คู่มือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ป.3 เล่ม 2 (ปรับปรุงเดือนธ.ค.64)

คมู่ อื ครรู ายวชิ าพน้ื ฐาน

วทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี
เลม่ ๒
ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ่ี

ตามมาตรฐานการเรยี นรแู้ ละตวั ชว้ี ดั
กลมุ่ สาระการเรยี นรวู้ ทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี (ฉบบั ปรบั ปรงุ พ.ศ. ๒๕๖๐)
ตามหลกั สตู รแกนกลางการศกึ ษาขน้ั พน้ื ฐาน พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๑

คู่มือครรู ายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์
และเทคโนโลยี

ชน้ั ประถมศึกษาปที ่ี ๓ เล่ม ๒

กลุ่มสาระการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี

ตามมาตรฐานการเรียนรูแ้ ละตวั ช้ีวดั
กลุม่ สาระการเรยี นรวู้ ิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

(ฉบับปรบั ปรงุ พ.ศ. ๒๕๖๐)
ตามหลกั สูตรแกนกลางการศึกษาขนั้ พนื้ ฐาน พทุ ธศักราช ๒๕๕๑

จดั ทาโดย
สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

กระทรวงศกึ ษาธิการ

คาช้แี จง

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.) ได้จัดทาตัวชี้วัดและสาระการเรียนรู้
แกนกลาง กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. ๒๕๖๐) ตามหลักสูตร
แกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ โดยมีจุดเน้นเพื่อต้องการพัฒนาผู้เรียนให้มีความรู้
ความสามารถที่ทัดเทียมกับนานาชาติ ได้เรียนรู้วิทยาศาสตร์ที่เชื่อมโยงความรู้กับกระบวนการในการสืบ
เสาะหาความรู้และการแก้ปัญหาที่หลากหลาย มีการทากิจกรรมด้วยการลงมือปฏิบัติเพ่ือใหผ้ ู้เรียนได้ใช้ทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตร์และทักษะแห่งศตวรรษที่ ๒๑ ซ่ึงในปีการศึกษา ๒๕๖๑ เป็นต้นไปน้ี โรงเรียน
จะต้องใช้หลักสูตรกล่มุ สาระการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. ๒๕๖๐) สสวท. จึงได้
จัดทาหนังสือเรียนที่เป็นไปตามมาตรฐานการเรียนรู้และตัวชี้วัดของหลักสูตรเพ่ือให้โรงเรียนได้ใช้สาหรับ
จัดการเรยี นการสอนในช้ันเรยี น

คู่มือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ช้ันประถมศึกษาปีท่ี ๓ เล่ม ๒ กลุ่มสาระการ
เรียนรู้วิทยาศาสตร์เล่มนี้ สสวท. ได้พัฒนาขึ้น เพื่อนาไปใช้ประกอบหนังสือเรียนรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์
และเทคโนโลยี ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๓ เล่ม ๒ โดยภายในคู่มือครูประกอบด้วยผงั มโนทัศน์ ตัวชี้วัด ข้อแนะนา
การใช้คู่มือครู ตารางแสดงความสอดคลอ้ งระหว่างเน้ือหาและกิจกรรมในหนังสอื เรียนกับมาตรฐานการเรียนรู้
และตัวชี้วัด กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. ๒๕๖๐) ตามหลักสูตร
แกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ ตลอดจนแนวการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ท่ีมุ่งเน้นการ
พฒั นาทกั ษะรอบดา้ น ท้งั การอ่าน การสารวจตรวจสอบ การฝึกปฏบิ ัติ การปฏิบัตกิ ารทดลอง การสบื ค้นขอ้ มูล
และการอภิปราย โดยมีเป้าหมายให้นกั เรียนพัฒนาทั้งด้านความรู้ ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ ทักษะ
แห่งศตวรรษที่ ๒๑ จิตวิทยาศาสตร์ กระบวนการสืบเสาะหาความรู้ ทักษะการคิด การอ่าน การสื่อสาร
การแก้ปัญหา ตลอดจนการนาความรู้ไปใช้ในชีวิตประจาวันอย่างมีคุณธรรมและค่านิยมท่ีเหมาะสม สามารถ
ดารงชีวิตอยู่ในสังคมแห่งการเปล่ียนแปลงในศตวรรษที่ ๒๑ อย่างมีความสุข ในการจัดทาคู่มือครูรายวิชา
พ้ืนฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ช้ันประถมศึกษาปีที่ ๓ เล่ม ๒ กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์เล่มนี้
ได้รับความร่วมมืออย่างดีย่ิงจากคณาจารย์ ผู้ทรงคุณวุฒิ นักวิชาการ และครูผู้สอน จากสถาบันการศึกษา
ต่าง ๆ จึงขอขอบคณุ ไว้ ณ ที่นี้

สสวท. หวังเป็นอย่างย่ิงว่าคู่มือครูรายวชิ าพื้นฐานวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๓
เล่ม ๒ กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์เล่มน้ี จะเป็นประโยชน์แก่ครูและผู้เก่ียวข้องทุกฝ่าย ที่จะช่วยให้การ
จัดการศึกษาด้านวิทยาศาสตร์มีประสิทธิภาพและประสิทธิผล หากมีข้อเสนอแนะใดที่จะทาให้คู่มือครูเล่มน้ี
สมบูรณย์ ง่ิ ขนึ้ โปรดแจ้ง สสวท. ทราบดว้ ย จกั ขอบคุณยง่ิ

(ศาสตราจารย์ชูกิจ ลิมปจิ านงค)์
ผอู้ านวยการสถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

กระทรวงศึกษาธิการ สารบัญ

หนา

เปา หมายของการจัดการเรยี นการสอนวิทยาศาสตร ก

คุณภาพของผูเรียนวิทยาศาสตร เมื่อจบชนั้ ประถมศึกษาปท่ี 3 ข

ทักษะทีส่ ําคัญในการเรยี นรูวทิ ยาศาสตร ค

ผงั มโนทัศน (concept map) รายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ช้นั ประถมศึกษาปท่ี 3 เลม 2 ช

ตวั ชีว้ ดั สาระการเรยี นรูแกนกลางวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 ซ

ขอแนะนําการใชคูมือครู ฎ

การจดั การเรียนการสอนวิทยาศาสตรใ นระดับประถมศึกษา บ

การจดั การเรียนการสอนท่ีเนนการสบื เสาะหาความรทู างวิทยาศาสตร บ

การจัดการเรียนการสอนท่สี อดคลองกบั ธรรมชาติของวิทยาศาสตร ผ

และกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร

การวดั ผลและประเมินผลการเรยี นรวู ิทยาศาสตร พ

ตารางแสดงความสอดคลองระหวา งเนื้อหาและกิจกรรม ระดับชนั้ ประถมศกึ ษาปที่ 3 เลม 2 ม

กับตัวชีว้ ัดกลมุ สาระการเรียนรูว ทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี (ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. 2560)

ตามหลักสตู รแกนกลางการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน พุทธศกั ราช 2551 ล

รายการวัสดอุ ุปกรณว ทิ ยาศาสตร ป.3 เลม 2 1
หนวยท่ี 3 การเปล่ียนแปลงของวตั ถุและวัสดุ 1
3
ภาพรวมการจัดการเรยี นรูประจําหนว ยที่ 3 การเปล่ยี นแปลงของวตั ถุและวสั ดุ 6
บทท่ี 1 การทําใหวตั ถุและวัสดเุ ปล่ียนแปลง 11
บทนี้เริม่ ตนอยางไร 16
เร่อื งที่ 1 แยกออก ประกอบใหม 30
34
กจิ กรรมที่ 1 ทําวัตถุชน้ิ ใหมจ ากวัตถุชิน้ เดิมไดอยา งไร 45
เร่ืองท่ี 2 รอ นขนึ้ เย็นลง 47

กิจกรรมที่ 2 ความรอ นมีผลตอวสั ดอุ ยา งไร
กิจกรรมทายบทท่ี 1 การทําใหว ตั ถแุ ละวสั ดเุ ปล่ียนแปลง
แนวคาํ ตอบในแบบฝกหัดทายบท

สารบัญ

หนว ยท่ี 4 แรงในชีวติ ประจําวัน หนา
ภาพรวมการจัดการเรียนรูประจาํ หนวยที่ 4 แรงในชีวิตประจําวัน 51
51
บทที่ 1 แรงสัมผัสและแรงไมสัมผสั 53
บทน้เี รมิ่ ตนอยางไร 56
63
เรอ่ื งท่ี 1 แรงสมั ผสั กบั การเปลีย่ นแปลงการเคล่อื นท่ขี องวตั ถุ 68
กิจกรรมที่ 1 แรงมีผลตอการเคล่อื นที่ของวตั ถอุ ยา งไร 81
86
เรือ่ งท่ี 2 แรงไมส ัมผสั กับการเปลี่ยนแปลงการเคลอ่ื นทข่ี องวัตถุ 102
กิจกรรมท่ี 2.1 แรงแมเหล็กเปนอยา งไร 116
กิจกรรมที่ 2.2 หาขวั้ แมเหลก็ ไดอยางไร 128
กิจกรรมที่ 2.3 แรงระหวางแมเหลก็ เปนอยางไร 131
136
กิจกรรมทา ยบทท่ี 1 แรงสัมผัสและแรงไมสัมผัส 136
แนวคาํ ตอบในแบบฝกหดั ทายบท 138
หนวยท่ี 5 พลังงานกับชีวิต 141
ภาพรวมการจดั การเรยี นรปู ระจาํ หนวยที่ 5 พลังงานกับชีวิต 147
152
บทท่ี 1 ดวงอาทติ ยและปรากฏการณของโลก 176
บทนีเ้ ริ่มตน อยางไร 186
188
เรอ่ื งท่ี 1 ดวงอาทิตยแ ละโลก 190
กิจกรรมท่ี 1.1 การหมนุ รอบตัวเองของโลกทาํ ใหเกดิ ปรากฏการณอะไรบา ง 193
กิจกรรมที่ 1.2 ดวงอาทติ ยส าํ คัญอยา งไร 199
204
กจิ กรรมทา ยบทที่ 1 ดวงอาทติ ยและปรากฏการณของโลก 218
แนวคําตอบในแบบฝกหัดทา ยบท
บทที่ 2 พลังงานไฟฟา
บทนเ้ี ริ่มตนอยางไร

เรื่องที่ 1 พลังงานไฟฟากบั ชวี ิต
กจิ กรรมท่ี 1.1 พลงั งานหนงึ่ เปล่ยี นเปน พลงั งานอะไรไดบ าง
กจิ กรรมท่ี 1.2 ผลิตไฟฟาไดอยางไร

กิจกรรมที่ 1.3 ใชไ ฟฟาอยางประหยัดและปลอดภัยไดอยางไร สาหรนาบญั

กจิ กรรมทายบทที่ 2 พลังงานไฟฟา หนา
แนวคําตอบในแบบฝกหดั ทา ยบท 237
แนวคาํ ตอบในแบบทดสอบทา ยเลม 251
บรรณานกุ รม 254
คณะทํางาน 256
270
271

ก คูมือครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2
เปาหมายของการจดั การเรยี นการสอนวิทยาศาสตร

วิทยาศาสตรเปนเรื่องของการเรียนรูเก่ียวกับธรรมชาติ โดยมนุษยใชกระบวนการสังเกต สํารวจ
ตรวจสอบ และการทดลองเกี่ยวกับปรากฏการณทางธรรมชาติแลวนําผลท่ีไดมาจัดระบบหลักการ แนวคิด
และทฤษฎี ดังนั้นการเรียนการสอนวิทยาศาสตรจึงมุงเนนใหนักเรียนไดเรียนรูและคนพบดวยตนเองมากที่สุด
นั่นคอื ใหเ กดิ การเรียนรูทง้ั กระบวนการและองคค วามรู

การจัดการเรียนรวู ทิ ยาศาสตรในสถานศกึ ษามีเปาหมายสําคัญ ดงั นี้
1. เพอ่ื ใหเขาใจแนวคดิ หลักการ ทฤษฎี กฎและความรูพ้ืนฐานของวทิ ยาศาสตร
2. เพ่อื ใหเ ขาใจขอบเขตธรรมชาตขิ องวทิ ยาศาสตร และขอ จาํ กดั ของวทิ ยาศาสตร
3. เพ่ือใหม ีทักษะท่สี าํ คัญในการสืบเสาะหาความรแู ละพฒั นาเทคโนโลยี
4. เพื่อใหตระหนักถึงการมีผลกระทบซึ่งกันและกันระหวางวิทยาศาสตร เทคโนโลยี มวลมนุษยและ

สิ่งแวดลอม
5. เพื่อนําความรู แนวคิดและทักษะตาง ๆ ทางวิทยาศาสตร และ เทคโนโลยีไปใชใหเกิดประโยชนตอ

สงั คมและการดํารงชีวติ
6. เพื่อพัฒนากระบวนการคิดและจินตนาการ ความสามารถในการแกปญหาและการจัดการ ทักษะใน

การสอื่ สาร และความสามารถในการประเมนิ และตัดสินใจ
7. เพ่ือใหเปนผูทีม่ ีจิตวทิ ยาศาสตร มคี ณุ ธรรม จริยธรรม และคานยิ มในการใชวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

อยา งสรา งสรรค

 สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 ข

คณุ ภาพของผเู รียนวทิ ยาศาสตร เมอื่ จบช้ันประถมศึกษาปท ี่ 3

นักเรียนท่ีเรียนจบช้ันประถมศึกษาปท่ี 3 ควรมีความรู ความคิด ทักษะกระบวนการ และจิตวิทยาศาสตร
ดังน้ี

1. เขา ใจลักษณะท่วั ไปของสง่ิ มชี ีวิตและการดํารงชวี ิตของสงิ่ มีชีวิตรอบตัว
2. เขา ใจลกั ษณะท่ีปรากฏ ชนดิ และสมบตั ิบางประการของวัสดุท่ีใชทําวัตถุและการเปลย่ี นแปลงของวัสดุ

รอบตวั
3. เขาใจการดึง การผลัก แรงแมเหล็ก และผลของแรงท่ีมีตอการเปลี่ยนแปลงการเคล่ือนท่ีของวัตถุ

พลังงานไฟฟา และการผลิตไฟฟา การเกิดเสยี ง แสงและการมองเห็น
4. เขาใจการปรากฏของดวงอาทิตย ดวงจันทร และดาว ปรากฏการณข้ึนและตกของดวงอาทิตย

การเกิดกลางวันกลางคืน การกําหนดทิศ ลักษณะของหิน การจําแนกชนิดดิน และการใชประโยชน
ลกั ษณะและความสาํ คัญของอากาศ การเกดิ ลม ประโยชนแ ละโทษของลม
5. ตัง้ คําถามหรอื กาํ หนดปญหาเก่ียวกับสิ่งท่ีจะเรยี นรูตามที่กําหนดใหหรอื ตามความสนใจ สังเกต สาํ รวจ
ตรวจสอบโดยใชเคร่ืองมืออยางงาย รวบรวมขอมูล บันทึก และอธิบายผลการสํารวจตรวจสอบดวย
การเขียนหรือวาดภาพ และส่ือสารส่ิงที่เรียนรูดวยการเลาเร่ือง หรือดวยการแสดงทาทางเพ่ือใหผูอื่น
เขา ใจ
6. แกป ญ หาอยางงา ยโดยใชข้นั ตอนการแกป ญ หา มที กั ษะในการใชเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร
เบ้ืองตน รักษาขอ มลู สว นตัว
7. แสดงความกระตือรือรน สนใจที่จะเรียนรู มีความคิดสรางสรรคเกี่ยวกับเร่ืองท่ีจะศึกษาตามที่
กาํ หนดใหห รือตามความสนใจ มสี ว นรว มในการแสดงความคิดเห็น และยอมรบั ฟงความคิดเห็นผอู น่ื
8. แสดงความรับผิดชอบดวยการทํางานท่ีไดรับมอบหมายอยางมุงมั่น รอบคอบ ประหยัด ซ่ือสัตย
จนงานลุลวงเปน ผลสาํ เร็จ และทาํ งานรวมกับผอู ื่นอยางมีความสุข
9. ตระหนักถึงประโยชนของการใชความรูและกระบวนการทางวิทยาศาสตรในการดํารงชีวิต ศึกษา
หาความรเู พิ่มเติม ทําโครงงานหรอื สรางช้นิ งานตามที่กาํ หนดใหหรือตามความสนใจ

สถาบันสง เสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

ค คมู อื ครูรายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2

ทกั ษะท่ีสาํ คญั ในการเรียนรูวิทยาศาสตร

ทักษะสําคัญท่ีครูผูสอนจําเปนตองพัฒนาใหเกิดขึ้นกับผูเรียนเม่ือมีการจัดการเรียนรูวิทยาศาสตร
เชน ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร ทักษะแหงศตวรรษท่ี 21

ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร (Science Process Skills)

การเรียนรูทางวิทยาศาสตรจําเปนตองใชทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรเพื่อนําไปสู

การสืบเสาะคนหาผานการสังเกต ทดลอง สรางแบบจําลอง และวิธีการอ่ืนๆ เพ่ือนําขอมูล สารสนเทศและ
หลักฐานเชิงประจักษมาสรางคําอธิบายเกี่ยวกับแนวคิดหรือองคความรูทางวิทยาศาสตร ทักษะกระบวนการ

ทางวทิ ยาศาสตร ประกอบดว ย

ทกั ษะการสังเกต (Observing) เปนความสามารถในการใชประสาทสัมผสั อยางใดอยา งหน่งึ หรือ
หลายอยางสํารวจวัตถุหรือปรากฏการณตาง ๆ ในธรรมชาติหรือจากการทดลอง โดยไมลงความคิดเห็นของ

ผูส งั เกต ประสาทสัมผสั ทง้ั 5 ไดแก การดู การฟงเสยี ง การดมกล่ิน การชิมรส และการสมั ผัส

ทักษะการวัด (Measuring) เปนความสามารถในการเลือกใชเคร่ืองมือในการวัดปริมาณตาง ๆ
ไดอยางเหมาะสม รวมถึงความสามารถในการหาปริมาณของสิ่งตาง ๆ จากเคร่ืองมือที่เลือกใชออกมาเปน

ตัวเลขไดถ กู ตอ งและรวดเรว็ พรอมระบุหนวยของการวัดไดอ ยา งถูกตอง

ทักษะการลงความเห็นจากขอมูล (Inferring) เปนความสามารถในการคาดการณอยางมี
หลักการเกี่ยวกับเหตุการณหรือปรากฏการณ โดยใชขอมูล (Data) หรือสารสนเทศ (Information) ที่เคยเก็บ

รวบรวมไวใ นอดีต

ทักษะการจาํ แนกประเภท (Classifying) เปนความสามารถในการแยกแยะ จัดพวกหรอื จัดกลุม
ส่ิงตาง ๆ ที่สนใจ เชน วัตถุ ส่ิงมีชีวิต ดาว และเทหะวัตถุตาง ๆ หรือปรากฏการณท่ีตองการศึกษาออกเปน

หมวดหมู นอกจากน้ียังหมายถึงความสามารถในการเลือกและระบุเกณฑหรือลักษณะรวมลักษณะใดลักษณะ

หนง่ึ ของสิ่งตาง ๆ ท่ีตองการจาํ แนก

ทักษะการหาความสัมพันธของสเปซกับเวลา (Relationship of Space and Time) สเปซ
คือ พ้ืนท่ีที่วัตถุครอบครอง ในท่ีนี้อาจเปนตําแหนง รูปราง รูปทรงของวัตถุ สิ่งเหลานี้อาจมีความสัมพันธกัน

ดงั น้ี

การหาความสัมพันธระหวางสเปซกับสเปซ เปนความสามารถในการหาความเกี่ยวของ
สัมพันธกันระหวางพื้นท่ีท่ีวัตถุตาง ๆ
(Relationship between Space and Space) ครอบครอง

การหาความสัมพันธร ะหวา งสเปซกบั เวลา เปนความสามารถในการหาความเก่ียวของ
สัมพันธกันระหวางพื้นท่ีที่วัตถุครอบครอง
(Relationship between Space and Time) เมอ่ื เวลาผานไป

 สถาบนั สงเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูม ือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 ง

ทักษะการใชจํานวน (Using Number) เปนความสามารถในการใชความรูสึกเชิงจํานวน และ
การคํานวณเพ่ือบรรยายหรือระบรุ ายละเอยี ดเชิงปริมาณของส่งิ ทสี่ ังเกตหรอื ทดลอง

ทักษะการจัดกระทําและสื่อความหมายขอมูล (Organizing and Communicating Data)
เปนความสามารถในการนําผลการสงั เกต การวดั การทดลอง จากแหลงตาง ๆ มาจดั กระทาํ ใหอยใู นรูปแบบที่
มคี วามหมายหรือมีความสัมพนั ธก นั มากขึน้ จนงา ยตอการทาํ ความเขาใจหรือเหน็ แบบรปู ของขอมูล นอกจากนี้
ยังรวมถึงความสามารถในการนําขอมูลมาจัดทําในรูปแบบตาง ๆ เชน ตาราง แผนภูมิ แผนภาพ วงจร กราฟ
สมการ การเขยี นบรรยาย เพอื่ สื่อสารใหผ ูอ นื่ เขา ใจความหมายของขอ มูลมากขึ้น

ทักษะการพยากรณ (Predicting) เปนความสามารถในบอกผลลัพธของปรากฏการณ สถานการณ
การสังเกต การทดลองที่ไดจากการสังเกตแบบรูปของหลักฐาน (Pattern of Evidence) การพยากรณที่
แมนยําจึงเปนผลมาจากการสังเกตที่รอบคอบ การวัดท่ีถูกตอง การบันทึก และการจัดกระทํากับขอมูลอยาง
เหมาะสม

ทักษะการตั้งสมมติฐาน (Formulating Hypotheses) เปนความสามารถในการคิดหาคําตอบ
ลวงหนากอนดําเนินการทดลอง โดยอาศัยการสังเกต ความรู ประสบการณเดิมเปนพ้ืนฐานคําตอบท่ีคิด
ลวงหนาที่ยังไมรูมากอน หรือยังไมเปนหลักการ กฎ หรือ ทฤษฎีมากอน การต้ังสมมติฐานหรือคําตอบท่ีคิดไว
ลวงหนามักกลาวไวเปนขอความท่ีบอกความสัมพันธระหวางตัวแปรตนกับตัวแปรตาม ซ่ึงอาจเปนไปตามที่
คาดการณไวห รอื ไมก็ได

ทักษะการกําหนดนิยามเชิงปฏิบัติการ (Defining Operationally) เปนความสามารถในการ
กําหนดความหมายและขอบเขตของสิ่งตาง ๆ ทีอ่ ยูในสมมติฐานของการทดลอง หรือทเ่ี กี่ยวขอ งกับการทดลอง
ใหเขาใจตรงกัน และสามารถสังเกตหรือวัดได

ทักษะการกําหนดและควบคุมตัวแปร (Controlling Variables) เปนความสามารถในการ
กําหนดตัวแปรตาง ๆ ทั้งตัวแปรตน ตัวแปรตาม และตัวแปรท่ีตองควบคุมใหคงที่ ใหสอดคลองกับสมมติฐาน
ของการทดลอง รวมถึงความสามารถในการระบุและควบคุมตัวแปรอื่น ๆ นอกเหนือจากตัวแปรตน ซึ่งอาจ
สงผลตอผลการทดลอง หากไมควบคุมใหเหมือนกันหรือเทากัน ตัวแปรที่เกี่ยวของกับการทดลอง ไดแก
ตัวแปรตน ตวั แปรตาม และตัวแปรท่ีตองควบคมุ ใหค งท่ี ซง่ึ ลว นเปน ปจ จยั ที่เกี่ยวขอ งกับการทดลอง ดังนี้

ตวั แปรตน (Independent Variable) หมายถงึ ส่งิ ทีเ่ ปนตนเหตทุ ําใหเกิดการเปลยี่ นแปลง จงึ ตอง
จัดสถานการณใหม ีสิง่ นี้แตกตางกัน

ตัวแปรตาม (Dependent Variable) หมายถึง ส่ิงท่ีเปนผลจากการจัดสถานการณบางอยางให
แตกตางกนั และเราตอ งสงั เกต วัด หรอื ตดิ ตามดู

ตวั แปรท่ีตองควบคมุ ใหคงท่ี (Controlled Variable) หมายถึง สงิ่ ตา ง ๆ ท่ีอาจสง ผลตอ การจัด
สถานการณ จึงตองจดั สิง่ เหลานใี้ หเ หมอื นกนั หรอื เทา กนั เพอื่ ใหมัน่ ใจวาผลจากการจัดสถานการณเกิดจาก
ตวั แปรตนเทา น้นั

สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

จ คูมอื ครรู ายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2

ทักษะการทดลอง (Experimenting) การทดลองประกอบดวย 3 ข้ันตอน คือ การออกแบบการ
ทดลอง การปฏิบัติการทดลอง และการบันทึกผลการทดลอง ทักษะการทดลองจึงเปนความสามารถในการ
ออกแบบและวางแผนการทดลองไดอยางรอบคอบ และสอดคลองกับคําถามการทดลองและสมมติฐาน
รวมถึงความสามารถในการดําเนินการทดลองไดตามแผน และความสามารถในการบันทึกผลการทดลองได
ละเอียด ครบถวน และเที่ยงตรง

ทักษะการตีความหมายขอมูลและลงขอสรุป (Interpreting and Making Conclusion) เปน
ความสามารถในการแปลความหมาย หรือการบรรยาย ลักษณะและสมบัติของขอมูลที่มีอยู ตลอดจน
ความสามารถในการสรปุ ความสมั พันธของขอ มูลท้ังหมด

ทกั ษะการสรา งแบบจําลอง (Formulating Models) เปนความสามารถในการสรา งและใชสิ่งที่
ทําขึ้นมาเพื่อเลียนแบบหรืออธิบายปรากฏการณที่ศึกษาหรือสนใจ เชน กราฟ สมการ แผนภูมิ รูปภาพ
ภาพเคลื่อนไหว สามารถประเมินแบบจําลอง และปรับปรุงแบบจําลองที่สรางข้ึน รวมถึงความสามารถในการ
นาํ เสนอขอมูล แนวคิด ความคิดรวบยอดเพ่ือใหผอู ืน่ เขา ใจในรปู ของแบบจาํ ลองแบบตาง ๆ

ทกั ษะแหงศตวรรษท่ี 21 (21st Century Skills)

ราชบัณฑิตยสถานไดระบุทักษะท่ีจําเปนแหงศตวรรษท่ี 21 ซ่ึงสอดคลองกับสมรรถนะที่ควรมีในพลเมือง
ยคุ ใหมร วม 7 ดาน (สาํ นกั งานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหง ชาต,ิ 2558; สาํ นกั งานราชบัณฑิตยสภา,
2557) ในระดับประถมศกึ ษาจะเนน ใหค รูผสู อนสงเสรมิ ใหนกั เรยี นมีทักษะ ดังตอไปน้ี

การคิดอยางมีวิจารณญาณ (Critical Thinking) หมายถึง การคิดโดยใชเหตุผลท่ีหลากหลาย
เหมาะสมกับสถานการณ มีการคิดอยางเปนระบบ วิเคราะห ประเมินหลักฐานและขอคิดเห็นดวยมุมมองท่ี
หลากหลาย สังเคราะห แปลความหมาย และจัดทําขอสรุป สะทอนความคิดอยางมีวิจารณญาณโดยใช
ประสบการณแ ละกระบวนการเรียนรู

การแกปญหา (Problem Solving) หมายถึง ความสามารถในการแกปญหาที่ไมคุนเคย หรือ
ปญหาใหม โดยอาจใชค วามรู ทักษะ วิธกี ารและประสบการณท ่เี คยรมู าแลว หรือการสืบเสาะหาความรู วธิ กี าร
ใหมมาใชแกปญหาก็ได นอกจากนี้ยังรวมถึงการซักถามเพ่ือทําความเขาใจมุมมองท่ีแตกตาง หลากหลาย
เพอ่ื ใหไ ดวิธแี กป ญหาท่ีดีย่ิงขนึ้

การสอื่ สาร (Communications) หมายถงึ ความสามารถในการสื่อสารไดอยา งชัดเจน เชือ่ มโยง
เรียบเรียงความคิดและมุมมองตาง ๆ แลวสื่อสารโดยการใชคําพูด หรือการเขียน เพ่ือใหผูอื่นเขาใจได
หลากหลายรูปแบบและวัตถุประสงคนอกจากนี้ยังรวมไปถึงการฟงอยางมีประสิทธิภาพเพื่อใหเขาใจ
ความหมายของผสู ง สาร

ความรวมมือ (Collaboration) หมายถึง ความสามารถในการทํางานรวมกับคนกลุมตาง ๆ ท่ี
หลากหลายอยางมีประสิทธิภาพและใหเกียรติ มีความยืดหยุนและยินดีที่จะประนีประนอม เพ่ือใหบรรลุ

 สถาบันสงเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู อื ครรู ายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 ฉ

เปา หมายการทาํ งาน พรอ มท้งั ยอมรบั และแสดงความรับผิดชอบตองานท่ีทาํ รวมกัน และเหน็ คุณคา ของผลงาน
ท่พี ัฒนาขน้ึ จากสมาชกิ แตล ะคนในทีม

การสรางสรรค (Creativity) หมายถึง การใชเทคนิคท่ีหลากหลายในการสรางสรรคแนวคิด เชน
การระดมพลังสมอง รวมถึงความสามารถในการพัฒนาตอยอดแนวคิดเดิม หรือไดแนวคิดใหม และ
ความสามารถในการกลัน่ กรอง ทบทวน วเิ คราะห และประเมินแนวคิด เพื่อปรับปรุงใหไดแ นวคดิ ทีจ่ ะสงผลให
ความพยายามอยา งสรางสรรคน ้เี ปนไปไดมากท่สี ดุ

การใชเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (Information and Communication Technology
(ICT)) หมายถึง ความสามารถในการใชเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่ือสารเพ่ือเปนเครื่องมือสืบคน จัดกระทํา
ประเมินและสอื่ สารขอมลู ความรตู ลอดจนรเู ทา ทันสือ่ โดยการใชส่ือตาง ๆ ไดอ ยา งเหมาะสมมีประสิทธิภาพ

สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

ช คูม ือครูรายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2
ผังมโนทศั น (concept map)

รายวชิ าพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ช้นั ประถมศึกษาปท ่ี 3 เลม 2

ประกอบดวย
ไดแก

ไดแ ก

ไดแก

 สถาบนั สง เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูม ือครรู ายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 ซ

ตัวช้วี ัด สาระการเรยี นรูแกนกลาง วิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2

ตวั ชี้วดั สาระการเรียนรแู กนกลาง

ว 2.1 ป.3/1 • วัตถุอาจทําจากช้ินสวนยอย ๆ ซึ่งแตละชิ้นมี

อธิบายวาวัตถุประกอบข้ึนจากชิ้นสวนยอย ๆ ลกั ษณะเหมือนกันมาประกอบเขาดวยกนั เมอ่ื แยก
ซึ่งสามารถแยกออกจากกันไดและประกอบกัน ชิ้นสวนยอย ๆ แตละชิ้นของวัตถุออกจากกัน
เปนวตั ถุช้นิ ใหมไ ด โดยใชห ลักฐานเชิงประจักษ สามารถนําช้ินสวนเหลานั้นมาประกอบเปนวัตถุ

ชิ้นใหมได เชน กําแพงบานมีกอนอิฐหลาย ๆ กอน

ว 2.1 ป.3/2 ประกอบเขาดวยกัน และสามารถนํากอนอิฐจาก

กําแพงบานมาประกอบเปน พื้นทางเดินได
อธิบายการเปล่ียนแปลงของวัสดุเม่ือทําให • เม่ือใหความรอนหรือทําใหวัสดุรอนขึ้น และเม่ือ
รอนขึ้นหรือทําใหเย็นลง โดยใชหลักฐาน ลด ความรอ นหรือทําใหวสั ดุเย็นลง วัสดจุ ะเกดิ การ
เชิงประจักษ
เปลี่ยนแปลงได เชน สีเปลี่ยน รูปรางเปลยี่ น

ว 2.2 ป.3/1

ระบผุ ลของแรงที่มตี อ การเปลี่ยนแปลง • การดงึ หรอื การผลกั เปน การออกแรงกระทําตอ

การเคล่ือนทขี่ องวัตถจุ ากหลักฐานเชงิ ประจกั ษ วัตถุ แรงมีผลตอการเคล่ือนท่ีของวัตถุ แรงอาจ

ทําใหวัตถุเกิดการเคลื่อนท่ีโดยเปลี่ยนตําแหนง

จากทหี่ นึ่งไปยงั อีกทหี่ นึ่ง

• การเปลี่ยนแปลงการเคล่ือนที่ของวัตถุ ไดแก

วัตถุท่ีอยูน่ิงเปล่ียนเปนเคลื่อนท่ี วัตถุท่ีกําลัง

เคล่ือนท่ีเปล่ียนเปนเคล่ือนท่ีเร็วขึ้นหรือชาลง

ว 2.2 ป.3/2 หรอื หยุดน่งิ หรือเปลย่ี นทิศทางการเคลอื่ นท่ี
เปรยี บเทยี บและยกตัวอยา งแรงสมั ผัสและ
• การดึงหรือการผลักเปนการออกแรงท่ีเกิดจาก
แรงไมสัมผสั ที่มีผลตอการเคลื่อนทขี่ องวตั ถุ วัตถุหน่ึงกระทํากับอีกวัตถุหนึ่ง โดยวัตถุท้ังสอง
โดยใชห ลักฐานเชิงประจกั ษ อาจสัมผัสหรือไมตองสัมผัสกัน เชน การออก
แรงโดยใชมือดึงหรือการผลักโตะใหเคล่ือนท่ี

เปนการออกแรงท่ีวัตถุตองสัมผัสกัน แรงนี้จึง

เปนแรงสมั ผสั สว นการทแี่ มเ หลก็ ดึงดดู หรือผลัก

ระหวางแมเหล็กเปนแรงท่ีเกิดขึ้นโดยแมเหล็ก

ไมจําเปนตองสัมผัสกัน แรงแมเหล็กน้ีจึงเปน

แรงไมสัมผสั

สถาบันสงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

ฌ คมู ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2

ตวั ช้ีวัด สาระการเรียนรูแ กนกลาง
ว 2.2 ป.3/3
• แมเหลก็ สามารถดงึ ดูดสารแมเ หลก็ ได
จาํ แนกวตั ถโุ ดยใชการดึงดูดกับแมเ หล็ก
• แรงแมเหล็กเปนแรงท่ีเกิดขึ้นระหวางแมเหล็ก
เปนเกณฑจ ากหลักฐานเชิงประจกั ษ กับสารแมเหล็ก หรือแมเหล็กกับแมเหล็ก
ว 2.2 ป.3/4 แมเหล็ก มี 2 ข้ัวคือ ข้ัวเหนือและข้ัวใต
ข้ัวแมเหล็กชนิดเดียวกันจะผลักกัน ตางชนิดกัน
ระบุข้วั แมเหล็กและพยากรณผลท่ีเกิดขึ้น จะดึงดดู กัน

ระหวางขว้ั แมเหล็กเมื่อนํามาเขา ใกลกัน

จากหลกั ฐานเชิงประจักษ

ว 2.3 ป.3/1

ยกตัวอยางการเปล่ียนพลังงานหนึ่งไปเปน • พลังงานเปนปริมาณท่ีแสดงถึงความสามารถ
อีกพลังงานหนึ่งจากหลกั ฐานเชิงประจักษ
ในการทํางาน พลังงานมีหลายแบบ เชน

พลังงานกล พลงั งานไฟฟา พลงั งานแสง พลังงาน

เสียง และพลังงานความรอน โดยพลังงาน

สามารถเปลี่ยนจากพลังงานหนึ่งไปเปนอีก

พลังงานหนึ่งได เชน การถูมือจนรูสึกรอน เปน

การเปล่ียนพลังงานกลเปนพลังงานความรอน

แผงเซลลสุริยะเปลยี่ นพลังงานแสง เปนพลังงาน

ไฟฟาหรือเครื่องใชไฟฟาเปลี่ยนพลังงานไฟฟา

ว 2.3 ป.3/2 เปน พลงั งานอื่น

• ไฟฟาผลิตจากเคร่ืองกําเนิดไฟฟาซ่ึงใชพลังงาน
บรรยายการทํางานของเคร่ืองกําเนิดไฟฟาและ จากแหลงพลังงานธรรมชาติหลายแหลง เชน
ระบุแหลงพลังงานในการผลิตไฟฟาจากขอมูล พลังงานจากลม พลังงานจากน้ํา พลังงานจาก
ทร่ี วบรวมได
แกส ธรรมชาติ
ว 2.3 ป.3/3
ตระหนักในประโยชนและโทษของไฟฟาโดย • พลังงานไฟฟามีความสําคัญตอชีวิตประจําวัน
การใชไ ฟฟานอกจากตองใชอ ยางถกู วิธี ประหยดั
นํ า เ ส น อ วิ ธี ก า ร ใ ช ไ ฟ ฟ า อ ย า ง ป ร ะ ห ยั ด แ ล ะ และคุมคาแลว ยังตองคํานึงถึงความปลอดภัย
ปลอดภยั ดว ย

ว 3.1 ป.3/1

อธิบายแบบรูปเสนทางการขึ้นและตกของ • คนบนโลกมองเห็นดวงอาทิตยปรากฏข้ึน
ดวงอาทิตยโดยใชห ลักฐานเชิงประจกั ษ
ทางดานหนึ่งและตกทางอีกดานหน่ึงทุกวัน

หมุนเวยี นเปน แบบรปู ซ้ํา ๆ

 สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู อื ครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 ญ

ตวั ช้ีวัด สาระการเรียนรแู กนกลาง

ว 3.1 ป.3/2 • โลกกลมและหมุนรอบตัวเองขณะโคจรรอบ

อธิบายสาเหตุการเกิดปรากฏการณการข้ึนและ ดว งอาทิตย ทําใหบริเว ณของโ ล กไดรับ
ตกของดวงอาทิตย การเกิดกลางวัน กลางคืน แสงอาทิตยไมพรอมกัน โลกดานที่ไดรับแสงจาก
และการกําหนดทิศโดยใชแบบจาํ ลอง
ดวงอาทิตยจะเปนกลางวัน สวนดานตรงขามท่ีไมได

รับแสงจะเปนกลางคืน นอกจากน้ี คนบนโลกจะ

มองเห็นดวงอาทิตยปรากฏขึ้นทางดานหน่ึงซ่ึง

กําหนดใหเปนทิศตะวันออก และมองเห็น

ดวงอาทิตยต กทางอีกดานหนึ่ง ซงึ่ กาํ หนดใหเปน

ทิศตะวันตก และเมื่อใหดานขวามืออยูทางทิศ

ตะวันออก ดานซายมืออยูทางทิศตะวันตก

ดานหนาจะเปนทิศเหนือ และดานหลังจะเปน

ว 3.1 ป.3/3 ทิศใต
ตระหนักถึงความสาํ คัญของดวงอาทติ ย โดย
• ในเวลากลางวันโลกจะไดรับพลังงานแสงและ
บรรยายประโยชนของดวงอาทิตยต อ ส่ิงมชี ีวติ พลังงานความรอนจากดวงอาทิตย ทําให
สิ่งมีชวี ิตดํารงชวี ติ อยไู ด

สถาบนั สง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

ฎ คมู ือครูรายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2

ขอแนะนาํ การใชคูมอื ครู

คูมือครูเลมน้ีจัดทําขึ้นเพ่ือใชเปนแนวทางการจัดกิจกรรมสําหรับครู ในแตละหนวยการเรียนรู
นักเรยี นจะไดฝ ก ทักษะจากการทํากจิ กรรมตาง ๆ ทง้ั การสงั เกต การสํารวจ การทดลอง การสืบคน ขอ มูล การ
อภิปราย การทํางานรวมกัน ซึ่งเปนการฝกใหนักเรียนชางสังเกต รูจักตั้งคําถาม รูจักคิดหาเหตุผล เพ่ือตอบ
ปญหาตาง ๆ ไดด วยตนเอง ทง้ั น้โี ดยมเี ปา หมายเพ่ือใหนักเรียนไดเรียนรูและคนพบดวยตนเองมากที่สุด ดงั น้ัน
ในการจัดการเรียนรูครูจึงเปนผูชวยเหลือ สงเสริม และสนับสนุนนักเรียนใหร ูจักสืบเสาะหาความรูจากสอื่ และ
แหลงเรียนรูตาง ๆ และเพิ่มเติมขอมูลที่ถูกตองแกนักเรียน เพ่ือใหนักเรียนมีทักษะจากการศึกษาหาความรู
ดวยตนเอง

เพ่ือใหเกิดประโยชนจากคูมือครูเลมนี้มากท่ีสุด ครูควรทําความเขาใจในรายละเอียดของแตละ
หวั ขอ และขอ เสนอแนะเพิ่มเติม ดังนี้

1. สาระการเรยี นรูแกนกลาง

สาระการเรียนรูแกนกลางเปนสาระการเรียนรูเฉพาะกลุมสาระการเรียนรูวิทยาศาสตรท่ีปรากฏใน
มาตรฐานการเรียนรูและตัวชี้วัด ฯ (ฉบับปรับปรุง พุทธศักราช 2560) ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษา
ขั้นพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551 กระทรวงศึกษาธิการ ไดกําหนดไวเฉพาะสวนท่ีจําเปนสําหรับเปนพื้นฐาน
เก่ียวของกับชีวิตประจําวัน และเปนพื้นฐานในการศึกษาตอในระดับที่สูงขึ้น โดยสอดคลองกับสาระและ
ความสามารถ ความถนดั และความสนใจของนักเรียน ในทุกกจิ กรรมจะมีสาระสําคัญ ซง่ึ เปนเนอ้ื หาสาระ
ทปี่ รากฏอยูตามสาระการเรียนรโู ดยสถานศึกษาสามารถพฒั นาเพิ่มเติมไดตามความเหมาะสม

สาระการเรียนรูวิทยาศาสตร ตามมาตรฐานการเรียนรูและตัวช้ีวัด ฯ (ฉบับปรับปรุง พุทธศักราช
2560) ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน พุทธศักราช 2551 ไดเพิ่มสาระเทคโนโลยี ซึ่ง
ประกอบดวยการออกแบบและเทคโนโลยี และวิทยาการคํานวณ ทั้งนี้เพื่อเอ้ือตอการจัดการเรียนรู
บูรณาการสาระทางคณิตศาสตร วิทยาศาสตร และเทคโนโลยี กับกระบวนการออกแบบเชิงวิศวกรรม ตาม
แนวคิดสะเต็มศึกษา

2. ภาพรวมการจัดการเรยี นรปู ระจําหนวย

ภาพรวมการจัดการเรียนรูประจําหนว ยมีไวเ พื่อเช่ือมโยงเนื้อหาสาระกับมาตรฐานการเรียนรแู ละ
ตัวช้ีวัดที่จะไดเรียนในแตล ะกิจกรรมของหนวยน้ัน ๆ และเปนแนวทางใหครูผูสอนนําไปปรับปรงุ และ
เพมิ่ เตมิ ตามความเหมาะสม

3. จดุ ประสงคก ารเรียนรู

แตละหนวยการเรียนรูนักเรียนจะไดทํากิจกรรมอยางหลากหลาย ในแตละสวนของหนังสือเรียนทั้ง
สวนนําบท นําเรื่อง และกิจกรรมมีจุดประสงคการเรียนรูท่ีสอดคลองกับตัวชี้วัดช้ันปเพื่อใหนักเรียนเกิด
การเรียนรู โดยยึดหลักใหนักเรียนไดลงมือปฏิบัติ สืบเสาะหาความรูดวยกระบวนการทางวิทยาศาสตร
กระบวนการแกปญหา การส่ือสาร และความสามารถในการตัดสินใจ การนําความรูไปใชในชีวิตและ

 สถาบันสง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู ือครูรายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 ฏ

ในสถานการณใหม มีทักษะในการใชเทคโนโลยี มีเจตคติ คุณธรรม จริยธรรม และคานิยมที่เหมาะสม
สามารถอยูใ นสังคมไทยไดอยา งมีความสขุ

4. บทนม้ี อี ะไร

สวนทบี่ อกรายละเอยี ดในบทนน้ั ๆ ซ่ึงประกอบดวยชอ่ื เรือ่ ง คําสาํ คัญ และชือ่ กจิ กรรม เพ่ือครูจะ
ไดท ราบองคประกอบโดยรวมของแตล ะบท

5. สอ่ื การเรียนรูและแหลงเรยี นรู

สวนท่ีบอกรายละเอียดสื่อการเรียนรูและแหลงเรียนรูท่ีตองใชสําหรับการเรียนในบท เร่ือง และ
กิจกรรมน้ัน ๆ โดยสื่อการเรียนรูและแหลงเรียนรูประกอบดวยหนาหนังสือเรียนและแบบบันทึกกิจกรรม
และอาจมีโปรแกรมประยุกต เว็บไซต สื่อส่ิงพิมพ ส่ือโสตทัศนูปกรณหรือตัวอยางวีดิทัศนปฏิบัติการ
ทางวทิ ยาศาสตรเ พอ่ื เสรมิ สรางความมน่ั ใจในการสอนปฏบิ ัติการวิทยาศาสตรสําหรบั ครู

6. ทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตรและทกั ษะแหงศตวรรษที่ 21

ทักษะท่ีนักเรียนจะไดฝกปฏิบัติในแตละกิจกรรม โดยทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรเปน
ทักษะที่นักวิทยาศาสตรนํามาใชในกระบวนการตาง ๆ ในการสืบเสาะหาความรู สวนทักษะแหง
ศตวรรษท่ี 21 เปนทักษะท่ีชวยเสริมสรางการเรียนรูและพัฒนาความสามารถของนักเรียนในดานตาง ๆ
เพอ่ื ใหทนั ตอ การเปลี่ยนแปลงของโลก

สถาบนั สงเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

ฐ คมู ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2

ตัวอยางวีดิทศั นป ฏบิ ัติการวิทยาศาสตรสาํ หรบั ครเู พอื่ ฝก ฝนทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรตาง ๆ มี

ดงั น้ี

รายการ ทักษะกระบวนการทาง Short link QR code
วิทยาศาสตร

วดี ทิ ศั น การสงั เกตและการ การสังเกตและการลง http://ipst.me/8115

ลงความเห็นจากขอมูล ความเห็นจากขอมูล

ทาํ ไดอยางไร

วดี ทิ ศั น การวัดทาํ ไดอ ยา งไร การวัด http://ipst.me/8116

วีดทิ ัศน การใชตัวเลขทําได การใชจํานวน http://ipst.me/8117
อยา งไร

วดี ิทศั น การจาํ แนกประเภท การจําแนกประเภท http://ipst.me/8118
ทาํ ไดอยางไร

วดี ทิ ัศน การหาความสมั พันธ การหาความสัมพันธ http://ipst.me/8119
ระหวา งสเปซกับสเปซ ระหวางสเปซกับสเปซ http://ipst.me/8120
ทําไดอยางไร http://ipst.me/8121
http://ipst.me/8122
วีดิทัศน การหาความสมั พันธ การหาความสัมพันธ
ระหวา งสเปซกับเวลา ระหวา งสเปซกบั เวลา
ทาํ ไดอยางไร

วีดทิ ัศน การจัดกระทําและสื่อ การจดั กระทาํ และสื่อ
ความหมายขอมูล ความหมายขอมลู
ทาํ ไดอยา งไร

วีดทิ ัศน การพยากรณทําได การพยากรณ
อยางไร

 สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คูมอื ครูรายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 ฑ

รายการ ทกั ษะกระบวนการทาง Short link QR code
วิทยาศาสตร http://ipst.me/8123
วดี ิทัศน ทาํ การทดลองได
อยา งไร การทดลอง

วดี ิทศั น การตง้ั สมมติฐานทํา การตง้ั สมมติฐาน http://ipst.me/8124
ไดอ ยา งไร

วดี ทิ ศั น การกาํ หนดและ การกําหนดและควบคุม http://ipst.me/8125
ควบคมุ ตัวแปรและ ตวั แปรและ
การกําหนดนิยามเชิง การกําหนดนิยามเชงิ
ปฏบิ ัตกิ ารทําได ปฏิบัตกิ าร
อยางไร
การตีความหมายขอมลู และ http://ipst.me/8126
วดี ทิ ศั น การตีความหมาย ลงขอ สรุป
ขอมลู และลงขอสรุป
ทาํ ไดอยางไร

วีดทิ ัศน การสรางแบบจาํ ลอง การสรา งแบบจาํ ลอง http://ipst.me/8127
ทาํ ไดอยางไร

สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

ฒ คูมือครรู ายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2

7. แนวคิดคลาดเคลอ่ื น

ความเชื่อ ความรู หรือความเขาใจที่ผิดหรือคลาดเคล่ือนซึ่งเกิดข้ึนกับนักเรียน เนื่องจาก
ประสบการณในการเรียนรูท่ีรบั มาผิดหรือนาํ ความรูท่ีไดรับมาสรปุ ตามความเขาใจของตนเองผดิ แลว
ไมสามารถอธิบายความเขาใจน้ันได ดังนั้นเม่ือเรียนจบบทน้ีแลว ครูควรแกไขแนวคิดคลาดเคลื่อนของ
นกั เรียนใหเปน แนวคิดที่ถูกตอ ง

8. บทน้ีเริม่ ตนอยา งไร

แนวทางสําหรับครูในการจัดการเรียนรูวิทยาศาสตรเพ่ือสงเสริมใหนักเรียนรูจักคิดดวยตนเอง
รูจักคนควาหาเหตุผล ครูควรกระตุนใหนักเรียนเกิดความสนใจในบทเรียนนั้น ๆ โดยใหนักเรียนตอบ
คําถามสํารวจความรูกอนเรยี น จากนั้นครูสังเกตการตอบคําถามของนักเรียนและยังไมเฉลยคําตอบท่ี
ถูกตอ ง เพ่อื ใหนกั เรียนไปหาคาํ ตอบจากเรื่องและกจิ กรรมตา ง ๆ ในบทนั้น

9. เวลาท่ใี ช

การเสนอแนะเวลาท่ีใชในการจัดการเรียนการสอนวาควรใชประมาณกี่ช่ัวโมง เพ่ือชวยให
ครูผูสอนไดจ ดั ทําแผนการจดั การเรียนรไู ดอ ยางเหมาะสม อยางไรกต็ ามครูอาจปรบั เปลี่ยนเวลาไดตาม
สถานการณแ ละความสามารถของนักเรียน

10. วสั ดอุ ปุ กรณ

รายการวัสดุอุปกรณทั้งหมดท้ังหมดสําหรับการจัดกิจกรรม โดยอาจมีทั้งวัสดุส้ินเปลือง อุปกรณ
สาํ เรจ็ รปู อุปกรณพ ้นื ฐาน หรอื อ่ืน ๆ

11. การเตรยี มตวั ลวงหนา สาํ หรับครเู พื่อจัดการเรียนรใู นครง้ั ถัดไป

การเตรียมตัวลวงหนาสําหรับการจัดการเรียนรูในคร้ังถัดไป เพ่ือครูจะไดเตรียมส่ือ อุปกรณ
เคร่ืองมือตาง ๆ ที่ตองใชในกิจกรรมใหอยูในสภาพท่ีใชการไดดีและมีจํานวนเพียงพอกับนักเรียน โดย
อาจมบี างกจิ กรรมตอ งทาํ ลว งหนา หลายวนั เชน การเตรียมถงุ ปริศนาและขาวโพดค่ัวหรือส่ิงที่กินได

ขอเสนอแนะเพม่ิ เตมิ
นกั เรียนในระดบั ชนั้ ประถมศกึ ษา มกี ระบวนการคดิ ท่เี ปนรปู ธรรม ครจู งึ ควรจดั การเรยี นการสอนท่ี

มุงเนนใหนักเรียนไดปฏิบัติหรือทําการทดลองดวยตนเอง ซึ่งเปนวิธีหน่ึงที่นักเรียนจะไดมีประสบการณตรง
ดังน้นั ครูผสู อนจงึ ตองเตรียมตัวเองในเรือ่ งตอไปนี้

11.1 บทบาทของครู ครูจะตองเปลี่ยนบทบาทจากการเปนผูชี้นําหรือผูถายทอดความรูเปน
ผูชวยเหลือ โดยสงเสริมและสนับสนุนนักเรียนในการแสวงหาความรูจากสื่อและ
แหลงเรียนรูตาง ๆ และใหขอมูลที่ถูกตองแกนักเรียน เพ่ือใหนักเรียนไดนําขอมูลเหลา นั้น
ไปใชส รางสรรคความรขู องตนเอง

 สถาบันสงเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูม ือครูรายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 ณ

11.2 การเตรียมตัวของครูและนักเรียน ครูควรเตรียมนักเรียนใหมีความพรอมในการทํา
กิจกรรมตาง ๆ แตบางคร้ังนักเรียนไมเขาใจและอาจจะทํากิจกรรมไมถูกตอง ดังนั้นครูจึง
ตองเตรยี มตัวเอง โดยทาํ ความเขา ใจในเร่ืองตอไปน้ี
การสืบคนขอมูลหรือการคนควาดวยวิธีการตาง ๆ เชน สอบถามจากผูรูในทองถ่ิน
ดูจากรูปภาพแผนภูมิ อานหนังสือหรือเอกสารเทาที่หาได น่ันคือการใหนักเรียนเปนผูหา
ความรูและพบความรูหรือขอ มลู ดวยตนเอง ซง่ึ เปน การเรยี นรดู ว ยวิธีสบื เสาะหาความรู
การนําเสนอ มีหลายวิธี เชน ใหนักเรียนหรือตัวแทนกลุมออกมาเลาเร่ืองท่ีไดรับ
มอบหมายใหไปสํารวจ สังเกต หรือทดลองหรืออาจใหเขียนเปนคําหรือเปนประโยคลงใน
แบบบันทึกกิจกรรมหรือสมุดอื่นตามความเหมาะสม นอกจากน้ีอาจใหวาดรูป หรือตัด
ขอ ความจากหนังสอื พมิ พ แลว นํามาติดไวใ นหอง เปน ตน
การสํารวจ ทดลอง สืบคนขอมูล สรางแบบจําลองหรืออื่น ๆ เพ่ือสรางองคความรูเปน
สิ่งสําคัญย่ิงตอการเรียนรูวิทยาศาสตร ครูผูสอนสามารถใหนักเรียนทํากิจกรรมไดท้ังใน
หองเรียน นอกหองเรียนหรือท่ีบาน โดยไมจําเปนตองใชอุปกรณวิทยาศาสตรราคาแพง
อาจใชอปุ กรณท ีด่ ดั แปลงจากสงิ่ ของเหลอื ใช หรอื ใชวสั ดุธรรมชาติ ขอ สําคัญ คอื ครผู ูสอน
ตองใหนักเรียนทราบวา ทําไมจึงตองทํากิจกรรมน้ัน และจะตองทําอะไร อยางไร ผลจาก
การทํากิจกรรมจะสรุปผลอยางไร ซ่ึงจะทําใหนักเรียนไดความรู ความคิด และทักษะ
กระบวนการทางวทิ ยาศาสตรพ รอ มกับเกิดคานยิ ม คุณธรรม เจตคตทิ างวทิ ยาศาสตรดวย

12. แนวการจดั การเรียนรู

แนวทางสําหรับครูในการจัดกิจกรรมการเรียนรูวิทยาศาสตรท่ีมุงสงเสริมใหนักเรียนรูจักคิดดวย
ตนเอง รูจักคนควาหาเหตุผลและสามารถแกปญหาไดดวยการนําเอาวิธีการตาง ๆ ของกระบวนการทาง
วทิ ยาศาสตรไปใช วิธีการจัดการเรยี นรูที่ สสวท. เห็นวา เหมาะสมที่จะนํานักเรียนไปสเู ปาหมายที่กําหนด
ไวก็คือ วิธีสอนแบบสืบเสาะหาความรู ซึ่งมีองคประกอบที่สําคัญ คือ การมองเห็นปญหา การสํารวจ
ตรวจสอบ และอภปิ รายซกั ถามระหวา งครูกับนักเรยี นเพ่ือนําไปสูขอมูลสรุป

ขอ เสนอแนะเพิ่มเติม
นอกจากครูจะจัดกิจกรรมตาง ๆ ตามคูมือครูนี้ ครูสามารถจัดกิจกรรมการเรียนรูตามความ

เหมาะสมเพ่อื ใหบ รรลจุ ุดมงุ หมาย โดยจะคํานึงถึงเร่ืองตาง ๆ ดังตอ ไปน้ี
12.1 นักเรยี นมีสว นรวมในกจิ กรรมการเรยี นรู ครคู วรใหนักเรียนทุกคนมีสวนรวมในกิจกรรมการ
เรียนรูตลอดเวลาดวยการกระตุนใหนักเรียนลงมือทํากิจกรรมและอภิปรายผล โดยครูอาจ
ใชเ ทคนคิ ตาง ๆ เชน การใชค ําถาม การเสริมแรงมาใชใหเ ปน ประโยชน เพ่อื ใหการเรียนการ
สอนนาสนใจและมีชวี ติ ชีวา

สถาบนั สงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

ด คูมือครรู ายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2

12.2 การใชค าํ ถาม เพื่อนํานกั เรียนเขา สูบทเรยี นและลงขอ สรุป โดยไมใ ชเวลานานเกินไป ทง้ั นคี้ รู
ตองวางแผนการใชคําถามอยางมีประสิทธิภาพ โดยเลือกใชคําถามที่มีความยากงาย
พอเหมาะกบั ความสามารถของนักเรยี น

12.3 การสํารวจตรวจสอบซ้ํา เปนสิ่งจําเปนเพื่อใหไดขอมูลที่นาเช่ือถือ ดังน้ันในการจัดการเรียนรู
ครูควรเนนยา้ํ ใหนักเรียนไดสํารวจตรวจสอบซ้าํ เพอ่ื นาํ ไปสขู อ สรุปทถ่ี กู ตอ งและเชอื่ ถือได

13. ขอเสนอแนะเพ่ิมเตมิ

ขอเสนอแนะสําหรับครูที่อาจเปนประโยชนในการจัดการเรียนรู เชน ตัวอยางวัสดุอุปกรณที่
เหมาะสมหรือใชแ ทน ขอควรระวงั วิธีการใชอุปกรณใ หเ หมาะสมและปลอดภยั วิธีการทาํ กจิ กรรมเพ่ือ
ลดขอผิดพลาด ตัวอยา งตาราง และเสนอแหลง เรยี นรเู พอ่ื การคนควา เพ่ิมเติม

14. ความรเู พ่ิมเตมิ สาํ หรบั ครู

ความรูเพม่ิ เติมในเนื้อหาท่สี อนซึ่งจะมรี ายละเอยี ดทีล่ กึ ขนึ้ เพ่ือเพิ่มความรแู ละความม่นั ใจในเรื่อง
ที่จะสอนและแนะนาํ นักเรยี นที่มีความสามารถสงู แตครูตอ งไมนําไปสอนนกั เรียนในชน้ั เรยี น เพราะไม
เหมาะสมกบั วยั และระดบั ชัน้

15. อยา ลืมนะ

สวนท่ีเตือนไมใหครูเฉลยคําตอบท่ีถูกตอง กอนที่จะไดรับฟงความคิดและเหตุผลของนักเรียน
เพ่ือใหนักเรียนไดคิดดวยตนเองและครูจะไดทราบวานักเรียนมีความรูความเขาใจในเร่ืองนั้นอยางไร
บา ง โดยครูควรใหค ําแนะนําเพื่อใหนักเรยี นหาคําตอบไดดว ยตนเอง นอกจากนัน้ ครูควรใหความสนใจ
ตอ คําตอบของนกั เรียนทุกคนดว ย

16. แนวการประเมนิ การเรยี นรู

การประเมินการเรียนรูของนักเรียนท่ีไดจากการอภิปรายในชั้นเรียน คําตอบของนักเรียนระหวาง
การจัดการเรียนรูและในแบบบันทึกกิจกรรม รวมทั้งการฝกทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรและ
ทกั ษะแหง ศตวรรษที่ 21 ท่ีไดจากการทาํ กจิ กรรมของนกั เรียน

17. กิจกรรมทายบท

สว นที่ใหน ักเรยี นไดส รปุ ความรู ความเขา ใจ ในบทเรียน และไดต รวจสอบความรใู นเนื้อหาทเี่ รียน
มาทัง้ บท หรืออาจตอยอดความรูในเร่อื งน้ัน ๆ

ขอ แนะนําเพิ่มเตมิ

1. การสอนอาน
พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 ใหความหมายของคําวา “อาน” หมายถึง วาตาม

ตัวหนังสือ ถาออกเสียงดวย เรียกวา อานออกเสียง ถาไมตองออกเสียง เรียกวา อานในใจ หรืออีกความหมาย
ของคําวา “อาน” หมายถึง สังเกตหรือพิจารณาดูเพ่ือใหเขาใจ เชน อานสีหนา อานริมฝปาก อานใจ ตีความ
เชน อานรหัส อานลายแทง

 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูม ือครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 ต

กรมวิชาการ (2546) ไดเสนอแนะแนวทางการจัดกิจกรรมเพื่อใหนักเรียนเกิดลักษณะอันพึงประสงคที่
หลากหลาย เชน รักการอานและรักการคนควา เม่ือเรียนจบการศึกษาขั้นพื้นฐาน นักเรียนควรจะสามารถใช
กระบวนการอานสรางความรูและความคิดไปใชตัดสินใจ แกปญหาและสรางวิสัยทัศนในการดําเนนิ ชวี ิตและมี
นิสัยรักการอาน จะเหน็ ไดวา การอานเปน ทักษะทีส่ ําคัญ จําเปนตองเนน และฝกฝนใหแกน กั เรยี นเปน อยางมาก
ท้ังนี้นักเรียนแตละคนอาจมีทักษะในการอานท่ีแตกตางกัน ข้ึนกับองคประกอบหลายอยาง เชน ประสบการณ
เดิมของนักเรียน ความสามารถดานภาษา หรือความสนใจเร่ืองที่อาน ครูควรสังเกตนักเรียนวานักเรียนแตละ
คนมีความสามารถในการอา นอยูในระดบั ใด ซ่งึ ครจู ะตองพจิ ารณาท้ังหลักการอาน และความเขาใจในการอาน
ของนักเรียน

การรูเรื่องการอาน (Reading literacy) หมายถึง การเขาใจขอมูล เนื้อหาสาระของสิ่งท่ีอาน การใช
ประเมินและสะทอนมุมมองของตนเองเก่ียวกับส่ิงที่อานอยางต้ังใจเพื่อบรรลุเปาหมายสวนตัวของตนเองหรือ
เพ่ือพัฒนาความรูและศักยภาพของตนเองและนําความรูและศักยภาพนั้นมาใชในการแลกเปลี่ยนเรียนรูใน
สงั คม (OECD, 2017)
กรอบการประเมนิ ผลนักเรียนเพ่อื ใหมีสมรรถนะการอา นในศตวรรษท่ี 21 ตามแนวทางของ PISA สามารถ
สรุปไดด งั แผนภาพดานลาง

จากกรอบการประเมินดังกลาวจะเห็นไดวา การรูเร่ืองการอานเปนสมรรถนะท่ีสําคัญที่ครูควรสงเสริมให
นักเรียนมีความสามารถใหครอบคลุม ตั้งแตการคนหาขอมูลในส่ิงที่อาน เขาใจเนื้อหาสาระท่ีอานไปจนถึง
ประเมินคาเนื้อหาสาระที่อานได การเรียนการสอนวิทยาศาสตรจําเปนตองอาศัยการอานเพ่ือหาขอมูล
ทําความเขาใจเนื้อหาสาระของส่ิงท่ีอาน รวมท้ังประเมินส่ิงท่ีอานและนําเสนอมุมมองของตนเองเกี่ยวกับสิ่งท่ีอาน
นักเรียนควรไดร ับสง เสรมิ การอา นดงั ตอ ไปน้ี

สถาบนั สง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

ถ คูม ือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2

1. นกั เรยี นควรไดรบั การฝกการอานขอความแบบตอเนอื่ ง จาํ แนกขอความแบบตาง ๆ กนั เชน การบอก
การพรรณนา การโตแยง รวมไปถึงการอานขอเขียนท่ีไมใชขอความตอเน่ือง ไดแก การอานรายการ
ตาราง แบบฟอรม กราฟ และแผนผัง เปนตน ซึ่งขอความเหลาน้ีเปนสิ่งที่นักเรียนไดพบเห็นใน
โรงเรยี น และจะตองใชในชวี ติ จริงเมือ่ โตเปน ผูใหญ ซ่ึงในคูมือครเู ลม นต้ี อไปจะใชคําแทนขอ ความทั้งท่ี
เปน ขอ ความแบบตอ เนื่องและขอความที่ไมใชขอความตอ เน่ืองวาสง่ิ ท่ีอา น (Text)

2. นักเรียนควรไดรับการฝกฝนใหมีความสามารถในการประเมินสิ่งท่ีอานวามีความเหมาะสมสอดคลอง
กับลักษณะของขอเขียนมากนอยเพียงใด เชน ใชนวนิยาย จดหมาย หรือชีวะประวัติเพ่ือประโยชน
สวนตัว ใชเอกสารราชการหรือประกาศแจงความเพ่ือสาธารณประโยชน ใชรายงานหรือคูมือตาง ๆ
เพื่อการทาํ งานอาชพี ใชต ําราหรือหนังสือเรียน เพอื่ การศึกษา เปน ตน

3. นักเรยี นควรไดรบั การฝก ฝนใหมีสมรรถนะการอา นเพื่อเรียนรู ในดา นตา ง ๆ ตอไปน้ี
3.1 ความสามารถทจ่ี ะคน หาเน้ือหาสาระของสิง่ ท่ีอา น (Retrieving information)
3.2 ความสามารถทจี่ ะเขาใจเนอื้ หาสาระของส่งิ ท่ีอาน (Forming a broad understanding)
3.3 ความสามารถในการแปลความของสิ่งทอ่ี าน (Interpretation)
3.4 ความสามารถในการประเมินและสามารถสะทอนความคิดเห็นหรือโตแยงจากมุมมองของตน
เก่ยี วกับเนอ้ื หาสาระของสงิ่ ท่อี าน (Reflection and Evaluation the content of a text)
3.5 ความสามารถในการประเมินและสามารถสะทอนความคิดเห็นหรือโตแยงจากมุมมองของตน
เกย่ี วกับรปู แบบของสง่ิ ทอี่ าน (Reflection and Evaluation the form of a text)

ท้งั นี้ สสวท. ขอเสนอแนะวธิ ีการสอนแบบตา ง ๆ เพ่ือเปนการฝก ทกั ษะการอา นของนักเรียน ดังนี้

 เทคนคิ การสอนแบบ DR-TA (The directed reading-thinking activity)
การสอนอานที่มุงเนนใหนักเรียนไดฝก กระบวนการคิด กล่ันกรองและตรวจสอบขอมูลท่ีไดจากการอาน

ดวยตนเอง โดยใหนักเรียนคาดคะเนเน้ือหาหรือคําตอบลวงหนาจากประสบการณเดิมของนักเรียน โดยมี
ขั้นตอนการจดั การเรียนการสอน ดังน้ี

1. ครจู ดั แบง เนื้อเรื่องทจ่ี ะอานออกเปนสว นยอย และวางแผนการสอนอานของเนื้อเร่อื งทง้ั หมด
2. นาํ เขาสูบ ทเรียนโดยชกั ชวนใหน ักเรียนคดิ วา นักเรียนรูอะไรเก่ียวกับเรอ่ื งท่จี ะอานบาง
3. ครูใหนกั เรยี นสงั เกตรปู ภาพ หัวขอ หรืออน่ื ๆ ทเ่ี กี่ยวกบั เน้ือหาท่ีจะเรยี น
4. ครูต้ังคําถามใหนักเรียนคาดคะเนเนื้อหาของเร่ืองที่กําลังจะอาน ซ่ึงอาจใหนักเรียนคิดวาจะไดเรียน

เกีย่ วกับอะไร โดยครูพยายามกระตนุ ใหน ักเรียนไดแ สดงความคดิ เห็นหรือคาดคะเนเนื้อหา
5. ครูอาจใหนักเรียนเขียนส่ิงท่ีตนเองคาดคะเนไว โดยจะทําเปนรายคนหรือเปนคูก็ได หรือครูนํา

อภปิ รายแลวเขียนแนวคดิ ของนักเรยี นแตละคนไวบ นกระดาน

 สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 ท

6. นักเรียนอานเนื้อเรื่อง จากนั้นประเมินหรือตรวจสอบ และอภิปรายวาการคาดคะเนของตนเองตรง
กับเน้ือเร่ืองที่อานหรือไม ถานักเรียนประเมินวาเร่ืองที่อานมีเนื้อหาตรงกับที่คาดคะเนไวใหนักเรียน
แสดงขอความที่สนบั สนนุ การคาดคะเนของตนเองจากเน้ือเรือ่ ง

7. ครูและนักเรียนอภิปรายรวมกัน โดยครูวิเคราะหวานักเรียนแตละคนสามารถใชการคาดคะเนดวย
ตนเองอยางไรบาง

8. ทําซํ้าขั้นตอนเดิมในการอานเนื้อเร่ืองสวนอ่ืน ๆ เมื่อจบทั้งเร่ืองแลว ครูปดเร่ืองโดยการทบทวน
เนื้อหาและอภิปรายถงึ วิธีการคาดคะเนของนักเรยี นท่ีควรใชส ําหรบั การอา นเรื่องอนื่ ๆ

 เทคนคิ การสอนแบบ KWL (Know – Want to Know – Learned)
การสอนอานที่มุงเนนใหนักเรียนไดเชื่อมโยงประสบการณเดิมกับประสบการณใหมอยางเปนรูปธรรม

และเปนระบบ โดยผา นตาราง 3 ชอ ง คอื K-W-L (นักเรียนรูอะไรบางเก่ียวกับเรื่องท่ีจะอาน นักเรยี นตองการรู
อะไรเก่ียวกับเรื่องที่จะอาน นักเรียนไดเรียนรูอะไรบางจากเร่ืองท่ีอาน) โดยมีขั้นตอนการจัดการเรียนการสอน
ดังน้ี

1. นําเขาสูบทเรียนดวยการกระตุนความสนใจของนักเรียน โดยการใชคําถาม การนําดวยรูปภาพหรือ
วดี ทิ ัศนท ่เี กีย่ วกับเนอ้ื เร่ือง เพือ่ เชอื่ มโยงเขาสูเ รือ่ งท่ีจะอาน

2. ครูทําตารางแสดง K-W-L และอธิบายข้ันตอนการทํากิจกรรมโดยใชเทคนิค K-W-L วามีข้ันตอน
ดังนี้
ข้นั ที่ 1 กิจกรรมกอนการอาน เรียกวา ข้ัน K มาจาก know (What we know) เปนข้ันตอนที่ให
นักเรียนระดมสมองแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับเรื่องที่จะอาน แลวบันทึกสิ่งที่ตนเองรูลงใน
ตารางชอง K ข้ันตอนนี้ชวยใหนักเรียนรูวาตนเองรูอะไรแลวตองอานอะไร โดยครูพยายาม
ตั้งคาํ ถามกระตุนใหน กั เรียนไดแสดงความคดิ เห็น
ขัน้ ที่ 2 กจิ กรรมระหวางการอาน เรียกวา ข้ัน W มาจาก want to know (What we want to know)
เปนข้ันตอนท่ีใหนักเรียนต้ังคําถามเกี่ยวกับส่ิงที่ตองการรูเก่ียวกับเรื่องท่ีกําลังจะอาน โดยครู
และนักเรยี นรวมกนั กําหนดคําถาม แลวบนั ทกึ สิ่งที่ตองการรูลงในตารางชอง W
ขนั้ ท่ี 3 กิจกรรมหลังการอาน เรียกวา ข้ัน L มาจาก learned (What we have learned) เปน
ขั้นตอนท่ีสํารวจวาตนเองไดเรียนรูอะไรบางจากการอาน โดยหลังจากอานเน้ือเร่ือง นักเรียน
หาขอความมาตอบคําถามที่กําหนดไวในตารางชอง W จากน้ันนําขอมูลที่ไดจากการอานมา
จัดลําดบั ความสาํ คญั ของขอมูลและสรุปเนื้อหาสําคัญลงในตารางชอง L

3. ครแู ละนักเรยี นรว มกนั สรุปเนือ้ หา โดยการอภปิ รายหรอื ตรวจสอบคําตอบในตาราง K-W-L
4. ครูและนักเรยี นอาจรวมกนั อภิปรายเกยี่ วกบั การใชตาราง K-W-L มาชวยในการเรียนการสอนการอาน

สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

ธ คมู ือครูรายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2

 เทคนิคการสอนแบบ QAR (Question-answer relationship)

การสอนอา นท่ีมุงเนนใหนักเรยี นมีความเขา ใจในการจดั หมวดหมูของคําถามและตั้งคาํ ถาม เพื่อใหไดมา

ซ่ึงแนวทางในการหาคําตอบ ซึ่งนักเรียนจะไดพิจารณาจากขอมูลในเนื้อเรื่องที่จะเรียนและประสบการณเดิม

ของนกั เรยี น โดยมขี น้ั ตอนการจัดการเรยี นการสอน ดงั น้ี

1. ครจู ัดทําชดุ คําถามตามแบบ QAR จากเรื่องทีน่ กั เรียนควรรูหรอื เรื่องใกลต ัวนกั เรยี น เพอ่ื ชวยใหน ักเรียน

เขาใจถึงการจัดหมวดหมูของคําถามตามแบบ QAR และควรเช่อื มโยงกับเร่ืองทีจ่ ะอา นตอไป

2. ครูแนะนําและอธิบายการสอนแบบ QAR โดยครูควรชี้แจงนักเรียนเกี่ยวกับการอานและการต้ังคําถาม

ตามหมวดหมู ไดแก คําถามท่ีตอบโดยใชเน้ือหาจากเรื่องที่อาน คําถามท่ีตองคิดและคนควา คําถามที่

ไมมคี าํ ตอบโดยตรง ซงึ่ จะตองใชความรเู ดิมและสิง่ ท่ีผูเ ขียนเขียนไว

3. นักเรยี นอานเน้ือเรอื่ ง ตง้ั คาํ ถามและตอบคําถามตามหมวดหมู และรวมกนั อภิปรายเพอื่ สรุปคาํ ตอบ

4. ครแู ละนักเรียนรวมกันอภิปรายเกย่ี วกบั การใชเ ทคนิคน้ดี วยตนเองไดอ ยา งไร

5. ครูและนกั เรยี นอาจรว มกันอภิปรายเกี่ยวกบั การใชตาราง K-W-L มาชว ยในการเรียนการสอนการอาน

2. การใชงานสื่อ QR Code

QR Code เปนรหัสหรือภาษาท่ีตองใชโปรแกรมอานหรือสแกนขอมูลออกมา ซึ่งตองใชงานผาน

โทรศัพทเคลื่อนท่ีหรืออุปกรณอิเล็กทรอนิกสที่ติดต้ังกลองไว แลวอาน QR Code ผานโปรแกรมตาง ๆ เชน

LINE (สําหรับโทรศัพทเคล่ือนที่) Code Two QR Code Reader (สําหรับคอมพิวเตอร) Camera (สําหรับ

ผลิตภณั ฑข อง Apple Inc.)

ขั้นตอนการใชง าน

1. เปดโปรแกรมสาํ หรับอาน QR Code

2. เลอื่ นอุปกรณอ เิ ล็กทรอนิกส เชน โทรศพั ทเ คลอ่ื นท่ี แท็บเล็ต เพื่อสองรูป QR Code ไดท ัง้ รูป

3. เปด ไฟลหรอื ลิงกท ี่ขน้ึ มาหลงั จากโปรแกรมไดอาน QR Code

**หมายเหตุ อุปกรณท ่ีใชอา น QR Code ตองเปด Internet ไวเ พื่อดึงขอมูล

3. การใชงานโปรแกรมประยุกตค วามจรงิ เสริม (ภาพเคล่ือนไหว 3 มติ ิ)

เทคโนโลยีความจริงเสริม (AR) เปนโปรแกรมที่สรางขึ้นเพื่อเปนส่ือเสริมชวยใหนักเรียนเขาใจ

เน้ือหาสาระของบทเรียนอยางเปนรูปธรรมมากข้ึน โดยใชงานผานโปรแกรมประยุกต “AR สสวท. วิทย

ประถม” ซง่ึ สามารถดาวนโ หลดไดทาง Play Store หรือ App Store

**หมายเหตุ เนื่องจากโปรแกรมมีขนาดไฟลท่ีใหญ เพ่ือการใชงานท่ีดีควรมีพ้ืนท่ีวางในเคร่ืองไมตํ่ากวา 2 GB

หากพนื้ ที่จัดเกบ็ ไมเ พียงพออาจตอ งลบขอมูลบางอยางออกกอนตดิ ต้งั โปรแกรม

ขน้ั ตอนการตดิ ต้ังโปรแกรม

1. เขา ไปที่ Play Store ( ) หรอื App Store ( )

2. คนหาคําวา “AR สสวท. วิทยประถม”

3. กดเขา ไปที่โปรแกรมประยุกตท ่ี สสวท. พฒั นา

4. กด “ติดต้ัง” และรอจนติดตัง้ เรียบรอย

 สถาบนั สงเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 น

5. เขาสูโปรแกรมจะปรากฏหนาแรก จากน้ันกด “วิธีการใชงาน” เพื่อศึกษาการใชงานโปรแกรม
เบอื้ งตน ดวยตนเอง

6. หลงั จากศกึ ษาวิธกี ารใชง านดวยตนเองแลว กด “สแกน AR”
7. กดดาวนโหลดท่ีระดบั ช้ัน ป. 3
8. เปดหนาหนังสือเรียนช้ันประถมศึกษาปท่ี 3 ท่ีมีสัญลักษณ AR

แลวสองรูปที่อยูบริเวณสัญลักษณ AR โดยมีระยะหางประมาณ
10 เซนติเมตร และเลอื กดูภาพในมมุ มองตาง ๆ ตามความสนใจ

สถาบนั สงเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

บ คมู ือครูรายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2

การจัดการเรยี นการสอนวทิ ยาศาสตรในระดับประถมศึกษา

นักเรียนในระดับประถมศึกษาตอนตน (ป.1 - ป.3) ตามธรรมชาติแลวมีความอยากรูอยากเห็น
เกี่ยวกับส่ิงตาง ๆ รอบตัว และเรียนรูไดดีท่ีสุดดวยการคนพบ จากการลงมือปฏิบัติดวยตนเองโดยอาศัย
ประสาทสัมผัสท้ังหา ดังน้ันการจัดการเรียนการสอนในระดับประถมศึกษาตอนตน จึงควรใหโอกาสนักเรียนมี
สวนรวมในการลงมือปฏิบัติ การสํารวจตรวจสอบ การคนพบ การต้ังคําถามเพื่อนําไปสูการอภิปราย การ
แลกเปล่ียนผลการทดลองดวยคําพูด หรือภาพวาด การอภิปรายเพ่ือสรุปผลรวมกัน สําหรับนักเรียนใน
ระดับช้ันประถมศึกษาตอนปลาย (ป.4-ป.6) มีพัฒนาการทางสติปญญาจากข้ันการคิดแบบรูปธรรมไปสูข้ันการ
คิดแบบนามธรรม มีความสนใจในสิ่งตาง ๆ รอบตัว และสนใจวาส่ิงตาง ๆ ถูกประกอบเขาดวยกันอยางไร และ
ทํางานอยางไร นักเรียนในชวงวัยนี้ตองการโอกาสท่ีจะมีสวนรวมในการทํากิจกรรมกลุมโดยการทํางานแบบ
รวมมือ ดังน้ันจึงควรสงเสริมใหนักเรียนทําโครงงานวิทยาศาสตรรวมกันซึ่งจะเปนการสรางความสามัคคี และ
ประสานสมั พนั ธระหวางนักเรยี นในระดับนี้ดว ย

การจัดการเรียนการสอนทเ่ี นน การสบื เสาะหาความรทู างวทิ ยาศาสตร

การสืบเสาะหาความรูทางวิทยาศาสตร หมายถึงวิธีการที่นักวิทยาศาสตรใชเพื่อศึกษาส่ิงตาง ๆ รอบตัว
อยางเปนระบบ และเสนอคําอธิบายเกี่ยวกับสิ่งท่ีศึกษาดวยขอมูลที่ไดจากการทํางานทางวิทยาศาสตร มีวิธีการอยู
หลากหลาย เชน การสาํ รวจ การสืบคน การทดลอง การสรางแบบจาํ ลอง

นักเรยี นทกุ ระดับช้ันควรไดร ับโอกาสในการสืบเสาะหาความรูทางวทิ ยาศาสตรแ ละพัฒนาความสามารถใน
การคิดและแสดงออกดวยวิธีการที่เช่ือมโยงกับการสืบเสาะหาความรูซึ่งรวมทั้งการต้ังคําถาม การวางแผนและ
ดําเนินการสืบเสาะหาความรู การใชเคร่ืองมือและเทคโนโลยีท่ีเหมาะสมในการรวบรวมขอมูล การคิดอยางมี
วิจารณญาณและมีเหตุผลเก่ียวกับความสัมพันธระหวางพยานหลักฐานและการอธิบาย การสรางและวิเคราะห
คําอธิบายทีห่ ลากหลาย และการสื่อสารขอ โตแยงทางวิทยาศาสตร

การจัดการเรยี นการสอนทีเ่ นนการสืบเสาะหาความรู ควรมหี ลายรปู แบบ แตละรูปแบบมคี วามตอ เน่ืองกัน
จากทเี่ นน ครเู ปน สําคัญไปจนถึงเนนนกั เรยี นเปน สําคญั โดยแบง ไดดงั น้ี

• การสืบเสาะหาความรูแบบครูเปนผูกําหนดแนวทาง (Structured Inquiry) ครูเปนผูตั้งคําถามและบอก
วธิ ีการใหน กั เรียนคน หาคําตอบ ครูชี้แนะนกั เรยี นทุกขั้นตอนโดยใชก ระบวนการทางวิทยาศาสตร

• การสืบเสาะหาความรูแบบท้ังครูและนักเรียนเปนผูกําหนดแนวทาง (Guided Inquiry) ครูเปนผูตั้งคําถาม
และจัดหาวัสดุอุปกรณที่ใชในการสํารวจตรวจสอบใหกับนักเรียน นักเรียนจะเปนผูออกแบบการทดลอง
ดว ยตัวเอง

• การสืบเสาะหาความรูแบบนักเรียนเปนผูกําหนดแนวทาง (Open Inquiry) นักเรียนทํากิจกรรมตามที่ครู
กําหนด นักเรียนพัฒนาวิธี ดําเนินการสํารวจ ตรวจสอบจากคําถามที่ครูตั้งข้ึน นักเรียนต้ังคําถามในหัวขอที่
ครเู ลือก พรอมทงั้ ออกแบบการสาํ รวจตรวจสอบดวยตนเอง

 สถาบนั สง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมอื ครูรายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 ป

การสืบเสาะหาความรูทางวทิ ยาศาสตรในหองเรยี น
เราสามารถจัดการเรียนรูวิทยาศาสตรในหองเรียนโดยจัดโอกาสใหนักเรียนไดสืบเสาะหาความรู

ทางวิทยาศาสตรตามท่ีหลักสูตรกําหนด ดวยกระบวนการแบบเดียวกันกับที่นักวิทยาศาสตรสืบเสาะ แตอาจมี
รูปแบบทห่ี ลากหลายตามบรบิ ทและความพรอมของครูและนักเรียน เชน การสืบเสาะหาความรแู บบปลายเปด
(Open Inquiry) ท่ีนักเรียนเปนผูควบคุมการสืบเสาะหาความรูของตนเองต้ังแตการสรางประเด็นคําถาม
การสํารวจตรวจสอบ (Investigation) และอธบิ ายสิง่ ท่ศี ึกษาโดยใชขอ มลู (Data) หรอื หลักฐาน (Evidence) ท่ี
ไดจากการสํารวจตรวจสอบ การประเมินและเชื่อมโยงความรูที่เกี่ยวของหรือคําอธิบายอื่นเพ่ือปรับปรุง
คําอธิบายของตนและนําเสนอตอผูอ่ืน นอกจากน้ี ครูอาจใชการสืบเสาะหาความรูที่ตนเองเปนผูกําหนดแนว
ในการทาํ กจิ กรรม (Structured Inquiry) โดยครูสามารถแนะนํานกั เรียนไดตามความเหมาะสม

การจัดการเรียนรูแบบสืบเสาะหาความรูทางวิทยาศาสตร ครูสามารถออกแบบการสอนใหมีลักษณะ
สาํ คญั ของการสืบเสาะ ดงั น้ี

ภาพ วัฏจักรการสบื เสาะหาความรทู างวิทยาศาสตรในหองเรยี น

สถาบันสงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

ผ คูมือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2

การจดั การเรียนการสอนท่ีสอดคลองกับธรรมชาตขิ องวทิ ยาศาสตร
และกระบวนการทางวิทยาศาสตร

ธรรมชาติของวิทยาศาสตร เปนลักษณะเฉพาะตัวของวิทยาศาสตรท่ีมีความแตกตางจากศาสตรอ่ืน ๆ

เปนคานิยม ขอสรุป แนวคิด หรือคําอธิบายที่บอกวา วิทยาศาสตรคืออะไร มีการทํางานอยางไร

นักวิทยาศาสตรคือใคร ทํางานอยางไร และงานดานวิทยาศาสตรมีความสัมพันธอยางไรกับสังคม คานิยม

ขอสรปุ แนวคิด หรือคาํ อธิบายเหลา นจี้ ะผสมกลมกลืนอยูในตัววิทยาศาสตร ความรูทางวิทยาศาสตร และการ

พัฒนาความรูทางวิทยาศาสตร สําหรับนักเรียนในระดับประถมศึกษาตอนตน ความเขาใจเกี่ยวกับธรรมชาติ

ของวิทยาศาสตรและกระบวนการทางวิทยาศาสตรขึ้นอยูกับระดับพัฒนาการทางสติปญญาของนักเรียนและ

ประสบการณท ่ีครจู ัดใหแกนักเรยี น ความสามารถในการสังเกตและการส่ือความหมายของนักเรียนในระดับนี้
คอย ๆ พัฒนาขึ้น ครูควรอํานวยความสะดวกในการพัฒนาทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรและแนวคิด
ทางวิทยาศาสตรของนักเรียน นักเรียนในระดับนี้เริ่มที่จะเขาใจวาวิทยาศาสตรคืออะไร วิทยาศาสตรทํางาน
อยางไร และนักวิทยาศาสตรทํางานกันอยางไรโดยผานการทํากิจกรรมในหองเรียน จากเรื่องราวเกี่ยวกับ
นักวิทยาศาสตร และจากการอภิปรายในหอ งเรยี น

นักเรียนในระดับประถมศึกษาตอนปลายซ่ึงกําลังพัฒนาฐานความรูโดยใชการสังเกตมากข้ึน

สามารถนําความรูมาใชเพื่อกอใหเกิดความคาดหวังเก่ียวกับสิ่งตาง ๆ รอบตัว โอกาสการเรียนรูสําหรับนักเรียน

ในระดับน้ี ควรเนนไปที่ทักษะการต้ังคําถามเชิงวิทยาศาสตร การสรางคําอธิบายที่มีเหตุผลโดยอาศัย
พยานหลักฐานทป่ี รากฏ และการสอ่ื ความหมายเกี่ยวกับความคิดและการสํารวจตรวจสอบของตนเองและของ
นักเรยี นคนอ่นื ๆ นอกจากนีเ้ ร่ืองราวทางประวัติศาสตรส ามารถเพิม่ ความตระหนักถึงความหลากหลายของคน

ในชุมชนวิทยาศาสตร นักเรียนในระดับน้ีควรมีสวนรวมในกิจกรรมท่ีชวยใหเขาคิดอยางมีวิจารณญาณ
เกย่ี วกบั พยานหลักฐานและความสมั พันธร ะหวา งพยานหลักฐานกบั การอธิบาย

การเรยี นรวู ิทยาศาสตรของนักเรยี นแตล ะระดับชนั้ มีพฒั นาการเปน ลาํ ดับดงั น้ี

ช้ันประถมศึกษาปท่ี 1 สามารถ ชน้ั ประถมศกึ ษาปที่ 2 สามารถ
• ตง้ั คําถาม บรรยายคาํ ถาม เขียนเกย่ี วกบั • ออกแบบและดําเนินการสาํ รวจตรวจสอบ

คําถาม เพ่ือตอบคําถามที่ไดต้ังไว
• บันทกึ ขอมูลจากประสบการณ สํารวจ • ส่อื ความหมายความคิดของเขาจากส่ิงท่ี

ตรวจสอบช้ันเรยี น สังเกต
• อภปิ รายแลกเปลยี่ นหลกั ฐานและความคิด • อานและการอภปิ รายเร่ืองราวตา ง ๆ
• เรียนรูวาทกุ คนสามารถเรยี นรูวิทยาศาสตร
เกยี่ วกับวทิ ยาศาสตร

 สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 ฝ

ชน้ั ประถมศกึ ษาปท ี่ 3 สามารถ ชน้ั ประถมศึกษาปท่ี 4 สามารถ
• ทําการทดลองอยางงาย ๆ
• ตงั้ คําถามทีส่ ามารถตอบไดโดยการใช • ใหเ หตุผลเก่ยี วกบั การสงั เกต การสื่อ
ฐานความรทู างวทิ ยาศาสตรและการสงั เกต
ความหมาย
• ทาํ งานในกลมุ แบบรวมมือเพ่ือสํารวจ • ลงมอื ปฏบิ ัตกิ ารทดลองและการอภปิ ราย
ตรวจสอบ • คนหาแหลง ขอมูลทเี่ ชื่อถือไดและบูรณา

• คน หาขอมูลและการส่ือความหมายคาํ ตอบ การขอมลู เหลานน้ั กบั การสังเกตของ
ตนเอง
• สรา งคําบรรยายและคาํ อธิบายจากสิ่งท่ี • ศึกษาประวัติการทํางานของ
สังเกต นักวิทยาศาสตร

• นาํ เสนอประวัติการทํางานของ
นักวิทยาศาสตร

ชน้ั ประถมศกึ ษาปท ี่ 5 สามารถ ชั้นประถมศึกษาปท ่ี 6 สามารถ

• สํารวจตรวจสอบ • สาํ รวจตรวจสอบทีเ่ นน การใชทักษะทาง
วิทยาศาสตร
• ต้ังคาํ ถามทางวิทยาศาสตร
• รวบรวมขอมลู ทเี่ กย่ี วขอ ง การมองหา
• ตีความหมายขอมูลและคดิ อยางมี แบบแผนของขอมูล การส่ือความหมาย
วจิ ารณญาณโดยมหี ลักฐานสนบั สนุน และการแลกเปลย่ี นเรียนรู
คําอธิบาย
• เขาใจความแตกตางระหวาง
• เขาใจธรรมชาติวิทยาศาสตรจากประวตั กิ าร วิทยาศาสตรและเทคโนโลยี
ทาํ งานของนักวิทยาศาสตรท ี่มีความมานะ
อตุ สาหะ • เขาใจการทํางานทางวิทยาศาสตรผ า น
ประวัติศาสตรข องนักวทิ ยาศาสตรท ุก
เพศท่ีมีหลายเช้อื ชาติ วฒั นธรรม

สามารถอา นขอ มูลเพิ่มเตมิ เก่ียวกบั การจัดการเรียนการสอนทเ่ี นน การสืบเสาะหาความรูทาง วิทยาศาสตรและ
การจัดการเรียนรทู สี่ อดคลองกบั ธรรมชาตขิ องวิทยาศาสตรและกระบวนการทางวิทยาศาสตร จากคมู ือการใช
หลกั สูตร

http://ipst.me/8922

สถาบันสง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 

พ คูมอื ครรู ายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2

การวัดผลและประเมนิ ผลการเรยี นรูวิทยาศาสตร

แนวคิดสําคัญของการปฏิรูปการศึกษาตามพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พุทธศักราช 2542
และทีแ่ กไขเพิ่มเติม (ฉบับท่ี 2) พทุ ธศักราช 2545 ทเี่ นนผูเรยี นเปน สาํ คัญ คอื การจัดกิจกรรมการเรยี นรูที่เปด
โอกาสใหผ เู รยี นคิดและลงมือปฏิบัติดวยกระบวนการทหี่ ลากหลาย เพอ่ื ใหเกิดการเรียนรูและพฒั นาตนเองเต็ม
ตามศักยภาพ การวัดและประเมินผลจึงมีความสําคัญและจําเปนอยางยิ่งตอการจัดกิจกรรมการเรียนรูใน
หองเรียน เพราะสามารถทาํ ใหผ ูส อนประเมินระดับพฒั นาการการเรียนรขู องผเู รียนได

กิจกรรมการเรียนรูของนักเรียนมีหลากหลาย เชน กิจกรรมสํารวจภาคสนาม กิจกรรมการสํารวจ
ตรวจสอบ การทดลอง กิจกรรมศกึ ษาคนควา กจิ กรรมศึกษาปญหาพิเศษ หรือโครงงานวทิ ยาศาสตร อยา งไรก็
ตามในการทํากิจกรรมเหลาน้ีตองคํานึงวานักเรียนแตละคนมีศักยภาพแตกตางกัน นักเรียนจึงอาจทํางาน
ชิน้ เดยี วกันไดส าํ เรจ็ ในเวลาทีแ่ ตกตางกนั และผลงานทีไ่ ดก็อาจแตกตา งกนั ดวย เมื่อนกั เรยี นทาํ กจิ กรรมเหลานี้
แลวก็ตองเก็บรวบรวมผลงาน เชน รายงาน ชิ้นงาน บันทึก และรวมถึงทักษะปฏิบัติตาง ๆ เจตคติทาง
วิทยาศาสตร เจตคติตอวิทยาศาสตร ความรัก ความซาบซ้ึง กิจกรรมที่นักเรียนไดทําและผลงานเหลานี้ตองใช
วิธีประเมินที่มีความเหมาะสมและแตกตางกันเพื่อชวยใหสามารถประเมินความรูความสามารถและความรูสึก
นึกคิดที่แทจริงของนักเรียนได การวัดผลและประเมินผลจะมีประสิทธิภาพก็ตอเม่ือมีการประเมินหลายๆ ดาน
หลากหลายวิธี ในสถานการณตาง ๆ ทสี่ อดคลองกับชวี ิตจริง และตอ งประเมินอยางตอเน่ือง เพอื่ จะไดขอมูลท่ี
มากพอท่จี ะสะทอ นความสามารถทีแ่ ทจริงของนักเรียนได

จดุ มงุ หมายหลกั ของการวดั ผลและประเมินผล

1. เพื่อคนหาและวินิจฉัยวา นักเรียนมีความรคู วามเขาใจเนื้อหาวทิ ยาศาสตร มีทักษะความชํานาญ
ในการสํารวจตรวจสอบทางวิทยาศาสตร รวมถึงมีเจตคติทางวิทยาศาสตรอยางไรและในระดับใด เพื่อเปน
แนวทางใหครูสามารถวางแผนการจัดการเรยี นการสอนไดอยางเหมาะสมเพ่ือพัฒนาการเรียนรูของนกั เรียนได
อยา งเต็มศกั ยภาพ

2. เพ่ือใชเ ปนขอ มูลยอนกลบั สาํ หรับนักเรยี นวา มีการเรยี นรอู ยางไร
3. เพอ่ื ใชเปนขอมูลในการสรปุ ผลการเรียน และเปรียบเทยี บระดับพัฒนาการดา นการเรียนรูของนกั เรยี น
แตล ะคน
การประเมินการเรียนรูของนักเรยี น มี 3 แบบ คือ การประเมนิ เพ่ือคน หาและวินจิ ฉัย การประเมิน
เพอ่ื ปรบั ปรุงการเรียนการสอน และการประเมนิ เพอื่ ตัดสินผลการเรียนการสอน
การประเมินเพื่อคนหาและวินิจฉัย เปนการประเมินเพื่อบงชี้กอนการเรียนการสอนวา นักเรียนมี
พ้ืนฐานความรู ประสบการณ ทักษะ เจตคติ และแนวคิดที่คลาดเคลื่อนอะไรบาง การประเมินแบบน้ีสามารถ
บง ชไ้ี ดวา นกั เรยี นคนใดตองการความชว ยเหลือเปน พิเศษในเร่ืองที่ขาดหายไป หรอื เปนการประเมินเพ่ือพัฒนา
ทักษะท่ีจําเปนกอนท่ีจะเรียนเรื่องตอไป การประเมินแบบนี้ยังชวยบงชี้ทักษะหรือแนวคิดท่ีมีอยูแลวของ
นกั เรียนอกี ดวย

 สถาบันสง เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมอื ครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 ฟ

การประเมินเพ่ือปรับปรุงการเรียนการสอน เปนการประเมินในระหวางชวงที่มีการเรียนการสอน
การประเมินแบบน้ีจะชวยบงช้ีระดับที่นักเรียนกําลังเรียนอยูในเร่ืองที่ไดสอนไปแลว หรือบงช้ีความรูของ
นักเรียนตามจุดประสงคการเรียนรูที่ไดวางแผนไว เปนการประเมินท่ีใหขอมูลยอนกลับกับนักเรียนและกับครู
วาเปนไปตามแผนการท่ีวางไวหรือไม ขอมูลท่ีไดจากการประเมินแบบน้ีไมใชเพื่อเปาประสงคในการใหระดับ
คะแนน แตเพ่อื ชว ยครูในการปรับปรงุ การสอน และเพ่ือวางแผนประสบการณตางๆ ทจ่ี ะใหก บั นกั เรยี นตอไป

การประเมินเพ่ือตดั สนิ ผลการเรยี นการสอน เกิดขน้ึ เมื่อส้ินสดุ การเรียนการสอนแลว สว นมากเปน
“การสอบ” เพ่ือใหร ะดับคะแนนแกนักเรยี น หรอื เพอื่ ใหตาํ แหนงความสามารถของนักเรียน หรอื เพอ่ื เปนการบงชี้
ความกาวหนาในการเรียน การประเมินแบบนี้ถือวามีความสําคัญในความคิดของผูปกครอง นักเรียน ครู
ผูบริหาร อาจารยแนะแนว ฯลฯ แตก็ไมใชเปนการประเมินภาพรวมท้ังหมดของความสามารถของนักเรียน
ครูตองระมัดระวังเม่ือประเมินผลรวมเพื่อตัดสินผลการเรียนของนักเรียน ท้ังนี้เพื่อใหเกิดความสมดุล ความ
ยตุ ิธรรม และเกดิ ความตรง

การตัดสินผลการเรียนของนักเรียนมักจะมีการเปรียบเทียบกับสิ่งอางอิง สวนมากการประเมิน
มักจะอางอิงกลุม (norm reference) คือเปนการเปรียบเทียบความสามารถของนักเรียนโดยเปรยี บเทียบกับกลมุ
หรือคะแนนของนักเรียนคนอ่ืน ๆ การประเมินแบบกลุมนี้จะมี “ผูชนะ” และ “ผูแพ” อยางไรก็ตามการประเมิน
แบบอิงกลุมน้ีจะมีนักเรียนครึ่งหน่ึงท่ีอยูตํ่ากวาระดับคะแนนเฉล่ียของกลุม นอกจากนี้ยังมีการประเมินแบบอิง
เกณฑ (criterion reference) ซ่ึงเปนการเปรียบเทียบความสามารถของนักเรียนกับเกณฑที่ต้ังเอาไวโดยไม
คํานึงถึงคะแนนของนักเรียนคนอื่น ๆ ฉะน้ันจุดมุงหมายในการเรียนการสอนจะตองชัดเจนและมีเกณฑท่ีบอกให
ทราบวาความสามารถระดับใดจึงจะเรียกวาบรรลุถึงระดับ “รอบรู” โดยท่ีนักเรียนแตละคน หรือช้ันเรียนแตละชั้นหรือ
โรงเรียนแตละโรงจะไดรับการตัดสินวาประสบผลสําเร็จก็ตอเม่ือ นักเรียนแตละคน หรือช้ันเรียนแตละชั้น หรือ
โรงเรียนแตละโรงไดสาธิตผลสําเรจ็ หรือสาธิตความรอบรูตามจุดประสงคการเรียนรูหรือตามเกณฑท่ีตั้งไว ขอมูล
ที่ใชสําหรับการประเมินเพื่อวินิจฉัย หรือเพ่ือปรับปรุงการเรียนการสอน หรือเพ่ือตัดสินผลการเรียนการสอน
สามารถใชการประเมินแบบอิงกลุมหรืออิงเกณฑ เทาท่ีผานมาการประเมินเพ่ือตัดสินผลการเรียนการสอนจะใช
การประเมนิ แบบอิงกลุม

แนวทางการวดั ผลและประเมินผลการเรยี นรู

การเรยี นรูจ ะบรรลุตามเปาหมายของการจัดกิจกรรมการเรยี นรูท่วี างไว ควรมแี นวทางดังตอไปน้ี
1. วัดและประเมินผลทั้งความรูความคิด ความสามารถ ทักษะกระบวนการ เจตคติ คุณธรรม จริยธรรม

คา นยิ มดา นวิทยาศาสตร รวมทงั้ โอกาสในการเรียนรูของนักเรยี น
2. วิธีการวดั และประเมินผลตองสอดคลองกับมาตรฐานการเรียนรทู ่ีกาํ หนดไว
3. เกบ็ ขอ มูลจากการวัดและประเมินผลอยา งตรงไปตรงมา และตอ งประเมินผลภายใตขอมูลทมี่ ีอยู
4. ผลของการวัดและประเมินผลการเรียนรูของนักเรียนตองนาํ ไปสูก ารแปลผลและลงขอสรุปทสี่ มเหตุสมผล
5. การวัดและประเมินผลตองมีความเที่ยงตรงและเปนธรรม ท้ังในดานของวิธีการวัดและโอกาสของการ

ประเมิน

สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

ภ คูม ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2
วธิ ีการและแหลงขอ มูลทีใ่ ชใ นการวดั ผลและประเมินผล

เพื่อใหก ารวัดผลและประเมนิ ผลไดส ะทอนความสามารถท่ีแทจรงิ ของนกั เรยี น ผลการประเมนิ อาจ
ไดมาจากแหลง ขอมลู และวธิ กี ารตาง ๆ ดังตอไปน้ี

1. สงั เกตการแสดงออกเปนรายบุคคลหรอื รายกลมุ
2. ช้ินงาน ผลงาน รายงาน
3. การสมั ภาษณท ้ังแบบเปนทางการและไมเ ปนทางการ
4. บันทกึ ของนักเรยี น
5. การประชุมปรึกษาหารือรว มกันระหวา งนักเรยี นและครู
6. การวัดและประเมินผลภาคปฏบิ ตั ิ
7. การวดั และประเมินผลดานความสามารถ
8. การวดั และประเมินผลการเรยี นรโู ดยใชแ ฟมผลงาน

 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมือครูรายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 ม

ตารางแสดงความสอดคลอ งระหวางเนือ้ หาและกิจกรรม ระดบั ชน้ั ประถมศกึ ษาปท ่ี 3 เลม 2

กบั ตวั ชี้วัด กลมุ สาระการเรยี นรูวทิ ยาศาสตร (ฉบบั ปรับปรงุ พทุ ธศักราช 2560) ตามหลักสูตร
แกนกลางการศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศกั ราช 2551

หนว ยการ ชอื่ กจิ กรรม เวลา ตวั ชีว้ ัด
เรยี นรู (ชวั่ โมง)
บทท่ี 1 การทาํ ใหว ัตถแุ ละวัสดเุ ปล่ยี นแปลง ว 2.1 ป.3/1
หนวยท่ี 3 การ เรอ่ื งท่ี 1 แยกออก ประกอบใหม 1 อธิบายวาวัตถุประกอบขน้ึ จากชนิ้
เปลีย่ นแปลง สวนยอย ๆ ซึ่งสามารถแยกออก
ของวตั ถแุ ละ กจิ กรรมที่ 1 ทําวตั ถชุ ิน้ ใหม 1 จากกันไดและประกอบกันเปนวัตถุ
วสั ดุ จากวัตถชุ ้นิ เดมิ ไดอยา งไร ชิ้นใหมไ ด โดยใชห ลกั ฐาน
2 เชิงประจกั ษ

เรือ่ งท่ี 2 รอ นขน้ึ เยน็ ลง ว 2.1 ป.3/2
กิจกรรมที่ 2 ความรอ นมผี ลตอ 1 อธบิ ายการเปลี่ยนแปลงของวัสดุ

วสั ดุอยา งไร 3 เม่อื ทาํ ใหร อ นขึ้นหรอื ทําใหเ ย็นลง

โดยใชห ลักฐานเชิงประจักษ

กจิ กรรมทายบทที่ 1 การทาํ ใหวัตถแุ ละวสั ดุ 1

เปลีย่ นแปลง 1 ว 2.2 ป.3/1
1 ระบผุ ลของแรงท่ีมตี อ การ
หนวยท่ี 4 แรง บทท่ี 1 แรงสัมผัสและแรงไมสมั ผสั
เปลีย่ นแปลงการเคล่ือนทีข่ องวตั ถุ
ในชวี ติ เรื่องที่ 1 แรงสมั ผัสกับการเปลย่ี นแปลง 2 จากหลักฐานเชงิ ประจักษ

ประจาํ วัน การเคลือ่ นทข่ี องวัตถุ 1 ว 2.2 ป.3/2
เปรยี บเทียบและยกตัวอยา ง
กจิ กรรมท่ี 1 แรงมผี ลตอการ
2 แรงสัมผัสและแรงไมส มั ผสั ท่ีมีผล
เคลอ่ื นที่ของวัตถุอยา งไร ตอ การเคลอ่ื นท่ีของวตั ถุ โดยใช

เร่ืองท่ี 2 แรงไมส ัมผสั กบั การเปลยี่ นแปลง 2 หลกั ฐานเชิงประจักษ

การเคลือ่ นที่ของวัตถุ

กจิ กรรมที่ 2.1 แรงแมเหล็ก

เปนอยางไร

กจิ กรรมท่ี 2.2 หาขัว้ แมเหล็กได

อยางไร

สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 

ย คมู ือครูรายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2

หนว ยการ ชื่อกจิ กรรม เวลา ตัวชว้ี ดั
เรยี นรู กิจกรรมท่ี 2.3 แรงระหวาง (ชั่วโมง)
แมเ หลก็ เปน อยา งไร
หนว ยที่ 5 2 ว 2.2 ป.3/3
พลังงานกบั กจิ กรรมทา ยบทท่ี 1 แรงสัมผัสและ
ชีวิต แรงไมสมั ผสั จําแนกวัตถุโดยใชการดึงดูดกับ

บทท่ี 1 ดวงอาทติ ยและปรากฏการณของ แมเ หล็กเปน เกณฑจากหลกั ฐานเชิง
โลก
1 ประจกั ษ
เร่ืองท่ี 1 ดวงอาทติ ยแ ละโลก
ว 2.2 ป.3/4
กจิ กรรมที่ 1.1 การหมุนรอบตวั เอง
ของโลกทําใหเกิดปรากฏการณ ระบุขัว้ แมเ หล็กและพยากรณผลท่ี
อะไรบาง
เกิดขึ้นระหวางข้วั แมเ หล็กเมื่อนาํ มา
กิจกรรมท่ี 1.2 ดวงอาทิตยส าํ คัญ
อยางไร เขา ใกลกันจากหลักฐานเชิง

กจิ กรรมทายบทท่ี 1 ดวงอาทติ ยแ ละ ประจกั ษ
ปรากฏการณของโลก
บทท่ี 2 พลังงานไฟฟา 1 ว 3.1 ป.3/1
เรื่องที่ 1 พลังงานไฟฟา กับชีวิต
อธิบายแบบรูปเสน ทางการขึ้นและ
กิจกรรมท่ี 1.1 พลงั งานหนึ่ง
เปล่ียนเปน พลงั งานอะไรไดบ าง 1 ตกของดวงอาทิตยโดยใชห ลกั ฐาน
กิจกรรมท่ี 1.2 ผลิตไฟฟาไดอยางไร
เชงิ ประจักษ

4 ว 3.1 ป.3/2

อธิบายสาเหตกุ ารเกดิ ปรากฏการณ

การขน้ึ และตกของดวงอาทติ ย

การเกดิ กลางวนั กลางคืน และการ

กําหนดทศิ โดยใชแบบจาํ ลอง

1 ว 3.1 ป.3/3

ตระหนักถึงความสาํ คญั ของ

ดวงอาทติ ย โดยบรรยายประโยชน

1 ของดวงอาทิตยตอส่ิงมีชีวติ

1 ว 2.3 ป.3/1
1 ยกตวั อยางการเปล่ียนพลังงานหน่ึง
2 ไปเปน อกี พลังงานหนงึ่ จากหลักฐาน

เชงิ ประจกั ษ
2 ว 2.3 ป.3/2

บรรยายการทํางานของเครือ่ งกําเนดิ

ไฟฟา และระบุแหลง พลังงานใน

การผลติ ไฟฟาจากขอ มลู ทร่ี วบรวมได

 สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู อื ครูรายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 ร

หนว ยการ ชอื่ กิจกรรม เวลา ตวั ช้วี ัด
เรยี นรู (ชว่ั โมง)

กจิ กรรมที่ 1.3 ใชไฟฟาอยา ง 2 ว 2.3 ป.3/3

ประหยัดและปลอดภัยไดอยา งไร ตระหนักในประโยชนและโทษของ

ไฟฟาโดยนําเสนอวธิ กี ารใชไฟฟา

อยางประหยัดและปลอดภยั

กจิ กรรมทายบทที่ 1 พลังงานไฟฟา 1

แบบทดสอบทายเลม 1-

รวมจํานวนชัว่ โมง 39

หมายเหตุ: กจิ กรรม เวลาท่ีใช และส่ิงทีต่ องเตรียมลวงหนานั้น ครสู ามารถปรบั เปลย่ี นเพ่ิมเติมไดต ามความ

เหมาะสมของสภาพทองถ่ิน

สถาบันสงเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

ล คมู อื ครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2
รายการวัสดอุ ุปกรณวทิ ยาศาสตร ป.3 เลม 2

ลาํ ดับที่ รายการ จํานวน/กลุม จาํ นวน/หอง จํานวน/คน

หนวยท่ี 3 การเปล่ียนแปลงของวัตถุและวัสดุ 1 ชดุ
1 กอ น
1 ตัวตอรปู เรขาคณติ 1 เลม
1 อนั
2 พาราฟนหรือเศษเทยี นเกา 1 ใบ
1 ใบ
3 มีดพลาสตกิ ปลายมน 1 อัน
1 ชดุ
4 ไมไ อศกรีม 1 ชดุ
1 ผืน
5 แกว ขนาดเลก็
1 ขวด
6 บีกเกอรขนาด 250 ลูกบาศกเซนติเมตร 1 มว น

7 เทอรม อมเิ ตอร 1 ลูก
1 อนั
8 ชุดตะเกยี งแอลกอฮอล 1 เสน
1 เสน
9 ขาต้งั พรอมทจี่ บั หลอดทดลอง 2 แทง
1 อนั
10 ผา สําหรับทําความสะอาด 1 กอ น
1 แผน
11 นา้ํ มันหอมระเหย 1 กระปอง
1 อัน
12 เชือก 1 อัน

หนวยท่ี 4 แรงในชีวิตประจําวนั

1 ลกู บอล

2 ตะเกยี บ

3 ลวดเหลก็

4 ลวดทองแดง

5 แทง แมเหล็ก

6 ไมบ รรทัดพลาสติก

7 ยางลบ

8 กระดาษ

9 กระปองนํา้ อัดลม

10 ไมจิ้มฟน

11 ลวดเสยี บกระดาษ

 สถาบันสงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมอื ครรู ายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 ว

ลาํ ดับท่ี รายการ จํานวน/กลุม จํานวน/หอ ง จํานวน/คน
1 ใบ
12 แกว พลาสตกิ 1 เสน
1 กลอ ง
13 ยางรัดของ 1 แทง
1 ตวั
14 กลอ งใสล วดเสียบกระดาษ 1 เหรยี ญ
4 เสน
15 ดนิ สอไม 1 ทอน
2 ตัว
16 ตะปู 1 อนั
1 อัน
17 เหรียญหาบาท

18 เชอื กฟาง

19 แทงไม

20 เกา อี้ไม หรือเกา อี้พลาสติก

21 เทปกาว

22 เขม็ ทิศ

หนว ยท่ี 5 พลังงานกบั ชีวิต

1 ลูกโลก 1 ลูก
1 กระบอก
2 ไฟฉาย 1-2 เลม
1 แผน
3 กรรไกร 1 กอ น
1 มว น
4 กระดาษแข็งเทาขาว 1 อนั
1 อนั
5 ดินนา้ํ มนั 1 ดวง
1 เครอ่ื ง
6 เทปใส 2 เสน
1 กอน
7 ไมจ้มิ ฟน 1 ชุด
1 ชุด
8 ไมบ รรทัด 1 ชดุ

9 โคมไฟ

10 เครือ่ งคดิ เลขหรือของเลนทใ่ี ชเซลลส รุ ิยะ

11 สายไฟฟา แบบคลปิ ปากจระเข

12 ถานไฟฉาย 1.5 โวลต

13 หลอดไฟฟา พรอ มฐานหลอด

14 มอเตอรไฟฟาที่ตดิ ใบพดั

15 ชุดสาธิตเครอ่ื งกําเนิดไฟฟา

สถาบนั สงเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 

หนวยที่ 3 การเปลยี่ นแปลงของวตั ถแุ ละวสั ดุคูม ือครรู ายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 | หนว ยท่ี 3 การเปลีย่ นแปลงของวัตถุและวสั ดุ

ภาพรวมการจดั การเรยี นรูป ระจาํ หนวยท่ี 3 การเปลี่ยนแปลงของวตั ถแุ ละวสั ดุ

บท เรือ่ ง กจิ กรรม ลําดับแนวคิดตอ เนือ่ ง ตัวชว้ี ัด

บทท่ี 1 การทําให เร่อื งที่ 1 แยกออก กิจกรรมท่ี 1 ทําวัตถุ • วั ต ถุ อ า จ ทํ า จ ากชิ้นสว น ว 2.1 ป.3/1
วตั ถุและวัสดุ
เปล่ยี นแปลง ประกอบใหม ช้ินใหมจากวัตถุช้ิน ยอย ๆ มาประกอบ กันเม่ือ อธิบายวัตถุประกอบข้ึน

เดมิ ไดอ ยา งไร แยกช้ินสวนแตละช้ินของ จากช้ินสวนยอย ๆ ซ่ึง

วัตถุน้ันออกจากกัน สามารถ สามารถแยกออกจากกันได

นําช้ินสวนเหลานั้นมาประกอบ และประกอบกันเปนวัตถุ

เปนวัตถุช้นิ ใหมไ ด ชิ้นใหมได โดยใชหลักฐาน

เชงิ ประจักษ

เร่ืองที่ 2 รอนข้ึน กิจกรรมที่ 2 ความ • เมื่อทําใหวัสดุรอนข้ึนหรือ ว 2.1 ป.3/2
อธิบายการเปล่ียนแปลง
เย็นลง ร อ น มี ผ ล ต อ วั ส ดุ ทําใหเย็นลง วัสดุจะเกิด
ของวัสดุเม่ือทําใหรอนข้ึน
อยางไร การเปลี่ยนแปลงลักษณะ หรือทําใหเย็นลง โดยใช

หรือสมบัติ หลกั ฐานเชงิ ประจักษ

รว มคดิ รวมทาํ

สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี 1

คมู อื ครรู ายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 | หนวยท่ี 3 การเปลี่ยนแปลงของวัตถุและวสั ดุ

2 สถาบันสง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมือครูรายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 | หนวยท่ี 3 การเปลย่ี นแปลงของวตั ถุและวสั ดุ

บทที่ 1 การทาํ ใหว ตั ถุและวัสดเุ ปลีย่ นแปลง

จุดประสงคการเรียนรูประจําบท

เมอื่ เรยี นจบบทน้ี นักเรียนสามารถ

1. อธิบายการเปล่ยี นแปลงของวัตถเุ ม่ือมกี ารแยกออกและ

ประกอบขึ้นใหม

2. อธบิ ายการเปลย่ี นแปลงของวสั ดุเมอ่ื ทําใหร อ นข้ึนหรอื

ทาํ ใหเยน็ ลง

เวลา 9 ชัว่ โมง

แนวคิดสําคญั

วัตถทุ ่ีประกอบข้นึ จากชนิ้ สว นยอย ๆ สามารถแยก

ช้ินสวนน้ัน ๆ ออกมาแลวประกอบเปนวัตถุช้ินใหมซึ่งมี

ลักษณะตาง ๆ เชน รูปราง ขนาด และการใชงานแตกตาง

ไปจากวตั ถุเดิมได และวตั ถุทท่ี ํามาจากวัสดุบางชนิดเม่ือทํา

ใหรอ นขน้ึ หรอื เยน็ ลง วสั ดุนัน้ อาจเปล่ยี นแปลงลักษณะหรือ

สมบัติได

ส่ือการเรยี นรูและแหลง เรียนรู บทนม้ี ีอะไร

1. หนงั สือเรียน ป.3 เลม 2 หนา 1-21 เรอ่ื งท่ี 1 แยกออก ประกอบใหม
กจิ กรรมที่ 1 ทําวัตถุช้ินใหมจ ากวตั ถชุ ้ินเดิมไดอยา งไร
2. แบบบันทกึ กจิ กรรม ป.3 เลม 2 หนา 1-17 เรื่องท่ี 2 รอ นขนึ้ เย็นลง
กิจกรรมท่ี 2 ความรอ นมีผลตอ วสั ดุอยา งไร

สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 3

คมู อื ครรู ายวชิ าพืน้ ฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 | หนวยท่ี 3 การเปล่ียนแปลงของวตั ถแุ ละวัสดุ

ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตรและทักษะแหงศตวรรษท่ี 21

รหสั ทกั ษะ กิจกรรมที่
12
ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร 
S1 การสงั เกต 
S2 การวัด
S3 การใชจํานวน 
S4 การจําแนกประเภท
S5 การหาความสัมพันธร ะหวาง 

 สเปซกบั สเปซ
 สเปซกบั เวลา
S6 การจัดกระทาํ และส่อื ความหมายขอมลู
S7 การพยากรณ
S8 การลงความเห็นจากขอมลู
S9 การตงั้ สมมติฐาน
S10 การกาํ หนดนยิ ามเชิงปฏบิ ัติการ
S11 การกําหนดและควบคุมตัวแปร
S12 การทดลอง
S13 การตีความหมายขอมูลและลงขอ สรุป
S14 การสรางแบบจาํ ลอง

ทกั ษะแหงศตวรรษที่ 21

C1 การสรางสรรค 

C2 การคดิ อยางมวี ิจารณญาณ 

C3 การแกป ญหา

C4 การสอ่ื สาร 

C5 ความรว มมือ 

C6 การใชเ ทคโนโลยีสารสนเทศและการส่ือสาร

หมายเหตุ : รหสั ทกั ษะทป่ี รากฏน้ี ใชเฉพาะหนงั สือคมู ือครเู ลม น้ี

4 สถาบันสงเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คูมือครรู ายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 | หนวยที่ 3 การเปลี่ยนแปลงของวตั ถุและวัสดุ

แนวคิดคลาดเคลื่อน

แนวคิดคลาดเคลื่อนท่ีอาจพบและแนวคดิ ที่ถูกตองในบทที่ 1 การทาํ ใหวัตถุและวสั ดเุ ปล่ียนแปลง มีดังตอไปนี้

แนวคดิ คลาดเคล่อื น แนวคิดที่ถูกตอง
- -

ถาครพู บวามีแนวคิดคลาดเคลื่อนใดที่ยังไมไดแ กไขจากการทํากิจกรรมการเรยี นรู ครูควรจดั การเรียนรเู พิ่มเติมเพื่อแกไข
ตอไปได

สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี 5

คูมือครรู ายวชิ าพน้ื ฐานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 | หนวยท่ี 3 การเปลยี่ นแปลงของวัตถุและวัสดุ

บทน้ีเร่มิ ตน อยางไร (1 ชั่วโมง) ในการทบทวนความรูพ้ืนฐาน ครู
ควรใหเ วลานักเรยี นคดิ อยา งเหมาะสม
1. ครูทบทวนความรูพื้นฐานของนักเรียนเก่ียวกับสมบัติที่สังเกตได รอคอยอยางอดทน นักเรียนตองตอบ
ของวัสดุ ซ่ึงเคยเรียนผานมาแลวในชัน้ ประถมศึกษาปท่ี 1 และ 2 คําถามเหลาน้ีไดถูกตอง หากตอบ
โดยครูอาจนําสรอยคอท่ีรอยดวยลูกปดพลาสติกหลากสีมาให ไมไดห รือลืมครูตองใหค วามรูทีถ่ ูกตอง
นักเรยี นดู แลว ใชคําถามดงั นี้ ทนั ที

1.1 สรอ ยคอเสน นท้ี ํามาจากวัสดุใดบาง (สรอ ยคอเสน นป้ี ระกอบ ในการตรวจสอบความรูเดิม ครู
ไปดว ยลกู ปด และเสน เอน็ โดยลกู ปด ทาํ มาจากพลาสติกและ รับฟงเหตุผลของนักเรียนเปนสําคัญ
เสน เอน็ ทํามาจากยาง) ครูยังไมเฉลยคําตอบใด ๆ แตชักชวน
ใหหาคําตอบที่ถูกตองจากกิจกรรม
1.2 ลูกปดมีลักษณะเปนอยางไร (นักเรียนตอบตามท่ีสังเกต เชน ตา ง ๆ ในบทเรียนนี้
ลกู ปดมีหลากหลายสี ทรงกลม แข็ง ผิวเรียบ)

1.3 เสนเอ็นมีลักษณะเปนอยางไร (นักเรียนตอบตามที่สังเกต
เชน สขี าวขนุ นุม ยดื ได)

2. ครูตรวจสอบความรูเดิมของนักเรียนเกี่ยวกับการทําใหวัตถุและ
วัสดุเปลี่ยนแปลง โดยใชไฟเผาเสนเอ็นของสรอยคอเพื่อให
เสน เอ็นขาด จากน้นั ครูใชคําถามดงั ตอไปน้ี

2.1 วัสดุท่ีใชทําสรอยคอเกิดการเปลี่ยนแปลงหรือไม อยางไร
(นักเรียนตอบตามความเขาใจของตนเอง เชน เกิดการ
เปลี่ยนแปลง โดยเสน เอน็ ขาดเพราะไดร บั ความรอน)

2.2 เสน เอน็ และลูกปดจากสรอยคอท่ขี าดน้ีสามารถนํามาทําเปน
อะไรไดอีกบาง (นักเรียนตอบตามความเขาใจของตนเอง
เชน นํามาทําสรอ ยขอ มือลูกปด ตุกตาลูกปด)

2.3 นอกจากความรอ นทที่ าํ ใหวัตถุและวสั ดเุ ปลี่ยนแปลงแลวยังมี
อะไรอีกบางที่ทําใหวัตถุและวัสดุเปลี่ยนแปลงได (นักเรียน
ตอบตามความเขาใจของตนเอง เชน การใชแรงในการบีบ
ทบุ ดัด ดึง)

3. ครูชักชวนนักเรียนศึกษาเร่ืองการทําใหวัตถุและวัสดุเปล่ียนแปลง
โดยใหอานชื่อหนวย และอานคําถามสําคัญประจําหนวย ใน
หนังสือเรียน ดังนี้ “การเปล่ียนแปลงของวัตถุเกิดขึ้นไดอยางไร
บาง” นักเรียนตอบคําถาม โดยครูยัง ไมตองเฉลยคําตอบ แตจะ
ใหนักเรียนยอ นกลบั มาตอบอกี ครัง้ หลงั จากเรียนจบหนว ยนแ้ี ลว

6 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี

คมู ือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 | หนวยท่ี 3 การเปลย่ี นแปลงของวตั ถุและวสั ดุ

4. นักเรียนอาน ช่ือบท และจุดประสงคการเรียนรูประจําบท ใน ถานักเรียนไมสามารถตอบ
หนังสือเรยี นหนา 1 จากนน้ั ครูใชค าํ ถามดงั นี้ คําถามหรืออภิปรายไดตามแนว
คําตอบ ครูควรใหเวลานักเรียน
4.1 บทน้ีนักเรียนจะไดเรียนเร่ืองอะไร (การทําใหวัตถุและวัสดุ คิดอยางเหมาะสม รอคอยอยาง
เปลยี่ นแปลง) อดทน และรับฟงแนวความคิด
ของนักเรียน
4.2 จากจุดประสงคการเรียนรูเม่ือเรียนจบบทนี้ นักเรียน
สามารถทําอะไรไดบาง (อธิบายการเปลี่ยนแปลงของวัตถุ
เมื่อมีการแยกออกและประกอบข้ึนใหมและอธิบายการ
เปลีย่ นแปลงของวัสดุเม่ือทําใหรอ นขนึ้ หรอื ทําใหเ ยน็ ลง)

5. นักเรียนอานช่ือบท และแนวคิดสําคัญ ในหนังสือเรียนหนา 2
จากนั้นครูใชคําถามดังน้ี จากการอานแนวคิดสําคัญ นักเรียน
คิดวาจะไดเรียนเก่ียวกับเรื่องอะไร (เรียนเก่ียวกับการ
เปล่ียนแปลงของวัตถุที่ประกอบข้ึนจากชิ้นสวนยอย ๆ แลวแยก
ชิ้นสว นยอ ย ๆ มาประกอบเปน วตั ถชุ ิ้นใหม และการเปลี่ยนแปลง
ของวัสดบุ างชนดิ เม่ือทาํ ใหร อนขึน้ หรือเยน็ ลง)

6. ครูชักชวนใหนักเรียนสังเกตรูป และอานเน้ือเร่ืองในหนังสือเรียน
หนา 2 โดยครูฝกทักษะการอานตามวิธีการอานที่เหมาะสมกับ
ความสามารถของนักเรยี น ครูใชค าํ ถามเพ่ือตรวจสอบความเขาใจ
จากการอา น โดยใชคาํ ถามดังน้ี

6.1 จากเนื้อเรื่องที่อาน กําไลขอมือทําจากวัสดุใดบาง (ทองและ
พลอยสสี ันตา ง ๆ )

6.2 เราสามารถนําทองจากกําไลขอมือท่ีชํารุดไปทําอะไรไดบาง
(เราสามารถนําทองไปหลอมขึ้นรูปเปนเครื่องประดับชิน้ ใหม
ทม่ี ีลวดลายตา งไปจากเดิม)

6.3 เราสามารถนาํ พลอยจากกําไลขอ มอื มาทาํ อะไรไดบ าง (นาํ ไป
ประกอบเปนเคร่ืองประดับชิ้นใหม เชน ประดับหัวเข็มขัด
หวั แหวน)

6.4 นอกจากกําไลทองที่เราแยกทองและพลอยมาทําเปน
เครื่องประดับชิ้นใหมแลว ยังมีของเลนของใชชนิดอื่น
อีกหรือไม ท่ีสามารถแยกช้ินสวนแลวประกอบเปนวัตถุชิ้น
ใหมได (นกั เรียนตอบตามความเขาใจของตนเอง)

สถาบันสง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 7

คูมอื ครรู ายวชิ าพื้นฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 | หนวยท่ี 3 การเปลีย่ นแปลงของวตั ถุและวสั ดุ

7. ครูชักชวนนักเรียนตอบคําถามเก่ียวกับการทําใหวัตถุและวัสดุ การเตรยี มตวั ลว งหนา สาํ หรับครู
เปล่ียนแปลงในสํารวจความรูกอนเรียน ในแบบบันทึกกิจกรรม เพอื่ จดั การเรียนรใู นครง้ั ถดั ไป
หนา 2 โดยนักเรียนอานคําถามแตล ะขอ ครูตรวจสอบความเขาใจ
ของนักเรียน จนแนใจวานักเรียนสามารถทําไดดวยตนเอง จึงให ในคร้งั ถดั ไป นักเรยี นจะไดเรียน
นักเรียนตอบคําถาม โดยคําตอบของแตละคนอาจแตกตางกัน เรื่องท่ี 1 แยกออก ประกอบใหม ซ่ึง
และคําตอบอาจถูกหรือผดิ กไ็ ด เก่ียวของกับการทําวัตถุชิ้นใหมจากวัตถุ
ชิ้นเดิม ครูควรเตรียมภาพเปลที่ทําดวย
8. ครูสังเกตการตอบคําถามของนักเรียนเพื่อตรวจสอบวานักเรียนมี เชอื ก เพ่ือใหนกั เรยี นสงั เกตและอภิปราย
แนวคดิ เก่ียวกับการทําใหวัตถแุ ละวัสดเุ ปลี่ยนแปลง โดยอาจสุมให กอนอานเรื่อง
นักเรียน 2-3 คน นําเสนอคําตอบของตนเอง ครูยังไมตองเฉลย
คําตอบ แตจะใหนักเรียนยอนกลับมาตรวจสอบคําตอบอีกครั้ง
หลังจากเรียนจบบทน้แี ลว ท้ังน้ีครูควรบันทึกแนวคิดคลาดเคล่อื น
หรือแนวคิดท่ีนาสนใจของนักเรียน แลวนํามาใชในการออกแบบ
การจัดการเรียนรูเพื่อแกไขแนวคิดคลาดเคลื่อนใหถูกตอง และ
ตอ ยอดแนวคดิ ที่นา สนใจของนกั เรียน

8 สถาบนั สง เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู ือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตรและเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 | หนวยท่ี 3 การเปลย่ี นแปลงของวตั ถุและวัสดุ

แนวคาํ ตอบในแบบบนั ทกึ กจิ กรรม

การสาํ รวจความรูกอนเรยี น นกั เรยี นอาจตอบคําถามถกู หรือผดิ ก็ไดข ึ้นอยูกบั ความรเู ดิมของนักเรียน
แตเม่ือเรียนจบบทเรียนแลว ใหน กั เรยี นกลับมาตรวจสอบคําตอบอีกคร้ังและแกไขใหถกู ตอง ดังตัวอยาง

คาํ ตอบขึ้นอยกู บั ความคดิ เหน็ ของนักเรยี น เชน
กาํ แพงบาน กระถางตน ไม เกาอ้ี ช้ันวางของ

 9
นา้ํ หวานทแ่ี ชในชองแชแขง็ ถกู ทาํ ใหเ ยน็ ลง

สถาบนั สงเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี

คมู อื ครรู ายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี ป.3 เลม 2 | หนวยท่ี 3 การเปล่ียนแปลงของวตั ถแุ ละวัสดุ

ดินนาํ้ มันกอนแขง็ ดนิ นํ้ามันท่ีนุมกวาเดมิ
ไดร บั ความรอ นจากดวงอาทิตย

10 สถาบันสง เสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี