ภาพชีวประวัติและปฏิปทา พระอาจารย์ฝั้น

43

44

45

46

47

สมเด็จพระสงั ฆราชเสด็จบำเพญ็ กุศลครบร้อยวัน

ศพพระอาจารย์ฝนั้ อาจาโร ณ วดั ป่าอดุ มสมพร

48

สมเด็จพระญาณสังวร

ไดเ้ ขา้ ร่วมบำเพ็ญกศุ ลศพ

พระอาจารย์ฝัน้ อาจาโร


ทีว่ ัดป่าอดุ มสมพร





52

หลงั จากทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ บำเพญ็ พระราชกศุ ล ๗ วนั
พระราชทานเพลงิ ศพ พระอาจารยฝ์ น้ั อาจาโร ณ ศาลาประชา
สามัคคี วดั ป่าอุดมสมพร เรยี บร้อยแลว้ บรรดา ข้าราชการ

53

พ่อค้า และประชาชนจากสารทิศต่างๆ ได้ร่วมเป็นเจ้าภาพ

สวดพระอภิธรรมมาตลอด จนกระทั่งถึงวันพระราชทาน
เพลิงศพ ในวนั ที่ ๒๑ มกราคม ๒๕๒๑

54

คณะกรรมการจัดงานพระราชทานเพลิงศพ พระอาจารย์ฝัน้ อาจาโร
มีมติให้ใช้พ้ืนที่ของวัดป่าอุดมสมพร เป็นบริเวณงานพระราชทาน
เพลิงศพ (ภาพบน) แทร็กเตอร์กำลังปรับสถานท่ีและเสริมสร้าง
ภูเขาตามแบบร่าง (ภาพล่าง) ประชาชนทุกเพศทุกวัยกำลังช่วยกัน
ถากถาง ปรบั สถานท่ี

55

(ภาพบน) สถาปนิกผอู้ อกแบบได้ดำเนินการออกแบบจติ กาธาน

สำหรบั พระราชทานเพลงิ ศพ บนภเู ขายอ่ มๆ ลกู หนง่ึ

(ภาพลา่ ง) กลดธดุ งคข์ นาดใหญ่ แขวนตระหงา่ นเหนอื จติ กาธาน

56

พ้ืนท่บี รเิ วณวัดปา่ อดุ มสมพรจำนวนหลายสิบไรท่ ี่กำหนดให้เป็น

บรเิ วณงานพระราชทานเพลิงศพ พระอาจารย์ฝนั้ อาจาโร ใน
วนั ที่ ๒๑ มกราคม พ.ศ. ๒๕๒๑


(ภาพถ่ายทางอากาศ ก่อนวันงาน)

วนั ท่ี ๒๑ มกราคม พุทธศักราช ๒๕๒๑

วันพระราชทานเพลิง









62





มดื ฟ้ามัวดิน

วันพระราชทานเพลิง

66

วันน้ัน.... ๒๑ มกราคม ๒๕๒๑ พยาบาลจากโรงพยาบาลจังหวัดสกลนครต้อง
บริเวณวัดป่าอุดมสมพร อำเภอพรรณานิคม ออกแจกจ่ายยาดมอยู่ตลอดเวลา แต่อุปสรรค
จังหวัดสกลนคร ซึ่งกว้างขวางเป็นจำนวน เหล่านั้น มิได้บั่นทอนศรัทธาของคล่ืนมนุษย์
หลายสบิ ไร่ กลบั ดคู บั แคบลงไปอยา่ งไมน่ า่ เชอ่ื
เหลา่ นน้ั ลงไดเ้ ลย


การจราจรของยวดยานที่ผ่านเข้าออก
เพราะว่าวันน้ัน...๒๑ มกราคม
ในบริเวณวัดติดขัด แม้เจ้าหน้าที่ตำรวจจะ ๒๕๒๑ เป็นวันกำหนดการงาน
วางแผนรบั สถานการณไ์ วแ้ ลว้ เปน็ อยา่ งดี กย็ งั
ต้องแกไ้ ขอปุ สรรคเฉพาะหน้า กันอย่างชุลมนุ
พระราชทานเพลงิ ศพ พระอาจารยฝ์ นั้
สำหรับคลื่นมนุษย์ ซ่ึงประกอบด้วย อาจาโร ปูชนยี ภิกษุรปู เดยี ว ท่ีบารมี
ประชาชนทกุ เพศทกุ วยั หลายเชอื้ ชาตหิ ลายศาสนา ธรรมของท่านสามารถครองใจผู้คน
ซึ่งหลั่งไหลเข้าสู่บริเวณวัดนับเป็นจำนวนแสนๆ ทกุ ทศิ านทุ ศิ

นั้นเล่า ต่างก็เบียดเสียดเยียดยัดย่ิงกว่าจำนวน

ผคู้ นในงานมหกรรมใหญ่ๆ

แต่ละคนท่ีหลั่งไหลเข้าสู่บริเวณงานจนมี
แม้บรรยากาศ จะเต็มไปด้วยความ ลักษณะเป็นคลื่นมนุษย์ในวันนั้น ต่างก็มุ่งม่ันใน
อึดอัด จนกระท่ังหลายคนเป็นลม และหน่วย ปณิธานเดียวกัน ในอันท่ีจะแสดงความอาลัย



68

โรงพยาบาลประจำ

จงั หวดั สกลนครสง่ หน่วย
ปฐมพยาบาลไปบริการ
ประชาชนในบริเวณงาน

อยตู่ ลอดเวลา


ขอให้ไดม้ โี อกาสร่วมบำเพญ็ กศุ ล และสง่ วญิ ญาณ ทั้งฝ่ายสงฆ์และฝ่ายฆราวาส คาดการณ์

ของทา่ นสสู่ รวงสวรรคด์ ว้ ยดอกไมจ้ นั ทนส์ กั ดอกหนงึ่ ล่วงหน้าไว้ไม่ผิดเลยว่าบรรยากาศจะต้องเร่ิม
เป็นอยา่ งน้อย
คึกคักมาก่อนหน้าน้ันเป็นเวลาหลายวันแน่ๆ

กำหนดการงานพระราชทานเพลิงศพ
เพราะพุทธบริษัทและพระภิกษุสามเณรจาก
พระอาจารยฝ์ น้ั อาจาโร เปน็ วนั ที่ ๒๑ มกราคม จังหวัดต่างๆ ทั่วประเทศจะต้องทยอยมา

กจ็ รงิ แตค่ ณะกรรมการงานพระราชทานเพลงิ ศพ ร่วมงานในลักษณะระลอกแล้วระลอกเล่า

69

ท่ีพกั ชวั่ คราวของบรรดา
ภิกษสุ ามเณรทไี่ ปร่วมงาน
พระราชทานเพลงิ ในบรเิ วณ

วดั ปา่ อดุ มสมพร


ปัญหาเกี่ยวกับการพักแรมและข้าวปลาอาหาร ท่ี พั ก ป ร ะ ก อ บ ด้ ว ย ท่ี พั ก ส ง ฆ์ แ ล ะ
จึงเป็นปัญหาใหญ่ท่ีจะต้องต้อนรับหรือรับมือ ฆราวาส ซ่งึ จดั แยกไปตา่ งหากไม่ให้ปะปนกนั
ไว้ให้อยู่ ให้สมควรแก่ศรัทธาของผู้รอนแรม และเน่ืองจากไม่อาจจัดให้อยู่อาศัยในกุฏิสงฆ์
มาจากสารทิศต่างๆ ในท่ีสุดคณะกรรมการ
ซง่ึ มจี ำนวนจำกดั ได้ คณะกรรมการจงึ จดั สรา้ ง
จัดงานก็มีมติให้สร้างที่พักและโรงทานข้ึน
ที่พักชั่วคราวโดยมีหลังคาคุ้มแดดฝนให้ ส่วน
ลว่ งหน้าอยา่ งเร่งรบี
พ้ืนดินก็จัดทำ “ฟาก” สำหรับรองนั่งนอนไว้

70

ใหเ้ สรจ็ ทพ่ี กั ดงั กลา่ วไดป้ ลกู สรา้ งขนึ้ ในบรเิ วณ ผู้มีจิตศรัทธา ไปประกอบอาหารเพื่อแจกจ่าย
ด้านหลังของตัววัด แต่ละหลัง ท้ังกว้างและ เป็นทาน อันนับเป็นการร่วมกุศลอุทิศถวาย
ทง้ั ยาว ซ้ำยงั แบง่ ออกเป็นห้องใหญ่ๆ สำหรับ แด่พระอาจารย์ฝ้ัน อาจาโร ผู้ละสังขารขันธ์
พทุ ธบรษิ ทั แตล่ ะจงั หวดั ทเ่ี ขา้ มาพกั แรมอกี ดว้ ย ไปแลว้ อกี ทางหนงึ่

สำหรับน้ำใช้นั้น หน่วยราชการและเอกชน
ในที่สุดเหตุการณ์ก็เป็นไปดังคาดหมาย

หลายรายได้นำถังน้ำมาต้ังไว้ให้หลายสิบแห่ง ตั้งแต่วันที่ ๑๕ มกราคม มีพุทธบริษัทและพระ
โดยเตมิ นำ้ ใหเ้ ตม็ ถงั อยทู่ กุ วนั จนกระทงั่ ถงึ วนั งาน
ภิกษุ สามเณรจากจังหวัดไกลๆ ทยอยกันเข้าไป
ส่วนโรงทานซ่ึงจำเป็นสำหรับผู้พักแรม พักแรม และยังเพิ่มจำนวนข้ึนทุกวัน จนถึงวันท่ี
และผไู้ ปรว่ มงานโดยท่วั ไป ก็ไดป้ ลูกสรา้ งเปน็ ๑๘ มกราคม จำนวนพระภกิ ษสุ ามเณรเพม่ิ ขน้ึ เป็น
เรือนโรงหลังคาจาก ขึ้นทางหลังวัดสองแถว ๖๐๐ กว่ารูป พุทธบริษัทเพ่ิมจำนวนขึ้นนับเป็น
และทางด้านหนา้ อีกหน่ึงแถว แต่ละแถวก้นั ไว้ จำนวนพนั เมอ่ื คนื วนั ท่ี ๒๐ มกราคม กอ่ นวนั งาน
เป็นช่วงๆ สำหรับให้คณะบุคคลหรือเอกชน
พระราชทานเพลิงศพหน่ึงวัน พระภิกษุสามเณร

สว่ นหนง่ึ ของโรงทานในงานพระราชทานเพลงิ ศพพระอาจารย์ฝ้ัน อาจาโร ซึ่งบรรดาผมู้ จี ิตศรัทธาไดใ้ ชท้ ุนทรพั ย์สว่ นตัว

ไปประกอบอาหารเลย้ี งดผู ไู้ ปร่วมงานเป็นเวลาหลายวันตดิ ตอ่ กัน จนกระทั่งวันสุดทา้ ย

71

(บน) พทุ ธศาสนิกชนจากหมู่บา้ นต่างๆ ท้ังใกล้และไกล พร้อมใจกนั ไปทำบุญตักบาตรพระภกิ ษสุ ามเณรที่มาจากสารทศิ ตา่ งๆ

(ลา่ ง) แล้วพากันไปนง่ั รบั พรกอ่ นพระภกิ ษสุ ามเณรจะลงมอื ฉัน

72

พระภิกษสุ ามเณรสวดใหพ้ รพทุ ธศานกิ ชนกอ่ นลงมอื ฉัน


เพ่มิ จำนวนขึน้ ไปเป็น ๑,๔๐๐ รปู พทุ ธบริษัทจาก พุทธบริษัทนับร้อยๆ ยืนเรียงกันสองฟาก
จังหวัดต่างๆ หลั่งไหลเข้าพักแรมนับเป็นจำนวน ถนนตรงสามแยกข้างศาลาโรงธรรม อันเป็น

หมน่ื ๆ โดยเฉพาะในวนั งานจำนวนพระภกิ ษสุ ามเณร ทตี่ ง้ั ศพบำเพญ็ กศุ ล แลว้ ใหพ้ ระภกิ ษุ สามเณร
เฉพาะทลี่ งบัญชที วีจำนวนขึ้นเป็นกวา่ ๒,๐๐๐ รูป แยกกันออกรับบิณฑบาต เป็นสามสาย
สว่ นพทุ ธบรษิ ัทน้นั มากมายจนสุดคณานบั
ปรากฏว่าทุกเช้าแม้พระภิกษุสามเณร จะ

สำหรับพระภิกษุสามเณรที่เข้าไปพัก เพิ่มจำนวนจนเป็นพัน พุทธบริษัททั้งหลายก
็
แรมกอ่ นวนั งาน จนถงึ เช้าวนั งานน้ัน ทกุ เช้า ใส่บาตรกันจนล้นบาตรไปทุกรูป โดยเฉพาะ
ไม่จำเป็นต้องไปบิณฑบาตนอกวัด แต่ละเช้า อย่างยิ่งในเช้าวันงานพระราชทานเพลิงศพ
บรรดาชาวบ้านจากตำบลและอำเภอต่างๆ
คอื วันท่ี ๒๑ มกราคม แมพ้ ระภิกษสุ ามเณร
จะนำภัตตาหารมาถวายเป็นจำนวนหลายร้อย จะเพิม่ จำนวนเปน็ ๒,๐๐๐ กวา่ รปู เข้าไปแลว้
ราย บ้างก็เดินกันมาก่อนไก่โห่ บ้างก็เช่ารถ แต่ละรูปก็ยังล้นบาตรอยู่เช่นเดิม เพราะ

รวมกนั มาเปน็ หมๆู่ ทางวดั จงึ จำตอ้ งจดั ระเบยี บ พุทธบริษัทที่ไปใส่บาตร ได้ทวีจำนวนข้ึน

การใส่บาตรขึ้นเป็นพิเศษทุกๆ เช้า โดยให้ เป็นเงาตามตวั

73

ยิ่งไปกว่านั้น ก่อนลงมือฉันในโรงฉัน

พทุ ธบรษิ ทั อกี จำนวนไมน่ อ้ ยยงั ถวายภตั ตาหาร
พิเศษในท่ีฉันอาหารอีกด้วย ภัตตาหารของ

แต่ละรูปที่วางอยู่ตรงหน้าจึงมากมายก่ายกอง

จนเปน็ ทกี่ งั วลของทง้ั ฝา่ ยพระและฝา่ ยฆราวาส
ไปด้วยกัน ฝ่ายพระน้ันจำต้องฉันให้ถ้วนทั่ว

ทกุ อยา่ ง ใหส้ มแกศ่ รทั ธาของฝา่ ยฆราวาส ฝา่ ย
ฆราวาสน้ันเล่า ต่างก็เฝ้าดูมิให้คลาดสายตา
ว่าพระท่านฉันภัตตาหารท่ีตนได้ถวายไปแล้ว
หรือยัง ท่านหลงลืมไปบ้างหรือเปล่า เพราะ
พระภกิ ษบุ างรปู มภี ตั ตาหาร รวมทง้ั นอกบาตร
ในบาตรเป็นจำนวนมากมาย ไม่นอ้ ยกวา่ ๓๐
อย่าง เมื่อใดพระท่านฉันภัตตาหารท่ีตนได้
ถวายไปแลว้ แม้เพยี งคำเดยี วผ้ถู วายก็โลง่ อก
และปลาบปลืม้ จนสุดท่ีจะพรรณนา
(บน) พระอาจารย์วัน อุตฺตโม (ล่างซ้าย) พระอาจารย์สิม

พุทฺธาจาโร (ล่างขวา) พระอาจารย์จวน กุลเชฏฺโฐฺ ไปร่วมงาน
พระราชทานเพลงิ คราวน้ีดว้ ย

74

สำหรับข้าวก้นบาตรของพระภิกษุองค์
สำคัญบางรูป เช่นพระอาจารย์สิม พุทฺธาจาโร

วัดถ้ำผาปล่อง พระอาจารย์จวน กุลเชฏฺโฐฺ วัด

เจติยาคีรีวิหาร (ภูทอก) พระอาจารย์วัน อุตฺตโม
วัดถ้ำอภัยดำรงธรรม (ภูเหล็ก)...................ฯลฯ
เปน็ ตน้ บรรดาลูกศิษย์ลกู หา และพทุ ธศาสนิกชน
สว่ นหนง่ึ จะพากนั เฝา้ แหนไวเ้ ปน็ พเิ ศษ เมอื่ ใดทา่ น
ฉนั เสรจ็ เมอื่ นน้ั กจ็ ะขอจากทา่ นไปแบง่ รบั ประทาน
ทั่วๆ กัน เพ่ือเป็นสิริมงคล


พระเถรานุเถระช้ันผู้ใหญ่ที่ไปร่วมงาน
พระราชทานเพลงิ ศพ พระอาจารยฝ์ น้ั อาจาโร
ได้แก่ สมเด็จพระสังฆราชฯ, สมเด็จ

พระญาณสังวร (วัดบวรนิเวศวิหาร) และ

สมเด็จพระมหาวีรวงศ์ (วัดราชผาติการาม)
สำหรับสมเด็จพระสังฆราชฯ นั้น พระองค
์
ทา่ นไดเ้ สดจ็ จากกรงุ เทพฯ ไปจงั หวดั สกลนคร

75

(บน) สมเดจ็ พระสงั ฆราชฯ เสดจ็ ไปร่วมงานพระราชทานเพลงิ ศพพระอาจารย์ฝน้ั อาจาโร

(ลา่ ง) ขณะทรงปฎิสนั ถาร กับพระอาจารย์เทสก์ เทสรสํ ี บนศาลาโรงธรรมขณะเสด็จไปยังบรเิ วณงาน

76

สมเดจ็ พระญาณสังวร วัดบวรนเิ วศวหิ าร ขณะฉนั ภตั ตาหารท่ีศาลาโรงธรรม


ตงั้ แตว่ นั ที่ ๒๐ มกราคม ๒๕๒๑ โดยไปพกั แรม (อดุ รธาน)ี พระราชธรรมานวุ ตั ิ วดั ประชานยิ ม
อยทู่ ว่ี ดั ประสทิ ธวิ นาราม (วดั บา้ นตา้ ย) อำเภอ (กาฬสนิ ธ)์ุ พระศรธี รรมวงศาจารย์ วดั สทุ ธจนิ ดา
สว่างแดนดิน รุ่งข้ึนวันงานจึงได้เสด็จไปยัง
(นครราชสมี า) ฯลฯ สว่ นพระคณาจารยร์ ปู สำคญั
วัดป่าอุดมสมพร เพือ่ ทรงร่วมในพิธสี งฆ์ สว่ น ฝา่ ยวปิ สั สนาธรุ ะทไี่ ปรว่ มงานครง้ั นี้ มพี ระนโิ รธ
พระเถระผ้ใู หญ่รูปอ่นื ๆ ได้แก่ พระพุทธพจน รังสีคัมภีรปัญญาจารย์ (พระอาจารย์เทสก์
วราภรณ์ (วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม) เทสรํสี) วัดหินหมากเป้ง หลวงปู่บุญมา

พระพรหมมนุ ี (วดั นรนารถฯ) พระธรรมบณั ฑติ ฐตฺิ ธมโฺ ม วดั สริ สิ าลวนั (อดุ รธาน)ี หลวงปอู่ อ่ น
(วัดสัมพันธวงศ์) พระธรรมวราภรณ์ (วัด ญฺาณสิริ วัดป่านิโครธาราม (อุดรธานี)

ราชาธิวาส) พระเทพบัณฑิต วัดศรีเมือง พระรัตนากรวิสุทธิ วัดบูรพาราม (สุรินทร์)
(หนองคาย) พระเทพวราลงั การ วดั ศรสี ทุ ธาวาส พระอาจารยซ์ ามา อจตุ โฺ ต (เลย) พระอาจารย
์
(เลย) พระเทพเมธาจารย์ วัดโพธิสมภรณ์ สิม พุทฺธาจาโร วัดถ้ำผาปล่อง (เชียงใหม่)

77

(บน) สมเดจ็ พระญาณสังวร รว่ มพิธีบำเพญ็ พระราชกุศลพระราชทานในการออกเมร
ุ
(ลา่ ง) พระอาจารย์ออ่ น ญฺาณสริ ิ พระอาจารย์สาม อกญิ จฺ โน และพระอาจารย์อุ่น กลฺยาณธมฺโม

สวดมนต์และมาติกาบงั สกุ ุล

78

พระอาจารย์มหาบัว ญฺาณสมฺปนฺโน วัดป่า ได้เปดิ บางแหง่ ต้ังแตว่ ันที่ ๑๕ มกราคม และ
บา้ นตาด (อดุ รธาน)ี พระอาจารยส์ าม อกญิ จฺ โน ทยอยเปิดเพิ่มขึ้นเรื่อยจนกระท่ังถึงวันงาน

วดั ไตรวเิ วก (สรุ นิ ทร)์ พระครวู โิ รจนธ์ รรมาจารย
์ ผู้มีจิตศรัทธาไปเปิดโรงทานแจกจ่ายอาหาร

วดั พระธาตเุ ขานอ้ ย (ราชบรุ )ี พระอาจารยว์ นั ดังกล่าว เห็นจะได้กุศลแรงไม่แพ้ผู้ร่วม
อุตฺตโม วัดถ้ำอภัยดำรงธรรม (สกลนคร) บำเพ็ญกุศลด้านอื่นๆ เพราะทางวัดไม่
พระอาจารยจ์ วน กลุ เชฏโฺ ฐฺ วดั เจตยิ าครี วี หิ าร ปรารถนาให้เข้า ลักษณะงานนักขัตฤกษ์

(หนองคาย) พระอาจารย์สิงห์ทอง ธมฺมวโร จึงห้ามมิให้พ่อค้าแม่ค้า เข้าไปจำหน่ายสินค้า
วดั ปา่ แกว้ ชมุ พล (สกลนคร) พระอาจารยแ์ บน ทุกประเภทในบริเวณวัด แต่ละคนจึงได้อาศัย
ธนากโร วัดดอยธรรมเจดีย์ (สกลนคร)
โรงทานดงั กลา่ วโดยไม่จำกัดจำนวนมื้อ

พระอริยเวที วัดป่ารังสีปาลิวัน (กาฬสินธุ์)

ผู้มีจิตศรัทธาไปเปิดโรงทานมีอยู่มากมาย
พระอาจารย์สมชาย ฐฺิตวิริโย วัดเขาสุกิม หลายสิบราย อาทิ คณะศิษย์ ๗๕ และน้องๆ,
(จนั ทบรุ )ี ... ฯลฯ เปน็ ต้น
คณะคุณกันทรัตน์, คณะศิษย์ ทอ. คณะศานติ

ทางด้านโรงทานสำหรับพุทธบริษัท
นิเวศน์, คณะศูนย์ ๑ ภาคพิเศษ, คณะวัดป่า

ที่ไปพักแรมและพุทธบริษัทโดยท่ัวไปน้ัน
ภูธรพิทักษ์, คณะศาสตราจารย์นายแพทย์อวยฯ

79

(ภาพหนา้ ซ้ายและหนา้ ขวา)

ในบรเิ วณโรงทาน ผคู้ นไป

รบั ประทานอาหารและเครื่องดม่ื
ประทังความหิวได้ตลอดเวลา


คณะบุนยะรัตน์จันทบุรี, คณะบ้านกุดไห, คณะ ประมวล วงษ์ดี, คณะจังหวัดเชียงใหม่, คณะ

เขาน้อยสามผาน, คณะแพร่งภูธร-ป. โภชนา, ดอนเขือง, โรงครัวจังหวัดอุดรธานี, คณะอำเภอ
บรษิ ทั สหสนั ตอ์ ดุ รธาน,ี นายเอนก สทิ ธปิ ระศาสน์ กดุ บาก, คณะครวั นครพนม และโรงครวั หนองคาย
รองอธบิ ดกี รมการปกครอง, คณะวดั บวรนเิ วศวหิ าร, ฯลฯ เป็นต้น

คณะคณุ หลยุ สวุ รรณเวช, คณะบ้านต้าย, นายช่าง

80

เจา้ หน้าท่สี ำนกั พระราชวงั กำลังตบแตง่ จติ กาธาน

สำหรบั พระราชทานเพลงิ ศพพระอาจารย์ฝน้ั อาจาโร


ก่ อ น วั น ง า น พ ร ะ ร า ช ท า น เ พ ลิ ง ศ พ

หนึ่งวัน คือวันท่ี ๒๐ มกราคม ๒๕๒๑

เจ้าหน้าท่ีสำนักพระราชวัง ได้ขึ้นไปตบแต่ง
บริเวณปริมณฑลซึ่งเป็นท่ีต้ังจิตกาธานๆ

ดังกล่าวแล้วน้ีต้ังอยู่บนเขาย่อมๆ ลูกหน่ึง

ในบริเวณวัด เมื่อแรกเริ่มคณะกรรมการจัด
งานศพต้ังใจจะจำลองภูเขาให้มีสภาพเหมือน
ถ้ำขาม ซึ่งเป็นสำนักสงฆ์ที่พระอาจารย์ฝั้น
พำนกั บำเพญ็ ภาวนาอยใู่ นระยะหลงั แตจ่ ำลอง
ให้เหมือนไม่ทันการ ทางสำนักพระราชวังจึง
ออกแบบให้ใหม่เป็นพิเศษ ขณะกำลังตบแต่ง
บริเวณมณฑลอยู่นั้น ประชาชนนับหม่ืนได้

81

ทยอยไปเดินดูรอบๆ เขา ส่วนใหญ่อดใจอยู่
ไม่ได้ถึงกับออกปากชมกันหนาหู ว่าสวยงาม
ที่สดุ ในบรรดาท่ีเคยพบเห็นกันมา


วันน้ัน พุทธบริษัทจำนวนไม่น้อย

ได้แย่งกันผ่าท่อนไม้จันทน์สำหรับเป็นฟืน
พระราชทานเพลงิ ในวนั รงุ่ ขน้ึ กองรกั ษาการณ์
ในบรเิ วณวดั มเี จา้ หนา้ ทตี่ ำรวจมาปฏบิ ตั หิ นา้ ที่
คกึ คักขึน้ กวา่ วนั ก่อน พอถงึ เวลา ๑๖.๐๐ น.
มพี ธิ บี ำเพ็ญพระราชกุศล พระราชทานในการ
ออกเมรบุ นศาลาโรงธรรมซง่ึ ตง้ั ศพบำเพญ็ กศุ ล
มาแตต่ น้ พระภกิ ษุ ๑๐ รปู สวดพระพทุ ธมนต์
มีพระธรรมเทศนา ๑ กัณฑ์ พระสงฆ
์
๔ รูป สวดธรรมกถามีพระพิธีธรรมแล้วสวด

พระอภิธรรม


พุทธบริษัทช่วยกันผ่าท่อนไม้จันทน์ สำหรับใช้เป็นฟืน

พระราชทานเพลิงศพในตอนเช้าวันงาน

82

83

สมเด็จพระญาณสังวร วัดบวรนิเวศวิหาร แสดงพระธรรมเทศนาบนศาลาโรงธรรม ท่ามกลางพุทธศาสนิกชนและ

บรรดาแม่ชีท่ีน่ังสดับรายล้อมอย่างคับค่ัง (รูปล่างสุด) ชาวบ้านจากจังหวัดต่างๆ หล่ังไหลไปสักการะศพพระอาจารย์ฝ้ัน
อาจาโร เป็นครั้งสุดทา้ ยก่อนพระราชพธิ ีพระราชทานเพลิงจะมาถึง

84

ก่อนวันงานพระราชทานเพลิง มีการแสดงพระธรรมเทศนาโปรดญาติโยมในโรงฉันชั่วคราว


ค่ำวันเดียวกันน้ัน คือวันท่ี ๒๐ หลับไปแล้วต่างก็ถูกปลุกข้ึนรับแจกอย่างท่ัว

มกราคม พระภกิ ษจุ ากวดั ตา่ งๆ ทงั้ ใกลแ้ ละไกล ถึง เมื่อทราบว่าเป็นหนังสืออนุสรณ์และเห็น

ได้ผลัดกันข้ึนธรรมาสน์ในโรงฉันภัตตาหาร ภาพส่ีสีพระอาจารย์ฝ้ันที่พวกตนเคารพนับถือ
เพื่อแสดงพระธรรมเทศนาจนกระท่ังเวลา ภายในเล่ม ต่างก็ยกหนังสือข้ึนพนมเหนือ

๒๔.๐๐ น. จงึ ยุติ ปรากฏว่ามพี ทุ ธบริษัทนบั ศีรษะ เป็นการสักการะพระอาจารย์ฝั้นไป

จำนวนพัน ไปนั่งฟังพระธรรมเทศนาอย่าง ตามๆ กนั ปรากฏวา่ เพยี งประมาณสองชวั่ โมง
คับค่ังตั้งแต่หัวค่ำ เม่ือเลิกแล้วจึงทยอยกัน หนังสือดังกล่าวได้ถูกแจกจ่ายจนถึงมือ

กลบั ไปนอนยงั โรงทพี่ ัก
ชาวบ้านจากสารทิศต่างๆ ไปถึงหมื่นกว่าเล่ม
ในคืนนั้นอีกเหมือนกัน เจ้าหน้าที
่ ทั้งน้ี มิได้รวมถึงการแจกจ่ายในวันงานอีก
ฝ่ายแจกหนังสือเล่มเล็ก ซึ่งทางวัดป่าอุดม
ประมาณ ๓ หม่ืนกวา่ เลม่

สมพร จัดพิมพ์แจกเป็นอนุสรณ์ในงาน ถึงวันงานพระราชทานเพลิง... คือ

พระราชทานเพลิงศพพระอาจารย์ฝน้ั อาจาโร วันท่ี ๒๑ มกราคม ๒๕๒๑ แต่เช้าตรู่ได้ม
ี
ได้แยกย้ายกันออกแจกตามโรงที่พักและถนน พทุ ธบรษิ ทั จากอำเภอและจงั หวดั ใกลเ้ คยี งไปใสบ่ าตร
หลายสายภายในบริเวณวัด ผู้เฒ่าผู้แก่ที่นอน พระภิกษุสามเณรเหมือนวันก่อน เช้าวันน้ีคับคั่ง

85

ในตอนค่ำก่อนวันงานพระราชทานเพลิง บรรดาพุทธบริษัทไปสดับพระธรรมเทศนาในโรงฉันชั่วคราว

โดยพระภิกษุสำคัญๆ จากจังหวัดต่างๆ ผลัดกันข้ึนแสดงธรรมจนกระทั่งถึงเวลา ๒๔.๐๐ น.

86

เช้าวันพระราชทานเพลิง
เจ้าหน้าท่ีสำนักพระราชวัง
ได้เชิญศพพระอาจารย์ฝ้ัน
อาจาโร ลงจากศาลาโรง
ธรรมไปยังจิตกาธาน


เป็นพิเศษ เพราะพระภิกษุสามเณรได้เพ่ิมจำนวน พระราชวังได้เชิญศพพระอาจารย์ฝ้ัน อาจาโร

ขน้ึ ถึง ๒,๐๐๐ กว่ารูปดังกล่าวแลว้ ข้างต้น เวลา ลงจากศาลาโรงธรรม จากน้ันเชิญศพจาก

๐๘.๐๐ น. พระสงฆ์ ๑๐ รูป ทส่ี วดพระพทุ ธมนต์ ศาลาโรงธรรมไปเวียนเมรุ เพื่อเชิญขึ้นต้ังบน

แต่วันวานรบั พระราชทานฉนั
จติ กาธาน โดยมพี ระภกิ ษเุ ดนิ ตามศพนบั รอ้ ยรปู
พอถึงเวลาประมาณ ๑๐.๐๐ น.
พร้อมด้วยพุทธบริษัททั้งหลายร่วมขบวนศพ
พระสงฆ์ ๑๐ รปู ไดบ้ งั สกุ ลุ แลว้ เจา้ หนา้ ทสี่ ำนกั ดว้ ยอย่างคับคัง่

87

พระอาจารย์เทสก์ เทสรํสี นำขบวนศพพระอาจารย์ฝ้ัน อาจาโร จากศาลาโรงธรรมไปยัง

บริเวณปริมณฑลสำหรับพระราชทานเพลิง โดยมีพระภิกษุสามเณรร่วมขบวนด้วยเป็นจำนวนมาก

88

ขณะเชญิ ศพพระอาจารย์ฝัน้ อาจาโร ขน้ึ ตัง้ บนจิตกาธาน


เชิงเขาด้านหน้าของเมรุ คณะกรรมการ
เจ้าหน้าท่ีเปิดโอกาสให้ ความชุลมุนวุ่นวาย

จัดงานศพได้สร้างโต๊ะยาวสำหรับให้ประชาชน จะอุบัติขึ้นเพียงไหน ตนจะหน้ามืดเป็นลม

วางดอกไมจ้ ันทนไ์ ว้ด้วย ถึงระยะน้ีเจ้าหน้าทีไ่ ด้ หรือล้มลงจนถูกเหยียบจากคล่ืนมนุษย์ที่กำลัง
เริ่มเข้มงวดให้ประชาชนอยู่นอกเชือกก้ันตาม หลง่ั ไหลขนึ้ ไปหรอื เปลา่ และถา้ มโี อกาสจรงิ ถงึ
แนวริมถนนรอบๆ เขา ชาวบ้านทุกเพศทุกวัย สองยาม จะได้เผากนั ถ้วนทั่วทกุ ตวั คนหรือไม่

ต่างก็นั่งกับพ้ืนดินเพื่อรอเวลาพระราชทาน

เพลิงอยู่อย่างยัดเยียด แต่ก็โดยสงบ มิได้มี คณะกรรมการจัดงานศพดูจะคำนึงถึง
เหตุรา้ ยหรอื เหตกุ ระทบกระทั่งใดๆ เกดิ ขึน้ เลย ปัญหานี้อยู่แล้ว จึงได้เปิดโอกาสให้ประชาชน
เรื่องปรารภที่อุบัติขึ้นในตอนน้ีดูจะเป็นเร่ือง นำดอกไม้จันทน์ ไปวางสักการะบนโต๊ะยาว
ท่ีจัดไว้ให้ดังกล่าวข้างต้น เพื่อบรรเทาความ
เดียวกันหมด คือประชาชนคับคั่งเป็นแสนๆ หนกั ใจไปชว่ั ระยะเวลาหนง่ึ เสยี กอ่ น แมก้ ระนน้ั
เช่นนี้ เจ้าหน้าที่จะเปิดโอกาสให้ข้ึนไปเผาศพ ก็ยงั มผี ูค้ นอีกเป็นหมน่ื ๆ ท่ีไมย่ อมออกไปวาง
พระอาจารย์ฝั้น ท่ีเขาเคารพบูชา ให้ได้ โดยหวงั วา่ จะไดม้ โี อกาสขนึ้ ไปวางใหถ้ งึ จติ กาธาน
สมปรารถนาที่อุตส่าห์รอนแรมมาหรือไม่ หาก เลยทีเดยี ว

89

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเดจ็ พระนางเจ้าฯ พระบรมราชินนี าถ พร้อมดว้ ยสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า

สยามบรมราชกมุ ารี เสดจ็ พระราชดำเนินไปถึงบรเิ วณงานพระราชทานเพลิง

90

ล้นเกล้าฯ ท้ังสองพระองค์เสด็จข้ึนเมรุทรงทอดผ้าไตร

ครั้นได้เวลาประมาณ ๑๔.๓๕ น. เสด็จฯ ขึ้นสู่เมรุทรงทอดผ้าไตร พระสงฆ
์
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว พร้อมด้วย ๑๐ รปู บงั สกุ ุล แล้วพระราชทานเพลงิ ศพ

สมเดจ็ พระนางเจ้าฯ พระบรมราชินนี าถ และ
สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาเจ้าฟ้ามหาจักรี
ที่ น่ า ป ร ะ ทั บ ใ จ เ ป็ น อ ย่ า ง ย่ิ ง ก็ คื อ

สิรินธร ได้เสด็จฯ ถึงวัดป่าอุดมสมพร ปกติ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และ

รถยนต์พระท่ีนั่งจะเข้าเทียบยังพลับพลาที่ สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ

ประทบั ซงึ่ จดั ถวายไวข้ า้ งเมรุ แตท่ ง้ั สามพระองค์ ทรงลดพระองคล์ งกราบศพพระอาจารยฝ์ น้ั
ได้โปรดเกล้าฯ ให้หยุดรถลงตรงปากทางเข้า อาจาโร บนพระสุหน่ีปูลาดที่พื้นสนาม
ด้านหน้าเมรุ แล้วเสด็จฯ โดยปราศจากลาด หนา้ จติ กาธาน ภาพประทบั ใจเชน่ นบี้ รรดา
พระบาทไปตามทางเข้า เพ่ือให้ประชาชนท่ี ประชาชนที่เฝ้าอยู่นับแสน ต่างก็สำนึก
แน่นขนัดอยู่สองข้างทางได้เฝ้ารับเสด็จอย่าง โดยทวั่ กนั ว่ามโี อกาสพบเหน็ ไดย้ ากย่ิง

ใกลช้ ดิ ยง่ิ ขน้ึ ไปอกี นบั เปน็ พระมหากรณุ าธคิ ณุ
อย่างล้นพ้น
เมื่อได้เวลาอันสมควร ทั้งสามพระองค์
ได้เสด็จกลับตามทางเดิม ทรงปฏิสันถารต่อ
เม่ือเสด็จข้ึนประทับบนพลับพลาและ
ประชาชนที่เฝ้าอยู่สองข้างทางโดยมิได้ทรงถือ
ได้เวลาอันสมควรแล้ว ท้ังสามพระองค์ได
้ พระองค์ จนกระท่ังเสดจ็ ขน้ึ ประทบั บนรถยนต์

91

(บน) พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หวั และสมเดจ็ พระนางเจา้ ฯ พระบรมราชนิ นี าถ ทรงทอดผา้ ไตร

(ล่าง) พระสงฆ์ข้ึนบงั สกุ ุลคราวละ ๕ รูป

92

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงหยิบกระทงข้าวตอกดอกไม้จากเจ้าพนักงาน

พระราชพิธี ทรงวางที่ฐานหน้าหีบศพ แล้วทรงหยิบธูปเทียนดอกไม้จันทน์จากเจ้าพนักงานพระราชพิธี ทรงจุดไฟชนวนท่ี

เจ้าพนักงานชูถวายพระราชทานเพลิงศพ