เอกสารประกอบการสอน วิชา ภาวะผู้นำทางการจัดการเชิงพุทธ

ภาวะผู้นำทางการจดั การเชงิ พุทธ 332

ปี พ.ศ. ๒๕๕๒ ได้รบั ปรญิ ญาศาสนศาสตรดษุ ฎีบัณฑิต (กิตติมศักดิ์)
สาขา พระพุทธศาสนา จากมหาวิทยาลยั มหามกฏุ ราชวิทยาลัย

พระสงฆผ์ นู้ ำทางการปกครอง
พระเทพญาณมงคล (เสริมชัย ชยมงฺคโล)หรือท่ีเรียกกันจนติดปากว่า
หลวงป๋า เป็นพระสงฆ์ผู้นำทางด้านการปกครอง เพราะหลวงป๋าเป็นเจ้า
อาวาสปกครองวัดอย่างมีหลักกฎเกณฑ์ เพราะหลวงป๋าได้ออกกติกาหรือ
ระเบียบของวัด เพื่อให้การบริหารและในขณะเดียวกันมีการพัฒนาบุคลากร
ของวัด ได้แก่พระภิกษุสามเณรของวัดหลวงพ่อสดธรรมกายาราม ให้เป็น
ผู้ทรงคุณวุฒิและคุณธรรม มีศีลาจารวัตรท่ีงดงาม เป็นแบบอย่างที่ดี ให้เป็น
บุคคลท่ี สามารถเป็ นที่ พึ่ งทางใจของสาธุชน และช่วยกันสืบ บวร
พระพุทธศาสนาให้เจริญรุ่งเรือง และม่ันคงยิ่งขึ้นไป จึงต้องปฏิบัติตามกฎ
กตกิ า ดังน้ี5
๑.ผู้ท่ีจะไดรับการพิจารณาบรรพชาอุปสมบท หรือผู้ที่ได้รับการ
บรรพชาอุปสมบทจากวัดอื่นแล้ว มาขออยู่ที่วัดน้ี ต้องเป็นผู้มีลักษณะตาม
ความในข้อ ๑๑๓ แห่งกฎมหาเถรสมาคม ฉบับที่ ๒๗ (พ.ศ.๒๕๒๖) ว่าด้วย
การแต่งตัง้ และถอดถอนพระอปุ ชั ฌาย์
๒.พระภิกษุสามเณรจากวัดอื่น ผู้มาสมัครเข้าอยู่ในวัดน้ี ต้องมี
หนังสือรับรองความประพฤติจากเจ้าอาวาสต้นสังกัด ส่วนกรณีไม่พ้นพ้น
พรรษา ๕ ให้มีหนังสือฝากปกครองจากพระอุปัชฌาย์ หรือเจ้าอาวาสต้น
สังกัด และจะต้องได้รับการพิจารณาจากคณะพระสังฆาธิการวัดหลวงพ่อสด
ธรรมกายารามก่อน

5 กองงานสื่อสิงพิมพ์, ประวัติความเป็นมา วัดหลวงพ่อสดธรรมกายาราม,
(กรุงเทพมหานคร : เพชรเกษมพริ้นติ้ง, 2549), หน้า 6-7.

ภาวะผ้นู ำทางการจดั การเชงิ พทุ ธ 333

๓.พระภิกษุ สามเณรผู้บวชใหม่ก็ดี หรือผู้สมัครขอเข้าอยู่วัดน้ี ที่
ได้รับพิจารณารับเข้าอยู่ในวัดน้ีก็ดี ให้ถือว่าเป็นการรับอยู่ช่ัวคราว ๑ พรรษา
ก่อน ต่ดเมื่ออยู่จำพรรษาครบไตรมาสแล้ว ประสงค์จะอยู่ต่อไปจะต้องแจ้ง
ความจำนงขอสมัครอยู่ต่อ และต้องได้รับการพิจารณาความประพฤติและ
อัธยาศัยตลอดระยะหน่ึงพรรษาแล้วนั้นว่า สมควรจะรับให้อยู่ต่อไปหรือไม่
มตขิ องพระสังฆาธิการเป็นอยา่ งไร ให้ปฏบิ ตั ิตามนน้ั

๔.พระภิกษุสามเณรผู้อยู่ประจำวัดนี้จะต้องใส่ใจศึกษาเล่าเรยี นพระ
ปริยัติธรรม ทั้ง ๒ แผนก (แผนกธรรมและบาลี) ให้สำเร็จนักธรรมช้ันเอก
และประโยค ป.ธ.๓ เป็นอย่างต่ำ เว้นแต่ผู้สำเร็จการศึกษาขั้นปริญญาตรีข้ึน
ไปแล้ว หรือผู้มีคุณสมบัติวุฒิพิเศษอ่ืน ที่มีคุณประโยชน์ต่อการปฏิบัติและ
การเผยแผ่พระสัทธรรม ผู้ที่ได้ต้ังใจและเรียนบาลีตามกำลังสติปัญญาแล้ว
แต่มเี หตจุ ำเปน็ ให้เรยี นไม่สำเร็จ ป.ธ.๓ ใหอ้ นุโลมให้อยูต่ ่อไปได้

๕.ต้องต้ังใจศึกษาปฏิบัติไตรสิกขา (ศีล สมาธิ ปัญญา) ตามแนวสติ
ปฏั ฐาน ๔ ท่ีหลวงพ่อวัดปากน้ำฯ พระมงคลเทพมนุ ี (สด จนฺทสโร) ได้ปฏบิ ัติ
และสง่ั สอนถา่ ยทอดไว้

๖.พระภิกษุ สามเณรทุกรูปต้องร่วมแรงร่วมใจกันช่วยกิจกรรมงาน
ของวัด ตามกำลังสติปัญญา ความสามารถของตน ด้วยความสามัคคี
ปรองดองกัน

นอกกติดังกล่าวน้ี หลวงป๋ายังได้เขียนคุณลักษณะของบุคคลท่ีจะให้
บรรพชาอปุ สมบทได้อีกด้วย

หลวงป๋าได้กำหนดข้อกติกาขึ้น เพ่ือให้วัดมีเอกลักษณ์ เอกภาพ
สร้างความเป็นหนึ่งเดียวในการความประพฤติ การศึกษาเล่าเรียน และการ
ช่วยกิจการงานของวัด ให้เกิดความสามัคคีปรองดองกัน เป็นตัวช้ีวัดว่า
พระเทพญาณมงคล (เสริมชัย ชยมงฺคโล) เป็นพระสงฆ์ผนู้ ำทางการปกครอง

ภาวะผนู้ ำทางการจัดการเชงิ พทุ ธ 334

ด้านการเผยแผ่
พระเทพญาณมงคล วิ.(เสริมชัย ชยมงฺคโล) เป็นพระสงฆ์ผู้นำด้าน
การเผยแผ่ เนอ่ื งจากหลวงป๋าได้บรรยายธรรมะทั้งที่ภายในวดั และนอกวดั ท้ัง
ท างส ถ านี วิ ท ยุ แ ล ะ ส ถ านี โท ร ทั ศ น์ มี ห ล าย ช่ อ งท่ี ห ล ว งป๋ าด ำเนิ น ก าร อ ยู่
หลวงป๋าได้บรรยายธรรมะท้ังท่ีเป็นภาษาไทยและภาษาอังกฤษ เช่น รายการ
บ้านของเรา มงคลธรรม พุทธธรรมนำไทย ส่วนสถานีวิทยุมีรายการบรรยาย
ธรรมะหลายรายการ เช่น ปาฐกถาธรรม เปิดโลกเมืองไทย ธรรมสู่สันติ เป็น
ตน้
รายการปฏิบัติธรรมหรือปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานท่ีวัดหลวงพ่อสด
ธรรมกายาราม จัดในวนั พระและทุวนั อาทิตย์ของเดือน และผู้ไปปฏิบัตธิ รรม
ตอ้ งแตง่ ชุดขาว
นอกจากการปฏิบัติธรรมแล้ว หลวงป๋ายังมีการจัดอบรมพระสงฆ์ให้
เป็นพระวิปัสสนาจารย์ ไม่เพียงอบรมให้เข้าใจส่วนบุคคลเท่านั้น เป็นการ
จดั การอบรมเพ่ือเป้าหมายให้เปน็ พระอาจารยส์ อนวิปสั สนากรรมฐานแก่ผอู้ ื่น
ซ่ึงไดจ้ ดั การอบรมปลี ะ ๒ รุ่น และจดั เปน็ ประจำทกุ ปี
วัดหลวงพ่อสดธรรมกายารามเป็นสถานท่ีจัดอบรมคุณธรรมและ
จรยิ ธรรม แก่เด็กนักเรียน เยาวชน พนักงานทั้งที่เป็นภาครฐั และภาคเอกชน
มาเขา้ คา่ ยอบรมคณุ ธรรมและจริยธรรม ในเทศกาลสำคัญยังมีการจัดบวชหมู่
เชน่ บวชสามเณรภาคฤดูรอ้ น อปุ สมบทหมเู่ ฉลิมพระเกยี รติ เปน็ ตน้

ด้านศาสนศึกษา
หลวงป๋าได้จัดการศึกษาให้แก่พระภกิ ษุสามเณรทั้งปริยัติธรรมแผนก
นักธรรมและแผนกบาลี เพราะท่านมีอุดมคติว่า วัดหลวงพ่อสดธรรมกายา

ภาวะผู้นำทางการจดั การเชงิ พุทธ 335

รามเป็นสถานท่ีพัฒนาบุคลากร คือ พระภิกษุ สามเณร ให้เป็นผู้ทรงคุณวุฒิ
และคุณธรรม มีศีลาจารวัตรท่ีงดงาม เป็นแบบอย่างที่ดี ให้สามารถเป็นที่พึ่ง
ทางใจแก่สาธุชนโดยทั่วไป

การศกึ ษาสงเคราะห์
หลวงป๋าได้นำหลักสูตรประกาศนียบัตรการบริหารกิจการคณะสงฆ์
มาเปิดสอนให้แก่พระสังฆาธิการ และครูสอนพระปริยัติติธรรมและครูสอน
ศีลธรรม เนื่องจากการนำหลักสูตรนี้มาเปิด และเป็นการเปิดโอกาสให้พระ
สังฆาธิการในภาค ๑๕ มาศึกษาเล่าเรียน โดยการนำของเจ้าคณะภาค ๑๕
วัดปฐมเจดีย์ วัดหลวงพ่อสดธรรมกายารามได้รับการแต่งต้ังเป็นหน่วยวิทย
บริการคณะสังคมศาสตร์ วัดหลวงพ่อสด ราชบุรี เม่ือเป็นหน่วยวิทยบริการ
แล้ว สามารถเปิดการศึกษาในระดับสูง ซึ่งปัจจุบัน มีการเปิดการเรียนการ
สอนระดับปริญญาตรีสองสาขาวิชาคือ สาขาวิช าการจัดการเชิงพุทธ
สาขาวิชารัฐศาสตร์ ส่วนสาขาวิชาพระพุทธศาสนาชะลอการรับ ระดับ
ปริญญาโทหนึ่งสาขาคือสาขาวิชาการจัดการเชิงพุทธ ได้จบและรับปริญญา
ไปแล้วสองรุ่น แต่ละรุ่นได้สมัครเข้าศึกษาต่อในระดับปริญญาเอกอีกจำนวน
มาก
การศึกของหน่วยวิทยบริการคณะสังคมวัดหลวงพ่อสดธรรมกายา
ราม เป็นจุดกระตุ้นให้พระสังฆาธิการไดต้ ่ืนตัวทางด้านการศึกษา พระคุณเจ้า
บางทา่ นกลา่ วด้วยความต้ืนตันใจว่า นกึ ว่าชาติน้จี ะไม่มโี อกาสไดร้ ับการศกึ ษา
ในระดับปริญญาเสียแล้ว ท่านยังกล่าวต่อไปว่า เมื่อมีโอกาสเช่นน้ีแล้วจะไม่
ยอมปล่อยโอกาสให้หลุดลอยไป จะต้องศึกษาให้สูงที่สุดเท่าที่สามารถจะ
เรียนได้ ปัจจุบันพระคุณเจ้ารูปนั้นได้สมัครเรียนในระดับปริญญาเอก
เรยี บร้อยแลว้

ภาวะผนู้ ำทางการจัดการเชิงพุทธ 336

ผลงานของพระเทพญาณมงคล (เสริมชัย ชยมงฺคโล) มีทุกด้านและ
เป็นผลงานท่ีมีอย่างมากมาย จะนำมากล่าวในท่ีน้ีไม่หมดแน่นอน เพราะ
หน้ากระดาษจำกัด ด้านสาธารณูปการ ด้านสาธารณสงเคราะห์ซึ่งไม่ได้นำมา
กล่าวไว้ ไม่ใช่ว่าหลวงป๋าไม่มีผลงานหรือเป็นผู้นำในด้านดังกล่าว จึงนับได้ว่า
หลวงป๋าเป็นพระสงฆ์ผู้นำ ท่ีจะต้องเอาเป็นแบบอย่าง เพราะได้ทุ่มเทเพื่อ
พระศาสนาอย่างแท้จริง และถือเป็นย่างทางดา้ นจริยาวัตรของพระเทพญาณ
มงคล(เสริมชัย ชยมงฺคโล) ถือว่าเป็นพระสงฆ์ที่เป็นเพชรน้ำเอกแห่งวงการ
ประสงฆ์ไทยรูปหน่ึง หลวงป๋าเป็นนักต่อสู้ท้ังเพ่ือทุก ๆ ฝ่าย รวมถึง
พระพทุ ธศาสนาอีกด้วย

3) พระเทพวทิ ยาคม (หลวงพอ่ คณู ปรสิ ทุ ฺโธ)6

เม่ือเอ่ยชื่อหลวงพ่อคูณ ทุกคนรู้จักดี เมื่อเอ่ยชื่อ พระเทพวิทยาคม
คนท่ีรู้จักคงมีไม่มากนัก บางคนอาจจะต้องถามว่า พระเพทวิทยาคมคือใคร
เพราะส่วนมากคนจะเรียกช่ือหลวงพ่อคูณ ชื่อพระราชทินนามหรือช่ือที่เป็น
สมณศักด์ิของหลวงพ่อไม่ค่อยมีคนเรียกนัก จึงเป็นช่ือที่ไม่คุ้นหูเท่าใดนัก
หลวงพ่อคูณ ปริสุทฺโธ เป็นเกจิอาจารย์ เป็นพระสงฆ์ผู้นำรูปหน่ึงท่ีมี
เอกลักษณ์เฉพาะตัว คือ เวลานั่งท่านจะน่ังยอง ๆ ไม่น่ังราบเหมือนพระรูป
อื่น และยังสูบบุหร่ีมวนโต ๆ อีกด้วย (ปัจจุบัยเลิกสูบแล้ว) การพูดจาจะเป็น
คำพูดแบบโบราณ คือใช้คำว่า “กู” “มึง” “ไอ้” “อี” ซ่ึงเป็นคำพูดแบบ
ชาวบ้านชนบท หลวงพ่อมคี วามเป็นอยู่อย่างง่าย ๆ ไม่สวมรองเท้า ไม่เคยข้ึน
ธรรมาสนเ์ ทศน์ จะใช้วธิ สี อนคนแบบงา่ ย ๆ ให้ละช่วั ทำดี มเี มตตา

6 คัดจาก ประวัติวัดหลวงพ่อสดธรรมกายารามและมารู้จักวัดหลวงพ่อสด
ธรรมกายาราม ไม่ปรากฏสถานทพ่ี ิมพ์และปที พ่ี มิ พ์

ภาวะผู้นำทางการจัดการเชงิ พุทธ 337

ชวี ประวัติหลวงพอ่ คณู ปริสุทฺโธ 7
พระเทพวิทยาคม (คูณ ปริสุทฺโธ) มีนามเดิมว่า คูณ นามสกุล ฉัตร
พลกรัง เป็นบุตรคนหัวปีของนายบุญ นางทองขาว ฉัตรพลกรัง เกิดเมื่อวัน
พฤหัสบดีท่ี ๔ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๖๖ ตรงกับแรม ๑๐ ค่ำ เดือน ๑๑ ปีกุน ณ
บ้านไร่ หมู่ท่ี ๖ ตำบลกุดพิมาน อำเภอด่านขุนทด จังหวัดนครราชสีมา มี
น้องสาว ๒ คน คอื นางคำมั่น แจ้งแสงใส และนางทองหล่อ เพญ็ จันทร์
เม่ือยังเยาว์วัย หลวงพ่อคูณ ปริสุทฺโธ และน้องสาวทั้งสอง ได้อยู่ใน
ความอุปการะของหน้าสาว เนื่อจากบิดามารดาของหลวงพ่อได้เสียชีวิตท้ัง
สองคน เม่ืออายุครบบวช ได้อุปสมบทเป็นพระภิกษุ ณ พัทธสีมาวัดถนนหัก
ใหญ่ ตำบลกุดพิมาน อำเภอด่านขุนทด จังหวัดนครราชสีมา เมื่อวันที่ ๕
พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๘๗ ตรงกับวันศุกร เดือน ๖ ปีวอก โดยมีพระครูวิจาร
ยติกิจ เจ้าคณะอำเภอด่านขุนทด เปน็ พระอุปชั ฌาย์ และพระอธกิ ”ารทองสุข
วัดโคกรักษ์ เป็นพระกรรมวาจาจารย์ ได้รับฉายาวา่ “ปริสุทฺโธ
เมื่ออุปสมบทเป็นพระภิกษุแล้ว พระภิกษุคูณ ปริสุทฺโธ ได้ไปจำ
พรรษา ณ วัดบ้านหนองโพ ตำบลสำนักตะคร้อ อำเภอด่านขุนทด จังหวัด
นครราชสีมา ได้ฝากตัวเป็นศิษย์หหลวงพ่อแดง ซึ่งเป็นพระนักปฏิบัติท้ังคันถ
ธุระและวิปัสสนาธุระ เป็นเกจิอาจารย์ผู้เรืองเวทย์มนต์ เป็นที่เคารพนับถือ
ศรทั ธาของประชาชนในจงั หวดั และจงั หวัดใกลเ้ คยี ง
พระภิกษุคูณ ปริสุทฺโธ เม่ือได้เป็นลูกศิษย์หลวงพ่อแดงแล้ว ได้ตั้งใจ
ศึกษาเล่าเรียนพระธรรมวินัย และปริยัติธรรมด้วยความขยันหมั่นเพียร และ
ได้ปรนนิบัติพระอาจารย์อย่างใกล้ชิด หลวงพ่อมีเมตตาได้ถ่ายทอดวิชา
ความรู้ให้โดยไม่ปิดบัง เม่ือศึกาเล่าเรียนกับหลวงพ่อแดง และได้วิชาความรู้

7 วัน ช น ะ -แ ด ง เก้ าแ ส น , ห ล วงพ่ อ คู ณ พ ระผู้ ม าก ด้ วย บ ารมี ,
(กรงุ เทพมหานคร : ประกาย, ๒๕๕๑), หนา้ ๑๐-๑๔.

ภาวะผนู้ ำทางการจัดการเชงิ พุทธ 338

จนหมดแล้ว หลวงพ่อแดงพาไปฝากกับหลวงพ่อคง พุทฺธสโร วัดถนนหักใหญ่
ตำบลกดุ พมิ าน อำเภอดา่ นขุนทด จังหวดั นครราชสมี า

หลวงพ่อคงเป็นสหธรรมิกกับหลวงพ่อแดง เป็นเกจิอาจารย์เรือง
วิทยาคมที่โดดเด่นอีกรูปหนึ่ง หลวงแดงทราบดีว่า หลวงพ่อคงเป็นพระท่ีมี
วิทยาคมแก่กล้า สมควรให้พระภิกษุคูณ ปริสุทฺโธ เป็นศิษย์ของหลวงพ่อคง
เพ่ือศึกษาหาความรตู้ ่อไป เม่ืออยู่กับหลวงพ่อคงก็ได้รับการสั่งสอนจากหลวง
คงเป็นอย่างดี หลวงพ่อได้ถ่ายความรู้ให้แก่พระภิกษุคูณ ปริสุทฺโธ ทั้งในด้าน
ปริยัติ ปฏิบัติ และปฏิเวช ได้รับการช้ีแนะเรื่องธุดงควัตร และถ่ายทอด
ความรู้ที่มีให้หมดสิ้น จนทำให้พระภิกษุคูณ ปริสุทฺโธ เชื่อมั่นว่า สามารถ
ช่วยเหลือตัวเองได้ จึงกราบลาหลวงพ่อคงผู้เป็นอาจารย์เพื่ออกธุดงค์เพ่ือ
แสวงหาโมกขธรรมในขนั้ ปรมตั ถ์

เมอื่ มาถงึ ตรงนก้ี ็พอที่จะเข้าใจว่า หลวงพอ่ คูณ ปรสิ ุทฺโธ เปน็ ศษิ ยท์ ีม่ ี
ครูมีอาจารย์ มีความรู้ทั้งด้านปริยัติและด้านปฏิบัติ หลังจากได้รับอนุญาต
จากหลวงคงแล้ว ก็ออกเดินธุดงค์เข้าไปในป่าเพียงรูปเดยี ว ได้ท่องเท่ียวไปใน
ถิ่นกันดาล ป่าเขา ลำเนาไพร ทั้งในดินแดนลาวและประเทศเขมร เหตุผลท่ี
ท่านเป็นพระป่า เป้นวิธีหนึ่งท่ีจะสามารถฝึกจิตให้กล้าแข็ง ปฏิบัติวิปัสสนา
กรรมฐาน เดินจงกรมในป่าที่วิเวกด้วยธรรมชาติแท้ ๆ เป็นวิธีการสร้างจิตให้
เข้มแข็ง มีความกล้า และขจัดความกลัวท้ังหลาย สามารถท่องบ่นฟ้ืนฟูวิชา
อาคมทีไ่ ดเ้ ล่าเรยี นมาจากครูอาจารย์

ประสบการณ์ในระว่างธุดงค์
เป็นเวลาหลายปีที่พระภิกษุคูณ ปริสุทฺโธ ท่องเท่ียวไปในป่าเขา
ลำเนาไพร อาศัยรุกขมูลต้นไม้ใหญ่ บางคร้ังก็อาศัยถ้ำเป็นทั้งที่พักลี่ปฏิบัติ
กรรมฐาน มีกลดครอบกันยุงและแมลงในยามค่ำคืน ท่านชอบเดินทางรูป

ภาวะผนู้ ำทางการจัดการเชิงพทุ ธ 339

เดียวเพราะสะดวกและง่ายต่อการตัดสินใจ ในช่วงเวลาท่ีท่องอยู่ในป่านั้น
ท่านได้พบเห็นเหตุการณ์ต่าง ๆ บางเร่ืองแทบจะเป็นไปไม่ได้ บางเร่อื งก็เส่ียง
ภัยอันตราย บางส่ิงก็นเป็นส่ิงที่น่ากลัว แต่ตัวท่านไม่กลัว เพราะจิตของท่าน
ไดร้ บั การฝกึ มาจนกล้าแขง็ แล้ว

มีบางเรื่องท่ีท่านเล่าให้ลูกศิษย์ฟัง เช่นเรื่องหน่ึง เม่ือท่านเดินธุดงค์
ไปถึงเขาลูกหนึ่ง ชาวบ้านเรียกว่า “ภูควาย” เป็นสถานที่ท่ีมีธรรมชาติ
สวยงามมาก เปน็ ที่สงบวเิ วก เหมาะแกก่ ารเจรญิ วิปัสสนากรรมฐานเป็นอย่าง
ยง่ิ และเคยมีพระป่าข้ึนไปปฏิบัติธรรมที่บนยอดดอย เม่ือบอกความประสงค์
แก่ชาวบ้าน พวกชาวบ้านห้ามไม่อยากให้ข้ึนไปเพราะท่ีน้ันมีอันตรายมาก ทั้ง
จากสัตว์ร้ายและพวกภูตผปี ีศาจ แต่พระภิกษคุ ณู ยืนยันจะข้ึนไปให้ได้ ในที่สุด
กข็ นึ้ ไป กอ่ นขน้ึ ไป ชาวบา้ นถามวา่ “หลวงพอ่ มีอาวุธอะไรละ่ ” หลวงพ่อตอบ
ว่า อาวุธของกูก็คือใจกับธรรมะของพระพุทธเจ้า เอาสองอย่างมารวมกัน
จะกลายเป็นเมตตาธรรม แผ่เมตตาให้เขาไป ไม่ว่าจะเป็นผีสางหรือสัตว์
รา้ ยกไ็ ม่กลา้ ทำอนั ตรายกู แลว้ ทา่ นกเ็ ดินข้ึนไปสูย่ อดเขาภคู วาย

เมื่อคืนที่สองช่วงดึกสงัด ขณะที่ท่านนั่งสมาธิอยู่ในถ้ำน้ัน มีเสียงคน
จำนวนมากซุบซบิ คยุ กันอยู่รอบ ๆ ขา้ ง เม่ือท่านลืมตาขึ้นดูเสยี งก็หายไป เมื่อ
หลับตาลงใหมเ่ สียงก็ดังขนึ้ อีก เป็นอยู่อย่างนี้หลายคร้งั ท่านจึงออกจากสมาธิ
แล้วอธิษฐานจิตเอ่ยขึ้นว่า “เม่ืออยากจะคุยก็ออกมาคุยกันสิ ทำลับ ๆ ล่อ ๆ
อยู่ทำไม ออกมาเถอะ จะได้พบพระพบเจ้าเสียบ้าง มาฟังธรรมกน” หลังจาก
ท่านออกจากสมาธิแล้ว ก็จำวัด เมือ่ หลับไปนิมิตว่า มีขบวนแห่ขึ้นมาบนยอด
ภูควาย ผู้คนท่ีอยู่ในขบวนแห่แต่งตัวสวยงามแบบโบราณ หัวหน้าขบวนเป็น
หนุ่มรูปงามและสาวสวย เมื่อมาถึงท่ปี ักกลดของท่านก็หยุดขบวนที่ลานกว้าง
หน้าถ้ำ คนที่เป้นหัวหน้าได้มากราบนมัสการพร้อมท้ัแนะนำตัวว่าเป็นเจ้า
เมอื งนี้ ไดย้ ินขา่ ววา่ มีพระมาปกั กลดจึงพากนั มาเพ่ือฟังธรรม

ภาวะผนู้ ำทางการจัดการเชิงพทุ ธ 340

พระภิกษุคูณ ปริสุทฺโธ รู้ว่า คนจำพวกน้ีเป็นเพียงวิญญาณที่ยึดติด
อยู่กัสมบัติ จึงไม่ยอมไปไหน เป็นวิญญาณเฝ้าสมบัติของพวกตนไม่ยอมไปผุด
ไปเกดิ มีกรรมอย่างยิง่ ท่านจึงแสดงธรรมสั่งสอนไปว่า อย่าได้ถอื ว่าชาตินี้ภพ
น้ีวิเศษสุดแล้ว ยังมีภพใหม่ชาติใหม่ที่ประเสริฐกว่านี้ อยู่ที่กุศลผลบุญที่ได้
กระทำไว้ ซ่ึงจะส่งผลให้เกิดความสบายในภพหน้า อย่าได้วนเวียนเป็น
สัมภเวสี หาที่เกดิ ไม่ได้อยอู่ ยา่ งนี้เลย

หนุ่มรูปงามที่เป็นหัวหน้าก้มลงกราบแล้วเอ่ยข้ึนว่า คำของหลวงพ่อ
เป็นจริงทุกอย่าง พวกข้าเหมือนคนตาบอดที่มิรู้ว่าจะไปทางไหน จึงวนเวียน
อยู่ที่นี้ เมื่อหลวงพ่อได้ช้ีทางให้ข้าก็ขอไปเกิดใหม่ แล้วขบวนแห่ก็ลากลับไป
และไม่เสียงใหไ้ ดย้ นิ อีกเลย

เม่ือลงบิณฑบาตชาวบ้านถามด้วยความห่วงใยว่ามีอะไรเกิดข้ึนกับ
ท่านหรือไม่ ท่านก็ตอบว่าไม่ และบอกชาวบ้านว่า ใครจะข้ึนไปบนภูควายก็
ขึน้ ไปได้ ไม่ต้องกลัวภูตผปี ีศาจ เพราะพวกเขาไดไ้ ปผดุ ไปเกดิ กันหมดแล้ว

ธรรมะจากหลวงพ่อคณู : ใช้พรหมวิหารส่ีชนะภัย
หลังจากอุปสมบทแล้ว สิ่งที่ค้างคาใจหลวงพ่อคูณตลอดเวลา คือ ทำ
อย่างไรจะชว่ ยคนเหลา่ นนั้ ให้พน้ ทกุ ขไ์ ด้
หลวงพอ่ เคยเลา่ ให้ศิษยค์ นหนึ่งฟงั ว่าจะตัดความกลัวเหลา่ นน้ั ออกไป
ให้หมดส้ิน ไม่ให้ความกลัวเหลืออยู่ในจิตใจ อาวุธที่พระพุทธองค์ทรง
ประทานให้สู้กับความวิเวก สู้กับสัตว์ร้ายนานาชนิดคือ พรหมวิหาร ๔ ได้แก่
เมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา บางครั้งเส้นทางธุดงค์จะแสนสาหัส แม้พวก
พรานป่ายังไม่ยอมเดิน แต่เราต้องเดิน แม้จะเผชิญหน้ากับสัตว์ร้ายที่มีอยู่
มากมาย มีศิษย์คนหน่ึงถามว่า “หลวงพ่อไม่กลัวหรือครับ” ท่านตอบว่า
“ทำไมต้องกลัว” แล้วท่านกล่าวว่า เสือ ช้าง ในป่าก็ลัวเราเหมือนกัน ผิดกัน

ภาวะผู้นำทางการจัดการเชงิ พุทธ 341

ตรงทร่ี ะหว่างเรากับมันใครมสี มาธิดีกว่ากัน แตถ่ า้ เราใชว้ ิธแี ผ่เมตตาให้กับมัน
ตา่ งคนต่างแยกกนั ไป

เหตผุ ลท่หี ลวงพอ่ คณู สรา้ งวตั ถุมงคล
หลวงพ่อคูณ ปริสุทฺโธ ได้ศึกษาเกี่ยวกับพุทธาคม ยังใช้วิชาความรู้
ด้านน้ีช่วยเหลือญาติโยม เช่น การฝังตะกรุดทองคำเพื่อให้เกิดเมตตามหา
นิยม แคล้วคลาด และคลกระพัน และหลวงพ่อได้มีชื่อเสียงในด้านนี้ด้วย มี
ศิษย์ท่านหน่ึงถามว่า การกระทำดังกล่าวไม่ผิดพุทธบัญญัติหรือข้อห้ามใน
พระธรรมวนิ ยั ของพระหรอื
หลวงพ่อท่านให้ความกระจ่างว่า เรื่องนี้พระอาจารย์คงแห่งวัดถนน
หักใหญ่ บูรพาจารย์ของท่านกล่าวไว้ว่า การกระทำใด ๆ ก็ตามที่ขัดกับหลีก
พระศาสนาและไม่ได้อยู่ในพระคัมภีร์ แต่เป็นการกระทำเพ่ือช่วยเหลือคน
ทุกข์ยาก คนส้ินหนทาง และเพื่อประโยชน์สุขของสาธารณชน และไม่ใช่เพื่อ
ประโยชนส์ ว่ นตนก็จงทำเถอะ เพราะเป็นสงิ่ ทสี่ มควรแลว้

ผลงานเม่ือกลบั มาสถู่ ่ินมาตุภูมิ
เมือหลวงคูณ ปริสุทฺโธ กลับมาสู่ถ่ินกำเนิดบ้านนไร่ เม่ือ พ.ศ.
๒๔๙๙ ภายหลังจากการไปกราบไหวค้ รูบาอาจารย์แล้ว ได้มาดูวัดบ้านไร่ ส่ิง
ท่ีได้สร้างไว้นานก็มีความทรุดโทรมเป้นของธรรมดา สิ่งแรกที่จะต้องทำคือ
ปรบั ปรุบวัดใหเ้ สนาสนะที่สร้างขึ้นใหม่ ศาลาท่วี ่าหลังเลก็ ก็เปน็ หลงั ใหญ่ สง่ิ ท่ี
สรา้ งความปราบปลม้ื ให้แก่สาธุชนคอื อโุ บสถ ซึ่งไม่เคยมีมากอ่ น
ในปี พ.ศ. ๒๕๐๐ หลวงพ่อได้เห็นความทุกข์ร้อนของประชาชน
หลายหมู่บ้าน เช่น บา้ นไร่ บา้ นดอน บ้านบุขีเ้ หล็ก เด็กในหมู่บ้านดงั กล่าวมา
เรยี นหนงั สือท่ีวดั บา้ นไร่ ซงึ่ อาศัยศาลาหลังเก่า ๆ ในท่สี ุดหลวงติดสนิ ใจสรา้ ง

ภาวะผนู้ ำทางการจัดการเชงิ พุทธ 342

โรงเรียนและต้องสร้างอยู่ในอาณาเขตที่เป็นเอกเทศ คือสร้างนอกวัด หลวง
พ่อขอบิณฑบาตที่ดินของนายชื่น นาคขนทด และนายมี เทียมขุนทด ทั้งสอง
คนไดม้ อบท่ดี นิ เพื่อสรา้ งโรงเรยี นตามจดุ ประสงค์ของหลวงพอ่

ภาวะผนู้ ำทางการจดั การเชงิ พุทธ 343

คำถามประจำบท

๑. ให้นิสิตวิเคราะห์ผู้นำสงฆ์ท่ีเป็นต้นแบบ ว่าเป็นมาอย่างไร โดย
อธิบายใหช้ ัดเจน

๒. แนวคิดพื้นฐานเกี่ยวกบั ผู้นำสงฆ์ท่ีเป็นต้นแบบของการจัดการเชิง
พุทธมแี นวความคดิ มาจากอะไร ใหน้ ิสิตอธิบายโดยละเอยี ด

3. ให้นสิ ิตวิเคราะห์หลกั การของพระสงฆต์ น้ แบบมาโดยละเอียด
4. พระสงฆต์ น้ แบบในความคดิ ของนสิ ิตควรเป็นอย่างไร
5. ผู้นำสงฆ์ท่ีดีควรใช้ทฤษฎีภาวะผู้นำใดมาปรับประยุกต์ใช้จึงจะ
เหมาะสมท่สี ุด

ภาวะผู้นำทางการจดั การเชิงพุทธ 344

อ้างอิงประจำบท

กองงานส่ือสิงพิมพ์. ประวัติความเป็นมา วัดหลวงพ่อสดธรรมกายาราม.
กรุงเทพมหานคร : เพชรเกษมพริ้นต้ิง, 2549.

คณะศิษย์วัดชลประทานรังสฤษฏ์. พระพรหมมังคลาจารย์ ปัญญานันท
เถระ ประวัติ ชีวิต ผลงาน หลักธรรมของแม่ ทัพธรรม.
กรงุ เทพมหานคร : โรงพิมพ์พระพุทธศาสนาธรรมสภา, 2550).

มูลนิธิภิกขุปัญญานันทะ. ปัญญานันทะ 96. กรุงเทพมหานคร : ธรรมสภา,
2550.

วันชนะ-แดง เกา้ แสน.หลวงพ่อคูณ พระผ้มู ากดว้ ยบารมี . กรงุ เทพมหานคร
: ประกาย, ๒๕๕๑.

L.M.Prasad, Organisational Behaviour, 3rd. New Delhi : Sultan
Chand & Sons, 2001.

บรรณานุกรม

กฤต ศรียะอาจ. หลักการปกครองของขงจื้อ. ในหนังสือ บทความทาง

ว ิ ช า ก า ร พ ุ ท ธ ศ า ส ต ร ์ ป ร ิ ท ั ศ น์ . ก ร ุ ง เ ท พ ม ห า น ค ร :
จรลั สนทิ วงศ์การพิมพ์. ๒๕๔๘.

กองงานสื่อสิงพิมพ์. ประวัติความเป็นมา วัดหลวงพ่อสดธรรมกายาราม.
กรุงเทพมหานคร : เพชรเกษมพริน้ ติ้ง. 2549.

ก่อศักดิ์ ไชยรัศมีศักดิ์ “ภาวะผู้นำตามวิถีตะวันออก: กรณีศึกษาจากสาม

ก๊ก” http://www.cpall.co.th/ Blog/Detail/Korsak วันที่ ๗

มถิ ุนายน พ.ศ. ๒๕๕๕.
กิติ ตยัคคานนท์. เทคนิคการสร้างภาวะผู้นำ. กรุงเทพมหานคร : เปลว

อกั ษร. ๒๕๔๓.

เกียรติศักดิ์ สุขเหลือง. “การพัฒนาภาวะผู้นำวิถีพุทธในยุคโลกาภิวัตน์”.
วิทยานิพนธ์ปริญญารัฐประศาสนศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชารัฐ

ประศาสนศาสตร์. บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยราชภัฏวไลย

อลงกรณ์ ในพระบรมราชูปถัมภ์. ๒๕๕๗.

คณะศิษย์วัดชลประทานรังสฤษฏ์. พระพรหมมังคลาจารย์ ปัญญานันทเถระ
.ประวตั ิ ชีวิตผลงานหลักธรรมของแม่ทพั ธรรม. กรุงเทพมหานคร
: โรงพมิ พ์พระพทุ ธศาสนาธรรมสภา. 2550.

ชูชัย สมิทธิไกร“การฝึกอบรมบุคลากรในองค์การ”. พิมพ์ครั้งที่ 4.
กรุงเทพมหานคร : สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลัย.
2548.

ณัฏฐ์สุดา วิจิตรจามรี. การสื่อสารในองค์การ. กรุงเทพมหานคร : สิริมา.

๒๕๕๓.

เด่นพงษ์ พลละคร. “การพัฒนาผู้ใต้บังคับบัญชา ". วารสารเพิ่มพลผลิต. ปี
ท่ี 28. (ธนั วาคม 2531-มกราคม 2532) : 20-25

ภาวะผูน้ ำทางการจัดการเชงิ พทุ ธ 346

เถาวัลย์ นนั ทาภิวัฒน์. หลกั การจดั การ. กรงุ เทพมหานคร : จุฬาลงกรณร์ าช
วทิ ยาลยั . ๒๕๔๑.

เถาวัลย์ นันทาภิวัฒน์. หลักการจัดการ. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. ๒๕๒๑.

ธนู กุลชล. เอกสารประกอบการบรรยาย เรื่อง “มนุษย์พฤติกรรมและการ
เรียนรู้ในการฝึกอบรม ".การฝึกอบรมหลักสูตร การบริหารงาน
ฝกึ อบรม. สถาบันบัณฑติ พัฒนบรหิ ารศาสตร์. 2523.

ธรรมรส โชติกุญชร. มนุษยสัมพันธ์. พิมพ์ครั้งที่ ๒. กรุงเทพมหานคร : โรง
พิมพ์พิฆเณศ. ๒๕๑๙.

นงลักษณ์ สุทธิวัฒนพันธ์. การพัฒนาบุคลิกผู้นำและผู้บริหาร. พิมพ์ครั้งที่
๕. กรงุ เทพมหานคร : บริษัทเคลด็ ไทย จำกดั . ๒๕๓๗.

นิตย์ สัมมาพันธ์. ภาวะผู้นำ : พลังขับเคลื่อนสู่ความเป็นเลิศ.
กรุงเทพมหานคร : สถาบันบัณฑิตพัฒนาบริหารศาสตร์ร่วมกับ
สำนักพมิ พ์โอเดียนสโตว์. ๒๕๔๖.

นิตย์ สัมมาพันธ์. ภาวะผนู้ ำ. กรุงเทพมหานคร : อินโนกราฟฟิกส์. ๒๕๔๖.
นิวัตร โลหะวิจิตรานนท์. ผู้นำ. พิมพ์ครั้งที่ ๔. กรุงเทพมหานคร : บริษัท

A.I.A..ม.ป.ป.
บูรชัย ศิริมหาสาคร. มุขบริหาร. กรุงเทพมหานคร : สำนักพิมพ์แสงดาว.

๒๕๔๑.
ปรียาพร วงศ์อนุตรโรจน์ . จิตวิทยาการบริหารงานบุคคล.

กรงุ เทพมหานคร : สหมิตรออฟเซต. ๒๕๓๕.
พยอม วงศส์ ารศร.ี การบริหารงานบุคคล . กรุงเทพ ฯ : พรานนกการพิมพ์.

๒๕๓๒ .
พรนพ พุกกะพนั ธ์. ภาวะความเป็นผู้นำ. กรุงเทพมหานคร : จามจรุ ีโรดักท์.

๒๕๔๒.

ภาวะผูน้ ำทางการจัดการเชิงพุทธ 347

พระครูปริยัติกิตติธำรง. การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและปัญหาสังคม.
กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวทิ ยาลัย. ๒๕๕๕.

พระครูสิริจันทนิวิฐ. ภาวะผู้นำเชิงพุทธ. กรุงเทพมหานคร : นิติธรรมการ
พิมพ์. ๒๕๔๙.

พระครูสิริจันทนิวิฐ. ภาวะผู้นำเชิงพุทธ. กรุงเทพมหานคร : นิติธรรมการ
พิมพ์. ๒๕๔๙.

พระเทพโสภณ. วิสาขบูชา วันสำคัญสากลของโลก. พิมพ์ครั้งที่ ๒.
กรุงเทพมหานคร : มหาวทิยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
๒๕๔๗.

พระธรรมกิตติวงศ์. อัปปมัตตกถา. ในหนังสือ ปูชากถา ๑๐๐ เทศนา บูชา
พระพุทธวรญาณ วัดประยูรวงศาวาสวรวิหาร. กรุงเทพมหานคร :
หจก.สามลดา. ๒๕๔๙.

พระธรรมโกศาจารย์ (ประยูร ธมฺมจิตฺโต). พุทธวิธีบริหาร. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์
มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั . ๒๕๔๙.

พระธรรมโกศาจารย์ (ประยูร ธมฺมจิตฺโต). พุทธวิธีบริหาร. พิมพ์พิเศษ ๕
ธันวาคม ๒๕๔๙. กรงุ เทพมหานคร : โรงพิมพม์ หาจุฬาลงกรณราช
วิทยาลัย. ๒๕๔๙.

พระธรรมปิฎก (ป.อ. ปยตุ โฺ ต). ภาวะผนู้ ำ. กรุงเทพมหานคร : ธรรมสภา. มปป.
พระธรรมปิฎก (ป.อ. ปยุตฺโต). ภาวะผู้นำ:ความสำคัญต่อการพัฒนาคน

พฒั นาประเทศ. กรุงเทพมหานคร : สำนักพมิ พ์ธรรมสภา. ๒๕๔๖.
พระธรรมปิฎก (ป.อ. ปยุตฺโต). ภาวะผู้นำ : ความสำคัญต่อการพัฒนาคน

พัฒนาประเทศ. กรุงเทพมหานคร : ธรรมสภา. ๒๕๔๖.
พระธรรมปิฎก (ป.อ. ปยตุ โฺ ต). ภาวะผูน้ ำ. กรงุ เทพมหานคร : ธรรมสภา. ๒๕๔๖.

ภาวะผู้นำทางการจัดการเชงิ พุทธ 348

พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต). การศึกษาเพื่อสันติภาพ. กรุงเทพมหานคร :
มลู นธิ พิ ุทธธรรม. ๒๕๓๘.

พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต). ทศวรรษธรรมทัศน์พระธรรมปิฎก หมวด
สังคมสงเคราะห์และมนุษยศาสตร์. กรงุ เทพมหานคร : ธรรมสภา.
๒๕๔๓.

พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต). ภาวะผู้นำ. กรุงเทพมหานคร : สุขภาพใจ.
๒๕๔๐.

พระธรรมปิฎก(ป.อ.ปยุตฺโต). ทศวรรษธรรมทัศน์พระธรรมปิฎก.
กรุงเทพมหานคร : โรงพมิ พธ์ รรมสภา. ๒๕๓๔.

พระบุญเรือง จิตธมฺโม (สุทธิชัย). “การศึกษาเชิงวิเคราะห์ผู้นำใน
พระพุทธศาสนา : ศึกษาเฉพาะวิธีการแกป้ ัญหาของพระพุทธเจ้า”.
วิทยานิพนธ์ศาสนศาสตรมหาบัณฑิต. บัณฑิตวิทยาลัย
มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลยั . ๒๕๔๙.

พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยตุ โต). ภาวะผู้นำเชงิ พุทธ. (กรุงเทพมหานคร :
นติ ธิ รรมการพมิ พ์. ๒๕๔๙.

พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต). ภาวะผู้นำ. กรุงเทพมหานคร : บริษัท
บคุ๊ ไทม์ .๒๕๔๙). หนา้ ๔.

พระพุทธญาณ. เก็บเลก็ ผสมนอ้ ย. กรงุ เทพมหานคร : มหาวทิ ยาลัยมหาจุฬา
ลงกรณราชวิทยาลยั . ๒๕๔๘.

พระมหาบุญเลิศ อนิ ฺทปญโฺ ญ และคณะ.บทบาทพระสงฆ์ในการจัดการความ
ขัดแย้งทางการเมืองในท้องถิ่น. เอกสารประกอบการประชุม
วิชาการสถาบันพระปกเกล้า.กรุงเทพมหานคร : สถาบัน
พระปกเกลา้ .๒๕๕๒.

ภาวะผูน้ ำทางการจดั การเชิงพทุ ธ 349

พระราชญาณวสิ ิฐ (เสรมิ ชัย ชยมงฺคโล). หลักธรรมาภิบาลและประมุขศิลป์.
กรุงเทพมหานคร : สำนักพมิ พ์มงคลชยั พร้ินต้งิ . ๒๕๔๘.

พระราชปญั ญาเมธี (สมชัย กุสลจิตโฺ ต). สงฆ์ผูน้ ำสังคม. กรุงเทพฯ : โรงพมิ พ์มหา
จฬุ าลงกรณราชวิทยาลยั . ๒๕๔๗.

พระศรปี รยิ ัตโิ มลี. สงฆ์ผู้นำสงั คม. กรงุ เทพมหานคร : มหาวทิ ยาลยั มหาจุฬา
ลงกรณราชวทิ ยาลัย. ๒๕๔๗.

พะยอม วงศ์สารศรี. องค์การและการจัดการ. กรุงเทพมหานคร : ครุสภา.
๒๕๔๔.

พิชาย รตั นดลิ ก ณ ภเู ก็ต. ผศ.ดร.. องคก์ ารและการบริหารจัดการ. กรงุ เทพฯ : ธิงค์
บยี อนด์ บุ๊คส์ จำกดั . ๒๕๕๒.

พิเชษฐ วงศ์เกียรติ์ขจร. ผู้นำการบริหารยุคใหม่. กรุงเทพมหานคร :
สำนกั พิมพป์ ญั ญาชน. ๒๕๕๓.

พุทธทาสภิกขุ. สันติภาพของโลก. กรุงเทพมหานคร : ธรรมทานมูลนิธิ.
๒๕๓๑.

พูนลาภ แก้วแจ่งศรี. “การจัดการเชิงพุทธ : การสำรวจปรัชญาและแนวคิด
สำหรับการจัดการสมัยใหม่”. วิทยานิพนธ์รัฐประศาสนศาสตร
มหาบณั ฑิต. บณั ฑิตวิทยาลยั : สถาบนั บัณฑติ พฒั นบริหารศาสตร์.
๒๕๔๖.

มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. “ภาวะผู้นำในองค์กร” ใน เอกสารการสอนชุด
ว ิ ช า ก า ร บ ร ิ ห า ร อ ง ค ์ ก า ร . น น ท บ ุ ร ี : ส ำ น ั ก พ ิ ม พ์
มหาวทิ ยาลยั สุโขทัยธรรมาธริ าช. ๒๕๕๐.

มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. เอกสารการสอนชุดวิชา การบริหารองค์การ.
นนทบรุ ี: สำนกั พิมพม์ หาวิทยาลยั สุโขทัยธรรมาธิราช. ๒๕๕๐.

ภาวะผนู้ ำทางการจดั การเชงิ พทุ ธ 350

โยฮัน กัลตุง. พุทธสันติวิธี : ทฤษฎีเชิงโครงสร้าง. แปลโดย สมชัย เย็น
สบาย. กรงุ เทพมหานคร : ปาจารยสาร. ๒๕๓๘.

รังสรรค์ ประเสริฐศรี. ภาวะผู้นำ. กรุงเทพมหานคร : ธนธัชการพิมพ์.
๒๕๔๔.

รังสรรค์ ประเสริฐศรี. ภาวะผู้นำ (Leadership). พิมพ์ครั้งที่ ๒.
กรงุ เทพมหานคร : บริษทั ธีระฟิลม์ และไซเทก็ ส์ จำกัด. ๒๕๕๑.

รังสรรค์ ประเสริฐศรี. ภาวะผู้นำ. กรุงเทพมหานคร : ธนธัชการพิมพ์.
๒๕๔๔.

วศิน อินทสระ. ปัญญารัตนะ. กรุงเทพมหานคร : สำนักพิมพ์บรรณาคาร.
๒๕๒๓.

วศิน อนิ ทสระ. รม่ ธรรม. กรงุ เทพมหานคร : สำนักพิมพบ์ รรณาคาร. ๒๕๔๒.
วันชนะ-แดง เก้าแสน. หลวงพ่อคณู พระผมู้ ากด้วยบารมี . กรุงเทพมหานคร

: ประกาย. ๒๕๕๑.
วิเชียร วิทยอุดม. ภาวะผู้นำ Leadership ฉบับก้าวล้ำยุค. พิมพ์ครั้งที่ ๔.

กรงุ เทพมหานคร : บรษิ ัท ธีระฟลิ ์ม และไซเทก็ ซ์ จำกัด. ๒๕๕๐.
วิฑูรย์ สิมะโชคดี. ทฤษฎีและเทคนิคปฏิบัติสำหรับยอดหัวหน้างาน.

กรงุ เทพมหานคร : บรษิ ัทซีเอด็ ยเู คชัน่ จำกดั (มหาชน). ๒๕๓๘.
เศาวนิต เศาณานนท์. ภาวะผู้นำ. นครราชศรีมา : โปรแกรมวชิ าการบริหาร

ศกึ ษาครุศาสตรส์ ถาบันราชภฏั นครราชศรีมา. ๒๕๔๒.
สมคิด จาตุศรีพิทักษ์. วิสัยทัศน์ขุนคลัง. พิมพ์ครั้งที่ ๒. กรุงเทพมหานคร :

ผูจ้ ดั การ. ๒๕๔๔.
สมคิด บางโม.“เทคนิคการฝึกอบรม และการประชุม” กรุงเทพฯ. วิทยา

พฒั น์. 2545.
สมพงษ์ เกษมสิน. การบริหาร. กรุงเทพมหานคร : ไทยวัฒนาพานิช.

๒๕๔๖.

ภาวะผู้นำทางการจัดการเชิงพทุ ธ 351

สมพงษ์ เกษมสิน. การบริหาร. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์ไทยวัฒนา
พานชิ . ๒๕๒๖.

สมพงษ์ สิงหะพล. บทบาทร่วมสมัยของผู้บริหารโรงเรียน. นครราชสีมา :
คณะครุศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยราชภฎั นครราชสีมา. ๒๕๕๒.

สมัย จิตต์หมวด. พฤติกรรมผู้นำ. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์มหาวิทยาลัย
รามคำแหง. ๒๕๔๗)..

สาคร สุขศรีวงศ์. ดร.. การจัดการ : จากมุมมองของนักบริหาร. กรุงเทพฯ:
บริษทั จ.ี พ.ี ไซเบอร์พรนิ ท์ จำกัด. ๒๕๕๓.

สุนทร โคตรบรรเทา. ภาวะผู้นำในองค์การการศึกษา. กรุงเทพมหานคร :
สำนกั พิมพ์ปัญญาชน. ๒๕๕๑.

สุนทร โคตรบรรเทา. ภาวะผู้นำในองค์การการศึกษา. กรุงเทพมหานคร :
สำนักพมิ พป์ ัญญาชน. ๒๕๕๑.

สุนทร วงศ์ไวศยวรรณ. รศ. และ เสน่ห์ จุ้ยโต. รศ.ดร.. “ภาวะผู้นำ” ใน เอกสาร
การสอนชุดวิชา องค์การและการจัดการ. นนทบุรี: สำนักพิมพ์
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. ๒๕๕๑.

สุปราณี ศรีฉตั ราภิมขุ . การฝึกอบรมและการพฒั นาบุคคล. กรงุ เทพมหานคร
: โรงพิมพม์ หาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. 2524.

สุพานี สฤษฎ์วานิช. พฤติกรรมองค์การสมัยใหม่ : แนวคิดและทฤษฎี.
กรงุ เทพมหานคร : โรงพมิ พ์มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์. ๒๕๔๙.

สุรพล สุยะพรหมและคณะ. ทฤษฏีองค์การและการจัดการเชิงพุทธ.
พระนครศรีอยุธยา : ภาควิชารัฐศาสตร์ คณะสังคมศาสตร์
มหาวทิ ยาลยั มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั . ๒๕๕๕.

เสน่ห์ จุ้ยโต. รศ.ดร. และคณะ. “ผู้นำในองค์กร” ใน เอกสารการสอนชุดวิชา
องค์การและการจัดการงานบุคคล. นนทบุรี : สำนักพิมพ์
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. ๒๕๕๑.

ภาวะผู้นำทางการจัดการเชิงพุทธ 352

เสน่ห์ จุ้ยโต. รศ.ดร.. องค ์ การสม ั ยใหม่ . นนทบุรี : สำนักพิมพ์
มหาวทิ ยาลยั สุโขทยั ธรรมาธริ าช. ๒๕๕๑.

เสนาะ ติเยาว์. ศ.. หลักการบริหาร. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. ๒๕๔๖.

เสนาะ ติเยาว์. ศ.. หลักการบรหิ าร. กรุงเทพฯ: โรงพมิ พม์ หาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร์.
๒๕๔๖.

เสนาะ ติเยาว์. หลักการบริหาร. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์
มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร์.๒๕๔๔.

หลวงวิจิตรวาทการ. กุศโลบายสร้างความยิ่งใหญ่. กรุงเทพฯ: สามัคคีสาส์น.
๒๕๓๒.

หวน พินธุพันธ์. การบริหารโรงเรียน. กรุงเทพมหานคร : โอเดียนสโตร์.
๒๕๔๘.

อาชวัน วายวานนท์. ภาวะผู้นำและประสิทธิผลของผู้บริหาร .
กรุงเทพมหานคร : คณะกรรมการส่งเสริมงานวิจัยสถาบัน
บณั ฑติ พัฒนบริหารศาสตร์. ๒๕๒๐.

อุดม ทมุ โฆสิต. ศ.ดร. . การจัดการ. กรงุ เทพมหานคร : คณะรัฐประศาสนศาสตร์
สถาบันบณั ฑิตพัฒนบรหิ ารศาสตร์. ๒๕๔๔.

อุดม ทุมโฆสิต. ศ.ดร.. การจัดการ. กรุงเทพฯ: คณะรัฐประศาสนศาสตร์ สถาบัน
บณั ฑิตพัฒนบรหิ ารศาสตร์. ๒๕๔๔.

อทุ ยั หริ ญั โต. ประมขุ ศิลป : ศลิ ปะของการเป็นผู้นำ. กรงุ เทพมหานคร: โอ
เดียนสโตร์. ๒๕๒๔.

อุทัย หิรัญโต. หลักบริหารบุคคล. กรุงเทพมหานคร : สำนักพิมพ์โอเดียนส
โตร์. ๒๕๔๓.

ภาวะผูน้ ำทางการจัดการเชงิ พทุ ธ 353

เอกสารประกอบการบรรยายเรื่อง "กระบวนการฝึกอบรม”. การฝึกอบรม
หลักสูตรความรู้พื้นฐานด้านการฝึกอบรม. สถาบันพัฒนา
ขา้ ราชการพลเรือน. สำนักงานก.พ. 2533.

เอกสารประกอบการบรรยายเรื่อง "นโยบายฝึกอบรม" . การฝึกอบรม
หลักสตู รเจ้าหนา้ ท่ฝี ึกอบรม.ฝ่ายฝึกอบรม. กองวิชาการ. สำนักงาน
ก.พ.. 2520.

เอกสารประกอบการบรรยายเร่ือง “แนวความคดิ และหลักการเกี่ยวกับการ
ฝกึ อบรม”. การฝกึ อบรมหลักสตู รความรู้พน้ื ฐานด้านการฝึกอบรม.
สถาบันพัฒนาข้าราชการพลเรือน. สำนักงานก.พ. 2533.

เอกสารประกอบการฝึกอบรมเรื่อง “การบริหารงานฝึกอบรม” .การ
ฝึกอบรมหลักสูตรการบริหารงาน ฝึกอบรม. สถาบันบัณฑิตพัฒ
นบริหารศาสตร์. 2523.

alph stogdill. Leadership membership and Organization.
psychological Buillentin. 1950.

Chater I. Barnard. Oganization and Management. Cambridge
Massachusetts : Harvard University press.. 1962.

David J.Campbell. Organizations and the business
Environment. Oxford : Butterworth Heineman. 1997.

DuBrin. J . Andrew . “ Leadership Research Findings .Practice.
and Skills” .5th ed. Boston : Houghton Mifflin Company.
2007.

Earl J. Frierich. An Introduction to Political Theory. New York :
Harper & Row Publishers.1976.

F. E. Fiedler. A Theory of Leadership Effectiveness. New York : McGraw-
Hill Book. 1967.

ภาวะผนู้ ำทางการจดั การเชงิ พุทธ 354

F.E.Fiedler. A Theory of Leadership Effeetiveness. New York :
McGraw Hill Book.1967.

Frankin Covey. The Four Roles Leadership. USA: Frankin Covey
Co.. Ltd.. 1999.

Fred E. Fiedler. A Theory of Leadership Effectiveness. New York
: McGraw Hill. 1967.

Fullan.M.. Leading in a Culture of Change. San Francisco : Jossey
– Bass. 2004.

George R. Terry. Principles of management. Illinois : Richard
D.Irwin. 1977.

I.L.Richardson & Sidney Baldwin. Public Administration :
Government in Action. Ohio : Charles E. Merrill
Publishing Co.1967.

Jaco. A.J.. “Leadership : Perspectives in Theory and Research “.
Management Science. 18. 1982.

L.M.Prasad. Organisational Behaviour. 3rd. New Delhi : Sultan
Chand & Sons. 2001.

Normand L. Frigon. Sr.& Harry K. Jackson. Jr.. The Leader :
Developing the Skills & Personal Quarlities You
Need to Lead Effectively. New York : American
Management Association. 1996.

Ordway tead. The art of Leadership. New York : McGraw–
hillbookcompany.Inc.. 1956.

ภาวะผ้นู ำทางการจัดการเชงิ พทุ ธ 355

Paul Hensey. Kenneth H. Blanchard. Management of
Organisational Behaviour. New Delhi : Prentici Hall
.1994.

Ralph M. Stogdill. Leadership. Membership and Organization.
Psychological Bulletin : January 1950.

Raymond J. Burdy. Fundanamental of Leadership Readings.
Massachusetts Addison : Wesley Publishing co.. 1972

Rensis Likert. The Human Organization. New York : McGraw Hill.
1967

Rensis Likert. The Human Organization. New York : mcGrawHill.
1967

Spears & Lawence.M. Focus on Leadership : Servant Leadership
for the twenty – first century. New York. NY : John
Wiley & Sons. 2002