การสื่อสารสุขภาพในยุคดิจิทัล ทฤษฎี วิจัย และการปฏิบัติ

ตารางท่ี 1
แสดงตวั อยา* งกจิ กรรมแทรกแซงเพื่อการสอื่ สารสขุ ภาพยทู บู (YouTube)

การอา, งอิง ประเด็น ทฤษฎี กลุ=มเป?าหมายและจำนวน นำเสนอวธิ กี ารส
ลทั ธสิทธ์ิ ทวี สขุ ภาพ ผตู` อ` งการลดน้ำหนกั ยทู บู (YouTub
สุข และ หทัย แนวคิดเร่อื ง ผลาญของรFางก
ภทั ร รัตนมง ระบบเผา สัญญะ กลFุมผปู` วs ยทีผ่ าF ตดั เปลย่ี นเขาF และ วธิ ีการลดนำ้ หน
คลพร (2562) ผลาญของ แนวคิดเรอ่ื ง สะโพกจำนวน 53 คน คีโตเจนคิ ไดเอ
รFางกายกFอน มายาคติ
O’Connor, การลด แนวคิดเก่ียวกบั กจิ กรรมแทรกแ
Brennan, น้ำหนกั และ รหสั ของการตL ูน (YouTube) 16
Kazmerchak, การลด (Cartoon เปลีย่ นเขFาและส
& Pratt นำ้ หนักแบบ Code)
(2016) โลวคL ารLบ แนวคิดเรื่อง
ไฮแฟต หรอื ปฏสิ ัมพนั ธLใน
คโี ตเจนิค ได สาขาชีววทิ ยา
เอต ไมFระบุ

การผFาตดั
เปลยี่ นเขFา
และสะโพก

-

กจิ กรรมแทรกแซง การประเมนิ

สรา` งสรรคสL อื่ วิดีโอสำหรับเผยแพรFใน ไมรF ะบุ
be) เพื่อให`ความรเ`ู กย่ี วกบั ระบบเผา
กาย กอF นและหลงั การลดน้ำหนกั และ
นกั ในรปู แบบโลวLคารบL ไฮแฟต หรอื
อต

แซงแบบคลปิ วดิ ีโอเผยแพรFบนยทู ูบ -ระดับความเครยี ด
6 เรอ่ื ง เก่ยี วกับประสบการณLการผาF ตัด
สะโพกในโรงพยาบาล

232 -

การอา, งองิ ประเดน็ ทฤษฎี กล=มุ เปา? หมายและจำนวน
สุขภาพ
Romer, ทฤษฎีพฤตกิ รรม กลมFุ วัยรFนุ อายรุ ะหวาF ง 15-19 ปÑ กจิ กรรมแทรกแ
Jamieson, การสูบบหุ รี่ ตามแผน ในประเทศสหรฐั อเมรกิ า (YouTube) ที่ม
Jamieson, (Theory of คน จำนวน 16
Jones, & Planned ขอ` ความขน้ึ วาF
Sherr (2017) Behavior) อายตุ ่ำกวFา 18
วัยรFนุ 950 คนต
Meng, โรค ทฤษฎกี าร กลมFุ นักศกึ ษามหาวทิ ยาลัย เพศ คนกลุมF นีเ้ สยี ชวี
Bissell, & รบั ประทาน เปรียบเทยี บ หญงิ อายปุ ระมาณ 20 ปÑ จำนวน
Pan (2015) อาหาร ตนเอง (Self- 247 คน ในประเทศสหรฐั อเมรกิ า กจิ กรรมแทรกแ
ผิดปกติ Discrepancy (YouTube) จำ
Theory) 3-4 นาที โดยแ
(1) Anorexia N
ภาพอธิบายพฤ
และผลลัพธLเชงิ
(2) A Dove Fi
มลี ักษณะสารค
วยั รุนF หญงิ ตFอเร
เปล่ยี นแปลงพฤ
ต`องการ
(3) Nicole Ric
การมีพฤติกรรม
การเผชิญปญó ห
ผอม
(4) Anorexia i
วงการแฟชน่ั ทมี่

-

กจิ กรรมแทรกแซง การประเมนิ

แซงแบบวดิ ีโอเผยแพรFบนยทู บู -พฤตกิ รรมการสูบบุหรี่
มตี วั อยFางการสูบบุหร่ขี องวยั รุนF 1-2 -บรรทัดฐานการสบู บหุ ร่ี
6 ตวั อยFาง ในตอนท`ายของวดิ ีโอมี -ความเชื่อเก่ียวกบั ความตาย
“ทกุ วัน วัยรFุนมากกวาF 3,900 คน ที่ -ทัศนคติตFอการสูบบุหรี่
ปÑ สูบบหุ ร่เี ปäนครงั้ แรก ในจำนวนนนั้
ตดิ บุหร่ีและสูบทกุ วนั และครง่ึ หนึง่ ของ -การเปรียบเทยี บตนเอง
วิตจากพฤตกิ รรมดังกลFาว” -การรบั ร`ูความงามจากสื่อ
-การรู`เทาF ทนั สื่อวดิ ีโอบนยูทูบ
แซงแบบคลิปวดิ โี อเผยแพรFบนยูทบู
ำนวน 4 ช้นิ ความยาวประมาณช้นิ ละ
แตFละชน้ิ มเี นอ้ื หาดงั นี้
Nervosa เปนä วิดโี อทใี่ ช`ขอ` ความและ
ฤติกรรมการรบั ประทานอาหารผดิ ปกติ
งลบตอF สขุ ภาพวัยรFุน
ilm-Girls Self-Esteem
คดีเพอื่ เลFาเร่ืองเกย่ี วกบั การรับร`ูของ
รือนราF งในอุดมคตแิ ละความต`องการ
ฤตกิ รรม เพอื่ ใหม` ีรปู ราF งตามแบบท่ี

chie Anorexia เลFาเร่ืองผลดา` นลบของ
มการกินทีผ่ ดิ ปกติ และความทรมานกบั
หาของบคุ คลท่มี ชี ่อื เสียงทีเ่ ปäนโรคคลงั่

in the Media แสดงภาพผูห` ญิงใน
มรี ปู ราF งสวยและเปนä โรคคลัง่ ผอม

233 -

โครงการรณรงค)เพ่ือการสือ่ สารสขุ ภาพผา4 นยทู บู (YouTube)

ยูทูบ (YouTube) ถูกนำมาใช:เป=นช>องทางการสื่อสารหนึ่งสำหรับการรณรงคJในระดับชาติและ
นานาชาติ ควบคู>ไปกับช>องทางการสื่อสารอื่น เช>น ทวิตเตอรJ (Twitter) เฟซบุZก (Facebook) และเว็บไซตJ
(Website) เนื่องจากยูทูบ (YouTube) เป=นสื่อสังคมที่แบ>งปdนเนื้อหาวิดีโอ โครงการรณรงคJจึงใช:ยูทูบ
(YouTube) ในการให:ความรู: หรือรณรงคJเกีย่ วกับสขุ ภาพในรูปแบบชดุ ของวิดีโอที่มีความยาวไม>เกิน 3 นาที
โดยมเี ปาj ประสงคJเพ่อื สรา: งความตระหนักรต:ู >อพฤติกรรมสขุ ภาพ และนำไปส>กู ารปรับเปลย่ี นพฤติกรรม

สำหรบั วธิ กี ารประเมนิ มีรปู แบบท่แี ตกตา> งจากการประเมนิ กจิ กรรมแทรกแซงสอื่ สารสขุ ภาพผ>านยทู บู
(YouTube) เพราะยูทบู (YouTube) มุง> เน:นการเขา: ถึงกล>มุ เปjาหมายเปน= วงกว:าง จงึ ใช:การประเมินจากการมี
ส>วนร>วม (Engagement) จำนวนผู:เข:าชม (View) ระยะเวลาในการชม (Watch Time) รวมทั้งการวิเคราะหJ
เชงิ ลกึ (Insight) เพอ่ื วัดความร:สู ึกจากฟdงกชJ นั การแสดงความคิดเหน็ (Comment) ว>ากล>ุมเปาj หมายมที ัศนคติ
ด:านบวกหรือลบต>อโครงการรณรงคJ (ดูตารางท่ี 2)

ตวั อย4างโครงการรณรงคเ) พอื่ การสื่อสารสขุ ภาพผา4 นยทู ูบ (YouTube)

It Doesn’t Have To Hurt Campaign
ความเปนV มาและความสำคญั ของป\ญหา

เด็กอายุต่ำกวา> 5 ปx จำเป=นตอ: งไดร: ับวัคซีนเพอื่ สร:างภมู คิ :ุมกนั โรคมากกว>า 12 ชนิด ซง่ึ สง> ผลใหเ: ด็ก
เกิดความเจบ็ ปวด โรงพยาบาลจงึ มีวธิ กี ารจัดการความเจบ็ ปวดของเด็กเมื่อได:รบั วัคซีน เช>น การลอ> หลอกให:
สนใจสิง่ อ่นื หรือการทำให:เกิดความผอ> นคลาย ดงั นน้ั การใช:กลยุทธกJ ารสอื่ สารเพื่อจัดการความเจบ็ ปวดผ>าน
ยูทบู (YouTube) จงึ เปน= อีกช>องทางหนงึ่ ทเี่ ข:าถึงกล>มุ ผูป: กครองได: เนื่องจากปdจจบุ นั ยทู บู (YouTube) เปน=
ช>องทางการสอ่ื สารทเ่ี ขา: ถงึ ประชากรเป=นจำนวนมาก
วตั ถุประสงค)

โครงการนี้มีวัตถุประสงคJเพื่อพัฒนา ดำเนินการ และประเมินประสิทธิผลของการใช:ยูทูบวิดีโอ
เกีย่ วกบั การจดั การความเจบ็ ปวดในเด็ก เพื่อเขา: ถึงกลุ>มผูป: กครองทม่ี บี ตุ รอายุต่ำกว>า 5 ปx
โครงการรณรงค)

IWK Health Centre ผลติ วิดีโอระยะเวลา 2 นาที 18 วนิ าที ทมี่ ีเนอื้ หาเก่ียวกบั การจัดการความ
เจบ็ ปวด ภายในวิดโี อมีการเลา> เรื่องเดก็ ผ:ูหญงิ อายุ 4 ขวบกำลงั พดู คยุ กบั พอ> แม>ถงึ สง่ิ ทค่ี วรทำและไมค> วรทำ
เพอ่ื จะชว> ยบรรเทาความรสู: กึ เจบ็ ปวดเม่ือตอ: งได:รบั วคั ซนี วดิ โี อนี้ใชจ: ุดจงู ใจแบบตลกและบันเทงิ และมกี าร
เผยแพรผ> >านยทู ูบ (YouTube) ของศูนยสJ ขุ ภาพ และช>องทางการสือ่ สารแบบบรู ณาการ ไดแ: ก> อีเมล

Copyright Porn-p234u-n Prajaknate

(Email) กระดานสนทนาของผ:ปู กครอง (Board) นิตยสาร (Magazine) โทรทศั นJ (Television)
หนงั สือพิมพJ (Newspaper) เวบ็ ไซตJ (Website0) บลอ็ ก ทวติ เตอรJ เฟซบุกZ และศูนยJโฆษณาเฟซบกุZ
การประเมิน

การวัดการยอมรบั (Acceptability) พบว>า ผช:ู มวดิ โี อมีการยอมรบั ในระดบั สงู มองว>าขอ: มลู ใน
วดิ ีโอมปี ระโยชนJ นอกจากน้ี หลงั จากรับชมวดิ โี อ กล>มุ ตวั อยา> งรายงานวา> มคี วามมน่ั ใจในการชว> ยเหลอื เดก็
ใหล: ดความเจ็บปวดเมอ่ื ได:รบั วัคซีนมากยง่ิ ขน้ึ

การวัดผลจากยทู ูบ (YouTube) พบว>า วดิ ีโอมีจำนวนผเ:ู ข:าชม 247,132 ครงั้ ใน 182 ประเทศ
โดยมีระยะเวลาการชม (Watch Time) 1 นาที 16 วนิ าที วิดีโอถกู แชรJ (Share) ไป 801 ครงั้ ผ>านทาง
ชอ> งทางเฟซบZกุ (Facebook) ทวติ เตอรJ (Twitter) และอื่นๆ วดิ โี อสามารถเข:าถงึ ประชากรท่ีเป=นแมข> อง
เดก็ ผหู: ญงิ ในประเทศสหรฐั อเมริกามากทส่ี ุด รองลงมาได:แก> ประเทศแคนาดา ออสเตรเลีย นิวซีแลนดJ และ
อังกฤษ ผูช: มส>วนใหญเ> ป=นเพศหญงิ อายุระหว>าง 25-34 ปx และ 35-44 ปx ส>วนใหญเ> ขา: ชมจากโฆษณาผา> น
ยทู บู (YouTube)
(สแกนเพื่ออ>านบทความวจิ ยั เพม่ิ เตมิ )

ท่ีมา: Chambers, C. T., Dol, J., Parker, J. A., Caes, L., Birnie, K. A., Taddio, A., . . . Langille, J.
(2020). Implementation Effectiveness of a Parent-Directed YouTube Video (“It Doesn’t Have
To Hurt”) on Evidence-Based Strategies to Manage Needle Pain: Descriptive Survey Study.
JMIR Pediatrics and Parenting, 3(1), e13552. doi:10.2196/13552

Copyright Porn-p235u-n Prajaknate

ตารางท่ี 2 แสดงตวั อยา1 งโครงการรณรงคเ6 พ่ือการส่อื สารสขุ ภาพผา1 นยทู บู (Yo

การอาI งองิ ประเดน็ ทฤษฎี กล1มุ เปSาหมาย รปู แบบ
Chambers สขุ ภาพ ไมHระบุ และจำนวน
et al., (2020) พอH แมทH ีม่ ีลูก เผยแพรHวดิ โี อระยะเวลา 2 นาที จำ
ความ อายตุ ำ่ กวHา 5 ปV ใหก_ ลยุทธกa ารจัดการความเจบ็ ปวด
เจบ็ ปวดจาก วิดีโอมลี ักษณะตลกและบันเทงิ ทีเ่ ล
การฉีดวัคซีน ประชากรใน ถงึ สิ่งทค่ี วรทำและไมHควรทำเพอ่ื จะท
ในเด็ก สหรฐั อเมริกาที่ นอกจากนัน้ ยังมีการเผยแพรHผHานชHอ
สบู บหุ ร่ี บล็อก (Blog) ทวิตเตอรa (Twitter)
Chung การตอH ตา_ น ไมHระบุ กรมควบคุมโรคในประเทศสหรฐั อเ
(2015) การสูบบหุ รี่ ระดบั ประเทศเพื่อตHอต_านการสูบบหุ
Former Smokers ซึ่งใชเ_ วลาในกา
(YouTube) และแชรตa Hอไปยังเฟซบ
(Twitter) วิดีโอท่ใี ช_ในการรณรงคมa
ประมาณ 31 วินาที โดยเนือ้ หาของ
บคุ คลท่เี คยสบู บหุ รีม่ ากอH น ปญÇ หาส
มะเร็ง และปญÇ หาการมญี าติพี่น_องท
สูบบหุ ร่ี

-

ouTube)

บการรณรงค6 การประเมิน

ำนวน 2 วิดโี อ ในยูทบู (YouTube) ท่ี -การประเมินการยอมรบั (Acceptability)
ดเมอ่ื เดก็ ตอ_ งเขา_ รับการฉดี วคั ซนี โดย -การประเมนิ ยอดการชม (View) ลกั ษณะทางประชากรของผชู_ ม และ
ลHาเรอื่ งเดก็ ผ_หู ญิงทีก่ ำลังบอกผู_ปกครอง ระยะเวลาในการชม
ทำใหเ_ ด็กเจ็บปวดน_อยลงขณะรับวัคซนี
องทางอ่นื เชนH เว็บไซตa (Website) -จำนวนผ_ูชม (View)
และมกี ารโฆษณาผาH นเฟซบุtก -จำนวนผแู_ สดงความคดิ เห็น (Comments)
-การมีสวH นรHวม (Engagement)
เมรกิ า จัดกิจกรรมรณรงคa -ลกั ษณะทางประชากรของผู_ใชย_ ทู ูบ (YouTube)
หร่ี โดยมีชอ่ื โครงการวHา Tips From -การวเิ คราะหaเชิงลึกดา_ นความร_สู ึก (Insight)
ารรณรงคa 12 สัปดาหa ผHานยูทูบ
บุtก (Facebook) และทวติ เตอรa
มีจำนวน 6 ช้ิน ระยะเวลาแตHละช้ัน
งวดิ ีโอแตลH ะช้นิ จะเปนÅ การเลHาเรื่องของ
สุขภาพท่เี กิดจากการสูบบุหร่ี ปญÇ หา
ที่ไดร_ บั ผลกระทบดา_ นสขุ ภาพจากการ

236 -

สว" นท่ี 6 บทสรุป
ยทู บู (YouTube) เป4นส่ือสังคมท่ีมีจำนวนผใูC ชมC ากเปน4 อนั ดบั ท่ี 2 ของโลกและของประเทศไทย และ

เปน4 ส่ือสงั คมท่ีเปน4 เคร่ืองมือสำคัญในการสื่อสารสุขภาพหลายดาC น เชVน การเปน4 แหลงV ขCอมลู ดาC นสุขภาพ ชVอง
ทางการสงV เสริมสุขภาพของผCใู หบC รกิ ารสขุ ภาพ นวตั กรรมขบั เคลอ่ื นการเรียนการสอนเพ่ือสงV เสรมิ สขุ ภาพ ชอV ง
ทางการสือ่ สารสขุ ภาพสำหรบั ประชากรเฉพาะกลVุม และชอV งทางการสนบั สนุนดCานสงั คม

ฟ[งกช\ นั การทำงานของยทู บู (YouTube) ทม่ี ปี ระโยชนต\ อV การสอื่ สารสขุ ภาพ ไดแC กV ฟ[งกช\ ันวดิ โี อ
ฟง[ ก\ชันการแสดงความคดิ เหน็ (Comments) การแชร\ (Shares) ถกู ใจ (Likes) และไมถV กู ใจ (Dislikes) ในการ
ออกแบบการสอื่ สารสขุ ภาพผVานยูทบู (YouTube) มี 3 เคลด็ ลบั ไดแC กV (1) การออกแบบและผลิตวดิ โี อ (2) การ
สรCางสรรค\เนอื้ หา (Content) และ (3) การจดั การชVองยทู ูบ (YouTube)

ยทู ูบ (YouTube) เปน4 เครอ่ื งมอื หลกั ของการสือ่ สารเพ่อื การเปลีย่ นแปลงพฤติกรรมสุขภาพ 2 รปู แบบ
ไดCแกV (1) กจิ กรรมแทรกแซงเพื่อการส่ือสารสุขภาพผVานยทู บู (YouTube) และ (2) โครงการรณรงค\เพ่อื การ
สื่อสารสขุ ภาพผาV นยทู ูบ (YouTube) โดยมกี ลมVุ เปrาหมายเปน4 ประชากรทุกเจเนอเรชัน

การประเมินผลลัพธ\กิจกรรมแทรกแซงบนยูทูบมีวิธีการประเมินเหมือนกับเว็บไซต\ (Website)
ทวติ เตอร\ (Twitter) และเฟซบvุก (Facebook) อยVางไรก็ตาม ยูทูบ (YouTube) มีตวั ช้วี ัดในการประเมินเฉพาะ
ดCาน ไดCแกV การวัดระยะเวลาในการชม (Watch Time) การรักษาผูCชม (Audience Retention) คVาเฉลี่ย
ระยะเวลาการชม (Average View Duration) การมีสVวนรวV มในวดิ ีโอ (Video Engagement) จำนวนสมาชกิ
(Subscribers) อัตราสVวนการชมตอV การมสี วV นรVวม (View to Engagement Ratio) จำนวนผCใู ชทC ี่มีปฏิสัมพันธ\
รายวัน (Daily Active Users) แหลVงที่มาของการเขCาชม (Traffic Source) และลักษณะทางประชากรของ
สมาชกิ (Subscribers’ Demographic)

Copyright Porn-p237u-n Prajaknate

บรรณานกุ รม

ภาษาองั กฤษ
Akagi, C. (2008). YouTube? For health education? American Journal of Health Education,

39(1), 58-60.
Basch, C. H., Brown, A. A., Fullwood, M. D., Clark, A., Fung, I. C. H., & Yin, J. (2018). YouTube

as a source of information on skin bleaching: a content analysis. Clinical and
Experimental Dermatology, 43(4), 399-403. https://doi.org/10.1111/ced.13335
Basch, C. H., Mongiovi, J., Berdnik, A., & Basch, C. E. (2016). The most widely viewed YouTube
videos with content related to multivitamins. Health Promotion Perspectives, 6(4),
213-216. https://doi.org/10.15171/hpp.2016.35
Burke, S. C., & Snyder, S. L. (2008). YouTube: An Innovative Learning Resource for College
Health Education Courses. International Electronic Journal of Health Education, 11,
39-46.
Chaffey, D. (2019). Digital Marketing. Pearson.
Chambers, C. T., Dol, J., Parker, J. A., Caes, L., Birnie, K. A., Taddio, A., Campbell-Yeo, M.,
Halperin, S. A., & Langille, J. (2020). Implementation effectiveness of a parent-
directed YouTube video (“It Doesn’t Have To Hurt”) on evidence-based strategies to
manage needle pain: Descriptive survey study. JMIR Pediatrics and Parenting, 3(1),
e13552. https://doi.org/10.2196/13552
Chung, J. E. (2015). Antismoking campaign videos on YouTube and audience response:
Application of social media assessment metrics. Computers in Human Behavior, 51,
114-121. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.chb.2015.04.061
Eagle, W. (2019). YouTube marketing for dummies. Wiley.
Freepik. มปป. People vector [vector]. Freepik. <a href='https://www.freepik.com/free-photos-
vectors/people'>People vector created by freepik - www.freepik.com</a>

Haslam, K., Doucette, H., Hachey, S., MacCallum, T., Zwicker, D., Smith-Brilliant, M., & Gilbert,
R. (2019). YouTube videos as health decision aids for the public: An integrative
review. Canadian Journal of Dental Hygiene, 53(1).

Copyright Porn-p238u-n Prajaknate

Hootsuite. (2020). Digital 2020 april global statshot report [eBook edition]. Hootsuite.
https://datareportal.com/reports/digital-2020-april-global-statshot

Kang, E., Lee, J., Kim, K. H., & Yun, Y. H. (2020). The popularity of eating broadcast: Content
analysis of “mukbang” YouTube videos, media coverage, and the health impact of
“mukbang” on public. Health Informatics Journal, 1460458220901360.
https://doi.org/10.1177/1460458220901360

Kelly-Hedrick, M., Grunberg, P. H., Brochu, F., & Zelkowitz, P. (2018). “It’s totally okay to be
sad, but never lose hope”: Content analysis of infertility-related videos on YouTube
in relation to viewer preferences. Journal of Medical Internet Research, 20(5),
e10199. https://doi.org/10.2196/10199

Khatri, P., Singh, S. R., Belani, N. K., Yeong, Y. L., Lohan, R., Lim, Y. W., & Teo, W. Z. Y. (2020).
YouTube as source of information on 2019 novel coronavirus outbreak: a cross
sectional study of English and Mandarin content. Travel Medicine and Infectious
Disease, 35, 101636. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101636

Leong, A. Y., Sanghera, R., Jhajj, J., Desai, N., Jammu, B. S., & Makowsky, M. J. (2018). Is
YouTube useful as a source of health information for adults with type 2 diabetes? A
South Asian perspective. Canadian Journal of Diabetes, 42(4), 395-403. e394.

Madathil, K. C., Rivera-Rodriguez, A. J., Greenstein, J. S., & Gramopadhye, A. K. (2015).
Healthcare information on YouTube: a systematic review. Health Informatics Journal,
21(3), 173-194.

Maya, L. (2019). YouTube My Business. Publisher s21598.

Meng, J., Bissell, K. L., & Pan, P.-L. (2015). YouTube video as health literacy tool: A test of
body image campaign effectiveness. Health Marketing Quarterly, 32(4), 350-366.
https://doi.org/10.1080/07359683.2015.1093883

Mowat, J. (2018). Video marketing strategy: Harness the power of online video to drive
brand growth. Kogan Page.

Neiger, B. L., Thackeray, R., Van Wagenen, S. A., Hanson, C. L., West, J. H., Barnes, M. D., &
Fagen, M. C. (2012). Use of social media in health promotion: Purposes, key
performance indicators, and evaluation metrics. Health Promotion Practice, 13(2),
159-164. https://doi.org/10.1177/1524839911433467

Copyright Porn-p239u-n Prajaknate

O'Connor, M. I., Brennan, K., Kazmerchak, S., & Pratt, J. (2016). YouTube videos to create a
“virtual hospital experience” for hip and knee replacement patients to decrease
preoperative anxiety: A randomized trial. Interactive Journal of Medical Research,
5(2), e10. https://doi.org/10.2196/ijmr.4295

Pandey, A., Patni, N., Singh, M., Sood, A., & Singh, G. (2010). YouTube as a source of
information on the H1N1 influenza pandemic. American Journal of Preventive
Medicine, 38(3), e1-e3.

Park, D. Y., & Goering, E. M. (2016). The health-related uses and gratifications of YouTube:
Motive, cognitive involvement, online activity, and sense of empowerment. Journal
of Consumer Health on the Internet, 20(1-2), 52-70.
https://doi.org/10.1080/15398285.2016.1167580

Pauwels, L., & Hellriegel, P. (2009). Strategic and tactical uses of internet design and
infrastructure: the case of YouTube. Journal of Visual Literacy, 28(1), 51-69.
https://doi.org/10.1080/23796529.2009.11674659

Postolache, G., Carry, F., Lourenco, F., Ferreira, D., Oliveira, R., Girao, P. S., & Postolache, O.
(2018). Serious gams based on kinect and leap motion controller for upper limbs
physical rehabilitation. Springer International Publishing.

Prybutok, G. (2013). YouTube: An effective web 2.0 informing channel for health education
to prevent STDs. Informing Science: The International Journal of an Emerging
Transdiscipline, 16, 19-36.

Rich, J. R. (2013). Ultimate Guide to YouTube for Business. Entrepreneur Press.

Romer, D., Jamieson, P. E., Jamieson, K. H., Jones, C., & Sherr, S. (2017). Counteracting the
influence of peer smoking on YouTube. Journal of Health Communication, 22(4),
337-345. https://doi.org/10.1080/10810730.2017.1290164

Sahlin, D., & Botello, C. (2011). YouTube for dummies. Wiley.

Seo, W., & Jung, H. (2017). Exploring the community of blind or visually impaired people on
YouTube. Proceedings of the 19th International ACM SIGACCESS Conference on
Computers and Accessibility,

Snelson, C. (2018). The benefits and challenges of YouTube as an educational resource
(Vol. 48). Routledge.

Copyright Porn-p240u-n Prajaknate

Tang, W., Olscamp, K., Choi, S. K., & Friedman, D. B. (2017). Alzheimer’s Disease in Social
Media: Content Analysis of YouTube Videos. Interactive Journal of Medical Research,
6(2), e19. https://doi.org/10.2196/ijmr.8612

Tian, Y. (2010). Organ donation on Web 2.0: content and audience analysis of organ donation
videos on YouTube. Health Communication, 25(3), 238-246.

Tuten, T. L., & Solomon, M. R. (2017). Social media marketing. SAGE Publications.
Wang, R., & Chan-Olmsted, S. (2020). Content marketing strategy of branded YouTube

channels. Journal of Media Business Studies, 1-21.
https://doi.org/10.1080/16522354.2020.1783130
World Health Organization. (2017). WHO strategic communications framework for effective
communications. World Health Organization.
https://www.who.int/about/communications
Yiannakoulias, N., Slavik, C. E., & Chase, M. (2019). Expressions of pro- and anti-vaccine
sentiment on YouTube. Vaccine, 37(15), 2057-2064.
https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2019.03.001
Yilmaz, H., & Aydin, M. N. (2020). YouTube™ video content analysis on space maintainers.
Journal of Indian Society of Pedodontics and Preventive Dentistry, 38(1), 34.
Zhang, J., Zheng, Z., Wang, Y., & Zhu, Y. (2020). A study on users’ preference towards
diabetes-related video clips on YouTube. BMC Medical Informatics and Decision
Making, 20(1), 43. https://doi.org/10.1186/s12911-020-1035-1
Zhang, X., Baker, K., Pember, S., & Bissell, K. (2017). Persuading me to eat healthy: A content
analysis of YouTube public service announcements grounded in the Health belief
model. Southern Communication Journal, 82(1), 38-51.
https://doi.org/10.1080/1041794X.2016.1278259
Zheng, X., & Woo, B. K. (2017). E-mental health in ethnic minority: A comparison of YouTube
and talk-based educational workshops in dementia. Asian Journal of Psychiatry, 25,
246-248.

Copyright Porn-p241u-n Prajaknate

ภาษาไทย
กระทรวงดจิ ทิ ลั เพอื่ เศรษฐกจิ และสงั คม. (2562). รายงานผลการสำรวจพฤตกิ รรมผlใู ชlอินเทอรเr นต็ ในประเทศ

ไทย ปx 2561. สำนักยทุ ธศาสตร\ สำนกั งานพฒั นาธรุ กรรมทางอิเล็กทรอนิกส\ (องคก\ ารมหาชน)
กระทรวงดิจทิ ัลเพ่ือเศรษฐกจิ และสงั คม
ชVองซเี อม็ คาเฟ≠. (2020). ยูทูปสตูดโิ อ [Screenshot]. ยทู บู https://studio.youtube.com/channel/UC2N-
bNw9Lf447msPW3tek-A/analytics/tab-build_audience/period-4_weeks
ลทั ธสทิ ธิ์ ทวีสุข, หทยั ภทั ร รัตนมงคลพร (2562). การผลิตสอื่ ดCานสุขภาพในรปู แบบภาพเคลอ่ื นไหว 2 มิติเพอื่
สรCางความเขCาใจในระบบเผาผลาญของรVางกายกอV นการลดนำ้ หนัก และการลดนำ้ หนกั แบบ
โลวค\ าร\บไฮแฟตหรอื คโี ตเจนิคไดเอต. Siam Communication Review, 18(24) (January-June
2019).
สำนักงานกองทุนสนับสนนุ การสรCางเสริมสขุ ภาพ. (มปป). Home [Screenshot]. ยูทบู .
https://www.youtube.com/user/SocialMarketingTH
สำนกั งานกองทนุ สนบั สนุนการสราC งเสริมสุขภาพb. (มปป). ชีวติ วิถีใหม~ [Screenshot]. ยทู บู .
https://www.youtube.com/watch?v=fqbnHhdRnSg

Copyright Porn-p242u-n Prajaknate

บทท่ี

11

การสื่อสารสขุ ภาพผ"าน
โมบายแอปพลิเคชัน
(Mobile Application)

สVวนที่ 1 ของบทน้อี ธิบายความสำคญั ของโมบายแอปพลเิ คชัน (Mobile Application) ตVอการสอ่ื สาร
สขุ ภาพ สวV นท่ี 2 จำแนกประเภทของโมบายแอปพลเิ คชัน (Mobile Application) ในการสือ่ สารสุขภาพ สวV น
ที่ 3 แสดงเคล็ดลับการสื่อสารสุขภาพผVานโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application) สVวนที่ 4 อธิบาย
กลุมV เปrาหมายของการสอื่ สารผVานโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application) สวV นท่ี 5 นำเสนอตัวชี้วัดและ
การประเมินผลการสื่อสารสุขภาพโมบายแอปพลิเคชนั (Mobile Application) สVวนที่ 6 ตัวอยVางกรณีศึกษา
การส่ือสารสขุ ภาพผาV นโมบายแอปพลเิ คชัน (Mobile Application) สวV นที่ 7 คอื บทสรปุ

Copyright Porn-p243u-n Prajaknate

ส"วนที่ 1 ความสำคญั ของโมบายแอปพลเิ คชนั (Mobile Application) ต"อการสอื่ สารสขุ ภาพ

ยคุ เว็บ 3.0 ประชากรท่วั โลกใชCอินเทอรเ\ นต็ ผVานโมบายแอปพลเิ คชัน (Mobile Application) และยุค
เว็บ 4.0 ที่เทคโนโลยีความจริงเสรมิ (Augmented Reality Technology) และการประมวลผลบนกลุVมเมฆ
(Cloud Technology) เขCามามบี ทบาทในสงั คมโลกและสังคมไทย (Özbebek Tunç & Aslan, 2019)

โมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application) เป4นเครื่องมือในยุคเว็บ 3.0 ที่เชื่อมโยงกับดิจิทัล
เทคโนโลยีในยคุ 4.0 เชนV นา∂ิกาแบบสมาร\ต (Smartwatch) ท่เี อือ้ ใหนC ักส่อื สารสุขภาพจัดกิจกรรมแทรกแซง
เพ่อื เปลีย่ นแปลงพฤตกิ รรมสุขภาพไดCอยVางมปี ระสทิ ธภิ าพ (Milne-Ives et al., 2020) โดยมหี ลกั ฐานการวิจัย
เชิงประจักษ\ที่ใชCโมบายแอปพลิเคชันเพื่อการสื่อสารสุขภาพ เชVน การปrองกันการฆVาตัวตาย (Melia et al.,
2020) การแกไC ขปญ[ หาเกยี่ วกบั สขุ ภาพจิต (Abd-Alrazaq et al., 2020) การเพ่ิมการปฏิบตั ิกจิ กรรมทางกาย
(Silva et al., 2020) การปrองกนั โรคเอดส\และโรคติดตVอทางเพศสัมพนั ธ\ (Chiou et al., 2020; Gannon et
al., 2020) เป4นตนC โมบายแอปพลเิ คชนั มคี วามสำคัญตอV การสื่อสารสุขภาพในหลายมติ ิ ดังน้ี

¿แฟXมสุขภาพส"วนตัว ที่สามารถใสVขอC มลู พ้ืนฐานสVวนบุคคล เชVน ที่อยูV วันเกิด ภาพ ขCอมูลประกัน
สุขภาพ ขCอมูลประวตั สิ ุขภาพ ขCอมูลผลตรวจจากหCองปฏิบตั ิการ ขCอมูลดCานยาและการรับประทานยา ขCอมูล
แผนการรักษา ซง่ึ ผใูC หบC ริการสขุ ภาพสามารถตดิ ตามและเขาC ถึงไดC (Lamprinakos et al., 2014)

¿การสื่อสารและการปรึกษา โมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application) มีฟ[งก\ชันการใชCงาน
สำหรับการสื่อสาร เชVน การโทรศัพท\ การโทรศัพท\ผVานวิดีโอ การสVงขCอความ การอีเมล\ การประชุม และ
เครือขVายสังคมออนไลน\ ดังนัน้ จึงเป4นเครื่องมือสำหรบั การสื่อสารระหวาV งผูCใหบC ริการสขุ ภาพกบั ผูCรบั บริการ
สุขภาพ และผูCรบั บริการสุขภาพสามารถรบั คำปรึกษาดCานสุขภาพที่องค\กรดCานสขุ ภาพใหCบริการผVานโมบาย
แอปพลิเคชัน (Mobile Application) (Ventola, 2014)

¿การจัดการสขุ ภาพตนเอง โมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application) เปน4 เครอ่ื งมอื ทเ่ี อ้อื สำหรบั
การจัดการสุขภาพตนเองของผCูปว≠ ย จึงชVวยลดความตCองการใชCบริการทางการแพทยท\ ี่โรงพยาบาล เชVน การ
เรยี นรูC ประเมิน และจัดการสุขภาพเบอ้ื งตนC ดวC ยตนเอง (Moore, 2012; Thurnheer et al., 2018)

¿ลดข]อจำกัดด]านระยะทาง โมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application) เพิ่มการเขCาถึงบริการ
สุขภาพของบุคคล โดยเฉพาะอยาV งยิ่ง บคุ คลท่ีมีขอC จำกดั ดCานระยะทางและระยะเวลาในการพบแพทย\ เพราะ
โมบายแอปพลิเคชนั (Mobile Application) ทำใหผC ูCปว≠ ยสามารถตดิ ตอV สือ่ สารเพ่อื บอกเลาV อาการเจ็บป≠วยกับ
ผูCใหบC รกิ ารดาC นสขุ ภาพไดCทกุ ที่และทุกเวลา (Istepanian & Lacal, 2003; Pires et al., 2020)

Copyright Porn-p244u-n Prajaknate

สว" นท่ี 2 ประเภทของโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application)

โมบายแอปพลเิ คชัน (Mobile Application) ถกู พฒั นาขึ้นเพ่ือตอบสนองเปาr ประสงค\ในการดำเนนิ
ชีวติ ประจำวนั ของมนษุ ย\ในทกุ รปู แบบ จึงมรี ูปแบบการทำงานทีแ่ ตกตาV ง หลากหลาย และถกู จัดประเภท
หลายรูปแบบ ตามตัวอยVางตอV ไปนี้

¿การจัดประเภทตามฟ_งกช` นั การทำงาน ไดCแกV ธนาคารออนไลน\ ชCอปป∏πง เครอื ขVายสังคมออนไลน\
การถVายทอดสด การพนัน การสVงขCอความ การแชตดCวยเสียง อีเมล การแบVงป[นไฟล\ และเกม (Chell et al.,
2015)

¿การจัดประเภทตามบริบทของการใช]งาน ไดCแกV หนังสือ ธุรกิจ การ\ตูน การสื่อสาร การศึกษา
บันเทิง การเงนิ เกม สุขภาพและฟ∏ตเนส สอ่ื และวิดโี อ การแพทย\ เพลงและเสยี ง ขาV วและนิตยสาร ภาพ การ
เพ่มิ ผลผลิต การชอC ปปπง∏ สงั คม กีฬา เคร่อื งมือ การทVองเทยี่ วและทCองถน่ิ (McWherter & Gowell, 2012)

อยVางไรก็ตาม การจัดประเภทแอปพลิเคชันท้ัง 2 รูปแบบ ยังไมVไดCสะทCอนใหเC ห็นถึงการใชปC ระโยชน\
จากแอปพลิเคชันสำหรับการสื่อสารสุขภาพ Oyebode, Ndulue, Alhasani, & Orji (2020) จึงจัดประเภท
ของแอปพลเิ คชันดCานสุขภาพ ดCวยการคCนหาแอปพลิเคชันเกี่ยวกับสุขภาพผVานกูเกิล จากคำคCนหาประเภท
ฟ∏ตเนสและสุขภาพ การแพทย\ สังคมและวิถีชีวิต หลังจากนั้นจึงจำแนกรายละเอียดของแอปพลิเคชันตาม
บริบทของสุขภาพ และวิเคราะห\จำนวนครั้งของการติดตั้ง การใหCคะแนนและการรีวิว โดยจำแนกโมบาย
แอปพลเิ คชัน (Mobile Application) สขุ ภาพเปน4 4 ประเภท ดงั นี้

(1) โมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application) ประเภทการปฏิบัติกิจกรรมทางกายและฟ∏ตเนส
(Physical Activity and Fitness) ท่ีใชCสำหรบั การสงV เสรมิ การปฏบิ ัตกิ จิ กรรมทางกาย การออกกำลงั กาย เชVน
การเดิน การวิ่ง และการป[ªนจักรยาน มีประมาณ 195 แอปพลิเคชัน มีจำนวนการติดตั้ง 10,000,000-
500,000,000 ครงั้ ไดCรบั คะแนนระหวาV ง 3.7-4.8 และมจี ำนวนการรวี วิ ประมาณ 900,000 กวVาคร้งั

(2) โมบายแอปพลเิ คชัน (Mobile Application) ประเภทโภชนาการ (Diet) ที่ใชCสำหรบั จัดการเรื่อง
การรับประทานอาหารแบบถูกหลกั โภชนาการ เชVน การติดตามการลดน้ำหนัก การรับประทานอาหาร และ
การดื่มน้ำ มีประมาณ 120 แอปพลิเคชัน มีจำนวนการติดตั้ง 1,000,000-50,000,000 ครั้ง ไดCรับคะแนน
ระหวาV ง 3.7-4.8 และมจี ำนวนการรวี ิวประมาณ 200,000 กวาV คร้ัง

(3) โมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application) ประเภทอารมณ\และสุขภาพจิต (Emotional and
Mental Health) ที่ใชCสำหรับการจัดการดCานอารมณ\และสุขภาพจิต เชVน การควบคุมอารมณ\ ความคิด
ความเครียด โรคซึมเศรCา และป[ญหาการนอนไมVหลับ มีจำนวน 167 แอปพลิเคชัน มีจำนวนการติดต้ัง
1,000,000-10,000,000 ครั้ง ไดCรับคะแนนระหวVาง 3.6-4.8 มีจำนวนการรวี ิวประมาณเกือบ 300,000 คร้ัง

Copyright Porn-p245u-n Prajaknate

(4) โมบายแอปพลเิ คชัน (Mobile Application) ประเภทประเมินสุขภาพและรกั ษาสุขภาพ (Health
Assessment and Healthcare) ทใ่ี ชCสำหรับการประเมนิ ตดิ ตาม ตรวจสอบ และชวV ยในการเขCาถงึ ผCูใหบC รกิ าร
ดาC นสุขภาพ มีจำนวน 157 แอปพลิเคชัน มีจำนวนการตดิ ตง้ั 500,000-10,000,000 ครง้ั ไดCรบั คะแนนระหวาV ง
4.1-4.8 และมจี ำนวนการรีววิ ประมาณ 300,000 กวาV ครง้ั

สถานการณ`การใชโ] มบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application)

ในระดับนานาชาติ โมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application) ที่ไดCรับความนิยมและมีจำนวนผCูใชC
มากท่สี ุดในปº พ.ศ. 2563 คือ วอตสแ\ อป (Whatsapp) รองลงมาตามลำดบั ไดแC กV เฟซบุvก (Facebook) วแี ชต
(WECHAT) อนิ สตาแกรม (Instagram) และติ๊กตอ็ ก (TIKTOK) (Hootsuite, 2020) อยVางไรกต็ าม โมบายแอป
พลิเคชัน (Mobile Application) ที่มีจำนวนผูCใชCมากที่สุดในประเทศไทย เรียงตามลำดับ ไดCแกV ยูทูบ
(YouTube) ไลน\ (LINE) เฟซบุvก (Facebook) อินสตาแกรม (Instagram) พันทิป (Pantip) และทวิตเตอร\
(Twitter) (กระทรวงดิจิทลั เพื่อเศรษฐกิจและสังคม, 2562) และโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application)
ที่ถูกใชCเป4นชVองทางในการติดตVอสื่อสารมากท่ีสุด คือ ไลน\ (LINE) (กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม,
2563)

เน่อื งจากโมบายแอปพลเิ คชนั (Mobile Application) มีหลากหลายประเภทและหลากหลายรูปแบบ
ในขณะเดียวกันผูCใหบC ริการดCานสุขภาพก็สามารถพัฒนาโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application) ไดCดCวย
ตนเอง เนื้อหาบทนีจ้ ึงเลือกนำเสนอกลุVมเปrาหมายและกรณตี วั อยVางการสื่อสารสุขภาพผVานโมบายแอปพลิเค
ชนั (Mobile Application) ทีอ่ งคก\ รดาC นสขุ ภาพพฒั นาข้นึ โดยเฉพาะ โดยเฉพาะอยาV งยิ่ง โมบายแอปพลเิ คชนั
(Mobile Application) ที่ไดCรับความนิยมในประเทศไทย คือ แอปพลิเคชันไลน\ (LINE) ดังนั้น จึงนำเสนอ
กลมุV เปาr หมาย และกรณีตวั อยVางการสื่อสารผVานไลน\ (Line) เพอ่ื ใหนC กั สื่อสารสุขภาพในประเทศไทยสามารถ
นำไปประยุกต\ใชCเป4นแนวทางในการจัดกิจกรรมการสื่อสารเพื่อเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมสุขภาพแกV
กลุVมเปrาหมายอยVางมปี ระสทิ ธภิ าพ

Copyright Porn-p246u-n Prajaknate

ภาพที่ 1
แสดงสดั ส~วนผูlใชlงานโมบายแอปพลเิ คชัน (Mobile Application) ในประเทศไทย

หมายเหตุ. ทีม่ า: (กระทรวงดจิ ทิ ลั เพ่อื เศรษฐกจิ และสงั คม, 2562)
ส"วนท่ี 3 กลุม" เปXาหมายของการส่อื สารสขุ ภาพผา" นโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application)

กลุVมเปrาหมายของการสื่อสารสุขภาพผVานโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application) ในประเทศ
ไทยคVอนขาC งกวาC ง เน่ืองจากปจ[ จุบนั มีผCใู ชCโทรศพั ท\เคล่อื นที่ จำนวน 124.8 เลขหมาย และใชCโทรศพั ทเ\ คลอื่ นที่
ที่รองรับเทคโนโลยี 4G ประมาณ 119.7 เลขหมาย เม่ือพิจารณาเฉพาะโมบายแอปพลเิ คชนั ไลน\ (LINE) พบวVา
ประชากรทุกชวV งอายุนิยมใชไC ลน\ (LINE) ซง่ึ เปน4 โมบายแอปพลิเคชันประเภทเครือขาV ยสังคมออนไลน\ โดยกลุVม
อายุท่ใี ชไC ลน\ (Line) เรียงจากมากทส่ี ดุ ไปนCอยทีส่ ดุ (กระทรวงดจิ ทิ ัลเพือ่ เศรษฐกิจและสงั คม, 2562) (ภาพท่ี 2)
ดังน้ี

ลำดบั ท่ี 1 เบบบ้ี ูมเมอร\ (Baby Boomer) อายรุ ะหวาV ง 56-73 ปº ทเี่ กดิ ระหวVาง พ.ศ. 2489-2507
ลำดบั ท่ี 2 เจเนอเรชนั X อายรุ ะหวาV ง 38-55 ปº ทเ่ี กิดระหวาV งปº พ.ศ. 2508-2523
ลำดับท่ี 3 เจเนอเรชัน Y อายุ 20-39 ปº ทีเ่ กิดระหวVางปº พ.ศ. 2524-2543
ลำดับท่ี 4 เจเนอเรชัน Z อายุ 19 ปº ทเี่ กิดในปº พ.ศ. 2544

Copyright Porn-p247u-n Prajaknate

ดงั นนั้ การสอ่ื สารสุขภาพผาV นไลนส\ ามารถดำเนนิ การไดCในประชากรทกุ ชVวงอายทุ ใี่ ชสC มาร\ตโฟนและ
ติดต้งั แอปพลเิ คชันไลน\ (Line) เพราะมรี ะดบั การเขCาถึงแอปพลิเคชนั ไลน\ (LINE) ในสดั สวV นทีใ่ กลเC คียงกนั
ภาพที่ 2
แสดงรอl ยละของประชากรในประเทศไทยที่ใชโl มบายแอปพลเิ คชันไลนr (Mobile Application) ไลนr (Line)
จำแนกตามเจเนอเรชนั

หมายเหตุ. ท่ีมา: (กระทรวงดจิ ทิ ลั เพอื่ เศรษฐกจิ และสงั คม, 2562) (Freepik. มปป)

Copyright Porn-p248u-n Prajaknate

สว" นที่ 4 ตัวชว้ี ัดและการประเมนิ ผลการสื่อสารสุขภาพผ"านโมบายแอปพลเิ คชนั (Mobile
Application)

การประเมนิ ผลลัพธ\กจิ กรรมแทรกแซงบนโมบายแอปพลเิ คชันแบงV เปน4 2 รูปแบบ ไดCแกV การประเมนิ
ผลลพั ธ\การเปลีย่ นแปลงพฤติกรรมสขุ ภาพ และการประเมนิ ประสิทธผิ ลของการใชCงานโมบายแอปพลเิ คชนั

¿การประเมินผลลัพธ`การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมสุขภาพ เป4นการประเมินกVอนและหลังการจดั
กิจกรรมแทรกแซงเพื่อการส่ือสารสุขภาพผVานโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application) ซึ่งโดยสVวนใหญV
ตัวชี้วัดที่ใชCในการประเมิน พัฒนามาจากทฤษฎีสำหรับการออกแบบวัตถุประสงค\ ตัวแปร และกิจกรรม
แทรกแซง (Rootman et al., 2001) เชVน ความรูC ทัศนคติ พฤติกรรม การเปลี่ยนแปลงสุขภาพ (ดูตัวอยVาง
ตารางที่ 2 และกรณศี ึกษาในสวV นท่ี 5)

¿การประเมนิ ประสิทธิผลของการใช]งานโมบายแอปพลเิ คชนั มวี ิธกี ารประเมินเหมือนกับเว็บไซต\
(Website) ทวติ เตอร\ (Twitter) เฟซบกvุ (Facebook) และยูทูบ (YouTube) ซึง่ แบVงเปน4 4 ดาC น ไดCแกV การใชC
งาน (Usability) การประเมินความเป4นไปไดC (Feasibility) การประเมินการยอมรับ (Acceptability) การ
ประเมินความพึงพอใจ (Satisfaction) (Postolache et al., 2018) (ดูรายละเอียดเพิ่มเติม บทที่ 7 การ
ส่ือสารสขุ ภาพผาV นเวบ็ ไซต)\

Copyright Porn-p249u-n Prajaknate

สว" นที่ 5 กรณศี กึ ษาการสอ่ื สารสุขภาพผา" นโมบายแอปพลเิ คชัน (Mobile Application)

การนำเสนอตัวอยVางกรณศี กึ ษาการส่อื สารสขุ ภาพผVานโมบายแอปพลเิ คชนั (Mobile Application)
ของเน้ือหาบทนี้ แบงV ออกเป4น 2 รูปแบบ ไดแC กV (1) การสื่อสารสุขภาพผาV นโมบายแอปพลเิ คชนั ท่ีพฒั นาใหมV
แบบเฉพาะเจาะจงเพื่อปรบั เปลี่ยนพฤตกิ รรมสขุ ภาพ และ (2) การส่อื สารสขุ ภาพผาV นโมบายแอปพลเิ คชันไลน\
(Line) ซงึ่ ทงั้ 2 แบบ มีรปู แบบการออกแบบการสอ่ื สาร และการประเมิน โดยมรี ากฐานมาจากทฤษฎี

การสอื่ สารสขุ ภาพผา" นโมบายแอปพลิเคชันทีพ่ ฒั นาใหมแ" บบเฉพาะเจาะจง

ป[ญหาสุขภาพและความเจบ็ ป≠วยมสี าเหตมุ าจากป[จจัยสVวนบุคคล และสภาพแวดลCอมที่แตกตVางกัน
ดังนั้น จึงมีการพัฒนาโมบายแอปพลเิ คชัน (Mobile Application) ดCานสุขภาพเปน4 จำนวนมากท่ีมีฟง[ ก\ชนั ที่
เอื้อตVอการสื่อสารเพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ และตอบสนอง ตลอดจนการแกCไขป[ญหาสุขภาพและ
ความเจ็บปว≠ ยแตลV ะประเภท (Oyebode et al., 2020)

สวV นใหญแV ลCวกจิ กรรมแทรกแซงการสื่อสารสุขภาพผาV นโมบายแอปพลิเคชนั (Mobile Application)
ที่พัฒนาใหมVแบบเฉพาะเจาะจง เริ่มจากการประยุกตใ\ ชCทฤษฎีในการออกแบบฟ[งก\ชันการทำงานของโมบาย
แอปพลิเคชัน (Mobile Application) หลังจากนั้นจึงมีการประเมินประสิทธิผลของโมบายแอปพลิเคชัน
(Mobile Application) ดCวยการทำวิจัยเชิงทดลอง และจัดกิจกรรมแทรกแซงเพือ่ การปรับเปล่ียนพฤติกรรม
สขุ ภาพ (ดตู วั อยาV งจากตารางท่ี 1) ดังนั้น จงึ มีการออกแบบแตลV ะฟง[ กช\ ันการทำงานของโมบายแอปพลิเคชัน
(Mobile Application) เพอื่ เปาr ประสงคท\ แ่ี ตกตVางกนั (ภาพที่ 4) ดังนี้

(1) ฟง[ ก\ชันวิดโี อ ภาพ และบทความเพื่อการใหคC วามรเCู กี่ยวกบั การรักษาและการปอr งกันสขุ ภาพ
(2) ฟ[งกช\ ันการสVงขCอความเพ่ือตดิ ตอV ส่ือสารและโนCมนาC วใจใหปC รบั เปลยี่ นพฤติกรรม
(3) ฟ[งก\ชันเตือนใหCปรับเปลี่ยนพฤติกรรม เชVน การเตือนใหCรับประทานยา การออกกำลังกาย การ
รบั ประทานอาหารตามระยะเวลาทกี่ ำหนด
(4) ฟ[งก\ชันหCองสนทนาเพื่อการติดตVอสื่อสารระหวVางผูCใหCบริการสุขภาพกับกลุVมเปrาหมายเพื่อใหC
คำปรกึ ษาเกี่ยวกบั ปอr งกนั และดูแลรักษาป[ญหาความเจ็บป≠วย
(5) ฟ[งก\ชันกระดานสนทนาที่ใชCสำหรับปฏิสัมพันธ\ระหวVางกลุมV เปาr หมาย เพื่อการสนับสนุนซึ่งการ
และกนั ในการดูแล รักษา ปrองกัน และปรบั เปล่ียนพฤติกรรมสุขภาพ

Copyright Porn-p250u-n Prajaknate

สำหรบั การประเมนิ แบVงเปน4 2 รูปแบบ ไดแC กV การประเมินผลลัพธ\ดาC นพฤตกิ รรมสขุ ภาพท่ีพัฒนามา
จากทฤษฎี เชVน ความรูC ทัศนคติ พฤติกรรม การรับรูCความสามารถตนเอง เป4นตCน และการประเมิน
ประสทิ ธิภาพของโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application) 4 รปู แบบ ไดCแกV ความเป4นไปไดC (Feasibility)
การยอมรับ (Acceptability) การใชC (Usability) และความพึงพอใจ (Satisfaction) (Fadda et al., 2017;
Hyun et al., 2020; Nakhornriab et al., 2017; Yaacob et al., 2020) (ดูตัวอยVางจากตารางที่ 1)
ภาพท่ี 4
แสดงตวั อยา~ งเมนแู ละฟงä กชr ันการทำงานของโมบายแอปพลเิ คชนั เพอื่ สขุ ภาพ

หมายเหตุ. ทีม่ า: ยวุ นุช กุลาด,ี พชั รนกิ านต\ พงษ\ธนู, และ ชินาพัฒน\ สกลุ ราศรีสวย. (2562). แอปพลเิ คชันบน
มอื ถอื สำหรบั ดูแลผูCป≠วย เบาหวานการศกึ ษาพฤตริ รมในประเทศไทย. วารสารศรปี ทมุ ปรทิ ัศนr ฉบับ
วทิ ยาศาสตรแr ละเทคโนโลย,ี 11(1), 7-22.

Copyright Porn-p251u-n Prajaknate

ตวั อย"างกรณศี ึกษาการสอื่ สารสขุ ภาพผา" นโมบายแอปพลเิ คชันทพี่ ฒั นาใหมแ" บบเฉพาะเจาะจง

ความเปmนมาและความสำคญั ของป_ญหา
โรคหลอดเลือดสมองเปน4 สาเหตขุ องการเสียชีวติ ลำดบั ท่ี 3 ของประชากรในประเทศไทย อยาV งไรก็

ดี ผูCปว≠ ยโรคนใ้ี นชวV งแรกมกั จะมีพฤตกิ รรมการกนิ ยาแบบไมVถูกตอC ง เชVน การลืมกินยา หรือกนิ ยาไมตV Vอเนื่อง
เนื่องจากขาดความรูCเกี่ยวกับการรักษา จึงเป4นที่มาของการผลิตโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile
Application) เพ่อื ปรับเปลยี่ นพฤติกรรมสุขภาพของผูปC ว≠ ยโรคหลอดเลือดสมอง
วัตถุประสงค`

เพอ่ื ศกึ ษาผลของโมบายแอปพลิเคชนั (Mobile Application) ตอV การปรับเปล่ียนพฤติกรรมการ
รบั ประทานยาของผปCู ว≠ ยโรคหลอดเลอื ดสมอง
กลม"ุ เปาX หมาย

ผูCปว≠ ยโรคหลอดเลือดสมองทมี่ ีอายุ 18 ปขº ึน้ ไป จำนวน 28 คน
กิจกรรมแทรกแซงผา" นโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application)

นักวิจยั กลมุV นีพ้ ัฒนาโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application) เพ่อื เตอื นใหรC บั ประทานยา โดย
มีเมนหู ลกั ไดCแกV บญั ชผี Cใู ชC ประวตั กิ ารใชCยา การเตอื นนัดหมาย การตดิ ตVอส่ือสาร นอกจากนี้ ยงั มีการใชC
กรอบแนวคดิ การใหCขCอมลู เพิม่ แรงจงู ใจเพื่อเปลีย่ นแปลงพฤติกรรม ดCวยการส่อื สารเพ่ือใหคC วามรเูC พิ่มเติม
ไดCแกV (1) ขอC ความสัน้ พรCอมภาพทอี่ ธิบายขCอมลู เกยี่ วกบั โรค ยา สรรพคุณ วธิ ีการใชC และอาการขCางเคยี ง
(2) การเพิม่ แรงจงู ใจดCวยระบบการใชยC า และมขี Cอความและเสยี งช่ืนชม ถาC ผูCใชCกนิ ยาตามทกี่ ำหนด (3) การ
พัฒนาทกั ษะการใชCยาดCวยการใหขC Cอมูลเกย่ี วกับยาอยาV งละเอียด ซ่งึ กลมุV ทดลองนำกลบั ไปใชCทีบ่ าC นเป4น
ระยะเวลา 4 สปั ดาห\
การประเมนิ

หลงั การทดลองพบวVา มจี ำนวนผูCป≠วยโรคหลอดเลอื ดสมองทใ่ี หCความรVวมมือในการรบั ประทานยา
มากข้นึ (Nakhornriab et al., 2017)

Copyright Porn-p252u-n Prajaknate

(สแกนสำหรับการอVานบทความเพม่ิ เตมิ และดูตวั อยVางแอปพลิเคชัน)
หมายเหต.ุ ทีม่ า: Nakhornriab, S., Wattanakitkrileart, D., Charoenkitkarn, V., Chotikanuchit, S., &
Vanijja, V. (2017). The Effectiveness of mobile application on medication adherence in
patients with stroke. Nursing Science Journal of Thailand, 35(3), 58-69.

Copyright Porn-p253u-n Prajaknate

ตารางที่ 1 แสดงตวั อย1างงานวิจยั เกย่ี วกับกิจกรรมแทรกแซงแบบโมบายแอปพ

การอEางอิง ประเดน็ สุขภาพ ทฤษฎี กลมุ1 เปJาหมายและจำน
การรับประทานยา
Nakhornriab, กรอบแนวคดิ ผปูP Vวยโรคหลอดเลือดสมองทอ่ี า
Wattanakitkrileart, การรับวัคซีนหดั คาง สราP งแรงจงู ใจ ข้นึ ไป จำนวน 28 คน
Charoenkitkarn, ทมู หัดเยอรมนั
Chotikanuchit, & Vanijja, โมเดลการเสริม ผPปู กครองเด็กท่ีไดรP บั วคั ซนี จำน
(2017) พลงั สขุ ภาพ คน
(Health
Fadda et al., (2017) Empowerment กลiมุ ผใูP หญiอายุ 50 ปaขึ้นไป ที่ม
Model) ตiอการเปÅนโรคมะเร็งลำไสใP หญi
Yaacob, Mohamad, การตรวจมะเรง็ ลำไสP ประเทศมาเลเซยี จำนวน 100
Marzuki, Yaacob, แนวคิดเกีย่ วกบั
Ahmad, & Abu Hassan, ความรPู ทศั นคติ
(2020) และพฤตกิ รรม

Hyun, McMenamin, Ko, การรกั ษาโรคไวรสั ตับ ไมรi ะบุ กลiมุ คนอเมริกนั เช้อื สายเกาหลี
82 คน ทตี่ รวจพบโรคไวรัสตบั อ
& Kim, (2020) อกั เสบบี และมสี มารตh โฟน

-

พลิเคชันเพ่อื การเปลี่ยนแปลงพฤตกิ รรมสุขภาพ

นวน กิจกรรมแทรกแซง การประเมนิ
ายุ 18 ปa -ความรวi มมือ
กจิ กรรมแทรกแซงแบบ 4 สัปดาหhผาi น โมบายแอป
พลิเคชัน (Mobile Application) เตอื นการรับประทาน
ยา และใหคP วามรูPเกยี่ วกบั การรกั ษาโรคหลอดเลอื ดสมอง

นวน 201 สiงขอP ความผาi นโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile -ทศั นคติและความตง้ั ใจรับ
Application) เพ่ือเพมิ่ ความรเPู ก่ียวกบั วัคซีน และมีการ วัคซีน
ทดสอบความรPู ในขณะท่ีอีกกลiมุ สงi คลิปวิดโี อเพอื่ เสรมิ
พลงั เก่ยี วกับการตดั สนิ ใจพาลูกไปรับวัคซีน

มีความเสยี่ ง กิจกรรมแทรกแซงผาi นโมบายแอปพลเิ คชัน (Mobile -ความรPเู ก่ยี วกับโรคมะเร็ง
ใน Application) ColorApp ประกอบดPวย เมนทู ีใ่ หPขอP มลู ลำไสใP หญi
คน เกี่ยวกับโรคมะเร็งลำไสPใหญi การตรวจสอบอาการ การ -ทศั นคตติ iอการปÇองกนั
ปอÇ งกัน และการตรวจสอบดวP ยตนเอง กลุiมผเPู ขาP รiวม โรคมะเรง็ ลำไสใP หญi
จำนวน ทดลองสามารถดวู ิดโี อเกี่ยวกับโรคมะเร็งลำไสPใหญi
อกั เสบบี -จำนวนการสงi ขอP ความ
กิจกรรมแทรกแซงผiานโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile -รปู แบบการส่ือสาร
Application) HepTalk ทม่ี ีลักษณะการสอ่ื สารแบบ -การยอมรบั (Accessibility)
สองทางระหวาi งแพทยกh บั กลiุมผPเู ขPารวi มการทดลอง
การใหคP วามรPเู กี่ยวกับการปÇองกนั และจดั การดแู ลรักษา
เม่ือเปÅนโรคไวรสั ตบั อกั เสบบี
การสงi ขPอความเก่ยี วกับการรักษาไวรัสตบั อกั เสบบแี ละ
เตอื นใหพP บแพทยh

254 -

การอาE งอิง ประเดน็ สุขภาพ ทฤษฎี กล1ุมเปาJ หมายและจำน
การสงi เสริมโภชนาการ
วรภรณh บุญจมี , ปยà ะนุช ชู สำหรับสตรตี ัง้ ครรภh โมเดลความเช่ือ กลุมi หญิงต้ังครรภh อายุระหวiาง
โต, และ บังอร ศุภวิฑติ ดาP นสุขภาพ และมีอายคุ รรภh 27-29 สปั ดาห
พัฒนา (2562) (Health Belief 52 ราย
Model)

อนชุ า จนั ทรhเต็ม, สรัญญา การออกกำลงั กายเพื่อ การเรยี นรูPรiวมกัน กลมุi ผPูสงู อายทุ ี่มีอายตุ ง้ั แตi 60 ป
เช้ือทอง, และ ปกรณh สุปอ
นานนทh (2561) สขุ ภาพสำหรบั ผสูP ูงอายุ อ.หนองสูง จ.มุกดาหาร จำนวน

ประกายเพชร วนิ ยั ประเสรฐิ การคำนวณอาหารที่ ไมiระบุ กลiมุ ผPปู Vวยทม่ี แี ผลกดทบั ในระด
และ จณิ พชิ ญชh า มะมม จำเปนÅ ตiอวันสำหรบั เทียมกนั และมผี ูPดูแลเปÅนบคุ คลใ
(2561) ภาวะโภชนาการใน ครอบครัว จำนวน 72 คน
ผปPู Vวยทม่ี แี ผลกดทบั

-

นวน กจิ กรรมแทรกแซง การประเมิน
20-34 ปa -คiาเฉล่ยี ของน้ำหนกั ครรภh
หh จำนวน กจิ กรรมแทรกแซงระยะเวลา 2 เดือนผiานโมบายแอป
พลิเคชัน Z-Baby Plus -คุณภาพของโมบายแอป
ปaขึ้นไป ใน -ตดิ ตามการเพิ่มข้นึ ของน้ำหนักครรภhผาi นเคร่อื งช่งั พลิเคชัน (Mobile
น 40 คน นำ้ หนักและบันทกึ ลงในโมบายแอปพลเิ คชนั (Mobile Application) ดPานเนอ้ื หา
Application) และสื่อ
ศกึ ษาความตอP งการการใชงP านโมบายแอปพลิเคชนั -ผลการเรยี น
-ความพงึ พอใจของกลiุม
ดับท่ีเทาi กจิ กรรมแทรกแซงผiานโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile ผสูP ูงอายทุ ใ่ี ชPโมบายแอป
ใน Application) ระยะเวลา 4 สัปดาหh พลิเคชัน (Mobile
-แนะนำแอปพลิเคชัน ALICE ใหPผูปP วV ยทีม่ แี ผลกดทับใชP Application)
เพ่ือการคำนวณการรับประทานอาหารและพลงั งานท่ี -ความพงึ พอใจของกลมุi ผPใู ชP
ไดรP ับตอi หนง่ึ วนั เปนÅ เวลา 4 สัปดาหh แอปพลิเคชัน
-ระดับอลั บมู นิ ในเลอื ด

255 -

การอEางองิ ประเด็นสขุ ภาพ ทฤษฎี กล1ุมเปาJ หมายและ
จำนวน
ธนั ยธรณh สวุ รรณหงษ,h อมฤ การวางแผนดูแล ไมiระบุ แนะนำแอปพ
ตา ฤทธิภกั ดี, และ พชั รพงษh สขุ ภาพของ บคุ คลทวั่ ไปทม่ี ีอายุ Application)
ตรีวิรยิ านุภาพ (2562 ) ผูPสงู อายุ ต้งั แตi 50 ปขa น้ึ ไป -ปฏิทนิ สำหรบั
-การแนะนำก
พชั รา เสถยี รพกั ตร,h โสภา การอบรมการดแู ล การเรียนรจูP าก ผดูP แู ลผสูP งู อายตุ ดิ -แผนท่แี สดงโ
พันธh สอาด และ อัครภา ผูPสงู อายตุ ิดเตยี ง ประสบการณh เตยี งจำนวน 30 คน -ฟòงกhชนั โทรศ
เก้ือสวุ รรณ (2563) ของ Kolb, -การเช่อื มไปย
รปู แบบการ การดูแลรกั ษา
เรยี นรPูโดย
สถานการณh กิจกรรมแทรก
จำลองทาง -ในการใชสP อ่ื แ
พยาบาล (1) การปฐมน
ศาสตรขh อง อาสาสมัครสา
Jeffries & (2) การดแู ลท
Rogers Application)
(3) ความรPเู กีย่
(4) การเคลอ่ื น
(YouTube) ข
(5) การกายภ
(6) การปฐมพ
EMS ของสถา
(7) ขอP มลู ดPาน
และ U Care
(8) การจดั กา
(YouTube) ข

-

กิจกรรมแทรกแซง การประเมิน

พลเิ คชันใหPผPูบคุ คลท่ีมีอายุต้งั แตi 50 ปaขึน้ ไป โดยในโมบายแอปพลิเคชนั (Mobile -ความพงึ พอใจตอi การใชPงาน
) ประกอบดวP ย โมบายแอปพลเิ คชนั
บการตั้งเตือนการออกกำลังกาย (Mobile Application)
กิจกรรม ขPอมูลท่ีผPสู งู อายุควรรูP
โรงพยาบาลใกลPเคยี ง -ความรPูเกยี่ วกับการดแู ล
ศัพทสh ำหรับพดู คยุ กับโรงพยาบาลและการตดิ ตiอในกรณีฉุกเฉิน ผสูP งู อายุ
ยังเว็บไซตทh ี่ใหPขPอมลู เกย่ี วกับการดแู ลสขุ ภาพของผสPู งู อายุ เชนi การออกกำลังกาย -ความพึงพอใจตiอรปู แบบ
าตนเอง การอบรมผiานโมบายแอป
พลิเคชนั (Mobile
กแซงผiานโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application) ระยะเวลา 4 สปั ดาหh Application)
แอปพลเิ คชนั บนมือถือเรือ่ งการดแู ลผูสP งู อายุตดิ เตยี ง จำนวน 8 เรอ่ื ง ไดPแกi
นเิ ทศและแนะนำผดูP ูแลผสPู งู อายุ ดวP ยโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application)
าธารณสุขออนไลนh
ทำความสะอาดและพลกิ ตวั ผปPู วV ยตดิ เตยี ง ดPวยโมบายแอปพลเิ คชัน (Mobile
) Health at Home
ยวกับอาหาร ดPวยโมบายแอปพลเิ คชัน (Mobile Application) Diamate
นยาP ยผปPู วV ยตดิ เตียง ดวP ยโมบายแอปพลเิ คชนั (Mobile Application) ยทู ูบ
ของ สำนกั งานหลกั ประกันสขุ ภาพแหงi ชาติ
ภาพบำบดั ดPวยโมบายแอปพลิเคชนั (Mobile Application) Health at Home
พยาบาลและเหตฉุ กุ เฉินดวP ยโมบายแอปพลเิ คชนั (Mobile Application) Thai
าบันการแพทยhฉุกเฉนิ แหiงชาติ
นยา ดวP ยโมบายแอปพลิเคชนั (Mobile Application) Oryor Smart Application
Telemedicine
ารดาP นสภาพแวดลPอมดPวยโมบายแอปพลเิ คชนั (Mobile Application) ยูทูบ
ของสำนกั อนามัยส่งิ แวดลอP ม กรมอนามัย

256 -

การอาE งองิ ประเดน็ สุขภาพ ทฤษฎี กลมุ1 เปาJ หมายและ
จำนวน
ยุวนุช กลุ าด,ี พัชรนกิ านตh การดูแลผูPปวV ย ไมรi ะบุ จดั ทำแอปพล
พงษhธนู และ ชินาพฒั นh เบาหวาน ผPูใชPบรกิ ารในหนวi ย และยาในแตลi
สกลุ ราศรสี วย (2562) บริการสขุ ภาพ แสดงกราฟท่เี
อาสาสมคั ร กายในแตลi ะว
สาธารณสุขประจำ
หมบiู Pาน และญาติ
หรอื ผูPดูแลผูPปVวย
เบาหวาน

-

กจิ กรรมแทรกแซง การประเมิน

ลิเคชัน i-Check ท่ีใหกP รอกขPอมูลขPอมูลสiวนตวั ของผPปู วV ย การรบั ประทานอาหาร -ความพงึ พอใจ
ละมอื้ รวมไปถงึ บนั ทกึ การออกกำลงั กาย ภาวะแทรกซPอน คำนวณคiา BMI และ -การออกแบบ
เปÅนภาพรวมในเรือ่ งของปริมาณนำ้ ตาล การรับประทานอาหาร และการออกกำลัง -การติดตงั้
วนั โดยใชPระยะเวลา 8 เดอื น -ภาพลักษณh
-ภาพรวม

257 -

การสอื่ สารสขุ ภาพผา- นโมบายแอปพลเิ คชนั ไลน< (LINE)

ไลน) (LINE) เป2นโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application) ที่บูรณาการระหวUางระบบการสUง
ขYอความ (Message) รวมทั้งฟ^งก)ชันการส่ือสารดYวยเสียง (Voice Over Internet Protocol) (Thaipradit &
Treeratanaporn, 2016) นอกจากนี้ยงั มีฟ^งก)ชันหลากหลายที่เอื้อตUอการสื่อสาร ไดYแกU หYองสนทนา การสงU
ขYอความ การสงU รูปภาพ การสUงวดิ ีโอ การโทรศัพท)ดYวยเสียงและวดิ โี อ โดยเฉพาะอยาU งยิง่ ฟ^งกช) นั การทำงานทมี่ ี
ความโดดเดUนและไดYรับความนิยมในประเทศไทย คือ การสUงสติกเกอร)ที่แสดงอารมณ) ความรูYสึก และเปน2
สัญลกั ษณ)ในการส่ือสาร ยิ่งไปกวUาน้นั ฟ^งก)ชนั กลUมุ ไลน) (Chat Group) สามารถรบั สมาชิกไดY 100 คน จึงเป2น
ชุมชนท่รี วบรวมบคุ คลทม่ี ปี ระสบการณ) และความตYองการในการสื่อสารคลYายกัน โดยภายในฟง^ กช) ันกลUุมไลน)
สามารถสUงขYอความ ภาพ เสียง วิดีโอ และโทรศัพท)ดYวยเสียงและภาพเคล่ือนไหวกบั สมาชกิ ทุกคนในกลUุมไดY
(Suppasilp Kullajitjuewong, 2013)

สำหรบั ประเทศไทย มีนักวชิ าการ ผใูY หบY รกิ ารดYานสขุ ภาพ และนกั ส่อื สารสุขภาพ นำแอปพลเิ คชนั ไลน)
(LINE) มาใชYเป2นชอU งทางในการสื่อสารเพือ่ ดูแลปอÉ งกนั และปรบั เปล่ียนพฤตกิ รรมสขุ ภาพ เชนU การปรบั เปลี่ยน
ภาวะโภชนาการ การปฏบิ ัติกจิ กรรมทางกาย และการปอÉ งกนั การตัง้ ครรภโ) ดยไมUพรอY ม (ดูตารางท่ี 2)

การประยกุ ตใ< ชGทฤษฎีและรปู แบบการสื่อสาร กิจกรรมแทรกแซงเพือ่ การสอ่ื สารสขุ ภาพผUานโมบาย
แอปพลิเคชนั (Line) ถูกออกแบบโดยมีรากฐานมาจากทฤษฎี เชนU ทฤษฎีปญ^ ญาเชงิ สงั คม (Social Cognitive
Theory) แนวคิดความฉลาดดYานสขุ ภาพ (Health Literacy) สำหรบั ฟง^ กช) ันการทำงานของแอปพลิเคชันไลน)
(Line) ที่พบวUาถูกใชYเป2นเครื่องมือในการสื่อสารสุขภาพบUอยที่สุด คือ กลุUมไลน) (Chat Group) (จุฑารัตน)
หลักทรัพย) 2560; รุUงนภา อาระหงั , 2560; สุดาสนิ ี สุทธิฤทธ) 2561; สุภาพ พทุ ธปญ^ โญ 2559; อโนชา ศิริ
โยธา 2562) โดยมรี ปู แบบการสอ่ื สาร ดังนี้

AการใหYความรูYเกี่ยวกับการดูแลรักษาและปÉองกันสุขภาพ ดYวยการสUงขYอความ ภาพ ภาพพรYอม
ขอY ความ หรอื ภาพเคลือ่ นไหวพรYอมขอY ความ เพ่ือกระตนุY เตือนใหกY ลุUมเปÉาหมายปรับเปลย่ี นพฤติกรรมสขุ ภาพ

A การติดตUอสื่อสารระหวUางผูYใหYบริการสุขภาพกับกลุUมเปÉาหมาย เพื่อใหYคำแนะนำ คำปรึกษา
เกีย่ วกบั การดแู ลรกั ษา ปอÉ งกนั และปรับเปล่ียนพฤติกรรมสขุ ภาพ

A การปฏิสมั พนั ธ)ระหวาU งกลุUมเปÉาหมายเพอ่ื สนับสนุนซงึ่ กันและกันในการดูแล รักษา ปÉองกันและ
ปรบั เปล่ยี นพฤติกรรมสขุ ภาพ

A การสงU สต๊กิ เกอร)เพอ่ื ใหกY ำลังใจและเปน2 แรงเสริมในการปรับเปลย่ี นพฤตกิ รรมสขุ ภาพ (ดูตัวอยUาง
ภาพท่ี 1)

Copyright Porn-p258u-n Prajaknate

การประเมนิ ผลลัพธ< หลงั จากชUวงเวลาของการจัดกิจกรรมแทรกแซง มีการประเมนิ ผลดวY ยแบบวัดท่ี
พฒั นาจากทฤษฎี เชUน การวดั การเปลย่ี นแปลงพฤติกรรมสุขภาพ การปฏิบัติกิจกรรมทางกาย พฤติกรรมการ
รบั ประทานอาหาร ทกั ษะการสื่อสาร และความฉลาดดาY นสุขภาพ เป2นตYน
ภาพท่ี 3
แสดงตวั อย*างการสอ่ื สารสขุ ภาพผ*านสติกเกอรไ8 ลน8

หมายเหตุ. ท่มี า: สจุ ิตราภรณ) ทบั ครอง, เพ็ญรUุง นวลแจมU , นิยา วิโรจนะ และ พาจนา ดวงจนั ทร). (2561). ผล
ของการใชสY อ่ื สุขภาพรปู แบบแอปพลเิ คชนั ไลน)ตอU ความรแูY ละความเขYาใจโรคเบาหวานของบุคลากรใน
สถานศกึ ษา. วารสารพยาบาลศาสตร8 มหาวิทยาลัยสยาม, 19(36). 78-87.

Copyright Porn-p259u-n Prajaknate

ตัวอย-างกรณีศึกษาการสือ่ สารสขุ ภาพผา- นโมบายแอปพลเิ คชนั ไลน< (LINE)

ความเปUนมาและความสำคญั ของปXญหา

โรคอYวนมสี าเหตมุ าจากปจ^ จัยสวU นบคุ คล สภาพแวดลอY ม และพฤตกิ รรมการรบั ประทานอาหารที่มี
ไขมนั น้ำตาล และพลังงานสูง เชนU น้ำอัดลมและขนม ในขณะเดียวกันกเ็ กดิ การเคล่ือนไหวราU งกายนYอย โรค
อวY นสUงผลใหYเกดิ โรคอนื่ ๆ ไดYแกU โรคเบาหวาน โรคหัวใจ ความดัน และโรคมะเรง็ เม่ือพจิ ารณาถึงลักษณะ
ทางประชากร เศรษฐกจิ และสงั คม พบวาU ประชากรเพศหญิงมีอัตราความชกุ ของนำ้ หนักเกนิ กวาU มาตรฐาน
มากกวUาเพศชาย ประชากรในประเทศไทยทกุ ชวU งวัย และทุกภมู ิภาคทัว่ ประเทศมีอตั ราความชุกของน้ำหนกั
เกินมาตรฐาน

สำนักงานสาธารณสุขจงั หวัดหนึ่งในภาคใตขY องประเทศไทย จงึ กำหนดตัวชวี้ ดั และนโยบายคลินกิ ไรY
พุง โดยจัดทำโครงการรณรงคเ) พื่อเปลีย่ นแปลงพฤติกรรม ในโครงการนส้ี ถานพยาบาลแหUงหนงึ่ ไดYออกแบบ
โครงการกำกบั ตนเองของอาสาสมัครสาธารณสุขทม่ี ีภาวะนำ้ หนักเกนิ กวUามาตรฐาน

วตั ถุประสงค<

เพอ่ื ศึกษาประสทิ ธิผลของโครงการรณรงคเ) กย่ี วกบั พฤตกิ รรมการรบั ประทานอาหาร และการ
ปฏบิ ัติกจิ กรรมทางกาย ดชั นีมวลกาย และขนาดรอบเอวในกลUมุ ทดลองและควบคมุ

กลุ-มเปา[ หมาย

อาสาสมัครสาธารณสขุ ของหมบUู Yานในจังหวดั แหงU หน่งึ ในภาคใตจY ำนวน 50 คน ที่มนี ำ้ หนกั เกิน
มาตรฐาน อายรุ ะหวUาง 46-50 ปó ดชั นีมวลกายประมาณ 23-25 กโิ ลกรัมตอU ตารางเมตร ขนาดรอบเอวมคี าU
เทาU กับ 90 เซนตเิ มตร ในผูชY าย และ 80 เซนตเิ มตร ในผหYู ญงิ

กจิ กรรรมแทรกแซง

กจิ กรรมแทรกแซงแบบ 12 สปั ดาห) โดยมีกิจกรรม ดังน้ี

สปั ดาห<แรก กระตYุนใหYกลุมU ผYูเขYารวU มการทดลองตง้ั เปÉาหมาย (Goal-Setting) และกำกบั ตนเองใน
การออกกำลงั กายและรบั ประทานอาหาร จดั ตั้งกลมUุ ไลน) “อสม.หUนุ สวย” เพอื่ เปน2 เคร่อื งมือในการส่ือสาร
แลกเปลี่ยนขYอมูลเมนูอาหารที่ดีตUอการลดน้ำหนัก การใหYคำปรึกษาเรื่องการลดน้ำหนัก การเตือนใหYลด
น้ำหนกั การโนYมนาY วใจ การสงU สติกเกอรเ) พอื่ ปลอบใจหรอื ใหรY างวลั เมอื่ สามารถปฏบิ ัตติ ามเปาÉ หมายไดY และ
โนYมนYาวใจใหกY ำกับตนเพ่ือลดน้ำหนกั จนกระทง่ั จบกิจกรรมแทรกแซง

สปั ดาหท< ี่ 2-3 และ 5-11 การสอ่ื สารกับกลมUุ ทดลองทางแอปพลเิ คชนั ไลน) (Line) ดวY ยการสงU
รูปภาพทกุ วัน เชUน ภาพอาหารและภาพคนออกกำลงั กาย นอกจากนี้ ยงั มกี ารสงU ขอY ความโนมY นYาวใจใหYมา
ปฏิบตั กิ จิ กรรมทางกาย เชUน “อยาU ลมื นะวนั นีเ้ รามีนดั กัน” และสงU สตกิ๊ เกอรเ) พ่อื ปลอบใจหากไมสU ามารถ

Copyright Porn-p260u-n Prajaknate

ปฏิบัตติ ามเปÉาหมายท่ีต้งั ไวไY ดY กลUมุ ทดลองสามารถปรกึ ษาเกี่ยวกบั การรับประทานอาหารและการปฏิบตั ิ
กจิ กรรมทางกายผUานกลมUุ ไลนไ) ดYตลอดเวลา

สปั ดาหท< ่ี 4 ติดตามผลและมกี ารฝõกปฏิบตั ิ การปฏบิ ตั ิกจิ กรรมทางกาย
สัปดาหท< ่ี 12 ประเมนิ ผลการทดลอง
การประเมนิ
กลUมุ อาสาสมคั รสาธารณสขุ ทเ่ี ขาY รUวมการทดลองมพี ฤติกรรมการรับประทานอาหารและการออก
กำลังกายดกี วาU กลUมุ ควบคมุ และดีกวาU กUอนการทดลอง และคาU เฉลยี่ ดัชนีมวลกายและขนาดรอบเอวลดลง
มากกวาU กลมุU ควบคุม
(สแกนเพอื่ อUานบทความเพมิ่ เตมิ )

หมายเหตุ. ท่มี า: สดุ าสนิ ี สทุ ธิฤทธ,) ดวงกมล ปúนù เฉลียว, และทพิ ย)ฆมั พร เกษโกมล., (2561). ประสิทธผิ ล
โปรแกรมกำกบั ตนเองรวU มกับแอพพลเิ คชนั ไลน)ของอาสาสมคั รสาธารณสุขประจำหมUบู Yานท่มี ภี าวะน้ำหนักเกนิ
มาตรฐาน ตำบลทUาโรงชYาง จังหวัดสรุ าษฎร)ธานี. วารสารพยาบาลตำรวจ, 10 (2 กรกฎาคม - ธันวาคม
2561).

Copyright Porn-p261u-n Prajaknate

ตารางที่ 2 แสดงตัวอย1างงานวจิ ยั เกย่ี วกบั กจิ กรรมแทรกแซงผ1านโมบายแอปพ

การอIางอิง ประเดน็ ทฤษฎี กล1ุมเปาR หมายและ กจิ กรรมแทรกแซ
รชานนท* งว, นใจรกั , สุขภาพ ไมร, ะบุ จำนวน การสง, ภาพรูปแบ
อรรถวิทย* สงิ หศ* าลา การดูแล ช,องปากในกล,ุมไล
แดง, และ อัญชลีพร สขุ ภาพช,อง กลุม, หญงิ ตัง้ ครรภ*ทฝ่ี าก ใหค[ วามร[ู 10 เร่ือ
อิษฎากร (2563) ปากหญิง ครรภใ* นโรงพยาบาล สำหรบั ฟ^นดี การต
ตั้งครรภ* สง, เสริมสุขภาพ ของศูนย* ในการดูแลฟน^ แล
Suwanna อนามยั เขต ภาค สุขภาพฟน^ ผลกร
Maneenithiveth ภาวะเมตา ตะวันออกเฉียงเหนือ กลนิ่ ปาก และเคล
(2020) บอลกิ ซิน ตอนลา, ง จำนวน 62 คน
โดรม กิจกรรมแทรกแซ
แนวคดิ ความ ประชากรกลมุ, เส่ยี งต,อ โครงการดำเนนิ ก
ฉลาดดา[ นสุขภาพ ภาวะเมตาบอลกิ ซนิ โดรม (1) การนดั หมายร
(Health ท่มี ชี ,วงอายรุ ะหว,าง 20- (2) การให[ความร
Literacy) 59 ป| จำนวน 60 คน ประกอบดว[ ย ควา
ทฤษฎกี ารรับร[ู ซินโดรม และโรค
ความสามารถ อาหารกบั การดูแล
ตนเอง (Self- (3) การเตอื นใหด[
Efficacy ประมาณวันละ 2
Theory) ประกอบด[วยการ
วิดโี อบุคคลต[นแบ

-

พลิเคชนั ไลนB (Line)

กจิ กรรมแทรกแซง การประเมนิ

ซงแบบ 12 สปั ดาหB -ความคดิ เหน็ เก่ียวกับประโยชน*ของการดูแลสขุ ภาพ
บบอนิ โฟกราฟกZ ทใ่ี หค[ วามรเ[ู กี่ยวกับสุขภาพ ฟ^นและช,องปาก
ลน* “คลนิ ิกคณุ แม,ฟ^นดี” จำนวน 10 ภาพ ที่
อง ไดแ[ ก, การดแู ลฟน^ การแปรงฟน^ สูตร -ความฉลาดดา[ นสขุ ภาพ
ตรวจความสะอาดในการแปรงฟ^น เหตผุ ล -พฤติกรรมสขุ ภาพ
ละช,องปาก การรับประทานอาหารและ -ความรเ[ู กย่ี วกับสขุ ภาพ
ระทบดา[ นสขุ ภาพจากการขูดหนิ ปนู ปญ^ หา -การดูแลและจดั การตนเอง
ลด็ ลับสำหรบั ฟน^ ดี -การตัดสนิ ใจปฏบิ ตั ติ น

ซงผ1านกล1ุมไลนB ระยะเวลา 6 เดือน
กจิ กรรมผ,านทางกลมุ, ไลน* (Line) ดงั น้ี
รว, มกิจกรรม
รด[ู ว[ ยการส,งข[อความ จำนวน 50 ช้ิน ท่ี
ามรูเ[ รื่องและความเส่ยี งเร่ืองโรคเมตาบอลกิ
คหัวใจและหลอดเลือด การรบั ประทาน
ลสุขภาพตนเอง การปฏิบตั กิ จิ กรรมทางกาย
ดูแลรกั ษาสขุ ภาพ ทกุ วนั จนั ทรถ* งึ ศุกร*
2-3 ครงั้ ตลอดระยะเวลา 6 เดอื น ซงึ่
รสง, ข[อความ 20 ครง้ั ภาพการ*ตูน 2 ภาพ
บบ 10 คลปิ และบทความ 10 เรอ่ื ง

262 -

การอาI งอิง ประเด็น ทฤษฎี กลมุ1 เปRาหมายและ กจิ กรรมแทรกแซ
สุขภาพ จำนวน ขอ[ ความและภาพ
สุดาสินี สุทธฤิ ทธ,* ดวง ทฤษฎปี ^ญญาเชงิ กำกับตนเอง มกี า
กมล ปZÄนเฉลียว, และ โรคอว[ น สงั คม (Social อาสาสมัครสาธารณสขุ ท่มี ี เพื่อโน[มน[าวใจให
ทิพยฆ* มั พร เกษโกมล Cognitive นำ้ หนกั เกินมาตรฐานใน ปฏิบัติกิจกรรมทา
(2561) Theory) ภาคใต[ จำนวน 50 คน กิจกรรมแทรกแซ
-การนดั หมายเพอ่ื
สมศรี เสนาพันธ* และ โรคเบาหวาน ไม,ระบุ ประชาชนทม่ี ีความเสี่ยง -การส,งขอ[ มูลและ
ศิรเิ พญ็ สิทธิบรรณ* ต,อการเปÜนโรคเบาหวานท่ี กำลงั กายแบบ T2
(2561) อาศยั อย,ใู นชมุ ชนหมบู, า[ น
ปากทอน อ.ฉวาง จ. แคมเปญ “Take
สจุ ิตราภรณ* ทับครอง, โรคเบาหวาน ไมร, ะบุ นครศรีธรรมราช จำนวน ท่ใี หค[ วามรเู[ กี่ยว
เพญ็ รง,ุ นวลแจม, , นิยา 15 ราย เสย่ี งต,อโรคแทรก
วโิ รจนะ และ พาจนา ผ[ูท่ีมีความเส่ยี ง 2 รูปแบบ เพื่อส,ง
ดวงจันทร* (2561) โรคเบาหวาน จำนวน 60 (1) การสง, สตกิ๊ เก
คน เวลา 7 วัน
(2) การสง, “สาร”

-

กจิ กรรมแทรกแซง การประเมนิ

ซงแบบ 12 สปั ดาห*ผ,านกลุ,มไลน* โดยสง, -พฤติกรรมการรับประทานอาหาร และการปฏิบัติ
พ เพอ่ื ใหก[ ลมุ, ผเู[ ขา[ ร,วมทดลองต้งั เปาÖ หมาย กิจกรรมทางกาย
ารเสริมแรงด[วยการให[รางวลั เปÜนสติก๊ เกอร* -ดัชนมี วลกาย
หก[ ำกับตนเองในการรบั ประทานอาหารและ -ขนาดรอบเอว
างกายอยา, งตอ, เนอื่ ง
พฤตกิ รรมการจดั การตนเอง
ซงผา, นกลุม, ไลน* ระยะเวลา 12 สปั ดาห*
อการทำกจิ กรรมรว, มกนั
ะความรูเ[ ก่ยี วกบั โรคเบาหวาน วิธกี ารออก
26

DM off & Line @” -ความรเ[ู ก่ยี วกบั โรคเบาหวาน
วกับโรคเบาหวาน ด[านการดแู ลตนเอง ความ
กซอ[ น และความรนุ แรงของโรค โดยผลิตสอ่ื
งผา, นไลน* ดงั น้ี
กอรร* ูปการ*ตนู วนั ละ 3 คร้งั ตอ, เนื่องเปÜน

” ท่ใี หค[ วามร[ูเก่ยี วกบั โรคเบาหวาน

263 -

การอาI งอิง ประเด็น ทฤษฎี กล1ุมเปาR หมายและ กิจกรรมแทรกแซ
สภุ าพ พุทธปญ^ โญ, สขุ ภาพ จำนวน -โปรแกรมความฉ
นิจฉรา ทูลธรรม, & ทฤษฎีป^ญญาเชิง ทดลองเกิดความร
นันทพิ ฒั น* พัฒนโชติ โรคอว[ น สงั คม (Social เจา[ หนา[ ท่ีโรงพยาบาลที่มี การรบั ประทานอ
(2559) Cognitive ภาวะน้ำหนกั เกิน -โปรแกรมพฒั นา
Theory) มาตรฐานในภาค ลดน้ำหนกั ไดส[ ำเร
ร,ุงนภา อาระหงั ตะวนั ออกเฉยี งเหนือ โรงพยาบาลทา, นอ
(2560) โรคความดัน ความฉลาดด[าน จำนวน 38 คน -โปรแกรมสนบั สน
โลหิตสงู สุขภาพ ผ[ทู ลี่ ดนำ้ หนักได[ส
กล,มุ ประชากรอายุ -โปรแกรมสอื่ สาร
ระหวา, ง 35-39 ป| ทม่ี ี ให[ความร[ู และสง,
ความดนั โลหิตสงู จำนวน ส,งภาพการ*ตูนแล
60 คน ในภาคกลาง ครงั้ ตลอดระยะเว
ตน (2559)

กิจกรรมแทรกแซ
-การใหค[ วามรเ[ู กยี่
สงู
-การเพิ่มทักษะกา
-การให[ความรู[ผา,
ประเมินตนเอง ก
แบบส,วนบคุ คลแล
-การพฒั นาทกั ษะ

-

กจิ กรรมแทรกแซง การประเมิน

ซงแบบ 12 สัปดาห*ผ,านกลุ,มไลน* -การปฏิบัตกิ ิจกรรมทางกาย
ฉลาดดา[ นสุขภาพ เพื่อให[กล,ุมผเ[ู ขา[ รว, ม -การรบั ประทานอาหาร
รแ[ู ละทกั ษะในการดแู ลพฤติกรรมสุขภาพ -สภาวะด[านอารมณ*
อาหาร โภชนาการ -ความฉลาดด[านสุขภาพ ด[านการสือ่ สาร จดั การ
าบคุ คลตน[ แบบที่สามารถปฏิบัตภิ ารกิจการ ตนเองและสอ่ื
รจ็ เพอื่ เปÜนแบบอย,างให[กับเจ[าหน[าทใี่ น
อื่น ๆ
นนุ ด[วยการใหร[ างวัลเปÜนประกาศนยี บัตรแก,
สำเร็จ
รผ,านทางกล,มุ ไลน* สำหรบั การส่อื สาร การ
งข[อความเตือนและให[กำลงั ใจ 60 ขอ[ ความ
ละข[อความ 3 ภาพ และสง, ขอ[ ความวันละ 2
วลา 12 สปั ดาห* เพอ่ื เตอื นให[เกดิ การปฏิบัติ

ซงแบบ 8 สัปดาห* ผ,านกล,มุ ไลน* -ความฉลาดดา[ นสขุ ภาพ
ยวกบั โรคและการปÖองกันโรคความดนั โลหิต -ความรเ[ู ร่อื งสขุ ภาพ
-การเขา[ ขอ[ มลู และบริการสขุ ภาพ
ารสือ่ สาร ดว[ ยการเรยี นรรู[ ,วมกนั
านกล,มุ ไลน* การนัดหมายผ,านกล,ุม การ
การให[คำปรึกษาเร่ืองโรคความดนั โลหิตสงู
ละกล,มุ
ะการตดั สินใจและการรู[เทา, ทนั สอื่

264 -

การอาI งอิง ประเดน็ ทฤษฎี กลุ1มเปRาหมายและ กจิ กรรมแทรกแซ
สุขภาพ แนวคดิ นาíิกา จำนวน การใหค[ วามรเ[ู กย่ี
อโนชา ศริ ิโยธา, โรคอ[วน เปล่ยี นชวี ิต กาย ผา, นกล,มุ ไลน
ลลติ า ปญ^ ญา, รนษิ ฐา ประชากรวยั ผู[ใหญ, อายุ
กลนิ่ อาจ, การต้งั ครรภ* ทฤษฎีแรงจงู ใจใน ระหวา, ง 40-60 ป| ท่ีมี กจิ กรรมแทรกแซ
นริ ชา พรมมา, วรรดา เม่อื ไมพ, ร[อม การปÖองกนั ความ นำ้ หนกั เกินมาตรฐาน ใน การทดลองสามาร
สุธงษา, ปรียา โพธสิ า เจ็บปîวย ภาคกลาง จำนวน 30 คน สัปดาหล* ะ 1 คร้ัง
จนั ทร,* ความเสย่ี ง และก
ปาลกิ า เรอื นมินทร*, เยาวชนเพศหญงิ ทเี่ ปนÜ
ลักษมณ สาวทรัพย,* นักเรยี นระดับมธั ยมศึกษา
และวนดิ า ดรุ งคฤ* ทธิ ตอนตน[ ในภาค
ชยั (2562) ตะวนั ออกเฉียงเหนือทม่ี ี
จฑุ ารัตน* หลกั ทรพั ย,* สมารต* โฟน จำนวน 72
& รุจิรา ดวงสงค* คน
(2560)

-

กจิ กรรมแทรกแซง การประเมิน

ซงผ,านกลุ,มไลน* -ดัชนีมวลกาย
ยวกบั โภชนาการและการปฏิบตั ิกิจกรรมทาง -ความฉลาดด[านสขุ ภาพ
น*เพือ่ การตดิ ต,อสอ่ื สาร -ขนาดรอบเอว

ซงแบบ 12 สัปดาหผ* ,านกลม,ุ ไลน* ผ[ูเข[าร,วม -ความร[ูเรอื่ งการปอÖ งกนั การตงั้ ครรภ*
รถตรวจสอบความคดิ เหน็ มีการประชมุ กลุ,ม -การรบั รกู[ ารคุมคาม ความรนุ แรง และโอกาสเส่ียงตอ,
ง เพ่อื ใหค[ วามรู[เกย่ี วกับความรุนแรงและ การตง้ั ครรภ*
การปÖองกนั การต้งั ครรภ* -การรับร[คู วามสามารถตนเอง
-ความตง้ั ใจทจ่ี ะมพี ฤตกิ รรมปอÖ งกันตนเอง

265 -

ส"วนท่ี 6 บทสรปุ

โมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application) มีบทบาทในการดูแล รักษา ปKองกันและปรับเปลี่ยน
พฤติกรรมสุขภาพ เปUนชVองทางการส่ือสารสุขภาพ การใหคY ำปรกึ ษา ชVวยใหYผูYปว^ ยจัดการสุขภาพตนเอง และ
ลดขYอจำกัดดYานระยะทางระหวVางผูYใหYบริการสุขภาพกับผูYรับบริการสุขภาพ โมบายแอปพลิเคชัน (Mobile
Application) ดYานสุขภาพ แบVงเปUน 4 ประเภท ไดYแกV (1) แอปพลิเคชันการปฏิบัติกจิ กรรมทางกายและฟตe
เนส (Physical Activity and Fitness) (2) แอปพลิเคชันโภชนาการ (Diet) (3) แอปพลิเคชันอารมณpและ
สุขภาพจิต (Emotional and Mental Health) และ (4) แอปพลิเคชันประเมินสุขภาพและรักษาสุขภาพ
(Health Assessment and Healthcare)

สำหรับสถานการณกp ารใชYโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile Application) ระดับโลก พบวVา วอตสpแอป
(Whatsapp) ไดYรับความนิยมมากที่สุด อยVางไรก็ตาม ในประเทศไทยโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile
Application) ที่ถูกใชเY ปนU ชVองทางในการตดิ ตVอส่อื สารสำหรบั ประชากรทุกชวV งอายมุ ากท่สี ุด คือ ไลนp (LINE)

เนื้อหาบทนี้ ไดYนำเสนอตัวอยVางกรณีศึกษาการสื่อสารสุขภาพผVานโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile
Application) ทพ่ี ฒั นาใหมVแบบเฉพาะเจาะจง เพอ่ื ปรับเปล่ยี นพฤติกรรมสุขภาพ และการส่อื สารสุขภาพผVาน
โมบายแอปพลิเคชันไลนp (Line) สำหรับการประเมินผลลัพธpกิจกรรมแทรกแซงบนโมบายแอปพลิเคชัน
แบVงเปUน 2 รปู แบบ ไดแY กV การประเมนิ ผลลัพธกp ารเปลย่ี นแปลงพฤตกิ รรมสุขภาพ เชนV การปฏิบตั ิกจิ กรรมทาง
กาย การรับประทานอาหาร และการประเมินประสิทธิผลของการใชYงานโมบายแอปพลิเคชัน (Mobile
Application) เชนV ความพงึ พอใจ (Satisfaction) หรือการยอมรบั (Acceptability) เปนU ตนY

Copyright Porn-p266u-n Prajaknate

บรรณานกุ รม

ภาษาองั กฤษ
Abd-Alrazaq, A. A., Rababeh, A., Alajlani, M., Bewick, B. M., & Househ, M. (2020). Effectiveness

and safety of using chatbots to improve mental health: Systematic review and meta-
analysis. Journal of Medical Internet Research, 22(7), e16021.
Chell, D., Erasmus, T., Colley, S., & Whitehouse, O. (2015). The mobile application hacker's
handbook. Wiley.
Chiou, P.-Y., Liao, P.-H., Liu, C.-Y., & Hsu, Y.-T. (2020). Effects of mobile health on HIV risk
reduction for men who have sex with men. AIDS Care, 32(3), 316-324.
Fadda, M., Galimberti, E., Fiordelli, M., Romanò, L., Zanetti, A., & Schulz, P. J. (2017).
Effectiveness of a smartphone app to increase parents' knowledge and
empowerment in the MMR vaccination decision: A randomized controlled trial.
Human Vaccines & Immunotherapeutics, 13(11), 2512-2521.
https://doi.org/10.1080/21645515.2017.1360456
Freepik. มปป. People vector [vector]. Freepik. <a href='https://www.freepik.com/free-photos-
vectors/people'>People vector created by freepik - www.freepik.com</a>
Gannon, B., Davis, R., Kuhns, L. M., Rodriguez, R. G., Garofalo, R., & Schnall, R. (2020). A
mobile sexual health app on empowerment, education, and prevention for young
adult men (MyPEEPS mobile): Acceptability and usability evaluation. JMIR Formative
Research, 4(4), e17901.
Hootsuite. (2020). Digital 2020 april global statshot report [eBook edition]. Hootsuite.
https://datareportal.com/reports/digital-2020-april-global-statshot
Hyun, C., McMenamin, J., Ko, O., & Kim, S. (2020). Efficacy of a mobile texting app (HepTalk)
in encouraging patient participation in viral hepatitis B care: Development and cohort
study. JMIR Mhealth Uhealth, 8(4), e15098. https://doi.org/10.2196/15098

Copyright Porn-p267u-n Prajaknate

Istepanian, R. S. H., & Lacal, J. C. (2003, 17-21 Sept. 2003). Emerging mobile communication
technologies for health: some imperative notes on m-health. Proceedings of the
25th Annual International Conference of the IEEE Engineering in Medicine and Biology
Society (IEEE Cat. No.03CH37439),

Lamprinakos, G. C., Mousas, A. S., Kapsalis, A. P., Kaklamani, D. I., Venieris, I. S., Boufis, A. D.,
Karmiris, P. D., & Mantzouratos, S. G. (2014). Using FHIR to develop a healthcare
mobile application. 2014 4th international conference on wireless mobile
communication and healthcare-transforming healthcare through innovations in
mobile and wireless technologies (MOBIHEALTH),

McWherter, J., & Gowell, S. (2012). Professional mobile application development. Wiley.

Melia, R., Francis, K., Hickey, E., Bogue, J., Duggan, J., O'Sullivan, M., & Young, K. (2020).
Mobile health technology interventions for suicide prevention: systematic review.
JMIR MHealth and UHealth, 8(1), e12516.

Milne-Ives, M., Lam, C., De Cock, C., Van Velthoven, M. H., & Meinert, E. (2020). Mobile apps
for health behavior change in physical activity, diet, drug and alcohol use, and
mental health: Systematic review. JMIR Mhealth Uhealth, 8(3), e17046.
https://doi.org/10.2196/17046

Moore, J. (2012). The benefits of mobile apps for patients and providers. British Journal of
Healthcare Management, 18(9), 465-467.

Nakhornriab, S., Wattanakitkrileart, D., Charoenkitkarn, V., Chotikanuchit, S., & Vanijja, V.
(2017). The effectiveness of mobile application on medication adherence in patients
with stroke. Nursing Science Journal of Thailand, 35(3), 58-69.

Oyebode O., Ndulue C., Alhasani M., Orji R. (2020). Persuasive Mobile Apps for Health and
Wellness: A Comparative Systematic Review. In: Gram-Hansen S., Jonasen T.,
Midden C. (eds) Persuasive Technology. Designing for Future Change. PERSUASIVE
2020. Lecture Notes in Computer Science, vol 12064. Springer, Cham.
https://doi.org/10.1007/978-3-030-45712-9_13.

Pires, I. M., Marques, G., Garcia, N. M., Flórez-Revuelta, F., Ponciano, V., & Oniani, S. (2020). A
research on the classification and applicability of the mobile health applications.
Journal of Personalized Medicine, 10(1), 11.

Copyright Porn-p268u-n Prajaknate

Postolache, G., Carry, F., Lourenco, F., Ferreira, D., Oliveira, R., Girao, P. S., & Postolache, O.
(2018). Serious gams based on kinect and leap motion controller for upper limbs
physical rehabilitation. Springer International Publishing.

Rootman, I., Goodstadt, M., & World Health Organization. (2001). Evaluation in health
promotion: Principles and perspectives. World Health Organization, Europe.

Silva, A. G., Simões, P., Queirós, A., Rodrigues, M., & Rocha, N. P. (2020). Mobile apps to
quantify aspects of physical activity: A systematic review on its reliability and validity.
Journal of Medical Systems, 44(2), 51.

Suppasilp Kullajitjuewong. (2013). LINE-Communicating format on the creativity of
Smartphone: Benefits and limits of application. Executive Journal, 33(4), 42-54.

Susanna Maneenithiveth. (2020). Effect of a social-network-based self-care program on
health literacy and outcomes among personnel at risk of metabolic syndrome. The
Journal of Public Health, 50(1), 47-60.

Thaipradit, K., & Treeratanaporn, T. (2016). Social commerce: The comparative selective
different characteristics among Facebook, LINE, and Instagram. Executive Journal,
36(2), 24-38.

Thurnheer, S. E., Gravestock, I., Pichierri, G., Steurer, J., & Burgstaller, J. M. (2018). Benefits of
mobile apps in pain management: systematic review. JMIR mHealth and uHealth,
6(10), e11231.

Ventola, C. L. (2014). Mobile devices and apps for health care professionals: uses and
benefits. Peer-Reviewed Journal for Formulary Management, 39(5), 356-364.

Yaacob, N. A., Mohamad Marzuki, M. F., Yaacob, N. M., Ahmad, S. B., & Abu Hassan, M. R.
(2020). Effectiveness of the ColorApp mobile app for health education and
promotion for Colorectal cancer: Quasi-experimental study. JMIR Human Factors,
7(1), e15487. https://doi.org/10.2196/15487

Özbebek Tunç, A., & Aslan, P. (2019). Business management and communication
perspectives in industry 4.0. IGI Global.

Copyright Porn-p269u-n Prajaknate

ภาษาไทย

กระทรวงดิจทิ ัลเพื่อเศรษฐกจิ และสงั คม. (2562). รายงานผลการสำรวจพฤตกิ รรมผoูใชoอนิ เทอรเu น็ตในประเทศ
ไทย ป{ 2561. สำนกั ยทุ ธศาสตรp สำนกั งานพัฒนาธรุ กรรมทางอเิ ล็กทรอนิกสp (องคpการมหาชน)

กระทรวงดจิ ทิ ัลเพ่ือเศรษฐกจิ และสงั คม

กระทรวงดจิ ทิ ลั เพื่อเศรษฐกจิ และสงั คม. (2563). รายงานผลการสำรวจพฤตกิ รรมผใูo ชอo นิ เทอรเu นต็ ในประเทศ
ไทย ป{ 2562. สำนักยุทธศาสตรp สำนักงานพัฒนาธรุ กรรมทางอิเล็กทรอนิกสp กระทรวงดจิ ทิ ลั เพือ่
เศรษฐกจิ และสงั คม.

จุฑารัตนp หลักทรพั ย,p และ รุจริ า ดวงสงคp (2560). ผลของโปรแกรมสขุ ศกึ ษารวV มกบั การใชY
แอพพลเิ คช่นั LINE เพอ่ื พฒั นาพฤติกรรมในการปอK งกันการต้ังครรภใp นนักเรยี นหญิง ช้นั มัธยมศกึ ษาป±
ท่ี 2 โรงเรยี นแหVงหนง่ึ ในจงั หวัดขอนแกนV . วารสารสุขศกึ ษา, ปท± ี่ 40 เลมV ท่ี 2 กรกฎาคม-ธนั วาคม
2560.

ธนั ยธรณp สุวรรณหงษ,p อมฤตา ฤทธิภกั ดี, และพชั รพงษp ตรวี ริ ยิ านุภาพ. (2562). โปรแกรมประยุกตบp นมอื ถือ
สำหรบั วางแผนดูแลสุขภาพของผสYู งู อาย.ุ วารสารวิทยาศาสตรแu ละเทคโนโลยีนายเรอื อากาศ, 15
(1), 79-87.

ประกายเพชร วนิ ยั ประเสรฐิ , และจิณพชิ ญpชา มะมม. (2561). การพฒั นาแอปพลเิ คชันชVวยคำนวนอาหารที่
จำเปนU ตอV วัน (NuTu-App) เพื่อสVงเสรมิ ภาวะโภชนาการในผปYู ^วยทม่ี แี ผลกดทบั . วารสาร
วทิ ยาศาสตรแu ละเทคโนโลย,ี 27(3), 485-498.

พัชรา เสถียรพักตร,p โสภาพนั ธp สอาด, และอคั รภา เก้อื สุวรรณ. (2563). ประสทิ ธผิ ลของการอบรมการดแู ล
ผสYู งู อายุ ติดเตยี งโดยใชสY อื่ แอปพลเิ คชนั บนมอื ถอื ตอV ระดบั ความรูคY วามเขYาใจของผYดู ูแล. วารสาร
พยาบาลกระทรวงสาธารณสขุ , 30(1),47-56.

ยวุ นชุ กุลาด,ี พชั รนิกานตp พงษธp นู, และ ชนิ าพฒั นp สกุลราศรีสวย. (2562). แอปพลิเคชันบนมอื ถือสำหรบั
ดแู ลผูYปว^ ย เบาหวานการศึกษาพฤติรรมในประเทศไทย. วารสารศรีปทุมปรทิ ัศนu ฉบบั วิทยาศาสตรu
และเทคโนโลย,ี 11(1), 7-22.

รชานนทp งวV นใจรัก, อรรถวิทยp สิงหศp าลาแดง, และอัญชลพี ร อิษฎากร. (2563). ผลของโปรแกรมการเรียน
รYูทันตสุขภาพแบบผสมผสานเพือ่ พฒั นาการรบั รปูY ระโยชนใp นการดูแลสุขภาพชอV งปากหญงิ ต้ังครรภpใน
ศนู ยpอยามัย ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือตอนลาV งของไทย. วารสารทนั ตาภิบาล, 31(1), 100-115.

รVงุ นภา อาระหงั . (2560). ผลของโปรแกรมการสงã เสริมความรอบรดูo าo นสุขภาพตอã พฤติกรรมการปçองกนั โรค
ความดันโลหติ สงู สาหรับกลมãุ เส่ียงโรคความดันโลหิตสงู ท่ีชุมชนแหãงหนึ่งในจงั หวัด
นครปฐม [พยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยครสิ เตยี น].

Copyright Porn-p270u-n Prajaknate