สู้โควิดแบบไทยๆ

ในช่วง 15 ปขี อง MDGs ประเทศไทยกม็ สี ่วนติดกบั ดกั ความรนุ แรง
โดยเฉพาะอยา่ งยงิ่ บริเวณจงั หวดั ชายแดนใต้ ตัง้ แต่ พ.ศ. 2547 มกี ารบาด
เจบ็ และเสยี ชวี ิตของประชาชนและฝา่ ยรฐั บาลเปน็ จ�ำ นวนมาก ความขดั แยง้
และความหวาดระแวงทำ�ให้การพัฒนาด้านสาธารณสุขทำ�ได้ยากลำ�บาก
ทั้งการเข้าไม่ถึงพื้นที่และการไม่ร่วมมือโดยเฉพาะอย่างย่ิงการสร้าง
ภูมิคุ้มกนั จงึ เกิดโรคระบาดทป่ี ้องกนั ได้ด้วยวคั ซีน เช่น คอตีบ และโรคหัด
อยา่ งรุนแรง

ต่อจากช่วง MDGs ในปี พ.ศ. 2558 สหประชาชาติได้ขยาย
เปา้ หมายไปครอบคลุมสิง่ สำ�คัญทย่ี งั คงตกคา้ งอยู่ ประการแรก คือ กลุ่ม
ต่าง ๆ และพื้นทีซ่ ่ึงยงั ลา้ หลัง คำ�ขวัญท่ีสำ�คญั จงึ มีอยู่ว่า Leave Nobody
Behind หรอื เราจะไม่ท้ิงใครไว้ข้างหลัง ประการท่สี อง คอื จดุ อ่อนทพ่ี บ
ว่าสิ่งแวดล้อมของโลกเสื่อมโทรมลงอย่างรวดเร็ว ถ้าพัฒนาไปแบบเดิม
ในที่สุดมนุษยเ์ องก็จะอยู่ไม่ได้ จงึ ต้ังเปา้ ใหเ้ กิดการพัฒนาอย่างยั่งยืน คือ
Sustainable Development Goals (SDGs) ขอ้ แตกต่างของ MDGs กับ
SDGs ทสี่ �ำ คญั คอื MDGs เน้นทปี่ ระเทศยากจน ส่วน SDGs ประเทศทง้ั จน
และรวยต้องร่วมกนั รบั ผิดชอบ เพราะทกุ ประเทศกต็ ้องการพฒั นาต่อเนื่อง
และถ้าไม่จัดการอย่างเปน็ ระบบ ความย่ังยืนก็จะเกิดไม่ได้ ความยงั่ ยืนไม่
ได้มีเฉพาะด้านสิ่งแวดล้อมเท่าน้ัน แต่ยังกินความไปถึงสังคม การศึกษา
เศรษฐกิจ สุขภาพ และ สนั ติภาพ ด้วย

สันติภาพ จงึ เปน็ เป้าหมายท่ีส�ำ คญั อยา่ งหนึง่ ของ SDGs
โรคระบาดร้ายแรงอย่าง ซาร์ส อีโบลา และ COVID-19 ก็เป็น
ปญั หาสำ�คัญของการพฒั นาอย่างยั่งยืน โดยเฉพาะ COVID-19 ซงึ่ ระบาด
ทำ�ใหผ้ ูค้ นป่วยและตายไปทัว่ โลกเปน็ ระยะเวลานาน ๆ เปน็ ปญั หารา้ ยแรง
ต่อการพัฒนาอย่างยั่งยืนมาก นอกจากทำ�ให้ตายแล้ว โรคน้ียังทำ�ให้เกิด
ปัญหาทางเศรษฐกิจ สังคม และการศึกษา ซ่ึงเป็นองค์ประกอบสำ�คัญ
ของการพฒั นา COVID-19 ท�ำ ใหเ้ หน็ ได้ชดั ว่าปญั หาความยงั่ ยืนเปน็ ปญั หา
ร่วมกนั ของมนษุ ยชาติ ไม่มปี ระเทศใดหลดุ พ้นจากภยั ของโรคนแี้ ล้วออกไป
พัฒนาได้เพียงลำ�พงั เพราะการพฒั นาต้องพ่ึงพาอาศยั กัน
ในช่วงการรณรงค์ Health as a Bridge for Peace เมื่อย่ีสิบปีท่ี

ศ.นพ.วีระศักดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 101

แล้วจึงเห็นกรณีหยดุ ยิงช่ัวคราวในบางประเทศ การช่วยเหลือเพื่อควบคุม
โรคในพื้นท่ีฝ่ายตรงกันข้ามเพื่อไม่ให้ โรคลุกลามข้ามมาดินแดนของฝ่าย
ตน ดงั ที่ สิงหลกบั ทมิฬ อิสราเอลกับปาเลสไตน์ในช่วง COVID-19 ระบาด
ขา่ วสงครามการสู้รบต่าง ๆ ทว่ั โลกน้อยลง ในพืน้ ทจ่ี งั หวดั ชายแดนใต้มกี าร
เคลือ่ นไหวในทางทด่ี ี วันที่ 30 มีนาคม องค์กรสิทธิมนษุ ยชนในพื้นที่เรียก
ร้องให้กองกำ�ลังติดอาวุธทุกฝ่ายหยุดยิง หยุดใช้อาวุธ ยุติปฏิบัติการทาง
ทหารในช่วง COVID-19 ระบาด เพื่อให้ประชาชนเขา้ ถึงการรกั ษาพยาบาล
และลดความเครียดของสถานการณ์ ขอ้ เรยี กร้องคงได้ผลระดบั หนึ่ง ข่าว
การปะทะกนั ไม่คอ่ ยปรากฏในช่วงน้ี

เลยออกไปนอกชายแดนใต้ ข้ามชอ่ งแคบมะละกา จงั หวัดอาเจะห์
ของประเทศอินโดนเี ซยี ขดั แยง้ อยา่ งรนุ แรงกบั รฐั บาลกลาง สงครามเกิดขน้ึ
ตง้ั แต่ปี พ.ศ. 2541 มีคนเสียชีวิตกว่าสองหมื่นคน ปลายปี พ.ศ. 2547 เกิด
มหนั ตภยั สนึ ามิ ท�ำ ลายชวี ิตทงั้ ทหารอินโดนเี ซยี และชาวอาเจะห์ไปนบั แสน
ท้ังสองฝ่ายสูญเสียกำ�ลังใจไปอย่างมาก จึงเป็นโอกาสของกระบวนการ
สนั ติภาพโดยคนกลางท่ีสำ�คญั คอื ประเทศไทย และฟนิ แลนด์ การเจรจา
เป็นไปได้ดีตามลำ�ดับจนเมื่อใกล้ครบหน่ึงปีของการเกิดสึนามิ ก็มีการลง
นามสันติภาพ นบั เป็นปรากฏการณท์ ภี่ ัยธรรมชาติเปน็ ผู้สรา้ งสนั ติภาพ

แต่ความขัดแย้งในชายแดนใต้เป็นเรื่องเร้ือรัง ไม่ได้ถูกกำ�จัดด้วย
โรคระบาด ช่วงนท้ี ง้ั สองฝา่ ยเกรงว่าจะได้รบั อนั ตรายจากโรคระบาด เมื่อไร
ที่โรคระบาดไกลจากฝา่ ยหนงึ่ ฝา่ ยนน้ั กจ็ ะอาศยั ความได้เปรยี บเอาชนะฝา่ ย
ตรงข้ามในระยะยาว เมื่อคิดจะเอาชนะกันอยู่ตลอดเวลาแบบน้ีสันติถาวร
กจ็ ะเกิดได้ยาก ผมยงั หวังว่าอิทธิพลของ COVID-19 ทท่ี ำ�ให้ลดการปะทะ
จะมผี ลยาวนาน จนท�ำ ให้กลายเป็นสนั ติภาพระยะยาว แต่โดยเหตุและผล
ยงั มองไม่เห็นว่าเรอื่ งนจ้ี ะเปน็ ไปได้แต่อยา่ งไร

(4 เมษายน 2563)

102 สู้โควิดแบบไทย ๆ





ตอนน้ีโรงพยาบาลไทยเริ่มโดนเจาะไขแ่ ดงแลว้
บคุ ลากรโรงพยาบาลหลายแห่งเริ่มต้องกักตวั เอง

บางคนตรวจพบวา่ ติดเชือ้ แล้ว
เนอื่ งจากรับเชือ้ จากผูป้ ว่ ยในโรงพยาบาล
โดยไม่รูม้ าก่อนวา่ ผ้ปู ่วยรายนัน้ ป่วยเปน็ COVID-19



ตอนท่ี 14

ระวัง “ป้อมคา่ ยตแี ตกจากภายใน”

โรงพยาบาลใหญ่เปรียบเสมือนป้อมค่าย มีหอคูประตูรบ ระบบ
ต่าง ๆ เตรยี มรบั ขา้ ศกึ คอื โรคภยั ทมี่ าเบยี ดเบยี นประชาชน ในช่วงการระบาด
ของ COVID-19 ปอ้ มคา่ ยยง่ิ ปอ้ งกนั หนาแน่น มคี ลินิกโรคหวดั (ARI Clinic)
ขงึ ขงั ทา่ ทางไวรสั โคโรนาจะเขา้ โจมตีได้ยาก

แต่ถ้าเราอ่านวรรณคดีของทุกชาติทุกภาษา ก็จะพบว่าผู้โจมตีมี
กลยุทธ์หลอกลวง เอาชนะผู้ป้องกันได้อย่างแยบยล อย่างเช่น ทศกัณฐ์
จะฉดุ นางสดี ากต็ ้องปลอมตวั เปน็ นกั บวชไปให้นางสดี าตายใจ เดินออกจาก
เส้นป้องกันทพ่ี ระลกั ษมณข์ ดี ไว้

ในมหากาพยอ์ เี ลยี ด กรกี กท็ ลายกรงุ ทรอยแตกโดยใช้ม้าไม้โทรจนั
ซอ่ นทหารเข้าเมือง

ในหนังสือกำ�ลังภายในโต๊ะหุ้นกี้หรือธงปลิดวิญญาณ การโค่นล้ม
ส�ำ นกั หนึง่ ๆ ฝา่ ยรุกก็ต้องวางไส้ศกึ ไว้ภายในนานเปน็ แรมปี ผูแ้ พ้ก็จะได้
แต่บอกว่า “อ้าว เจา้ ก็เอากบั เขาเหมือนกันเรอะ” ไม่แน่ใจว่าผ้แู ต่งนิยาย
จีนเรอ่ื งนเี้ ลยี นแบบค�ำ พูดของจเู ลยี ส ซซี าร์ ที่โดนบรูตัสลกู เล้ยี งแทงขา้ ง
หลังจนตายกลางท่ปี ระชมุ สภาโรมันหรอื เปล่า

มีไวรัสโคโรนา 3 ตวั ที่ท�ำ ให้เกิดโรคระบาดทน่ี ่าสยดสยอง และมีวิธี
การเจาะปอ้ มคา่ ย (โรงพยาบาล) คลา้ ย ๆ กนั คือ

• SARS-CoV ซง่ึ ทำ�ให้เกิดโรคซารส์ (SARS) ในปี พ.ศ. 2545
• MERS-CoV ท�ำ ใหเ้ กิดโรคเมอรส์ (MERS) ในปี พ.ศ. 2555 และ
• SARS-CoV-2 ท�ำ ให้เกิดโรค COVID-19 ในปี พ.ศ. 2562 ถงึ

ปจั จบุ นั
ท้ัง 3 ตัวมาจากชุมชน แล้วเข้าโจมตีโรงพยาบาลโดยบุคลากร
สาธารณสุขไม่ทันรู้ตวั ท้งั สิน้

ศ.นพ.วีระศักดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 107

ในปี พ.ศ. 2546 วงการแพทยเ์ รมิ่ รู้ว่าโรคซารส์ ระบาด เพราะมหี มอ
ในเมืองกว่างโจวตายมาจากการติดเชื้อปอดบวมจากผู้ป่วย แล้วหมอก็
เดินทางออกไปแพร่โรคในฮอ่ งกง และโรคแพร่ไปทวั่ โลกหลังจากน้นั

ในปี พ.ศ. 2558 โรงพยาบาลของเกาหลีใต้โดนไวรัสโคโรนา
เจาะโดยผู้ป่วยเป็นนักธุรกิจชาวเกาหลีซึ่งกลับมาจากการติดต่อธุรกิจใน
ตะวนั ออกกลาง ผู้ป่วยถูกส่งต่อไปโรงพยาบาลหลายทอด ท�ำ ให้หมอและ
พยาบาลตลอดจนผู้ป่วยในโรงพยาบาล 6 แห่งติดเชื้อ MERS-CoV นับ
รอ้ ยคน

สดุ ทา้ ยกค็ อื โรค COVID-19 ซงึ่ ครา่ ชวี ิตหมอในโรงพยาบาลอฮู่ น่ั ไป
หลายคน จกั ษแุ พทยท์ ป่ี ระกาศว่าโรคระบาดใหม่มาแล้ว ถกู ลงโทษ และติด
เชอ้ื เสียชวี ิต กว่ารัฐบาลจะรู้ว่ามีโรคระบาด

ตอนน้ีโรงพยาบาลไทยเร่ิมโดนเจาะไข่แดงแล้ว บุคลากรโรง
พยาบาลหลายแห่งเริ่มต้องกักตัวเอง บางคนตรวจพบว่าติดเชื้อแล้ว
เนื่องจากรับเช้ือจากผู้ป่วยในโรงพยาบาลโดยไม่รู้มาก่อนว่าผู้ป่วยรายน้ัน
ปว่ ยเปน็ COVID-19

ผู้ป่วยจำ�นวนหนึ่งปฏิเสธว่าตนเองไม่ได้ไปร่วมกลุ่ มกิจกรรมท่ีอาจ
จะรับเช้ือ เช่น เดินทางจากต่างประเทศ ไปร่วมงานในสนามมวย ฯลฯ
ทงั้ ๆ ที่ทำ�อย่างนนั้ จริง แพทยแ์ ละพยาบาลพาซอื่ ถอื ว่าเปน็ ผู้ป่วยทว่ั ไป
จงึ ไม่ได้ปอ้ งกนั ตวั เอง โรงพยาบาลกเ็ ลยโดนตีแตก

โรงพยาบาลไทยมคี วามกงั วลเรอื่ งขาดแคลนเครอ่ื งปอ้ งกนั การติด
เชอ้ื เช่น หน้ากากอนามยั ถงุ มือ และเสือ้ ผา้ พิเศษอยแู่ ล้ว ต้องมากงั วลเพิม่
เรื่องโดนผู้ป่วยโกหก นำ�ไวรัสมาเจาะไข่แดงซ้ำ�เติมอีก ถึงมีด่านคัดกรอง
คลินิกโรคหวัด แต่อาศัยดูโหงวเฮ้งวัดไข้อย่างเดียวก็จะโดน COVID-19
เจาะจนต้องปดิ โรงพยาบาลได้

ปรากฏการณท์ เี่ ลา่ มาแสดงว่าการซกั ประวตั ิไม่ใชก่ ารคดั กรองท่ีได้
ผลดนี ัก ภาษาระบาดวิทยาเรยี กว่าไม่มีความไว (sensitivity) สูงพอ หรือ
อีกนัยหนงึ่ คอื ค�ำ ปฏเิ สธเชอ่ื ถือไม่ได้ (low negative predictive value)

ความหวังของคุณหมอท้ังหลายตอนน้ี อยู่ท่ีรัฐบาลจะต้องมีการ
ตรวจทางห้องปฏิบัติการ หรือ “แล็บ (lab)” งา่ ย ๆ และถูก ๆ มีความไวสูง

108 สู้โควิดแบบไทย ๆ

ตรวจได้ผลเรว็ คณุ หมอจะได้ใชค้ ดั กรองแยกผู้ปว่ ยแพรเ่ ชอื้ จากผู้ปว่ ยทว่ั ไป
ท�ำ ให้ตนเองและผู้ป่วยอื่น ๆ ในโรงพยาบาลปลอดภยั มากขึน้

ชุดตรวจท่ีจะใช้ต้องมคี วามไวสูง ถ้ามีความไวเพยี ง 85% ก็จะมผี ู้
ปว่ ย 15 ใน 100 คนเล็ดลอดเข้าไปแพรเ่ ช้อื ได้ ดังนน้ั ถึงมชี ุดตรวจแล้วก็
อยา่ ได้ไว้ใจสนิท ในช่วงที่มกี ารระบาดหนกั สดั ส่วนของผลลบปลอม 1 จะ
เพิ่มข้ึน (more false negative among the negative results)

ท่านทั้งหลายที่ให้กำ�ลังใจคุณหมอ ต้องช่วยกันเร่งรัดรัฐบาลให้
จัดหาและกระจายชุดตรวจเช้ือท่ีว่าไปยังโรงพยาบาลทุกแห่งให้เร็วและทั่ว
ถึงทส่ี ดุ

เกาหลีใต้เป็นประเทศท่ีมีการตรวจหาเช้ืออย่างกว้างขวางที่สุด
ในโลก เป็นหนึ่งในท่าไม้ตายของการสู้กับ COVID-19 ท้ังนี้เพราะเกาหลี
เขด็ ขี้อ่อนข้ีแก่เมื่อปี พ.ศ. 2558 ตอนที่ปลอ่ ยให้เช้ือเมอรส์ (MERS) เจาะ
โรงพยาบาลจนต้องปดิ โรงพยาบาลถงึ 6 แห่ง อเมริกาและผู้ดกี ็ว่าจะเร่ง
กระจายการตรวจเชื้อใหท้ วั่ ถึง ขอโทษ สายไปแล้วล่ะลุงทรมั ป์

อยา่ ว่าอะไรเลย เมืองผู้ดกี ม็ รี ฐั บาลและราชวงศต์ ิดเชอ้ื COVID-19
อเมรกิ ามหามิตรกม็ ฐี านทพั เคลอื่ นทห่ี รอื เรอื บรรทกุ เครอ่ื งบินขนาดใหญ่ที่
โดน COVID-19 เจาะ ศูนยบ์ ญั ชาการต่อต้าน COVID-19 ของเรากโ็ ดน ถา้
เรามีเรือดำ�น้�ำ ตอนน้ีกค็ งไม่พ้นถูกเจาะด้วยเหมือนกนั

สุดท้าย ระวังให้ดีนะครับ COVID–19 ไม่ได้ติดต่อแบบ The
Walking Dead หรอื ซอมบีน้ ะครบั น่ันมันผีดิบอเมริกันเซอ่ ๆ ซ่า ๆ เดิน
เก้ ๆ กงั ๆ ใคร ๆ ก็เห็นมาแต่ไกล ไวรัสชดุ นี้มีวิวัฒนาการมาอย่างแยบยล
เจาะจุดออ่ นในความเปน็ สัตวส์ ังคมของมนษุ ย์ แฝงตวั ซมึ ลึก รวดเร็ว และ
ทำ�ลายอย่างรุนแรง อย่าไว้ใจทาง อย่าวางใจคน ไม่เฉพาะโรงพยาบาล
เทา่ นนั้ ป้อมคา่ ยของท่านผ้อู ่าน ไม่ว่าจะเปน็ ทที่ ำ�งาน ครอบครัว ก็อยา่ ให้
โดน COVID–19 ตแี ตกจากภายในนะครบั

(3 เมษายน 2563)

1) ดูค�ำ อธิบายเพิม่ เติมในหมายเหตุตอนทา้ ยในตอนท่ี 29

ศ.นพ.วีระศักดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 109



สถานการณ์ตอนนเี้ หมือนกลางคืนเดือนมืดในปา่ ใหญ่
ลกู หลานเราทอ่ี อกไปเทย่ี วป่ากลบั ดกึ ไปหน่อย เสือกด็ ุ โจรก็ชมุ

เราเห็นลูกหลานเรามารอ้ งเรียกใหเ้ ปดิ ประตูบ้าน
รฐั มหี นา้ ท่ีโดยตรงตอ้ งชว่ ยลกู หลานไทยเหล่านี้

มิพึงละเว้นการปฏบิ ตั ิราชการ



ตอนที่ 15
หัวอกคนไทยท่ีอยากกลบั บา้ น เสือสมิง ผปี อบ
และโรงแรมกกั กนั โรค

เมื่อ 30 มนี าคม 2563 ผมได้รบั อเี มลขอค�ำ ปรกึ ษาทางระบาดวิทยา
จากนักเรยี นทุนของประเทศไทย เลา่ ถงึ สถานการณท์ ่มี คี นไทยจำ�นวนมาก
รอสถานเอกอัครราชทูตไทยจดั ใหอ้ าสาสมัครแพทย์ไทยตรวจรา่ งกายและ
ออกใบรับรองแพทย์เพื่อให้สามารถขึ้นเครื่องบินและกลับประเทศไทยได้
การรอกระบวนการออกใบรับรองช้ามาก คงเป็นเพราะประเทศเหล่าน้ัน
ไม่มแี ลบ็ (lab) กว้างขวางพอ

ช่วงเดียวกันผมได้ข่าวแม่ไทยท่ีกำ�ลังหาทางไปรับลูกกลับจาก
ประเทศที่โรคก�ำ ลงั ระบาดหนกั และขา่ วเรอื่ งสายการบินลดหรอื หยดุ เทยี่ ว
บินทวั่ โลก

ผมตอบนักเรียนทนุ คนนั้นอยา่ งเดา ๆ ว่า การอนญุ าตให้ผู้โดยสาร
ข้ึนอากาศยานพาณิชย์เข้าประเทศไทยได้น่าจะเป็นอำ�นาจหน้าที่ระหว่าง
ประเทศของสำ�นักงานการบินพลเรือนผู้ออกประกาศ เพื่อความปลอดภัย
ของอากาศยาน ท่าอากาศยานไทย และประเทศไทย ผู้โดยสารต้องปฏบิ ัติ
ตาม การตรวจรา่ งกายทเ่ี ขาต้องการไม่สามารถปอ้ งกนั ผู้ติดเชอื้ เขา้ ประเทศ
ได้ เขาประกาศเพราะเป็นมาตรการของรัฐบาลท่ีจะชะลอคนเข้าประเทศ
มากกว่า

แต่ผมกเ็ สริมว่าน่าจะมกี ฎหมายระดบั สูงกว่านนั้ ทร่ี ะบวุ ่าคนไทยทกุ
คนต้องได้รับการปกป้องความปลอดภัยจากรัฐไทย ดังน้ันเป็นหน้าท่ีของ
รัฐบาลจะต้องช่วยให้กลับประเทศบ้านเกิดเมืองนอนได้เร็ว ถ้าไม่สามารถ
รับกลับประเทศไทยก็ต้องหาที่พักในประเทศนั้นให้อยู่ได้อย่างปลอดภัย
ตามสมควร

ศ.นพ.วีระศักดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 113

ผมแนะน�ำ คนไทยเหล่านัน้ ให้ไปรอ้ งศาลปกครอง ผมไม่ได้ติดตาม
ว่าเขาด�ำ เนินการต่อหรอื ไม่และได้ผลอยา่ งไร

หลงั จากตอบอเี มลไปได้สองสามวนั ก็ได้ฟังข่าวจาก ศบค. ว่า คนที่
เดินทางมาจากต่างประเทศเปน็ ต้นเหตสุ �ำ คญั อนั ดบั ต้น ๆ ของการแพรเ่ ชอื้
ในประเทศไทยในขณะน้ี จงึ ขอชะลอไว้ก่อน

จากน้ัน วันนี้เช้าก็ได้ข่าวว่าคนไทยส่วนหนึ่งกลับมาถึงเมืองไทย
แล้ว แต่ไม่ได้ถูกกักกันโรค และก็มีโซเชียลมีเดียช่วยกันถล่มท้ังรัฐบาล
และคนเดินทาง

น่าเห็นใจท้ังคนท่ีอยากกลับบ้าน และคนอยู่บ้านที่กลัวโรคระบาด
ครบั ถา้ เราไม่มองว่าอกี ฝา่ ยหนงึ่ รู้สกึ อยา่ งไร คิดอยา่ งไร เรากค็ งได้ทะเลาะ
กนั อกี

สำ�หรับคนที่อยู่บ้านตลอดไม่ได้ไปไหน เท่าที่เราเห็นจากข่าว
บ้านเมืองทางโน้นคงแย่จริง ๆ ให้คนของเรากลับบ้านได้ก็กลับเถอะครับ
สถานการณ์ตอนนี้เหมือนกลางคืนเดือนมืดในป่าใหญ่ ลูกหลานเราท่ีออก
ไปเท่ียวป่ากลับดึกไปหน่อย เสือก็ดุ โจรก็ชุม เราเห็นลูกหลานเรามาร้อง
เรียกให้เปิดประตูบ้าน เขาไม่ใช่เสือสมิงปลอมตัวเป็นคนเพื่อท่ีจะเข้ามา
กัดกินเราหรอกครบั รฐั มีหน้าท่ีโดยตรงต้องช่วยลกู หลานไทยเหลา่ น้ี มิพึง
ละเว้นการปฏบิ ัติราชการ

แต่รัฐก็ต้องมีหน้าท่ีช่วยปกป้องคนส่วนใหญ่ในประเทศให้พ้นจาก
การติดเช้ือไปพร้อม ๆ กัน ถ้าไม่แน่ใจว่ามีโจร (เชื้อโรค) แฝงตัวเข้ามา
ยามคำ่�คืน ก็ให้พักเป็นท่ีเป็นทางไปสักแห่งหนึ่งก่อน รอจนฟ้าสว่างเห็น
หน้าเหน็ ตากันชดั คอ่ ยแยกลูกหลานออกมาจากโจร น่นั ก็คอื จัดการกักกัน
คนไทยที่กลับจากต่างประเทศให้ครบ 14 วัน ถ้ารัฐไม่จัดการกักกันโรค
(quarantine) ใหเ้ รยี บรอ้ ย กน็ ่าจะมีความผิดฐานยกเว้นการปฏิบัติราชการ
ด้านความม่นั คงของชาติ

คนทก่ี ลบั มาไม่ถกู กกั กนั ตวั ญาติมารอรบั เขากก็ ลบั บา้ นกนั ไปแล้ว
จะท�ำ อย่างไร

รัฐก็มีหน้าที่แก้ตัว รีบไปเอาคนเหล่าน้ันมากักกันตัวสิครับ คน
เหลา่ นนั้ กม็ หี น้าทข่ี องความเปน็ คนไทย ร่วมมือกบั รฐั ใหร้ ฐั กกั ตวั 2 สปั ดาห์

114 สู้โควิดแบบไทย ๆ

ไม่ใช่กักตัวเองทบ่ี ้าน เพราะสถิติล่าสุดเพิ่งจะบอกทุกคนว่า พวกทา่ นแพร่
เช้อื ได้มาก จะอา้ งความเทา่ เทียมว่า ท�ำ ไมเลอื กปฏบิ ัติไม่กักตวั คนรุ่ นก่อน
หน้านี้ไม่ได้

รีบ ๆ กกั ตวั กนั เสีย เชิดหน้าสู้โรคเหมือนครอบครวั คุณแมทธิว ดีน
(เมื่อวันที่ 13 มี.ค. พิธีกรและนกั แสดงชอ่ื ดัง ประกาศผา่ นไอจวี ่า ตัวเอง
ติดเชอ้ื ไวรสั โควิด 19) คนไทยทกุ คนจะขอบคณุ ใหก้ �ำ ลงั ใจ ไม่ต้องหลบหน้า
เปน็ เสือสมิงหรอื ปอบ ทกุ อยา่ งกจ็ ะลงตวั ด้วยดี โรงแรมยงั ว่างเยอะ พรอ้ ม
ทจ่ี ะใหเ้ ปน็ ทกี่ กั กนั โรค อาหารการกินและเนต็ มพี รอ้ มอยแู่ ล้ว ส่วนเรอื่ งใคร
จะออกคา่ ใชจ้ า่ ยต้องไปตกลงกับรัฐครับ

(4 เมษายน 2563)

ศ.นพ.วีระศักดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 115



ทีมงานสาธารณสขุ รพ.สต. และผู้น�ำ ศาสนา
ช่วยกนั ตามตวั มาตรวจท่ี รพ. พบเชือ้ 6 ราย

โรงพยาบาลจัดหอ้ งพิเศษให้อยเู่ ป็นรายคน
จนครบ 14 วนั ตรวจไม่พบเชือ้ แล้ว

ตอนนีถ้ า่ ยรูปกับเจา้ หนา้ ท่ีโรงพยาบาล
ร่ำ�ลากันกลบั บ้านดีใจกันใหญ่



ตอนที่ 16

งานชุมชนและงานโรงพยาบาลท่สี วยงาม

เพิ่งคยุ โทรศพั ท์กบั หมอสภุ ัทร (นพ.สภุ ทั ร ฮาสุวรรณกิจ ผูอ้ �ำ นวย
การโรงพยาบาลจะนะ จังหวดั สงขลา) ซง่ึ เปน็ เหมือนน้องชายของผม โทร
ไปหลายวนั ด้วยความเป็นห่วง เพิ่งได้พูดกนั วันน้ี

เป็นงานชมุ ชนและงานโรงพยาบาลท่สี วยงามสุดยอดเลยครับ
ชาวบ้านไปประกอบพิธีกรรมทางศาสนากลับมาจากมาเลเซีย 12
ราย ทมี งานสาธารณสขุ รพ.สต. และผู้นำ�ศาสนาช่วยกันตามตวั มาตรวจ
ที่ รพ. พบเช้อื 6 ราย โรงพยาบาลจดั หอ้ งพิเศษให้อยู่เปน็ รายคน จนครบ
14 วัน ตรวจไม่พบเชือ้ แล้ว ตอนน้ีถา่ ยรูปกบั เจ้าหน้าที่โรงพยาบาล ร�่ำ ลา
กันกลบั บา้ นดีใจกนั ใหญ่
มผี ู้ทีส่ มั ผัสกบั 6 รายนี้ 19 คน ไม่มใี ครติดเช้ือ
อยา่ งนส้ี ิครบั คอื ความเข้มแข็งของระบบสาธารณสุขแบบไทย ๆ
ผมดีใจชื่นใจจนบอกไม่ถูก
ถา้ ระบบสาธารณสขุ ไม่ได้เบาะแสเรอ่ื งคนกลบั มาจากมาเลเซยี หรอื
การติดตามตวั ล้มเหลว หรือ ไม่ได้รบั ความไว้วางใจและร่วมมือ ปา่ นนี้ 14
วันคงจะมผี ู้ติดเชื้อเปน็ พันรายแล้ว
เราจะขอบคุณทีมงานและชาวบ้านอย่างไรดีครับ ท่ีเราปลอดภัย
ทกุ วนั นีเ้ พราะเขา
ถามคุณหมอสุภัทรแล้วว่า เขาต้องการอะไร เขาบอกว่ากำ�ลัง
ปรับปรุงโรงพยาบาลให้รับผู้ป่วย COVID-19 ต้องใช้เงินจำ�นวนหน่ึง
โรงพยาบาลยินดีรับบรจิ าค
ถา้ อยากใหร้ างวลั ทมี งานและชาวบา้ น ผมคิดว่าทช่ี าวบา้ นต้องการ

ศ.นพ.วีระศักดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 119

มาก ๆ คอื ต้องการใหเ้ ศรษฐกิจกลบั มาเหมือนเดิม ซึง่ คนนอกพืน้ ท่ีอำ�เภอ
จะนะน่าจะช่วยได้

ฝากให้ โรงพยาบาลจะนะแนะนำ�ชาวบ้านเร่ืองค้าขายผลผลิต
ทางออนไลน์ ท�ำ ของกินทเ่ี กบ็ ไว้ได้นานและของใช้ในชวี ิตประจ�ำ วนั ส่งออก
ไปขายในเมืองโดยระบบออนไลน์

ฝากทางราชการช่วยอำ�นวยความสะดวก ปิดเมืองปิดจังหวัดไป
เลยครับ แต่ท�ำ ให้ของกินของใช้จากชนบทรบั ออเดอร์ ส่ง และรับเงินทาง
ออนไลน์ คนขายจากชนบทมเี งินใช้ คนเมืองได้ของดรี าคาถกู ส่งเสริมระบบ
การค้าใหม่ใหร้ ุง่ เรือง

ถ้าท่านอยากบริจาคสนับสนุนโรงพยาบาลจะนะ โทรติดต่อได้
โดยตรง หรอื บริจาคได้ที่ มูลนิธิเพื่อการเยียวยาและสรา้ งความสมานฉันท์
ชายแดนใต้ ซึ่งคณุ หมอสภุ ัทรเป็นเลขาธิการ และผมเปน็ ประธาน

ธนาคารไทยพาณชิ ย์ สาขามหาวิทยาลยั สงขลานครินทร์ วิทยาเขต
หาดใหญ่ บัญชอี อมทรพั ย์ เลขท่ี 565-4-324694 ชอื่ บัญชี มูลนิธิเพื่อการ
เยยี วยาและสรา้ งความสมานฉนั ทช์ ายแดนใต้ www.DSRRfoundation.org

(5 เมษายน 2563)

120 สู้โควิดแบบไทย ๆ





มผี ูแ้ สวงบญุ กลบั จากพิธีศาสนกจิ ท่ีมาเลเซีย 12 คน
เข้ามาได้ 2 วันแล้ว ก็เลยชกั ชวนมาตรวจคดั กรอง
พบว่าใน 12 คน มีผตู้ ดิ เช้ือกลบั มา 6 คน
หลงั จากนน้ั โรงพยาบาลจดั ห้องพเิ ศษใหอ้ ยู่ 14 วัน
ทกุ คนหาย คนในชุมชนไมม่ ใี ครตดิ เช้อื
คา่ R0 ก็มคี า่ เทา่ กบั ศนู ย์ครบั
คอื ผู้ติดเชื้อไม่ไดแ้ พรเ่ ชือ้ ให้ใครเลย

อา่ นต่อครับ จะอภิปรายความพิสดารของตวั เลข
เปน็ การบนั เทงิ ใจช่วงเคอรฟ์ ิว



ตอนท่ี 17

หาคา่ อารศ์ ูนย์ (R0) ในพื้นทข่ี องตวั เอง
กรณศี กึ ษาชมุ ชน อ.จะนะ จ.สงขลา

เร่อื งน้เี ป็นการบรรยายเร่อื ง R0 เพิม่ เติมต่อจากตอนท่ี 12
ถา้ ในพืน้ ท่ีไม่เคยมผี ู้ปว่ ย COVID-19 เลย อยู่ ๆ ปรากฏรายแรกขน้ึ
เราจะค�ำ นวณหาคา่ R0 ของพื้นที่อย่างงา่ ย ๆ ได้อยา่ งไร
ง่ายนิดเดียวครับ ก็เพียงแต่ดูว่ามีผู้ป่วยระลอก 2 ท่ีติดไปจาก
รายแรกเทา่ ไหร่ ในระยะเวลาทผ่ี ู้ป่วยรายแรกสามารถแพรเ่ ชือ้ ได้
ตัวอย่างกรณอี �ำ เภอจะนะ จังหวดั สงขลา
ชมุ ชนได้ขา่ วว่ามผี แู้ สวงบญุ กลบั จากพิธศี าสนกจิ ทม่ี าเลเซยี 12 คน
เข้ามาได้ 2 วันแล้ว ก็เลยชักชวนมาตรวจคดั กรอง พบว่าใน 12 คน มีผู้
ติดเชอ้ื กลบั มา 6 คน หลังจากนน้ั โรงพยาบาลจัดห้องพิเศษให้อยู่ 14 วัน
ทุกคนหาย คนในชมุ ชนไม่มีใครติดเชือ้ (เหมาเอานะครบั เพราะไม่ได้ตรวจ
หอ้ งปฏบิ ัติการทุกคน) คา่ R0 กม็ ีคา่ เท่ากบั ศูนย์ครับ คือผู้ติดเชอื้ ไม่ได้แพร่
เชื้อให้ใครเลย
อา่ นต่อครับ จะอภิปรายความพิสดารของตัวเลขเปน็ การบนั เทงิ ใจ
ช่วงเคอรฟ์ วิ
ผู้ติดเช้ือแต่ละทา่ นตอนกลับมาใหม่ ๆ กก็ ลบั บา้ น โดยสรปุ แล้วทงั้
6 รายไปสัมผสั คนอีก 19 คน ทางสาธารณสุขได้ใหผ้ ู้สมั ผัสทง้ั 19 คนแยก
ตวั เอง (self-quarantine) อยูท่ บ่ี ้าน หลังจากน้ัน ไปติดตามก็ไม่มอี าการ
อยา่ งไร (ไม่ทราบตรวจเชอ้ื ด้วยหรอื เปลา่ ผมไม่ได้ถามรายละเอยี ด แต่เอา
เปน็ ว่าไม่ติดเชือ้ ก็แล้วกัน)
ทบทวนของเก่านิดนงึ ครับ ว่า R0 หรอื R = C x D x P โดยที่
C คอื contact rate ทัง้ 6 รายน้ี สมั ผสั ใกล้ชิดผู้อื่น 19 ราย = 19 หาร

ศ.นพ.วีระศักดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 125

ด้วย 6 แล้วหารด้วย 7 วนั (คา่ เฉลย่ี ทเี่ ชอื้ จะอยใู่ นรา่ งกาย) ผลลพั ธ์ เทา่ กบั
0.45 รายใหม่ต่อวัน

คา่ D ระยะเวลาทแ่ี พร่โรคได้ก็ 7 วัน
ค่า P เท่าไหร่ไม่รู้ แต่กรณีนน้ี ่าจะต่ำ�จนเข้าใกล้ศูนย์ท�ำ ให้ผลคณู
เปน็ ศูนย์ (ดูค�ำ อธิบายเรื่องช่วงความน่าจะเปน็ ในตอนทา้ ยนะครบั )
จะนะโมเดล มีท้ัง เก่ง เจง๋ และ เฮง
ส่วน “เกง่ หรือ เจง๋ ” คอื ความสำ�เรจ็ ที่ท�ำ ให้ R0 = 0 เกิดจากการ
ลดการสมั ผัส (คา่ C) แยกตวั ผู้ติดเชื้ออยา่ งรวดเรว็
ผมได้คำ�นวณความ “เฮง” ให้ดู คน 19 คนที่สัมผัส ไม่มีใคร
ติดเช้ือเลย ค่าประมาณการของความน่าจะเป็นอยู่ท่ี 0% แต่ช่วงความ
เชอื่ ม่ัน 95% ของค่าประมาณการอย่ทู ี่ 0% ถงึ 18.6% ครบั (ใครสงสยั ว่า
ได้มายังไงพบกนั หลังไมค)์
ชาวจะนะ “เฮง” เพราะได้คา่ P = 0% ไป ไม่ได้ค่าทีส่ ูงกว่าน้ัน
ถ้าเกิดไม่เฮงได้ค่า P = 18.6% คูณกลับไปด้วย ค่า 0.45 รายต่อวนั
และการแพรเ่ ชื้อได้ 7 วัน ได้คา่ R0 อย่ทู ี่ 0.59
ชักยุ่ง เพราะจะมผี ู้ปว่ ยระลอก 2 จากพื้นที่ แต่พงึ สังเกตว่า ค่า R
ยังต่ำ�กว่า 1 อยู่
ถ้าย้อนเวลากลับไปได้ หากจะนะโชคร้าย มีคา่ R0 = 0.59 และ
มีคนน�ำ เชือ้ เข้ามาพร้อม ๆ กัน 6 คนเหมือนเดิม จะนะโมเดลจะรับมืออยู่
ไหม
ผู้ป่วยใหม่ที่เชื้อเพิ่มในพื้นที่ก็จะเป็น 0.59 x 6 = 3.5 คน โรง
พยาบาลก็น่าจะยังพอรับระลอกหรือรอบ 2 ได้ คนไข้รอบ 2 ท่ีมีจำ�นวน
3.5 คนน้ี ถ้าโดนแยกได้เร็วเท่าเดิม ถึงแม้รอบต่อไปยังคงซวยอยู่ ได้ค่า
R0 ที่ 0.59 อยู่ รอบ 3 ก็จะเหลอื 3.5 x 0.59 = 2 คน จากนัน้ รอบที่ 4 ก็
น่าจะเหลอื คนเดยี วและหมดไป คงต้องใชเ้ วลาทง้ั หมดหลายสปั ดาหห์ น่อย
คำ�นวณกนั มาเหนื่อยหน่อยครับ แต่ก็ยินดดี ้วยกับชาวจะนะ ทท่ี งั้
เฮง และ เกง่
วนั พรงุ่ นี้จงั หวดั สงขลาปิดแล้ว เราจะไม่รับเชอ้ื เข้ามาใหม่จากนอก
พืน้ ท่ีแล้ว เรายงั คงต้องสู้กับเชื้อท่ีกำ�ลงั แพร่อยู่ในพืน้ ทข่ี ณะนี้

126 สู้โควิดแบบไทย ๆ

ช่วยกันดูต่อไปครับว่า จังหวัดสงขลาจะยัง “เก่ง” “เจ๋ง” และ
“เฮง” แบบจะนะ ชมุ ชนต้นแบบของเราหรอื เปลา่

หรือจะแตกดงั “ เพลง้ …”
(5 เมษายน 2563)

ศ.นพ.วีระศักดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 127



ถงึ เวลาทีจ่ ะตอ้ งเคอรฟ์ วิ ท้ังกลางวนั และกลางคนื หรือยงั
ผมเดาวา่ รฐั บาลคงเหน็ แลว้ วา่

วธิ กี ารอย่างอเมรกิ าและยุโรปนา่ จะไปไมร่ อด
เพยี งแต่ตอนนีซ้ ื้อเวลารอดู

วา่ เมอ่ื ปิดประเทศและปดิ จังหวดั สว่ นใหญ่ไปแลว้
การตดิ เช้ือใหม่จะลดอยา่ งนา่ พอใจหรอื ไม่



ตอนที่ 18

จะเคอรฟ์ ิวกนั ท้งั วันท้ังคนื ไหม

การลอ็ ก compartment ในระดบั ต่าง ๆ จะเคอร์ฟิวท้ังวันทง้ั คืน
หรอื ไม่ ?

กอ่ นอื่นขออธิบายศพั ท์ภาษาอังกฤษที่จะต้องทนอา่ นหน่อย
Compartment หมายถงึ พืน้ ทหี่ รอื ส่วนยอ่ ยแยกกัน เช่น ในเรือด�ำ
น้ำ�จะมหี อ้ งเลก็ ๆ หรอื compartment เต็มไปหมด น�ำ้ รั่วเขา้ compart-
ment ไหนก็จะไม่ไหลไป compartment อื่นงา่ ย ๆ เพื่อใหเ้ รอื ไม่จมงา่ ย
สองสามวันมาน้ีเมืองไทยเร่ิมปิดประเทศ จังหวัดเร่ิมปิดไม่ให้คน
เข้าออก ผมเรียกมาตรการอันน้ีว่า “Compartmentalization” แปลว่า
“การแบง่ แยกพืน้ ที่เปน็ ส่วนยอ่ ย ๆ ไม่ใหเ้ ชอ่ื มโยงกัน” คือ ไม่ให้ไทยเชอื่ ม
กบั ต่างชาติ ไม่ให้จังหวดั หนึง่ เชื่อมกบั จงั หวดั อื่น ๆ
เมื่อประชากรภายในกบั ภายนอก พืน้ ทสี่ ่วนยอ่ ย ๆ (compartment)
ไม่ไปมาหาสู่ การไหลของเชือ้ จากฝา่ ยหน่ึงไปยังอกี ฝ่ายก็หยดุ
ประเทศไทยอ้างว่าผู้ป่วย COVID–19 มาจากประเทศอื่นเข้ามา
แพร่ในประเทศไทย เมื่อตัดขาดการติดต่อก็จะเหลือแต่การระบาดภายใน
ประเทศเทา่ นั้น
นอกจากไม่น�ำ เขา้ แล้วกจ็ ะไม่ส่งออกโรคด้วย จงั หวดั ภเู กต็ และยะลา
มกี ารระบาดหนกั คนเดินทางออกไม่ได้ โรคก็ไหลออกไม่ได้
แต่พื้นท่ีส่วนย่อย ๆ (compartment) ระดับประเทศและจังหวัด
เป็นพืน้ ท่ขี นาดใหญ่ การไปมาหาสู่ระหว่างคนภายในพื้นทนี่ ้นั ๆ ยังมมี าก
โรคภายในพื้นทน่ี น้ั ๆ กย็ ังระบาดได้ เราจำ�เป็นต้องคิดถงึ พื้นที่ส่วนย่อย ๆ
ในระดับที่เล็กลง

ศ.นพ.วีระศักดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 131

พืน้ ทส่ี ่วนยอ่ ย ๆ (compartment) ระดบั ทเ่ี ลก็ ทสี่ ดุ ทม่ี คี นสมั ผสั กนั
มากที่สุด คอื ครวั เรือน ถ้ามผี ู้ป่วยคนหนึง่ อยู่ในครวั เรือน สมาชกิ ทเี่ หลอื มี
โอกาสรับเช้ือได้มาก แต่การระบาดก็จะคงจ�ำ กดั ในครวั เรือน ไม่ออกไปขา้ ง
นอก โรคกจ็ ะสงบเรว็ ขึน้

ครัวเรอื นมขี นาดใหญ่เลก็ ต่างกัน ครัวเรอื นที่มเี พียงสองคน โรคก็
กระจายได้ไม่เกินสองคน ครวั เรอื นทม่ี คี นอยคู่ นเดยี ว โรคก็ไม่สามารถแพร่
ไปยงั คนอื่นได้ ดงั นนั้ ประเทศทม่ี ขี นาดครวั เรอื นเลก็ อยา่ งเช่นจนี มนี โยบาย
ลกู คนเดยี ว เมื่อแบ่งแยกพื้นทีเ่ ป็นส่วนยอ่ ย ๆ (compartmentalize) ลง
ระดบั ครวั เรอื นได้ กจ็ ะระงับการระบาดได้ในเร็ววนั

ยังไม่มีจังหวัดใดในประเทศไทยล็อกในระดับที่ต่ำ�กว่าจังหวัดเลย
สมัยที่ซาร์สระบาด มีบางหมู่บ้านไม่ให้รถต่างหมู่บ้านเข้าออก แต่ช่วง-
COVID–19 ระบาดยังไม่ได้ข่าวว่ามีหมู่บ้านใดปิดตัวเอง คงจะเป็นเพราะ
คนไทยในชนบทสมัยนั้นกลัวซาร์สมากกว่าคนไทยสมัยนี้กลัว COVID–19
เลยไม่จำ�กัด compartment ของตน รอแต่ให้รฐั บาลจดั

การออกกฎหมายเคอรฟ์ วิ ห้ามออกจากบ้านยามค�่ำ คืนมผี ล com-
partmentalization น้อย เพราะการติดต่อสัมผัสส่วนใหญ่เกิดข้ึนกลาง
วัน ถ้าเคอรฟ์ วิ ทั้งกลางวันกลางคืนนั่นแหละ จงึ จะเปน็ การแบ่งแยกพืน้ ที่
ยอ่ ยลงระดบั ครัวเรือนอยา่ งแทจ้ รงิ (complete compartmentalization)

ถึงเวลาที่จะต้องเคอรฟ์ ิวท้งั กลางวันและกลางคืนหรือยงั
ผมเดาว่ารัฐบาลคงเห็นแล้วว่าวิธีการอย่างอเมริกาและยุโรป
น่าจะไปไม่รอด เพียงแต่ตอนน้ีซ้ือเวลารอดูว่า เมื่อปิดประเทศและปิด
จังหวัดส่วนใหญ่ไปแล้ว การติดเช้ือใหม่จะลดอย่างน่าพอใจหรือไม่ภายใน
อกี 7-10 วนั ข้างหน้าครบั
ผมเดาว่าจำ�นวนผู้ป่วยรายใหม่จะลดลงแต่ช้า ๆ ไม่ทันใจ จนใน
ท่ีสุด รัฐบาลน่าจะไม่เลือกแนวทางเกาหลีซ่ึงระดมแต่เพียงตรวจแยกโรค
ไม่ compartmentalize ปล่อยให้คนยังมีชีวิตทางเศรษฐกิจได้เป็นปรกติ
เปน็ ส่วนใหญ่ รฐั บาลน่าจะเหน็ ว่าคนไทยเราไม่มวี ินยั เทา่ เกาหลี ญปี่ นุ่ และ
สิงคโปร์ รฐั บาลคงต้องเพิม่ “โดส๊ ยาคีโมถล่มมะเรง็ ” เดินหน้าเคอรฟ์ วิ ทงั้ วนั
ทั้งคืนไปอยา่ งน้อย 7-10 วนั ให้มันรู้แล้วรรู้ อดไป หวังว่าการแบง่ พืน้ ทีเ่ ป็น

132 สู้โควิดแบบไทย ๆ

ส่วนยอ่ ย ๆ อยา่ งเข้มเปน็ พิเศษนี้ (ultra-compartmentalization) จะท�ำ ให้
การแพร่โรคหยุดลง แล้วจึงค่อย ๆ ผ่อนให้ออกจากบา้ น ฟน้ื ฟูเศรษฐกจิ ได้
แบบทีจ่ นี ทำ� หวังว่าจีนจะฟนื้ ได้ และเราจะฟนื้ ตามครับ

(6 เมษายน 2563)

ศ.นพ.วีระศักดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 133



ในประเทศเรา การตรวจหาเช้อื
เพื่อคดั กรองประชากรอย่างกว้างขวาง

(population screening)
จึงไม่ใช่ยทุ ธศาสตรท์ ่เี หมาะสม



ตอนที่ 19

ทางเลอื กที่เหมาะในการตรวจหาผ้ตู ิดเช้ือ

เร่ืองการตรวจทางห้องปฏิบัติการ (test) กับการควบคุมโรคด้วย
การตรวจกรอง COVID–19 (screening) แพงเกินไป ทางออกคืออะไร

ผมเขียนเรื่องป้อมค่ายตีแตกจากภายใน ตั้งแต่วันท่ี 3 เมษายน 
ใจความมอี ยู่ว่า เจา้ ของปอ้ มคา่ ย เช่น หมอในโรงพยาบาล หรอื แม้แต่แม่ทพั
นายกอง ไม่รู้ว่าใครเปน็ ไส้ศึกอยู่ในป้อมคา่ ย คอื ไม่รู้ว่าใครกำ�ลังแพร่โรค
อยูร่ อบตัวเรา การใช้การตรวจทางหอ้ งปฏิบตั ิการ (test) จะเปน็ สิง่ ส�ำ คญั
ในการจำ�แนก ท�ำ ให้เราระมัดระวังไม่รบั เช้ือและไม่แพร่เช้ือ

หลงั จากอา่ นแล้ว ผู้อ่านอาจจะกังวลว่า จะมี test พอไหมถ้าเราจะ
ต้องตรวจอย่างกว้างขวาง อย่างทเ่ี กาหลีก�ำ ลังท�ำ อยู่

ผมอยากเปิดไฟสูงให้มองได้ไกลอกี หน่อย
ประการแรก ค่าใช้จ่ายของ test ยังสูงอยู่ ต้นทุนท่ีกระทรวง
สาธารณสุขใช้ไม่รวมค่าแรงและค่าบริหารจัดการอยู่ที่ 600-700 บาท
ต่อราย ถ้าจะไล่ตรวจทกุ คนท่วั ประเทศ 60-70 ลา้ นคน คงจะแพงเกินไป
ประการที่สอง ต้องตรวจบ่อยเพียงไร สถานการณ์โรคเปล่ียน
ไปเรื่อย ถา้ ควบคมุ โรคไม่ได้ คนท่ีไม่มเี ชอ้ื กเ็ ปลยี่ นเป็นมีเช้อื ได้
ในประเทศเรา การตรวจหาเชอ้ื เพื่อคดั กรองประชากร (population
screening) อยา่ งกว้างขวาง จึงไม่ใช่ยทุ ธศาสตร์ทเ่ี หมาะสม
การทำ� test จำ�เป็นสำ�หรับการวินิจฉัยโรค การรักษาพยาบาล
ผู้ป่วย และการติดตามผู้สัมผสั โรค (contact tracing) ปจั จุบันกระทรวง
สาธารณสขุ ยืนยันว่ายังมี test เพยี งพอสำ�หรบั งานเหลา่ นี้
มอี กี มิติหนงึ่ คอื การเฝา้ ระวงั โรค (surveillance) ในกลุ่มคนจ�ำ นวน
มาก เช่น หลังจากโรคสงบลง รัฐอยากรู้ว่ามเี ชอ้ื ในประชากร หรอื ความชุก
(prevalence) อยู่เท่าไร อาจจะสุ่มตรวจประชากรบางกลุ่ ม เช่น เจา้ หน้าท่ี

ศ.นพ.วีระศักดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 137

สาธารณสุข เด็กนกั เรยี น หรือ พนักงานทใี่ หบ้ ริการสาธารณะ เช่น รา้ น
อาหาร ฯลฯ ซงึ่ ไม่มอี าการ ถา้ ความชกุ ต�ำ่ ธรุ กจิ เหลา่ นก้ี เ็ รม่ิ เดินได้ อนั นตี้ ้อง
ท�ำ การสำ�รวจ (survey) เปน็ ระยะ ๆ และเปน็ จดุ ๆ ซง่ึ ถา้ ใช้วิธคี ิดธรรมดา
คา่ ใช้จา่ ยจะยงั สูงเพราะต้องตรวจคนจำ�นวนมาก

วิธีการเฝ้าระวังโรคท่ีมีความชุกตำ่�ในคนจำ�นวนมาก เราควรใช้วิธี
การตรวจทเี่ รยี กว่า “Pooled sample test” คอื เกบ็ สิง่ ตรวจจากคนจ�ำ นวน
มากมาผสมรวมกันแล้วทำ� test ทเี ดียว จะประหยดั ค่าใชจ้ า่ ยได้มาก

โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ถ้ามีขนาดของสิ่งตรวจที่นำ�มาผสมรวมกัน
(pool size) ใหญ่แล้ว ยังมีความไวอยู่ เช่น ถ้า optimal pool size (ขนาด
ที่เหมาะสม) = 25 เราก็รวมสิ่งตรวจ (specimen) จากคนท่ีไม่มอี าการมา
ครง้ั ละ 25 คน ตรวจ test ครง้ั เดยี ว ประหยดั เงินได้ ไม่ถงึ แต่กเ็ กอื บ 25 เทา่

สมมติว่ามีคนมีเช้ือ 1 ใน1,000 คน เมื่อเราตรวจด้วย pooled
sample test เราก็จะตรวจในขั้นแรกเพียง 1,000 หารด้วย 25 เท่ากับ
40 pools ซงึ่ จะมีเพยี ง pool เดยี วทใ่ี ห้ผลบวก (พบการติดเชอื้ ) ท่เี หลือ
39 negative pools (คอื ให้ผลลบ) กต็ ัดความกังวลทิ้งไปได้เลย

ใน 1 positive pool (ทีม่ ี test ใหผ้ ลบวก) ถา้ ต้องการหาว่าเป็น
ใคร ก็อาจจะแบ่ง pool ละ 5 ราย ได้ 5 pools หรอื จะตรวจทลี ะรายตาม
ปรกติไปจนหมด 25 คน กแ็ ล้วแต่

ขณะน้ีกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์และมหาวิทยาลัยสงขลา
นครินทรก์ �ำ ลงั ท�ำ วิจยั ทจ่ี ะหา optimal pool size ส�ำ หรบั ประเทศไทย คอย
ติดตามต่อไปนะครับ 1

(6 เมษายน 2563)

138 สู้โควิดแบบไทย ๆ

1) ล่าสุดก่อนจัดพิมพ์หนังสือเล่มนี้ นักวิจัยของมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์และกรม
วิทยาศาสตร์การแพทย์ร่วมกันพบในเบ้ืองต้นว่าการรวบตัวอย่างจากโพรงจมูกของคน
25 คนมาผสมกัน ถ้ามีคนใดคนหน่ึงมีเชื้อไวรัสตัวน้ีตั้งแต่ 10 ยกกำ�ลังส่ีก็อปปีต่อ 1
มิลลลิ ิตรขนึ้ ไป การตรวจมาตรฐานกจ็ ะรายงานว่าพบ RNA ของเชอื้ ในการใชง้ านตรวจ
คดั กรองกลุ่มประชากรทว่ั ไปทม่ี คี วามเสยี่ งต�่ำ จงึ ควรผสมสิง่ ส่งตรวจจากโพรงจมูกของ
คน 25 คนในการทดสอบแต่ละครงั้ ทดสอบเพยี งครงั้ เดยี วถ้าไม่พบเช้ือกพ็ อจะบอกได้
ว่าทัง้ 25 คนอยู่ในเกณฑป์ ลอดภยั ความรู้น้ีช่วยให้ประหยดั คา่ ใชจ้ า่ ยในการทดสอบได้
มากครบั

ศ.นพ.วีระศักดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 139



ถา้ โรงพยาบาลลม้
ระบบสอบสวนตดิ ตามผู้ป่วยแยกโรคของสาธารณสุขกจ็ ะล้มดว้ ย

จ�ำ นวนรายงานก็จะต่�ำ กวา่ ความเป็นจรงิ
ในกรณีนีข้ อใหก้ ระทรวงสาธารณสขุ เตรียมการต้ังรบั ใหด้ ี

ถา้ เรมิ่ มีเค้าลาง กข็ อให้กระทรวงฯ สง่ ทีมงานภายนอก
ไปช่วยเหลอื ให้ทนั การณ์



ตอนท่ี 20

ตวั เลขผปู้ ่วยโควิดทแ่ี กวง่ ขึ้นลง
ควรท�ำ อย่างไร

หลังจากตัวเลขผู้ติดเชอ้ื เพิม่ ขึน้ ถงึ หลัก 100 กว่าๆ ต่อวัน แต่พบ
ว่าช่วง 2-3 วันที่ผ่านมา ตัวเลขลดลง เฉลี่ยแล้ววันละราว 30-40 ราย
แต่วันน้ีจำ�นวนผู้ป่วยเพิ่มขึ้นอีก 111 ราย จากการนำ�เข้ามาจากประเทศ
อินโดนเี ซีย หากภาครัฐจดั การแยกคนกลุ่ มน้ดี ๆี แนวโน้มขาลงกอ็ าจจะยงั
ไม่เปลี่ยนมาก อยา่ งไรก็ตาม อย่าเพิ่งประมาท เพราะในบางวนั เราอาจจะ
เห็นตัวเลขผู้ป่วยเพิม่ ขึน้ อีกก็ได้

ขณะน้ีท่ีน่าเป็นห่วงคือ จังหวัดท่ีมีอัตราการติดเชื้อ COVID–19
สูงอาจจะทำ�ให้ขีดความสามารถของโรงพยาบาลรองรับไม่ได้ และอาจจะ
มีเจา้ หน้าที่ที่เป็นบคุ ลากรทางการแพทยจ์ ำ�นวนมากติดเชอ้ื หรอื ถกู จบั กกั
บริเวณ ซึ่งหากเปน็ เช่นนั้นเจา้ หน้าที่ท่ีเหลือจะรับมือผู้ปว่ ยไม่ไหว การติด
เชือ้ กข็ ยายวง

ถ้าโรงพยาบาลล้ม ระบบสอบสวนติดตามผู้ป่วยแยกโรคของ
สาธารณสุขกจ็ ะล้มด้วย จ�ำ นวนรายงานก็จะต�ำ่ กว่าความเป็นจริง ในกรณี
นี้ขอใหก้ ระทรวงสาธารณสขุ เตรยี มการตั้งรับให้ดี ถ้าเริม่ มีเค้าลาง ก็ขอให้
กระทรวงฯ ส่งทีมงานภายนอกไปช่วยเหลอื ใหท้ ันการณ์ และข้อกังวลนข้ี อ
ให้ติดตามอยา่ งใกลช้ ิด ท้งั น้ี การลดจ�ำ นวนของผู้ปว่ ยในช่วง 2-3 วันกอ่ น
หน้าน้ี อาจจะเกิดจากความบงั เอิญ ซง่ึ เรอ่ื งนม้ี คี วามเปน็ ไปได้ส�ำ หรบั ขนาด
ประชากรจำ�นวนน้อย เมื่อตัวหารน้อย ตัวตั้งแกว่งไปนิดหน่อย ผลหารก็
จะแกว่งมาก กรณจี �ำ นวนการเกิดโรคแกว่ง ถอื เป็นเรื่องท่พี บในธรรมชาติ 
เช่น อุณหภูมิเปล่ียนตามเวลากลางวันกลางคืนและฤดูกาล น้ำ�ข้ึนนำ้�ลง
มากน้อยตามวนั ทางจนั ทรคติ

ศ.นพ.วีระศักดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 143

เมื่อ 50 ปีที่แล้ว เรากวาดล้างไข้ทรพิษโดยใช้การปลูกฝีปิดล้อม
จนโรครายสดุ ทา้ ยไปจนมมุ อยทู่ บ่ี งั กลาเทศ เรากย็ งั ไม่ไว้วางใจ ต้องประกาศ
ให้รางวัลใครก็ตามที่พบไข้ทรพิษอีก แต่จนแล้วจนรอด หลายปีก็ไม่มี
ไข้ทรพิษ

สมยั โรคซารส์ ระบาด เขาเอาเวลาทเ่ี กิน 2 เทา่ ของระยะเวลาฟกั ตวั
ของโรค เป็นตัวบอกว่าเราปลอดภัยแล้ว ตอนที่โรคซาร์สใกล้จะสงบ เรา
ตกลงกันว่า ถ้า 28 วนั หรอื 2 เท่าของ 14 วัน ซง่ึ เปน็ ระยะฟกั ตัวของ
โรคซาร์สที่นานท่ีสุดพ้นไปแล้ว ยังไม่มีผู้ป่วยใหม่เลยทั้งโลก โลกก็จะ
ปลอดภยั

แต่มาถึงยุคโรค COVID–19 ซ่ึงค่าระยะเวลาฟักตัวใกล้เคียงกัน
กับซาร์ส จะใช้เกณฑ์เดียวกับซาร์สได้หรือไม่ เร่ืองน้ีคิดว่ายาก เพราะ
COVID–19 ระบาดรุนแรงกว่าซาร์ส และกระจายไปทั่วโลก การท่ีจะหมด
ทง้ั โลกจงึ น่าจะใชเ้ วลาอกี นาน สมยั โรคซารส์ คนไม่คอ่ ยกลวั ผู้ติดเชอื้ ที่ไม่มี
อาการ แต่สมัยน้ีคนกลัวคนติดเช้ือโควิดท่ีแพร่เชื้อโดยไม่มีอาการ เพราะ
ฉะนัน้ จะประกาศปลอดโรค COVID–19 จึงไม่งา่ ย ต้องมาต้งั คำ�ถามต่อว่า
ถ้าประเทศไทยไม่มีผู้ป่วยใหม่แล้ว แต่ประเทศอื่นมีอย่างต่อเนื่อง เราจะ
ผ่อนปรนกันแค่ไหน

เกาหลีใต้ผ่อนปรนค่อนข้างมาก ญปี่ นุ่ และสิงคโปร์กลบั ล�ำ เข้มงวด
ขนึ้ จีนเองก็ยังผอ่ นไม่มาก ยงั ต้องกกั ตวั ผ้เู ดินทางข้ามจงั หวัด

คาดว่าถา้ ไทยหยดุ การแพรเ่ ชอ้ื ได้สนิทเหมือนจนี เพราะพฒั นาการ
ของไทยห่างจากจีนราว 1-2 เดือน คิดว่าปลายเดือนเมษายนนี้ รฐั บาลน่า
จะผอ่ นปรนได้เท่าๆ กับทีจ่ ีนผอ่ นปรนในเวลาน้ี คอื ยงั คงห้ามคนเขา้ ออก
นอกประเทศ ไม่ให้เดินทางข้ามจงั หวัดโดยไม่จำ�เปน็ ไม่ให้มกี จิ กรรมทร่ี วม
คนขนาดใหญ่มาอยู่ด้วยกนั แต่ยอมให้มกี ารคา้ ขาย ไปมาหาสู่มากขนึ้ ระบบ
การผลิตเรม่ิ ด�ำ เนินการได้ ยงั คงมเี คอรฟ์ วิ ในเวลากลางคืน และทางทดี่ คี วร
จะหา้ มจำ�หน่ายสรุ า 24 ชว่ั โมง เพื่อควบคมุ นักเทยี่ วไปชุมนุมกัน

(8 เมษายน 2563)

144 สู้โควิดแบบไทย ๆ





ผมสงสยั วา่ รฐั บาลหรอื สำ�นกั งานการบินพลเรือน
ยกเลกิ วา่ ผู้จะเดินทางตอ้ งมใี บรับรองแพทย์ว่าไม่ตดิ เชื้อหรือเปลา่

ถา้ ยงั มีผลบังคับใช้อยู่ แสดงว่าใบรบั รองแพทยเ์ หล่านั้นใช้ไม่ได้
ควรแจง้ แพทยสภาของประเทศตน้ ทางใหท้ ราบคุณภาพ
ของใบรบั รอง และควรจะดูวา่ ชดุ ทดสอบหรือแล็บ (lab)
ทเี่ ขาใชย้ ่ีหอ้ อะไร แลกเปลย่ี นข้อมลู กัน



ตอนที่ 21

ปรบั กระบวนทพั ลาดตระเวนแนวหน้า
ใหล้ ึกเขา้ ไปในเขตแพร่ COVID–19
ของเพือ่ นบา้ น

วันนี้ยอดผู้ติดเชื้อทรี่ ายงานลดเหลอื 54 ราย เดาว่าส่วนใหญ่เป็น
รุ่ น (generation) ท่ี 3 ของการติดเชื้อ ยอดน้ลี ดลงไปจาก 111 ราย ที่
รายงานเมื่อวาน ซึ่งความจรงิ ถา้ หกั นำ�เขา้ จากอินโดนีเซยี 42 ราย จะเหลือ
69 ราย ดงั นั้นแนวโน้มขาลงยงั น่าจะเป็นทิศทางหลัก อย่าลืมกลับไปอา่ น
พยากรณ์ของผมก่อนหน้านี้นะครับว่า ถ้าลงอย่างน้ีเราเหลือ 0 รายเมื่อ
ไหร่ และต่อจากนั้นอีกกว่ี ันเราจึงจะออกจากร…ู ขอโทษครับ...บ้าน ออกไป
วิ่งรบั แสงตะวันได้

แต่ยอดพน่ี ้องคนไทยทรี่ อกลบั บา้ นและก�ำ ลงั จะทยอยกลบั สู่มาตภุ ูมิ
ของเรานส่ี ิครบั เปน็ สิ่งทพ่ี งึ กังวล เรามคี นไทยอย่ใู นพืน้ ที่ระบาดและก�ำ ลงั
ต้องการกลับไทยจ�ำ นวนมาก เราจะรบั มือกับภาระใหม่ ๆ เหล่าน้ีไหวไหม?
อกี 2 สปั ดาห์จะมผี ู้ติดเช้ือโควิดรุ่นท่ี 2 และ 3 ซึ่งติดเช้อื จากพี่น้องที่กลบั
มาใหม่น้ีไหม?

การที่มีผู้ติดเชื้อ 42 รายจากผู้โดยสารทงั้ หมด 52 ราย สะทอ้ นให้
เห็นอะไรบ้างครบั

ประการแรก ผมสงสัยว่ารัฐบาลหรือสำ�นักงานการบินพลเรือน
ยกเลิกว่าผู้จะเดินทางต้องมีใบรับรองแพทย์ว่าไม่ติดเช้ือหรือเปล่า ถ้า
ยังมีผลบังคับใช้อยู่ แสดงว่าใบรับรองแพทย์เหล่าน้ันใช้ไม่ได้ ควรแจ้ง
แพทยสภาของประเทศต้นทางให้ทราบคุณภาพของใบรับรอง และควร
จะดูว่าชดุ ทดสอบหรือแล็บ (lab) ทเ่ี ขาใชย้ ห่ี ้ออะไร แลกเปลี่ยนขอ้ มูลกนั

ประการที่สอง ศบค. บอกว่าประเทศต้นทางจะมีการกักตัว
(quarantine) ก่อนส่งกลับ 14 วัน ดูจากไลน์ท่ีพ่ีน้องที่รอเดินทางส่งมา

ศ.นพ.วีระศักดิ์ จงสู่วิวัฒน์วงศ์ 149

เห็นพ่นี ้องอยู่รวมกนั ในหอ้ งเดยี วกนั รบั ประทานอาหารด้วยกัน อย่างน้นั
เปน็ การกกั ตวั ที่ไม่ถกู วิธี ไม่ได้เปน็ การกกั กนั เชอ้ื แต่เปน็ การเพาะและแพร่
เช้ือในกลุ่มท่ีรอกลับมากกว่า ผู้เดินทางถึงได้มีเปอร์เซ็นต์ของผู้ติดเช้ือได้
มากเป็นประวัติการณ์ จนถึงวันที่เขียนบทความน้ี ยังมีสมาชิกในภูมิภาค
หลายประเทศท่ีไม่ได้ตระหนกั ถงึ ภยั ของ COVID–19 ยงั ไม่มกี ารกกั กนั แยก
โรคอย่างเปน็ เรอ่ื งเปน็ ราว ถ้าไม่ร่วมมือกันท่วั ทั้งภูมิภาคน่าจะไปไม่รอด

ระหว่างรอใหเ้ ขาปรบั เปลย่ี นนโยบาย เราจะเตรยี มหาแหล่งกกั ตัว
ในประเทศสำ�หรับผู้ที่เข้ามาใหม่อย่างเดียวไม่พอ ต้องออกไปป้องกันคน
ของเรานอกประเทศด้วย เราอาจจะไม่สามารถบังคับให้เจ้าของประเทศ
ต้นทางท�ำ อยา่ งทเี่ ราคิดว่าควรจะท�ำ แต่เราต้องพยายาม โดยเฉพาะกงสลุ
หรอื สถานทูตไทยในยามน้ี ต้องท�ำ หน้าที่ไม่ให้ COVID–19 เขา้ ไทยให้ดที ส่ี ดุ

กงสุลอาจจะต้องให้ความรู้และจัดเตรียมลู่ทางให้ผู้เตรียมเดินทาง
แยกกันอยู่ห้องใครห้องมัน โดยการเช่าโรงแรมหรือเช่าห้องพัก ถ้าผู้เดิน
ทางรายใดไม่ปฏบิ ตั ิตามไม่ควรใหก้ ลบั ประเทศไทย เพราะจะมาแพรเ่ ชอื้ จรงิ
อยรู่ ฐั ธรรมนูญก�ำ หนดหน้าทขี่ องคนไทยทรี่ ฐั จะต้องรกั ษาสิทธิในความเปน็
ไทยของเขา แต่สิทธิส่วนบคุ คลไม่ควรจะใหแ้ กผ่ ทู้ ี่ไม่ค�ำ นงึ ถงึ ความปลอดภยั
ของผ้อู ื่นซ่งึ เป็นคนส่วนใหญ่ของประเทศ

การทูตควรเน้นวัตถุประสงค์ มารยาทควรเป็นเพียงวิธีการและ
กุศโลบาย การทูตมีทั้งในรูปแบบและนอกรูปแบบ เรามีความสัมพันธ์ที่ดี
ต่อเพื่อนบ้าน ไม่ใช่ผา่ นกระทรวงการต่างประเทศอย่างเดียว

ความร่วมมือหลักของ AEC (ASEAN Economics Community)
ประการแรกคือความร่วมมือด้านความม่ันคงของมนุษย์ เช่น การปราบ
อาชญากรรมข้ามชาติ และหนึ่งในนั้นคือความร่วมมือในการควบคุม
โรคระบาด กระทรวงสาธารณสุขไทยมีความสัมพันธ์อันดีกับกระทรวง
สาธารณสุขประเทศต่าง ๆ มสี ำ�นักสาธารณสุขระหว่างประเทศ มกี ารฝกึ
อบรมแลกเปลย่ี นขา่ วสารกนั ถงึ เวลาแล้วครบั ทเี่ ราต้องใชเ้ ครอื่ งมือทางการ
ทูตท้ังในและนอกรูปแบบเหล่าน้ีออกมาแก้ปัญหาความม่ันคงของมนุษย์
ขา้ มชาติ โดยเฉพาะทอี่ ยู่ในเขตเศรษฐกจิ เดียวกัน

ความหวงั ทเี่ ราจะเปดิ ตลาด ธนาคาร ศูนยก์ ารคา้ ไทย รา้ นคา้ สะดวก

150 สู้โควิดแบบไทย ๆ