การสื่อสารสุขภาพในยุคดิจิทัล ทฤษฎี วิจัย และการปฏิบัติ

ส"วนท่ี 6 บทสรุป

เฟซบุ+ก (Facebook) เป7นสื่อสังคมที่ไดEรับความนิยมมากที่สุดในประเทศไทย จึงเป7นสื่อดิจิทัลที่ถูก
นำมาใชEเป7นเครื่องมือในการสื่อสารเพื่อเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมสุขภาพมากที่สุด เพราะคุEมค[า เขEาถึง
กลุม[ เป\าหมายเป7นจำนวนมากไดE และเป7นแหล[งขEอมูลเก่ียวกับสุขภาพ โดยฟง_ กช` ันการทำงานหลักท่ีโครงการ
รณรงค`สื่อสารสุขภาพสามารถใชEประโยชน`เพื่อการสื่อสารและการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมสุขภาพ ไดEแก[
เฟซบก+ุ แฟนเพจ (Facebook Fan Page) กลมุ[ เฟซบก+ุ (Facebook Group) และศูนยโ` ฆษณา (Ads Manager)

การสื่อสารสุขภาพผ[านเฟซบุ+ก (Facebook) มีเคล็ดลับสำคัญ ไดEแก[ การออกแบบเนื้อหาที่มุ[งเนEน
กล[มุ เป\าหมายเป7นศูนยก` ลาง การใชสE ือ่ แบบผสมผสาน และการโฆษณาผ[านเฟซบุ+ก (Facebook) สำหรับการ
ประเมินผลโปรแกรม กจิ กรรมแทรกแซง และโครงการรณรงคเ` พือ่ การสอื่ สารสุขภาพผ[านเฟซบกุ+ (Facebook)
มตี ัวช้ีวัดทส่ี ำคัญ ไดEแก[ ตวั ชีว้ ดั ความคุEมคา[ ซ่งึ เก่ยี วขEองกับการโฆษณาโครงการรณรงคเ` พื่อการสือ่ สารสุขภาพ
ผา[ นเฟซบ+ุก การวดั จากขอE มลู เชงิ ลึก (Insight) ดEวยการวเิ คราะหค` วามรEสู กึ เชิงบวกและเชงิ ลบของผEูใชEเฟซบุ+ก
และการวัดการมีส[วนร[วม (Engagement) ไดEแก[ การแสดงความคิดเห็น (Comment) การกดถูกใจ (Likes)
และการแชร` (Share)

Copyright Porn-p185u-n Prajaknate

บรรณานุกรม

ภาษาอังกฤษ

Abram, C. (2012). Facebook for dummies. Wiley.

Akers, L., & Gordon, J. S. (2018). Using facebook for large-scale online randomized clinical
trial recruitment: effective advertising strategies. Journal of Medical Internet
Research, 20(11), e290.

Anderson, P. (2016). Web 2.0 and beyond: principles and technologies. CRC Press.

Andrade, E. L., Evans, W. D., Barrett, N., Edberg, M. C., & Cleary, S. D. (2018). Strategies to
Increase Latino Immigrant youth engagement in health promotion using social media:
mixed-methods study. JMIR Public Health Surveill, 4(4), e71.
https://doi.org/10.2196/publichealth.9332

Bold, K. W., Hanrahan, T. H., O'Malley, S. S., & Fucito, L. M. (2016). Exploring the utility of
web-based social media advertising to recruit adult heavy-drinking smokers for
treatment. Journal of Medical Internet Research, 18(5), e107.

Cavallo, D. N., Sisneros, J. A., Ronay, A. A., Robbins, C. L., Jilcott Pitts, S. B., Keyserling, T. C.,
Ni, A., Morrow, J., Vu, M. B., Johnston, L. F., & Samuel-Hodge, C. D. (2016). Assessing
the feasibility of a web-based weight loss intervention for low-income women of
reproductive age: A pilot study. JMIR Research Protocols, 5(1), e30.
https://doi.org/10.2196/resprot.4865

Chan, W. S. Y., & Leung, A. Y. M. (2020). Facebook as a novel tool for continuous professional
education on dementia: Pilot randomized controlled trial. Journal of Medical
Internet Research, 22(6), e16772. https://doi.org/10.2196/16772

Chapman, A. L., Lei, M., & Greenhow, C. (2018). Social network applications for education:
The case of college connect. Springer International Publishing.

Choi, I., Milne, D. N., Glozier, N., Peters, D., Harvey, S. B., & Calvo, R. A. (2017). Using different
Facebook advertisements to recruit men for an online mental health study:
engagement and selection bias. Internet Interventions, 8, 27-34.

Copyright Porn-p186u-n Prajaknate

Chou, W.-y. S., Prestin, A., Lyons, C., & Wen, K.-y. (2013). Web 2.0 for health promotion:
reviewing the current evidence. American Journal of Public Health, 103(1), e9-e18.
https://doi.org/10.2105/AJPH.2012.301071

Chou, W.-y. S., Trivedi, N., Peterson, E., Gaysynsky, A., Krakow, M., & Vraga, E. (2020). How do
social media users process cancer prevention messages on Facebook? An eye-
tracking study. Patient Education and Counseling, 103(6), 1161-1167.
doi:https://doi.org/10.1016/j.pec.2020.01.013

Cowie, J. M., & Gurney, M. E. (2018). The use of Facebook advertising to recruit healthy
elderly people for a clinical trial: baseline metrics. JMIR Research Protocols, 7(1), e20.

Doorley, J., & Garcia, H. F. (2020). Reputation management: The key to successful public
relations and corporate communication. Taylor & Francis.

Facebook for Business. (2020). Facebook ads manager. Facebook.
https://www.facebook.com/business/tools/ads-manager

Ferrer, D. A., & Ellis, R. (2017). A review of physical activity interventions delivered via
Facebook. Journal of Physical Activity and Health, 14(10), 823-833.

Flores, L. (2013). How to measure digital marketing: Metrics for assessing impact and
designing success. Palgrave Macmillan UK.

Grow, A., Perrotta, D., Del Fava, E., Cimentada, J., Rampazzo, F., Gil-Clavel, S., & Zagheni, E.
(2020, May 30). Addressing public health emergencies via Facebook surveys:
Advantages, challenges, and practical considerations.
https://doi.org/10.31235/osf.io/ez9pb

Haigh, P. (2010). Social network websites: Their benefits and risks [eBook]. Optimus
Education eBooks.

Hawkins, J. (2019). Facebook fanpage profits: Learn how to drive traffic to And monetize
your Facebook fan page. Scribl.

Haydon, J. (2014). Facebook marketing For dummies. Wiley.

Healy, S., & Marchand, G. (2020). The feasibility of Project CHASE: A Facebook-delivered,
parent-mediated physical activity intervention for children with Autism. International
Journal of Disability, Development and Education, 67(2), 225-242.

Copyright Porn-p187u-n Prajaknate

Hootsuite. (2020). Digital 2020 global statshot report [eBook edition]. Hootsuite.

https://wearesocial.com/digital-2020

Jones, R., Lacroix, L. J., & Porcher, E. (2017). Facebook advertising to recruit young, urban
women into an HIV prevention clinical trial. AIDS and Behavior, 21(11), 3141-3153.

Kaschny, M., & Nolden, M. (2018). Innovation and transformation: Basics, implementation
and optimization. Springer International Publishing.

Kite, J., Foley, B. C., Grunseit, A. C., & Freeman, B. (2016). Please like me: Facebook and
public health communication. PloS One, 11(9), e0162765.

Klassen, K. M., Borleis, E. S., Brennan, L., Reid, M., McCaffrey, T. A., & Lim, M. S. C. (2018).
What people “Like”: Analysis of social media strategies used by food industry brands,
lifestyle brands, and health promotion organizations on Facebook and Instagram.
Journal of Medical Internet Research, 20(6), e10227. https://doi.org/10.2196/10227

Kosinski, M., Matz, S. C., Gosling, S. D., Popov, V., & Stillwell, D. (2015). Facebook as a
research tool for the social sciences: Opportunities, challenges, ethical
considerations, and practical guidelines. American Psychologist, 70(6), 543.

Leyva, A., & Law, N. (2015). Facebook marketing for small business: Easy strategies to
engage your Facebook community. Callisto Media Inc.

Loft, L. H., Pedersen, E. A., Jacobsen, S. U., Søborg, B., & Bigaard, J. (2020). Using Facebook to
increase coverage of HPV vaccination among Danish girls: An assessment of a Danish
social media campaign. Vaccine, 38(31), 4901–4908.
https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2020.04.032

Lu, I. J. G. (2019). Help is just a click away: Social network sites and support for parents of
children with special needs. Vernon Art and Science Incorporated.

Mathos, M., Norman, C., & Kanter, B. (2012). 101 Social media tactics for nonprofits: A field
guide. Wiley.

Mejova, Y., Weber, I., & Fernandez-Luque, L. (2018). Online health monitoring using Facebook
advertisement audience estimates in the United States: Evaluation study. JMIR Public
Health Surveillance, 4(1), e30. https://doi.org/10.2196/publichealth.7217

Copyright Porn-p188u-n Prajaknate

Mendoza, J. A., Baker, K. S., Moreno, M. A., Whitlock, K., Abbey-Lambertz, M., Waite, A.,
Colburn, T., & Chow, E. J. (2017). A fitbit and Facebook mHealth intervention for
promoting physical activity among adolescent and young adult childhood cancer
survivors: A pilot study. Pediatric Blood & Cancer, 64(12), e26660.

Mohammadi, E., Gregory, K. B., Thelwall, M., & Barahmand, N. (2020). Which health and
biomedical topics generate the most Facebook interest and the strongest citation
relationships? Information Processing & Management, 57(3), 102230.
https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.ipm.2020.102230

Mohanty, S., Leader, A. E., Gibeau, E., & Johnson, C. (2018). Using Facebook to reach
adolescents for human papillomavirus (HPV) vaccination. Vaccine, 36(40), 5955-5961.
https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2018.08.060

Moorhead, S. A., Hazlett, D. E., Harrison, L., Carroll, J. K., Irwin, A., & Hoving, C. (2013). A new
dimension of health care: Systematic review of the uses, benefits, and limitations of
social media for health communication [Review]. Journal of Medical Internet
Research, 15(4), e85. https://doi.org/10.2196/jmir.1933

Naslund, J. A., Aschbrenner, K. A., Marsch, L. A., & Bartels, S. J. (2016). Feasibility and
acceptability of Facebook for health promotion among people with serious mental
illness. Digital Health, https://doi.org/10.1177/2055207616654822

Neiger, B. L., Thackeray, R., Van Wagenen, S. A., Hanson, C. L., West, J. H., Barnes, M. D., &
Fagen, M. C. (2012). Use of social media in health promotion: Purposes, key
performance indicators, and evaluation metrics. Health Promotion Practice, 13(2),
159-164. https://doi.org/10.1177/1524839911433467

Obamiro, K., West, S., & Lee, S. (2020). Like, comment, tag, share: Facebook interactions in
health research. International Journal of Medical Informatics, 137, 104097.
https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.ijmedinf.2020.104097

Oesterle, S., Epstein, M., Haggerty, K. P., & Moreno, M. A. (2018). Using Facebook to recruit
parents to participate in a family program to prevent teen drug use. Prevention
Science, 19(4), 559-569. https://doi.org/10.1007/s11121-017-0844-7

Parackal, M., Parackal, S., Eusebius, S., & Mather, D. (2017). The use of Facebook advertising
for communicating public health messages: A campaign against drinking during

Copyright Porn-p189u-n Prajaknate

pregnancy in New Zealand. JMIR Public Health and Surveillance, 3(3), e49.
https://doi.org/10.2196/publichealth.7032

Park, B. K., Nahm, E.-S., & Rogers, V. E. (2016). Development of a teen-friendly health
education program on Facebook: Lessons learned. Journal of Pediatric Health Care,
30(3), 197-207. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.pedhc.2015.06.011

Pattanapongsa, T., Jiamjarasrangsi, W., Hanvoravongchai, P., & Pekthong, D. (2019).
Effectiveness of social media for weight reduction on overweight undergraduate
students in Thailand. Journal of Health Research, 34(2), 90-99.
https://doi.org/10.1108/JHR-03-2019-0044

Pedersen, E. R., & Kurz, J. (2016). Using Facebook for Health-related Research Study
Recruitment and Program Delivery. Current Opinion in Psychology, 9, 38-43.
https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2015.09.011

Pope, Z. C., Zeng, N., Zhang, R., Lee, H. Y., & Gao, Z. (2018). Effectiveness of combined
smartwatch and social media intervention on breast cancer survivor health
outcomes: a 10-week pilot randomized trial. Journal of Clinical Medicine, 7(6), 140.

Postolache, G., Carry, F., Lourenco, F., Ferreira, D., Oliveira, R., Girao, P. S., & Postolache, O.
(2018). Serious gams based on kinect and leap motion controller for upper limbs
physical rehabilitation. Springer International Publishing.

Ramo, D. E., Thrul, J., Delucchi, K. L., Ling, P. M., Hall, S. M., & Prochaska, J. J. (2015). The
Tobacco Status Project (TSP): Study protocol for a randomized controlled trial of a
Facebook smoking cessation intervention for young adults. BMC Public Health, 15(1),
897. https://doi.org/10.1186/s12889-015-2217-0

Schwinn, T., Hopkins, J., Schinke, S. P., & Liu, X. (2017). Using Facebook ads with traditional
paper mailings to recruit adolescent girls for a clinical trial. Addictive behaviors, 65,
207-213.

Sendall, M. C., McCosker, L. K., Crane, P., Rowland, B., Fleming, M., & Biggs, H. C. (2018). Using
Facebook for health promotion in "Hard-to-Reach" truck drivers: Qualitative analysis.
Journal of Medical Internet Research, 20(11), e286-e286.
https://doi.org/10.2196/jmir.9689

Copyright Porn-p190u-n Prajaknate

Shaver, L. G., Khawer, A., Yi, Y., Aubrey-Bassler, K., Etchegary, H., Roebothan, B., Asghari, S., &
Wang, P. P. (2019). Using Facebook advertising to recruit representative samples:
Feasibility assessment of a cross-sectional survey. Journal of Medical Internet
Research, 21(8), e14021. https://doi.org/10.2196/14021

Skellie. (2011). Successful Facebook marketing. Rockable Press.

Strekalova, Y. A. (2017). Health risk information engagement and amplification on social
media: News about an emerging pandemic on Facebook. Health Education &
Behavior, 44(2), 332-339.

Sudol, T., & Mladjenovic, P. (2019). Affiliate marketing for dummies. Wiley.

Tsai, W., Zavala, D., & Gomez, S. (2019). Using the Facebook advertisement platform to
recruit Chinese, Korean, and Latino cancer survivors for psychosocial Research: Web-
based survey study. Journal of Medical Internet Research, 21(1), e11571.
https://doi.org/10.2196/11571

Tuten, T. L., & Solomon, M. R. (2017). Social media marketing. SAGE Publications.

Wagner, R. (2011). Building Facebook applications for dummies. Wiley.

Watkins, D. C., Allen, J. O., Goodwill, J. R., & Noel, B. (2017). Strengths and weaknesses of the
young black men, masculinities, and mental health (YBMen) Facebook project.
American Journal of Orthopsychiatry, 87(4), 392.

Wiyeh, A. B., Cooper, S., Jaca, A., Mavundza, E., Ndwandwe, D., & Wiysonge, C. S. (2019).
Social media and HPV vaccination: Unsolicited public comments on a Facebook post
by the Western Cape Department of Health provide insights into determinants of
vaccine hesitancy in South Africa. Vaccine, 37(43), 6317-6323.
https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2019.09.019

Young, L. E., Fujimoto, K., & Schneider, J. A. (2018). HIV prevention and sex behaviors as
organizing mechanisms in a Facebook group affiliation network among young black
men who have sex with men. AIDS and Behavior, 22(10), 3324-3334.

ภาษาไทย

ชชั วาลย` เพ็ชรกอง, และพรรณี บัญชรหัตถกจิ . (2562). ผลของโปรแกรมสง[ เสรมิ ความรอบรดEู าE นสุขภาพรว[ มกบั
การใชสE ่อื สังคมออนไลนต` อ[ พฤตกิ รรมการป\องกนั โรคอวE นในนักเรยี นช้ันมธั ยมศึกษาป´ท่ี 2 ทมี่ ภี าวะ
นำ้ หนกั เกนิ . วารสารสขุ ศกึ ษา, 42(2), 23-32.

Copyright Porn-p191u-n Prajaknate

BesideYou. (2019). Home [Screenshot]. คณะนิเทศศาสตร`และนวัตกรรมการจดั การ
สถาบนั บณั ฑติ พัฒนบรหิ ารศาสตร.`
https://www.facebook.com/Besideyouu/?modal=admin_todo_tour

ประภาภรณ` หลังปเู ต+ะ, นัจญม` ะฮ` เลิศอรยิ ะพงษ`กุล, ตักวา จนิ ารง, และฮาซานะห` ไพเราะ. (2563). การ
ปอ\ งกนั การ ตั้งครรภใ` นวยั รุ[นโดยใชหE ลกั การศาสนาอสิ ลามผ[านสอื่ ออนไลน.` วารสารวจิ ัยสาธารณสุข
ศาสตรm มหาวทิ ยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี, 9(1), 74-82.

พรพรรณ ประจกั ษเ` นตร. (2562). ประสิทธผิ ลของขEอความในกลุ[มเฟซบกุ+ เพอ่ื ลดพฤติกรรมเนอื ยน่ิงจากการใชE
เวลา หนEาจอในกล[ุมคนทำงาน. วารสารนกั บรหิ าร, 39(2), 20-37.

พิมลวรรณ สดุ ชารี, และ รุจริ า ดวงสงค`. (2562). ผลของโปรแกรมการปอ\ งกนั การดม่ื เครอื่ งดม่ื แอลกอฮอลโ` ดย
การ ประยุกตใ` ชคE วามรอบรEดู Eานสขุ ภาพรว[ มกบั การส่อื สารดวE ย “Facebook” ในนักเรยี นระดับ
ประถมศกึ ษา. วารสารวจิ ัยสาธารณสุขศาสตรm มหาวิทยาลัยขอนแกนz , 12(3), 81-91.

ภทั รสดุ า รอดอนั , พยงค` เทพอกั ษร, นมิ านรตี ชยู ัง, และ ภัทราภรณ` เตง็ โรจนน` ภาพร. (2562). ผลของ
โปรแกรมทันตสุขศึกษาผ[านส่ือเฟซบก+ุ ต[อความรูE การรบั รคEู วามสามารถของตนเอง และการปฏิบตั ิ
ดแู ลทันตสขุ ภาพ ของนักเรียนชน้ั มธั ยมศึกษาตอนตนE โรงเรยี นเทศบาล 1 สงั ขวทิ ย` จงั หวัดตรงั .
วารสารสาธารณสขุ และวิทยาศาสตรสm ขุ ภาพ, 2(1), 26-38.

รตนดา อาจวิชัย, วิมล เขตตะ, และ เกยี รติศักดิ์ ออ[ นตามา. (2562). ผลการใชสE ่ือใหมแ[ บบ Digital
Content ท่มี ีตอ[ พฤตกิ รรมการเป≥ดรบั สารของวัยรน[ุ ไทยต[อสือ่ สารสุขภาพผา[ นสอื่ สงั คมออนไลน.`
วารสารวิชาการการจดั การเทคโนโลยีสารสนเทศและนวัตกรรม, 6(1), 213-222.

ศูนยช` [วยเหลอื เฟซบ+ุก. (2020). บทบาทและหนÅาที่แตzละประเภทในเพจคืออะไร. Facebook.
https://www.facebook.com/help/

ศนู ยโ` ฆษณาเฟซบกุ+ . (มปป). การวิเคราะหกm ลมzุ เปáาหมายเชิงลกึ [Screenshot]. เฟซบุก+ .
https://www.facebook.com/business/tools/ads-manager

Copyright Porn-p192u-n Prajaknate

บทท่ี

9

การสอ่ื สารสุขภาพผา" นทวิตเตอรB
(Twitter)

สว[ นท่ี 1 ของบทนี้อธิบายความสำคัญของทวิตเตอร` (Twitter) ตอ[ การสื่อสารสขุ ภาพ ส[วนท่ี 2 อธบิ าย
คณุ ลกั ษณะของทวิตเตอร` (Twitter) และฟง_ ก`ชนั การทำงานทมี่ ีประโยชนต` [อการสอื่ สารสขุ ภาพ สว[ นที่ 3 แสดง
เคล็ดลับการสือ่ สารสุขภาพผ[านทวิตเตอร` (Twitter) ส[วนที่ 4 อธิบายกลุ[มเป\าหมายของการสื่อสารผ[านทวิต
เตอร` (Twitter) ส[วนท่ี 5 นำเสนอตวั ชว้ี ัดและการประเมนิ ผลการสื่อสารสุขภาพผา[ นทวิตเตอร` (Twitter) ส[วน
ที่ 6 ยกตัวอย[างกรณีศึกษาการสื่อสารสุขภาพผ[านทวิตเตอร` (Twitter) การกำหนดกลุ[มเป\าหมายและการ
ประเมนิ สว[ นท่ี 7 คือ บทสรุป

Copyright Porn-p193u-n Prajaknate

ส"วนท่ี 1 ความสำคัญของทวติ เตอรB (Twitter) ตอ" การสอ่ื สารสุขภาพ

ทวิตเตอร` (Twitter) เป7นหนง่ึ ในสือ่ สังคมทีม่ ผี ใEู ชEมากเปน7 อันดับที่ 13 ของโลก สามารถเขEาถึงผEูใชEท่ัว
โลกไดE 339 ลEานคน และในประเทศไทยไดEประมาณ 6 ลEานกว[าคน (Hootsuite, 2020) อย[างไรก็ตามทวติ
เตอร` (Twitter) เปน7 สอื่ สังคมทนี่ ักวจิ ยั นักวิชาการ และนักสอ่ื สารสุขภาพนำมาใชEเปน7 เครือ่ งมือในการส่ือสาร
เพื่อเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมสุขภาพมากที่สุดเป7นลำดับที่ 2 รองลงมาจากเฟซบุ+ก (Facebook) (Chan &
Leung, 2018; Moorhead et al., 2013)

ทวิตเตอร` (Twitter) จึงเป7นเคร่อื งมอื สำคญั สำหรับของโครงการรณรงคใ` นการสอ่ื สารเพื่อเปลีย่ นแปลง
พฤติกรรมสุขภาพ เช[น การมีวิถชี ีวิตและโภชนาการที่ดี (Chung et al., 2017; Coccia et al., 2020) ความ
เท[าเทียมกันดEานสุขภาพ (Welch et al., 2016) การรูEเท[าทันดEานสุขภาพ (Chapman, 2017) การป\องกัน
โรคมะเรง็ (Xu et al., 2016) การป\องกันโรคเบาหวาน และโรคอEวน (Karami et al., 2018) เปน7 ตนE

จากการทบทวนวรรณกรรมจากงานวิจัยดEานสุขภาพเกี่ยวกับทวิตเตอร` (Twitter) สามารถจำแนก
ประโยชน`ของทวิตเตอร` (Twitter) ต[อการสื่อสารสุขภาพ ดังนี้

¿แหล"งขRอมูลสขุ ภาพขนาดใหญ"ท่ีอยู"ในกระแสสงั คม ทวิตเตอร` (Twitter) เปน7 แหลง[ ขอE มูลสุขภาพ
ขนาดใหญ[ที่สำคัญของนักสื่อสารสุขภาพ นักวิจัย และนักวิชาการ เพราะเนื้อหาที่กระจายอยู[ในทวิตเตอร`
(Twitter) อยู[ในกระแสสงั คม (Real-Time) ผูใE ชEทกุ คนสามารถเขาE ถงึ และเขEาถงึ ไดEง[าย ในแต[ละวันมีขEอมูลอย[ู
ในทวิตเตอรม` ากกว[า 500 ลEานทวีต (Tweet) (Sinnenberg et al., 2017)

¿ช"องทางการสื่อสารเพื่อชักชวนผูRเขRาร"วมการวิจัย ทวิตเตอร` (Twitter) เปรียบเสมือนเครือขา[ ย
สังคมจึงมลี ักษณะการปฏิสัมพันธ`แบบเชื่อมโยงท่ีช[วยใหEนกั สื่อสารและนักวิจัยสุขภาพสามารถเชิญชวนผEูใชE
ทวิตเตอร` (Twitter) เขEามามีส[วนร[วมในกิจกรรมแทรกแซงรวมถึงงานวิจัยไดEภายในระยะเวลาอันรวดเร็ว
(Wasilewski et al., 2019) และสามารถเขาE ถึงประชากรเฉพาะกล[มุ ไดE เช[น กลุ[มผปEู ∂วยทีร่ อดชีวติ จากการเปน7
โรคมะเรง็ (Keaver et al., 2019)

¿ช"องทางการสื่อสารในการขับเคลื่อนสังคม (Social Movement) ดRานสุขภาพ ฟ_งก`ชันการ
ทำงานแฮชแท็ก (Hashtag) ของทวิตเตอร` (Twitter) เป7นเครื่องมือสำคัญในการขับเคลื่อนสังคม สามารถ
กระจายข[าวสาร สรEางความสนใจ และการมีส[วนร[วมในโครงการรณรงค`เพื่อสุขภาพไดEภายในระยะเวลา
อันรวดเร็ว และกระจายไปยังผใูE ชEทวติ เตอร` (Twitter) เป7นจำนวนมาก ตัวอยา[ งเชน[ โครงการรณรงคเ` กีย่ วการ
ป\องกันมะเรง็ ในลำไสEใหญ[ ดำเนนิ การส่ือสารผ[านทวติ เตอร` (Twitter) ดEวยการใหEขEอมูลเก่ยี วกับวิจัย แนวคิด
และงานวิจัยที่ตีพมิ พ`เก่ยี วกบั โรคมะเร็งลำไสใE หญ[ พรอE มท้ังติด #colorectalsurgery ประสบความสำเร็จดEวย
การสราE งความสนใจแก[ผใEู ชทE วติ เตอร` (Twitter) ทำใหมE กี ารแชร`ต[อมากกว[า 8,200 ทวตี (Tweets) และมีการ
แสดงผล (Impression) มากกวา[ 25 ลEานครั้ง (Logghe et al., 2016)

Copyright Porn-p194u-n Prajaknate

¿เครือข"ายผูRใหRบริการดRานสุขภาพ นักวิจัยและนักสื่อสารสุขภาพ ทวิตเตอร` (Twitter) เป7น
ช[องทางที่แพทย`และนักวิจัยแบ[งป_นขEอมูลดEานสุขภาพ เช[น การรักษาโรค ป_ญหาทางคลินิกที่ตEองแกEไข
กรณีศึกษาเกี่ยวกับโรคและการรักษา ขEอมูลเกี่ยวกับโรคและโรคระบาด จึงกลายเป7นชุมชนขนาดใหญ[ที่
ยกระดับการรักษาสุขภาพ ทเ่ี ออ้ื ใหEเกิดการประสานความร[วมมือ ตลอดจนเช่ือมต[อระหว[างนกั วจิ ยั นกั วิชาการ
และนักส่อื สารสุขภาพ (Pershad et al., 2018)

¿ชอ" งทางเฝcาระวงั สถานการณดB าR นสขุ ภาพ เนื่องจากผEูใชทE วิตเตอร` (Twitter) แบง[ ปน_ ขอE มูลที่อย[ใู น
กระแสสังคมจึงเป7นเคร่ืองมือที่ดีในการเฝ\าระวัง (Surveillance) สถานการณ`ดEานสุขภาพ ดังน้ันนักสื่อสาร
สุขภาพสามารถคาดการณส` ถานการณ`ดEานสุขภาพไดลE ว[ งหนาE จากการวิเคราะห`ขอE มูลผ[านบัญชีผใEู ชขE องบคุ คล
ทว่ั ไป บญั ชีผใEู ชEของสำนักข[าว และบญั ชผี ใEู ชEขององคก` รดEานสุขภาพในทวติ เตอร` (Twitter) (Dai et al., 2017;
Jordan et al., 2019; Khan et al., 2018; Rodríguez-Martínez & Garzón-Alfonso, 2018) ยกตัวอย[าง
เช[น หากใส[คำว[า #covid-19 ลงไปในทวิตเตอร` (Twitter) จะปรากฏขEอมูลเกี่ยวกับโรคโควิด-19 จากสำนัก
ขา[ วและกระทรวงสาธารณสขุ ในประเทศไทย
ภาพที่ 1
แสดงเนอ้ื หาเกย่ี วกับโรคโควดิ -19 ทป่ี รากฏอยูzในทวิตเตอรm

หมายเหตุ. ทมี่ า: (Twittera, 2020)

Copyright Porn-p195u-n Prajaknate

ส"วนที่ 2 คุณลักษณะของทวติ เตอรB (Twitter)

ทวิตเตอร` (Twitter) คอื สือ่ ดิจิทลั ท่มี ีลักษณะแบง[ ป_น (Shared Media) เปน7 เครือ่ งมอื สื่อสารที่เออื้ ใหE
องค`กรแบง[ ปน_ ขEอมลู ดังนนั้ จึงสามารถแพร[กระจายเน้อื หาและสราE งประสบการณแ` ก[กล[ุมเป\าหมายไดE และเป7น
ช[องทางทปี่ ระสานความรว[ มมือกบั เจEาของบัญชผี ใEู ชทE วติ เตอร` (Twitter) ท่ีเปน7 บคุ คลทีม่ ีชอ่ื เสียงไดE (Doorley
& Garcia, 2020)

ทวิตเตอร` (Twitter) มีลักษณะเป7นบล็อกจิ๋ว (Microblogging Sites) ซึ่งเป7นพื้นที่สังคมประเภท
ตีพิมพ` (Social Publishing) จึงเป7นช[องทางสำหรับการผลิตและสรEางสรรค`เนื้อหาที่เป≥ดโอกาสใหEผูEใชEเปน7
ผผEู ลิตและสราE งสรรคเ` นือ้ หาดEวยตนเอง (User-Generated Content) โดยมีจุดม[ุงเนEนเพื่อการแบ[งป_นความรูE
(Knowledge Sharing) ดังนั้นในการผลิตเนื้อหาจึงไม[จำกัดเฉพาะสื่อมวลชนและนักข[าว (Tuten &
Solomon, 2017) ทวิตเตอร` (Twitter) มีองค`ประกอบพื้นฐานและฟ_งก`ชนั การทำงาน ไดEแก[ (Fitton et al.,
2014)

บRาน (Home) คือ หนEาเพจหลกั ของทวิตเตอร` (Twitter) ที่เปรียบเสมอื นไทม`ไลน` (Timeline) และ
แสดงความเคลอ่ื นไหวของสมาชกิ บนทวิตเตอร`ทเ่ี จาE ของบัญชผี ใูE ชEกดติดตาม (Follow)

บัญชีผูRใชR (Profile) คือ หนEาเพจบนทวิตเตอร` (Twitter) ที่แสดงบญั ชีผูEใชE ที่สมาชิกทุกคนสามารถ
เขEาถึงไดE

ประวตั ิ (Bio) คือ แถบบาร`ที่เจาE ของบัญชผี ูEใชทE วิตเตอร` (Twitter) สามารถอธิบายเกยี่ วกับตนเองไดE
ภายใน 160 คำ

ผตูR ิดตาม (Follower) คือ ฟง_ ก`ชันการทำงานบนทวติ เตอร` (Twitter) ทรี่ ะบถุ ึงสมาชกิ ทก่ี ำลงั ติดตาม
และมองเหน็ ความเคลือ่ นไหวของเจEาของบัญชีผใูE ชE

ทวีต (Tweet) คือ ฟ_งก`ชันการทำงานที่เอื้อใหEเจEาของบัญชีผูEใชEพิมพ`คำหรือประโยคที่มีความยาว
280 ตัวอกั ษร เพ่อื แสดงความคิดเห็น แบ[งปน_ ขEอมูล ควบคไ[ู ปกับลงิ ก`ท่ีเชือ่ มโยงส[ูส่อื สงั คมประเภทอ่ืน ฟ_งค`ชัน
การทำงานทวตี (Tweet) สามารถแบ[งปน_ ภาพและวิดีโอไดE

@ตอบ (@Reply) คือ การตอบกลบั ทวีต (Tweet) ของเจEาของบญั ชีผEูใชทE [านอนื่

รีทวีต (Retweet) คือ การแบ[งป_นทวีต (Tweet) ของสมาชิกทวิตเตอร` (Twitter) คนอื่น โดยยัง
สามารถใหเE ครดติ หรอื อาE งถึงผูEใชอE กี คนไดE

แฮชแท็ก (Hashtag) คือ คำ กลุ[มคำ ชุดของตัวอักษรที่ต[อจาก สัญลักษณ` # เมื่อสมาชิกทวติ เตอร`
(Twitter) พิมพ`คำตอ[ จากสัญลกั ษณ` # จะถูกสรEางเป7นไฮเปอรล` ิงก` (Hyperlink) ไปยังที่คEนหาขEอมูลชองทวิต

Copyright Porn-p196u-n Prajaknate

เตอร` (Twitter) ฟ_งก`ชันนี้จะรวมทวตี (Tweets) ของผูEใชEทวิตเตอร` (Twitter) ที่มีแฮชแท็ก (Hashtag) แบบ
เดยี วกนั ไวEดวE ยกนั จึงกลายเปน7 เคร่ืองมอื ในการคนE หาท่สี ำคัญ

องค`ประกอบของทวิตเตอร` (Twitter) ที่ถูกนำมาใชEประโยชนใ` นการสื่อสารสุขภาพ ไดEแก[ แฮชแท็ก
(Hashtag) ทวีต (Tweet) @ตอบ (@Reply) และรีทวตี (Retweet) (ดูตารางท่ี 1) เพราะฟง_ ก`ชนั ทง้ั หมดน้ีช[วย
ใหEนกั สอื่ สารสขุ ภาพเขาE ใจประเด็นสขุ ภาพทผี่ ใูE ชทE วิตเตอร` (Twitter) ตอE งการส่อื สาร และเขEาใจความรูEเก่ยี วกบั
สขุ ภาพทแี่ บ[งป_นในทวิตเตอร` (Twitter) (Xu et al., 2015)
ภาพท่ี 2
แสดงฟçงกชm ันการทำงานบนทวิตเตอรm (Twitter)

หมายเหต.ุ ทีม่ า: (Twitterb, 2020)

Copyright Porn-p197u-n Prajaknate

สว" นที่ 3 เคลด็ ลับการสอ่ื สารสขุ ภาพผา" นทวิตเตอรB (Twitter)

การสื่อสารสขุ ภาพผ[านทวิตเตอร` (Twitter) คอ[ นขEางทาE ทาย เน่ืองจากนักสอื่ สารสุขภาพตอE งออกแบบ
“สาร” สำหรบั ใชEในการรณรงคโ` ดยมีขEอจำกดั ของความยาวตามฟง_ ก`ชนั ทวีต (Tweet) ท่ีสามารถพมิ พ`คำหรือ
ประโยคไดEเพียง 280 ตัวอักษร ดังนั้นจึงจำเป7นตEองมีการออกแบบ “สาร” สำหรับการรณรงค`เพื่อใหEเขEาถึง
กลุ[มเป\าหมายไดEอย[างมีประสิทธิภาพ ซึ่งเนื้อหาบทนี้รวบรวมเคล็ดลับการสื่อสารสุขภาพผ[านทวิตเตอร`
(Twitter) จากโครงการรณรงค`และกิจกรรมแทรกแซงผ[านทวิตเตอร` (Twitter) ที่ประสบความสำเร็จในการ
เพิ่มความตระหนัก ความรูE หรือเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมสุขภาพของกลุ[มเป\าหมายที่เป7นผูEใชEทวิตเตอร`
(Twitter) ท้งั นี้เคลด็ ลับการออกแบบการสอื่ สารผ[านทวิตเตอร` (Twitter) แบ[งเปน7 2 ขEอ ไดEแก[ การออกแบบ
เนอ้ื หา และการสราE งจุดจูงใจ

เคลด็ ลับการออกแบบเนอื้ หา

การทวีต (Tweet) พรRอมภาพหรอื วดิ โี อ ฟ_งกช` นั ทวตี (Tweet) เป7นช[องทางในการเผยแพรข[ า[ วสาร
ดEานสุขภาพที่โครงการรณรงค`สามารถใหEคำแนะนำการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมสุขภาพแบบสั้นแก[
กลุ[มเป\าหมายไดE อย[างไรก็ตาม ขEอความอย[างเดียวอาจไม[สามารถดึงดูดใจกลุ[มเป\าหมาย ดังนั้น โครงการ
รณรงค`ควรใชEประโยชน`จากฟ_งก`ชันนี้ ดEวยการทวีต (Tweet) พรEอมภาพหรือวิดีโอที่เกี่ยวขEองกับการ
ปรับเปลีย่ นพฤติกรรมสุขภาพ เพื่อดึงดดู ใจและสรEางความน[าสนใจใหEแก[ “สาร” ของโครงการรณรงค` (Park
et al., 2016)

การใชRเว็บลิงกB (Weblinks) การทวีต (Tweet) ขEอความพรEอมทั้งใชEเว็บลิงก`เพื่อเชื่อมต[อไปยัง
เว็บไซต`ที่ใหขE Eอมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับการสือ่ สารสุขภาพ หรือการเชื่อมต[อไปยังรปู ภาพหรือวิดีโอซึ่งอย[ูในทวติ
เตอร` (Twitter) ทำใหEกลุ[มเป\าหมายไดรE ับขEอมลู เพม่ิ เติม และมีผลการวจิ ัยเชงิ ประจกั ษพ` สิ จู นว` [า กล[ุมเปา\ หมาย
มีแนวโนEมรีทวีต (Retweet) จากทวีต (Tweet) ที่มีเว็บลิงก`มากกว[าทวีต (Tweet) ที่ไม[มีเว็บลิงก` (Leek et
al., 2019)

การใชRแฮชแท็ก (Hashtags) แฮชแท็ก (Hashtag) เปน7 เครอื่ งมอื สำคญั ของทวิตเตอร` (Twitter) ทีใ่ ชE
สำหรับเผยแพร[ขEอมูลสุขภาพผ[านทวิตเตอร` (Twitter) เพราะการใชEแฮชแท็ก (Hashtag) ช[วยเพิ่ม
ประสิทธิภาพในการเขEาถึงบุคคลเป7นจำนวนมากไดEในเวลาอันรวดเร็ว ส[งผลใหEผูEใชEคนอื่นแชร`ต[อในเครือข[าย
สงั คม ซง่ึ จะนำมาสก[ู ารเพ่ิมการมสี ว[ นรว[ มในโครงการรณรงค` สรEางความสัมพันธ` และกระตEนุ ใหEกล[มุ เปา\ หมาย
ยกระดับดEานสุขภาพ (Park et al., 2016) นอกจากนี้ การทวีต (Tweet) ขEอความ พรEอมทั้งติดแฮชแท็ก
(Hashtags) ช[วยเพม่ิ อัตราการรีทวีต (Retweet) ประมาณรEอยละ 16 เพราะการตดิ แฮชแทก็ (Hashtags) ชว[ ย

Copyright Pornpun Prajaknate- 198 -

เป≥ดโอกาสใหEผูEใชEในเครือข[ายทวิตเตอร` (Twitter) ที่ไม[ใช[ผูEติดตามสามารถมองเห็นไดE ผ[านการคEนหาจาก
ฟง_ ก`ชันแฮชแท็ก (Hashtags) ท้งั น้โี ครงการรณรงคก` ารสอ่ื สารสุขภาพเป7นจำนวนมากใชแE ฮชแทก็ (Hashtags)
เพื่อขยายเครือข[ายไปยังผูEใชEทวิตเตอร` (Leek et al., 2019) ตัวอย[างเช[น โครงการวันสุขภาพโลกมี
#worldhealthday และ #just1bite ที่มีการทวีตมากกว[า 25,379 ครั้ง และมีจำนวนการเขEาถึง (Reach)
93,227,000 คน (Dumbrell & Steele, 2015)
ภาพท่ี 3
ตวั อยาz งการรีทวตี พรอÅ มภาพและเวบ็ ลงิ กmขององคmการอนามยั โลก

หมายเหต.ุ ท่ีมา: (World Health Organization, 2020).

Copyright Porn-p199u-n Prajaknate

เคลด็ ลับการสรRางจุดจงู ใจ

การใชจR ุดจูงใจ ทวตี (Tweets) ทใ่ี ชจE ดุ จงู ใจดาE นอารมณ`ส[งผลใหEเกิดการปฏสิ มั พันธ`สูง ตัวอย[างเช[น
โครงการ Man up ดำเนินการรณรงค`ผ[านทวิตเตอร` (Twitter) เพื่อสง[ เสรมิ และสือ่ สารการปอ\ งกนั การฆ[าตวั
ตายในกลม[ุ ผEชู าย มกี ารสง[ สารเชิงอารมณผ` [านการทวีต (Tweet) ท่เี นนE ยำ้ ใหEเหน็ ถงึ ความลำบากของการถูกตี
ตราว[ามีป_ญหาสุขภาพจิต ทวีต (Tweet) นี้ กระตุEนใหEผูEใชEทวิตเตอร` (Twitter) รEองไหE จนกระทั่งเป≥ดใจกับ
เพื่อนและครอบครัว (Schlichthorst et al., 2018) ทวีต (Tweets) ของโครงการรณรงค`เพื่อเปลี่ยนแปลง
พฤติกรรมสขุ ภาพท่สี อดแทรกความตลกส[งผลใหเE กิดการมสี ว[ นรว[ มสงู (Engagement) มากกว[าทวตี (Tweet)
ท่เี นEนการใหขE Eอมูลสขุ ภาพเพียงอย[างเดียว (Gough et al., 2017)

การใชบR คุ คลท่ีมชี อื่ เสียง ทวตี (Tweets) ของโครงการรณรงคเ` พ่ือเปล่ียนแปลงพฤตกิ รรมสุขภาพที่
อEางถึงหรือมีภาพบุคคลทม่ี ชี อ่ื เสยี ง สง[ ผลใหเE กดิ การแสดงผล (Impression) มากท่สี ุด (Gough et al., 2017)
เพราะบุคคลทมี่ ีช่อื เสียงมผี ตูE ดิ ตามเป7นจำนวนมาก จึงเพิ่มโอกาสการมองเห็นไดอE ย[างมปี ระสิทธภิ าพ

สว" นท่ี 4 กลม"ุ เปาc หมายของการสื่อสารผา" นทวิตเตอรB (Twitter)

หากพิจารณาตามช[วงอายุของกลุ[มประชากรที่ใชEทวิตเตอร` (Twitter) ทั่วโลก พบว[า กลุ[มที่มีอายุ
ระหวา[ ง 18-24 ป´ และกล[ุมทม่ี ีอายรุ ะหวา[ ง 25-34 ป´ มีบัญชีผEใู ชEทวิตเตอร` (Twitter) มากท่ีสุด รองลงมาไดแE ก[
กลุม[ ประชากรท่ีมอี ายรุ ะหวา[ ง 35-49 ป´ (Hootsuite, 2020)

หากพจิ ารณาขEอมูลช[วงอายขุ องผูEใชสE อื่ สังคมและทวติ เตอร` (Twitter) ในประเทศไทย พบว[า มีความ
สอดคลอE งกับแนวโนมE พฤติกรรมการใชEทวิตเตอรข` องประชากรทว่ั โลก โดยกล[มุ เจเนอเรชันทีเ่ ขEาใชEบัญชเี ฟซบก+ุ
(Facebook) ทวติ เตอร` (Twitter) และกูเกิล (Google) มากทสี่ ดุ ไดแE ก[ กล[ุมเจเนอเรชนั วาย อายุ 20-39 ป´ ท่ี
เกดิ ระหวา[ งป´ พ.ศ. 2524-2543 คดิ เป7นรEอยละ 90.4 รองลงมาไดแE ก[ กลม[ุ เจเนอเรชนั Z อายุ 19 ป´ ทเ่ี กิดในป´
พ.ศ. 2544 ขึ้นไป คิดเป7นรEอยละ 79.1 และกล[ุมเบบี้บูมเมอร` (Baby Boomer) อายุระหว[าง 56-73 ป´ ที่เกดิ
ระหวา[ ง พ.ศ. 2489-2507 เปน7 รอE ยละ 59.6 (กระทรวงดจิ ิทัลเพอ่ื เศรษฐกจิ และสงั คม, 2563)

Copyright Porn-p200u-n Prajaknate

อยา[ งไรก็ตาม เม่ือพิจารณาจำแนกเฉพาะผEูใชEทวิตเตอร` (Twitter) ในประเทศไทย พบวา[ เป7นผEูหญิง
และผูEชายในสัดส[วนใกลEเคียงกัน โดยกลุ[มอายุที่ใชEทวิตเตอร`มากที่สุด เรียงตามลำดับ (Marketingoops,
2563) ดังน้ี

ลำดับที่ 1 กลม[ุ อายุ 16-24 ป´ คิดเป7นรอE ยละ 40
ลำดับที่ 2 กลมุ[ อายุ 25-34 ป´ คดิ เป7นรอE ยละ 26
ลำดบั ท่ี 3 กลมุ[ อายุ 35-44 ป´ คดิ เปน7 รอE ยละ 19
ลำดบั ที่ 4 กลมุ[ อายุ 45-54 ป´ คดิ เป7นรอE ยละ 11
ลำดับที่ 5 กลม[ุ อายุ 55-64 ป´ คดิ เปน7 รอE ยละ 4
จากขEอมลู ดังกลา[ วแสดงใหเE หน็ วา[ หากกลม[ุ เป\าหมายของการเปล่ยี นแปลงพฤติกรรมสุขภาพเป7นเพศ
หญิงหรือชาย และมีอายุระหว[าง 16-24 ป´ สามารถเลือกใชทE วติ เตอร` (Twitter) เป7นเครื่องมอื ในการสื่อสาร
เพื่อการเปล่ยี นแปลงพฤตกิ รรมสุขภาพไดE

สว" นท่ี 5 ตัวช้ีวัดและการประเมินผลการส่ือสารสขุ ภาพผา" นทวติ เตอรB (Twitter)

การประเมินผลลัพธ`กิจกรรมแทรกแซงบนทวิตเตอร` (Twitter) มีวิธีการประเมินเหมือนกับเว็บไซต`
(Website) และเฟซบ+กุ (Facebook) ท่ีวดั ไดEจากองค`ประกอบ 4 ดาE น คือ (1) การใชงE าน (Usability) (2) การ
ประเมนิ ความเป7นไปไดE (Feasibility) (3) การประเมินการยอมรับ (Acceptability) (4) การประเมินความพงึ
พอใจ (Satisfaction) (Postolache et al., 2018) และการวัดผลลัพธ`ตามตัวแปรในทฤษฎี เช[น การ
เปลี่ยนแปลงพฤติกรรม ทัศนคติ การรับรูEความสามารถตนเอง การรับรูEความเสี่ยง และการรับรูEความรุนแรง
ของโรค เปน7 ตEน

อย[างไรก็ตาม การวัดผลการรณรงค`เพื่อการสื่อสารสุขภาพผ[านทวิตเตอร` (Twitter) มีตัวชี้วัดอื่นท่ี
แตกต[างจากเว็บไซต` (Website) และเฟซบุ+ก (Facebook) เพราะทวิตเตอร` (Twitter) มีกลไกการทำงานใน
แบบฉบับของตนเอง โดยหนังสือเล[มนี้ แบ[งเป7น 4 รูปแบบ คือ การเจริญเติบโต (Growth) การมีส[วนร[วม
(Engagement) ตEนทุนต[อการแสดงผล และขEอมูลเชิงลึก (Insight) (Johnson, 2020; Soboleva et al.,
2015)

Copyright Porn-p201u-n Prajaknate

¿การเจริญเติบโต (Growth) วัดจากจำนวนยอดผูEติดตามที่เพิ่มขึ้น (Number of Followers)
เพราะการมผี ตEู ิดตามเพม่ิ มากขึ้นสะทEอนใหEเห็นว[าโครงการรณรงคม` อี ทิ ธิพลต[อสงั คมเพม่ิ มากขน้ึ

¿การมีส"วนร"วม (Engagement) คือ ความน[าจะเป7นที่กลุ[มเป\าหมายมีส[วนร[วมในกิจกรรม เช[น
การแสดงความคิดเห็น (Comment) การแชร` (Share) การคลิก (Click) หากกลุ[มเป\าหมายมีส[วนร[วมในสอ่ื
สังคมแสดงวา[ เนือ้ หาท่ีโครงการรณรงค`เผยแพร[มีคณุ ภาพดี นา[ สนใจ มปี ระโยชน` ลึกซ้งึ และมีเอกลกั ษณ`

สำหรับทวติ เตอร` (Twitter) การมีส[วนรว[ มวัดไดจE ากจำนวนการคลิก การรที วตี (Retweet) การตอบ
กลบั (Reply) และจำนวนครั้งท่ีแฮชแทก็ ปรากฏ (Hashtag) (DIGIDAMIN, 2020) นอกจากน้กี ารมสี ว[ นร[วมใน
ทวิตเตอร` (Twitter) แบง[ เป7น 2 ประเภท (Engagement) (Johnson, 2020; Soboleva et al., 2015) ไดEแก[

(1) การมีส"วนร"วมของผูRติดตาม (Follower Engagement) วัดจากจำนวนครั้งที่ถูกรีทวีตโดย
บุคคลอื่น (Retweets by Others) เพราะแสดงใหEเห็นถึงการบอกต[อแบบปากต[อปากระหว[างผูEใชEทวิตเตอร`
(Twitter) ยิง่ มีจำนวนคร้งั ที่รที วีต (Retweet) มาก หมายความว[าโครงการสามารถแพร[กระจายไปไดไE กลมาก

(2) การมีส"วนร"วมกับเครือข"าย (Engagement with Network) วัดไดEจากจำนวนคนตอบกลับ
(Replying to Others) และจำนวนคนทกี่ ลา[ วถงึ (Mentions) ท่ีสะทอE นใหEเห็นว[ามกี ารแบ[งปน_ ขอE มลู ไปยงั ผใEู ชE
ในเครอื ข[ายทวติ เตอร` (Twitter)

¿ตนR ทุนตอ" การแสดงผล วัดจากคา[ เฉล่ียตนE ทุนต[อจำนวนครง้ั ที่โฆษณาแสดงผล 1,000 คร้งั ในทวิต
เตอร` (Twitter) คา[ นีแ้ สดงใหเE ห็นถงึ ความสามารถในการใชจE า[ ยงบประมาณโฆษณาบนทวติ เตอร` (Mathos et
al., 2012; Skellie, 2011)

¿ขRอมูลเชิงลึก (Insights) คือ การวัดการตอบสนองของกล[ุมเป\าหมายที่มีต[อทวิตเตอร` (Twitter)
ในรูปแบบการวิเคราะห`ความรูEสึก (Sentiment Analysis) ว[า กลุ[มเป\าหมายมีการทวีต (Tweet) รีทวีต
(Retweet) การตอบกลับ (Reply) เป7นเชิงบวกหรือเชิงลบ หากขEอความที่ปรากฏเป7นบวก แสดงว[า
กลุ[มเป\าหมายมีทัศนคติเชิงบวกต[อโครงการรณรงค` ในทางกลับกัน ถEาขEอความที่ปรากฏเป7นลบ แสดงว[า
กลุ[มเป\าหมายมที ัศนคติเชิงลบตอ[ โครงการรณรงค` (Neiger et al., 2012)

สว" นที่ 6 กรณีศึกษาการส่อื สารสุขภาพผ"านทวติ เตอรB (Twitter)

เนื้อหาบทนแ้ี บ[งการนำเสนอกรณศี ึกษาการสื่อสารสุขภาพผา[ นทวิตเตอร` (Twitter) เป7น 2 รูปแบบ
ไดแE ก[ (1) กจิ กรรมแทรกแซงเพือ่ การสอื่ สารสขุ ภาพผ[านทวิตเตอร` (Twitter) และ (2) โครงการรณรงคเ` พอ่ื การ
สื่อสารสุขภาพผา[ นทวิตเตอร` (Twitter) โดยที่กรณศี ึกษาทั้ง 2 มีความแตกต[างกัน ในมติ ิของขนาดโครงการ
ขนาดของประชากร การเลือกใชฟE ง_ ก`ชนั การทำงาน และวิธีการประเมนิ

Copyright Porn-p202u-n Prajaknate

กิจกรรมแทรกแซงเพอ่ื การสื่อสารสขุ ภาพแบบทวิตเตอรB (Twitter)

ทวิตเตอร` (Twitter) เปน7 สอ่ื ดจิ ทิ ลั ทนี่ กั ส่อื สารสขุ ภาพ นกั วจิ ัย และนักวชิ าการนำมาใชEเป7นเคร่ืองมือ
หลักในกิจกรรมแทรกแซงสำหรับการสื่อสารเพื่อเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมสุขภาพ เช[น การลดความอEวน การ
ปฏิบตั ิกิจกรรมทางกาย (Chung et al., 2017) การส[งเสรมิ โภชนาการ (Coccia et. al., 2020) และการสราE ง
ความตระหนักตอ[ การตรวจโรคตดิ ต[อทางเพศสัมพันธ` (Allen et al., 2020) เปน7 ตEน

สว[ นใหญ[กจิ กรรมแทรกแซงการสอ่ื สารสุขภาพผ[านทวติ เตอร` (Twitter) ถูกออกแบบโดยมีรากฐานมา
จากทฤษฎี ดังนั้น “สาร” ที่ใชEในการสื่อสารกับกลุ[มเป\าหมาย จึงเกี่ยวขEองกับทฤษฎี เช[น การใหEความรูE
เกยี่ วกบั ความรุนแรงของโรคและความเสี่ยงตอ[ การเป7นโรค ซง่ึ เปน7 ป_จจัยหลักของโมเดลความเชื่อดEานสุขภาพ
(Health Belief Model) สำหรบั ฟ_งก`ชันทใี่ ชสE ำหรับการสอื่ สารสุขภาพผ[านทวติ เตอร` (Twitter) ไดEแก[

AฟงÑ กชB นั ทวีต (Tweet) เป7นช[องทางสำหรบั การใหEความรEเู กี่ยวกบั การป\องกนั หรือแกEไขปญ_ หาโรค
Aการส"งขRอความโดยตรง (Direct Message) ผ[านกล[องขEอความ เพื่อกระตุนE ใหEเกดิ ปฏิสัมพนั ธ`
ระหว[างผูรE บั ผิดชอบโครงการและกลุม[ เป\าหมาย
การประเมินผลลัพธ`ในการจัดกิจกรรมแทรกแซงการสื่อสารสุขภาพผ[านทวิตเตอร` (Twitter) มี 3
รูปแบบ ไดEแก[
Aการประเมินผลลัพธ` 4 ดEาน ไดEแก[ การประเมินความเป7นไปไดE (Feasibility) การยอมรับ
(Acceptability) การใชE (Usability) และความพงึ พอใจ (Satisfaction)
Aการประเมินผลลัพธต` ามตัวแปรของทฤษฎที ีใ่ ชEออกแบบกจิ กรรมแทรกแซง
Aการประเมินตามตัวชี้วัดของทวิตเตอร` เช[น การมีส[วนร[วม (Engagement) และการแสดงผล
(Impression)

Copyright Porn-p203u-n Prajaknate

ตวั อย"างกิจกรรมแทรกแซงการส่ือสารสุขภาพผ"านทวิตเตอรB (Twitter)

Tweeting to Health
ความเปนÜ มาและความสำคญั ของปญÑ หา

กล[มุ วัยรนุ[ ระดบั มหาวทิ ยาลัยมคี วามเสย่ี งต[อการเป7นโรคอEวนและโรคเบาหวานค[อนขาE งสงู
เน่อื งจากมกี ารปฏบิ ัตกิ จิ กรรมทางกายท่ีตำ่ กวา[ มาตรฐานท่กี ำหนด และมแี นวโนEมรบั ประทานอาหารที่ไมม[ ี
ประโยชน`ต[อร[างกาย
กลุ"มเปาc หมาย

นกั ศึกษาระดับมหาวทิ ยาลยั อายรุ ะหว[าง 19-20 ป´ ทมี่ นี ำ้ หนกั เกนิ และใชทE วติ เตอร` (Twitter)
จำนวน 12 คน
กจิ กรรมแทรกแซง

กิจกรรมแทรกแซงผ[านทวิตเตอร` (Twitter) ระยะเวลา 2 เดือน โดยผูEรับผิดชอบโครงการทวีต
(Tweet) ช[วงก[อนเขEาเรียน ก[อนอาหาร และช[วงเย็น สำหรับเนื้อหาที่ทวีต (Tweet) ไดEแก[ การเพิ่มการ
ปฏิบัติกจิ กรรมทางกาย การเพิ่มการรับประทานผักและผลไมE การลดอาหารหวาน ทั้งนี้ “สาร” รณรงค`ท่ี
สง[ ผ[านทวตี (Tweet) มง[ุ เนEนใหEเกดิ การเปล่ยี นแปลงแบบคอ[ ยเปน7 ค[อยไป นอกจากนย้ี งั มกี ารทวีตพรอE มภาพ
(Tweet) อาหารทเี่ ปน7 ประโยชน`ตอ[ สุขภาพ รวมทั้งทวีต (Tweet) พรEอมลงิ ก` (Link) เช่อื มโยงไปยงั เว็บไซตท` ่ี
มีขอE มูลและขอE เสนอแนะเก่ียวกบั การมวี ถิ ีชวี ิตแบบสขุ ภาพดี

ผูEรับผิดชอบโครงการกระตุEนใหEกลุ[มผูEเขEาร[วมการทดลองตั้งคำถามที่ตนเองสงสัยผ[านทวิตเตอร`
(Twitter) เพอื่ ใหEเกดิ ปฏสิ ัมพนั ธ`และการมีสว[ นรว[ ม อีกทั้งยงั มีการกระตEุนดEวยการใหรE างวลั และการทEาทาย
ใหEกลุ[มผูEเขEาร[วมการทดลองสามารถบรรลุเป\าหมายไดEในแต[ละวัน ในการตรวจสอบและติดตามกลุ[ม
ผEูเขาE ร[วมกิจกรรมแทรกแซง ผูEรบั ผิดชอบโครงการแจกเครอื่ งมือสำหรบั ติดตามชือ่ Fitbit และลงชือ่ เขEาใชใE น
ทวิตเตอร` (Twitter) เพ่ือทจ่ี ะติดตามไดE
การประเมิน

กลุ[มผูเE ขEาร[วมการทดลองมีการปฏบิ ัติกิจกรรมทางกายเพมิ่ มากขน้ึ รEอยละ 92 ของกลมุ[ ผเูE ขาE ร[วม
การทดลอง สามารถเพิ่มการรบั ประทานผกั และผลไมEไดEสำเรจ็ รEอยละ 67 สามารถลดอาหารหวานไดE และ
กล[ุมเป\าหมายมรี ะดบั ความพงึ พอใจต[อ “Tweeting to Health” ในระดบั สงู

Copyright Porn-p204u-n Prajaknate

(สแกนสำหรับการอ[านบทความเพมิ่ เตมิ )
หมายเหต.ุ ท่ีมา: Chung, A. E., Skinner, A. C., Hasty, S. E., & Perrin, E. M. (2017). Tweeting to
health: a novel mHealth intervention using Fitbits and Twitter to foster healthy lifestyles.
Clinical Pediatrics, 56(1), 26-32.

Copyright Porn-p205u-n Prajaknate

ตารางที่ 1

ตัวอยา& งกิจกรรมแทรกแซงเพอ่ื การสือ่ สารสขุ ภาพผ&านทวติ เตอร; (Twitter)

การอ,างอิง ประเด็น ทฤษฎี กล=มุ เป?าหมายและจำนวน

สุขภาพ

Chung et การปฏิบตั ิ ไมDไดรF ะบุ นักศึกษาระดับมหาวิทยาลัย อายุ กิจกรรมแท

al., (2017) กจิ กรรม ระหวาD ง 19-20 ปR ทม่ี ีน้ำหนกั เกิน การสงD ขอF มลู

ทางกาย และใชFทวติ เตอร[ (Twitter) จำนวน การรบั ประท

12 คน การทวตี (Tw

Coccia et โภชนาการ โมเดลความเชอ่ื นกั ศึกษาระดบั มหาวทิ ยาลยั ทเ่ี ปนr กิจกรรมแท
al. (2020) ดFานสุขภาพ นักกีฬา อายุระหวDาง 18-24 ปR ระยะเวลา 6
(Health Belief จำนวน 50 คน ขอF มลู เตอื นเ
Model) @supernut
กลมDุ เปzาหมา
เพ่อื เพ่มิ การ

Allen et al., โรคติดตDอ โมเดลความเชื่อ ผFูหญิงอายุระหวDาง 18-26 ปR ที่มี กจิ กรรมแท
(2020) ทาง ดาF นสขุ ภาพ รายไดFต่ำในประเทศสหรฐั อเมริกา (Twitter) ท
เพศสัมพันธ[ (Health Belief จำนวน 50 คน และสารท่ีชกั
เชื้อเอชพีวี Model)

-

กิจกรรมแทรกแซง การประเมนิ

ทรกแซงผาD นทวิตเตอร[ระยะเวลา 2 เดอื น -การปฏบิ ัติกิจกรรมทางกาย
ลเก่ียวกบั การปฏบิ ัตกิ จิ กรรมทางกายและ -พฤติกรรมการรบั ประทานอาหาร
ทานอาหารผาD นทวติ เตอร[ และการตดิ ตาม -ความพึงพอใจตDอขอF ความในทวติ เตอร[ (Twitter)
weet)

ทรกแซงดาF นโภชนาการผDานทวิตเตอร[ -การวัดความเปrนไปไดF (Feasibility) ของการใชF
6 สปั ดาห[ ชอื่ @nutritweetion เพื่อสDง ทวติ เตอร[
เกีย่ วกบั โภชนาการทุกเชFา และ -ความรFเู ก่ยี วกบั โภชนาการ
tritweet สDงทวตี ที่ชDวยกระตFนุ ใหF -การรบั รFคู วามสามารถตนเอง
ายเกิดความตื่นตวั กระตFุนใหตF อบคำถาม -พฤติกรรมการรับประทานอาหาร
รมีสวD นรวD มกบั กลุDมเปาz หมาย

ทรกแซงแบบ 1 เดือนผDานทวติ เตอร[ -ความเปrนไปไดF (Feasibility) และการยอมรับ
ทีใ่ หFขอF มูลเกีย่ วกบั วัคซีนปอz งกันเชอื้ เอชพวี ี (Acceptability) การสDงขอF ความผDานทวิตเตอร[
กจงู ใหตF รวจมะเร็งปากมดลกู (Twitter)
-การวัดตวั แปรทเ่ี กี่ยวขFองกบั โมเดลความเชอื่ ดาF น
สุขภาพ (Health Belief Model) ไดแF กD ความรูF
เก่ยี วกบั เชื้อเอชพวี แี ละมะเร็งปากมดลูก การรบั รFู
ความเสย่ี งตDอการเปrนโรค การรับรFูความรุนแรง
การรบั รFูประโยชน[ และอปุ สรรค

206 -

โครงการรณรงคเ( พือ่ การสอื่ สารสขุ ภาพผา3 นทวิตเตอร( (Twitter)

องค)กรสขุ ภาพทั้งภาครฐั บาลและเอกชนใช>ประโยชนจ) ากทวติ เตอร) (Twitter) ใหเ> ปนO เครื่องมือหลกั ใน
การสื่อสารของโครงการรณรงคร) ะดับชาติและระดบั นานาชาติเพ่ือการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมสุขภาพในกลุWม
ประชากรวงกวา> ง (ดตู วั อยาW งจากตารางที่ 2)

โครงการสWวนใหญWไมWได>ระบุทฤษฎีที่ประยุกตใ) ช>เพื่อการออกแบบการส่ือสารผาW นทวิตเตอร) (Tweet)
สำหรับฟ`งก)ชันที่ใช>ในการเผยแพรWสารในการรณรงค) ได>แกW ทวีต (Tweet) พร>อมภาพ หรือวิดีโอ หรือลิงก)
(Link) ไปยังเว็บไซต)ขององค)กรสุขภาพ นอกจากน้ี บางโครงการยังมีการรณรงค)ให>กลุWมเปfาหมายรWวมทวตี
(Tweet) แล>วใช>ฟง` กช) ันการทำงานแฮชแท็ก (Hashtag) เพื่อแพรกW ระจายสารไปยังผ>ูใช>ในเครือขWายทวิตเตอร)
เชนW #nomakeupselfie #worldhealthday #just1bite #DontFryDay

การประเมินผลลัพธ) โดยสWวนใหญWการประเมินโครงการรณรงค)ผWานทวิตเตอร) (Twitter) ใช>ตัวชี้วัด
เชWน การมีสWวนรWวม (Engagement) การแสดงผล (Impression) ความคุ>มคWา และการประเมินเชิงลึกเพื่อ
วเิ คราะหค) วามรู>สกึ เชิงบวกและเชิงลบของกลWมุ เปfาหมายท่ีมตี อW สารของโครงการรณรงค)

ตัวอย3างโครงการรณรงคเ( พ่ือการส่ือสารสุขภาพผ3านทวิตเตอร( (Twitter)

Skin Cancer Campaign
ความเปOนมาและความสำคญั ของปญU หา

สื่อสงั คมมีบทบาทในชีวิตประจำวันของมนุษย) และมีผู>ใช>งานส่ือสงั คมเพิ่มข้ึนเปนO จำนวนมาก จึง
เปOนโอกาสที่ดีในการสือ่ สารสุขภาพผWานเครือขWายสงั คมออนไลน) ตัวอยWางเชนW องค)กรการกุศลสำหรับการ
วจิ ัยโรคมะเร็งในประเทศองั กฤษ ดำเนนิ การรณรงคผ) าW นเครือขWายสงั คมเก่ียวกบั โรคมะเรง็ ด>วยการกำหนด
แฮ็ชแท็ก (Hashtag) #nomakeupselfie เนื่องจากป`จจุบันมีผู>ปÄวยและเสียชีวิตจากโรคมะเร็งผิวหนัง
มากกวWา 4,000 คนในประเทศไอรแ) ลนด) (Ireland) จึงมกี ารวิจยั เชงิ สำรวจกับกลุWมตัวอยาW ง 750 คน พบวWา
ร>อยละ 80 ของกลมWุ ตัวอยาW งตระหนักร>ูวาW การตากแดดเปนO เวลานานสงW ผลตอW การเปนO โรคมะเร็งผิวหนงั และ
ร>อยละ 88 ตระหนกั ร>วู าW อาจจะเสียชีวิตจากการเปOนโรคมะเร็งผวิ หนังได> อยWางไรก็ตาม รอ> ยละ 50 ของกลุWม
ตวั อยาW งเชอ่ื วาW การมีผวิ แทนจากแดด คือ ผวิ ทมี่ ีสุขภาพดี และมเี พียงรอ> ยละ 10 ทีเ่ คยตรวจเก่ียวกับมะเร็ง
ผิวหนัง ดงั นน้ั นกั วิจัยกลุมW นีจ้ งึ สนใจศกึ ษาความเปOนไปได>ในการออกแบบ การดำเนินการ และการประเมนิ
เพอ่ื การรณรงคเ) ผยแพรWสารเกย่ี วกบั การปอf งกันโรคมะเร็งผาW นทวติ เตอร) (Twitter)

Copyright Porn-p207u-n Prajaknate

กล3ุมเปาW หมาย
ประชาชนอายุ 18 ปÖ ข้ึนไป ทอ่ี ยWทู างตอนเหนือของประเทศไอร)แลนด) (Ireland)

โครงการรณรงค(
ระยะที่ 1 ใช>ทวิตเตอร) (Twitter) ขององค)กรโรคมะเร็งเปOนชWองทางหลัก ในการสื่อสารเปOน

ระยะเวลา 2 เดอื น โดยเผยแพรWข>อมูลทุกสปั ดาหแ) ละใชส> ารทีม่ ีลกั ษณะแตกตWางกนั เชWน การบอกกลWาว การ
เลWาเร่ือง ความตลก และโอกาสสุดทา> ย โดยมเี นื้อหาเกย่ี วกับการเฝfาระวงั ผวิ หนัง และการดูแลปfองกันรักษา
โรคมะเรง็ ผิวหนงั

ระยะท่ี 2 สรา> งบัญชผี ู>ใชท> วิตเตอร) (Twitter) ใหมW เพอื่ จดั โครงการรณรงคอ) กี ครง้ั เปOนระยะเวลา 2
เดือน โดยเผยแพรWข>อมูลในลักษณะที่คล>ายกัน และดำเนินการโฆษณาผWานทวิตเตอร) (Twitter) ไปยัง
กลุWมเปาf หมายทีก่ ำหนด
การประเมิน
การวัดการโฆษณาผา3 นทวติ เตอร( (Twitter)

วัดจากจำนวนครง้ั ในการแสดงผล (Impression) ซึ่งมจี ำนวน 417,618 คร้ัง การมสี WวนรWวม
(Engagement) โดยรวมมีท้ังหมด 11,213 ครง้ั มีจำนวนคนทร่ี ที วีต (Retweet) 1,211 คร้งั
การวัดผลลพั ธด( า_ นความรแ_ู ละทศั นคติ

หลงั จากโครงการรณรงค) พบวาW การสือ่ สารผWานทวิตเตอร)มปี ระสทิ ธผิ ลในการเปลย่ี นแปลงทัศนคติ
และความรแู> กกW ลุWมเปfาหมาย โดยกลมุW เปfาหมายมีทศั นคตทิ ด่ี ตี Wอผิวแทนนอ> ยลง และมคี วามร>ูเก่ยี วกบั การ
ปอf งกนั มะเร็งเพมิ่ มากข้ึน
(สแกนสำหรบั การอWานบทความวิจยั เพ่ิมเตมิ )

หมายเหต.ุ ทีม่ า: Gough, A., Hunter, R. F., Ajao, O., Jurek, A., McKeown, G., Hong, J., . . . Kee, F.
(2017). Tweet for Behavior Change: Using Social Media for the Dissemination of Public Health
Messages. JMIR Public Health Surveillance, 3(1), e14. doi:10.2196/publichealth.6313

Copyright Porn-p208u-n Prajaknate

ตารางที่ 2
แสดงตวั อยา* งโครงการรณรงค1เพอื่ การส่ือสารสุขภาพผา* นทวิตเตอร1 (Twitter)

การอ,างอิง ประเด็น ทฤษฎี กลุ=มเป?าหมายและจำนวน
สขุ ภาพ
Gough et.al., แนวคิดความรFู ประชาชนทางตอนเหนือ การรณรงคTทาง
(2017) มะเร็งผิวหนัง ทัศนคติ และ ของประเทศไอรTแลนดT โฆษณาผาa นทาง
พฤตกิ รรม (Ireland)

Harris et.al., กฎหมายบุหรี่ ไมรa ะบุ ประชาชนในประเทศ The Chicago
(2014) ไฟฟาo สหรัฐอเมริกา กฎหมายบุหรี่ไฟ
(Hashtag) #EC
Schlichthorst การฆaาตัวตาย ไมรa ะบุ ผชูF ายในประเทศ รวa มในการพูดค
et.al., (2018) ออสเตรเลยี อายรุ ะหวaาง
15-45 ป~ โครงการรณรง
Lenoir et. al., มะเร็งปาก ไมaระบุ สปั ดาหT โดยนำ
(2017) มดลูก ผFหู ญงิ ในประเทศทใ่ี ชF การใหคF วามชวa
ภาษาอังกฤษเปน• ภาษาแมa #ABCMANUP,
เชaน ประเทศออสเตรเลยี
อังกฤษ และสหรฐั อเมริกา โครงการความ
โดยคาดประมาณจำนวนท่ี ทวิตเตอรT (Twi
500 ลาF นคน ตนเองเพ่อื โชวTล
มะเรง็ ปากมดล

-

รูปแบบการรณรงคJ การประเมิน

งทวิตเตอรT (Ireland) 2 ระยะ โดยมีการซือ้ -การแสดงผล (Impression)
งทวติ เตอรT -การมีสaวนรวa ม (Engagement)
-ความรFู
City Council เผยแพรaขFอมลู เกีย่ วกับ -ทศั นคติ
ฟฟาo ผaานทวิตเตอรT (Twitter) โดยใชแF อชแทก็ -พฤติกรรม
CigTruths และสaงขอF ความเชิญชวนใหFมีสaวน -การวเิ คราะหเT ชิงลึก (Insight) โดยใชเF คร่ืองมือการ
คยุ เร่อื งเกี่ยวกบั บหุ ร่ีไฟฟาo วเิ คราะหTความรสFู กึ (Sentimental Analysis)
งคTผาa นสอ่ื สังคมรวมทงั้ ทวิตเตอรTเปน• เวลา 14
ำเสนอขอF มลู เกยี่ วกบั การปoองกนั การฆาa ตวั ตาย -วัดจำนวนการมีสวa นรaวม (Engagement) โดยวดั
วยเหลือ และติดแฮชแท็ก #MANUP จากจำนวนผFูติดตามใหมa (New Followers)
, #LISTENUP, and #SPEAKUP จำนวนการรีทวีต (Retweet) จำนวนคร้ังของการ
มตระหนักถึงการตรวจหามะเรง็ ปากมดลูกผาa น แสดงผล (Impression)
itter) ดวF ยการกระตFนุ ใหผF Fูหญงิ ถaายรปู เซลฟ~é การวิเคราะหTเชิงลกึ (Insight)
ลิปสตกิ และเพม่ิ ความตระหนกั ถงึ การตรวจหา
ลกู #SmearForSmear

209 -

การอ,างองิ ประเดน็ ทฤษฎี กล=ุมเปา? หมายและจำนวน

Dumbrell & สุขภาพ
Steele (2015)
วันสขุ ภาพโลก ไมมa ี ประชากรท่ัวโลก โครงการระดบั โ
(Twitter) โดยม
Nguyen, Gilbert, มะเรง็ ผวิ หนัง ไมaระบุ ผูFใหญใa นประเทศ #just1bite ท
Priede, & สหรัฐอเมริกาที่ใชFทวติ เตอรT การเขFาถึง (Rea
Heckman (2019)
ผชFู ายทใ่ี ชทF วติ เตอรใT น Don’t Fry Da
Lee et. al., มะเรง็ ลำไสF ไมaระบุ ประเทศเกาหลี เกยี่ วกับมะเร็งผ
(2016) #DontFryDay
ตระหนกั ถึงการ
รมa เงา การใชคF ร

Gold Ribbon
ความตระหนักถ
ประเทศเกาหล

-

รูปแบบการรณรงคJ การประเมนิ

โลกเพอ่ื รณรงควT ันสุขภาพโลกผaานทวติ เตอรT การมสี วa นรวa ม (Engagement)
มแี ฮชแท็ก #worldhealthday และ
ท่มี ีการทวตี มากกวaา 25,379 คร้ัง และมีจำนวน การเปñดรบั (Exposure) และการแสดงผล
ach) 93,227,000 คน (Impression)

ay โครงการรณรงคTเพื่อสรFางความตระหนัก การประเมินความตระหนกั ตaอโครงการรณรงคT และ
ผวิ หนังผาa นทวติ เตอรT (Twitter) ใชFแฮชแท็ก ความนaาเช่ือถือของทวตี
y เพ่อื กระตFนุ ใหFกลมaุ เปาo หมายเกิดความ
รปoองกนั ตนเองจากการตากแดด ดวF ยการหา
รีมกนั แดด และการหลีกเลี่ยงผวิ สีแทน

Campaign เป•นโครงการรณรงคเT พอ่ื สรFาง
ถึงการปoองกนั โรคมะเรง็ ในลำไสใF หญa ใน
ลี

210 -

ส"วนท่ี 6 บทสรุป

ทวิตเตอร, (Twitter) เป6นหนึ่งในสื่อสังคมที่นักวิจัย นักวิชาการ และนักสื่อสารสุขภาพนำมาเป6น
เครือ่ งมือหลักในการส่อื สารเพื่อเปล่ียนแปลงพฤติกรรมสขุ ภาพ เพราะเปน6 แหลQงขอR มลู สขุ ภาพขนาดใหญQ (Big
Data) และเปน6 เครือขาQ ยสงั คมที่เชอ่ื มโยงใหนR ักสือ่ สารและนกั วจิ ัยสขุ ภาพเขRามามสี QวนรวQ มในกิจกรรมไดRอยQาง
รวดเร็ว จงึ เป6นชQองทางการสอื่ สารในการขับเคลอื่ นสังคม (Social Movement) ดาR นสุขภาพ และชQองทางเฝgา
ระวงั สถานการณด, าR นสุขภาพ

การสอ่ื สารสุขภาพผQานทวติ เตอร, (Twitter) คอQ นขาR งทาR ทาย เพราะตอR งสือ่ สารกับกลQุมผูRใชRทวิตเตอร,
(Twitter) ดRวยขRอความที่จำกัดเพียง 280 ตัวอักษร จึงตRองมีเคล็ดลับการออกแบบเนื้อหาและสรRางจุดจูงใจ
เพ่อื ใหR “สาร” สามารถเขาR ถึงผRใู ชRทวิตเตอร, (Twitter) ไดRอยQางมีประสิทธภิ าพ กลQุมเปgาหมายสำหรับโครงการ
รณรงค,เพือ่ การเปลยี่ นแปลงพฤตกิ รรมสุขภาพในทวติ เตอร, (Twitter) ควรมอี ายรุ ะหวาQ ง 16-24 ปt และ 25-34
ปt เพราะเปน6 ชวQ งอายทุ ใี่ ชทR วิตเตอร, (Twitter) มากที่สดุ

การประเมินผลลัพธ,กิจกรรมแทรกแซงบนทวิตเตอร, (Twitter) แบQงเป6น 3 แบบ ไดRแกQ (1) การ
ประเมินจากองค,ประกอบ 4 ดRาน คือ การใชRงาน (Usability) การประเมินความเป6นไปไดR (Feasibility) การ
ประเมินการยอมรบั (Acceptability) การประเมินความพงึ พอใจ (Satisfaction) (2) การประเมนิ ผลลพั ธ,ตาม
ตัวแปรในทฤษฎี และ (3) การประเมนิ ตวั ช้วี ดั ของทวติ เตอร, (Twitter) ไดRแกQ การเจริญเติบโต (Growth) การ
มสี QวนรQวม ตนR ทนุ การแสดงผล (Engagement) และขRอมลู เชิงลกึ (Insight)

บรรณานุกรม

ภาษาอังกฤษ
Allen, J. D., Hollander, J., Gualtieri, L., Alarcon Falconi, T. M., Savir, S., & Agénor, M. (2020).

Feasibility of a twitter campaign to promote HPV vaccine uptake among
racially/ethnically diverse young adult women living in public housing. BMC Public
Health, 20, 1-8.
Chan, W. S., & Leung, A. Y. (2018). Use of social network sites for communication among
health professionals: Systematic review [review]. Journal of Medical Internet
Research, 20(3), e117. https://doi.org/10.2196/jmir.8382

Copyright Porn-p211u-n Prajaknate

Chapman, Y. L. (2017). Pseudo-twitter format: Health literacy learning activity. Journal of
Nursing Education, 56(7), 448-448.

Chung, A. E., Skinner, A. C., Hasty, S. E., & Perrin, E. M. (2017). Tweeting to health: a novel
mHealth intervention using Fitbits and Twitter to foster healthy lifestyles. Clinical
Pediatrics, 56(1), 26-32.

Coccia, C., Fernandes, S. M., & Altiti, J. (2020). Tweeting for nutrition: feasibility and efficacy
outcomes of a 6-week social media-based nutrition education intervention for
student-athletes. The Journal of Strength & Conditioning Research, 34(7), 2084-2092.

Dai, X., Bikdash, M., & Meyer, B. (2017). From social media to public health surveillance:
Word embedding based clustering method for twitter classification. SoutheastCon
2017, Charlotte, NC, 2017, pp. 1-7, doi: 10.1109/SECON.2017.7925400.

DIGIDAMIN. (2020). Social Media marketing: Complete tutorial 2020. DIGIDAMIN.
Doorley, J., & Garcia, H. F. (2020). Reputation management: The key to successful public

relations and corporate communication. Taylor & Francis.
Dumbrell, D., & Steele, R. (2015). #worldhealthday 2014: The anatomy of a global public

health Twitter campaign. 2015 48th Hawaii International Conference on System
Sciences.
Fitton, L., Hussain, A., & Leaning, B. (2014). Twitter for dummies. Wiley.
Gough, A., Hunter, R. F., Ajao, O., Jurek, A., McKeown, G., Hong, J., Barrett, E., Ferguson, M.,
McElwee, G., McCarthy, M., & Kee, F. (2017). Tweet for behavior change: Using social
media for the dissemination of public health messages. JMIR Public Health
Surveillance, 3(1), e14. https://doi.org/10.2196/publichealth.6313
Harris, J. K., Moreland-Russell, S., Choucair, B., Mansour, R., Staub, M., & Simmons, K. (2014).
Tweeting for and against public health policy: Response to the Chicago Department
of Public Health's Electronic Cigarette Twitter Campaign. Journal of Medical Internet
Research, 16(10), e238. https://doi.org/10.2196/jmir.3622
Hootsuite. (2020). Digital 2020 april global statshot report [eBook edition]. Hootsuite.
https://datareportal.com/reports/digital-2020-april-global-statshot

Copyright Porn-p212u-n Prajaknate

Johnson, S. (2020). Social Media Marketing 2020: Secret strategies for advertising your
business and personal brand on Instagram, YouTube, Twitter, And Facebook. A
guide to being an influencer of millions In 2020. Andrea Astemio.

Jordan, S. E., Hovet, S. E., Fung, I. C.-H., Liang, H., Fu, K.-W., & Tse, Z. T. H. (2019). Using
Twitter for public health surveillance from monitoring and prediction to public
response. Data, 4(1), 6.

Karami, A., Dahl, A. A., Turner-McGrievy, G., Kharrazi, H., & Shaw Jr, G. (2018). Characterizing
diabetes, diet, exercise, and obesity comments on Twitter. International Journal of
Information Management, 38(1), 1-6.

Keaver, L., McGough, A., Du, M., Chang, W., Chomitz, V., Allen, J. D., Attai, D. J., Gualtieri, L., &
Zhang, F. F. (2019). Potential of using Twitter to recruit cancer survivors and their
willingness to participate in nutrition research and web-based interventions: A cross-
sectional study. JMIR Cancer, 5(1), e7850. https://doi.org/10.2196/cancer.7850

Khan, Y., Leung, G. J., Belanger, P., Gournis, E., Buckeridge, D. L., Liu, L., Li, Y., & Johnson, I. L.
(2018). Comparing Twitter data to routine data sources in public health surveillance
for the 2015 Pan/Parapan American Games: An ecological study. Canadian Journal of
Public Health, 109(3), 419-426.

Lee, K. C., Oh, H.-K., Park, G., Park, S., Suh, B., Bae, W. K., Kim, J. W., Yoon, H., Kim, M. J., Kang,
S.-I., Son, I. T., Kim, D.-W., & Kang, S.-B. (2016). Transmissibility of the campaign for
Colorectal cancer awareness in Korea among Twitter users. Annals of Coloproctology,
32(5), 184-189. https://doi.org/10.3393/ac.2016.32.5.184

Leek, S., Houghton, D., & Canning, L. (2019). Twitter and behavioral engagement in the
healthcare sector: An examination of product and service companies. Industrial
Marketing Management, 81, 115-129.
https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.indmarman.2017.10.009

Lenoir, P., Moulahi, B., Azé, J., Bringay, S., Mercier, G., & Carbonnel, F. (2017). Raising
awareness about cervical cancer using Twitter: Content analysis of the 2015
#SmearForSmear Campaign. Journal of Medical Internet Research, 19(10), e344.
https://doi.org/10.2196/jmir.8421

Logghe, H., Pellino, G., Brady, R., McCoubrey, A., & Atallah, S. (2016). How Twitter has
connected the colorectal community. Techniques in Coloproctology, 20(12), 805-809.

Copyright Pornpun Prajaknate- 213 -

Mathos, M., Norman, C., & Kanter, B. (2012). 101 Social Media Tactics for Nonprofits: A Field
Guide. Wiley.

Moorhead, S. A., Hazlett, D. E., Harrison, L., Carroll, J. K., Irwin, A., & Hoving, C. (2013). A new
dimension of health care: Systematic review of the uses, benefits, and limitations of
social media for health communication [review]. Journal Medical Internet Research,
15(4), e85. https://doi.org/10.2196/jmir.1933

Neiger, B. L., Thackeray, R., Van Wagenen, S. A., Hanson, C. L., West, J. H., Barnes, M. D., &
Fagen, M. C. (2012). Use of social media in health promotion: Purposes, key
performance indicators, and evaluation metrics. Health Promotion Practice, 13(2),
159-164. https://doi.org/10.1177/1524839911433467

Nguyen, J., Gilbert, L., Priede, L., & Heckman, C. (2019). The Reach of the “Don’t Fry Day”
Twitter campaign: Content analysis. JMIR Dermatol, 2(1), e14137.
https://doi.org/10.2196/14137

Park, H., Reber, B. H., & Chon, M.-G. (2016). Tweeting as health communication: health
organizations’ use of Twitter for health promotion and public engagement. Journal
of Health Communication, 21(2), 188-198.

Pershad, Y., Hangge, P. T., Albadawi, H., & Oklu, R. (2018). Social medicine: Twitter in
healthcare. Journal of Clinical Medicine, 7(6), 121.

Postolache, G., Carry, F., Lourenco, F., Ferreira, D., Oliveira, R., Girao, P. S., & Postolache, O.
(2018). Serious gams based on kinect and leap motion controller for upper limbs
physical rehabilitation. Springer International Publishing.

Rodríguez-Martínez, M., & Garzón-Alfonso, C. C. (2018). Twitter Health Surveillance (THS)
System. Proceedings : ... IEEE International Conference on Big Data. IEEE
International Conference on Big Data, 2018, 1647–1654.
https://doi.org/10.1109/BigData.2018.8622504

Schlichthorst, M., King, K., Turnure, J., Sukunesan, S., Phelps, A., & Pirkis, J. (2018). Influencing
the conversation about masculinity and suicide: Evaluation of the Man Up
multimedia campaign using Twitter data. JMIR Mental Health, 5(1), e14.
https://doi.org/10.2196/mental.9120

Copyright Porn-p214u-n Prajaknate

Sinnenberg, L., Buttenheim, A. M., Padrez, K., Mancheno, C., Ungar, L., & Merchant, R. M.
(2017). Twitter as a tool for health research: A systematic review. American Journal
of Public Health, 107(1), e1-e8. https://doi.org/10.2105/AJPH.2016.303512

Skellie. (2011). Successful Facebook marketing. Rockable Press.
Soboleva, A., Burton, S., & Khan, A. (2015). Marketing with Twitter: Challenges and

opportunities. In Burkhalter, J. (Ed.)., Maximizing commerce and marketing strategies
through micro-blogging (pp. 1-39). IGI Global.
Tuten, T. L., & Solomon, M. R. (2017). Social media marketing. SAGE Publications.
Twittera. (2020). #Covid-19 [Screenshot].
https://twitter.com/search?q=%23Covid_19&src=typeahead_click
Twitterb. (2020). Home [Screenshot]. Twitter. https://twitter.com/explore
Wasilewski, M. B., Stinson, J. N., Webster, F., & Cameron, J. I. (2019). Using Twitter to recruit
participants for health research: an example from a caregiving study. Health
Informatics Journal, 25(4), 1485-1497.
Welch, V., Petkovic, J., Pardo, J. P., Rader, T., & Tugwell, P. (2016). Interactive social media
interventions to promote health equity: an overview of reviews. Health Promotion
and Chronic Disease Prevention in Canada: Research, Policy and Practice, 36(4), 63.
World Health Organization. (2020). Home [Screenshot]. World Health Organization.
https://twitter.com/WHO
Xu, S., Markson, C., Costello, K. L., Xing, C. Y., Demissie, K., & Llanos, A. A. (2016). Leveraging
social media to promote public health knowledge: example of cancer awareness via
Twitter. JMIR Public Health and Surveillance, 2(1), e17.
Xu, W. W., Chiu, I.-H., Chen, Y., & Mukherjee, T. (2015). Twitter hashtags for health: applying
network and content analyses to understand the health knowledge sharing in a
Twitter-based community of practice. Quality & Quantity, 49(4), 1361-1380.

Copyright Porn-p215u-n Prajaknate

ภาษาไทย
กระทรวงดิจทิ ลั เพอื่ เศรษฐกจิ และสงั คม. (2563). รายงานผลการสำรวจพฤตกิ รรมผใrู ชrอินเทอรเx น็ตในประเทศ

ไทย ป~ 2562.
Marketingoops. (2563). คนไทยใชr Twitter เกÄง! 2 ป~ เตบิ โตสุดในภูมิภาค กลายเปนá “Entertainment

Hub” ครองใจวยั มลิ เลนเนียล. https://www.marketingoops.com/media-ads/social-
media/year-on-twitter-in-thailand/

Copyright Porn-p216u-n Prajaknate

บทท่ี

10

การสื่อสารสขุ ภาพผ"านยูทูบ
(YouTube)

สQวนที่ 1 ของบทนีอ้ ธิบายความสำคัญของยูทูบ (YouTube) ตQอการสือ่ สารสุขภาพ สQวนที่ 2 จำแนก
คุณลักษณะของยูทบู (YouTube) และฟ±งกช, นั การทำงานทีม่ ปี ระโยชนต, Qอการสอ่ื สารสุขภาพ สวQ นท่ี 3 แสดง
เคล็ดลับการสื่อสารสุขภาพผQานยูทูบ (YouTube) สQวนที่ 4 อธิบายกลุQมเปgาหมายของการสื่อสารผQานยูทบู
(YouTube) สQวนที่ 5 นำเสนอตัวช้ีวัดและการประเมินผลการสื่อสารสุขภาพผQานยูทูบ (YouTube) สQวนท่ี 6
ยกตัวอยQางกรณีศึกษาการสือ่ สารสุขภาพผQานยูทบู (YouTube) การกำหนดกลุมQ เปgาหมายและการประเมิน
สวQ นท่ี 7 คอื บทสรุป

Copyright Porn-p217u-n Prajaknate

สว" นที่ 1 ความสำคญั ของยูทูบ (YouTube) ต"อการส่อื สารสขุ ภาพ

ยทู ูบ (YouTube) คอื สื่อสังคมท่ีมจี ำนวนผใRู ชเR ปน6 อันดับท่ี 2 ของโลกและของประเทศไทย รองลงมา
จากเฟซบุ≤ก (Facebook) ในแตลQ ะเดอื นมจี ำนวนผูRลงชือ่ เขRาใชRทั่วโลกประมาณ 2 พันลRานบัญชี (Hootsuite,
2020) ทั้งน้ี มีหลักฐานจากงานวจิ ัยที่ใชRยูทูบ (YouTube) เป6นชQองทางในการสื่อสารเพื่อรณรงคด, Rานสุขภาพ
เชQน แหลงQ ขQาวสารไขRหวัดใหญQ (Pandey et al., 2010) แหลQงขาQ วสารอาหารเสรมิ ดRานสุขภาพ (Basch et al.,
2016) การแกRไขป±ญหาสขุ ภาพจติ (Zheng & Woo, 2017) การปอg งกันโรคติดตQอทางเพศสมั พนั ธ, (Prybutok,
2013) การบริจาคอวัยวะ (Tian, 2010) และการดูแลรักษาผูRป≥วยเบาหวาน (Leong et al., 2018) เป6นตRน
ดังนนั้ ยูทบู (YouTube) จึงเปน6 สอื่ สังคมที่เออ้ื ตQอการสอื่ สารสุขภาพในหลายมิติ ดังน้ี

¿แหล"งขPอมลู ดาP นสขุ ภาพ ยูทบู (YouTube) เปน6 แหลงQ ขอR มลู ดาR นสขุ ภาพขนาดใหญทQ ม่ี กี ารเผยแพรQ
วิดีโอที่มีเนือ้ หาเก่ียวขRองกับสุขภาพมากกวQา 285,564 ชิ้น ในประเด็นสุขภาพหลากหลายประเภท ไดRแกQ (1)
แอลกอฮอล, บหุ ร่ี ยาเสพติด (2) โรคติดตQอและโรคเรอ้ื รงั (3) สุขภาพผRูบริโภค (4) สภาพแวดลRอมดRานสุขภาพ
(5) การศึกษาดRานเพศสัมพันธ, (6) การปgองกนั อุบัติเหตุและการบาดเจ็บ (7) สุขภาพจิต (8) โภชนาการ และ
(9) การปฏิบตั ิกิจกรรมทางกาย (Akagi, 2008) ตัวอยQางเชQน ยูทูบ (YouTube) เป6นแหลQงขอR มูลเกีย่ วกับการ
ปอg งกันและรายงานสถานการณ,โรคโควิด-19 โดยมีงานวิจยั เชิงประจกั ษ, พบวQา วดิ ีโอเกย่ี วกับโรคโควิด-19 มี
ยอดผูRเขาR ชมประมาณ 21,288,856 ลRานครั้ง และวิดีโอสQวนหน่ึงนำเสนอโดยองค,การอนามัยโลก (Khatri et
al., 2020)

¿ช"องทางการส"งเสริมสุขภาพของผูPใหPบริการสุขภาพ องค,กรดRานสุขภาพ เชQน โรงพยาบาลและ
กระทรวงสาธารณสขุ ใชRยูทูบ (YouTube) เป6นชQองทางการสื่อสารในการเผยแพรขQ RอมูลดRานการปgองกนั และ
รักษาสุขภาพในรูปแบบวิดีโอ จงึ เป6นแหลQงความรูRและขRอมูลสขุ ภาพที่ชQวยในการตัดสินใจดRานการรักษาโรค
ของผูRป≥วย (Madathil et al., 2015)

¿นวัตกรรมการเรียนการสอนเพื่อส"งเสริมสุขภาพ ยูทูบ (YouTube) เป6นเครื่องมือสำคัญในการ
สรRางหลักสูตรการอบรมและการเรียนการสอนดRานสขุ ภาพแบบออนไลน, เพราะยทู ูบ (YouTube) มเี คร่อื งมือ
การตัดตQอแบบพ้ืนฐานสำหรับจัดการวิดีโอ เชQน การใสQคำอธิบาย นอกจากนี้ ยังมีฟ±งก,ชันการใหRแสดงความ
คิดเหน็ (Comments) และการแชร, (Shares) ท่ีเออ้ื ใหRเกดิ การปฏสิ มั พนั ธ,ระหวQางผชRู ม และสามารถแชร,ตอQ ไป
ยงั เครือขQายสังคมออนไลน,อืน่ ไดR ดงั น้นั ยูทบู (YouTube) จึงเปน6 เครอื่ งมอื ท่มี ปี ระโยชน,ในการจัดการชุดวิดีโอ
เพือ่ การส่ือสารสขุ ภาพ (Burke & Snyder, 2008; Snelson, 2018)

¿ชอ" งทางการส่อื สารสำหรับประชากรเฉพาะกลุม" เนอ่ื งจากคณุ ลักษณะเดนQ ของยูทบู (YouTube)
คือ การเผยแพรQภาพเคลื่อนไหวและเสียง จึงเป6นชQองทางการสือ่ สารสุขภาพสำคัญสำหรับกลุQมเปgาหมายที่มี
ขRอจำกดั ดRานสายตาหรอื ตาบอด ท่ีสามารถสรRางสรรค,และเผยแพรเQ นื้อหาไดRเอง ในขณะเดยี วกันก็เป6นผRูรับชม

Copyright Porn-p218u-n Prajaknate

เน้ือหาอีกดวR ย จึงเปน6 ดจิ ทิ ัลเทคโนโลยชี Qองทางหนง่ึ ที่นักส่ือสารสขุ ภาพสามารถใชใR นการสงQ เสริมสุขภาพกับคน
กลQุมน้ีไดR (Seo & Jung, 2017)

¿ช"องทางการสนับสนุนดPานสังคม ยูทูบ (YouTube) เป6นแหลQงขQาวสารของบุคคลที่มีความสนใจ
ประเด็นดRานสุขภาพแบบเดียวกัน โดยเฉพาะอยQางยิ่ง ฟ±งก,ชันการแสดงความคิดเห็น (Comment) เป6น
ชQองทางสำหรับการแลกเปลย่ี นเรยี นรูR รวมท้ังใหRการสนบั สนุนและแสดงความหQวงใยซง่ึ กันและกันในการดูแล
รกั ษาโรค (Park & Goering, 2016)

ส"วนท่ี 2 คณุ ลักษณะของยูทูบ (YouTube)

ยูทบู (YouTube) เปน6 สอื่ สงั คมที่ถูกจดั อยูใQ นพ้นื ทส่ี งั คมตพี มิ พ, (Social Publishing) ประเภทส่ือ
แบงQ ป±น (Media Sharing Sites) ซง่ึ เป6นเครอื่ งมอื สำหรบั การสราR งสรรคแ, ละเผยแพรQเนอ้ื หาประเภทวิดีโอ
(Tuten & Solomon, 2017) ฟง± กช, นั การทำงานของยทู บู (YouTube) เออื้ ใหเR กดิ การถQายทอดสด
(Streaming) จงึ จัดอยใูQ นสอื่ สงั คมประเภทถQายทอดสด (Social Streaming) (Chaffey, 2019) ยทู ูบ
(YouTube) มีองคป, ระกอบพืน้ ฐานและฟ±งกช, นั การทำงาน (Sahlin & Botello, 2011) ดงั นี้

วิดีโอ (Videos) คือ พื้นที่แสดงวิดีโอที่เจRาของบัญชผี ูRใชRอัพโหลด (Upload) ใวRในยูทูบ (YouTube)
(ภาพท่ี 1)

วิดีโอท่ชี อบ (Favorites) คอื พนื้ ท่ที เี่ จRาของบัญชผี ูใR ชเR ลือกไวRเป6นวดิ โี อท่ตี นเองชน่ื ชอบ (ภาพที่ 1)
รายการ (Playlists) คือ ฟ±งก,ชันสำหรับการจัดเรียงวิดีโอที่เจRาของบัญชีผูRใชRยูทูบ (YouTube) ช่ืน
ชอบเขาR ไวRดRวยกนั (ภาพท่ี 1)
สมาชิก (Subscribers) คอื ฟง± ก,ชันสำหรับแสดงผทูR เี่ ปน6 สมาชิกของชอQ งยูทบู (YouTube) (ภาพที่ 1)
การเปhนสมาชิก (Subscriptions) คือ ฟ±งก,ชันสำหรับแสดงชQองยูทูบ (YouTube) ที่เจRาของบัญชี
ผูRใชเR ป6นสมาชิก (ภาพท่ี 1)
การแสดงความคิดเห็น (Comments) คือ ฟ±งก,ชันสำหรับใหRผูRใชRยูทูบ (YouTube) แสดงความ
คดิ เหน็ ตอQ วิดโี อ ซง่ึ สามารถเปด∏ หรือป∏ดไดR ข้ึนอยูQกับความตอR งการของเจาR ของบญั ชีผูใR ชRยทู บู (YouTube)
การแชรn (Shares) คอื ฟง± กช, ันทีอ่ ยQูใตวR ดิ ีโอทเ่ี ป∏ดโอกาสใหRผูRชมสามารถแชร,ตQอไปยังเครือขQายสังคม
ออนไลนป, ระเภทอนื่ ไดR เชนQ อเี มล เฟซบ≤กุ (Facebook) ทวติ เตอร, (Twitter) เปน6 ตนR (ภาพท่ี 2)
ถูกใจ (Likes) คือ ฟง± ก,ชันทม่ี ีสัญลักษณก, ารชูนว้ิ โปgง ซึง่ แสดงความถกู ใจของผูRชมทีม่ ีตQอวิดีโอ (ภาพที่
2)

Copyright Porn-p219u-n Prajaknate

ไมถ" ูกใจ (Dislikes) คอื ฟง± กช, นั ทม่ี สี ญั ลกั ษณก, ารยกนวิ้ โปงg ลง ซงึ่ แสดงความรสูR ึกไมQถูกใจของผชูR มทมี่ ี
ตQอวดิ โี อ (ภาพที่ 2)

ฟ±งก,ชันการทำงานของยูทบู (YouTube) ทีถ่ ูกนำมาใชRประโยชน,ในการสือ่ สารสขุ ภาพ ไดแR กQ ฟ±งก,ชัน
วิดีโอ ทเี่ อ้ือใหนR กั ส่อื สารสขุ ภาพเผยแพรQวดิ โี อทใ่ี หคR วามรแูR กQกลมQุ เปาg หมาย นอกจากนี้ ฟง± ก,ชันการแสดงความ
คิดเห็น (Comments) การแชร, (Shares) ถูกใจ (Likes) และไมถQ ูกใจ (Dislikes) เป6นฟ±งกช, ันท่แี สดงใหRเห็นถึง
การปฏสิ ัมพันธแ, ละการมีสวQ นรQวมของผูชR มทีม่ ีตQอสื่อวิดโี อเพ่ือสอื่ สารสขุ ภาพในยทู บู (YouTube)

ภาพที่ 1
แสดงชÄองยูทบู ของสำนกั งานกองทุนสนับสนนุ การสรrางเสริมสขุ ภาพ

หมายเหตุ. ท่มี า: (สำนักงานกองทุนสนับสนนุ การสรRางเสรมิ สขุ ภาพa, มปป)

Copyright Porn-p220u-n Prajaknate

ภาพท่ี 2
แสดงฟงê กชx นั แสดงวดิ ีโอบนยทู บู ของสำนักงานกองทุนสนับสนนุ การสรrางเสรมิ สขุ ภาพ

หมายเหตุ. ท่ีมา: (สำนักงานกองทุนสนบั สนนุ การสรRางเสริมสุขภาพb, มปป)
ภาพที่ 3
แสดงการระบุคำสำคัญ (Tag)
หมายเหตุ. ท่ีมา: (สำนกั งานกองทนุ สนบั สนุนการสรRางเสรมิ สขุ ภาพb, มปป)

Copyright Porn-p221u-n Prajaknate

สว" นที่ 3 เคล็ดลับการสื่อสารสุขภาพผา" นยูทบู (YouTube)

การสื่อสารผQานชQองทางยูทูบ (YouTube) จำเป6นตRองใชRความพยายามในการออกแบบมากกวQา
ชอQ งทางการสอ่ื สารประเภทอืน่ เพราะการสรRางสรรคว, ดิ ีโอตRองคำนงึ ถึงการเลือกภาพ คำ การสราR งเน้อื หา ใน
ขณะเดยี วกันการจัดการชQอง (Channel) ตอR งคำนงึ ถงึ กลยทุ ธอ, ันหลากหลายเพอ่ื ใหเR ขาR ถงึ ใจกลุQมเปgาหมายไดR
(Eagle, 2019) ดังน้ัน เนื้อหาบทนี้นำเสนอเคล็ดลับการสื่อสารสุขภาพผQานยูทูบ (YouTube) ที่ชQวยใหRนัก
สื่อสารสุขภาพสามารถสรRางสรรคว, ดิ โี อเกย่ี วกับการเปลยี่ นแปลงพฤตกิ รรมสขุ ภาพ และจดั การชอQ ง (Channel)
ไดRอยQางมีประสิทธิภาพ ซึ่งแบQงเป6น 3 ขRอ ไดRแกQ (1) เคล็ดลับการออกแบบและผลิตวิดีโอ (2) เคล็ดลับการ
สราR งสรรคเ, นื้อหา (Content) และ (3) เคล็ดลบั การจดั การชอQ งยูทูบ (YouTube)

เคลด็ ลับการออกแบบและผลิตวิดโี อ

การออกแบบและผลิตวดิ ีโอเพือ่ เผยแพรบQ นยทู ูบ (YouTube) ตอR งใหRความสำคัญกบั สรRางสรรค,แบบมี
คุณภาพเพื่อที่จะเพิ่มการมีสQวนรQวมกับผูRใชRยูทูบ (YouTube) นักสื่อสารสุขภาพควรออกแบบวิดีโอโดยมี
รากฐานจากความตRองการของกลQุมเปgาหมาย มีความยาวที่เหมาะสม มีคุณภาพที่ชัดเจน หนRาปกท่ีสะดดุ ตา
และใหRความสำคัญกับความแตกตQางดRานวัฒนธรรมและภาษา (Haslam et al., 2019; Maya, 2019; Rich,
2013; Yilmaz & Aydin, 2020) ซึง่ มีรายละเอียด ดังนี้

¿การใหPความสำคญั กับกลม"ุ เปาv หมาย การออกแบบวดิ โี อโดยคำนงึ ถงึ องคป, ระกอบดRานตQาง ๆ ที่
สอดคลRองกบั ความตอR งการของกลมุQ เปgาหมาย เชนQ กราฟก∏ ในชวQ งเริ่มตRนของวิดีโอ เสยี งพากย, เสียงประกอบ
และกราฟ∏กแบบเคลื่อนไหว

¿การกำหนดความยาวทเ่ี หมาะสม วิดีโอควรมีความยาวประมาณ 3 นาที เพราะมผี ลพสิ จู นจ, าก
งานวิจยั แลวR พบวาQ วดิ โี อท่มี จี ำนวนการชมและมปี ระสทิ ธิภาพสงู สุดมีความยาวประมาณ 2.54 นาที และวดิ ีโอ
ทมี่ คี วามยาวจนเกนิ ไป จะทำใหผR Rชู มหมดความสนใจในเนอื้ หาวดิ ีโอไดR

¿คณุ ภาพของวิดโี อ ผลติ วดิ ีโอแบบมีคณุ ภาพ ความคมชดั สูง เพราะวิดีโอทม่ี ีความคมชดั สูงมกั จะ
ไดRรับการจดั อันดบั ในลำดบั การเปน6 วิดโี อแนะนำ (Recommended for You) ทส่ี งู กวQาวดิ ีโอแบบอ่ืน

¿การออกแบบหนPาปกวดิ โี อ ออกแบบหนาR ปกยทู บู (YouTube) ทส่ี วยงาม มเี อกลกั ษณ, และดงึ ดูด
ความสนใจ เพราะจะดงึ ดูดใจใหผR ใRู ชRยูทูบ (YouTube) คลิกเขาR ไปชมวิดีโอ นอกจากนห้ี นาR ปกควรมีตัวอักษร

Copyright Porn-p222u-n Prajaknate

ขนาดใหญQและภาพ ที่ทำใหผR ูใR ชRยทู บู (YouTube) มองเห็นไดงR Qาย จงึ จะดงึ ดดู ความสนใจของผใูR ชยR ูทบู
(YouTube) ไดR

¿การใหคP วามสำคญั กบั ความแตกตา" งดPานวฒั นธรรมและภาษา หากมีกลQมุ เปาg หมายโครงการ
รณรงคท, อี่ ยูQในประเทศทแ่ี ตกตQางกัน นักสื่อสารสุขภาพควรเพม่ิ คำบรรยาย (Subtitle) นอกเหนอื จาก
ภาษาไทย เพอื่ ชQวยเพมิ่ จำนวนผRูเขRาชมไดRมากข้ึน
ภาพท่ี 4
แสดงตวั อยÄางหนrาปกบนวดิ ีโอการรณรงคสx Äงเสริมสขุ ภาพของกองทนุ สนบั สนนุ สราr งเสริมสุขภาพ

หมายเหตุ. ทมี่ า: (สำนักงานกองทนุ สนบั สนุนการสรRางเสริมสุขภาพa, มปป)
เคล็ดลบั การออกแบบเนื้อหา

ยูทูบ (YouTube) คือ สื่อสังคมที่เอื้อใหRผูRใชRผลิตเนื้อหาดRวยตนเอง (User-Generated-Content)
ดังนั้น การออกแบบเนื้อหาจึงมีความสำคัญ โดยเฉพาะอยQางยิ่ง การสื่อสารสุขภาพที่สามารถดึงดูดใจ
กลุQมเปgาหมายใหRเกิดความสนใจในโครงการรณรงค,อันจะนำมาสูQการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมสุขภาพที่พึง
ประสงค, จำเป6นตRองออกแบบเนื้อหาเพ่ือใหRเขRาถงึ กลุมQ เปgาหมาย ซ่งึ มเี คล็ดลบั ตาQ ง ๆ ดงั น้ี

Copyright Porn-p223u-n Prajaknate

¿การใชPภาษาที่เขPาใจง"าย การออกแบบภาษาที่ใชRในวิดีโอเกี่ยวสุขภาพสQงผลตQอจำนวนผูRเขRาชม
(Views) ทัง้ น้ี วดิ ีโอทใ่ี ชRภาษาท่ัวไป ไมเQ ปน6 ทางการ และใชคR ำศัพทใ, นลกั ษณะเดยี วกับผเูR ผยแพรQคลิปวิดีโอบน
ยูทูบ (YouTube) ที่เป6นคนธรรมดาทั่วไป ที่ไมQใชQแพทย, จะไดRรับความสนใจมากกวQา มีจำนวนคนเขRาชม
มากกวาQ วิดโี อท่ีใชภR าษาทางการหรือใชRคำตามหลักวิทยาศาสตร, (Yiannakoulias et al., 2019)

¿การใชPจดุ จงู ใจดPานอารมณn (Emotional Appeal) การออกแบบเนื้อหาทเ่ี นRนการใชจR ุดจงู ใจดRาน
อารมณส, อดแทรกในวิดโี อ จะชวQ ยกระตนRุ ใหกR ลQมุ เปาg หมายเกิดความสนใจวิดีโอ และจะสQงผลตอQ การเพิม่ การมี
สQวนรQวมตQอวิดีโอเพิ่มมากขึ้น (Wang & Chan-Olmsted, 2020) เพราะวิดีโอที่มักจะไดRรับความนิยมและ
กลายเป6นกระแสที่มีจำนวนผูเR ขRาชม (Views) จำนวนคนกดถูกใจ (Liked) และจำนวนการแสดงความคดิ เห็น
(Comments) เป6นจำนวนมาก คือ วิดีโอทีใ่ ชRจุดจูงใจแบบตลกขบขัน (Humor Appeal) ทั้งนี้มีผลการวิจยั ท่ี
สนบั สนนุ ผลของการใชRจุดจูงใจดาR นอารมณ,แบบตลกตQอการเพิม่ จำนวนผูเR ขาR ชม X.Zhang, Baker, Pember,
& Bissell (2017) พบวQา วิดีโอเกี่ยวกับพฤติกรรมการรับประทานอาหารสุขภาพที่มีผูRเขRาชมจำนวนมาก
(Viewed) คือ วิดีโอที่เนRนความสนุกสนาน และมีอารมณ,เชิงบวก เพราะสามารถดึงความสนใจจากผูRชมไดR
Kang, Lee, Kim, & Yun (2020) พบวQา เนื้อหาวิดีโอที่สนุกชQวยเพิ่มจำนวนการเขRาชมวิดีโอเกี่ยวกับการ
รบั ประทานอาหาร Kelly-Hedrick, Grunberg, Brochu, & Zelkowitz (2018) พบวQา ผRใู ชยR ูทูบ (YouTube)
มีสQวนรQวม (Engagement) ดRวยการแสดงความคิดเหน็ (Comments) และกดถูกใจ (Likes) วิดีโอที่ใหขR Rอมูล
เกี่ยวกับอนามัยเจรญิ พนั ธด,ุ RานบวกมากกวQาดาR นลบ

¿การเลา" เร่อื ง ผลการวจิ ยั พบวาQ องค,กรดRานสขุ ภาพสวQ นใหญมQ กั จะสราR งสรรค,และเผยแพรQวิดีโอท่ีมี
ลกั ษณะการใหขR อR มูลเก่ยี วกบั อาการของโรค การรกั ษา และการปgองกนั (Information) แตกQ ารนำเสนอวิดีโอ
ในรูปแบบนี้ ผูRเขRาชมยูทูบ (YouTube) มักจะมีสQวนรQวมนRอย ดังนั้นนักสื่อสารสุขภาพควรออกแบบการ
นำเสนอวิดโี อของโครงการรณรงค,เพอ่ื สขุ ภาพในลกั ษณะเลาQ เร่อื ง เน่อื งจากวิดโี อทีใ่ หRขRอมลู เกี่ยวกบั อาการโรค
การปgองกัน และการรกั ษา ที่มีลกั ษณะเลาQ เรื่องดRวยการใชRเร่ืองราวจากชวี ิตจริง (Real Life) ของผูRท่ีมปี ±ญหา
สุขภาพมกั จะไดรR บั ความนิยม มีจำนวนผใRู ชRยทู ูบ (YouTube) รบั ชม (View) กดถูกใจ (Likes) และแสดงความ
คิดเห็น (Comments) มากกวQาวิดีโอที่มีลักษณะทีใ่ หRขRอมูลเพียงอยQางเดียว (Tang et al., 2017; Zhang et
al., 2020)

เคลด็ ลบั การจัดการช"องยูทบู (YouTube)

ในการดำเนินโครงการรณรงค,สื่อสารสขุ ภาพผQานยูทูบ (YouTube) ไมQไดRมีเพียงการออกแบบวิดีโอ
ออกแบบเนื้อหาเพื่อเผยแพรQเทQานั้น แตQตRองคำนึงถึงการจัดการ “ชQอง” (Channel) ในยูทูบ (YouTube) ท่ี
โครงการรณรงคเ, ป∏ดเพือ่ เผยแพรวQ ดิ โี อ การจัดการชQองท่ีดจี ะเพิม่ จำนวนการเขาR ถงึ และเพมิ่ การมสี วQ นรวQ มจาก
กลมQุ เปgาหมายไดอR ยาQ งมีประสิทธภิ าพ ซึง่ มเี คล็ดลบั สำคัญสำหรบั การจัดการชQอง ดังน้ี

Copyright Porn-p224u-n Prajaknate

¿การระบุคำสำคัญ (Tag) คำสำคัญ (Tag) คอื “คำ” ท่อี ธบิ ายและสะทRอนใหเR หน็ ถงึ เนื้อหาท้ังหมด
ที่นำเสนอในวิดีโอ ชQวยใหRผูRใชRยูทูบ (YouTube) คRนหาวิดีโอไดRงQายขึ้น (YouTube ความชQวยเหลือ, 2563)
ในการเผยแพรQวิดโี อบนยูทูบ (YouTube) ควรใสQคำสำคัญ (Keyword) ที่สื่อความหมาย จำนวน 3 คำ ในช่ือ
ของวิดโี อ (Title) จะสงQ ผลใหผR ใRู ชยR ทู ูบ (YouTube) ท่คี Rนหาประเด็นสขุ ภาพทตี่ นเองตอR งการ สามารถหาวิดีโอ
เจอไดงR Qาย (Pauwels & Hellriegel, 2009) (ภาพที่ 3) การใสQคำสำคัญ (Tag) ทคี่ ลRายกบั หัวขอR วิดโี อท่นี ยิ ม ณ
เวลาที่เผยแพรQวิดีโอ จะสQงผลใหRระบบของยูทูบ (YouTube) แสดงผลวิดีโอในระบบวิดีโอแนะนำ
(Recommended for You) ซึ่งในที่สุดแลRว จะเป∏ดโอกาสใหRผูRใชRยูทูบ (YouTube) เห็นวิดีโอที่นักสื่อสาร
สุขภาพตอR งการเผยแพรQใหRมากยิง่ ขนึ้ (Haslam et al., 2019) (ดตู ัวอยQางภาพท่ี 2 หนRา 221 สQวนดRานใตRของ
วดิ ีโอชวี ิตวถิ ีใหมQ มกี ารระบุคำสำคญั 3 คำ ดังนี้ #ชีวิตวถิ ใี หมQ #ชวี ติ ดเี ริ่มท่เี รา #สสส)

¿ การใชPสื่อแบบบรู ณาการ ป±จจบุ ันองคก, รและโครงการรณรงค,เพื่อการส่ือสารสุขภาพมีบัญชผี ูRใชR
สื่อดิจิทัล ประเภทอ่ืน เชQน เว็บไซต, (Website) เฟซบุ≤ก (Facebook) ทวิตเตอร, (Twitter) และอินสตาแกรม
(Instagram) ดังนั้น เมื่อเผยแพรวQ ิดีโอสำหรับการรณรงคด, าR นสุขภาพผQานยูทูบ (YouTube) ควรใชRประโยชน,
จากฟ±งก,ชันแชร, (Shares) ดRวยการแชร,วิดีโอไปยังชQองทางอื่น ๆ เพื่อเพิ่มการเขRาถึงวิดีโอจากผูRใชRเครือขQาย
สังคมประเภทอื่น (Haslam et al., 2019) ในทางกลับกัน นักสื่อสารสุขภาพควรระบุชื่อองค,กรลงบน
คำแนะนำเกี่ยวกับวิดีโอที่กำลังเผยแพรQ โดยใหRขRอมูลเกี่ยวกับที่อยูQ เบอร,โทรศัพท, และแสดงลิงก, (Link) ท่ี
เช่อื มโยงไปยงั ชอQ งทางการส่อื สารขององค,กรประเภทอ่นื เพ่ือประชาสมั พันธอ, งค,กร (Tang et al., 2017)

¿ การเผยแพร"วิดีโอตามกระแสสังคม ผูRใชRยูทูบ (YouTube) มักจะคRนหาจากวิดีโอที่ไดRรับการ
จัดลำดับ 1 ใน 100 ที่ไดRรับความนิยม (Basch et al., 2018) การเลือกชQวงเวลาในการเผยแพรวQ ดิ ีโอเพ่อื การ
สื่อสารสขุ ภาพบนยทู ูบ (YouTube) จึงมีความสำคัญมาก โดยเฉพาะอยาQ งยิ่ง นักสื่อสารสขุ ภาพควรเผยแพรQ
วิดีโอในชวQ งเวลาที่ประเด็นนน้ั ไดRรับความสนใจหรอื เป6นกระแสสงั คม เพราะจะทำใหมR ผี ูRสนใจเป6นจำนวนมาก
(Yiannakoulias et al., 2019) เชQน ในชQวงท่เี กดิ โรคระบาดโควดิ -19 การเผยแพรวQ ิดีโอที่เกีย่ วขอR งกบั โควดิ -19
จะไดRรับความสนใจ และมผี ูRใชRยูทูบ (YouTube) เขRามาคRนหามากเป6นพเิ ศษ (Yiannakoulias et al., 2019)

¿ การปฏิสมั พนั ธn เน่ืองจากยทู บู (YouTube) เปน6 สือ่ สงั คมชนดิ หนึ่ง จงึ มฟี ±งกช, ันการทำงานทีช่ Qวย
ใหRเจRาของชQองสามารถปฏสิ ัมพันธก, บั กลมQุ เปาg หมายไดR นักสอื่ สารสขุ ภาพควรปฏิสมั พนั ธก, ับกลมQุ เปgาหมายของ
โครงการณรงคผ, าQ นฟง± กช, ันการแสดงความคิดเห็น (Comment) เพ่ือเพิม่ การบอกตอQ และขยายการเขRาถงึ วิดโี อ
สำหรบั การสงQ เสรมิ สขุ ภาพมากย่งิ ขนึ้ (Haslam et al., 2019)

Copyright Porn-p225u-n Prajaknate

ส"วนท่ี 4 กล"มุ เปาv หมายของการสอื่ สารผา" นยทู บู (YouTube)

องค,การอนามัยโลก (World Health Organization: WHO) ระบวุ Qา ยทู บู (YouTube) เปน6 หนึ่งในสอ่ื
สังคมที่มีความนQาเชื่อถือสำหรับการสื่อสารสุขภาพที่สามารถเขRาถึงกลุQมคนในวงกวRางไดR (World Health
Organization, 2017) สอดคลRองกับผลการสำรวจของสำนักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส, (องค,กร
มหาชน) กระทรวงดิจิทลั เพ่อื เศรษฐกิจและสังคม ท่พี บวาQ ยูทบู (YouTube) เป6นส่ือสงั คมท่ีไดRรบั ความนิยมใน
ทุกเจเนอเรชนั (กระทรวงดจิ ิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสงั คม, 2562) ดังน้ี

เบบ้ีบูมเมอร, (Baby Boomer) อายุระหวาQ ง 56-73 ปt ทีเ่ กดิ ระหวQาง พ.ศ. 2489-2507
เจเนอเรชนั X อายุระหวQาง 38-55 ปt ทีเ่ กิดระหวาQ งปt พ.ศ. 2508-2523
เจเนอเรชัน Y อายุ 20-39 ปt ทเ่ี กดิ ระหวาQ งปt พ.ศ. 2524-2543
เจเนอเรชัน Z อายุ 19 ปt ที่เกดิ ในปt พ.ศ. 2544
จากขRอมูลดังกลาQ วแสดงใหเR หน็ วQา นกั สอื่ สารสุขภาพสามารถเลอื กใชRยทู บู (YouTube) เปน6 ชอQ งทางใน
การสื่อสารสุขภาพแกบQ ุคคลทกุ ชวQ งกลQุมอายไุ ดR อยQางไรกต็ าม กลุQมประชากรเจเนอเรชนั Y และ Z ประมาณ
รRอยละ 99.8 รายงานวQา เป∏ดรับขRอมูลขQาวสารจากยูทูบ (YouTube) มากที่สุด ดังนั้น กลุQมเปgาหมายท่ี
เหมาะสมท่ีสุดสำหรบั การสื่อสารสุขภาพผQานยทู บู (YouTube) คอื กลุมQ ประชากรเจเนอเรชนั Y และ Z
ภาพที่ 5
แสดงรอr ยละของประชากรที่ใชrยูทบู (YouTube) จำแนกตามเจเนอเรชัน

หมายเหตุ. ทม่ี า: (กระทรวงดจิ ทิ ัลเพ่ือเศรษฐกจิ และสงั คม, 2562). (Freepik, มปป.)

Copyright Porn-p226u-n Prajaknate

สว" นท่ี 5 ตัวช้ีวดั และการประเมนิ ผลการสือ่ สารสขุ ภาพผา" นยูทูบ (YouTube)

การประเมินผลลัพธ,กิจกรรมแทรกแซงบนยูทูบ (YouTube) มีวิธีการประเมินเหมือนกับเว็บไซต,
(Website) ทวติ เตอร, (Twitter) และเฟซบ≤กุ (Facebook) ซ่งึ ประกอบดวR ย 4 มติ ิ ไดRแกQ การใชRงาน (Usability)
การประเมินความเป6นไปไดR (Feasibility) การประเมินการยอมรับ (Acceptability) การประเมินความพึง
พอใจ (Satisfaction) (Postolache et al., 2018)

สำหรับการประเมินโครงการรณรงค,การสื่อสารสุขภาพผQานยทู ูบ (YouTube) สามารถประเมินไดRจาก
ขRอมูลเชิงลกึ (Insights) ดRวยการวิเคราะห,ความรูRสึก (Sentiment Analysis) จากปฏิกิริยาตอบสนองที่มตี Qอ
วิดีโอในยูทูบ (YouTube) ซึ่งดูไดRจากปุ≥มถูกใจ (Likes) ไมQถูกใจ (Dislikes) และทิศทางของการแสดงความ
คดิ เหน็ (Comment) วQาเป6นเชิงบวกหรอื เชงิ ลบตQอโครงการณร, ณรงค, (Neiger et al., 2012) นอกจากน้ียูทูบ
(YouTube) มตี ัวชวี้ ัดเฉพาะทส่ี ามารถเลอื กดูไดจR ากสตูดิโอยูทูบ (YouTube Studio) โดยเนอื้ หาบทนีน้ ำเสนอ
ตวั ช้ีวดั สำหรับการประเมินผลของการสอ่ื สารสุขภาพผQานยทู บู (YouTube) ดงั น้ี (Mowat, 2018)

ระยะเวลาในการชม (Watch Time) แสดงถึงระยะเวลาการชมดูวิดีโอ หากมีระยะเวลาการรบั ชม
ต่ำ แสดงวQาเนื้อหาและการเลQาเรื่องยังไมQนQาสนใจ นอกจากนี้ ระบบการทำงานของยูทูบ (YouTube) ใหR
ความสำคัญกบั วดิ โี อทมี่ ีระยะเวลาในการชมสงู (Watch Time) และมโี อกาสแสดงผลในพ้นื ท่ีแนะนำวิดีโอ และ
การคRนหาสูง สำหรับวิธีการตรวจสอบสามารถทำไดRแบบคูQเทียบภายใน (Internal Benchmarks) คือ การ
เปรียบเทยี บระยะเวลากับวิดโี ออ่ืนๆ ทอ่ี ยQูในชอQ งยูทบู (YouTube) (ภาพที่ 6)

การรกั ษาผชูP ม (Audience Retention) คอื การวัดจำนวนผูชR มที่ชมวดิ ีโอ และระยะเวลาในการชม
วิดีโอ โดยสามารถตรวจสอบไดRวQานาทีท่ีเทาQ ไหรQของวดิ ีโอทีม่ ผี ูRชมจำนวนมากหรือจำนวนนRอย การวัดชนิดนี้
สามารถวิเคราะห,เนอ้ื หาไดวR QาแตQละชวQ งสามารถดงึ ดดู ใจผชRู มไดRหรือไมอQ ยาQ งไร

ค"าเฉลย่ี ระยะเวลาการชม (Average View Duration) คอื การนบั จำนวนคร้ังท่ผี Rชู มเขาR มาดูวดิ โี อ
การมีส"วนรว" มในวดิ ีโอ (Video Engagement) แสดงถงึ การมสี QวนรQวมของผชูR มทมี่ ตี Qอวิดีโอ โดยวัด
จากจำนวนคนท่กี ดถกู ใจ (Likes) จำนวนคนกดไมQถกู ใจ (Dislikes) จำนวนคนแสดงความคิดเห็น (Comments)
และจำนวนคนกดแชร, (Shares) ทั้งนี้จำนวนคนกดไมQถูกใจ (Dislikes) มีความสำคัญเชQนเดียวกัน เพราะ
สะทRอนใหเR หน็ วQาวิดโี อไดRรับการตอบสนองในเชิงลบ ซึง่ นักสือ่ สารสขุ ภาพสามารถนำมาวเิ คราะห,เหตุผลเทียบ
กบั วดิ โี ออนื่ ดRวยเชนQ กัน
จำนวนสมาชกิ (Subscribers) การเพิม่ และลดลงของจำนวนสมาชิกตอQ คลิปวิดีโอ แสดงวQาเนื้อหา
ของวิดโี อนาQ สนใจหรือไมนQ Qาสนใจ

Copyright Porn-p227u-n Prajaknate

อตั ราสว" นการชมต"อการมสี "วนรว" ม (View to Engagement Ratio) วัดจากจำนวนการแสดงความ
คิดเห็น (Comment) จำนวนคนกดถูกใจ (Likes) จำนวนคนกดแชร, (Shares) และจำนวนคนกดไมQถูกใจ
(Dislikes)

จำนวนผใูP ชทP ี่มีปฏสิ ัมพนั ธnรายวัน (Daily Active Users) วัดจากยอดการชมวิดีโอรายวัน
แหล"งท่ีมาของการเขPาชม (Traffic Source) แสดงใหเR ห็นวQาผRูชมท่เี ขRาชมวดิ ีโอในชอQ งเขRาถึงไดRจาก
แหลQงใด เชนQ ภายในยทู บู (YouTube) หรอื มาจากภายนอก เชนQ เฟซบ≤กุ (Facebook) เวบ็ ไซต, (Website) ยู
ทูบ (YouTube) และทวิตเตอร, (Twitter) การรับรูRแหลQงที่มาชQวยใหเR จRาของชQองยูทูบ (YouTube Channel)
สามารถเขRาถึงกลมQุ เปาg หมายไดอR ยาQ งมปี ระสทิ ธภิ าพ (ภาพที่ 6) เชQน ในภาพที่ 6 แสดงใหRเห็นวQาการรบั ชมวดิ โี อ
ในชQองดงั กลQาวเกดิ มาจากการคนR หาผาQ นยูทูบ
ลักษณะทางประชากรของสมาชิก (Subscribers’ Demographic) แสดงผลอายุ เพศ และ
ภูมิลำเนาของสมาชิกในชQองยูทูบ (YouTube) ซึ่งเป6นตัวชี้วัดสำคัญในการศึกษาประสิทธิผลของโครงการ
รณรงค,สำหรับการเขRาถึงกลุQมเปgาหมาย หลังจากเสร็จสิ้นโครงการรณรงค,ผQานยูทูบ (YouTube) หากกลุQม
สมาชิกของชQองมีลักษณะทางประชากรตรงกับที่กำหนดตั้งแตQตRน แสดงวQาโครงการรณรงค,สามารถเขRาถึง
กลมQุ เปgาหมายไดอR ยQางมปี ระสิทธิภาพ (ภาพท่ี 7)

ภาพที่ 6
แสดงระยะเวลาในการชม (Watch Time) แหลงÄ ทีม่ าของการเขาr ชม (Traffic Source) และระยะเวลาการเขrา
ชมของแตลÄ ะวิดีโอ

Copyright Porn-p228u-n Prajaknate

หมายเหตุ. ทม่ี า: (ชอQ งซีเอ็มคาเฟ≥, 2020).
ภาพที่ 7
แสดงตัวอยาÄ งการรายงานผลกลÄุมผชูr มในยูทูบ (YouTube) โดยระบุประเทศ เพศ และชวÄ งอายุ

หมายเหตุ. ท่ีมา: (ชQองซีเอม็ คาเฟ≥, 2020).

Copyright Porn-p229u-n Prajaknate

ส"วนท่ี 6 กรณีศึกษาการสอื่ สารสขุ ภาพผา" นยูทูบ (YouTube)

สQวนที่ 6 ของบทนี้ นำเสนอกรณีตัวอยQางของการใชRยูทูบ (YouTube) เป6นเครื่องมือหลักของการ
สื่อสารเพื่อการเปล่ียนแปลงพฤติกรรมสุขภาพ โดยแบQงเป6น 2 รูปแบบ ไดRแกQ (1) กิจกรรมแทรกแซงเพือ่ การ
สื่อสารสุขภาพผาQ นยูทูบ (YouTube) และ (2) โครงการรณรงค,เพื่อการส่ือสารสุขภาพผQานยูทูบ (YouTube)
โดยทั้ง 2 รูปแบบไมQมีความแตกตQางกันในดาR นการผลิตวิดีโอ แตQแตกตQางกันดRานการเผยแพรQ การเขRาถงึ กลมQุ
ประชากร และการประเมินผล

กิจกรรมแทรกแซงเพือ่ การส่อื สารสขุ ภาพผา" นยทู บู (YouTube)

¿พฤตกิ รรมสุขภาพ กิจกรรมแทรกแซงเพอื่ การสอ่ื สารสุขภาพผQานยทู ูบ (YouTube) มปี ระสิทธิผล
ในการลดระดับความเครียดแกกQ ลมุQ ผRูป≥วยทเ่ี ขRารบั การผาQ ตัดหัวเขาQ และสะโพก (O'Connor et al., 2016) ลด
พฤติกรรมการสูบบุหรี่ (Romer et al., 2017) และเพิ่มระดับการรูRเทQาทันสื่อสุขภาพ (Meng et al., 2015)
เป6นตนR (ดตู ัวอยาQ งกิจกรรมแทรกแซงในตารางที่ 1)

¿การประยกุ ตใn ชทP ฤษฎีและรูปแบบการส่ือสาร นกั วิชาการ นกั วิจยั และนักสอ่ื สารสขุ ภาพออกแบบ
กจิ กรรมแทรกแซงเพื่อการส่อื สารสุขภาพผาQ นยทู บู (YouTube) ดวR ยการประยกุ ตใ, ชทR ฤษฎเี ป6นแนวทางในการ
ออกแบบเนื้อหาวิดีโอที่ใหRความรูRตQอการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมสุขภาพ และผลิตชุดวิดีโอที่มีความยาว
ประมาณ 3 นาที ตQอชิน้ แลRวเปด∏ วิดโี อผQานยทู ูบ (YouTube) ใหRผูRเขาR รวQ มกิจกรรมรบั ชม

¿การประเมนิ ผลลัพธn หลังจากจดั กิจกรรมสอดแทรกผQานยูทูบ (YouTube) มีการประเมินผลลัพธ,
โดยพัฒนาจากตัวแปรของทฤษฎีที่นำมาออกแบบกิจกรรมแทรกแซง เชQน ความรูR ทัศนคติ และพฤติกรรม
สขุ ภาพ

Copyright Porn-p230u-n Prajaknate

กรณีตัวอย"างกจิ กรรมแทรกแซงการสอ่ื สารสขุ ภาพผา" นยทู บู (YouTube)

Virtual Hospital Experience Intervention
ความเปhนมาและความสำคญั ของปญé หา

การผาQ ตดั เปล่ียนหัวเขาQ และสะโพกสำหรับคนไขRอายุ 65 ปtขนึ้ ไป มแี นวโนRมเพมิ่ ขึน้ เนือ่ งจาก
ประเทศสหรัฐอเมรกิ ากำลงั กRาวเขRาสสูQ งั คมผสRู งู อายุ ดังนั้น Mayo Clinic Florida จงึ จดั ทำรายการคลปิ
วดิ ีโอบนยทู บู (YouTube) เพ่อื สราR งประสบการณก, ารผQาตดั เขาQ แบบเสมอื นใหกR บั กลมQุ ผูRปว≥ ยกQอนรบั การ
ผาQ ตดั ถึงการพบแพทย, พยาบาล และผRดู แู ล
กลมุ" เปาv หมาย

กลมุQ ผปRู ว≥ ยทีก่ ำลงั รบั การผQานตัดเปลยี่ นหัวเขQาและสะโพก จำนวน 53 คน
กิจกรรมแทรกแซง

Mayo Clinic Florida ผลติ วดิ โี อ 16 เร่อื ง ระยะเวลารวมกัน 1 ชว่ั โมง และเผยแพรลQ งบนชQองยูทบู
โดยมีการตงั้ คQาความเปน6 สQวนตวั เฉพาะผทRู ีม่ ลี งิ ก,เทQานั้น จึงจะสามารถเขาR ถึงวดิ โี อไดR หลังจากนน้ั จงึ ใหกR ลุQม
ผูRเขRารQวมทดลองรบั ชมวิดีโอกอQ นจะเขRารับการผQาตัด
การประเมิน

หลงั จากชมวดิ โี อ กลมุQ ทดลองรายงานวQามีความเครยี ดลดนRอยลง ผลดงั กลาQ วแสดงใหRเห็นวQา วดิ ีโอ
ชQวยสรRางประสบการณ,เสมอื น เป6นการเตรียมการลQวงหนRากอQ นท่จี ะผQาตัด และชQวยลดความเครยี ดกอQ นการ
ผาQ ตดั ไดR
(สแกนสำหรบั การอาQ นบทความวิจยั เพิม่ เตมิ )

ทมี่ า: O'Connor, M. I., Brennan, K., Kazmerchak, S., & Pratt, J. (2016). YouTube Videos to Create
a “Virtual Hospital Experience” for Hip and Knee Replacement Patients to Decrease
Preoperative Anxiety: A Randomized Trial. Interactive Journal of Medical Research, 5(2), e10.
doi:10.2196/ijmr.4295

Copyright Porn-p231u-n Prajaknate