สู้โควิดแบบไทยๆ

สู้โ�้ ควิิดแบบไทย ๆ

พิิมพ์์ครั้ง� ที่่� 1 : ธันั วาคม 2563 จำ�ำ นวน 1,000 เล่่ม

ผู้เ้� ขีียน : ศ.นพ.วีรี ะศักั ดิ์์� จงสู่ว่� ิิวัฒั น์ว์ งศ์์
กองบรรณาธิิการ : นพ.สุุรเกีียรติิ อาชานานุภุ าพ

ดร.นพ.วรสิทธิ์ ศรศรีวิชยั
นิพนธ์ รตั นาคม
จััดทำำ�และเผยแพร่่ : มููลนิิธิเิ พื่่�อการเยีียวยาและสร้้างความสมานฉันั ท์์ชายแดนใต้้ (มยส.)
สำำ�นักั งานหลัักประกันั สุุขภาพแห่่งชาติิ (สปสช.)
สถาบันั วิิจััยและพัฒั นาสุขุ ภาพภาคใต้้ (วพส.)
มูลู นิิธิิสุุขภาพภาคใต้้
มหาวิิทยาลัยั สงขลานคริินทร์์
อ.หาดใหญ่่ จ.สงขลา 90110
โทรศัพั ท์/์ โทรสาร 0 7445 5150
Website: www.DSRRfoundation.org
พิิมพ์ท์ ี่่� : สำำ�นัักพิิมพ์์หมอชาวบ้้าน
(Moh-Chao-Ban Publishing House)
36/6 ถนนประดิิพัทั ธ์์ ซอย 10
แขวงพญาไท เขตพญาไท กรุุงเทพมหานคร
โทรศััพท์์ 0 2278 5533, 0 2278 1616
จัดั ทำำ�รููปเล่่ม : DSDC3

ข้อ้ มูลู ทางบรรณานุกุ รมของสำ�ำ นักั หอสมุดุ แห่ง่ ชาติิ

National Library of Thailand Cataloging in Publication Data
ว ีรี ะศัักดิ์�์ จงสู่่�วิิวััฒน์ว์ งศ์.์
สู้้�โควิิดแบบไทย ๆ. -- สงขลา : มูลู นิิธิเิ พื่่�อการเยียี วยาและ
สร้้างความสมานฉัันท์ช์ ายแดนใต้,้ 2563.
400 หน้้า.
1.โควิิด-19 (โรค) 2.โควิิด-19 (โรค) -- การป้อ้ งกัันและ
ควบคุมุ . I.ชื่�อ่ เรื่อ่� ง.
616.2414
ISBN 978-616-92204-4-2



สารบัญ

อารมั ภกถา 10
ศ.นพ.วีระศกั ดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 14

บทนำ� 16
นพ.ศักดิ์ชยั กาญจนวัฒนา 18
เลขาธกิ ารส�ำ นักงานหลกั ประกันสุขภาพแหง่ ชาติ 20

สารจากรฐั มนตรวี ่าการกระทรวงสาธารณสุข
อนุทิน ชาญวีรกลู

คำ�นยิ ม
ศ.นพ.ประเวศ วะสี

คำ�นิยม
แมทธิว พอล ดีน

ตอนท่ี 1 ความต่างในความเหมือน 25

ตอนที่ 2 ทางใครทางมนั 33

ตอนท่ี 3 สามเจ้าทฤษฎีแห่งอังกฤษ 41

ตอนท่ี 4 สุดยอดของการบัญชาคอื ระเบียบวินัย 47

ตอนที่ 5 ตรวจแถวเกณฑท์ หาร ลูกหลานไทยสายไอทีสู้ COVID-19 53

ตอนท่ี 6 แม่ทัพไอทที ีเ่ ราต้องการ 59

ตอนที่ 7 การทำ�งานท่ีบ้านอนั เนื่องมาจากโรคระบาด (ตอนที่ 1) 63
: มิติทางกายภาพ

ตอนที่ 8 การทำ�งานทบี่ า้ นอนั เนื่องมาจากโรคระบาด (ตอนที่ 2) 69
: มิติเรื่องงาน
75
ตอนท่ี 9 การท�ำ งานที่บา้ นอันเนื่องมาจากโรคระบาด (ตอนท่ี 3)
: มิติด้านคุณภาพชวี ิตของพนกั งาน 79
85
ตอนท่ี 10 ลองพยากรณก์ ารระบาดของโควิดในเมืองไทยกันดู 91
99
ตอนที่ 11 โรคมาถึงแพทย์และพยาบาลแล้ว 107
113
ตอนที่ 12 มารู้จกั คำ�ว่าอารศ์ ูนย์ (R0) กนั เถอะ
119
ตอนท่ี 13 โรคระบาดกับสนั ติภาพชายแดนใต้ 125

ตอนที่ 14 ระวงั “ป้อมค่ายตีแตกจากภายใน” 131
137
ตอนที่ 15 หัวอกคนไทยที่อยากกลบั บา้ น เสือสมิง ผปี อบ 143
และโรงแรมกกั กนั โรค 149

ตอนที่ 16 งานชุมชนและงานโรงพยาบาลทีส่ วยงาม

ตอนท่ี 17 หาคา่ อาร์ศูนย์ (R0) ในพื้นที่ของตวั เอง
: กรณีศกึ ษาชุมชน อ.จะนะ จ.สงขลา

ตอนที่ 18 จะเคอร์ฟิวกันทง้ั วนั ทงั้ คืนไหม

ตอนที่ 19 ทางเลือกทเี่ หมาะในการตรวจหาผู้ติดเช้ือ

ตอนท่ี 20 ตัวเลขผู้ปว่ ยโควิดทแ่ี กว่งขนึ้ ลง ควรท�ำ อย่างไร

ตอนท่ี 21 ปรับกระบวนทพั ลาดตระเวนแนวหน้าใหล้ ึกเข้าไป
ในเขตแพร่ COVID–19 ของเพื่อนบา้ น

ตอนท่ี 22 เส้นโค้งรูปต่าง ๆ ของ COVID-19 ในประเทศไทย 155
กับยทุ ธศาสตรท์ างออก (exit strategy)
163
ตอนที่ 23 แผนการเต่าไทยโผลห่ ัวออกจากกระดอง 171
177
ตอนที่ 24 การตรวจ serology 183
189
ตอนที่ 25 การประเมินสถานการณ์ด้วยวิชาระบาดวิทยา
197
ตอนท่ี 26 Modeling 205
215
ตอนท่ี 27 ไซกบั เฝือกและมนตข์ องพระสงั ข์ 221
สำ�หรบั การรบั คนชายขอบชายแดนใต้กลับบ้าน 231

ตอนท่ี 28 ตามล่าหาโควิด สะกิดแผลเกา่ 241
249
ตอนท่ี 29 เกาใหถ้ ูกทคี่ นั 255
261
ตอนที่ 30 Fit to Travel Certificate

ตอนที่ 31 ศึกโควิดยกสอง

ตอนท่ี 32 หอเตือนภัย (Sentinel Site)
สำ�หรบั การระบาดของโควิด ในระลอกต่อไป

ตอนที่ 33 แรงงานในไทยกบั ภยั โควิด

ตอนท่ี 34 กลับบา้ นเรา รกั รออยู่

ตอนท่ี 35 การใชเ้ ปอรเ์ ซ็นต์ผู้ติดเช้อื เป็นตัวบ่งบอกสถานการณ์โรค

ตอนที่ 36 ห้ามใหข้ า่ วก่อน ศบค.

ตอนที่ 37 เก่งหรือเฮง ห่วยหรอื ซวย 267

: อธิบายด้วยสถิติเชงิ ภูมิศาสตร์ Moran’s I สำ�หรบั ชาวบ้าน

ตอนท่ี 38 โรคโควิด-19: จัดการ "นำ้�เหนือเข่อื น" และ "ระบายหนอง" 275

ตอนท่ี 39 ข้อห่วงใยกบั การกลบั เขา้ มาของแรงงานต่างชาติ 285

ตอนท่ี 40 Spanish Flu ระบาดในไทยเมื่อ 100 ปีท่แี ล้ว 293
เหมือนในสหรฐั อเมริกาและยโุ รปหรอื เปล่า

ตอนที่ 41 เต่าไทยออกจากกระดอง 301

ตอนที่ 42 คณุ ค่าของวิชาสถิติ 307

ตอนที่ 43 โควิดเล่นซอ่ นหาทีอ่ ่ฮู น่ั 315

ตอนที่ 44 ความมั่นคง หรือ ความม่ังคง่ั 323

ตอนที่ 45 ฉากทัศน์ทางระบาดวิทยาของโรคโควิด 331

ตอนท่ี 46 โควิดกับไอที: Digital Divide หรือ Digital Divine 341

ตอนท่ี 47 วัคซนี ป้องกนั โควิดในมมุ มองทางระบาดวิทยา 349

ตอนท่ี 48 แรงงานขาเขา้ จากต่างประเทศ จะกักตวั กันอย่างไร 359

ตอนท่ี 49 เปดิ โรงเรยี นประถมและศูนย์เดก็ เลก็ เร็วกว่าแผนเดิมดีไหม 367

ตอนท่ี 50 โควิดกบั การแพร่เชอ้ื ที่โรงพยาบาลและรา้ นตดั ผม 377

ตอนที่ 51 ดาวหาง สงคราม โรคระบาด ทุพภิกขภัย ทุพโภชนาการ 383
และบรกิ ารสาธารณสขุ

ตอนที่ 52 ฉากทศั น์ไข่โควิดแตก 393

อารัมภกถา

บทความทที่ า่ นจะได้อา่ นต่อไปนี้ แรก ๆ ผมกเ็ ขยี นเพื่อสรปุ แนวคิด
ที่ผมเสนอต่อเพื่อนอาจารย์ในที่ทำ�งานภายหลังการประชุมว่า จะต้องถูก
ล็อกดาวน์เนื่องจากการระบาดโรค COVID-19 หรือท่ีต่อมาคนไทยเรียก
ส้ัน ๆ ว่าโควิด อันเกิดจากเชอื้ ไวรสั SARS-CoV-2 หรอื เชื้อโควิด ซง่ึ ผม
เห็นว่าเวลาเกิดเหตุการณ์วิกฤต ไม่ควรตื่นตระหนกหรือประมาท แต่ควร
รวบรวมสติ คิดหาทางหนที ีไล่ให้ดี ว่าพวกเราควรจะมที างออกอยา่ งไร

ผมเคยผ่านเหตุการณ์ท่ีสังคมตื่นตระหนกจากการระบาดของ
โรคเอดส์ในระยะแรก ช่วงประมาณปี 2529 - 2535 ซ่ึงตอนนั้นเรายงั ไม่
คอ่ ยรจู้ กั ธรรมชาติของเช้อื เอชไอวีและโรคเอดส์ ต่อมาก็มีการระบาดของ
โรคซารส์ ในปี 2545 - 46 และส�ำ หรับชายแดนใต้ คอื การปะทุของความ
รนุ แรงทางชาติพนั ธุ์ต้ังแต่ปี 2547 เปน็ เวลากว่าหนึง่ ทศวรรษ ทงั้ หมดน้ี
เปน็ ความสูญเสียอยา่ งร้ายแรงทางสขุ ภาพกาย สขุ ภาพจิต และ สุขภาพ
สังคมของคนไทย การต้ังสติ ประสานความรู้ใหม่กับประสบการณ์ และ
พัฒนาศกั ยภาพของประชาชน ช่วยให้เราฟันฝ่าอุปสรรคมาได้ แล้วปญั หา
เหล่านนั้ ก็ทเุ ลาไปตามกาลเวลา ปัญหาใหม่กก็ ่อตัว ขยายตัวและเขา้ มา
แทนเราก็ต้องกลบั ไปตง้ั สติ ประสานความรู้ใหม่กับประสบการณ์ แก้
ปัญหาเปน็ วงจรเช่นนต้ี ่อไป

ประสบการณ์และความรู้สึกดังกล่าวทำ�ให้ผมเริ่มเขียนเรื่องเก่ียว
กบั COVID-19 ในสงั คมไทยมากขนึ้ เมื่อเขยี นมากเขา้ ขอ้ เขยี นก็ไม่ได้จ�ำ กดั
เฉพาะต่อทีป่ ระชุม ผมเริ่มส่งไปใหเ้ พื่อน ๆ และคนรจู้ ักทางโซเชียลมีเดีย
อ่าน ต่อมามีคนมาบอกว่าเขาส่งต่อกันไปและมีคนสนใจอ่านมาก สักพัก
หนึ่งก็มีหลายคนเสนอแนะว่า ให้ทำ�รวมเล่มเผื่อเป็นบันทึกเหตุการณ์ให้

10

คนรุ่นหลังได้ใชค้ ้นคว้า ทีนี้ผมกต็ ้องตั้งหลกั ให้ดวี ่าจะเขยี นอะไรอย่างไร
ผมนกึ ถงึ หลกั ทีผ่ ชู้ ่วยบรรณาธิการวารสาร Lancet ซงึ่ เป็นวารสาร

วิชาการทีม่ ีคนบอกรบั มากทีส่ ดุ เคยคยุ ให้ฟงั ว่า ขอ้ เขยี นทด่ี ีต้องมีบทบาท
3 ประการ คอื inform, reform และ entertain ผูอ้ ่าน

Inform คือ ต้องให้สาระใหม่ แง่คิดใหม่แก่ผู้ฟังผอู้ า่ น
Reform คือ ต้องทำ�ให้ผ้ฟู ังผู้อ่านฉุกคิด ปฏริ ูปความคิดของตน
Entertain คือ ทำ�ให้ผู้ฟังผู้อ่านเกิดปิติ สนุกจากการอ่าน
กระปรี้กระเปร่า อยากไปทำ�อะไรต่อ
ช่วง COVID-19 ระบาด ประชาชนได้รับข่าวใหม่ ๆ ตลอดเวลา
การจะให้สาระใหม่ทมี่ เี นือ้ หาไม่ซ�้ำ กบั ขา่ วทม่ี อี ยทู่ วั่ ไปไม่ใชเ่ รอ่ื งงา่ ย ต้องหา
ขอ้ มูลทค่ี นยงั เข้าไม่ถึงมากนัก ผสมกบั วิธกี ารมองใหม่ ๆ ที่คนส่วนใหญ่ยัง
ไม่เคยมอง และหาทางผสมผสานเนื้อหากบั บริบทด้านต่าง ๆ
คนส่วนใหญ่เห็นแต่ปรากฏการณ์จากข่าว ไม่ได้พิจารณาว่าทำ�ไม
จงึ เปน็ เช่นนน้ั การตอบสนองต่อโรคระบาดขนาดใหญ่อยเู่ หนือวิสยั ทแ่ี พทย์
หรือระบบสาธารณสุขจะตอบสนอง ผ้ทู ่มี ีหน้าท่ีรับผิดชอบโดยตรงคอื ผู้น�ำ
ของประเทศ ซึ่งแต่ละคนหรือแต่ละกลุ่ มคิดไม่เหมือนกัน ตรงน้ีขึ้นอยู่กับ
พัฒนาการทางสังคมและการเมือง รวมท้ังปรัชญาวิธีคิดของชนช้ันนำ�ใน
ประเทศน้นั ๆ ซงึ่ ผมได้อรรถกถาในบทต้น ๆ ในตอนกลาง ๆ ผมพยายาม
เล่าใหเ้ หน็ ว่าโรคระบาดท่เี กิดข้ึนในสมัยกอ่ นเป็นอย่างไร ท้ังในด้านการทำ�
สงคราม และ การระบาดในแรงงานขา้ มชาติ ซึง่ คล้าย ๆ กับขณะน้ี ใน
ตอนท้าย ๆ เล่ม ผู้อา่ นจะได้เหน็ ว่า บาดแผลทางสงั คมจาก COVID-19 มี
มากมายกว่าเรอื่ งการเจบ็ ปว่ ยและการตาย โดยเฉพาะความทกุ ขย์ ากทผี่ คู้ น

11

ยากจนทงั้ ในต่างประเทศและในประเทศไทยต้องเผชิญ
ความคิดชน้ี �ำ ส่วนท่ีสองของหนังสือเล่มน้ี คอื แนวคิดทางระบาด

วิทยา ซึ่งประสานระหว่างทฤษฎีทางคณิตศาสตร์ที่พอเข้าใจได้อย่าง
เรื่องอาร์ศูนย์ (R0) กับข้อเท็จจริงของจำ�นวนผู้ป่วยท่ีพบในประเทศไทย
ในแต่ละช่วง การระบาดของ COVID-19 น่าจะเปน็ ตัวกระตุ้ นทำ�ใหค้ นไทย
สนใจระบาดวิทยาและกฎเกณฑ์ทางคณิตศาสตร์ของชีววิทยาง่าย ๆ อัน
สามารถประยุกต์ใช้กับเรื่องอื่น ๆ ในอนาคตได้ ในแต่ละบทมีบันทึกวันที่
ท่ีเขียนบทความไว้ และในบางบทได้เพิ่มเชิงอรรถ (footnote) ไว้ตอน
ท้ายเพื่อเปรียบเทียบความคิดเห็นทางระบาดวิทยาของผู้เขียนในวันนั้น
กับสถานการณ์การระบาดของโรคในช่วงต่อมาว่าสอดคล้องหรือย้อนแย้ง
กันอยา่ งไร

รสชาติของการอ่านหนังสือน้ีในส่วนที่ต่างจากบทความเก่ียวกับ
COVID-19 ทวั่ ไป คอื การเชอื่ มโยงกับความเช่อื ต่าง ๆ ท่ีจะช่วยให้เยาวชน
รุ่ นใหม่ได้เหน็ อตั ลกั ษณ์ (identity) ของความเปน็ ไทย และเขา้ ใจพฒั นาการ
ของชาติพันธุ์ต่าง ๆ ของเพื่อนบา้ น และชาวยโุ รปทเ่ี ป็นต้นตำ�รับวิชาการ
มากข้ึน ความวิจิตรแหง่ ประวตั ิศาสตรแ์ ละจินตนาการเหล่านัน้ อาจจะช่วย
กล่อมเกลาจิตใจของผูอ้ า่ น โดยเฉพาะเยาวชนไทย ให้ได้ผอ่ นคลายความ
เครง่ เครยี ดจากความแตกต่างระหว่างรุ่ นและระหว่างวยั ท�ำ ใหเ้ ราได้มกี �ำ ลงั
ร่วมกันต่อสู้กับอุปสรรคต่อไป

ขอขอบคณุ ส�ำ นกั งานหลกั ประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาติ (สปสช.) ที่ได้ให้
หลกั ประกนั แกช่ าวไทยว่า เราจะเขา้ ถงึ บรกิ ารสขุ ภาพส�ำ หรบั โรค COVID-19
ท้ังด้านการควบคุมป้องกันโรคและการรักษาพยาบาล และขอบคุณที่

12

สนับสนุนการเผยแพร่ความคิดน้ีทางสื่อต่าง ๆ กราบขอบพระคุณพ่ีหมอ
สรุ เกยี รติ อาชานานภุ าพ หนงึ่ ในผู้แนะน�ำ (mentor) สมัยผมเป็นนักศกึ ษา
แพทย์ในยุคแสวงหา และได้แนะนำ�ในการจัดพิมพ์ตลอดจนเป็นหัวหน้า
กองบรรณาธิการเอกสารชุดน้ี ขอบคุณนายแพทย์วรสิทธิ์ ศรศรีวิชัย
 และ คุณนิพนธ์ รตั นาคม จากมหาวิทยาลัยสงขลานครินทรท์ ่ีได้ร่วมเป็น
บรรณาธิการ

วรี ะศักดิ์ จงสู่วิวฒั นว์ งศ์

13

บทน�ำ

การประสบความส�ำ เรจ็ ของการควบคมุ สถานการณก์ ารแพรร่ ะบาด
เชอ้ื ไวรสั โคโรนาสายพนั ธ์ุใหม่ 2019 (COVID-19) ในประเทศไทย ส่วนหนงึ่
มาจากระบบพื้นฐานการสาธารณสุขและระบบหลักประกันสุขภาพท่ีดีของ
ประเทศไทย สำ�นักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) เป็นหน่วย
งานระบบสุขภาพที่มีความสำ�คัญ โดยเฉพาะในภาวะวิกฤตสุขภาพเช่นน้ี
ท้ังนี้จากมติการประชุมคณะกรรมการหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ ครั้งที่
 3/2563 วนั ท่ี 2 มนี าคม 2563 เหน็ ชอบใหก้ ารปอ้ งกนั โรค สรา้ งเสริมสขุ ภาพ
ตรวจวินิจฉยั โรค รกั ษาพยาบาล รวมถงึ การฟน้ื ฟูสมรรถภาพทางการแพทย์
กรณีโรคติดเชอ้ื ไวรสั โคโรนา 2019 (COVID-19) อยใู่ นประเภทและขอบเขต
บริการสาธารณสุขในระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ และด้วยบทบาท
การบรหิ าร “กองทุนหลักประกนั สขุ ภาพแห่งชาติ” สำ�นกั งานหลักประกนั
สขุ ภาพแห่งชาติ ได้ใช้กลไกทีเ่ ก่ียวขอ้ งทงั้ หมด ร่วมสนบั สนุนการควบคุม
และป้องกนั การแพรร่ ะบาดของโรค COVID-19

นอกจากส่วนงบกลางท่ีได้รับเพิ่มเติมสู่ระบบจากรัฐบาลในการ
สนับสนุนการดูแลผู้ป่วยของโรงพยาบาลแล้ว เครื่องมือที่สำ�คัญคือ
 “กองทนุ หลักประกนั สุขภาพระดบั ท้องถิ่นหรอื พื้นที่ (กปท.)” หรอื ทีเ่ รยี ก
ติดปากว่า “กองทุนสุขภาพต�ำ บล” เน้นความร่วมมือกับ อปท.และคนใน
ชมุ ชนดูแลสขุ ภาพประชาชนและแก้ไขปญั หาสาธารณสขุ ในพืน้ ทข่ี องตนเอง
 ซึ่งที่ผ่านมามีท้องถิ่นหลายแห่งได้นำ�เครื่องมือน้ีไปใช้ในการป้องกันและ
ควบคุมการแพร่ระบาด COVID-19 ได้ผลดี เปน็ ทปี่ ระจักษ์ จนได้รบั การ
ยอมรับจากนานาประเทศ

ความทา้ ทายต่อจากน้ีคือ การวางแผนป้องกันและการดำ�เนินการ

14

เพื่อไม่ให้เกิดการระบาดรอบสอง (second wave) ซ่ึงจะต้องศึกษาบท
เรียนประสบการณ์ การบริหารจัดการท่ีผ่านมาเพื่อนำ�มาปรับกลยุทธ์ให้มี
ประสิทธิภาพมากยิง่ ข้ึน

ส�ำ นกั งานหลกั ประกนั สขุ ภาพแหง่ ชาติ หวงั เปน็ อยา่ งยงิ่ ว่า บทความ
จากประสบการณ์ การวิเคราะห์สถานการณ์ตามหลักระบาดวิทยา และ
แนวคิดการด�ำ เนินงานของศาสตราจารยน์ ายแพทยว์ รี ะศกั ดิ์ จงสู่วิวฒั นว์ งศ์
จะเปน็ ประโยชนต์ ่อบคุ ลากรด้านสาธารณสขุ และประชาชนในการวางแผน
 เพื่อเตรียมความพร้อมการเป็น new normal (ความปกติแบบใหม่) ใน
สงั คมไทยต่อไป

นายแพทยศ์ กั ด์ชิ ยั กาญจนวัฒนา
เลขาธิการสำ�นักงานหลักประกนั สุขภาพแห่งชาติ

15

สารจากรัฐมนตรวี า่ การกระทรวงสาธารณสขุ
นับตั้งแต่การแพร่ระบาดของโรค covid-19 เมื่อปลายเดือน

ธันวาคม ๒๕๖๒ ประเทศไทยสามารถควบคุมการแพร่ระบาดของโรค
ได้อย่างมีประสิทธิภาพ อันเป็นผลมาจากการดำ�เนินงานร่วมกันของทุก
ภาคส่วนในสังคม รวมถึงความร่วมมือของประชาชนต่อมาตรการต่าง ๆ
อยา่ งดยี ง่ิ กระทรวงสาธารณสขุ ได้ร่วมกบั หน่วยงานทเี่ กย่ี วขอ้ งด�ำ เนินการ
ตามมาตรฐานการควบคุมการระบาด โดยรบั ฟังความคิดเห็น ขอ้ มูล และ
ข้อเสนอแนะจากหน่วยงาน ผู้เช่ียวชาญ และนักวิชาการ เพื่อจัดทำ�แผน
การรับมือทั้งในระยะส้ัน ระยะกลาง และระยะยาว ส่งผลให้ประเทศไทย
สามารถควบคมุ โรคได้ดีจนเป็นทีย่ อมรับจากทัว่ โลก

หนังสือสู้โควิดแบบไทย ๆ ซ่ึงจัดทำ�โดยสำ�นักงานหลักประกัน
สุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) ได้รวบรวมองค์ความรู้และบทความโดย
ศาสตราจารยน์ ายแพทยว์ ีระศกั ดิ์ จงสู่วิวฒั น์วงศ์ ถา่ ยทอดการดำ�เนินงาน
ของประเทศไทยในการจัดการกับโรค covid -19 ต้ังแต่ช่วงต้นของการ
ระบาด โดยนำ�เสนอประสบการณ์การทำ�งาน ข้อมูลวิชาการ สถิติ และ
ประวัติการแพร่ระบาดของโรคติดต่ออื่น ๆ ทีผ่ ่านมา สอดแทรกด้วยเร่อื ง
ราวประวัติศาสตรอ์ ย่างน่าสนใจ สะท้อนให้เหน็ ถึงปัจจัยต่าง ๆ ทที่ �ำ ใหก้ าร
ดำ�เนินงานจดั การกบั โรคระบาดของประเทศไทยประสบความส�ำ เรจ็

16

ผมขอขอบคุณสำ�นักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติท่ี ได้จัด
ทำ�หนังสือเล่มนี้ข้ึน หวังเป็นอย่างยิ่งว่าจะอำ�นวยประโยชน์ต่อบุคลากร
สาธารณสุขและประชาชน สร้างความตระหนักรู้และความเข้าใจเก่ียวกับ
โรค covid -19 เพื่อเตรยี มพรอ้ มรบั มือและวางแผนการด�ำ เนินงานปอ้ งกนั
และควบคมุ การแพร่ระบาดต่อไปในอนาคต
(นายอนทุ ิน ชาญวรี กลุ )
รองนายกรัฐมนตรี
และรฐั มนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข

17

ค�ำ นยิ ม

โดย ศาสตราจารยเ์ กียรตคิ ณุ นายแพทย์ ประเวศ วะสี

ค�ำ ว่า “แบบไทย ๆ” อาจท�ำ ให้คิดว่า แบบไม่ได้มาตรฐาน หรอื แบบ
ไม่มคี ณุ ภาพ

ตรงขา้ ม หนงั สือเล่มนใี้ ชห้ ลกั วิชาการทม่ี คี ณุ ภาพสูงในการท�ำ ความ
เขา้ ใจว่าทำ�ไมประเทศต่าง ๆ จงึ มวี ิธีสู้การระบาดของโควิดต่างกัน หรือมี
ความจำ�เพาะที่เหมาะกับสภาพการณ์ของแต่ละประเทศ วิธีของไทยย่อม
ไม่เหมือนของจนี และของสิงคโปร์ เปน็ ต้น

ศาสตราจารยน์ ายแพทยว์ รี ะศกั ดิ์ จงสู่วิวฒั นว์ งศ์ แหง่ คณะแพทย-
ศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทรเ์ ป็นนกั ระบาดวิทยาที่มีคณุ ภาพสูง

คำ�ว่า ระบาดวิทยา (Epidemiology) ยังไม่เป็นที่เข้าใจกันดีนัก
ท้ังในภาษาไทยและภาษาอังกฤษ มักเขา้ ใจว่าเกี่ยวกบั โรคระบาด

ระบาดวิทยาเป็นวิธีคิดและวิธีการทางวิทยาศาสตร์ที่ทรงพลังใน
การค้นหาความจรงิ ทีซ่ อ่ นเร้นเกย่ี วกบั

• ขนาดของปัญหาในประชาชน (ปัญหาอะไรก็ได้ ไม่จำ�เป็นต้อง
เปน็ โรคระบาด)

• สาเหตุของปญั หา
• ประเมินประสิทธิผลและประสิทธิภาพของเทคโนโลยีหรือวิธี

การที่จะใช้แก้ปัญหา เพื่อช่วยในการตัดสินใจทางเลือกในการ
แก้ปัญหา
• ประเมินว่าการแก้ปัญหาได้ผลหรือไม่ได้ผล มากน้อยเพียงใด
เพราะเหตุใด เพื่อปรบั การแก้ปัญหาให้ดีข้นึ
ระบาดวิทยาเปน็ เหมือนวิชานกั สืบ จะเรยี กเล่น ๆ ว่า วิชาเชอรล์ อ็ ก
 โฮล์ม ก็ได้ ทีจ่ ริงวิชาเชอร์ล็อก โฮล์มนี้ ควรจะเรียนกันในการศกึ ษาท่วั ไป
จะทงั้ สนุกและท�ำ ใหผ้ ู้คนมีนิสัยในการใช้เหตุใชผ้ ลมากขน้ึ

18

ในหนังสือ “สู้โควิดแบบไทย ๆ” เล่มน้ี คณุ หมอวรี ะศักดิ์ ใช้หลกั
วิชาเพยี บทีเดียวในการกลา่ วถงึ เร่อื งหรอื บุคคลต่าง ๆ เช่น ชาร์ลส์ ดารว์ ิน,
อดัม สมิธ, โทมัส มลั ทสั โดยกลา่ วสนั้ ๆ หรอื กลา่ วแบบผา่ น ๆ หรอื พูด
เชงิ ลอ้ เล่น แต่ต้องรู้ภูมิหลังของเร่อื งหรือชอ่ื นั้น ๆ จงึ จะเขา้ ใจความหมาย
เชงิ ลึก ทค่ี ณุ หมอวีระศักดิ์ไม่ได้อธิบาย เพราะเปน็ บทความทส่ี ้นั มาก มแี ต่
เนือ้ ล้วน ๆ

ขอให้อา่ นช้า ๆ และพยายามเขา้ ใจความเป็นเหตุเป็นผลของแต่ละ
ประโยค และถา้ ยงั ไม่เขา้ ใจ จะไปค้นคว้าหาความรเู้ พิม่ เติมในเรอื่ งหรอื เกย่ี ว
กบั คำ�หรือชื่อนั้น ๆ เช่น จากกเู กิล กจ็ ะประเทืองปัญญามาก

ถา้ อา่ นหนงั สือเล่มนแ้ี ล้วเกิดมคี นสนใจระบาดวิทยา หรอื วิชานกั สืบ
หรอื วิชาเชอรล์ อ็ ก โฮล์ม ขน้ึ มาก็จะดีไม่น้อย ถา้ คนไทยโดยท่วั ไปและโดย
เฉพาะสื่อสารมวลชนมคี วามรทู้ างระบาดวิทยา จะเปน็ ปจั จยั ช่วยลดปญั หา
ต่าง ๆ เช่น ปญั หาคนไทยตายจากอุบัติเหตุจราจรถึงปลี ะ ๒๐,๐๐๐ คน ซ่งึ
มากกว่าตายจากโควิด หรอื ตายจากสงครามเสยี อีก และไม่ลดลงเลย หรอื
เดก็ ไทยยงั จมน�้ำ ตายในแต่ละปดี ้วยจ�ำ นวนมาก อยา่ งน่าสลดสงั เวช เปน็ ต้น

คุณหมอวีระศักดิ์ได้รับเชิญจากประเทศจีน ทางมณฑลตะวันตก
ให้ไปสอนระบาดวิทยาทนี่ นั่ ถา้ คนไทยจะลองชวนทา่ นสอนระบาดวิทยาให้
สื่อมวลชนและสาธารณชนไทยดูสกั ครั้งจะเปน็ อย่างไรบา้ ง

หวังว่า “การสู้ โควิดแบบไทย ๆ” จะกระตุ้ นให้คนไทยและ
ประเทศไทยอยากท�ำ อะไรที่ดี ๆ มคี ณุ ภาพ อย่างท่ีเรยี กว่า The Best of
Thailand คือ ท�ำ ทกุ อยา่ งให้ดีทีส่ ุด จนโลกพูดว่า “คนไทยไม่เคยท�ำ ใหเ้ รา
ผิดหวงั ” น่าจะเป็นการดีไม่ใช่น้อย

๙/๙/๒๕๖๓

19

ค�ำ นิยม

ในฐานะที่ผม และภรรยา (คณุ ลิเดีย: ศรัณย์รชั ต์ ดนี ) เป็นหนงึ่ ใน
ผู้ป่วย COVID-19 ในช่วงกลางเดือนมนี าคม 2563 จงึ ขอเล่าประสบการณ์
ในช่วงนนั้ สกั เล็กน้อย

โดยปกติแล้ว ด้วยความที่เป็นคนรักการออกกำ�ลังกายอย่างต่อ
เนื่อง ทำ�ใหถ้ ือว่าเป็นคนมีสขุ ภาพดมี ากพอสมควร ดงั นน้ั เมื่อรู้สึกไม่สบาย
ในช่วงทมี่ ีการระบาดของเชอ้ื COVID-19 ก็ไม่คิดว่าเราจะได้รบั เชือ้ เพราะ
เช่อื ว่าไม่อยู่ในกลุ่ มเสี่ยง

แต่เพื่อความสบายใจจึงได้ไปตรวจรา่ งกายที่โรงพยาบาล ก็พบว่า
มเี ช้อื COVID-19 ก็ตกใจพอสมควร จึงเข้ารบั การรักษาทันทีพรอ้ มภรรยา
พรอ้ มทง้ั โพสตผ์ า่ นโซเชยี ลมเี ดยี เพื่อแจง้ ใหค้ นทเี่ ราเคยสมั ผสั ในช่วงหลาย
วนั ทผ่ี ่านมาทราบ แล้วรบี ไปตรวจหาเช้อื หรือกักตวั ทบี่ ้าน

ในเรอื่ งการรกั ษาพยาบาล แม้จะต้องใชเ้ วลารับยาและรักษาตวั อยู่
หลายสปั ดาหจ์ นมั่นใจว่าผลตรวจซ้�ำ เป็นลบ ไม่พบเชอ้ื ในร่างกายแล้ว ซึง่
ทางโรงพยาบาลดูแลดีมาก แต่ทั้งในช่วงท่ีกำ�ลังรักษาตัว จนกระท่ังหาย
ดีแล้ว และกลับมาใช้ชีวิตตามปกติ ก็ยังมีเร่ืองกังวลหลายอย่างเก่ียวกับ
เจา้ เชื้อตวั นี้ เช่น หลังจากหายแล้ว เราจะกลับมาเป็นซ้ำ�ได้อกี หรือไม่ ฝ่าย
สาธารณสุขมีวิธีการหาคนติดเชื้ออย่างไร เขามีวิธีการคัดกรองหรือกักตัว
คนทเ่ี ดินทางเขา้ มาในไทยอยา่ งไร จะมีวัคซนี ปอ้ งกนั ในเรว็ ๆ น้หี รือไม่ ซ่งึ
เร่ืองน้ีหลายคนยังให้คำ�ตอบท่ชี ัดเจนไม่ได้ จนได้มาอ่านหนังสือ “สู้โควิด
แบบไทย ๆ” ของ ศ.นพ.วรี ะศกั ดิ์ จงสู่วิวัฒนว์ งศ์

อาจารย์ได้กรุณาอธิบายเร่ืองยาก ๆ เหล่านี้ไว้ได้ดีมาก ทำ�ให้
คนธรรมดาอย่างเราอ่านแล้วเข้าใจได้ง่าย และทำ�ให้รู้ว่าฝั่งเจ้าหน้าท่ี

20

สาธารณสุขทำ�งานหนักจริง ๆ เพื่อให้ประเทศเราปลอดจากเช้ือโควิดได้
ในช่วงนี้

ผมเชอื่ ว่า แม้ต่อไปจะเกิดการระบาดของเชอื้ COVID-19 ระลอก
สอง เนื้อหาในหนังสือเล่มนี้ก็จะเป็นประโยชน์ต่อประชาชน และช่วยให้
สามารถยับยง้ั การระบาดได้โดยเรว็

แมทธวิ พอล ดีน

21



พ่ีไทยเราก็กลวั COVID-19 เหมอื นกัน
แต่เราสู้ สูแ้ บบไทย ๆ ครบั

สภาพการเมืองท่ีมีอย่ขู องบ้านเรา
ไม่เข้มแขง็ เหมือนจีน สงิ คโปร์ และยโุ รป
เราเผชิญ COVID-19 ผ่านมาเปน็ แรมเดือน

COVID-19 กย็ ังระบาดได้ช้า
เทยี บกับประเทศที่รวยแล้ว



ตอนที่ 1

ความตา่ งในความเหมือน

ตอนนแ้ี ต่ละประเทศมรี ะดบั ความรา้ ยแรงของการระบาด และระดบั
ความเข้มข้นของมาตรการต้าน COVID-19 ต่างกัน

ไม่มีหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ท่ีดีท่ีจะอธิบายระดับความร้ายแรง
ของการระบาด ทำ�ไมยังไม่ระบาดท่ปี ระเทศยากจน เช่น อินเดยี 1 แอฟริกา
หรอื เพื่อนบา้ นทจ่ี นกว่าของเรา เช่น เมียนมา (พม่า) กัมพูชา ลาว หรือว่า
โควิดยงั โคจรไปไม่ถึง

ส่วนระดบั ความเข้มข้นของการตอบสนองของแต่ละประเทศขนึ้ กบั
การเมือง วฒั นธรรม ความพรอ้ มของระบบสาธารณสขุ และเทคโนโลยี

ขอใหค้ วามคิดเห็นเร่อื งระดบั ความเข้มข้นของการตอบสนองกอ่ น
จนี เกาหลีใต้ สิงคโปร์ เทา่ เทยี มกันทางเทคโนโลยีและการบังคบั
ใชก้ ฎหมาย ระบบติดตามผู้สมั ผสั โรคยอดเยีย่ ม ใช้ตำ�รวจ ทหารและการ
ต่อต้านการกอ่ การรา้ ย สรรพกำ�ลงั ท่มี อี ยู่
แต่จีนกับสิงคโปร์ก็ต่างกัน
จนี มยี ทุ ธศาสตร์ทีจ่ ะกำ�จดั (eliminate) ให้ COVID-19 อยู่มือ ไม่
เปน็ ปญั หาต่อไป มาตรการกกั ตวั เข้มข้น แม้ในขณะนที้ ก่ี ารระบาดสงบแล้ว

1) 5 เดือนกว่า ๆ หลังเขียนบทความน้ี (6 กันยายน 2563) อินเดียกลายเปน็ ประเทศทีม่ ี
COVID-19 ระบาดร้ายแรงระดบั 3 ของโลก (มผี ู้ปว่ ยมากกว่า 4.1 ลา้ นราย) รองจาก
อเมริกา และบราซลิ ในแอฟริกามี COVID-19 ระบาดไป 57 ประเทศ (มผี ู้ปว่ ยรวมทัง้
ทวปี มากกว่า 1.2 ลา้ นราย และราวครึง่ หนึ่งพบในประเทศแอฟริกาใต้ ซ่งึ มผี ู้ป่วยมาก
เปน็ อนั ดบั ที่ 5 ของโลกรองจากรสั เซยี ) เมยี นมามผี ู้ปว่ ยมากกว่า 1,300 ราย ส่วนกมั พูชา
 และลาว มีผู้ปว่ ย 274 และ 22 ราย ตามลำ�ดบั

ศ.นพ.วีระศักดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 25

คนเดินทางระหว่างเมืองก็ยงั ต้องกกั กันแยกโรค 14 วนั จึงจะเข้าเมืองน้ัน
ไปทำ�ธุระได้

สิงคโปร์ใชท้ า่ ไม้ตายหลกั คอื ติดตามผู้สมั ผสั โรค การจ�ำ กดั การเดิน
ทางไม่เข้มข้นเทา่ จนี นายกรฐั มนตรอี อกประกาศเปน็ ระยะ ๆ ว่ายงั มีโรคอยู่
แต่อยู่ในระดับทคี่ วบคุมได้

รายละเอียดของเกาหลีใต้ผมไม่มี แต่ดูตามเนื้อผ้า สิงคโปร์และ
จีนติดตามผู้สัมผัสโรคได้เร็วด้วยเหตุหลายประการ รัฐควบคุมประชาชน
อยา่ งเข้มงวดแต่ไหนแต่ไร ประชาชนมวี ิถชี วี ิตแบบดิจิตอล เช่น ใช้โทรศพั ท์
มือถือทำ�ธุรกรรมทุกอย่าง ขึ้นแท็กซี่ก็ใช้อูเบอร์ รัฐเข้าถึงข้อมูลพวกนี้
ได้ทุกวินาที (real time) และใช้ AI (artificial intelligence หรือปญั ญา
ประดิษฐ์) ในการจัดการตอบสนองได้อยา่ งอตั โนมัติ ระบบน้ใี ช้กำ�ลังตำ�รวจ
และทหารเข้าถึงตัวและออกคำ�สั่งให้คนที่ถูก AI ตรวจพบว่าอาจจะได้รับ
เชอ้ื ต้องกกั บรเิ วณตวั เองในทพ่ี กั และรายงานตวั ทางโทรศพั ทท์ กุ วนั ระบบ
เครือข่ายโทรทัศน์วงจรปิดและ AI ท่ีมีโปรแกรมจดจำ�ใบหน้า (face
recognition) จะจับตาดูคน ๆ นัน้ ว่าท�ำ ตามหรือไม่ ถ้าไม่ทำ�ตามจะน�ำ ไปสู่
การปรับหรอื จ�ำ คุก ระบบแบบนปี้ ระเทศรวย ๆ เท่าน้นั ทท่ี �ำ ได้

ในยคุ วิกตอเรยี องั กฤษ ซงึ่ สมยั นน้ั ได้ชอื่ ว่าเมืองผู้ดเี ปน็ ประเทศต้น
ต�ำ รับแห่งระบาดวิทยา มีพ่อหมอจอห์น สโนว์ (John Snow) 2 สอบสวน
อหิวาต์ระบาดในกรุงลอนดอน สมัยนั้นคนยังไม่มีความรู้เร่ืองเชื้อโรค
พ่อหมอออกเกบ็ ขอ้ มูลตามบา้ น พบว่าสถิติผู้ปว่ ยสมั พนั ธก์ บั การดื่มน�ำ้ จาก
ถนน Broad Street พ่อแกเลยรือ้ ปมั๊ ไม่ให้ใครใช้น�ำ้ จากป๊ัมน้นั อหิวาต์ใน
มหานครกส็ งบ พ่อหมอได้รบั ยกย่องว่าเปน็ บิดาแห่งวิชาระบาดวิทยา

แต่ความที่เมืองผู้ดีมีนักทฤษฎีมาก ผมฟังดูผู้นำ�ประเทศของเขา
ออกสื่อแล้ว คิดว่าแทนท่ีจะใช้ทฤษฎีระบาดวิทยาจัดการโควิดให้ราบคาบ
ลูกหลานผู้ดีในยุคปัจจุบันกลับใช้ทฤษฎีวิวัฒนาการของดาร์วิน (Darwin)
กบั ทฤษฎีมือที่มองไม่เหน็ ของอดมั สมิธ (Adam Smith) และมมุ มองแบบ
มัลทัส (Malthus) ควบคุมโรค

2) ดูเพิ่มเติมในตอนที่ 3

26 สู้โควิดแบบไทย ๆ

ดารว์ ินมที ฤษฎที ผ่ี ้แู ปลสัน้ ๆ ว่า “ใครดีใครอย่”ู หรือ “Survival of
the fittest” ผู้น�ำ องั กฤษบอกว่าไม่เปน็ ไรหรอก COVID-19 กร็ ะบาดของมนั
ไปยงั งนั้ รา่ งกายของประชากรทรี่ บั เชอื้ จะสรา้ งภูมิคุ้มกนั ถา้ ประชากรส่วน
ใหญ่มีภูมิคุ้มกันหมู่ (herd immunity) มากพอแล้ว โรคกจ็ ะค่อย ๆ สงบ
ไปเอง ขอ้ มูลบอกว่าคนทปี่ ว่ ยหนกั และตายส่วนใหญ่เปน็ ผู้สูงอายุ กอ็ ยา่ ให้
ผู้สูงอายพุ บปะใครต่อใครก็แล้วกัน จะได้ไม่ต้องรับเชือ้ โควิด

ผมคิดอยูใ่ นใจว่า แหม พูดคล้าย ๆ อดัม สมิธ (Adam Smith)
อธิบายระบบเศรษฐกิจเสรีเลย อดัมบอกว่า ควรส่งเสริมทุกคนให้ค้าขาย
ได้เต็มทอ่ี ยา่ งมเี สรี รัฐบาลไม่ต้องไปออกคำ�สั่งให้ใครผลิตอะไร ขายราคา
เท่าไหร่ กลไกการตลาดเปรียบเสมือนมือที่มองไม่เห็น (invisible hand)
จะจัดการใหห้ มด

มีอีกทฤษฎีหน่ึงซึ่งนักทฤษฎีชาวอังกฤษอีกเหมือนกัน ช่ือ มัลทัส
 (Malthus) พยากรณ์อนาคตของมนุษยชาติไว้ มัลทัสมองโลกในแง่ร้าย
เขาบอกว่าประชากรมนุษย์เพิ่มรวดเร็วกว่าทรัพยากรทมี่ ีอยู่ในโลกจะรับได้
ในที่สดุ มนุษยท์ ั้งหลายกต็ ้องเผชิญกับภยั พิบัติ เช่น ขาดแคลนอาหาร เกิด
โรคระบาด เกิดสงคราม ผมว่าไม่เพียงแต่ลูกหลานผู้ดีเท่าน้ันท่ีคิดอย่าง
น้ี คนรุ่นใหม่ (Generation Z) ก็รู้สึกอย่างนี้ว่าโลกนี้อยู่ได้ยากข้ึนทุกวัน
COVID-19 ก็มสี ่วนเน้นยำ�้ ความคิดนี้

ขณะที่วิญญาณของสมิธ มัลทัส และดาร์วิน กำ�ลังดีใจว่าทฤษฎี
ของตนสืบต่อมาจนปจั จบุ ัน ดวงวิญญาณของ จอห์น สโนว์ คงแชง่ ชักหกั
กระดูกว่า ท�ำ ไมเจ้าลกู หลานพวกนี้ไม่ใชท้ ฤษฎขี องตูวะ

พ่ีไทยเราก็กลัว COVID-19 เหมือนกัน แต่เราสู้ สู้แบบไทย ๆ ครับ
สภาพการเมืองทมี่ อี ยขู่ องบา้ นเราไม่เข้มแขง็ เหมือนจนี สิงคโปร์ และยโุ รป
เราเผชิญ COVID-19 ผา่ นมาเป็นแรมเดือน COVID-19 กย็ งั ระบาดได้ช้า
เทยี บกบั ประเทศทรี่ วยแล้ว เราเชอ่ื ว่าระบบการแพทยแ์ ละสาธารณสขุ ของ
เราดีพอ การติดตามผู้สัมผัสและการสอบสวนโรคก็ใช้คุณหมอและอาสา
สมคั รสาธารณสขุ ประจ�ำ หมู่บา้ น (อสม.) ทัง้ หลายทำ� ไม่ได้ใช้ก�ำ ลงั ตำ�รวจ
 ทหาร และ ไม่ได้ใช้ Big data (เทคโนโลยใี นการจดั เก็บและประมวลผล
ข้อมูลขนาดใหญ่) กับ AI อย่างประเทศที่รวยกว่า แต่เราก็ไม่ปล่อยปละ

ศ.นพ.วีระศักดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 27

ละเลยให้การระบาดเป็นไปตามธรรมชาติเหมือนอังกฤษ
ปัญหามีอยู่ว่า เราจะรู้ตวั เรว็ พอหรอื เปล่า ระยะฟกั ตัวของเชอ้ื กอ่ น

ที่จะปรากฏอาการคอื 2-14 วนั พวกท่ีระยะฟักตัวส้นั รับเชอ้ื ไป 2-3 วันก็
ปรากฏอาการแล้ว ระบบสาธารณสขุ กจ็ ะรรู้ ะดบั การระบาดได้เรว็ หาต้นตอ
ผู้แพรเ่ ชื้อได้ แต่พวกท่ีต้องรอ 2 สัปดาห์จึงจะปรากฏอาการ กว่าจะรู้ว่ามี
การระบาด ต้นตอผแู้ พรเ่ ชอื้ ไปอยู่ไหนแล้วก็ไม่รู้ ต่อใหห้ มอระบาดวิทยาและ
 อสม. ทำ�งานตัวเปน็ เกลียว ระบบการเฝ้าระวงั ท่ีมอี ยู่น่าจะไม่ทนั ท่วงทใี น
การระงบั การระบาด เวลาเท่าน้ันท่ีจะพิสูจนว์ ่าไทยเราควบคมุ COVID-19
ได้ดเี พยี งไร

(18 มนี าคม 2563)

28 สู้โควิดแบบไทย ๆ





ทุกประเทศไมม่ ียทุ ธศาสตรร์ ว่ มกันทจ่ี ะก�ำ จดั COVID-19
เหลอื แต่จนี โดดเด่ียวหัวเดยี วลีบกลีบเดยี วกระเทยี มโทน

การ์ดตกเมอื่ ไรเปน็ โดนนอ็ กอกี
สรุปแลว้ การกวาดล้างโรคนีใ้ หห้ มดไปจากโลก

ดว้ ยวิธีเว้นระยะห่างทางสังคม คงท�ำ ไม่ได้
แต่อย่างน้อยในขณะนี้ คงเป็นมาตรการทย่ี ันไวเ้ ท่าน้ัน

หนั มาดูสถานการณ์ในประเทศบ้าง
ช่วงแรกนี้ ไทยเราคงเลือกทีจ่ ะยนั ไวแ้ บบองั กฤษ

ไม่อาจจะฝันท่จี ะก�ำ จัดโรคน้ีเหมอื นจีนทำ�



ตอนท่ี 2

ทางใครทางมัน

แล้วโรค COVID-19 จะดำ�เนินการต่อในประเทศไทย และในโลก
อย่างไร?

ผมเห็นว่า โดยภาพรวม ถ้าโรคนเ้ี ป็นโรคของสัตว์หลงเข้ามาในคน
เชือ้ โรคใช้ความรนุ แรงต่อเจ้าบ้าน (มนุษย)์ ทำ�ให้ป่วยหนกั และฆา่ คนอย่าง
รวดเรว็ อัตราเสียชีวิตสูงอย่างโรคซารส์ (SARS) 1 หรอื อีโบลา (Ebola) 2
มนุษย์ก็จะสู้ยิบตา พยายามกำ�จัดให้เช้ือหมดไปเพื่อการอยู่รอดของสปีชีส์
(species) ของตน

เชอื้ ทรี่ ะบาดชา้ ต่างหากทจี่ ะอยกู่ บั มนษุ ย์ได้นาน อยา่ งเช่น วณั โรคมี
วิวฒั นาการร่วมกนั กบั มนุษย์ (co-evolution) มาเป็นหมื่นปีแสนปี ปจั จบุ นั
มนษุ ยก์ ว่าสองพนั ลา้ นคนมเี ชอ้ื วณั โรคอยใู่ นรา่ งกาย มนษุ ยชาติคงเรม่ิ รู้สกึ
รำ�คาญและเริ่มรวมตัวกันหาทางกำ�จัดกวาดล้าง ซ่ึงก็ต้องใช้เวลาอีกนาน
อาจจะถงึ ครึง่ ศตวรรษ

1) ซารส์ หรอื SARS ยอ่ มาจาก Severe Acute Respiratory Syndrome ระบาดจากประเทศ
จีนไปทว่ั โลกเมื่อปี พ.ศ. 2545 เกิดจากเชือ้ ไวรสั SARS Coronavirus (SARS-CoV) เมื่อ
โรคโควิดระบาดในปี พ.ศ. 2562 พบว่าเกิดจากเชื้อท่ีคล้ายกัน จึงตั้งช่ือเชื้อใหม่น้ีว่า
SARS-CoV-2 ส่วนตวั โรคใหช้ อื่ ว่า Coronavirus disease 2019 หรอื ทเ่ี รยี กว่า COVID-19
บทความในหนงั สือน้ี ในช่วงต้นเรยี ก COVID-19 แต่ในช่วงหลงั นเ้ี รยี กว่า “โควิด” อยา่ ง
ทีค่ นไทยส่วนใหญ่เรียกกันในระยะหลงั

2) อีโบลา หรอื Ebola เปน็ โรคระบาดร้ายแรงในแอฟรกิ าครัง้ แรกในปพี .ศ. 2519 โรคน้ีได้

ชื่อมาจากการที่พบระบาดในหมู่บ้านริมแม่นำ้� Ebola River ต่อมาพบระบาดหนักในปี
พ.ศ 2557 – 59 และ 2561 – 62 เกิดจากเชอื้ ท่ีชอ่ื ว่า “ไวรสั อีโบลา” ติดต่อผา่ นการ
สัมผัสเลอื ดและสารคดั หลั่งของผู้ป่วยโรคนี้

ศ.นพ.วีระศักดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 33

แต่ก็มีโรคที่ติดเชื้อทางเดินหายใจที่มีวิวัฒนาการไม่เร็วมาก อยู่คู่
กบั มนุษยม์ านานเหมือนกนั ฆา่ คนก็ไม่น้อย กค็ ือ โรคหดั สมยั กอ่ นน้ีไม่มี
วคั ซีน โรคหัดจะระบาดทุก ๆ 5 ปี การระบาดแต่ละรอบกจ็ ะมเี ด็กที่อ่อนแอ
ตายไปรอบละมาก ๆ พวกที่ไม่ตายกจ็ ะมภี ูมิคุ้มกนั หมู่ (herd immunity) ไป
ตลอดชีวิต เด็กท่ีไม่มีภูมิคุ้มกนั กจ็ ะตายไป เหลือแต่เดก็ ที่มีภูมิคุ้ มกนั โรคก็
ไม่มที างแพร่ไป จงึ สงบลง แต่เชอื้ ไม่ได้ถกู กวาดลา้ งหมด ยงั คงหลบซอ่ นตวั
ในประชากรมนษุ ย์ รอจนเด็กรุ่นใหม่เกิดมาโดยไม่มีภูมิคุ้ มกนั สะสมจำ�นวน
แล้ว เชื้อก็จะระบาดใหม่ ตายกันอกี รอบหนง่ึ วนเวยี นไปอยา่ งนี้ ปัจจุบนั
มีวัคซีนป้องกนั โรคหดั ฉีดให้เด็กท้ังโลก แต่ก็ยังมีการระบาดทั้งในประเทศ
รวยและประเทศจน

ธรรมชาติของ COVID-19 ไม่เหมือนโรคหัด เพราะเชื้อ COVID-19
ทช่ี อ่ื ว่า “ไวรสั โคโรนา (coronavirus)” ชนิดนใ้ี กลเ้ คยี งกบั ทพ่ี บในสตั ว์ และ
เชื่อว่าอาจจะพัฒนามาจากเช้ือที่อยู่ในสัตว์ เช้ือน้ีไม่ได้อยู่กับมนุษย์ต้ังแต่
แรก ความสามารถในการแพร่ระบาดน้อยกว่าโรคหัด ยังไม่มีข้อมูลว่าคน
ท่ีติดเช้ือ COVID-19 แล้วถ้าไม่ตายจะมีภูมิคุ้ มกันนานเพียงไร ภูมิคุ้มกัน
หมู่ (herd immunity) อย่ใู นระดบั ไหน แต่ก็อาจจะกลบั มาเป็นระลอก ๆ
เหมือนโรครุ่นพคี่ อื โรคเมอรส์ (MERS) 3 ทอี่ ยใู่ นตระกลู ไวรสั โคโรนาด้วยกนั

มนษุ ยพ์ ิชิตการระบาดของโรคซารส์ (SARS) ด้วยวิธเี ว้นระยะห่าง
ทางสงั คม (social distancing) อยา่ งได้ผล เชอื้ ซารส์ หายไปจากโลกมานาน
กว่าทศวรรษ ไม่รู้ว่ามนษุ ยชาติจะวางยุทธศาสตรส์ ู้กับ COVID-19 อยา่ งไร
จะสู้แบบต้องเอาชนะให้ได้อยา่ งจนี หรอื เอาแคย่ นั ไว้กพ็ ออยา่ งองั กฤษ แต่ท่ี
แน่ ๆ คอื ทว่ั โลกไม่มยี ทุ ธศาสตรท์ เี่ ปน็ เอกภาพ ทกุ ประเทศไม่มยี ทุ ธศาสตร์
ร่วมกันท่จี ะกำ�จดั COVID-19 เหลือแต่จีนโดดเด่ียวหัวเดยี วลบี กลบี เดยี ว
กระเทียมโทน การ์ดตกเมื่อไรเปน็ โดนน็อกอกี สรุปแล้วการกวาดล้างโรคน้ี

3) เมอร์ส หรอื MERS ย่อมาจาก Middle East Respiratory Syndrome ระบาดครั้งแรก
ในตะวนั ออกกลางในปี พ.ศ. 2555 อาการทางระบบทางเดินหายใจรนุ แรงคลา้ ย SARS
เกิดจากเชอื้ Coronavirus ชนิดหนง่ึ เช่นเดียวกัน การระบาดของ MERS ไม่กว้างขวาง
เทา่ SARS และ COVID-19

34 สู้โควิดแบบไทย ๆ

ใหห้ มดไปจากโลกด้วยวิธเี ว้นระยะหา่ งทางสงั คม คงท�ำ ไม่ได้ แต่อยา่ งน้อย
ในขณะนี้ คงเปน็ มาตรการท่ยี ันไว้เทา่ น้นั

หันมาดูสถานการณ์ในประเทศบ้าง ช่วงแรกน้ีไทยเราคงเลือก
ท่ีจะยันไว้แบบอังกฤษ ไม่อาจจะฝันท่ีจะกำ�จัดโรคนี้เหมือนจีนทำ� หวังไว้
แต่เพยี งว่า พระโลกาเทวาธิราช และ พระสยามเทวาธิราช จะช่วยกำ�จดั
ปดั เปา่ เปลยี่ นหนกั เป็นเบา ให้เจา้ โรคท่มี าจากสตั ว์น้หี ยุดระบาดในมนุษย์
ด้วยธรรมชาติของมันเอง

โรคน้ีเพิ่งระบาดมาได้ไม่ถึงครึ่งปี มีคนหวังว่าฤดูร้อนท่ีกำ�ลังจะ
มาในซกี โลกส่วนบนจะช่วยก�ำ จดั โรคนี้ไปได้ แต่อยา่ ลืมว่าสิงคโปร์ก็อยู่ใกล้
เส้นศูนยส์ ูตร ท้ังโรคซารส์ และ COVID-19 กย็ ังระบาดได้ พอซกี โลกบน
ร้อน ซกี โลกลา่ งก็หนาว หวังว่าโรคจะไม่ระบาดในครึง่ ปหี น้าท่ีออสเตรเลยี
นิวซแี ลนด์ และแอฟรกิ าใต้ 4

ความหวังอื่น ๆ ของโลก ก็คือวัคซีน เรากวาดล้าง (eradicate)
ไข้ทรพิษได้สำ�เร็จมาราวครึ่งศตวรรษ และกวาดล้างโรคโปลิโอชนิดที่สอง
 (Poliovirus type 2) ได้เกือบสำ�เรจ็ แล้ว 5 แต่ต่อให้มเี ทคโนโลยีทด่ี ีท่สี ุด
จากอเมริกา เยอรมนั หรอื จนี กต็ ้องใชเ้ วลาอย่างน้อยราวสองปที ่พี ิสูจน์ว่า
วคั ซนี นใี้ ช้ได้ผลในมนษุ ย์ แล้วต้องใชเ้ วลาอกี นบั ทศวรรษทจี่ ะท�ำ ให้ประชากร
ท่วั โลกทุกประเทศทกุ หย่อมหญ้าได้รบั วคั ซนี

เมื่อมนษุ ย์ไม่ร่วมมือกนั เตม็ ทใ่ี นการก�ำ จดั COVID-19 และเชอื้ แพร่
ได้ทุกภูมิอากาศ วัคซีนก็ไม่แน่ว่าจะได้ผลเมื่อไร มนุษย์ก็เลยต้องอยู่ร่วม
โลกกบั โรคน้ีไปหลายปี ระหว่างน้ี ถ้าเชื้อ COVID-19 ไม่กลายพันธุ์ใหเ้ ชือ่ ง

4) ขณะเตรยี มต้นฉบับหนังสือเล่มนี้ (สิงหาคม 2563) สรปุ ได้แล้วว่า COVID-19 ระบาด
ได้ในทุกภูมิอากาศ ไม่ว่าหนาว ร้อน หรอื อบอุ่น ฤดูร้อนปีนี้ COVID-19 ระบาดหนัก
ขนึ้ ในตอนใต้ของสหรฐั อเมรกิ าและประเทศอินเดยี ซงึ่ ก�ำ ลงั อยใู่ นฤดูรอ้ น ความหวงั ทจ่ี ะ
ให้โรคหายไปเมื่อถึงฤดูร้อนเปน็ อันผิดหวังโดยสิน้ เชงิ

5) โปลโิ อ เกิดจากเชอ้ื ไวรสั ในระบบทางเดินอาหาร ท�ำ ใหเ้ ดก็ พิการขาลบี เชอ้ื นใี้ นธรรมชาติ
 (wild type) มี 3 ชนิด คือ type 1, type 2 และ type 3 ความส�ำ เรจ็ ในการรณรงค์
หยอดวคั ซนี โปลโิ อทำ�ให้ปัจจุบนั type 2 ได้หมดไปจากธรรมชาติแล้วแต่ยังมี type 1
และ type 3 ระบาดอยู่ในบางประเทศ

ศ.นพ.วีระศักดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 35

ลงหน่อย มนุษยชาติก็คงต้องพัฒนาระบบสังคมและเศรษฐกิจให้เข้ากับ
การระบาดของโรคทีย่ งั คงด�ำ เนินไป

ความเป็นสัตว์สังคม (social animal) ของมนุษย์ทำ�ให้คนเรา
นอกจากต้องการมีร่างกายแข็งแรง หรือ สุขภาพทางกายแล้ว เรายัง
ต้องการสุขภาพทางสังคม คือ ต้องพบปะพูดคุย ไปมาหาสู่ มีการรวม
กลุ่ มทำ�กิจกรรมรวมกลุ่ม หรือ บางครั้งถงึ ข้ันมหกรรม คือ คนจ�ำ นวนมาก
เบยี ดเสียดอยู่ในทเ่ี ดยี วกัน กจิ กรรมด้านสุขภาพทางสงั คมเกือบทง้ั หมดน้ี
เป็นช่องทางในการถ่ายทอด COVID-19 ท้ังสิ้น เราคงพัฒนาพันธุกรรม
หรือปรับเปล่ียนยีน (genes) ของมนุษย์ให้ต้านการติดเช้ือ COVID-19
ไม่ทัน แต่เราน่าจะสร้างวิวัฒนาการทางสังคมท่ีสามารถป้องกันการติดต่อ
ของ COVID-19 และยงั รกั ษาสขุ ภาพทางสงั คมของมนษุ ย์ให้ได้ไปพรอ้ ม ๆ
กนั


(21 มีนาคม 2563)

36 สู้โควิดแบบไทย ๆ





เม่อื COVID-19 ระบาดในยุโรป
นโยบายควบคมุ โรคของสหราชอาณาจกั ร
สะท้อนแนวคดิ มอื ท่ีมองไม่เหน็ ของอดัม สมทิ วา่
ไมเ่ ปน็ ไรมาก มือที่มองไมเ่ ห็นน่าจะเอาชนะโรคนี้ไปได้

ทฤษฎวี ิวัฒนาการของดาร์วนิ ว่า
เช้ือโรคคงจะมวี ิวัฒนาการไปพรอ้ ม ๆ

กับการปรับตวั ของภมู คิ มุ้ กันหมู่
คนท่ีไมต่ ายจะเปน็ ผูท้ ่แี ขง็ แรงทส่ี ุด

ทมี่ ีภมู คิ มุ้ กัน



ตอนท่ี 3

สามเจ้าทฤษฎแี ห่งอังกฤษ

สหราชอาณาจักรเป็นเจ้าของแนวคิดทฤษฎีมากมายท่ีใช้กันมาถึง
ปัจจุบนั มีสามทฤษฎที ีส่ ะทอ้ นมาในนโยบายการควบคมุ COVID-19 ของ
ประเทศน้ันในปัจจุบัน

อดัม สมิธ (Adam Smith ซ่ึงมชี ีวิตระหว่างปี พ.ศ. 2266 – 2333)
นกั เศรษฐศาสตรช์ าวสกอ็ ต สรา้ งทฤษฎที นุ นิยม หรอื มือทม่ี องไม่เหน็ (lais-
sez-faire) รัฐไม่ต้องท�ำ อะไรมาก ทุกอย่างจะดขี ้นึ เองจากกลไกการตลาด

โทมสั โรเบริ ต์ มลั ทสั (Thomas Robert Malthus ซง่ึ มชี วี ิตระหว่างปี
พ.ศ. 2309 – 2377) นกั ประชากรศาสตรช์ าวองั กฤษ ทฤษฎปี ระชากรล้นโลก
เกิดข้าวยากหมากแพง และโรคระบาด เป็นเรื่องการปรบั ตวั ทางประชากร

ชาร์ลส์ ดาร์วิน (Charles Darwin ซึง่ มชี ีวิตระหว่างปี พ.ศ. 2352 –
2425) นกั ส�ำ รวจผจญภยั ชาวองั กฤษ เจา้ ของทฤษฎวี ิวฒั นาการ ทมี่ สี โลแกน
ว่า “Survival of the fittest” ซึง่ หมายถึง “ผู้ทีเ่ หมาะสมท่สี ุดจะอยู่รอด”
ซง่ึ ผมแปลเล่น ๆ ว่า “ใครดใี ครอยู่”

เมื่อ COVID-19 ระบาดในยุโรป นโยบายควบคุมโรคของสหราช
อาณาจกั รสะท้อนแนวคิด มือทีม่ องไม่เหน็ (laisser-faire) ของอดมั สมิธ
 (Adam Smith) ว่าไม่เปน็ ไรมาก มือทม่ี องไม่เหน็ น่าจะเอาชนะโรคน้ีไปได้
 ทฤษฎีวิวัฒนาการของดาร์วิน (Darwin) ว่าเชื้อโรคคงจะมีวิวัฒนาการไป
พรอ้ ม ๆ กับการปรับตวั ของภูมิคุ้มกันหมู่ (herd immunity) คนท่ีไม่ตาย
จะเปน็ ผ้ทู แ่ี ข็งแรงทสี่ ุด (the fittest) ที่มีภูมิคุ้ มกัน

ตอนนี้เมื่อโรคระบาดหนัก ประเทศนี้อาจจะกำ�ลังใช้แนวคิด
ของมลั ทสั (Malthus) ท่วี ่าคนมากไปเลยต้องเกิดโรคระบาด

ศ.นพ.วีระศักดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 41

อนั ทจี่ รงิ สหราชอาณาจกั รอาจจะลืมไปว่าตนเองเคยมี จอหน์ สโนว์
(John Snow ซงึ่ มชี วี ิตระหว่างปพี .ศ. 2356 – 2401) หมอดมยายคุ วิกตอเรยี
บิดาแห่งวิชาระบาดวิทยา ผ้คู ้นพบว่าอหิวาต์ในลอนดอนระบาดจากนำ้�ดื่ม
ที่มาจากป๊ัมตัวหน่ึงท่ีถนน Broad Street เมื่อร้ือปั๊มน้ำ�ตัวนี้ออก อหิวาต์
กส็ งบ

ขณะท่ีวิญญาณของสมิธ มัลทัส และดาร์วิน กำ�ลังดีใจว่าทฤษฎี
ของตนสืบต่อมาจนปจั จุบัน ดวงวิญญาณของจอหน์ สโนว์ คงแช่งชักหกั
กระดูกว่า ท�ำ ไมเจ้าลูกหลานพวกน้ีไม่ใช้ทฤษฎขี องตูวะ

(21 มนี าคม 2563)

42 สู้โควิดแบบไทย ๆ





สุดยอดของการบญั ชาคอื ระเบยี บวนิ ยั
เมือ่ นางสนมคนโปรดถูกตดั หวั ไปแลว้

นางสนมที่เหลือก็กลวั ลนลาน
เวลาซุนวจู ะสง่ั อะไร นางสนมท่เี หลือกย็ อมทำ�ตามหมด

ฝึกจนสมควรแลว้ ซนุ วู จงึ บอกจักรพรรดิว่า
นางสนมเหล่านีพ้ รอ้ มทจ่ี ะรบแลว้

ไม่วา่ สั่งให้บุกนำ�้ ลยุ ไฟกจ็ ะท�ำ ตามทั้งส้นิ



ตอนท่ี 4

สุดยอดของการบัญชาคือระเบียบวนิ ยั

เล่าจากความทรงจ�ำ ครั้งเยาว์วยั นะครบั
ซนุ วู เปน็ ยอดนกั ยทุ ธศาสตร์ ผเู้ รยี บเรยี งต�ำ ราพิชยั สงครามแต่ครง้ั
โบราณซง่ึ ใช้มาถงึ ปจั จุบนั และ เจ้าของสโลแกน "Know yourself, know
your enemy. A hundred wars, a hundred victories หรือ รูเ้ รารู้เขา
รอ้ ยศึกบ่พ่าย" และอื่น ๆ ทเ่ี หมาเจ๋อตงเอาไปใช้
เช่น ในการทำ�สงครามกองโจร ใช้หลักทวี่ ่า "เอง็ มาข้ามุด เอง็ หยุด
ข้าแหย่ เอง็ แย่ขา้ ตี เอ็งหนีขา้ ตาม" ซงึ่ จนี และเวียดนามใช้รบกับประเทศผู้
รุกราน เช่น ญ่ปี นุ่ ฝรงั่ เศส และอเมรกิ า
มเี รอื่ งเลา่ ว่า จกั รพรรดิถามซนุ วูว่า ทา่ นบญั ชาทหารเกง่ จะบญั ชาผู้
หญิงอยา่ งกลุ่มนางสนมของขา้ ทว่ี นั ๆ เอาแต่สรา้ งความวุ่นวายใหข้ า้ ได้ไหม
ซนุ วูบอกว่า ไม่ยาก รับรองว่าบัญชาให้รบได้แน่นอน
จกั รพรรดิบอกว่า ง้ันลองดู
ซนุ วูบอกว่า สดุ ยอดของการบญั ชาคอื ระเบยี บวินยั ซง่ึ ต้องมอี �ำ นาจ
สั่งการได้เด็ดขาด จะบัญชานางสนมได้ ซุนวูต้องการดาบอาญาสิทธิ์จาก
จกั รพรรดิ
จักรพรรดิกใ็ ห้ แล้วให้นางสนมทั้งหลายลงไปในสนาม
ซนุ วูก็ฝกึ นางสนมโดยออกค�ำ สั่งไป เหลา่ นางสนมก็ไม่สนใจ
ซุนวูจึงประกาศด้วยเสียงอันดังว่า ถ้าสั่งการไม่ชัดเจนจะลงโทษ
ผถู้ กู สั่งการไม่ได้ ขอประกาศอกี ครง้ั ว่า ถ้าใครไม่ทำ�ตามจะถกู ตดั หวั นาง
สนมทุกคนได้ยินกห็ วั รอ่ ต่อ
ซุนวูบอกว่า เมื่อเข้าใจแล้วไม่ปฏิบัติ ต่อไปจะถูกตัดหัว นางสนม
ก็หัวร่อต่อ

ศ.นพ.วีระศักดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 47

ซนุ วูเห็นว่า นางสนมได้ยินชดั เจนแล้ว จงึ สั่งฝึกนางสนมใหม่ นาง
สนมคนโปรดก็เอาแต่หัวเราะไม่ทำ�ตาม ซุนวูจึงสั่งตัดศีรษะทนั ที

จักรพรรดิรักนางสนมคนนม้ี าก ขอชวี ิตไว้ แต่ซุนวูก็ไม่ยอม
เมื่อนางสนมคนโปรดถูกตัดหัวไปแล้ว นางสนมท่ีเหลือก็กลัว
ลนลาน เวลาซุนวูจะส่ังอะไร นางสนมท่ีเหลือก็ยอมทำ�ตามหมด ฝึกจน
สมควรแล้ว ซุนวูจึงบอกจักรพรรดิว่า นางสนมเหล่าน้ีพร้อมที่จะรบแล้ว
ไม่ว่าสงั่ ใหบ้ ุกน้�ำ ลุยไฟก็จะทำ�ตามท้ังสิน้
วิธีการบริหารของซุนวูถูกถ่ายทอดมาในวงการศึก แล้วพัฒนามา
ใช้ในวงการธุรกิจปัจจุบันและระบบราชการในประเทศที่มีการปกครองที่
เจริญแล้ว
ในประวตั ิศาสตรข์ องสหรฐั อเมรกิ า ประธานาธิบดสี งั่ ปลดแม่ทพั ได้
ในธรุ กจิ สมยั ใหม่ CEO สงั่ ปลดผจู้ ดั การที่ไม่ท�ำ ตามได้ เมื่อมเี หตผุ ล
อนั สมควร
แต่ในเมืองไทย ทหารสัง่ การได้ตอนรฐั ประหาร หลังจากนัน้ การ
บรหิ ารกอ็ อ่ น อ�ำ นาจสง่ั การไม่เดด็ ขาด มแี ต่ทะเลาะกนั ทางการเมือง นายก
รฐั มนตรสี ง่ั รฐั มนตรกี ็ไม่ได้ เพราะรฐั มนตรมี เี สยี ง สส. อยู่ นายกจงึ ลอยตวั
เหนือความขัดแยง้ ดกี ว่า
ต่างกับประเทศอื่น ๆ ในโลกท่ีผู้นำ�สูงสุดลงมานั่งส่ังกำ�กับการ
ประชมุ เอง ใช้สรรพกำ�ลงั ทง้ั ระบบ IT 5G ระบบตำ�รวจ ทหารต่อต้านการ
กอ่ การรา้ ย ใหช้ ่วยท�ำ การติดตามผู้สมั ผสั โรค (contact tracing) ส่วนเมือง
ไทยใหค้ ณุ หมอมาบญั ชา กส็ งั่ การได้อยา่ งเดยี วว่าเตรยี มรกั ษาพยาบาล และ
การสอบสวนติดตามกอ็ าศยั ระบบ อสม. (ซง่ึ ตง้ั มาตงั้ แต่รุ่ นผมจบไปท�ำ งาน
ใหม่ ๆ) คุณหมอจะส่งั การระบบต่อต้านการก่อการร้ายให้มาทำ�การติดตาม
ผู้สมั ผสั โรค และใหจ้ บั กมุ ผฝู้ า่ ฝนื อยา่ งทส่ี ิงคโปรแ์ ละจนี ท�ำ ได้หรอื เปลา่ ครบั
อยา่ งว่าแหละ พวกเราจงึ ควรขอวอนพระโลกาเทวาธิราช และ พระ
สยามเทวาธิราช ได้ช่วยประเทศไทยของเราให้รอดพ้นจากภยั COVID-19
ในคร้ังนีเ้ ถิด
(21 มีนาคม 2563) 1

48 สู้โควิดแบบไทย ๆ

1) หลงั บทความนอี้ อกเผยแพรร่ าว 1 สปั ดาห์ รฐั บาลกป็ ระกาศพระราชก�ำ หนดสถานการณ์
ฉุกเฉินมีผลบังคับใช้ตง้ั แต่วันที่ 26 มนี าคม 2563 ยงั ผลในธุรกิจหา้ งร้านทใี่ ห้บรกิ ารต่อ
คนจ�ำ นวนมากพรอ้ ม ๆ กนั เช่น ร้านอาหาร ผบั บาร์ สนามกีฬา และอื่น ๆ ต้องถกู ปิด
ลง และประกาศหา้ มคนออกนอกอาคารสถานท่ีพกั ในตอนกลางคืน

เมื่อต้นเดือนเมษายน รฐั บาลจดั ตง้ั "ศูนยบ์ รหิ ารสถานการณก์ ารแพรร่ ะบาดของโรคติด
เชือ้ ไวรสั โคโรนา 2019 (โควิด-19)” หรือ ศบค. เป็นหน่วยงานพิเศษเพื่อปฏิบตั ิหน้าทีใ่ น
สถานการณ์ฉกุ เฉิน โดยมนี ายกรัฐมนตรีเป็นประธานกรรมการ

ศ.นพ.วีระศักดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 49