เอกสารคาสอนประกอบการสอน
รายวิชา ศิลปะการนาเสนอ
ชวนพิศ อัตเนตร์
คณะมนุษยศ์ าสตร์และสังคมศาสตร์
มหาวทิ ยาลัยราชภัฏนครปฐม
๒๕๖๒
คำนำ
ในการดารงชีวิตประจาวันของมนุษย์ต้องมีการพบปะปฏิสัมพันธ์ระหว่างบุคคล มีการ
ตดิ ต่อส่ือสารซ่ึงกันและกันด้วยวัตถุประสงค์ที่แตกตา่ งกันไปท้ังในเร่ืองของความคิดสร้างสรรค์กับการ
สรรคส์ ร้างงานเขียน
เอกสารคาสอนประกอบการสอนรายวิชา “ศิลปะการนาเสนอ” จัดทาขึ้นเพื่อเป็นเอกสาร
คาสอนประกอบการเรียนการสอน การค้นคว้าสาหรับผู้สนใจ เน้ือหาประกอบด้วย เนื้อหา ๙ บท คือ
ความคิดสรา้ งสรรค์ ความหมายของการคิด ทักษะการสร้างสรรค์นวัตกรรม ความรู้เกี่ยวกับการเขียน
ศิลปะและกลวิธีการเขียนสร้างสรรค์ การเขียนเชิงสร้างสรรค์ การเขียนเชิงสร้างสรรค์ใน
ชวี ติ ประจาวัน การพดู และศิลปะในการนาเสนองาน
ผู้เรียบเรียงได้รวบรวมเน้ือหา “ศลิ ปะการนาเสนอ” เพื่อใหน้ กั ศึกษาไดใ้ ชป้ ระกอบการเรยี น
และค้นคว้าสาหรับผู้สนใจ ซึ่งมีทั้งหลักการ และตัวอยา่ งของการคิด การเขียนแบบต่าง ๆ ผเู้ รยี บเรียง
หวังเป็นอย่างย่ิงวา่ เอกสารคาสอนประกอบการสอนเล่มน้ีจะเป็นแนวทางการศึกษาของนักศึกษาและ
ผสู้ นใจทกุ ท่าน
ชวนพศิ อตั เนตร์
๑ กนั ยายน ๒๕๖๒
สารบัญ
คำนำ....................................................................................................................................... หนา้
สำรบัญ.................................................................................................................................... (๑)
แผนบรหิ ำรกำรสอนประจำวชิ ำ............................................................................................... (๓)
(๙)
แผนบริหารการสอนประจาบทที่ ๑............................................................................................๑
บทที่ ๑ ควำมคิดสร้ำงสรรค์ ............................................................................................................ ๓
๑.๑ ควำมสำคญั ของควำมคดิ สร้ำงสรรค์ ........................................................................ ๕
๑.๒ องคป์ ระกอบของกำรคิดสรำ้ งสรรค์......................................................................... ๖
๑.๓ กำรพฒั นำกำรคดิ สร้ำงสรรค์ .................................................................................๑๑
๑.๔ กระบวนกำรคดิ สรำ้ งสรรค์ ....................................................................................๑๓
๑.๕ บุคคลทีม่ ีควำมคิดสรำ้ งสรรค์.................................................................................๑๘
๑.๖ กำรสอนควำมคดิ สรำ้ งสรรค์..................................................................................๒๑
๑.๗ รูปแบบกำรสอนเพ่ือพฒั นำกำรคดิ สรำ้ งสรรค์........................................................๒๒
๑.๘ อปุ สรรคของควำมคดิ สรำ้ งสรรค์ ...........................................................................๒๖
๑.๙ สรปุ .......................................................................................................................๒๗
๑.๑๐ คำถำมทบทวน ......................................................................................................๒๗
๑.๑๑ เอกสำรอำ้ งอิง .......................................................................................................๒๗
แผนบริหารการสอนประจาบทท่ี ๒......................................................................................... ๒๙
บทท่ี ๒ ทกั ษะ...............................................................................................................................๓๑
๒.๑ ควำมหมำยของกำรคิด ..........................................................................................๓๑
๒.๒ ควำมสำคญั ของกำรคดิ ..........................................................................................๓๓
๒.๓ ประเภทของกำรคิด...............................................................................................๓๕
๒.๔ องค์ประกอบของกำรคิด........................................................................................๓๗
๒.๕ ขนั้ ตอนของกำรคิด................................................................................................๓๗
๒.๖ ทักษะกำรคิด.........................................................................................................๓๗
๒.๗ ทักษะกำรคดิ แบบต่ำง ๆ ......................................................................................๔๐
๒.๘ ขอบขำยของควำมคดิ ............................................................................................๔๔
๒.๙ ระดับของควำมคดิ ................................................................................................๔๕
๒.๑๐ กระบวนกำรคิด.....................................................................................................๔๖
๒.๑๑ สรุป.......................................................................................................................๔๙
๒.๑๒ คำถำมทบทวน ......................................................................................................๔๙
๒.๑๓ เอกสำรอำ้ งอิง .......................................................................................................๕๐
(๔)
สารบญั (ตอ่ )
หน้า
แผนบริหารการสอนประจาบทท่ี ๓......................................................................................... ๕๑
บทที่ ๓ ทักษะกำรสร้ำงสรรค์นวัตกรรม........................................................................................๕๓
๓.๑ ควำมหมำยของทักษะกำรสร้ำงสรรค์นวตั กรรม.....................................................๕๓
๓.๒ กำรคดิ สรำ้ งสรรคเ์ ป็นพ้นื ฐำนของนวตั กรรม .........................................................๔๓
๓.๓ องคป์ ระกอบของทกั ษะกำรสร้ำงสรรคน์ วตั กรรม ..................................................๕๔
๓.๔ แนวทำงกำรพฒั นำทักษะกำรสรำ้ งสรรคน์ วัตกรรม ...............................................๕๕
๓.๕ นวตั กรรมสรำ้ งสรรค์สกู่ ำรเรียนรู้ ..........................................................................๕๖
๓.๖ ทกั ษะกำรสรำ้ งสรรค์และนวัตกรรม ......................................................................๕๘
๓.๗ กำรคิดสร้ำงสรรค์เป็นพ้ืนฐำนของทกั ษะกำรสรำ้ งสรรคน์ วตั กรรม.........................๖๐
๓.๘ นวัตกรรมเป็นผลผลิตของกำรคิดสรำ้ งสรรค์..........................................................๖๑
๓.๙ กำรจัดกำรเรยี นร้ตู ำมแนว Constructivism.........................................................๖๔
๓.๑๐ นวตั กรรม .............................................................................................................๖๖
๓.๑๑ ควำมหมำยของนวัตกรรม .....................................................................................๖๗
๓.๑๒ พฒั นำกำรของนวัตกรรม ......................................................................................๗๑
๓.๑๓ ควำมสำคญั นวตั กรรม...........................................................................................๗๓
๓.๑๔ นวตั กรรมกำรจดั กำรเรยี นรเู้ พ่ือพัฒนำทกั ษะกำรคิด .............................................๗๕
๓.๑๕ สรปุ ......................................................................................................................๘๒
๓.๑๖ คำถำมทบทวน......................................................................................................๘๒
๓.๑๗ เอกสำรอำ้ งอิง.......................................................................................................๘๓
แผนบรหิ ารการสอนประจาบทท่ี ๔......................................................................................... ๘๗
บทท่ี ๔ ควำมรทู้ ว่ั ไปเกี่ยวกบั กำรเขยี น .........................................................................................๘๙
๔.๑ ควำมหมำยของกำรเขยี น ......................................................................................๘๙
๔.๒ ควำมสำคญั ของกำรเขียน......................................................................................๙๐
๔.๓ ลกั ษณะสำคัญของกำรเขยี นที่ดี.............................................................................๙๒
๔.๔ จุดประสงคข์ องกำรเขียน ......................................................................................๙๔
(๕)
สารบัญ (ตอ่ )
หน้า
๔.๕ ประโยชน์ของกำรเขยี น .........................................................................................๙๗
๔.๖ องค์ประกอบของกำรเขยี น....................................................................................๙๙
๔.๗ ประเภทของกำรเขยี น ........................................................................................๑๐๑
๔.๘ กำรพัฒนำทกั ษะกำรเขียน..................................................................................๑๐๕
๔.๙ วธิ ีแบง่ ระดบั ภำษำในกำรเขียน...........................................................................๑๑๐
๔.๑๐ กำรเขยี นหนงั สือสร้ำงสรรค์................................................................................๑๑๓
๔.๑๑ สรุป....................................................................................................................๑๑๖
๔.๑๒ คำถำมทบทวน ...................................................................................................๑๑๖
๔.๑๓ เอกสำรอ้ำงองิ ....................................................................................................๑๑๖
แผนบรหิ ารการสอนประจาบทท่ี ๕.......................................................................................๑๑๙
บทที่ ๕ ศลิ ปะและกลวธิ กี ำรเขยี นสร้ำงสรรค์ .............................................................................๑๒๑
๕.๑ กำรเขียนเชิงสรำ้ งสรรค์......................................................................................๑๒๑
๕.๒ หลกั ในกำรเชือ่ มโยงควำมคิดสร้ำงสรรคก์ บั กำรเขียน..........................................๑๒๓
๕.๓ แนวคดิ เกย่ี วกับกระบวนกำรคิดสรำ้ งสรรค์ Paul E. Plsek ................................๑๒๗
๕.๔ ทฤษฎีเชำว์ปัญญำ สำมองค์ประกอบของ Sternberg ........................................๑๒๙
๕.๕ รปู แบบกำรจดั กำร กำรเรยี นรู้กำรเขยี นเชิงสรำ้ งสรรค์........................................๑๓๑
๕.๖ กลวิธกี ำรเขียนเขงิ สร้ำงสรรค์ .............................................................................๑๓๒
๕.๗ กำรใช้คำในกำรเขยี น..........................................................................................๑๓๖
๕.๘ กำรใช้ประโยคในกำรเขยี น .................................................................................๑๔๓
๕.๙ กำรลำดบั ประโยคในกำรเขยี น............................................................................๑๔๘
๕.๑๐ สรุป....................................................................................................................๑๕๕
๕.๑๑ คำถำมทบทวน ...................................................................................................๑๕๖
๕.๑๒ เอกสำรอ้ำงองิ ....................................................................................................๑๕๖
(๖)
สารบญั (ตอ่ )
หน้า
แผนบรหิ ารการสอนประจาบทที่ ๖.......................................................................................๑๕๙
บทท่ี ๖ กำรเขียนเชิงสร้ำงสรรค์................................................................................................. ๑๖๑
๖.๑ ควำมหมำยของกำรเขียนเชิงสร้ำงสรรค์ ............................................................. ๑๖๑
๖.๒ ควำมสำคญั ของกำรเขยี นเชงิ สรำ้ งสรรค์............................................................. ๑๖๒
๖.๓ ลักษณะของกำรเขียนสร้ำงสรรค์........................................................................ ๑๖๔
๖.๔ จดุ มุ่งหมำยของกำรเขยี นเชงิ สรำ้ งสรรค์ ............................................................ ๑๖๘
๖.๕ งำนเขียนเชงิ สรำ้ งสรรค์...................................................................................... ๑๗๒
๖.๗ กำรก่อกำเนิดควำมคิดสรำ้ งสรรค์....................................................................... ๑๗๔
๖.๘ กำรคดิ และกำรจดั ระเบียบควำมคิด ................................................................... ๑๗๖
๖.๙ กลวิธีกำรเขียนสรำ้ งสรรค์ .................................................................................. ๑๘๐
๖.๑๐ สรปุ ................................................................................................................... ๑๙๓
๖.๑๑ คำถำมทบทวน................................................................................................... ๑๙๔
๖.๑๒ เอกสำรอำ้ งอิง.................................................................................................... ๑๙๔
แผนบริหารการสอนประจาบทท่ี ๗.......................................................................................๑๙๕
บทท่ี ๗ กำรเขียนเชงิ สรำ้ งสรรค์ในชีวิตประจำวัน....................................................................... ๑๙๗
๗.๑ กำรเขียนวรรณกรรมออนไลน์ ............................................................................ ๑๙๗
๗.๒ ประเภทของวรรณกรรมออนไลน์....................................................................... ๑๙๘
๗.๓ ลกั ษณะของนวนิยำยออนไลน์............................................................................ ๑๙๙
๗.๔ เรอื่ งสั้น.............................................................................................................. ๒๐๐
๗.๕ กลวธิ ีกำรเขียนวรรณกรรมออนไลน์ ................................................................... ๒๐๒
๗.๖ กำรเขียนอนทุ ินออนไลน์.................................................................................... ๒๐๘
๗.๗ ประโยชน์ของกำรเขียนอนุทนิ ออนไลน์ .............................................................. ๒๐๙
๗.๘ หลักในกำรเขียนอนุทินออนไลน์......................................................................... ๒๐๙
๗.๙ กำรเขยี นบทควำม.............................................................................................. ๒๑๓
๗.๑๐ ประเภทของบทควำม......................................................................................... ๒๑๔
(๗)
สารบัญ (ตอ่ )
หนา้
๗.๑๑ ลักษณะของบทควำม .........................................................................................๒๑๖
๗.๑๒ ขน้ั ตอนกำรเขยี นบทควำม..................................................................................๒๑๖
๗.๑๓ สรุป....................................................................................................................๒๒๔
๗.๑๔ คำถำมทบทวน ...................................................................................................๒๒๔
๗.๑๕ เอกสำรอำ้ งอิง ....................................................................................................๒๒๔
แผนบรหิ ารการสอนประจาบทที่ ๘.......................................................................................๒๒๕
บทท่ี ๘ กำรพดู ..........................................................................................................................๒๒๕
๘.๑ ความหมายของการพูด.......................................................................................๒๒๗
๘.๒ ความสาคญั ของการพูด ......................................................................................๒๒๘
๘.๓ วธิ กี ารพดู .............................................................................................................๒๓๓
๘.๔ การวางแผนและการเตรยี มการพูด.......................................................................๒๓๔
๘.๕ การกาหนดความมงุ่ หมาย....................................................................................๒๓๕
๘.๖ การวิเคราะห์ผู้ฟังและโอกาส................................................................................๒๓๕
๘.๗ การรวบรวมขอ้ มลู (DTECS) ................................................................................๒๓๖
๘.๘ หลกั การเปน็ นกั พดู ท่ีดี .........................................................................................๒๔๔
๘.๙ การเตรยี มตัวเพ่ือการพูด......................................................................................๒๕๙
๘.๑๐ บุคลิกและท่าทาง ..............................................................................................๒๗๖
๘.๑๑ สรุป ................................................................................................................๒๗๙
๘.๑๒ คาถามทบทวน ..................................................................................................๒๘๐
๘.๑๓ เอกสารอ้างอิง ...................................................................................................๒๘๐
แผนบริหารการสอนประจาบทท่ี ๙.......................................................................................๒๘๑
บทท่ี ๙ ศิลปะในกำรนำเสนองำน...............................................................................................๒๘๓
๙.๑ การพูดคืออะไร ..................................................................................................๒๘๔
๙.๒ ศิลปะในการนาเสนอ..........................................................................................๒๘๖
๙.๓ องค์ประกอบของการนาเสนอ ..............................................................................๒๙๑
(๘)
๙.๔ รูปแบบการนาเสนอ............................................................................................. ๒๙๓
๙.๕ สรุป ............................................................................................................... ๓๒๔
๙.๖ คาถามทบทวน .................................................................................................... ๓๒๔
๙.๗ เอกสารอา้ งอิง...................................................................................................... ๓๒๔
บรรณำนกุ รม .......................................................................................................................... ๓๒๗
แผนบรหิ ารการสอนประจาวิชา
รหัสวชิ า ๑๕๔๓๓๐๗
รายวชิ า ศิลปะการนาเสนอ ๒(๑-๒-๓)
Art of Presentation
คาอธบิ ายรายวิชา
หลักการและศิลปะในการนาเสนอด้วยการพูดและการเขียน การใช้ภาษาให้เหมาะสมกับ
วัตถปุ ระสงค์ การใชส้ อ่ื และนวตั กรรมในการนาเสนอ การพัฒนาบุคลิกภาพและฝกึ ปฏิบัติ
วตั ถุประสงค์ทั่วไป
๑. นักศึกษาสามารถอธิบายหลักการเขยี นงานเชิงวิชาการได้
๒. นักศกึ ษาสามารถอธบิ ายหลักการเขยี นเชิงธรุ ะได้
๓. นกั ศึกษาสามารถใช้ภาษาในงานเขยี นประเภทตา่ ง ๆ ได้
๔. นกั ศกึ ษาฝึกการเขียนเชิงวิชาการและกจิ ธุระในรูปแบบต่าง ๆ ได้
เน้อื หาวิชา
บทท่ี ๑ การสร้างสรรค์
ความสาคญั ของความคิดสรา้ งสรรค์
องคป์ ระกอบของการคดิ สรา้ งสรรค์
การพัฒนาการคดิ สร้างสรรค์
กระบวนการคิดสร้างสรรค์
บคุ คลท่ีมีความคิดสรา้ งสรรค์
การสอนความคิดสร้างสรรค์
รปู แบบการสอนเพ่ือพฒั นาการคดิ สรา้ งสรรค์
อปุ สรรคของความคดิ สรา้ งสรรค์
บทท่ี ๒ ทักษะการสร้างสรรค์นวตั กรรม
ความหมายของการคิด
ความสาคญั ของการคิด
ประเภทของการคิด
องค์ประกอบของการคดิ
ขน้ั ตอนของการคิด
(๑๐)
ทักษะการคดิ
ทกั ษะการคดิ แบบต่าง ๆ
ขอบขายของความคดิ
ระดับของความคิด
กระบวนการคิด
บทท่ี ๓ ทักษะการสร้างสรรค์นวัตกรรม
ความหมายของทักษะการสร้างสรรคน์ วตั กรรม
การคดิ สร้างสรรค์เป็นพ้ืนฐานของนวตั กรรม
องค์ประกอบของทักษะการสร้างสรรค์นวัตกรรม
แนวทางการพัฒนาทักษะการสร้างสรรคน์ วตั กรรม
นวัตกรรมสร้างสรรค์ส่กู ารเรยี นรู้
ทกั ษะการสร้างสรรค์และนวัตกรรม
การคดิ สร้างสรรค์เปน็ พน้ื ฐานของทกั ษะการสร้างสรรคน์ วตั กรรม
นวตั กรรมเปน็ ผลผลิตของการคดิ สรา้ งสรรค์
การจัดการเรียนรตู้ ามแนว Constructivism
นวัตกรรม
ความหมายของนวตั กรรม
พัฒนาการของนวตั กรรม
ความสาคญั นวัตกรรม
นวัตกรรมการจดั การเรยี นรู้เพื่อพัฒนาทักษะการคิด
บทท่ี ๔ ความรทู้ ่ัวไปเกี่ยวกับการเขียน
ความหมายของการเขยี น
ความสาคัญของการเขียน
ลกั ษณะสาคัญของการเขยี นที่ดี
จุดประสงคข์ องการเขียน
ประโยชน์ของการเขียน
องค์ประกอบของการเขยี น
ประเภทของการเขียน
การพัฒนาทักษะการเขยี น
วธิ แี บ่งระดบั ภาษาในการเขยี น
การเขยี นหนงั สือสรา้ งสรรค์
(๑๑)
บทท่ี ๕ ศิลปะและกลวิธีการเขยี นสรา้ งสรรค์
การเขยี นเชงิ สร้างสรรค์
หลักในการเชอื่ มโยงความคิดสรา้ งสรรค์กบั การเขียน
แนวคิดเกย่ี วกบั กระบวนการคดิ สร้างสรรค์ Paul E. Plsek
ทฤษฎีเชาวป์ ัญญา สามองคป์ ระกอบของ Sternberg
รปู แบบการจดั การ การเรียนรู้การเขียนเชงิ สรา้ งสรรค์
กลวธิ กี ารเขียนเขิงสร้างสรรค์
การใชค้ าในการเขยี น
การใชป้ ระโยคในการเขียน
การลาดบั ประโยคในการเขียน
บทท่ี ๖ การเขียนเชงิ สรา้ งสรรค์
ความหมายของการเขียนเชงิ สร้างสรรค์
ความสาคัญของการเขียนเชงิ สร้างสรรค์
ลักษณะของการเขียนสรา้ งสรรค์
จุดมุง่ หมายของการเขยี นเชงิ สร้างสรรค์
งานเขียนเชงิ สร้างสรรค์
การก่อกาเนิดความคิดสร้างสรรค์
การคดิ และการจัดระเบียบความคดิ
กลวิธีการเขยี นสรา้ งสรรค์
บทที่ ๗ การเขียนเชิงสรา้ งสรรค์ในชวี ติ ประจาวัน
การเขยี นวรรณกรรมออนไลน์
ประเภทของวรรณกรรมออนไลน์
ลกั ษณะของนวนิยายออนไลน์
เรื่องสั้น
กลวธิ กี ารเขยี นวรรณกรรมออนไลน์
การเขียนอนุทินออนไลน์
ประโยชน์ของการเขยี นอนุทินออนไลน์
หลักในการเขียนอนทุ นิ ออนไลน์
การเขียนบทความ
ประเภทของบทความ
ลักษณะของบทความ
ขั้นตอนการเขยี นบทความ
(๑๒)
บทที่ ๘ การพูด
ความหมายของการพดู
ความสาคญั ของการพูด
วิธีการพดู
การวางแผนและการเตรยี มการพูด
การกาหนดความมุ่งหมาย
การวิเคราะหผ์ ู้ฟงั และโอกาส
การรวบรวมข้อมูล (DTECS)
หลกั การเป็นนกั พูดท่ีดี
การเตรยี มตวั เพ่ือการพดู
บุคลกิ และทา่ ทาง
บทที่ ๙ ศิลปะในการนาเสนอ
การพูดคอื อะไร
ศลิ ปะในการนาเสนอ
องค์ประกอบของการนาเสนอ
รูปแบบการนาเสนอ
วธิ ีสอนและกิจกรรม
๑. การศึกษาคน้ ควา้ ด้วยตนเองและการแลกเปลี่ยนความรู้
อาจารย์และนักศึกษาร่วมกันศึกษาคาอธิบายรายวิชา แนวการจัดการเรียนการสอน
การวัดผลและประเมินผล และมอบหมายให้นักศึกษา ศึกษาเอกสารคาสอน ตาราที่เก่ียวข้อง นาผล
การศกึ ษามาแลกเปลย่ี นเรียนรู้ในช้ันเรยี น หวั ข้อสบื คน้
๒. การฝึกปฏิบตั ิ
อาจารย์และนักศึกษาร่วมกันศึกษาศิลปะการนาเสนอ ศิลปะการเขียน และฝึกปฏิบัติ
มอบหมายให้นักศึกษาเตรียมวิธีการคิดสร้างสรรค์ โดยนักศึกษาศึกษาองค์ประกอบของความคิด
สร้างสรรค์ และการนาไปใช้ได้ในการสร้างสรรค์ ผลงานในรูปแบบต่าง ๆ โดยก่อนการฝึกปฏิบัติการ
เขียนผ่านกิจกรรมการเรียนรู้หลากหลาย เช่น การศึกษาเอกสาร การนาเสนอผลการศึกษา
การบรรยาย การศึกษาตวั อยา่ งในหัวขอ้ ต่อไปนี้
๒.๑ การสร้างสรรค์
๒.๒ ทกั ษะการสร้างสรรค์นวัตกรรม
๒.๓ ทักษะการสรา้ งสรรค์นวัตกรรม
(๑๓)
๒.๔ ความรทู้ ั่วไปเก่ยี วกบั การเขยี น
๒.๕ ศลิ ปะและกลวิธกี ารเขียนสรา้ งสรรค์
๒.๖ การเขยี นเชิงสร้างสรรค์
๒.๗ การเขียนเชงิ สรา้ งสรรค์ในชวี ิตประจาวนั
๒.๘ การพดู
๒.๙ ศลิ ปะในการนาเสนอ
๓. การประเมนิ การฝกึ ปฏิบตั ิ
อาจารย์และนักศึกษาร่วมกันศึกษาการฝึกปฏิบัติท่ีสามารถนาไปใช้ได้ในการสร้างสรรค์
ผลงานในรูปแบบต่าง ๆ ได้ นาผลการฝึกปฏิบัติมาแลกเปลี่ยนเรียนรู้ และให้ข้อเสนอแนะเพ่ือการ
พฒั นา
๔. สอ่ื การเรยี นการสอน
๔.๑ ตวั อยา่ งงานเขยี นสรา้ งสรรค์
๔.๒ ตัวอย่างผลงานความคิดสรา้ งสรรค์
การวดั ผลและประเมนิ ผล
การประเมินผลรวม ๑๐๐ คะแนน แบง่ ออกได้ดังนี้
๑. ประเมนิ ผลระหวา่ งภาค รอ้ ยละ ๗๐
แบ่งออกตามกิจกรรมและเนอ้ื หา ดงั นี้
๑) สอบยอ่ ยครงั้ ละ ๑๐ คะแนน ๓ ครั้ง จานวน ๓๐ คะแนน
๒) รายงานและการนาเสนอผลงาน จานวน ๓๐ คะแนน
๓) กจิ กรรมในช้ันเรยี น จานวน ๑๐ คะแนน
๒. ประเมนิ ผลปลายภาค รอ้ ยละ ๓๐
๑) สอบปลายภาค จานวน ๓๐ คะแนน
รวม ๑๐๐ คะแนน
เกณฑ์การประเมินผล ๘๐ – ๑๐๐ ไดร้ ะดบั A
๗๕ – ๗๙ ได้ระดบั B+
๑) การประเมินผลคะแนนระหวา่ ง ๗๐ – ๗๔ ไดร้ ะดบั B
๒) การประเมินผลคะแนนระหวา่ ง ๖๕ – ๖๙ ได้ระดับ C+
๓) การประเมนิ ผลคะแนนระหว่าง
๔) การประเมินผลคะแนนระหว่าง
(๑๔)
๕) การประเมนิ ผลคะแนนระหวา่ ง ๖๐ – ๖๔ ไดร้ ะดับ C
๖) การประเมนิ ผลคะแนนระหว่าง ๕๕ – ๕๙ ได้ระดับ D+
๗) การประเมินผลคะแนนระหวา่ ง ๕๐ – ๕๔ ได้ระดับ D
๘) การประเมินผลคะแนนต่ากว่า ๐ - ๔๙ ได้ระดับ E
เอกสารอ้างอิง
ณรงค์ ศรสี วสั ด.์ิ วธิ กี ารวิจยั ทางสังคมวิทยา. กรงุ เทพฯ : มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร,์ ๒๕๔๒.
นศิ า ชูโต. การวิจยั เชิงคุณภาพ. กรุงเทพฯ : พ.ี เอ็น.การพิมพ์, ๒๕๔๐.
บุญธรรม กิจปรีดาบริสุทธ์ิ. เทคนิคการสร้างเคร่ืองมือรวบรวมข้อมูลสาหรับการวิจัย. นครปฐม:
มหดิ ล, ๒๕๓๗.
แผนบรหิ ารการสอนประจาบทท่ี ๑
ความคิดสร้างสรรค์
หวั ขอ้ เนอื้ หาประจาบท
๑. ความหมายของความคิดสร้างสรรค์
๒. ความสาคัญของความคดิ สร้างสรรค์
๓. องคป์ ระกอบของความคิดสร้างสรรค์
๔. การพฒั นาการความคิดสรา้ งสรรค์
๕. กระบวนการคดิ สร้างสรรค์
๖. บุคคลที่มีความคดิ สร้างสรรค์
๗. การสอนความคดิ สรา้ งสรรค์
๘. รปู แบบการสอนเพือ่ พัฒนาการความคดิ สรา้ งสรรค์
๙. อปุ สรรคข์ องความคิดสรา้ งสรรค์
วตั ถุประสงค์เชิงพฤติกรรม
๑. นักศึกษาสามารถอธิบายความหมาย ความสาคัญ และองค์ประกอบของความคิด
สร้างสรรค์ พร้อมท้งั สามารถยกตวั อยา่ งผลงานการเขียนสร้างสรรค์ได้
๒. นักศึกษาสามารถอธิบายลักษณะของความคิดสร้างสรรค์ เข้าใจเกี่ยวกับความคิด
สร้างสรรค์กับการพัฒนาความคดิ สรา้ งสรรค์
๓. นักศึกษาสามารถนาไปใชใ้ นการสร้างสรรคผ์ ลงานในรูปแบบต่าง ๆ ได้
วิธีสอนและกจิ กรรมการเรยี นการสอน
๑. วิธีสอน
๑.๑ การประเมนิ ความร้เู ดิม
๑.๒ ค้นควา้ หาความรดู้ ว้ ยตนเอง
๑.๓ อภิปรายเน้อื หาทีเ่ รียนมาทั้งหมด
๑.๔ การทางานรว่ มกันเปน็ กลุม่
๑.๕ การฟงั การอภปิ ราย และการบรรยาย
๑.๖ การวิเคราะหเ์ อกสาร
๑.๗ การนาเสนอผลงานกลมุ่ /เดียว
๒
๒. กจิ กรรมการเรยี นการสอน
๒.๑ การประเมนิ ความรู้เดิมของนกั ศึกษา
ใหน้ ักศึกษาทาแบบทดสอบเพอื่ ประเมินความรเู้ ดมิ ของนักศึกษา
๒.๒ การอภปิ รายร่วมกันระหวา่ งอาจารย์และนกั ศึกษา
อาจารยน์ านกั ศึกษาให้ร่วมกันอภิปรายในชั้นเรยี นเก่ยี วกบั เรือ่ งการพัฒนาความคิด
สรา้ งสรรคข์ องนกั สรา้ งสรรค์
๒.๓ การสนทนากบั ผสู้ อนเกย่ี วกับความคดิ สรา้ งสรรค์
๒.๔ การแบง่ กลุ่มศึกษาค้นคว้า
ให้นักศึกษาแบ่งกลุ่มทางานสืบค้นความรู้จากแหล่งข้อมูลต่าง ๆ รวมทั้งฐานข้อมูล
ในระบบอินเตอร์เน็ต และนาข้อมูลท่คี ้นควา้ ไดม้ าเรยี บเรียงเป็นเอกสารและนาเสนอในชั้นเรยี น
๒.๕ การบรรยาย และถามตอบปญั หา
ให้นักศึกษาอ่านเอกสารประกอบการสอนล่วงหน้าก่อนฟังบรรยายจากอาจารย์ใน
ชั้นเรียน ซึ่งจะเน้นประเด็นท่ีนักศึกษาอ่านไม่เข้าใจ หรือส่ิงท่ีจาเป็นต้องยึดถือเป็นหลักในการฝึก
ปฏบิ ตั ิความคดิ สรา้ งสรรค์
๒.๖ การวเิ คราะหเ์ อกสารประกอบการบรรยาย
ให้นักศึกษาทางานร่วมกัน ศึกษาวิเคราะห์รูปแบบของผลงานตามที่ได้รับ
มอบหมายจากผ้สู อน พรอ้ มยกตวั อย่าง
ส่อื การเรยี นการสอน
๑. เอกสารคาสอนประกอบการสอนความคิดสรา้ งสรรค์
๒. Power Point
๓. แบบฝึกปฏิบตั ิทักษะการคิด
การวดั ผลและประเมนิ ผล
๑. ประเมินความร้หู ลังการเรยี นเทียบกบั ความร้เู ดิมของนักศกึ ษา
๒. ประเมินการมีสว่ นรว่ มในการอภปิ ราย และสาระในการอภิปรายของนกั ศกึ ษา
๓. ประเมนิ ผลงานจากการศึกษาค้นคว้าของนักศึกษา
๔. ประเมินความสนใจจากบทเรียน ด้วยการสังเกต การซักถาม การมีส่วนร่วมในการจัด
กิจกรรมการเรยี นการสอน
๕. ประเมินการทางานกลุ่มของนักศกึ ษา และผลท่ีไดจ้ ากการทางานรว่ มกนั
บทที่ ๑
ความคดิ สรา้ งสรรค์
การดาเนินชีวิตของมนุษต้ังแต่สมัยโบราณจนถึงปังจุบัน แสดงให้เห็นถึงวิวัฒนาการ
ที่รู้จักสร้างสรรค์ตนเองและสังคมตลอดมาทุกยุคทุกสมัย การปรับปรุงเปลี่ยนแปลงชีวิตความเป็นอยู่
และส่ิงแวดล้อมให้ดีขึ้นได้อาศัยผลผลิตทางด้านความคิดสร้างสรรค์ที่เกิดข้ึนจากแรงบันดาลใจ
เกิดจากการคิดแก้ป้ญหา และเกิดจากความตั้งใจท่ีจะปรับปรุงชีวิตและความเป็นอยู่ให้ผาสุกขึ้น
ผลผลิตทางด้านความคิดสร้างสรรค์ต้องอาศัยท้ังความคิดฝัน ความคิดจินตนาการ บวกด้วยความ
อุตสาหะ พากเพียร มุมานะ ไม่ยอมเลิกล้มความคิดง่าย ๆ จนกระท่ังสามารถคิดได้สาเร็จ ความคิด
สรา้ งสรรคจ์ ึงเป็นทักษะทางสตปิ ัญญาท่สี าคัญของสมาชิกในสังคมที่ต้องการความเจรญิ ก้าวหนา้
ปัจจุบันประเทศไทยเป็นประเทศกาลังพัฒนา การพัฒนาประเทศจะดาเนินไปได้ด้วยดี
น้ัน ย่อมขึ้นอยู่กับลักษณะของพลเมืองส่วนใหญ่ของประเทศเป็นสาคัญ ฉะนั้นการพัฒาคุณภาพของ
ประชากรจึงเป็นสิง่ จาเป็นในการพัฒนาประเทศ การศกึ ษามีส่วนสาคัญอย่างยิ่งต่อการพัฒนาคุณภาพ
ของประชากร ดังพระบรมราโชวาทตอนหนึ่งของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช
พระราชทานแก่ครูใหญ่ และนักเรียน ณ พระตาหนักจิตรลดารโหฐาน ความว่า "...การคึกษาเป็น
เครอ่ื งมอื พัฒนาความรู้ ความคิด ความประพฤติ ทัศนคติ คา่ นยิ ม และคณุ ธรรมของบุคคล เพื่อให้เป็น
พลมืองท่ีมีคุณภาพและประสิทธิภาพ..." โดยเฉพาะอย่างยิ่งประชากรท่ีมีคุณภาพจาเป็นต้องมี
ลกั ษณะประการหนง่ึ คือ มคี วามคิดสร้างสรรค์
๑.๑ ความหมายของความคดิ สรา้ งสรรค์
ความคิดสร้างสรรค์เป็นสิ่งท่ีมีอยู่ในตัวบุคคลทุกคน มากบ้างน้อยบ้างแตกต่างกันไป
ความคิดสรา้ งสรรคค์ อื อะไรนน้ั ได้มีผใู้ ห้ความหมายของความคิดสรา้ งสรรคไ์ ว้หลายทัศนะ เชน่
นาตยา ภัทรแสงไทย (๒๕๒๓) กล่วาว่า "...ความคิดสร้างสรรค์ หมายถึง ความสามารถ
ในการมคี วามคิดเหน็ ที่ใหม่ ๆ หรอื ความสามารถในการแก้ปัญหาต่าง ๆ ..."
หน่วยศกึ ษานิเทศก์ กรมการฝกึ หัดครู (๒๕๒๓) ไดใ้ หค้ าจากดั ความว่า
...ความคิดสร้างสรรค์เป็นลักษณะความคิดแบบอเนกนัย หรือความคิดหลายทิศหลาย
ทางท่ีนาไปสู่กระบวนการคิดประดิษฐ์ส่ิงแปลกใหม่ และการค้นพบวิธีการแก้ปัญหาใหม่ตลอดจน
ความสาเร็จในการคิดค้นพบทฤษฎีต่าง ๆ อันก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในทางสร้างสรรค์ท่ีเป็น
ประโยชน์ตอ่ สังคม...
๔
อารี รงั สินันท์ (๒๕๒๙) ใหค้ วามหมายวา่
...ความคิดสร้างสรรค์ คือ ความคิดจินตนาการประยุกต์ ท่ีสามารถไปสู่สิ่งประดิษฐ์
คิดค้นพบใหม่ ๆ ทางเทคโนโลยี ซ่ึงเป็นความคิดในลักษณะท่ีคนอ่ืนคาดไม่ถึงหรือมองข้าม เป็น
ความคิดหลากหลาย คิดได้กว้างไกล เน้นท้ังปริมาณและคุณภาพ อาจเกิดจากการคิดผสมผสาน
เชอ่ื มโยงระหวา่ งความคิดใหม่ ๆ ทแี่ ก้ปญั หาและเอือ้ อานวยประโยชน์ตอ่ ตนเองและสงั คม...
Guilford (๑๙๕๙) กล่าววา่
...ความคิดสร้างสรรค์เป็นความสามารถทางสมอง เป็นความสามารถท่ีจะคิดได้หลายทิศ
หลายทาง หรือแบบอเนกนัย และความคิดสร้างสรรค์น้ีประกอบด้วยความคล่องในการคิด ดวามคิด
ยดึ หยนุ่ เละความคดิ ทีเ่ ป็นของตนเองโดยเฉพาะ คนที่มีลกั ษณะดังกล่าวจะต้องเปน็ คนกลา้ คิด ไม่กลัว
ถกู วิพากษว์ จิ ารณ์ และมอี สิ ระในการคดิ ด้วย...
Wallach และ Kogan (๑๙๖๕) เช่ือว่าความคิดสร้างสรรค์ หมายถึง ความคิดโยง
สมั พนั ธ์ได้ คนมีความคิดสร้างสรรคค์ ือคนท่ีสามารถคิดอะไรได้อยา่ งสัมพันธ์กนั เปน็ ลูกโซ่ เช่น เมือ่ เห็น
คาว่า ปากกาก็นึกถึง กระดาษ ดินสอ ฯลฯ ยิ่งคิดได้มากเท่าไรย่ิงแสดงถึงศักยภาพด้านความคิด
สร้างสรรค์มากเท่านัน้
Torrance (๑๙๗๒) อธิบายวา่ "...ความคิดสรา้ งสรรคน์ ้ันเป็นการรวบรวมประสบการณ์
ทัง้ หมดท่ีผ่านมา เพื่อสร้างรูปแบบอยา่ งใหม่ ความคดิ ใหม่ ๆ หรือผลติ ผลใหม่ ๆ..."
ความคิดสร้างสรรค์ เป็นการแยกประสบกรณ์หรือความรู้เดิม สร้างเป็นความคิดใหม่
หรอื ผลผลิตใหม่ ในรปู แบบและวธิ ีการที่มีความหมาย (Brandwein, ๑๙๖๐)
ความคดิ สร้างสรรค์ เป็นพฤติกรรมที่น่าจะเป็นท้ังกระบวนการและผลผลิต ซึ่งในแง่ของ
กระบวนการนั้น เป็นความสามารถในการคิดท่ีซับซ้อน มีความคล่องในการเชื่อมโยงสมั พันธ์สิ่งต่าง ๆ
เขา้ ด้วยกนั (McCandless and Evan, ๑๙๗๓)
Anderon (๑๙๗๐) ให้ความหมายของความคิดสร้างสรรค์ว่า คือความสามารถของ
บุคคลในการคิดแก้ปัญหาด้วยการคิดอย่างลึกซ้ึง ที่นอกเหนือไปจากการคิดอย่างปกติธรรมดา เป็น
ลักษณะภายในตัวบุคคลที่สามารถจะคิดได้หลายแง่หลายมุมผสมผสานจนได้ผลิตผลใหม่ท่ีถูกต้อง
สมบรู ณ์กว่า
จากนิยามข้างต้นสามารถสรุปได้ว่า ความคิดสร้างสรรค์ หมายถึง ความสามารถในการ
มองเห็นความสัมพันธ์ของส่ิงต่าง ๆ คิดได้หลากหลายทิศทาง โดยอาศัยประสบการณ์เดิมหรือ
ประสบการณ์ใหม่ท่ีได้รับการส่งเสริม ความคิดสรา้ งสรรค์น้ีประกอบด้วย ความคล่องในการคิด ความ
ยดื หยุน่ และความคิดทเ่ี ปน็ ของตนเองโดยเฉพาะหรอื ความคิดรเิ ริ่ม
จากความหมายของความคิดสร้างสรรค์ท่ีได้กล่าวมาจึงพอสรุปได้ว่าความคิดสร้างสรรค์
เป็นความสามารถในการคิดส่ิงที่แปลกใหม่ออกไปจากเดิมโดยอาศัยประสบการณ์ท่ีมี อยู่ออกมา
๕
ดัดแปลงแก้ไข และนาไปใช้แก้ปัญหาได้ สามารถนึกคิดประดิษฐ์สิ่งใหม่ ๆ ตลอดจนโยงความสัมพันธ์
ระหวา่ งวัตถุ หรอื เหตุการณ์ต่าง ๆ ไดอ้ ยา่ งรอบคอบและมคี วามถูกต้อง
๑.๒ ความสาคญั ของความคดิ สรา้ งสรรค์
ความคิดสร้างสรรค์เป็นทีมและเป็นท่ีเกิดของส่ิงใหม่ที่สามารถนาไปใช้ประโยชน์ได้จึง
นับไดว้ า่ มคี วามสาคญั ดังนน้ั นักวชิ าการ และนกั การศึกษาไดก้ ล่าวไว้ ดังนี้
พิทยา ลิ้มมณี (๒๕๔๐, หน้า ๘๐) กล่าวว่า ธรรมชาติได้สร้างส่ิงวิเศษให้แก่มนุษย์
หลายประการ ประการหนึ่งคอื สร้างให้มนุษย์คิดโดยไม่มเี สียง คิดอะไรในใจ จนกว่าเจ้าของความคิด
จะได้เปิดเผยออกมา ความพิเศษน้ีจะช่วยให้มนุษย์ได้ใช้สติและปัญญาไตร่ตรองพิจารณารอบคอบ
ทั้งเหตุผล และข้อเท็จจริงก่อนท่ีจะได้แสดงออกมาท้ังการพูดการเขียนและการกระทา ความยิ่งใหญ่
ของมนุษย์ประการสาคัญน่าจะอยู่ท่ีความคิดเพราะความคิดเป็นอิสระ ไม่มีใครบังคับให้ใครคิดตามท่ี
ตนคิดทุกประการ เพราะมนุษย์มีความแตกต่าง และสามารถซ่อนความคิดของตนไว้ในใจ ด้วยเหตุนี้
มนษุ ยจ์ ึงมีการกระทาท่ีแตกตา่ งกนั
ลมปัต ตัญตรัยรัตม์ (๒๕๔๕, หน้า ๗๔) กล่าวว่า การสอนทักษะการคิดน่าจะเป็น
กระบวนการสอนท่ีหล่อหลอมกลมกลืนกับการสอนภาษาไทยได้เป็นอย่างดี คือ เม่ือนักเรียนมีโอกาส
ไดร้ ับสารและตรวจสอบความรู้ (รบั สาร) แล้ว เราจะใช้สารท่ีนักเรียนรับรู้แล้วไปใช้เปน็ ตวั จดุ ประกาย
ความคิด ทั้งยังฝึกให้คิดได้หลากหลายรูปแบบ เช่น คิดให้คลอ่ ง คิดให้แปลกใหม่ คิดกว้าง คิดไกล คิด
อย่างมีหตุผล คิดอย่างประณีตละเอียดลออ คิดหาข้อสรุปหรือข้อยุติ ฯลฯ สามารถทาได้ไม่มีที่สิ้นสุด
เมอ่ื นกั เรยี นคดิ แล้วก็นาผลการคดิ มาพูดคยุ กัน อภิปราย แลกเปลย่ี นความคดิ เห็นกนั และกัน นอกจาก
จะเป็นการพัฒนาทักษะการคิดแล้ว ยังเป็นการพัฒนาทักษะทางภาษาท้ังการรับสาร และการส่งสาร
อกี ดว้ ย
สุวิทย์ มูลคา (๒๕๔๗, หน้า ๙) ความคิดสร้างสรรค์ ถือวา่ เปน็ กระบวนการทางความคิด
ที่มีความสาคัญต่อเด็ก ทาให้เด็กสามารถสร้างความคิด สร้างจินตนาการ หรือสภาพแวดล้อม
ที่กาหนดไว้ ความคิดสร้างสรรค์ คือ พลังทางความคิดท่ีทุกคนมีมาแต่กาเนิด หากได้รับการกระตุ้น
การพัฒนาพลังแห่งการสร้างสรรค์ จะทาให้เป็นคนมีอิสระทางความคิด มีความคิดที่ฉีกกรอบ และ
สามารถหาหนทางในการที่จะสร้างสรรค์ส่ิงใหม่ ๆ ได้เสมอ จากการศึกษาความสาคัญของความคิด
สร้างสรรค์สรุปได้ว่า ความคิดสร้างสรรค์ ความสาคัญต่อการพัฒนาทักษะของผู้เรียนทุก ๆ ด้าน
ก่อให้เกิดการเรียนรู้ไม่มีที่สิ้นสุดจุดประกายความฝันอันนามาซึ่งสิ่งแปลกใหม่ท่ีเป็นประโยชน์ต่อ
ตนเอง และส่วนรวม
๖
ความคิดสร้างสรรค์ (Creative Thinking) เป็นความสามารถรวบรวมความรู้ ความคิด
เดิมแล้วสร้างเปน็ ความรู้ความคดิ ของตนอง สามารถคิดนอกกรอบได้ มีผลงานการคิด งานสร้างสรรค์
มีลักษณะท่ีคิดในแง่บวก คิดในทางที่ดี (Positive Thinking) คิดที่เป็นประโยชน์ ไม่ทาลายล้าง
(Constructive Thinking) คิดสร้างสรรค์สิ่งใหม่ ๆ (Creative Thinking) ผลงานการคิดสร้างสรรค์
จงึ ต้องเปน็ สิง่ ใหม่ ๆ เป็นต้นแบบ แหวกวงลอ้ มเดิม ๆ ไมเ่ หมือนใคร ใช้การได้ สามารถใช้แก้ปัญหาได้
มใิ ช่จนิ ตนาการเพอ้ ฝัน มีความเหมาะสม ตอ้ งมีเหตุผลเปน็ ทีย่ อมรบั ได้ คุม้ คา่
สรุปความคิดสร้างสรรค์ หมายถึง ความสามารถในการจินตนาการและรวบรวมความรู้
ความคิดเดิมอย่างหลากหลาย และรวดเร็ว แล้วสร้างเป็นความรู้ ความคิดใหม่ของตนเอง สามารถ
คิดนอกกรอบได้ มีผลงานการคิด สามารถริเริ่มและสร้างสรรค์ผลงาน หรือสิ่งใหม่ ๆ ได้ เช่น งาน
เขยี น งานศิลปะ งานสร้างสรรค์ ผลงานอน่ื ๆ
องคป์ ระกอบของการคิดสร้างสรรค์
ลักษณะของความคิดสร้างสรรค์มีหลายระดับ อาจไม่ได้หมายถึง การสร้างผลงานขั้น
สุดยอด คือ การค้นคว้าส่ิงประดิษฐ์ใหม่ ๆ เท่าน้ัน แต่ผลงานการคิดอาจเป็นเพียงความกล้าแสดงออก
อย่างอิสระในการริเริ่มโดยไม่ได้คานึงถึงคณุ ภาพของผลงานสามารถคิดส่ิงใหม่ ด้วยตนเองได้ แม้ว่าจะ
มผี อู้ ่ืนเคยคดิ ไว้แล้วกต็ าม รวมทั้งการต่อเติมเสริมแต่งงานเก่า ๆ ใหด้ ขี ึ้นเป็นงานใหม่ ผลงานท่ีเกิดจาก
ความคิดสร้างสรรค์จึงเป็นความสามารถท่ีเกิดจากความรู้สึกว่า ได้ทาสิ่งใหม่ ๆ นั้นขึ้นมาด้วยตัวของ
ตวั เอง เปน็ ผลงานของตนเอง และไม่ซา้ แบบใคร ลักษณะของความคดิ สร้างสรรค์ ประกอบด้วย
๑. คิดจินตนาการ เป็นความคิดในสิ่งที่อาจจะยังไม่ได้เกิดข้ึน และอาจเป็นไปได้ยาก
หรอื เป็นไปไม่ได้เลย แต่อาจเกิดเป็นจริงขึ้นมาได้ หรืออยา่ งน้อยก็จะเป็นพ้ืนฐานของการคิดเริ่มต้นใน
ความคิดเพื่อสร้างผลงานต่าง ๆ ข้ึนมา ซึ่งจาเป็นต้องมีความคิดแบบอ่ืน ๆ มาสานต่อความคิด
จนิ ตนาการ จึงจะนาไปสู่การค้นพบหรือสร้างสรรคผ์ ลงานใหมไ่ ด้
ความนึกฝัน และจินตนาการมีความสาคัญมากกว่าข้อมูลความรู้ เป็นคากล่าว
ของอัลเบิร์ต ไอสไตน์ นักวิทยาศาสตร์เอกของโลก ซึ่งสอดคล้องกับคากล่าวของ เอลบอร์ รูลเวลท์
อดตี ประธานาธิบดีของประเทศสหรัฐอเมริกา ทีเ่ คยกล่าวไว้ว่า อนาคตเปน็ ของผู้ท่ีเช่ือวา่ ความฝันของ
ตนสวยงาม และคากล่าวที่ว่า "คนที่ไม่มีความฝันอันยิ่งใหญ่ คือคนที่ได้ตายไปแล้ว" ของ จักรพรรดิ
นโปเลียน บุคคลสาคัญหลายคนประสบความสาเร็จจากการคิดจินตนาการหรือเป็นนักฝันมาแล้ว
อาทิ เอดิสัน ผู้ค้นพบหลอดไฟฟ้า ๒ พ่ีน้องตระกูลไรท์ ผคู้ ้นพบการสร้างเครอื่ งบนิ เป็นต้น เราจงึ ต้อง
ฝึกมีการสร้างความฝันหรือจินตนาการให้กับเด็กต้ังแต่ตอนน้ี โดยปลูกฝังให้เด็กมีทัศนคติและ
พฤติกรรมต่าง ๆ ไดแ้ ก่
๗
(๑) เลกิ คิดว่าการจนิ ตนการเปน็ เรอ่ื งเล่น ๆ ไรส้ าระ หรอื เป็นเร่ืองของเดก็ ๆ
(๒) ฝึกคิดจินตนาการ นึกฝันในเรื่องต่าง ๆ ด้วยตนแอง อย่างสม่าเสมอเป็น
ประจา ทาบ่อย ๆ อย่าเลียนแบบความคิดคนอ่ืน ผลสาเร็จของการคิดจินตนาการ อาจต้องใช้เวลา
ยาวนาน
(๓) คบหาสมาคมกับคนอื่นให้มาก ๆ โดยการฟัง พูด อ่าน เขียน รวบรวม และ
แลกเปล่ียนประสบการณ์ต่าง ๆ กับคนอื่นให้มาก โดยเฉพาะการเรียนรู้สิ่งแปลก ๆ ใหม่ ๆ เพื่อ
เพิม่ พนู และขยายโลกทศั น์ให้มากขนึ้
(๔) ฝึกทักษะการคิดจินตนาการ แก้ไขปัญหาจากสิ่งที่เกิดขึ้นประจาวันอย่าง
สม่าเสมอ ไม่ว่าจะเป็นการสร้างสรรค์ หรือดาเนินงานใหม่ ๆ หรือการแก้ปัญหาที่เกิดขึ้น โดยการ
บนั ทึกความคิดดี ๆ ท่ผี ดุ ขึ้นมาไวเ้ สมอ
(๕) พยายามสร้างฝันของตนองให้เป็นความจริงให้ได้ เร่ิมต้นต้ังแต่เร่ืองเล็ก ๆ ไป
จนถึงเรื่องใหญ่ ๆ
๒. คิดคล่องแคล่วหรือการคิดเร็ว เป็นการคิดที่มีปฏิกิริยาตอบสนองต่อส่ิงเร้า
สามารถสังเกตเห็น รับรู้ และเข้าใจในสิ่งต่าง ๆ ได้เร็วท่ีสุด เป็นการหาคาตอบได้มาก ๆ ได้จานวน
ความคิดเยอะ ๆ โดยใชเ้ วลานอ้ ย ๆ
การฝึกความคิดคล่องแคล่ว ควรให้นักเรียนพร่ังพรูความคิดของตนเองออกมา
ให้เร็วให้มากที่สุดอย่างอิสระเสรี ครูอาจให้พูด ให้เขียน โดยกาหนดเวลา หรือให้มีการแข่งขัน เพ่ือ
ให้นักเรียนคิดให้ได้อย่างรวดเร็ว การคิดได้เร็วกว่า มากกว่า จะส่งผลให้เด็กมีปฏิภาณ เชาว์ไว
ไหวพริบในสถานการณค์ ับขันได้ดี รวมท้ังการที่ไดพ้ รั่งพรูผลงานความคดิ มาก ๆ อาจทาให้ผุดความคิด
ทด่ี ี ๆ ออกมา จะทาให้มีทางเลอื กดี ๆ ในการนาความคดิ ที่ดไี ปใช้ในการแกป้ ัญหาได้
ตัวอย่างเชน่ ให้นกั เรยี นบอกช่ือ ของขนมไทยมาใหไ้ ด้มากทสี่ ุด ภายใน ๑ นาที
ให้นกั เรียนบอกว่า ประโยชน์ของใบตองใชท้ าอะไรไดบ้ ้าง ในเวลา ๑ นาที
๓. คิดกว้าง หรือ ความคิดหลากหลาย บางทีเรียกความคิดยืดหยุ่น เป็นการคิดได้
ไกล คิดได้หลายทิศทาง หลายแง่มุม หลายรูปแบบ ในคาถามเดียวสามารถมีคาตอบหลายอย่าง ซ่ึง
ควรเน้นท้ังทางด้านปริมาณ และคุณภาพของความคิดจึงจะเป็นพ้ืนฐานในการได้ความคิดดี ๆ มี
คณุ ภาพออกมา
การจัดการเรียนการสอนเพ่ือส่งเสริมการคิดกว้าง คาตอบจะต้องมีมากกว่า หนึ่ง
คาตอบ ในชีวิตจริงคาตอบที่ถูกต้องอาจมีเพียงคาตอบเดียว การสอนคิดให้กว้างหลากหลายคาตอบ
จะทาให้สามารถค้นพบคาตอบที่ดีท่ีสุดจากคาถามที่หลากหลายเหล่าน้ัน การฝึกฝนให้เด็กกล้าคิดค้น
หาคาตอบหลาย ๆ แนวทาง หลาย ๆ คาตอบ หลาย ๆ มุมมอง คิดให้รอบด้าน จะทาให้เด็กเกิด
๘
ความคุ้นเคย มีทักษะในการหาทางเลือกท่ีเป็นไปได้จริงหลายแนวทาง จึงจะสามารถเลือกใช้ให้
เหมาะสมกับปัญหาทีแ่ ทจ้ ริงได้
คาถามเดมิ ของครู ๕ + ๕ เทา่ กบั เทา่ ไหร่ คาตอบคือ ๑๐
คาถามใหค้ ดิ กว้าง ๑. มีเลขอะไรบวกกนั แลว้ ได้ ๑๐ บา้ ง คาตอบคือ ฯลฯ
๒. ถา้ คาตอบ คือ ป่าไม้ คาถามคืออะไรบ้างบอกมา ๑๐ ข้อ
๓. จงบอกข้อดีและข้อเสยี ของระบบเศรษฐกจิ แบบทุนนิยม
๔. คิดริเร่ิม เป็นความสามารถในการค้นพบส่ิงแปลก ๆ ใหม่ ๆ เป็นความสามารถใน
การคิดที่ต่างจากคนอ่ืน ต่างจากธรรมดา ต่างจากท่ีเคยเป็น เป็นความคิดที่ไม่เคยมีใครคิดมาก่อน
คนอ่ืนคิดไม่ถึง หรืออาจปรับปรุงเปลี่ยนแปลงให้แตกต่างไปจากของเดิม บางทีการคิดง่าย ๆ พ้ืน ๆ
ทแ่ี ปลกใหม่ ก็อาจเปน็ ความคดิ สร้างสรรค์ท่มี คี ณุ คา่ สาระสาคญั ของความคิดริเร่ิมมดี งั น้ี
(๑) ควมคิดริเรม่ิ ป็นความคิดแปลก ๆ ใหม่ ๆ ที่มาเติมเตม็ ซ่ึงแตกต่างออกไปจาก
ความคิดเดิม ๆ อันจะนาไปสู่ความคิดใหม่ ๆ สามารถขยายความคิดเดิม ๆ ได้มากข้ึน จึงควรฝึกฝนให้
คดิ แปลกใหมแ่ ตกตา่ งไปจากเดมิ
(๒) ลักษณะของคนคิดริเริ่ม ต้องเป็นคนท่ีเช่ือมั่นในตนเอง กล้าคิดกล้าลอง
กล้าเส่ียง กล้าแสดงออก ไม่หวาดกลัวต่อความล้มเหลว ไม่แน่นอน เต็มใจที่จะเผชิญกับความ
คลุมเครอื และไมช่ ดั เจน ซง่ึ เป็นบคุ ลกิ ภาพท่ีครูตอ้ งปลกู ฝงั ใหก้ บั เดก็
(๓) ความคิดริเร่ิมต้องการลงมือปฏิบัติงาน เพ่ือสร้างผลงานออกมา โดยไม่สนใจ
ว่างานนั้นจะดีหรือไม่ดี คาตอบนั้นจะถูกต้องหรือไม่ แต่สนใจท่ีจะสร้างผลงานออกมาตามความคิด
จนิ ตนาการ ความพึงพอใจ ความตอ้ งการของตนเอง เป็นความคิดทม่ี อี สิ ระปราศจากสิ่งบังคับ
ตัวอยา่ งการคดิ ริเรมิ่ เช่น
๑. ให้นักเรียนตั้งชื่อกลุ่มและอธิบายความหมายของชื่อกลุ่ม โดยมีข้อแม้ว่าต้อง
เปน็ คาทไ่ี มม่ ใี นโลกนี้มากอ่ น"
๒. ใหน้ ักเรียนเขียนประโยคจากสิง่ ตอ่ ไปนม้ี า ๕ ประโยค
๒.๑ หูซ้ายพูดอะไรกับหูขวา
๒.๒ ภูเขาพูดอะไรกบั ทะเล
๓. ให้นักเรยี นเขยี นเรื่องจากภาพที่เห็น
นอกจากน้ีแล้วในการฝึกฝนให้เด็กมีความคิดสร้างสรรค์ตามลักษณะข้างต้นได้
จาเปน็ จะต้องมีการฝึกฝนทกั ษะอน่ื ๆ ไปดว้ ย ซึ่งเป็นพืน้ ฐานของการคดิ สร้างสรรค์
๕. คิดละเอียดลออ หมายถึง การฝึกมองเห็นรายละเอียดของส่ิงต่าง ๆ เป็นความคิด
ในรายละเอียดที่นามาเพ่ิมเตมิ เสริมแต่งความคิดครั้งแรกให้ได้ความหมายสมบูรณ์ยิ่งขึ้นทั้งการต่อเติม
เสริมแต่ง และตัดส่ิงท่ีไม่เหมาะสมไม่ถูกต้องออกไป เช่น ต่อเติมเส้นให้เป็นภาพบรรยายภาพ ต่อเติม
๙
วงกลมเป็นภาพ ต่อเติมเร่ืองราว ต่อเติมประโยค ต่อเติมคากลอน มีส่ิงใดไม่เหมาะสม มีส่ิงใดควรตัด
ออกไป เป็นต้น
๖. การสังเคราะห์ หมายถึง การรวม การผสมผสาน การนาเอาสง่ิ เดิม ๆ มาประยุกต์
และมาผสมผสานให้เกดิ เปน็ สิง่ ใหมขึน้ เชน่
- ใหร้ ปู ทรง ๔ รปู แล้วนารปู ทรงมาตอ่ กนั เปน็ ภาพใหม่
- ให้คามา ๕ คา ให้เขียนเรอื่ ง
- ใหอ้ ุปกรณ์มา ๓ อย่าง แลว้ ให้แตง่ และเลน่ บทละครตามทีก่ าหนด เป็นต้น
ดังน้ันการส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์แก่เด็ก ครูไม่ควรทาลาย หรือเป็นอุปสรรค
ความคดิ สร้างสรรคด์ ว้ ยวธิ ีการตา่ ง ๆ ทัง้ ทต่ี งั้ ใจ และอาจไมต่ ้งั ใจ
๗. การคิดในทางสร้างสรรค์ หมายถงึ การคิดในทางที่ดี ในทางท่ีเป็นไปได้คิดในทางท่ี
เปน็ ประโยชน์ ไมท่ าลายลา้ ง ผลของการคิดสรา้ งสรรค์ไม่เพียงต้องเป็นส่ิงแปลกใหม่เท่านั้น แต่จะเป็น
ความค้มุ ค่า เป็นประโยชนแ์ ละใช้การได้
การคิดสร้างสรรค์มีลักษณะแตกต่างจากการคิดวิจารณญาณหลายประการท่ีสาคัญ
ไดแ้ ก่
๑. การคิดสร้างสรรค์มุ่งสนใจว่า "มีอะไรที่จะเป็นไปได้" มากกว่าคาถามว่า "สิ่งนั้นคือ
อะไร"
๒. การคิดสร้างสรรค์สนใจการสร้าง ประดิษฐ์ และออกแบบส่ิงใหม่ ๆ ออกมา
มากกวา่ อยากร้วู ่าหน้าที่หรือการทางานของเราเป็นอยา่ งไร
๓. การคิดสร้างสรรค์เน้นการสร้างสรรค์ส่ิงใหม่ ๆ แตกต่างไปจากท่ีเคยมีมากกว่าการ
ทาซา้ สง่ิ เกา่
๔. การคิดสรา้ งสรรค์จะหาทางออก และแก้ไขในเชิงสร้างสรรคใ์ หก้ าลงั ใจมากกว่าการ
คดิ หาถอ้ ยคาตาหนติ ิเตยี น และการท่ีจะหกั ลา้ งทาลาย
๕. การคิดสร้างสรรค์สนใจการลงมือทา มากกว่าการอธิบาย วิพากษ์วิจารณ์
ปรากฏการณ์ สถานการณ์ และกิจกรรมตา่ ง ๆ ที่ทามาในอดีต หรือทีก่ าลงั ทาอยูใ่ นปัจจุบัน
๖. การคิดสร้างสรรค์จะมองหาทางเลือกอ่ืน ๆ ที่อาจเป็นไปได้มากกวา่ ทางเลือกเดียว
ที่มีอยู่ หรอื ทางเลอื กที่ถูกกาหนดมาให้เลอื ก
๗. การคิดสร้างสรรค์สนใจมองหาประเด็นท่ีเราสามารถยอมรับได้มากกว่าประเด็นท่ี
เราต้องปฏเิ สธ
๘. การคิดสร้างสรรค์สนใจมองหาคุณค่าข้อดีของสิ่งต่าง ๆ มากกว่าการตัดสิน
ความถูกต้องของสง่ิ ต่าง ๆ หรือตัดสินใจวา่ ส่ิงใดถูกสงิ่ ใดผดิ
๑๐
๙. การคิดสร้างสรรค์มองหาประเด็นที่จะปรองดองประนีประนอมมากกว่าประเด็นที่
จะตอ้ งปฏิเสธหรอื ตอบโต้
๑๐. การคิดเชิงสร้างสรรค์สนใจประเด็นท่ีอาจเปลี่ยนแปลงได้มากกว่าประเด็นท่ีต้อง
สงวนรักษาหรอื ดารงไว้
๑๑. การคิดสร้างสรรค์มองภาพรวมองค์ประกอบรวมของทั้งระบบมากกว่า
ส่วนประกอบปลีกยอ่ ยแตล่ ะอย่างของระบบ
ด้วยเหตุดังกล่าว จึงต้องเริ่มต้นฝึกฝนตนเองให้คิดในเร่ืองต่าง ๆ ในทางท่ีดีโดยการ
เลิกพดู เลิกคิด เปลย่ี นแปลงทัศนคตกิ ารคิด การพูดในทางท่ดี ีและเป็นประโยชน์
จะเห็นได้ว่า แนวคิดและวิธีการฝึกการคิดแบบวิจารณญาณและการคิดแบบสร้างสรรค์
จะแตกต่างกัน แต่การคิดท้ังสองประเภทนี้ ส่งเสริมซ่ึงกันและกัน กล่าวคือ ก่อนที่จะมองเห็นคุณค่า
ของส่ิงต่าง ๆ ได้ นักเรียนจะต้องสามารถแยกแยะได้ว่าสิ่งใดหรือกิจกรรมใดถูกหรือผิด เหมาะสม
หรือไม่อย่างไรก่อน ในทานองเดียวกันก่อนท่ีจะลงมือกระทากิจกรรมใดกิจกรรมหนึ่งได้ นักเรียน
จะตอ้ งสามารถอธิบายได้ก่อนว่ากิจกรรมนัน้ ๆ คืออะไร และมีองค์ประกอบย่อยของกิจกรรมอย่างไร
๑๑
๑.๓ การพฒั นาการคิดสร้างสรรค์
การเสรมิ สรา้ งความคิดสรา้ งสรรค์
เด็กท่ีประสบความสาเร็จในการคิดสร้างสรรค์ เกิดจากการเตรียมพร้อมของผู้ปกครอง
และการสง่ เสรมิ ของครู ทั้งการทาตนเป็นแบบอย่าง และการสร้างบรรยากาศโดยการ
๑. เปิดโอกาสใหเ้ ด็กได้เลือก และตดั สนิ ใจในส่ิงตา่ ง ๆ ด้วยตนเอง
๒. ผูใ้ หญ่ตอ้ งไว้วางใจและยอมรับการตดั สินใจของเดก็ ให้เด็กดูแลรบั ผดิ ชอบสิง่ ตา่ ง ๆ
ดว้ ยตนเอง
๓. สนับสนุนให้กาลังใจเด็กทาส่ิงต่าง ๆ ด้วยตนอง ไม่ควรเข้าไปทาให้หรือช่วยเหลือ
ทุกอย่าง ควรเสนอแนะและให้กาลังใจเมอ่ื เด็กทาผดิ พลาดหรือไมป่ ระสบความสาเร็จ
๔. ยกย่อง ชมเชยเด็กเสมอ ทั้งต่อหน้า และลับหลัง เม่ือเด็กพบความสาเร็จพยายาม
จัดกจิ กรรมทง่ี า่ ยขน้ึ เพอื่ ใหเ้ ดก็ ประสบความสาเร็จ
๕. เมื่อเด็กเกิดคาถาม หรือพบข้อสงสัย จะส่งเสริมให้เด็กค้นพบแสวงหาคาตอบด้วย
ตนเองและแก้ปัญหาตา่ ง ๆ ไดด้ ้วยตนอง พ่อแมค่ อยให้กาลงั ใจ และสนับสนนุ
๖. สนับสนุนให้เด็กค้นพบ และแสวหาคาตอบในส่ิงที่ตนเองต้องการและสนใจเพื่อ
หาทางเลือกใหม่ ๆ ผู้ใหญ่ควรจัดประสบการณใ์ หเ้ ดก็ อย่างหลากหลาย เพื่อค้นหาความสามารถพิเศษ
ทซ่ี ่อนอย่ใู นตัวของเดก็ อันจะพฒั นาใหเ้ ขาไปสศู่ กั ยภาพสงู สดุ ตามความตอ้ งการ และความสนใจ
๗. ฝึกฝนให้เด็กทางาน สร้างผลงาน หาประสบการณ์จากการทางาน เพ่ือช่วยสร้าง
ทัศนคตทิ ด่ี ตี ่อการทางน และสรา้ งผลงาน
๘. กระตุ้นให้เด็กกระตือรือร้น กระฉับกระเฉง ด้วยวิธีการอย่างหลากหลายและขจัด
ความเฉ่อื ยชา เกยี จครา้ นของเดก็
ศนู ย์อินโนเทด (Innotech) ได้เสนอแนะกจิ กรรมที่สามารถนามาใช้ในการฝึกทักษะการ
คดิ สรา้ งสรรค์ ดงั น้ี
๑. ฝกึ เสนอแนะความคดิ เหน็ เกยี่ วกับสาเหตุ และแนวทางแกป้ ัญหาหลาย ๆ แนวทาง
๒. ฝกึ มองข้อเสนอของบุคคลหรือกลุ่มบคุ คลจากหลาย ๆ มมุ มอง
๓. ฝกึ เสนอความคดิ เหน็ เพม่ิ เตมิ จากความคดิ เหน็ ของคนอ่ืน
๔. ฝึกเสนอความคดิ เหน็ ให้แตกตา่ งจากความคดิ เห็นของคนอ่ืน
๕. หาโอกาสเข้ารว่ มกิจกรรมระดมสมอง
๖. ฝึกมองหาและตรวจสอบอิทธิพลขององค์ประกอบกิจกรรมย่อย ที มีผลต่อ
องคป์ ระกอบใหญ่ หรอื กิจกรรมหลกั
๗. ฝกึ ตดิ ตาม และหาข้อมลู ทีม่ าจากการตัดสนิ ใจในเร่อื งสาคญั ของบุคคลสาคญั
๘. ฝึกมองหาความสมั พนั ธ์ของวตั ถุ สงิ่ ของ หรือเหตุการณ์หลาย ๆ เหตกุ ารณ์
๑๒
๙. ฝึกเสย่ี งเสนอความคดิ เหน็ กลา้ คิดกลา้ แสดงความคิด
๑๐. ฝึกสร้างจินตนาการเก่ียวกับเร่อื งตา่ ง ๆ
๑๑. ฝึกเปรียบเทยี บสิง่ ของ เหตกุ ารณ์ และกจิ กรรม
๑๒. ฝกึ สร้างภาพ สร้างฝนั และสรา้ งความสาเร็จ
๑๓. ฝึกสบื คน้ หาราก ความเป็นมา และความเก่ยี วขอ้ งสมั พนั ธข์ องเหตุการณ์
๑๔. ฝกึ ถามคาถามหลาย ๆ คาถาม โดยเฉพาะคาถามปลายเปดิ
๑๕. ฝกึ แสดงออกซึ่งความคิด พูด และเขยี นเรือ่ งราว เขยี นนวนยิ าย
๑๖. ฝึกคิดหาทางเลือก แนวท่ีจะเป็นไปได้ และตัวเลือกเพื่อแก้ปัญหาเหตุการณ์และ
สถานการณต์ า่ ง ๆ
วลิ เลย่ี ม (Wiliam) ไดส้ ังเคราะหง์ านวิจยั เกี่ยวกับความคดิ สรา้ งสรรค์แล้ว
สรุปเป็นกลวิธีการสอนไว้ ๑ วิธี ดังนี้ (สานักงานคณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติ :
๒๕๔๐)
๑. คิดเหลือเชื่อ (Paradoxes) หมายถึง การสอนให้พิจารณาข้อมูลในอีกมุมหน่ึงที่
ผดิ ปกตไิ ปจากธรรมดา ค้านกบั สามญั สานึกของคน หรือค้านกับความเชือ่ เดมิ ยากท่จี ะเช่ือ
๒. คิดแตกต่าง (Atributes) หมายถึง การสอนให้คิดพิจารณาในมุมมองที่แปลก
แตกต่างไปจากเดมิ เปน็ สิ่งท่ีเกดิ ขึน้ ได้แตค่ ดิ ไมถ่ ึง
๓. คิดอุปมาอุปไมย (Analogies) หมายถึง การอุปมาอุปไมย เปรียบเทียบเทียบเคียง
สิ่งต่าง ๆ ทม่ี คี วามสัมพนั ธ์กนั
๔. พิจารณาสิ่งผิดปกติ (Discrepancies) หมายถึง การพิจารณาความคลาดเคล่ือน
หรอื ส่ิงของทหี่ ายไปจากความจรงิ ความผดิ ปกติ ความไมส่ มบูรณข์ องสิ่งตา่ ง ๆ
๕. ปรศิ นาอะไรเอ่ย (Provocation Questions) หมายถึง การใช้คาถาม ยวั่ ยุ กระตุ้น
ใหพ้ ยายามแสวงหาคาตอบหรอื แนวคดิ ใหม่ ๆ
๖. หาวิธีการใหม่ (Example of Change) หมายถึง การคิดวธิ ีการหรือ โอกาสที่จะทา
ใหเ้ กิดการเปล่ียนแปลง หรือหาแนวทางใหม่ ๆ ท่แี ปลกไปจากเดิม
๗. หัดลองทาสิ่งใหม่ ๆ ท่ีไม่เคยซิน (Example of Habit) หมายถึง การฝึก ทาส่ิง
ใหม่ ๆ ไมท่ าแบบเดิม ๆ ใหค้ ลายความยดึ ม่นั จากนสิ ัยท่ีเคยชนิ
๘. ให้คิดค้นส่ิงใหม่ ๆ ทาสิ่งใหม่ ๆ ท่ีแตกต่างไปจากท่ีเคยทาเป็นประจา (Organize
Random Search) หมายถึง การคิดส่ิงใหม่ท่ีมีประโยชน์ มีคุณค่ากว่าสิ่งเดิม เช่น คิดเขียนคาขวัญใน
วันต่าง ๆ ใหม้ ีความหมายมากกว่าเดมิ
๑๓
๙. ฝึกคิดจากสิ่งท่ีคลุมเครือ (Tolerance for Ambiguity) หมายถึง การคันหาข้อมูล
หรอื คดิ เพ่ิมติมจากสิ่งต่าง ๆ ท่ไี มช่ ัดเจน คลุมเครอื หรือยังไม่สมบรู ณ์ใหค้ รบถ้วนสมบรู ณ์
๑๐. ฝึกจินตนาการ การหยั่งรู้หยั่งคิด (Intuitive Expression) หมายถึง การฝึกฝน
การแสดงออกซึ่งการหยัง่ รู้ การรสู้ ึกนกึ คิดจากการจินตนาการใตส้ มอง
๑๑. ฝึกปรับปรุงตนเอง (Adjustment to Development) หมายถึง ฝึกปรับเปล่ียน
ตนเองให้เหมาะสมกับการพัฒนา ฝึกคิด พิจารณาข้อมูลต่าง ๆ เพ่ือนามาเป็นแนวคิดพัฒนาตนเอง
ใหม้ แี นวคิดหลากหลายยงิ่ ขึน้ ฝึกปรบั ปรงุ ตนเองใหด้ ขี ึน้
๑๒. ศึกษาบุคคลที่มีความคิดสร้างสรค์ (Study Creative People and Process)
หมายถึง ศึกษาบุคคลต่าง ๆ ท่ีมีความคิดสร้างสรรค์ โดยพิจารณาถึง กระบวนการคิด บุคลิกลักษณะ
ของบคุ คลเหล่านน้ั ทีท่ าให้เขาสามารถสร้างสรรค์ผลงานดเี ด่น
๑๓. ฝึกประเมินสถานการณ์ (Evaluate Situation) หมายถึง การฝึกคิดเพื่อประเมิน
สถานการณต์ า่ ง ๆ ทเ่ี กิดข้นึ และแนวโน้มของสิ่งท่จี ะเกดิ ตามมา
๑๔. ฝึกทักษะการอ่านสร้างสรรค์ (Creative Reading Skills) หมายถึง การพัฒนา
ทักษะการอา่ นอยา่ งสร้างสรรคเ์ พ่อื อ่านจบั ใจความ และขยายความคิดสรา้ งสรรค์ให้กวา้ งขวาง
๑๕. ฝึกการฟังสร้างสรรค์ (Creative Listening Skills) หมายถึง การพัฒนาทักษะการ
ฟงั อยา่ งสร้งสรรค์เพอื่ ให้คิด ตดิ ตาม และจัดระบบขอ้ มูลไดใ้ นแนวทางกว้างขวาง และลึกซึง้ กว่าเดมิ
๑๖. ฝึกการเขียนสร้างสรรค์ (Creative Writing Skills) หมายถึง การคิดริเร่ิมในการ
เขียน โดยใช้จิตนาการและประสบการณ์มาเช่ือมโยงให้เกิดการพัฒนาการเขียนอย่างสร้างสรรค์ เกิด
ความรู้สึกนกึ คดิ และจนิ ตนาการในการเขียน
๑๗. ฝึกการมองสร้างสรรค์ (Visualization Skills) หมายถึง การพัฒนาทักษะทาง
จติ นาการมองเหน็ ภาพในมิติต่าง ๆ ทีแ่ ปลกไปกวา่ เดิม ใหแ้ สดงความคดิ จากมุมมองทแี่ ปลกใหม่
๑.๔ กระบวนการคดิ สรา้ งสรรค์
หมายถึง กระบวนการทางานของสมองท่ีคิดแก้ปัญหาได้สาเร็จ กระบวนการของ
ความรู้สึกไวต่อปัญหา หรือส่ิงท่ีบกพร่องขาดหายไป แล้วรวบรวมความคิดต้ังเป็นสมมติฐานและ
รวบรวมข้อมูลต่าง ๆ เพอื่ ทดสอบสมมติฐาน แลว้ คน้ พบแนวทางใหม่ ไดผ้ ลลพั ธ์เปน็ แนวทางใหม่
ความคิดสร้างสรรค์ จึงเป็นกระบวนการแก้ปัญหาทางวิทยาศาสตร์ ทอแรนซ์ เรียก
กระบวนการน้ีว่า กระบวนการแก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์ หรือ "The Creative Problem Solving
Process"
๑๔
The Creative Problem Solving Process
ACCEPTANCE-FINDING NEWCHALLENGES
SOLUTION-FINDING
FACT-FINDING
IDEA-FINDING MESS
PROBLEM-FINDING
ภาพประกอบ ๑ แสดงกระบวนการแก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์จาก Creative Learning
and Teaching by Torrance and Myers. ๑๙๗๒.
จากแผนภูมิกระบวนการแก้ปญั หาอย่างสรา้ งสรรค์
ขัน้ ท่ี ๑ การพบความจรงิ (Fact-Finding)
ในขั้นน้ีเรม่ิ ตั้งแต่เกิดความรู้สกึ กังวลใจ มีความสับสน วุ่นวาย (Mess) เกิดข้ึน
ในจิตใจแต่ไม่สามารถบอกได้ว่าเป็นอะไร จากจุดนี้ก็พยายามต้ังสติ และพิจารณาดูว่าความยุ่งยาก
วนุ่ วาย สับสน หรือสิง่ ทที่ าใหก้ งั วลใจน้นั คอื อะไร
ขนั้ ท่ี ๒ การคน้ พบปัญหา (Problem-Finding)
ขั้นนี้เกิดต่อจากข้ันที่ ๑ เมื่อได้พิจารณาโดยรอบคอบแล้ว จึงสรุปว่าความ
กงั วลใจความสับสนวุ่นวายในใจนั้นกค็ อื การมปี ญั หาเกดิ ขนึ้ นน่ั เอง
ขัน้ ท่ี ๓ การตง้ั สมมุติฐาน (Idea-Finding)
ขั้นน้ีก็ต่อจากขึ้นท่ี ๒ เม่ือรู้ว่ามีปัญหาเกิดขึ้นก็จะพยายามคิดหาคาตอบหรือ
ต้ังสมมตุ ฐิ านข้นึ และรวบรวมขอ้ มลู ต่าง ๆ เพื่อนาไปใชใ้ นการทดสอบสมมติฐานในขัน้ ตอ่ ไป
ข้นั ที่ ๔ การค้นพบคาตอบ (Solution-Finding)
ในขน้ั นก้ี จ็ ะพบคาตอบจากการทดสอบสมมตุ ฐิ านในขัน้ ที่ ๓
ข้ันที่ ๕ การยอมรับผลจากการคน้ พบ (Acceptance-Finding)
ขั้นนี้จะเป็นการยอมรับคาตอบที่ได้จากการพิสูจน์แล้วว่าจะแก้ปัญหาให้
สาเรจ็ ไดอ้ ย่างไร สิ่งทีไ่ ดจ้ ากการค้นพบจะนาไปสแู่ นวทางหรือแนวคิดใหมเ่ รยี กว่า New Challenges
๑๕
วอลลาช (Wallach. ๑๙๖๒) ได้กล่าววา่ กระบวนการของความคิดสรา้ งสรรคเ์ กิดจาก
ความคดิ สง่ิ ใหม่ ๆ มี ๔ ขน้ั
ขั้นท่ี ๑ ข้ันเตรียม (Preparation)
เป็นขั้นเตรียมข้อมูลต่าง ๆ เช่น ข้อมูลเก่ียวกับการกระทาหรือแนวทางที่
ถูกตอ้ ง หรอื ขอ้ มลู ระบปุ ญั หาหรอื ขอ้ มลู ท่ีเปน็ ขอ้ เท็จจริง ฯลฯ
ขั้นที่ ๒ ขน้ั ความคดิ คกุ รุน่ หรอื ระยะฟักตัว (Incubation)
เป็นขั้นท่ีอยู่ในความวุ่นวายของข้อมูลต่าง ๆ ท้ังใหม่และเก่า สะเปะสะปะ
ปราศจากความเปน็ ระเบยี บเรยี บรอ้ ย ไม่สามารถจะขมวดความคดิ นน้ั จึงปลอ่ ยความคิดไว้เงียบ ๆ
ขน้ั ท่ี ๓ ข้ันความคิดกระจ่างชัด (IIIumination)
เป็นขั้นที่ความคิดสับสนนั้นได้ผ่านการเรียบเรียงและเชื่อมโยงความสัมพันธ์
ตา่ ง ๆ เขา้ ด้วยกันให้มคี วามกระจ่างชดั มองเห็นภาพความคิดซดั เจน
ขน้ั ที่ ๔ ขน้ั ทดสอบความคดิ และพสิ ูจนใ์ ห้เห็นจรงิ (Verification)
เปน็ ขั้นนาความคิด 3 ข้ัน มาพิสูจน์เปน็ ความคิดท่เี ป็นจรงิ และถูกตอ้ ง
ออสมอร์น (0sborn. ๑๙๕๗) ไดข้ ยายกระบวนการความคดิ สรา้ งสรรคเ์ ปน็ ๗ ขน้ั คอื
ขน้ั ที่ ๑ การชถ้ี ึงปญั หา
เปน็ การระบุหรอื ทราบประเด็นปญั หา
ขน้ั ที่ ๒ การเตรยี มและรวบรวมขอ้ มูล
เป็นขัน้ เตรยี มการรวบรวมขอ้ มลู เพือ่ ใช้ในการคดิ แก้ปญั หา
ข้นั ที่ ๓ การวิเคราะห์
เปน็ ขน้ั คดิ พิจารณาและแจกแจงข้อมูล
ขั้นท่ี ๔ การใชค้ วามคิดหรือคดั เลอื กเพอ่ื หาทางเลือกต่าง ๆ
เป็นขั้นพิจารณาอย่างละเอียดรอบคอบ และหาทางเลือกท่ีเป็นไปได้ไว้
หลาย ๆ ทาง
ข้ันท่ี ๕ การคิด (Incubation) และการทาใหก้ ระจ่าง (Illumination)
เปน็ ข้นั ทีท่ าใหจ้ ติ ใจว่าง และในท่สี ดุ ก็เกดิ ความคดิ แว๊บ แลว้ กระจา่ งชัดขน้ึ
ข้นั ที่ ๖ การสังเคราะห์
หรือการบรรจุชิ้นสว่ นตา่ ง ๆ เขา้ ดว้ ยกนั
ขน้ั ท่ี ๗ การประเมนิ ผล
เป็นการคดั เลือกจากคาตอบทีม่ ปี ระสิทธิภาพทีส่ ุด
๑๖
แอนเดอร์สัน (Anderson. ๑๙๕๗) กล่าวว่า ความแตกต่างของบุคคลอยู่ท่ีความคิด
สร้างสรรคแ์ ละประสบการณ์เป็นสาคัญ พร้อมทัง้ ได้แบ่งกระบวนการด้านความคิดสร้างสรรค์ออกเป็น
๖ ข้นั คอื
ขน้ั ที่ ๑ สนใจ และรถู้ งึ ความต้องการของจิตใจและสมอง
ขนั้ ที่ ๒ รวบรวมขอ้ มลู ต่าง ๆ ท่ีมคี วามสัมพันธแ์ ละสิ่งทนี่ ่าสนใจ
ขั้นที่ ๓ ไตร่ตรองถงึ การวางแผน โครงร่างและรปู แบบของงาน
ขน้ั ที่ ๔ จากผลข้อ ๑-๓ ทาให้เกดิ จนิ ตนาการ
ขน้ั ท่ี ๕ สร้างจนิ ตนาการออกมาใหเ้ ป็นความจรงิ และแสดงผลใหเ้ ห็นได้ซัด
ขน้ั ท่ี ๖ รวบรวมความคดิ และแสดงออกมาในรูปของผลงาน
จงส์ (ungs. ๑๙๖๓) ได้อธบิ ายกระบวนการคิดสร้างสรรค์ ๕ หรือ "หา้ ข้นั แห่งการสร้าง
ความคดิ "
ขั้นที่ ๑ คดิ รวบรวมขอ้ มูล หมายถงึ การใช้ใจคิดรวบรวมข้อมูลตา่ งๆ เช่น การโฆษณา
หรือการเขียนรูป เป็นต้น เราก็คิดถึงภาพท่ีเคยกระทามา เช่น สี เส้นสี การวาดรูป พยายามใช้
ความคดิ กบั ส่งิ ต่าง ๆ เหล่านน้ั อยา่ งกระตอื รอื รันให้มนั หลั่งไหลเขา้ มาสู่ใจ หรอื สมองของเรา
ขั้นท่ี ๒ กระบวนการใช้วัตถุดิบ หมายถึง การคิดทบทวนข้อมูลต่าง ๆ ที่ได้รวบรวม
เปรยี บเทยี บกบั ความคิด เพื่อหาคาตอบ หากสมองเหนื่อยก็จะหยุดพักไวก้ ่อน
ขั้นที่ ๓ ทาใจใหว้ า่ ง หมายถึง การหยุดคดิ แล้วทาจติ ใจให้วา่ ง แลว้ หันเหความสนใจไป
ยงั สง่ิ อ่นื ๆ อกี และปลอ่ ยใหจ้ ิตใตส้ านกึ ของกลไกความคดิ ทางานของมนั ต่อไป
ขน้ั ที่ ๔ ยเู รกา หมายถงึ ข้ันเกิดความคดิ แว็บเขา้ มา บางคร้ังความคดิ อาจหล่ังไหลเข้า
มาโดยไม่คาดฝัน อาจเป็นเวลาไหนก็ได้ แต่ส่วนใหญ่มักเกิดข้ึนในตอนครึ่งหลับคร่ึงต่นื ในตอนเช้า และ
เขาเรยี กข้ันนี้วา่ "ยูรีกา" ซึ่งแปลวา่ "ขา้ พเจ้าได้พบแล้ว" ซึ่งเป็นคากล่าวของอารค์ ิมดี ิส กล่าวในขณะท่ี
เขาได้พบวธิ ีหาน้าหนักของวัตถุเพือ่ พสิ ูจน์ความบริสุทธ์ิของทองคา
ขั้นท่ี ๕ ขั้นท่ี ๕ วิพากษ์วิจารณ์ หมายถึง เป็นข้ันที่ต้องใช้เวลาวิพากษ์วิจารณ์อย่าง
จริงจังต่อความคิดใหม่ที่คิดได้ แล้วพยายามจัดความคิดน้ัน เพ่ือท่ีจะนาไปใช้ประโยชน์ หรือให้
มันทางานได้ โดยนาเสนอและเป็นโอกาสดีท่ีมีการวิพากษ์วิจารณ์ เพราะบางคร้ังคาพูดเพียงประโยค
เดียวอาจทาให้ความคิดใหม่นน้ั ยง่ิ ดขี ึ้น
จากลักษณะกระบวนการคิดสร้างสรรค์ ซ่ึงได้ศึกษาค้นคว้าดังได้อธิบายไว้ละเอียดโดย
ทอแรนซ์ วอลลาซ ออสบอรน์ แอนเดอรส์ ัน และจุงส์ แสดงเป็นตารางเปรียบเทยี บได้ ดังตารางที่ ๑
๑๗
ตารางที่ ๑ เปรียบเทียบกระบวนการคดิ สรา้ งสรรคข์ อง ทอแรนซ์ วอลลาซ ออสบอร์น แอนเดอร์สัน
และจงุ ส์
ลาดับ ทอแรนซ์ วอลลาซ ออสบอร์น แอนเดอร์สนั จุงส์
๑ การคน้ พบความ ขน้ั เตรยี มการ การชป้ี ญั หา สนใจและรูส้ ึก รวบรวมขอ้ มูล
จริง เรม่ิ มี รวบรวมข้อมลู ระบปุ ัญหาการ ถงึ ความ กระบวนการใช้
ความรู้สกึ กังวล เตรียมและรวบ ตอ้ งการของ วัสดุทบทวน
สับสนวุ่นวายข้นึ ขน้ั ความคดิ รวบข้อมูล จติ ใจและสมอง และวิเคราะห์
ในใจ ระยะวนุ่ วาย รวบรวมขอ้ มูล ข้อมลู
๒ การค้นพบ สบั สน แกไ้ ข การวเิ คราะห์ใช้ ไตรต่ รองถงึ การ ทาใจใหว้ ่าง
ปญั หาพิจารณา ปญั หาไม่ได้ ความคิด วางแผน คดิ ยงั ไมอ่ อก
ด้วยความมี จึงลืมเสีย คดั เลือกข้อมลู โครงสรา้ งและ จงึ พกั ปญั หา
สตสิ ัมปชญั ญะ ชั่วคราวแต่ รปู แบบของงาน ชว่ั คราว แล้ว
ถึงความกงั วล จรงิ ๆ แล้วใน การคิดและการ ปล่อยให้
วุ่นวาย สบั สน จิตใตส้ านกึ ทาให้ความคิด เกิดจติ นาการ จติ ใต้สานึก
และพบวา่ นนั้ ยังคงคิดอยู่ กระจา่ งชดั ข้ึน ของกลไก
คือปัญหา ขน้ั ความคิด ความคดิ ทางาน
กระจา่ งชัด
๓ การค้นพบ เรยี บรอ้ ย ข้อมลู ยูรีกาคิดคาตอบ
คาตอบ เชือ่ มโยงกับสง่ิ ได้
ต้งั สมมุติฐาน ต่าง ๆ ให้
และรวบรวม สัมพนั ธก์ นั เกิด
ขอ้ มูลเพื่อ เปน็ ภาพพจน์
ทดสอบ
สมมตุ ฐิ าน
๑๘
ตารางที่ ๑ เปรยี บเทยี บกระบวนการคิดสร้างสรรค์ของ ทอแรนซ์ วอลลาซ ออสบอร์น แอนเดอร์สัน
และจงุ ส์ (ตอ่ )
ลาดบั ทอแรนซ์ วอลลาซ ออสบอร์น แอนเดอรส์ ัน จุงส์
๔ การค้นพบ ขน้ั ทดสอบและ การสงั เคราะห์ สรา้ งและ วพิ ากษ์วิจารณ์
คาตอบจากการ พิสูจน์ให้เห็น การรวบรวม แสดงผลใหเ้ หน็ ประเมนิ
ทดสอบ จริงเพื่อนาผลที่ บรรจชุ ้ินส่วน ชดั เจน ความคดิ หรือ
สมมตุ ฐิ าน ไดไ้ ปใช้ต่อไป ต่าง ๆ เขา้ คาตอบ
ด้วยกนั รวบรวม
๕ การยอมรับผล นาผลที่ไดไ้ ปใช้ การประเมินผล ความคดิ และ
จากการค้นพบ ต่อไป ประเมนิ สงิ่ ท่ี แสดงออกมาใน
ยอมรบั และ รวบรวมและ รปู ของผลงาน
เผยแพรผ่ ลทีไ่ ด้ คิดไวว้ ่าถูกตอ้ ง
อันเป็นแนวทาง หรอื ไม่
ไปสู่การค้นพบ
สง่ิ ใหมต่ ่อไป
บุคคลท่ีมคี วามคดิ สรา้ งสรรค์
บคุ คลที่มีความคิดสรา้ งสรรค์ (Creative Person) หมายถึง ลกั ษณะพฤติกรมของบคุ คล
ท่ีแสดงออกมา แมคคืนนอน (Mackinnon. ๑๙๖๐) ได้ศกึ ษาคณุ ลักษณะของผู้ที่มคี วามคดิ สร้างสรรค์
พบวา่
๑) ผู้ท่ีมีความคิดสร้างสรรค์จะเป็นผู้ท่ีตื่นตัวอยู่ตลอดเวลา (Alert) มีความสามารถ
ในการใช้สมาธิ มีความสามารถในการพินิจวิเคราะห์ความคิดอย่างถี่ถ้วน เพื่อใช้ในการแก้ปัญหา
สอบสวนค้นหารายละเอยี ดกวา้ งขวาง
๒) เปดิ รับประสบการณ์ต่าง ๆ อย่างไม่หลีกเล่ยี ง (Openness to Experience)
๓) ชอบแสดงออกมากกว่าที่จะเก็บกดไว้ เมนเดนสัน (Mendenson. ๑๙๖๔) และ
กรีสวอลด์ (Griswald. ๑๙๖๖) ยังพบว่าบุคคลสร้างสรรค์จะมองเห็นลู่ทางที่จะแก้ปัญหาได้ดีกว่า
เนื่องจากมีความต้ังใจดี มีการรบั รู้เร็วและงา่ ยและมีแรงจูงใจสูง ผู้ที่มีความคิดสร้างสรรค์จะต้องเป็นผู้
มีความรู้สึกไวต่อปัญหา มองเห็นการณ์ไกลมีความเป็นตัวของตัวเอง มีความสามารถในการคิดหลาย
แงห่ ลายมุม และมคี วามสามารถในการเปล่ียนแปลงความคดิ อย่างคล่องแคลว่
๑๙
ครอพเลย์ (Cropley. ๑๙๗๐) ระบุลักษณะพฤติกรรมของบุคคลที่มีความคิด
สรา้ งสรรค์ไว้ ๔ ประการ กลา่ วคือ
๑) เปน็ ผูม้ ปี ระสบการณ์กวา้ งขวาง
๒) มคี วามเต็มใจจะเสย่ี ง
๓) มีความรกั ทีจ่ ะกา้ วไปข้างหนา้
๔) ความสามารถทจ่ี ะเปลยี่ นแปลงความคดิ ได้อย่างคล่องแคลว่ ในระดบั สูง
ฮลิ คารด์ และแอตคนิ สนั (Hilgrad and Atkinson. ๑๙๖๗)
๑) ผทู้ ่ีมคี วามคิดสร้างสรรคเ์ ปน็ ผู้มคี วามคิดอิสระไมช่ อบตามอยา่ งใคร
๒) ชอบคดิ หรือทาสิง่ ซบั ซอ้ นหรือแปลกใหม่
๓) มีอารมณข์ ัน
กิลฟอร์ด (Guilford. ๑๙๕๗) พบวา่
๑) ผู้ทีม่ คี วามคดิ สรา้ งสรรคเ์ ปน็ ผู้ทมี่ คี วามอดทนตอ่ สิง่ ทย่ี ังไม่แน่ซัด
๒) เปน็ ผ้ทู ่เี ต็มใจท่จี ะทางานหนักและอุทศิ เวลาเพื่องาน
๓) เปน็ บคุ คลทีม่ ีความคดิ ยืดหยุน่ พรอ้ มทจ่ี ะเปลี่ยนแปลง มาส่แู นวใหม่
มาสโล (Maslow. ๑๙๕๓) ได้ให้คาอธิบายว่าบุคคลที่มีความคิดสร้างสรรค์มีความ
แตกต่างไปจากบุคคลโดยท่ัวไป คือ มีความเป็นตัวของตัวเองไม่ขลาดกลัวต่อสิ่งที่ยังไม่ชัดเจนต่อสิ่ง
ลกึ ลับและน่าสงสัย หรอื ประหลาดใจ แต่กลับรสู้ ึกพอใจ และตนื่ เตน้ ท่จี ะเผชญิ กบั สิง่ เหลา่ นนั้
สตาดเวตเตอร์ (Strarkweather. ๑๙๖๒) พบว่า ผู้ท่ีมีความคิดสร้างสรรค์เป็นผู้ท่ีไม่
ยอมคล้อยตามความคิดเห็นของคนอ่ืนอย่างง่ายดาย และมีความมานะบากป่ันอย่างท่ีสุด จะทางานท่ี
ยากและค่อนข้างสลับซบั ซ้อนใหส้ าเรจ็ จนได้
ฟรอมม์ (Fromm. ๑๙๖๓) กล่าวถึงลักษณะของคนที่มีความคิดสร้างสรรค์ไว้
ค่อนขา้ งละเอยี ด ดังนี้
๑. มีความรู้สึกท่ึง ประหลาดใจท่ีพบเห็นของใหม่ท่ีน่าท่ึง (Capacity of being
puzzled) หรือประหลาดใจ สนใจสิง่ ท่เี กิดขนึ้ ใหม่ หรือของใหม่ ๆ
๒. มีสมาธิสูง (Ability to Concentrate) การท่ีจะสร้างส่ิงใดได้ คิดอะไรออกก็ต้อง
ไตร่ตรองในเรอ่ื งนนั้ เป็นเวลานานผทู้ ่ีสร้างสรรค์จาเปน็ จะตอ้ งมีความสามารถทาจติ ใจให้เป็นสมาธิ
๓. มีความสามารถยอมรับสิ่งที่ไม่แน่นอน และส่งิ ท่ีเป็นข้อขัดแย้งและความตึงเครยี ดได้
(Ability to accept conflict and tension)
๒๐
๔. มีความเต็มใจท่ีจะทาสิ่งต่าง ๆ ท่ีเกิดขึ้นใหม่ทุกวัน (Willingness to be born
everyday) คือ มคี วามกล้าหาญและศรัทธาทจ่ี ะผจญตอ่ ส่ิงแปลกใหม่ทุกๆ วนั
โรเจอรส์ (Rogers. ๑๙๕๙) ได้นิยามลกั ษณะของคนท่ีมีความคิดสร้างสรรค์ ดงั น้ี
๑. เผชิญกับประสบการณ์ตา่ ง ๆ โดยไม่ถอยหนี หรือรบั ประสบการณ์ตา่ ง ๆ ไม่หลกี หนี
หรือหลบถอย
๒. ทางานเพอ่ื ความสุขของตนเอง มิใช่เพ่อื หวงั การประเมนิ ผลหรือยกยอ่ งจากผู้อืน่
๓. มีความสามารถในการคิด และประดิษฐต์ า่ ง ๆ
แกริสัน (Garison. ๑๙๕๔) ได้อธิบายถึงลักษณะของบุคคลท่ีมีความคิดสร้างสรรค์ไว้
ดงั นี้
๑. เป็นคนที่สนใจปัญหา ยอมรับความเปล่ียนแปลง ไม่ถอยหนีปัญหาที่จะเกิดขึ้น แต่
กลา้ ทจ่ี ะเผชญิ ปัญหา กระตือรือร้นที่จะแก้ปัญหาตลอดจนหาทางปรบั ปรงุ เปล่ียนแปลงพฒั นาตนและ
งานอยเู่ สมอ
๒. เป็นคนที่มีความสนใจกว้างขวาง ทันต่อเหตุการณ์รอบด้าน ต้องการเอาใจใส่ใน
การศึกษาหาความรู้จากแหล่งต่าง ๆ เพ่ิมเติมอยู่เสมอพร้อมทั้งยอมรับข้อคิดเห็นจากข้อเขียนท่ีมี
สาระประโยชน์ และนาขอ้ มูลเหล่านนั้ มาประกอบใช้
๓. พิจารณาปรับปรุงพัฒนางานของตน เป็นคนท่ีชอบคิดหาทางแก้ปัญหาไว้หลาย ๆ
ทาง เตรยี มทางเลือกสาหรบั แก้ปัญหาไวม้ ากกว่าหน่ึงวิธีเสมอ ท้ังน้ีเพ่ือจะช่วยให้มีความคล่องตวั และ
ประสบผลสาเร็จมากขึ้น เพราะการเตรียมทางแก้ไว้หลาย ๆ ทางย่อมสะดวกในการเลือกใช้ให้
เหมาะสมกับสถานการณ์ได้ และยังเป็นการประหยัดเวลา และเพ่ิมกาลังใจในการแก้ปญั หาด้วยเพราะ
เป็นบุคคลทีไ่ ม่อับจนความคิด ถ้าวิธีหนงึ่ ใช้ไม่ไดก้ ย็ ังสามารถทดลองใชว้ ิธีอ่ืนได้
๔. เป็นคนท่ีมีสุขภาพสมบูรณ์ท้ังทางร่างกาย และจิตใจ หรือสุขภาพกายกด็ ี สุขภาพจิต
ทีด่ นี ่ันเอง ทัง้ น้ีเพราะมีการพักผอ่ นหย่อนใจอย่างเพยี งพอ มคี วามสนใจตอ่ สิ่งใหม่ท่ีพบ และยงั เป็นคน
ช่างซักช่างถาม และจดจาได้ดี ทาให้สามารถนาข้อมูลท่ีจดจามาใช้ประโยชน์ได้ดี จึงทาให้งานดาเนิน
ไปด้วยดี ก็ทาให้สุขภาพจิต และกายดีดว้ ย
๕. เป็นคนที่ยอมรับ และเช่ือในบรรยากาศ และสภาพแวดล้อม ว่ามีผลกระทบต่อ
ความคิดสร้างสรรค์ ดังน้ัน การจัดบรรยากาศสถานท่ีสิ่งแวดล้อมท่ีเหมาะสม จะสามารถขจัด
สงิ่ รบกวนและอุปสรรค ทาให้การพัฒนาความคิดสร้างสรรคเ์ ป็นไปอยา่ งมปี ระสิทธิภาพ
๒๑
สรุปลักษณะของบุคคลทมี่ ีความคดิ สรา้ งสรรค์ มดี งั นี้
๑) มีความสามารถในการคิดพลิกแพลงแก้ปัญหาตา่ ง ๆ ใหล้ ุล่วงดว้ ยดี
๒) ไม่ชอบทาตามอยา่ งผู้อน่ื โดยไม่มีเหตุผล
๓) มีจิตใจจดจ่อ และผูกพนั กับงาน และมคี วามอดทนอยา่ งทรหด
๔) เปน็ ผไู้ ม่ยอมเลิกลม้ อะไรง่าย ๆ หรอื เปน็ นักสทู้ ด่ี ี
๕) มีความคิดคานงึ หรอื จินตนาการสูง
๖) มีลักษณะความเปน็ ผู้นา
๗) มีลกั ษณะขเ้ี ลน่ ร่นื เรงิ
๘) ชอบรบั ประสบการณ์ใหม่ ๆ
๙) นับถอื ตนเอง และเชื่อม่ันในตนเองสงู
๑๐) มีความคิดอิสระและยดื หยนุ่
๑๑) ยอมรับและสนใจส่งิ แปลก ๆ
๑๒) มีความซับซ้อนในการรบั รู้
๑๓) กลา้ หาญ กลา้ เผชิญความจรงิ
๑๔) ไม่คอ่ ยเครง่ ครัดกับระเบยี บแบบแผน
๑๕) ไมย่ ดึ มนั่ (Dogmatism) ในส่ิงใดสิ่งหน่ึงจนเกินไป ชอบทางาน
๑๖) เพือ่ ความสขุ และความพอใจของตนเอง
๑๗) มีอารมณข์ ัน
๑.๖ การสอนความคดิ สรา้ งสรรค์
การสอนความคิดสร้างสรรค์ เปน็ การสอนเพื่อพฒั นาความคิดสร้างสรรค์ ซงึ่ จะต้องสอน
อย่างต่อเน่ืองโดยผ่านกิจกรรมต่าง ๆ อย่างหลากหลายซึ่งอารี พันต์มณี (๒๕๓๗ : ๑๑๕-๑๑๘) ได้
เสนอแนวทางการสอนความคิดสรา้ งสรรคไ์ ว้ ดงั นี้
๑) สอนให้เกิตจินตนาการ โดยมุ่งส่งเสริมให้เด็กคิดแปลกใหม่ และคิดในส่ิงท่ียังไม่
เกิดขนึ้ หรือดูเหมือนว่าจะไม่มที างเปน็ ไปได้หรือเป็นไปได้ยาก
๒) สอนให้เด็กเรยี นรู้การสรา้ งสรรคโ์ ดยการกระทา โดยเน้นการลงมือปฏิบัติจริงคิดจริง
ทาจรงิ และเกดิ ผลจากการปฏบิ ัติจรงิ
๓) สอนให้เด็กเรียนรู้วิธีการระดมพลังสมองซ่ึงถือว่าเป็นการส่งเสริมให้มีความคิดหลาย
ทิศทางคิดได้มากในเวลาจากัด ซ่ึงหลักเกณฑ์ในการระดมความคิดก็คือ ๑) การประวิงการตัดสินใจ
โดยไม่มีการวิพากษ์วิจารณ์ หรือตัดสินความคิดคนอื่น ๒) การให้อิสระทางความคิด โดยยอมรับ
ความคิดซ่งึ กันและกัน ให้โอกาสในการคดิ แปลกใหม่ ๓) การส่งเสรมิ ปรมิ าณความคิด และ
๒๒
๔) การระดมความคิดและปรุงแต่งความคิด ซึ่งจะเป็นการนาเอาความคิดทั้งหมดมา
ประมวลเข้าด้วยกนั แลว้ ตดั สนิ ร่วมกันในการใหค้ ุณค่าความคดิ เหล่าน้ัน
สรุปได้ว่า ในการสอนความคิดสร้างสรรค์น้ันควรสอนให้เด็กเกิดจินตนาการ เรียนรู้ด้วย
การกระทาจริง โดยฝึกปฏิบัติจริง และการระดมสมองเพื่อส่งเสริมการคิดอย่างอิสระและรู้จักการ
ประมวลความคิดทห่ี ลากหลาย รวมถงึ การตดั สินใจให้คณุ คา่ แก่ความคดิ นั้น ๆ ได้
๑.๗ รูปแบบการสอนเพ่อื พัฒนาการคดิ สรา้ งสรรค์
ในการสอนเพ่ือพัฒนาความคิดสร้างสรรค์รูปแบบที่นิยมใช้กันเป็นส่วนใหญ่ จะเป็น
รูปแบบตามแนวตัตของ Williams ซ่ึงใช้ชื่อว่า Williams Cuba CAI Moxdet (ชนาธิป พรกุล,
๒๕๕๔ : ๑๔๒-๑๔๖) ซ่ึงแบ่งเป็น ๓ มิติ คือ มิติด้านเนื้อหา มิติด้านพฤติกรรมการสอนของครู และ
มิตดิ า้ นพฤติกรรมการเรยี นของนักเรยี น ดงั รายละเอยี ดต่อไปน้ี
มติ ิที่ ๑ เป็นมิติด้านเนื้อหาวิชาในหลักสูตร (subject matter content) ในการคิด
จาเป็นต้องมีสิ่งท่ีคิดหรือเน้ือหา Williams แนะนาให้สอนความคิดสร้างสรรค์ในวิชาหลัก ๖ วิชา คือ
ภาษาคณิตศาสตร์ ลังคมศกึ ษา วิทยาศาสตร์ ดนตรี และศิลปะ เพราะมีเนื้อหาเออื้ ให้คิดสรา้ งสรรคไ์ ด้
โดยครเู ลือกกลวิธีการสอนใหเ้ หมาะกบั เนอ้ื หา
มติ ิที่ ๒ เป็นมิติด้านพฤติกรรมการสอนของครู (teacher behavior) กล่าวถึงกลวิธี
การสอน ๑๗ วิธี ที่ครูสามารถนามาใช้ฝึกความคิดสร้างสรรค์ โดยเลือกใช้ให้เหมาะสมกับเน้ือหาวิชา
ลักษณะผู้เรียน และสถานการณ์ต่าง ๆ การเลือกหลาย ๆ วิธี ทาให้ผู้เรียนคิดหลาย ๆ แบบ และมี
ความชานาญในการคิดดังตอ่ ไปน้ี
๒๓
กลวิธกี ารสอน ความหมาย
๑. Paradoxes การสอนให้พจิ ารณาความขดั แย้งและความกลบั ตาลปัตรของความ
คดิ เหน็ ข้อมลู หรอื สภาพการณ์ตา่ ง ๆ ทผ่ี ิดธรรมดา ยากจะเชอ่ื หรือ
คา้ นกับสามัญสานึกหรือความเช่ือเดมิ เช่น คนจนมีความสุขกว่า
คนรวย
๒. Attributes การคดิ พิจารณาวเิ คราะหค์ ุณสมบัตหิ รอื ลักษณะท่ปี รากฏอยใู่ นส่ิง
ตา่ ง ๆ ในแนวทางหรือมมุ มองที่แปลกแตกต่างจากทีเ่ คยคิดหรอื คิด
ไม่ถึง
๓. Analogies การอปุ มาอุปไมย เปรียบเทียบลกั ษณะที่คล้ายคลึงเทียบเคียงกับสิ่ง
ตา่ ง ๆ เช่น จานกับนาฬิกา ท่ีจอดรถกับรังผง้ึ รา่ งกายกับ
ประชาธปิ ไตย
๔. Discrepancies การคิดพิจารณาความคลาดเคลอ่ื นหรอื ส่งิ ท่ีขาดหายไปจากความ
เป็นจริงความผิดปกตหิ รือไมส่ มบรู ณ์ของข้อมูล ความรู้ และ
เหตกุ ารณ์ต่าง ๆ
๕. Provocative questions การใช้คาถามย่ัวยกุ ระตุน้ ความคิดให้พยายามหาคาตอบหรือ
แนวคิดใหม่ ๆ เชน่ อะไรจะเกิดข้นึ ถ้าน้าท่วมตลอดปี
๖. Examples of change การคิดหาวธิ ีการหรือโอกาสท่ีจะทาใหเ้ กิดการเปลี่ยนแปลง
การปรบั รปู หรอื ทดแทนในแนวทางที่ใหม่ แปลกแตกตา่ งจากทมี่ ี
อยู่เดมิ เช่น คิดทาอาหารจานใหม่ คิดปรบั บุคลิกภาพท่ีเปน็ ปญั หา
กลวธิ กี ารสอน
๗. Examples of habit การฝกึ ใหค้ ลายความยึดมั่นจากนสิ ยั เคยชนิ หรอื ความคดิ ความเชอ่ื
เดิม ๆ เพื่อให้คดิ ยืดหยนุ่ ปรับความคิดไดก้ บั สถานการณใ์ หม่ ๆ
๘. Organized random การคดิ สุม่ สรา้ งสิ่งใหมจ่ ากโครงสรา้ งส่ิงเดมิ เชน่ ใหค้ ดิ เขยี น
คาขวญั ในโอกาสพเิ ศษต่าง ๆ ใหแ้ ปลกแตกต่างและ
มีความหมายมากกวา่ เดมิ
๙. Tolerance for ambiguity การพัฒนาทกั ษะความสามารถท่จี ะศกึ ษาคน้ คว้ารวบรวมข้อมูล
จากแหลง่ ต่าง ๆ ทั้งในแงป่ ระวัตศิ าสตร์ การบรยายใช้เหตผุ ล และ
การทดลองฝกึ ความทนได้ต่อสภาวะทคี่ ลุมครือไมชัดเจน เช่น ให้
ลองแต่งเรื่องจากการดูภาพซ้อน วาดภาพจากเพลงท่ยี ังฟงั ไมจ่ บ
๒๔
กลวธิ ีการสอน ความหมาย
๑๐. Intuitive expression ฝกึ การแสดงออกแบบหยงั่ รู้ การไวตอ่ การรบั ร้สู กึ และการแสดง
ความคิดความรูส้ กึ จากจนิ ตนาการภายในตนเอง
๑๑. Adjustment to ฝึกการปรบั เปลย่ี นตนเองใหเ้ หมาะสมกับการพัฒนา คือ ใหฝ้ ึกคดิ
development พิจารณาศกึ ษาประวตั ิ บทเรยี น หรือขอ้ มลู ต่าง ๆ แล้วนามาเปน็
แง่คิดหรอื ตัวอย่างที่ทาใหต้ นเองเกิดมมุ มองและแนวคดิ ท่ี
หลากหลายมากขน้ึ
๑๒. Study creative ใหศ้ กึ ษาบุคคลทม่ี ีประวัตคิ วามคดิ สร้างสรรค์ โดยพจิ ารณาในแง่
people and processes ของบุคลกิ ลักษณะและกระบวนการคิดของเขาท่ีนาไปส่กู าร
สร้างสรรคผ์ ลงาน
๑๓. Evaluate situations การประเมนิ สถานการณ์เป็นการฝึกการตดั สนิ ใจจากการ
ประเมินผลท่ีเกิดข้ึน และแนวโนม้ ท่ีจะตามมา เช่น ถ้าไมม่ ีต้นไม้
เหลืออย่เู ลย โลกนจ้ี ะเปน็ อยา่ งไร
๑๔. Creative reading sklls การพฒั นาทกั ษะการอ่านอยา่ งสร้างสรรคเ์ พ่ืออา่ นจบั ใจความและ
ขยายพรมแดนแหง่ ความคิดและจินตนาการให้กวา้ งไกล
๑๕. Creative listening skils การพัฒนาทักษะการฟังอย่างสรา้ งสรรค์เพื่อให้คดิ ติดตามเช่ือมโยง
และจดั ระบบขอ้ มูลได้ในแนวทางทลี่ กึ ซ้ึงกว้างขวางกวา่ เดิม
๑๖. Creative writing skill การพฒั นาทักษะการเขยี นอย่างสร้างสรรค์ใหแ้ สดงความรู้สึกนกึ คดิ
และจนิ ตนาการได้โดยการเขียน
17. Visualization skills การพฒั นาทักษะในการจินตนาการ มองเหน็ ภาพในมติ ิต่าง ๆ ที่
แปลกใหม่กว่าเดมิ ซง่ึ อาจให้แสดงความคิดจากมุมมองทแ่ี ปลกใหม่
ทาไดโ้ ดยการวาดภาพหรือการใชภ้ าษา เชน่ วาดภาพบา้ นในโลก
อนาคต หรือแต่งเร่ืองการทศั นศึกษาของคนในอกี ๕๐ ปีข้างหนา้
มิตทิ ่ี ๓ เป็นมิติด้านพฤติกรรมของผู้เรียน (learner behavior) William ได้อธิบาย
พฤติกรรมของผู้เรียนที่ได้เรียนรู้การฝึกกลวิธีการสอนของครูในการเรียนเน้ือหาวิชาต่าง ๆ ผู้เรียนจะ
แสดงความคิดสร้างสรรค์ใน ๒ ด้าน คือ ด้านลักษณะการคิด (cognitive) และด้านความรู้สึกทาง
อารมณ์ (affective)
๒๕
พฤตกิ รรมผ้เู รียน ความหมาย
๑. ด้านลักษณะการคดิ
ความคิดคล่อง มปี ริมาณการคิดออกมาได้มาก ต่อเนื่องและรวดเรว็
๑.๑ Fluent thinking เน้นปริมาณการคิดคาตอบทีเ่ หมาะสมกับสง่ิ เร้าได้มาก เช่น บอก
ประโยชน์ใช้สอยของไม่ไผใ่ ห้ได้มากทีส่ ุด
๑.๒ Flexible thinking ความคิดยืดหยุ่น คิดคาตอบไดห้ ลายประเภท และหลายทิศทางการ
คิดที่มีคณุ ภาพ คอื มีทัง้ การจดั กลมุ่ จัดระบบขยายพรมแดนและ
๑.๓ Originality แตกแขนงออกไป เช่น การบอกประโยชนใ์ ช้สอยของไม้ไผไ่ ด้ ๒๐
คาตอบ แต่พอมาพิจารณาด้านความคิดยดื หยุ่นแล้วจะวเิ คราะหไ์ ด้
๑.๔ Elaboration เพียง ๔ หรอื ๕ ประเภท เชน่
ของเลน่ เครื่องใชส้ อย/อปุ กรณด์ นตรี ปรุงอาหาร และสรา้ งบ้าน
๒. ด้านความร้สู กึ ทางอารมณ์ เป็นต้น
๒.๑-Curiosity ความคดิ รเิ รมิ่ เป็นความคดิ ท่ีแปลกใหมแ่ ตกตา่ งจากธรรมดาไม่ซ้า
กบั ความคิดของคนอ่ืน แต่ก็เป็นคาตอบทเี่ หมาะสมกับปญั หาไมใ่ ช่
(willingness) เพอ้ เจ้อ ไรส้ าระ
๒.๒ Risk taking ความคดิ ละเอียดลออ คือ คดิ เปน็ รายละเอียดหรือขนั้ ตอน
มีการอธิบายขยายความหรือต่อเติมเสรมิ แตง่ ความคดิ สงิ่ เร้าเดมิ ให้
(courage) ละเอยี ดและสมบูรณ์ย่ิงขึน้
๒.๓ Complexity ความอยากรู้อยากเหน็ กระตือรอื ร้น เตม็ ใจท่จี ะสารวจสืบสอบ
เปดิ รับข้อมูลและประสบการณ์ตา่ ง ๆ
(challenge)
๒.๔ Imagination (intuition) ความกลา้ เสี่ยง มีความกล้าท่ีจะทดลองทาส่ิงที่แปลกแตกต่างจาก
เดิม กล้าเดา กล้าคาดคะเน และทดสอบความสามารถของตนเอง
ความต้องการสง่ิ ท่ีกระตุ้นท้าทายความคิดและความสามารถ
ซงึ่ มีลักษณะท่ชี บั ซอ้ น คลุมเครือ ยากต่อการทาความเขา้ ใจ
ความคิดจินตนาการ ความพอใจท่ีจะคิดฝันหรือนึกภาพส่ิงท่ียังไม่มี
มาก่อน ยังไม่เกิดขึ้นหรือดูจะเป็นไปไม่ได้ เป็นลักษณะที่บุคคลต้อง
ใช้ข้อมูลที่มีและความคิดเห็นของตนเองมาผสมผสานกันและ
ประยุกต์เป็นแนวคิดหรือประดิษฐ์สิ่งใหม่ข้ึนมาจากการหยั่งรู้ของ
ตนเอง
๒๖
จะเห็นได้ว่า การสอนเพื่อพัฒนาความคิดสร้างสรรค์ จะต้องจัดให้สอดคล้องกัน และ
สง่ เสรมิ ความคดิ สร้างสรรค์
๑.๘ อปุ สรรคของความคดิ สร้างสรรค์
๑. การไม่ชอบให้ซักถาม หมายถึง การท่ีผู้ใหญ่ไม่ชอบและไม่สนับสนุนให้เด็กเป็น
คนช่างถามหรือยับย้ังการถามและรู้สึกราคาญ และโดยเฉพาะเด็กบางคนชอบคาถามแปลก ๆ เช่น
"คนเกิดมาจากทางไหน" "สญุ ญากาศคืออะไร" "ทาไมนา้ ตกจงึ ไมไ่ หลย้อนขน้ึ ไปบนภเู ขา"
๒. การเอาอย่างกัน หรือการทาตามอย่างกันเลียนแบบของเดิม การทาในส่ิงที่
เหมอื นเดิมก็จะไม่ทาให้เกิดส่ิงแปลกใหมห่ รือความคิดสร้างสรรค์ขึน้
๓. วัฒนธรรมที่เน้นความสาเร็จและประณามความล้มเหลว หมายถึง การที่สังคมมี
ค่านิยมต่อความสาเร็จมากเกินไป เมื่อมีการทาสิ่งใดแล้วก็ต้องการให้เกิดความสาเร็จเพียงอย่างเดียว
ความล้มเหลวเป็นส่ิงท่ีไม่ยอมรับและทาให้อับอาย ดังน้ัน จึงทาให้เด็กไม่กล้าทดลองของใหม่ เพราะ
กลวั ความล้มเหลวและผลที่ได้รบั จากสงั คม คือการดูถูกดูแคลน ลักษณะเหล่านจี้ ึงเป็นเหตใุ ห้เกิดความ
หวาดกลัว ไม่กล้าทดลอง ความคิดความสนใจของตนหรือวิทยาการใหม่ ๆ อันเป็นทางไปสู่การ
สรา้ งสรรค์
๔. บรรยากาศท่ีเคร่งเครียดและเอาจริงเอาจังมากเกินไป หมายความว่าการกระทา
และความคดิ ทุกอย่างจะต้องอยู่ในระเบยี บแบบแผนอยา่ งเคร่งเครยี ด
๕. ความกลวั หมายถงึ ความไม่กล้าคิดไมก่ ล้าแสดง และไม่กล้ากระทาส่ิงใดใหม่ เพราะ
กลัวการถกู หัวเราะเยาะ กลัวการถูกตาหนิตเิ ตยี น กลวั เสียหน้า กลวั เพ่ือนวา่ โง่ และกลวั การถกู ลงโทษ
เช่น การแสดงความคิดเห็นในการประชุม ผู้ใหญ่ก็ไม่กล้าแสดงเพราะกลัวเด็กหาว่าความคิด เก่า
ล้าสมัยไม่เข้าท่า หรือผู้อาวุโสน้อยก็ไม่กล้า เพราะกลัวผู้ใหญ่จะมองเป็นคนก้าวร้าว ไม่สุภาพจึงทาให้
ไม่มีการแสดงความคิดใหม่ ๆ เพราะความกลัวเป็นตัวบั่นทอนความคิดสร้างสรรค์อย่างย่ิง และจง
ระลกึ เสมอว่าคนทีก่ ลัวการทาผดิ คือคนท่ไี มไ่ ด้ทาอะไรเลย
๖. ความเคยชิน หมายถึง การยอมรับหรือการติตอยู่กับรูปแบบหรือ การกระทาเดิมท่ี
เคยทาเป็นประจาไดยไม่มีการเปล่ียนแปลงใหม่
๗. ความเฉื่อยชา หมายถึง ความอืดอาด เช่ืองช้า และความล่าช้าในการริเร่ิมทั้ง
ความคิดและการกระทา ความเฉอื่ ยชา เป็นอุปสรรคที่สาคัญย่งิ ต่อการสร้างสรรคเ์ ปน็ การแสดงถงึ การ
ขาดความคดิ ริเร่ิม
๒๗
๑.๙ สรปุ
สรุปว่าความคิดสร้างสรรค์ (creative) คือ กระบวนการคิดของสมองซึ่งมีความสามารถ
ในการคิดได้หลากหลาย และแปลกใหมจ่ ากเดิม ความคิดสร้างสรรค์กเ็ หมือนลักษณะของความคิดท่ีมี
หลายมติ ิ หลายมมุ มอง หลายทิศทาง สามารถคิดได้กว้างไกล ไร้กรอบ และไร้ขอบเขต
๑.๑๐ คาถามทบทวน
๑. จงอธบิ ายประเด็นตา่ ง ๆ ดงั น้ี
๑.๑ ความหมายของความคดิ สร้างสรรค์
๑.๒ ความสาคญั ของความคดิ สร้างสรรค์
๑.๓ องค์ประกอบของความคดิ สร้างสรรค์
๑.๔ พัฒนาการของการคิดสรา้ งสรรค์
๒. ใหน้ ักศึกษายกตวั อยา่ ง “กระบวนการคดิ สรา้ งสรรค์”
๓. จงบอกลกั ษณะทจ่ี ดั เปน็ ความคิดสรา้ งสรรค์
๔. แบง่ กลุ่ม กลมุ่ ละ ๕ คน ยกตวั อยา่ งเคร่อื งมือการวัดความคิดสรา้ งสรรค์
๑.๑๑ เอกสารอ้างองิ
เกรียงศกั ด์ิ เจรญิ วงศศ์ กั ด์ิ. (๒๕๕๓). การคิดสร้างสรรค์. กรุงเทพฯ : บรษิ ทั ชัคเชส มเี ดีย จากดั .
ชนาริป พรกุล. (๒๕๕๔). การสอนกระบวนการคิด : ทฤษฎีและการนาไปใช้. (๒). กรุงเทพฯ :
สานักพมิ พ์แห่งจุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั .
ชัยวัฒน์ สุทธิรัตน์. (๒๕๕๓). เทคนิคการใช้คาถามพัฒนการคิด. กรุงทพฯ : บริษัท สหมิตรพริ้นติ้ง
แอนดพ์ บั ลสิ ซิ่ง จากดั .
ประพันธ์ศิริ สุเสารัจ. (๒๕๕๓). การพัฒนาการคิด. (๔) กรุงเทพฯ : ห้างหุ้นส่วนจากัด ๙๑๑๙
เทคนิคพรนิ้ ติ้ง.
สคุ นธ์ สินธพานนท์ และคณะ. (๒๕๕๕). พัฒนาทักษะการคิดตามแนวปฏิรูปการศึกษา. กรุงเทพฯ :
หา้ งหุ้นสว่ นจากัด ๙๑๑๙ เทคนคิ พร้นิ ตงิ้ .
อารี พนั ธม์ ณี. (๒๕๓๗). ความคิดสร้างสรรค์. กรงุ เทพฯ : สานกั พมิ พ์ ๑๔๑๒.
แผนบรหิ ารการสอนประจาบทที่ ๒
ทกั ษะการคิด
หัวข้อเนอ้ื หาประจาบท
๑. ความหมายของการคิด
๒. ความสาคญั ของการคิด
๓. ประเภทของการคิด
๔. องคป์ ระกอบการคิด
๕. ข้นั ตอนของความคดิ
๖. ทกั ษะการคิด
๗. ทักษะการคิดแบบต่าง ๆ
๘. ขอบขา่ ยของความคิด
๙. กระบวนการคดิ
๑๐. ระดับความคดิ
วัตถุประสงค์เชิงพฤติกรรม
๑. นักศึกษาสามารถอธิบายความหมาย ความสาคัญ ของทักษะการคิด พร้อมท้ัง
ยกตัวอยา่ งงานเขยี นที่เก่ยี วข้องกบั ทกั ษะการคดิ เพ่อื เป็นแรงบนั ดาลใจในการสรา้ งทักษะการคิด
๒. นักศึกษาสามารถอธิบายความแตกต่างของความคิดสร้างสรรค์ กับการเขียนเชิง
สร้างสรรคไ์ ด้
๓. นกั ศกึ ษาสามารถอธิบายทักษะการคิดของแบบต่าง ๆ ได้
๔. นกั ศกึ ษาสามารถอธิบายการสอนทีเ่ นน้ การคดิ เพ่ือการดาเนนิ ชวี ิตประจาวัน
๕. นกั ศึกษาสามารถอธิบายเหตุผลในการจัดกจิ กรรมเพ่ือสง่ เสรมิ การคิดได้
วิธสี อนและกจิ กรรมการเรียนการสอน
๑. วิธีสอน
๑.๑ การประเมินความรู้เดิม
๑.๒ การฟังการบรรยาย อภิปราย
๑.๓ ฝึกทกั ษะการคิด
๑.๔ คน้ ควา้ หาความรู้ดว้ ยตนเอง
๑.๕ การใชแ้ บบฝึกปฏบิ ัติ
๓๐
๒. กจิ กรรมการเรยี นการสอน
๒.๑ การประเมินความรเู้ ดิมของนกั ศกึ ษา
ให้นักศึกษาทาแบบทดสอบเพ่ือประเมินความรู้เดิมของนักศึกษา เพ่ืออาจารย์ได้
ทราบปญั หาของนักศึกษา ซ่ึงจะช่วยใหว้ ัดการศึกษาได้อย่างมีประสิทธภิ าพ
๒.๒ การฟัง การบรรยาย อภิปราย
อาจารย์และนักศกึ ษารว่ มกันอภปิ ราย พรอ้ มยกตวั อยา่ งงานเขยี นสร้างสรรค์
๒.๓ การศึกษาทักษะการคิด นาเสนอในชนั้ เรียน
ให้นักศึกษาค้นคว้า จากหนังสือทักษะการคิด นาเสนอพร้อมอภิปราย และเรียนรู้
รว่ มกนั
๒.๔ ค้นคว้าหาความรู้ดว้ ยตนเอง
ให้นักศึกษานาเสนองานที่พัฒนาทักษะการคิด เพ่ือนามาเขียนงานในรูปแบบ
สร้างสรรค์
๒.๕ การใช้ฝกึ ปฏบิ ัติ
อาจารย์นาแบบฝึกปฏิบัติเพ่ือพัฒนาทักษะการคิด และผังมโนทัศน์ในการสนทนา
ทกั ษะการคดิ การเขียน
ส่อื การเรียนการสอน
๑. เอกสารคาสอนประกอบการสอนทักษะการคดิ
๒. Power Point
๓. แบบฝกึ ปฏบิ ตั ทิ กั ษะการคดิ
การวัดผลและประเมินผล
๑. ประเมินความรู้หลงั การเรยี นเทียบกบั ความรูเ้ ดิมของนักศกึ ษา
๒. ประเมินการมีส่วนร่วมในการอภปิ ราย
๓. ประเมินผลงานจากการศกึ ษาคน้ คว้าของนักศกึ ษา
๔. ประเมนิ การทางานของนักศึกษา
๕. ประเมินจากการนาเสนอผลงานคน้ ควา้ ขอ้ มลู
บทท่ี ๒
ทักษะการคดิ
การคิดเป็นสิ่งที่มีความสาคัญสาหรับการดาเนินชีวิตของมนุษย์ทุกคนมาเป็นเวลานาน
เพราะเป็นส่ิงที่จะช่วยให้มนุษย์สามารถเอาตัวรอดจากธรรมชาติ แก้ปัญหาในสถานการณ์ต่าง ๆ
รวมถึงเป็นส่ิงที่ช่วยสร้างสรรค์ให้เกิดสิ่งใหม่เพ่ือการเป็นอยู่ท่ีดีท่ีสะดวกสบายข้ึน หรือในบางคร้ังการ
คิดอาจเป็นสิ่งท่ีนามาซึ่งปัญหาของสังคมมนุษย์ในด้านต่าง ๆ ได้เช่นกัน การคิดจึงเป็นสิ่งท่ีมีผลต่อ
ความสาเรจ็ หรือล้มเหลวของมนษุ ย์มาทุกสมัย โดยเฉพาะในสมยั ปัจจบุ ันทส่ี ังคมมนุษย์มกี ารพัฒนาใน
หลายด้านจนมีความซับซ้อนมากขึ้น ทาให้การคิดมีความสาคัญมากขึ้นตามไปด้วย อย่างไรก็ตามการ
คิดเป็นส่ิงท่ีเกิดอยู่ภายในมนุษย์แต่ละคน ท่ีคนอ่ืน ๆ ไม่สามารถมองเห็น และทาความเข้าใจได้
โดยง่าย จึงมีนักจิตวิทยาและนักวิชาการให้ความสนใจทาการศึกษาค้นคว้า และสร้างองค์ความรู้
เก่ียวกับการคิดไว้มากมาย
๒.๑ ความหมายของการคิด
สานักงานคณะกรรมการการศึกษาแห่ชาติ (๒๕๔๒ อ้างถึงใน ลักขณา สริวัฒน์, ๒๕๔๙)
ได้ให้ความหมายของการคิดไว้ว่า การคิดเป็นกลไกของสมองที่เกิดข้ึนตลอดเวลา ซ่ึงเป็นไปตาม
ธรรมชาติของมนุษย์ที่ใชใ้ นการสร้างแนวความคิดรวบยอด ด้วยการจาแนกความแตกต่าง การจัดกลุ่ม
และการกาหนดชอื่ เรื่องเกีย่ วกับข้อเทจ็ จรงิ ที่ได้รับ กระบวนการที่ใชใ้ นการแปลความหมายของข้อมูล
รวมถึงการสรุปอ้างอิงด้วยการจาแนกรายละเอียด การเชื่อมโยงความสัมพันธ์ของข้อมูลที่ได้รับ
ซ่ึงข้อมูลที่นามาใช้อาจจะเป็นความจริงท่ีสัมผัสได้ หรือเป็นเพียงจินตนาการท่ีไม่อาจสั มผัสได้
ตลอดจนเป็นกระบวนการที่เก่ียวกับการนากฎเกณฑ์ต่าง ๆ ไปประยุกต์ใช้ได้อย่างมีเหตุผลและ
เหมาะสมการคิดเป็นผลท่ีเกิดจากการท่ีสมองถูกรบกวนจากสิ่งแวดล้อม สังคมรอบ ๆ ตัว และ
ประสบการณด์ ้งั เดิมของมนษุ ย์
อุษณีย์ โพธิสุข (๒๕๔๔ อ้างถึงใน พิมพร ไตรยานุภาพ, ๒๕๕๒) อธิบายว่า การคิดเป็น
กลไกของสมองที่เกิดข้ึนตลอดเวลา ซ่ึงเป็นไปตามธรรมชาติของมนุษย์ท่ีใช้ในการสร้างแนวความคิด
รวบยอดด้วยการจาแนกความแตกต่าง การจัดกลุม่ และการกาหนดชื่อเร่อื งเกี่ยวกบั ข้อเทจ็ จริงท่ีไดร้ ับ
และกระบวนการท่ีใช้ในการแปลความหมายของข้อมูล รวมถึงสรุปการอ้างอิงด้วยการจาแนก
รายละเอียด การเช่ือมโยงความสัมพันธ์ของข้อมูลที่ได้รับ ซึ่งข้อมูลท่ีนามาใช้อาจจะเป็นความจริงที่
สัมผัสได้หรือเป็นเพียงจิตนาการท่ีไม่อาจจะสัมผัสได้ ตลอดจนเป็นกระบวนการที่เก่ียวกับกฎเกณฑ์
๓๒
ต่าง ๆ ไปประยุกต์ใช้ได้อย่างมีเหตุผล และเหมาะสม การคิดเป็นผลท่ีเกิดขึ้นจากการที่สมองถูก
รบกวนจากสิง่ แวดล้อม สังคมรอบตัว และประสบการณ์ดง้ั เดิมของมนษุ ย์
เกรียงศักด์ิ เจริญวงศ์ศักดิ์ (๒๕๔๕ อ้างถึงใน ลักขณา สริวัฒน์, ๒๕๔๙) กล่าวว่า
การคิด คือกิจกรรมของความคิดท่ีมีวัตถุประสงศ์เฉพาะเจาะจง รู้ว่ากาลังคิดเพ่ือวัตถุประสงค์
บางอย่าง และสามารถควบคุมให้คดิ จนบรรลุเปา้ หมายได้
ชาติ แจ่มนุช (๒๕๔๕ อ้างถงึ ใน ลักขณา สริวัฒน์, ๒๕๔๙) ได้ให้ความหมายของการคิด
ไว้ ๒ ลกั ษณะ ดงั นี้
๑. การคิดเป็นกระบวนการการทางานของสมองโดยใช้ประสบการณ์มาสัมผัสกับส่ิงเร้า
และข้อมูลหรอื ส่ิงแวดล้อม เพ่ือแกป้ ญั หา แสวงหาคาตอบ ตัดสนิ ใจ หรือสรา้ งสรรคส์ ่ิงใหม่
๒. การคิดเป็นพฤติกรรมท่ีเกิดข้ึนในสมอง เป็นนามธรรมท่ีไม่สามารถเห็นได้ด้วยตา
เปล่า การท่ีจะรู้ว่ามนุษย์คิดอะร คิดอย่างไร จะต้องสังเกตจากพฤติกรรมท่ีแสดง และสามารถควบคุม
ใหค้ ดิ จนบรรลุเปา้ หมายได้
บงกช ทับเท่ียง (๒๕๔๖ อ้างถึงใน ลาดวน วงศ์ภักด์ิ, ๒๕๕๖) อธิบายว่า การคิด
หมายถึง กระบวนการทางานของสมองหรือปฏิกิริยาภายในสมองท่ีโต้ตอบต่อส่ิงเร้าเพื่อแก้ไขปัญหา
โดยอาศัยประสบการณ์เดิมเช่ือมโยงกับขอ้ มูลใหม่ให้ออกมาเป็นพฤติกรรมที่นาความรู้น้ันไปใช้ในการ
แกโ้ จทยใ์ นชดุ ฝึกหรอื ปญั หาต่าง ๆ ในการเรียนรทู้ ั้งการให้เหตผุ ลประกอบไดอ้ ยา่ งชัดเจน
กระทรวงศึกษาธิการ (๒๕๔๙ อ้างถึงใน ลาดวน วงศ์ภักดิ์, ๒๕๕๖) ให้ความหมายว่า
การคิดเป็นกระบวนการทางานของสมองที่เกิดขึ้นภายใน ข้ึนอยู่กับความสามารถของสมองแต่ละซีก
ของมนุษย์ ซ่ึงเป็นความสามารถเฉพาะบุคคล สมองแต่ละชีกมีการทางานต่างกัน คือ สมองซีกซ้าย
ทางานเก่ียวกับภาษา ท่าทาง สัญลักษณ์ การวิเคระห์ การจัดระบบ การเห็นรายละเอียด การ
แสดงออก การคานวณ และความสามารถด้านวิทยาศาสตร์ ส่วนสมองซีกขวาทางานเกยี่ วกับความคิด
สร้างสรรค์ดนตรี ศิลปะ การจินตนาการ การคิดสร้างสรรค์ การเคล่ือนไหว จังหวะ จิตใต้สานึก การ
มองภาพรวมและการกระทาหลาย ๆ อย่างพรอ้ มกัน โดยการคิดเริ่มต้นเมือ่ ประสาทการรบั รไู้ ด้รับการ
กระตุน้ โดยส่งิ แวดลอ้ ม จากนนั้ สมองจะเลือกรับรใู้ นส่ิงที่มากระตนุ้ แลว้ ตอบสนอง
ลักขณา สริวัฒน์ (๒๕๔๙) กล่วาว่า การคิด คือ พฤติกรรมภายในสมองที่อยู่ในลักษณะ
หรือรูปแบบของการปฏิบัติการทางสมองท่ีเป็นกระบวนการแห่งการคิด โดยเริ่มจากสภาพหรือ
สถานการณ์ท่ีเป็นปัญหาที่ทาให้เกิดความรสู้ ึกอึดอดั วิตกกังวล อารมณ์ตึงเครียด ไม่สบายใจ จึงต้องมี
การกระทาอย่างใดอย่างหน่ึงเพ่ือให้คลายความรู้สึกไม่สบาย หรือเพ่ือแก้ไขปัญหานั้น ๆ ให้สาเร็จ
ลุลว่ งไป และเกิดความสขุ สบายใจได้
๓๓
ทิศนา แขมมณี (ไพฑูรย์ สินลารัตน์ และคณะ, ๒๕๕๘) ได้ให้ความหมายของการคิดไว้
ว่าการคิดเป็นกระบวนการทางสมองในการจัดกระทากับข้อมูลหรือส่ิงเร้าท่ีรับเข้ามา การคิดเป็น
กระบวนการทางสติปญั ญาของบุคคล (cognitive process) ที่บุคคลใช้ในการสร้างความหมาย ความ
เข้าใจในสรรพส่ิงต่าง ๆ ท่ีบคุ คลได้รับจากประสบการณ์ การคิดมลี ักษณะเป็นกระบวนการหรอื วิธีการ
ไม่ใช่เนื้อหาที่บุคคลหนึ่งจะสามารถถ่ายทอดให้อีกบุคคลหน่ึงได้โดยง่าย การคิดเป็นเครื่องมือท่ีใช้ใน
การสร้างความหมาย ความเข้าใจในเน้ือหาสาระต่าง ๆ ดังนั้นการคิดจึงเป็นเรื่องหรืองานเฉพาะตน
ที่บุคคลผู้เรียนรู้จะต้องดาเนินการเอง ไม่มีผู้ใดจะทาแทนได้ แต่บุคคลอ่ืนรวมท้ังสภาพแวดล้อมและ
ประสบการณ์ต่าง ๆ สามารถช่วยกระตุ้นให้บุคคลเกิดการคิด และการเรียนรู้ การคิดมีความสาคัญ
อย่างย่ิง เน่ืองจากการคิดเป็นปัจจัยภายในที่สาคัญท่ีมีอิทธิพลอย่างมากต่อการกระทาและ
การแสดงออกทงั้ หลาย
สรปุ การคิดเป็นพฤติกรรมภายในท่ีเกิดขึ้นในมนุษย์ทุกคนซึ่งส่ิงที่มนุษย์แต่ละคนคิดอยู่
อาจจะแสดงออกมาในรูปคาพูด พฤติกรรมภายนอก หรือการบรรยายผ่านตัวหนังสือ การคิดเป็น
กระบวนการทางสมองอนั เป็นธรรมชาติของมนุษยท์ ุกคนท่ีเกิดทุกช่วงขณะ โดยอาศยั ขอ้ มูลและสงิ่ เร้า
ต่าง ๆ ที่อาจเป็นสถานการณ์ ปัญหา หรือความต้องการที่จะสร้างสรรค์สิ่งใหม่ ท้ังนี้การคิดถือเป็น
เร่อื งเฉพาะบุคคล ทาให้การคิดของแต่ละบุคคลย่อมมคี วามแตกต่างกัน ข้ึนอยู่กับช่วงอายุ ระดับเชาว์
ปญั ญา ประสบการณ์ การเรยี นรู้ สภาพแวดลอ้ มและการจดจาของแตล่ ะบคุ คล
๒.๒ ความสาคญั ของการคิด
ลักขณา สรวิ ฒั น์ (๒๕๔๙) ไดก้ ล่าวถงึ ความสาคญั ของการคดิ ไว้ สรุปได้ ดังน้ี
๑. การคิดเป็นธรรมชาติของมนุษย์ที่สาคัญที่สุด การคิดเป็นลักษณะประจาตัวของ
มนุษย์ซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะที่ทาให้มนุษย์แตกต่างจากสัตว์ โดยตามปกติมนุษย์มักมีปฏิกิริยา
ตอบสนองตอ่ สง่ิ ตา่ ง ๆ ท่ีเป็นอุปสรรคหรือเป็นปัญหาในการกระทากิจกรรมในชีวิตประจาวัน ด้วยการ
คิดหาเหตุผลว่าควรดาเนินการอย่างไรในการปรับตัวให้เข้ากับสิ่งแวดล้อมหรือสถานการณ์ต่าง ๆ
ที่เผชิญอยู่ ซ่ึงในกระบวนการคิดของมนุษย์นั้นจะมีการคิดก่อนทา มีการไตร่ตรอง การกระทาใดท่ีทา
แล้วไม่ได้ผลจะไม่ทาซ้า ถ้าการกระทาใดทาแล้วได้ผลดีก็จะยึดรูปแบบการกระทาน้ันไว้ตลอดไปใน
ขณะทีส่ ตั วม์ กั จะกระทาส่ิงตา่ ง ๆ ตามสญั ชาตญิ าณ มักปฏิบัตซิ ้า ๆ แม้จะไม่เกดิ ผลดี
๒. การคดิ จะต้องใชภ้ าษาเป็นสอ่ื กล่าวคือ การคิดนั้นจะต้องใช้ภาษาเปน็ ส่ือเพ่ือส่ือสาร
แสดงออกให้ผู้อ่ืนรู้ถึงความต้องการ ในขณะท่ีหากไม่มีภาษา การคิดก็ไม่สามารถเกิดขึ้นได้เพราะ
ภาษาเป็นส่ือที่จะก่อให้เกิดรูปของแนวความคิด ท้ังน้ีจากการท่ีภาษาเป็นผลผลิตของสังคมกลุ่ม หรือ
หมู่คณะที่มีความแตกต่างหลากหลาย ดังน้ันเน้ือหาของความคิดของมนุษย์จึงแตกต่างกันไปตาม
สภาพแวดล้อมทางสังคม
๓๔
๓. การคิดทาให้เกิดการกระทา ผู้ที่มีความคิดจะทาอะไรมักมีการไตร่ตรอง มีการ
พจิ ารณาให้ละเอยี ดรอบคอบถึงผลดีผลเสียก่อนลงมือกระทา และจะแสดงออกซึ่งพฤติกรรมท่ีดี ทาให้
ประสบความสาเร็จในชีวิต ในขณะท่ีผู้ท่ีมีความคิดไม่ดีก็มักจะแสดงออกทางพฤติกรรมท่ีไม่สุจริต
การคิดจึงเป็นกระบวนการทางจติ ใจท่ีมีความสาคัญ ซ่ึงมีข้อจากัดท่ีไม่สามารถมองเห็นไดโ้ ดยตรงต้อง
อาศัยการสงั เกตพฤตกิ รรม การแสดงออก และการกระทา
๔. การคิดกาหนดความเป็นตัวเรา การคิดเป็นตัวกาหนดส่ิงท่ีเรารู้ (Knowing) และ
ความรู้ท่ีได้จากการคิดนั้นจะเป็นตัวกาหนดความเป็นตัวเรา (Beng) เราคิดอย่างไร เรารู้อะไร เราจะ
เป็นเช่นนั้น และความเป็นตัวเราจะเป็นตัวกาหนดวิถีชีวิตของเรา (Livng) ซ่ึงจะทาให้เราแสดงออก
(Manifesting) ท้ังคาพูดและการกระทาโดยอาจถ่ายทอดเป็นการเขียน การพูด การกระทา และ
การแสดงออกถึงกิรยิ าอาการต่างๆ ดังนัน้ จะเห็นไดว้ ่าสิ่งท่ีเราคิดมีความสาคัญมาก เราคิดเช่นไร สง่ิ ที่
เราแสดงออกมาจึงเป็นเช่นน้ัน ความคิดจึงเป็นตัวกาหนดความสาเร็จหรือความล้มเหลวของการ
แสดงออก
๕. การคิดเป็นพื้นฐานของสติปัญญาและความรู้ความเข้าใจ การได้ใช้เวลาคิดทบทวน
การไดค้ ิดไตรต่ รองเก่ียวกับร่ืองต่าง ๆ กอ่ นตดั สนิ ใจ ทาใหเ้ กิดทั้งสตปิ ัญญาและเกดิ ความรู้ความเข้าใจ
ในเร่ืองน้ัน ๆ เม่อื เกิดสตปิ ัญญาและเกิดความรู้ความเข้าใจแลว้ กส็ ามารถที่จะปรับปรงุ สง่ิ เดิมท่ีมีอย่ใู ห้
ดขี ้ึน สามารถที่จะเชอ่ื มโยงบรู ณาการความคิดตา่ ง ๆ จนเกดิ เป็นความคิดใหม่ ๆ ได้
๖. การคิดเป็นพน้ื ฐานของการตดั สินใจ จากการศึกษาของนักจติ วทิ ยาพบว่าในแต่ละวัน
มนุษย์เกิดความคิดข้ึนมากกว่า ๑๐,๐๐๐ ความคิด ทาให้มนุษย์มีความคิดจานวนมากมายเข้ามา
กระทบต่อสมอง จึงเป็นเหตุให้จาเป็นต้องมีการตัตสินใจ โดยในแต่ละวันจะเห็นว่ามนุษย์จะต้อง
ตดั สินใจเร่ืองเล็กบ้างเร่อื งใหญ่บ้าง ตัดสินใจเรื่องสาคัญบ้าง เร่ืองไม่สาคัญบ้าง จนเม่ือเวลาผ่านไปจะ
เห็นได้ว่าบางเร่ืองมนุษย์สามารถตัดสินใจได้โดยเร็ว ทั้งน้ีเพราะการตัดสินใจในเรื่องน้ัน ๆ เกิดขึ้นเป็น
ปกติหรือความเคยชินน่ันเอง อย่างไรก็ตามในบางเรื่องมนุษย์ก็ใช้เวลาในการตัตสินใจนาน โดยจะใช้
เวลาเพื่อคิดทบทวน ใคร่ครวญ ไตร่ตรองให้ละเอียดรอบคอบก่อนตัดสินใจ เน่ืองจากเรื่องนั้น ๆ อาจ
เปน็ ปญั หาใหม่ ๆ ทไ่ี มเ่ คยพบประสบมาก่อน
๗. การคิดนามาซึ่งการเปลี่ยนแปลงครั้งสาคัญต่าง ๆ ของโลก เพราะลักษณะธรรมชาติ
ของมนุษย์ท่ีมีความต้องการมากมาย ทั้งปัจจัยส่ีซึ่งเป็นปัจจัยพื้นฐานในการดารงชีวิต รวมถึงความ
ตอ้ งการท่ีมากกวา่ ปัจจัยสี่ เชน่ ความปลอดภัยในชีวติ ความสาเรจ็ ความสะดวกสบายท้ังทางกายและ
ทางใจ ท้ังน้ีกล่าวได้ว่า ความต้องการที่มีมากมายของมนุษย์เป็นตัวกระตุ้นให้มนุษย์ไม่พอใจในความ
เป็นอยู่ตามธรรมชาติ จึงเร่ิมต้นด้วยการคิดให้เกิดความคิดที่จะนาไปสู่การเปล่ียนแปลงสภาวะต่าง ๆ
ในโลก จะเห็นได้ว่าโลกในปัจจุบันน้ันแตกต่างจากในอดีตโดยส้ินเชงิ ที่มีส่ิงอานวยความสะดวกสบาย
มากมาย
๓๕
๘. การคิดสร้างความสามารถในการแข่งขันในสังคมแห่งความรู้ สงั คมปัจจุบันเป็นสังคม
แห่งความรู้ท่ีมีการแข่งขันกันอย่ารุนแรง การแข่งขันมีการเพิ่มข้ึนท้ังในระดับระหว่างบุคคลระหว่าง
สังคม และระหว่างประเทศ ทั้งนี้อันน่ืองมาจากความเจริญก้าวหน้าทางเทคโนโลยีสารสนเทศที่
เชือ่ มโยงส่วนต่าง ๆ ของโลกเข้าด้วยกัน จนเกดิ การขยายตัวของขอบเขตการแขง่ ขัน ซึ่งการแข่งขันใน
สงั คมแห่งความรู้ท่ีได้เพิ่มจานวนและขยายขอบเขตออกไปน้ี หากมนษุ ย์ต้องการท่ีจะอยู่รอด เอาชนะ
คแู่ ขง่ และประสบความสาเรจ็ ได้ มนษุ ยจ์ ะต้องอาศัยการคดิ และความรูค้ วามเข้าใจในเร่อื ง นัน้ ๆ เป็น
อยา่ งมาก
๒.๓ ประเภทของการคิด
ลักขณา สริวัฒน์ (๒๕๔๙) ได้กล่าวว่า การแบ่งประเภทของการคิดนั้นมีการแบ่ง
ประเภทไว้หลากหลายชนิด ทงั้ นข้ี น้ึ อยู่กับว่าจะยดึ เอาลักษณะใดเปน็ หลักในการแบ่ง กลา่ วคอื
๑. แบ่งตามขอบเขตของการคดิ
๑.๑ การคิดในระบบปิด หมายถึง การคิดอยู่ในขอบเขตจากัด แนวการคิดจะไม่มี
การเปลย่ี นแปลง มีการคิดอยา่ งไรก็จะคิดเหมือน ๆ กัน เช่น การคิดทางคณติ ศาสตร์
๑.๒ การคิดในระบบเปิด หมายถึง การคิดที่เป็นไปตามความรู้ความสามารถ หรือ
ประสบการณข์ องแตล่ ะคนในสิ่งแวดล้อม
๒. แบ่งตามความแตกตา่ งของเพศ จาแนกได้เป็น ๒ ประเภท คือ
๒.๑ การคิดแบบวิเคราะห์ (Analytical Thinking) เป็นการคดิ โดยอาศัยสิ่งเรา้ ท่เี ป็น
จริงเป็นเกณฑ์ เป็นการคิดของผู้มีอารมณ์ เป็นการคิดท่ีถือว่าเป็นพื้นฐานแบบวิทยาศาสตร์เป็น
ลักษณะการคิดของเพศชายเป็นส่วนใหญ่ ลักษณะของการคิดวิเคราะห์ คือ มีเหตุผล (Rational) มี
การคาดคะเน (Predictable) มีขอบเขต (Convegent) และเปน็ แนวส่ง (Vertical)
๒.๒ การคิดแบบโยงสัมพันธ์ (Relational Style) เป็นการคิดที่สัมพันธ์กับอารมณ์
ซ่ึงมักยึดตนเองเป็นใหญ่ เกิดจากการมองหาความสัมพันธ์ของส่ิงเราต้ังแต่สองชนิดข้ึนไป เช่น
ความสัมพันธท์ างดา้ นหน้าท่ี สถานท่ี หรอื การเวลา การคดิ แบบนี้มกั จะเปน็ การคิดของเพศหญิง
๓. แบ่งตามความสนใจของนกั จติ วิทยา จาแนกเปน็ ๓ ประเภท คือ
๓.๑ การคิดรวบยอด (concept) เป็นการคิดที่ได้จากการรับรู้ โดยมีการ
เปรียบเทียบท้ังในลักษณะเหมือน และแตกต่างกัน ด้วยการอาศัยประสบการณ์เดิมแล้วดาเนินการ
ทดสอบสมมติฐานทีต่ ้งั ขน้ึ
๓.๒ การคิดหาเหตุผล (Reasoning) เป็นการคิดที่เริ่มจากการต้ังสมมติฐานแล้ว
ดาเนนิ การทดสอบสมมตฐิ านทตี่ งั้ ขึ้น
๓๖
๓.๓ การคิดสร้างสรรค์ (Creative Thinking) เป็นความคิดที่อาศัยการคิดที่ต้องการ
จะแก้ปญั หาใหม่ ๆ สร้างสิ่งใหม่ ๆ และการออกแบบส่ิงใหม่ การค้นพบกฎเกณฑแ์ นวใหม่ ซึ่งสิ่งที่เกิด
ข้นึ มาใหมท่ ง้ั หลายล้วนอาศยั กระบวนการคิดท่ีเป็นความคิดสรา้ งสรรค์ทง้ั สน้ิ
๔. แบ่งตามลักษณะการคิด
๔.๑ การคิดโดยไม่มีจุดมุ่งหมาย (Undirected Thinking) ซ่ึงเรียกอีกอย่างว่า
ความคิดต่อเน่ือง หรือความคิดเช่ือมโยง (Associative Thinking) เป็นวิธีคิดจากสิ่งหน่ึงไปยังอีกสิ่ง
หนง่ึ อย่างต่อเน่ือง และเชอ่ื มโยงถงึ กนั จนเหมือนว่าความคิดเชื่อมโยงนจ้ี ะไมม่ จี ุดมุ่งหมายและควบคุม
ไม่ไดแ้ ต่กม็ ที ศิ ทาง
๔.๒ การคิดอย่างมีจุดมุ่งหมาย (The Goal-directed Thinking) หรือความคิดตรง
(Directed Thinking) เป็นการคิดที่มักจะมีจุดมุ่งหมายในส่ิงท่ีคิดว่าจะทาอย่างไร ส้ินสุดที่ตรงไหน
และจะทาให้เกดิ ความสาเรจ็ ไดอ้ ย่างไร นอกจากนี้ยงั เป็นการสรปุ หลังจากท่คี ิดเสร็จส้นิ แลว้
๕. แบง่ ตามเนอ้ื หาหลกั สตู ร ซ่ึงประกอบดว้ ยหลกั สตู รย่อย ๆ ดงั น้ี
๕.๑ การคิดเชงิ มิติ
๕.๒ การคดิ เชิงวิพากษ์ หรือการคิดอยา่ งมวี ิจารณญาณ (Critical Thinking)
๕.๓ การคิดเชงิ วเิ คราะห์ (Analytical Thinking)
๕.๔ การคิดเชิงเปรยี บเทียบ (Comparative Thinking)
๕.๖ การคิดเชิงสังเคราะห์ (Synthesis-Type Thinking)
๕.๖ การคิดเชงิ มโนทศั น์ (Conceptual Thinking)
๕.๗ การคิดเชงิ บูรณาการ (Integrative Thinking)
๕.๘ การคิดเชงิ อนาคต (Futuristic Thinking)
๕.๙ การคิดเชงิ สร้างสรรค์ (Creative Thinking)
๕.๑๐ การคิดเชิงประยกุ ต์ (Applicative Thinking)
๕.๑๑ การคิดเชงิ กลยทุ ธ์ (Strategic Thinking)
๕.๑๒ การคิดเชิงระบบ (Systematic Thinking)
๓๗
๒๔ องค์ประกอบของการคิด
ลกั ขณา สรวิ ัฒน์ (๒๕๔๙) กล่าวว่า การคดิ ประกอบด้วยส่วนสาคญั ๓ ส่วน คือ ความรู้
(Knowledge) เจตคติ (Attitude) และการปฏิบัติการของสมอง (Operation) ซึ่งสาหรับการ
ปฏิบตั กิ ารของสมองยงั แบง่ ออกได้เป็นอีก ๒ ลักษณะ ได้แก่
๑. สติปัญญา ความรู้ความข้าใจ (Cognitive) เป็นปฏิบัติการท่ีใช้เพื่อให้ได้ทราบ
ความหมายของสิ่งต่าง ๆ อันเป็นกิจกรรมที่ต้องใช้กลวิธีที่สลับซับซ้อน เช่น การตัดสินใจ
การแก้ปญั หาการสร้างมโนมติ และยงั มีกลวธิ บี างอย่างทไ่ี ม่สลบั ซบั ซ้อน
๒. การควบคุมความรู้ (Metacognitive) เป็นการคิดที่เกี่ยวกับความคิด ซึ่งนับว่าเป็น
ปฏิบัติการท่ีคนเราใช้บังคับ และควบคุมกลวิธีสร้างความหมาย และสร้างทักษะ นั่นก็คือการคิด
เก่ียวกบั ความคิดในกจิ กรรมต่าง ๆ เช่น การวางแผน การตรวจสอบ การประเมินความคิด
สรุปได้ว่า การคิดมีหลายอย่างและมีความเป็นเอกลักษณ์เฉพาะของการคิดน้ัน ๆ กับสิ่ง
ท่พี บเหน็ สัมผัส กบั สิ่งนัน้ ได้ตามความคิด
๒.๕ ข้นั ตอนของการคิด
Krulik and Rudnick (๑๙๙๓ : ๓) ได้แบ่งการคดิ ออกเปน็ ๒ ขนั้ คอื
๑. การคิดขั้นระลึก (Recall) จัดเป็นทักษะการคิดท่ีเป็นธรรมชาติเกือบเป็นอัตโนมัติ
เป็นความสามารถในการคิดระลึกขอ้ เท็จจรงิ
๒. การคิดพื้นฐาน (Basic) เป็นความเข้าใจ ความคิดรวบยอด เป็นประโยชน์ในการ
นาไปใชใ้ นชวี ิตประจาวัน
๒.๖ ทักษะการคดิ
ทักษะการคิด (Thinking Skills) ความสามารถในการคิดและทักษะในการคิดมี
ความสาคัญยิ่งสาหรับการจัดการศึกษาในปัจจุบัน เพราะความสามารถและทักษะในการคิดมีความ
จาเป็นสาหรับการเรียนรู้ตลอดชีวิต การดารงชีวิตและการปฏิบัติงานให้บรรลุเป้าหมาย และประสบ
ผลสาเร็จโดยเฉพาะในยุคข้อมูลข่าวสารความรู้ท่ีมีการเปล่ียนแปลงอย่างรวดเร็วและต่อเน่ือง ดังมนี ัก
การศึกษากล่าวถึงความสาคัญของทักษะการคิดว่าในยุคศตวรรษท่ี ๒๑ ว่าทักษะที่สาคัญที่สุด คือ
ทักษะการคิดของบุคคลและทักษะชีวิต (Life skills) เพื่อจะได้สามารถดารงชีวิตอยู่ได้อย่างสันติสขุ ใน
สังคมโลกที่มีการเปล่ียนแปลงอย่างรวดเร็วในทุกด้าน นอกจากนั้นนักการศึกษาหลายท่านเริ่มจะเชื่อ
กันว่า ความรู้เฉพาะด้านจะไม่มีความสาคัญเท่ากบั การท่ีบุคคลมีความสามารถในการเรียนรู้และสร้าง
ความหมายและประโยชน์จากความรู้และข้อมูลใหม่ ๆ ดังน้ันส่ิงท่ีสาคัญและจาเป็นท่ีสุดในการจัด
การศกึ ษาให้กับเด็กและเยาวชนในยุคปัจจุบัน คือ การส่งเสริมและพัฒนาให้ผู้เรียนมีความสามารถใน
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
1543307 ศิลปะการนำเสนอ
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search