารงชีวิต ทรพั ยา

พึ่งพากนั เสมอ
แต่แม้จะมีทรพั ยากรธรรมชาต

แต่ถา้ การใช้นัน้ เป็นไปอยา่ งฟ่ มุ เฟื อยไม
จะเกิดปัญหาการขาดแคลนได้