อัคคชินเทศนา: ประมวลพระธรรมเทศนาบางกัณฑ์

100 | สมเด็จพระมหาวีรวงศ์ : อัคคชสนิ มเทเ ดศ็ จนพา ร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๐๑

รับพระราชทานถวายวิสัชนาพระธรรมเทศนาในสิปปกถา ยุติลงดวย
ประการฉะนี้.

ขอถวายพระพร

ส ม เ ด็ จ พ ร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อั ค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๐๒

ขนั ตกิ ถา

พระพรหมมุนี (อคคฺ ชิโน)

วดั ราชบพธิ สถิตมหาสมี าราม
รบั ประทานถวาย

ในการบำเพญ็ กศุ ลอุทศิ ถวาย
สมเด็จพระเจาภคนิ เี ธอ เจา ฟาเพชรรัตนราชสดุ า สริ ิโสภาพัณณวดี

ในวาระคลา ยวนั สน้ิ พระชนม เปนปที่ ๒
วันเสาร ที่ ๒๗ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๖ เวลา ๑๖.๐๐ น.

ณ พระวหิ าร วดั ราชบพิธสถิตมหาสีมาราม

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมมฺ าสมฺพุทฺธสฺส.
อตฺตโนป ปเรสจฺ อตถฺ าวโห ว ขนฺติโก
สคคฺ โมกขฺ คมํ มคฺคํ อารุฬฺโห โหติ ขนฺตโิ กติ.

บัดนี้ จกั รบั ประทานถวายวิสัชนาพระธรรมเทศนา ในขันติกถา สนอง
คณุ ประดบั ปญ ญาบารมี เพมิ่ พนู กศุ ลบญุ ราศีทักษณิ านุประทานปจโจปการกิจ
ที่บรรดาบพิตรพระอนวุ งศ คณะขา ราชบริพารและผจู งรักภักดี ไดมสี มานฉันท
จติ บำเพ็ญอุทิศถวาย สมเด็จพระเจาภคินีเธอ เจา ฟาเพชรรัตนราชสุดา สิริ
โสภาพณั ณวดี เน่อื งในวาระคลายวันส้นิ พระชนมบรรจบคำรบปท ี่สอง

ยอนรำลึกไปในวันนี้เมื่อสองปที่แลว สมเด็จพระเจาภคินีเธอ เจาฟา
เพชรรัตนราชสดุ า สริ โิ สภาพัณณวดี ผูทรงพระคณุ อันประเสรฐิ ไดสิน้ พระชนม
จากไปในยามเยน็ ของวนั พธุ ที่ ๒๗ กรกฎาคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๔ เมือ่ เสรจ็



ส ม เ ด็ จสพมรเดะจ็ มพหระามวีหราววงรี ศว์ ง:ศ์ อ:ัคอคั คชิชนนิ เเททศศนา || 1๑0๐๔3

การพระเมรุแลว สมเด็จบรมบพิตร พระราชสมภารเจา ทรงพระกรุณาโปรด
เกลา โปรดกระหมอมใหเชิญพระสรรี างคารมาบรรจุไว ณ เสาวภาประดิษฐาน
ในสสุ านหลวงดา นประจิมทิศแหงพระอารามนี้ ครน้ั อนสุ รณถ ึงวันท่สี มเด็จเจา
ฟา พระราชกมุ ารีแหงสมเด็จพระมหาธีรราชเจา เสดจ็ คนื สูทพิ ยสถานนน้ั ก็นับ
บรรจบคำรบไดถ งึ ๒ ปแลว ในวันนี้ ทานทั้งหลายยังคงตามรำลกึ ถงึ พระเมตตา
การญุ ทเ่ี คยชุบเกลาชุบกระหมอ ม จงึ พรอมใจกนั มาประกอบกุศลกิจอุทิศถวาย
ตางเคร่อื งบชู าสกั การะ ตามวิสัยแหง สัตบุรุษพทุ ธาทิบัณทิต ซึ่งนับการกระทำ
สักการบูชาผูมีพระคุณนั้นเปนอุดมมงคลอนุวัตตามพระบรมพุทโธวาท ที่วา
ภูมิ เว สปฺปรุ ิสานํ กตฺูกตเวทติ า ความกตัญกู ตเวที เปนพน้ื ภูมขิ องคนดี

สมเด็จพระเจาภคินีเธอ เจาฟาเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพณั ณวดี
ทรงเปน ราชกลั ยานารรี ัตนผูมีพระจริยาเปน ทตี่ องใจรกั ใครเคารพบูชา ประสูติ
มาเพื่อทรงเปนแบบอยางที่ดีของสัตบุรุษ ผูฉลาดในการใชชีวิต และทรงถึง
พรอมดวยพระวิริยอุตสาหะในการประกอบกิจจานุกิจเพื่อยังประโยชนแก
มหาชน มพี ระกมลอัธยาศัยละมนุ ละไมเยือกเย็น งามเดนดวยพระธรรมจริยา
ทรงประกอบดวยขนั ตธิ รรม คือ ความอดทน หมายถึง สภาวะทางกายท่ีรักษา
อาการสงบ สภาวะทางวาจาที่มคี วามเสง่ียม และสภาวะทางจิตใจท่ีเปยมดวย
ความหนักแนน อาการสงบเสงี่ยมหนักแนนไมหวั่นไหวนี้ เปนพื้นฐานแหง
จิตใจของบัณฑิตชนคนดี ผูมีเมตตากรุณาเปนพื้นอัธยาศัย มีโครงฐานแหง
จิตใจที่สามารถรองรับน้ำหนักสิ่งใหญโตโอฬารได คนดีเพียรทำความดีแมใน
ยามประสบอปุ สรรค ก็จักรกั ษาอาการสงบเสง่ยี ม ไมส ะทกสะทานหวัน่ ไหว จงึ
สามารถแบกรับภาระเกื้อกูลสังคมอันหนักหนวงไวได ดวยความปรารถนาให
ผอู นื่ มคี วามสขุ แลหวงั ความเจรญิ สวสั ดขี องบานเมืองเปนสำคัญ

104 | สมเด็จพระมหาวรี วงศ์ : อัคคชสนิ มเเทดศ็ จนพาร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๐๕

สมเด็จพระเจาภคินีเธอ ทรงมีขันติธรรมเปนพระคุณสมบัติประจำ
พระองค ทรงมีความอดทนตอความไมส บายพระวรกาย ดังที่ทราบกันอยูแลว
วา พระองคมีพระอนามัยไมสูสมบูรณมานับแตทรงพระเยาว หากแตยังทรง
พากเพียรศึกษาศลิ ปวทิ ยาหลากสาขา เพ่อื ใหถึงพรอมดวยพระปญญาคุณโดย
สมควรแกพระชาติ ซึ่งประสูติมาเปนราชนารีในมหาจักรีบรมราชวงศ ทรง
มุงมั่นบำเพ็ญพระกรณียกิจนอยใหญมิไดวางเวน เพื่อสืบสานพระบรมราช
ปณิธานของสมเด็จพระบรมราชบูรพการี และเพื่อแบงเบาพระราชภาระของ
สมเด็จบรมบพิตร พระราชสมภารเจา ผูทรงพระคุณอันประเสริฐ ทรงพระ
อุตสาหะเสด็จตรากตรำไปในทุกภูมิภาค เพื่อทรงงาน พระราชทานความ
ชวยเหลือแกประชาราษฎร โดยเฉพาะสมัยที่พระราชโอรสธิดาในรัชกาล
ปจจบุ นั ยังทรงพระเยาว

ดังตัวอยางหนึ่งซึ่งมหาดเล็กบอกเลาไววา ครั้งหนึ่ง สมเด็จเจาฟาฯ
เสด็จไปทรงบำเพ็ญพระกุศลถวายผาพระกฐิน ณ วัดในจังหวัด
พระนครศรีอยุธยา ปรากฏวามีพสกนิกรมาเฝาชมพระบารมีกันแนน วัด ก็ทรง
พระดำเนินชาๆ เพื่อเยีย่ มเยียนโดยท่ัวถึง โปรดพระราชทานเครื่องนุงหมและ
ยารักษาโรค มีพระปฏิสันถารดวยพระอัธยาศัยแชมชืน่ จนลวงเลยเวลาเที่ยง
อันเปน เวลาเสวยไปแลว ก็ยังไมม ีวีแ่ วววาจะเสร็จสิ้น อากาศยามเที่ยงแสนจะ
รอนอบอาว แตพระขนั ตธิ รรมและพระการุณยธรรมกลับโนมนาวนำ้ พระทัยให
เบกิ บาน ไมมพี ระกิริยาอาการขุนเคืองพระอารมณ ไมท รงเรง รัดหรือเรียกรอ ง
วาจะรีบเสด็จกลับ จนกวาจะทรงเยี่ยมราษฎรไดอยางครบถวนทั่วถึง เปนท่ี
ซาบซงึ้ สมใจราษฎรแลว จึงเสด็จกลับ แมเ มือ่ พระชนมายลุ วงเขาสูปจฉิมสมัย
พระอนามัยยิ่งโรยราลงตามวงจรแหงพระโรค แตพระขันติธรรมกลับยังดำรง
อยูเปนพื้นพระอัธยาศัย คุณพยาบาลผูปฏิบัติงานถวายไดใหสัมภาษณไววา
ครั้งหนึ่ง เมือ่ พระชนมายุลวงแลว ใกล ๘๐ พรรษา กำลังพระวรกายก็ออนลา

ส ม เ ด็ จสมพเรดะจ็ มพหระามวหี ราววงีรวศง์ ศ: ์ :อัอคัคคคชชิ นนิ เเทศนนาา ||1๑0๐5๖

เต็มที หลังจากเสด็จไปทรงบำเพ็ญพระกุศลอุทิศแดพระมารดา ณ จังหวัด
ปราจีนบุรี ขณะเสด็จกลับอยูในขบวนรถยนตพระที่นั่งนั้นลวงเลยเวลาเสวย
พระกระยาหารเย็นไปมาก จึงกราบทูลถามวาทรงหิวหรือไม เผื่อวาจะเรง
ขบวนรถ หยุดขบวนรถหรือหาเครื่องวางมาถวายใหเสวยไปพลางระหวางทาง
เสด็จ แตกลับมีรับสั่งขึ้นวา “ไมเปนไรจะ ฟาหญิงเคยแลว” จากถอยรับสั่ง
เพยี งสั้นๆ เทานี้ ดเู หมือนจะไมเปนเรื่องใหญโตอะไร แตห ากพิจารณาใหลึกซึ้ง
จะไดป ระจักษเ ห็นพระขันติคณุ เปนพื้นพระกมล สงผลใหท รงครองพระกิริยา
สงบเรียบรอยอยูเปนปรกติ แมในยามลำบากเปนเรื่องยากที่ตองทรงฝนพระ
วรกาย

สวนพระวาจานั้นเลา สมเด็จพระเจาภคินีเธอ มีรับสั่งแสนไพเราะ
ออนหวาน กังวานสดใสอยูเปนนิตย ทรงอดทนอดกลัน้ ตอโลกธรรมฝายติฉิน
นินทาสารพัดที่เขามาเปนเครื่องเคืองขัดพระหัทยา เมื่อเสด็จอุบัติมาสู
มนษุ ยโลกเพยี งวันเดียว กท็ รงเปน กำพราสมเด็จพระบรมชนกนาถ ขาดรมโพธิ์
ไทรผูจะคอยโอบอุมคุม ครอง ราชลาภทั้งผองก็พลันสลายดบั ไปพรอมกับความ
เปลี่ยนแปลง ครั้นทรงเจริญพระวัยขึ้นมา ก็เกิดภาวะวิกฤตของบานเมืองชวง
เปลี่ยนแปลงการปกครอง มีความผนั ผวนปรวนแปรกระทบตอ ความม่ันคงของ
สถาบันหลักของชาติ ประกอบกับพระอนามัยของพระองคก็เปนที่สังเกตของ
ผูคน ตองทรงอดทนตอกระแสโลกธรรมฝายอนิฏฐารมณอันไมนาพึงใจ
กลา วคอื เสื่อมลาภ เสือ่ มยศ นินทา และทกุ ข ครบทั้ง ๔ ประการ แตกระนั้น
กม็ ิเคยทรงครำ่ ครวญปรเิ ทวนาการ กลบั มีพระหฤทัยเบิกบานในการดำรงพระ
ชนมชีพโดยธรรม ทรงขวนขวายเรงรบี ประกอบกศุ ลกรรมทุกชนดิ มขิ องติดอยู
ดวยความประมาท ถงึ บางครา ดว ยสาเหตทุ างพระอนามัย แตกท็ รงครองพระ
สตแิ ละพระขนั ติ ยบั ย้งั พระอารมณไ วได เมอ่ื จำตองทรงตกอยูในสภาวะเชนวา
นั้น เชน ขณะเสด็จออกไปทรงปฏิบัติพระกรณียกิจเยี่ยมราษฎร จำตอง

106 | สมเดจ็ พระมหาวรี วงศ์ : อคั คสชนิ มเเทดศ็ จนพาร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๐๗

ประทับทา มกลางที่ประชุมชนซึ่งมผี ูคนหลากหลายวัย บอยครั้งที่มีเด็กเล็กสง
เสยี งกรดี รอ งร่ำไหร บกวนโสตประสาทเหลือประมาณ จนขา หลวงเกิดเปนหวง
กังวล เพงมองระวังพระองคดวยความปริวิตกวาจะกริ้ว พอทรงทราบความ
เปนหวงนั้น ก็ทรงผินพระองคมารับส่ังดวยความรำงับขมพระทยั ไวไดวา “ไม
ตองหวง ฟาหญงิ เขา ใจ”

พระอัธยาศัยอันสงบงาม ปราบปรามความหุนหันเกรี้ยวโกรธไดเชนน้ี
ยอมมีเคามูลมาจากการที่ทรงฝกฝนอบรมบม พระหฤทัยใหไพบูลยด วยความ
อดทนอดกลั้น ตามครรลองมรรควิถีแหงเมธีชน จากพระคุณธรรมขอขันติ จึง
ขยายผลไปสูการประกอบพระกิจจานุกิจเพื่อสุขประโยชนของพสกนิกรทุกหมู
เหลาตราบเทา ๘๕ ปแหงพระชนมายุ สมดังพระพทุ ธภาษิตทีเ่ ชิญขึ้นเปนนิก
เขปบทแหงพระธรรมเทศนาน้ีวา
อตฺตโนป ปเรสจฺ อตฺถาวโห ว ขนฺตโิ ก
สคฺคโมกขฺ คมํ มคคฺ ํ อารุฬโฺ ห โหติ ขนตฺ โิ กต.ิ
ความวา “ผูมีความอดทนยอมสรางประโยชนใหทั้งแกตนและคนอื่น
ผูม ีขนั ติ ยอ มดำเนนิ ข้ึนสหู นทางแหงสวรรคแ ละพระนพิ พาน” ดังนี้

“ขันติ” หรือความอดทนอดกล้ันน้ัน เปนธรรมาวุธทีส่ ามารถเอาชนะ
สรรพภัยไดอยางนาอัศจรรย ดังความปรากฏในเวปจิตติสูตร กลาวถึงเทวาสุ
รสงครามในเชิงบุคลาธิษฐาน ที่พรรคเทพ และพรรคอสูรเขาสูรบกัน ผลัดกัน
แพผลัดกันชนะ ครั้งหนึ่งจอมอสูรถูกจับมัดตรึงตรา นาจะสิ้นพยศแลว แต
เพราะเธอมนี ิสัยกักขฬะ จึงใชปากเปน อาวุธ ทิ่มแทงจอมเทพดวยวาจาหยาบ
ชาที่ผูดีไมใชพูดกัน มาตลีเทพบตุ รเห็นพฤติการณดงั นั้น จึงกราบทลู ถามจอม
เทพวา “จอมอสูรไดใชถอยคำหยาบชาดาวาพระองคตอพระพักตร แต
พระองคกลัวหรือหมดกำลงั สกู ระนนั้ หรือ จึงสูอดสูทนฟงอยไู ด พระเจา ขา ”

ส ม เ ด็ จสพมรเดะจ็ มพหระามวหี ราววงีรศว์งศ: ์ อ: ัคอัคคชชิ นินเเททศศนาา ||1๑0๐7๘

จอมเทพจึงตรัสวา “มาตลี ขาสูอดใจไวแกจอมอสูร ไมใชเพราะกลัว
หรอื เพราะหมดกำลังสู แตผ รู เู หตุผลเชนขา จะพงึ โตต อบคนพาลไปทำไมเลา”

มาตลีทูล “คนพาล ถาไมม ีผูกำราบ ยิ่งจะกำแหง ดังน้ันผูมีปญญาพึง
ปราบคนพาลดว ยอาชญาอยา งแรง”

จอมเทพตอบคำทูลวา “มีสติครองตน อดใจใหสงบนั่นแหละ คือ
เครื่องมือปราบพาลละ, ...คนพาลจะเขาใจวา นีอ่ ดทนเพราะกลวั เราหรือหาไม
ก็ชางเขาเถิด, กระบวนประโยชนแลว สำคญั อยูที่ประโยชนต น, คุณท่ีย่ิงใหญ
กวาขนั ตหิ ามีไม, ทานเรยี กความอดทนของคนมีกำลัง ซึง่ ยอมอดทนใหแกผูไม
มีกำลัง วาเปนยอดขันติ, เพราะคนไมมีกำลังตองจำทนอยูเอง, ทานไมเรียก
กำลังของผูใชกำลังอยางพาลๆ วาเปนกำลังเลย, ตอเมื่อมีกำลังและมีธรรมะ
คุม ครองตนไวด ว ย จึงไมมผี ูค า นได, ผโู กรธตอบ คนทโี่ กรธตน ยอมเลวกวาคน
ทโี่ กรธตน, ผไู มโ กรธตอบคนที่โกรธตน ช่ือวา เอาชนะสงครามทีค่ นอื่นเอาชนะ
ไดย าก, ผูที่ทราบวา เขาขุนขึ้นมาแลว มสี ติครองตน อดทนใจ, ยอมไดชื่อวา
ไดบำเพ็ญประโยชนเพ่ือตน และเพือ่ คนอื่นทง้ั สองฝาย, เมอื่ เราและเขาทั้งสอง
ขางตางสมานกันไวอยู คนผูไมฉลาดในธรรม จะเขาใจวาออนแอ ก็หาสำคัญ
ไม”

พระสูตรนี้ถอดใจความสรุปไดวาเทวราชทรงสรรเสริญคุณของขันติ
คือความอดทน และโสรัจจะ คือความเสงี่ยม โดยถือขันติเปนเครื่องควบคุม
กิริยา วาจา และใจ ไวอยูในสมบัติของผูด ี ไมเกร้ียวกราดโตตอบจอมอสูร ยึด
เอาโสรัจจะเปนเครื่องบำรุงใจใหสดชื่น รักษาอาการไวในลักษณะสุภาพ
ประดับดวงหนาใหเ อิบอิ่มย้มิ แยมแชมช่นื ในลกั ษณะปรกติ โดยไมมีอาการบูด
บ้ึง ขึ้งเคียดเกลียดชังแมแตนอย นีแ่ สดงวาจอมเทพเปนบัณฑิต มีสมบัติของ

108 | สมเดจ็ พระมหาวีรวงศ์ : อคั คชสินมเทเ ดศ็ จนพา ร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๐๙

ผูดีอยูเ หนืออารมณ ถือวาตบมือขางเดยี วยอมไมมีเสียงดัง สว นจอมอสูรเปน
อันธพาล แสดงอาการกำแหง อันจะยอ นกลับมาตกทับตัวเอง เปนทำนองซัด
ธุลีทวนลม สมดังบทโคลงสุภาษิตพระราชนิพนธของพระบาทสมเด็จพระ
มงกฎุ เกลา เจา อยูหัว ที่วา
“ยอมใหเขานินทา วา ไมพ ดู น้นั ไซร
ดกี วา ถกู วา ให วาเวา ฟน เฝอ เกนิ นา”

ขันติธรรม เปนสัญลักษณแหงความเขม แข็ง เปนอุบายระงบั อารมณ
รายใหกลายเปนเยือกเย็น สวนความไมอดทนอดกลั้น เปนสัญลักษณแหง
ความออนแอ เปนมหันตภัยที่กอใหเกิดโรคทางใจจนอาจลุกลามไปทำลายตน
และสงั คมไดอยางคาดไมถึง ผมู ขี นั ติเปนนสิ ัย ยอ มรจู กั ผอนหนักผอนเบา มีใจ
ดีในทามกลางคนที่รบกวน มีความออนโยนทามกลางคนดุราย มีริมฝปาก
ปราศจากการดุดาหยาบคาย ไมย อมใหอ ารมณเสีย เผยแตค ำออ นหวานนาชื่น
ใจ เอาอกเอาใจกันดว ยเมตตากรณุ า ไมโกรธ ไมผกู โกรธ และไมพยาบาทใคร

สมเด็จพระเจาภคินีเธอ เจาฟาเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี
แมทรงเปนขัตติยนารีโดยพระชาติ แตก็ทรงแกลวกลาสามารถในพระหฤทัย
ทรงครองขนั ตธิ รรมไวไ ดอยางมนั่ คงตลอดพระชนมชีพ ทรงอดทนตอ โลกธรรม
ทั้งปวงท่ีเขามากระทบพบพาน ทรงอดทนตอภาวะทางพระพลานามัยนับแต
ทรงพระเยาวตราบกระทั่งวาระที่สุด ทรงอดทนตอกิริยา วาจา และกระแส
ความคิดเชิงประทุษของบุคคลตางๆ ที่มีตอสมเด็จพระบรมราชบุพการีของ
พระองค และตอพระองค ทรงอดทนแมในยามยากลำบาก หรือถึงขนาดเปน
ภยันตรายตอสวัสดิภาพ ก็ยังทรงสงบนิ่ง มีสีพระพักตรสดใสแชมชื่น มีพระ
วาจาสุภาพออนหวาน มีพระหฤทัยเบิกบานในธรรมะและศิลปะอันเปนอุดม
มงคล ไมท รงของแวะในความหยาบชาเลวทราม ไมท รงผกู พระหฤทยั ในความ

ส ม เ ด็ จสมพเรดะ็จมพหระามวหี ราววงีรวศง์ ศ: ์ :ออัคคั คคชชิ นินเเทศนนาา| |1๑0๑9๐

ผกู พยาบาทคาดพยาเวร มีแตค วามเยือกเยน็ อนั กอกำเนิดจากพระขนั ติคณุ จึง
ทรงเปนผเู ขม แข็ง ผูก ลาหาญดวยสนั ติวิธี เปนแบบอยางแกปวงขา ราชบริพาร
และประชาราษฎรใหอดทนและแกลวกลาตอไปในการประกอบคุณงามความ
ดี ไมหวาดหวั่นพรั่นพรึงตอพวกพาลและผองภัย ทรงสั่งสมพระกุศลสมภาร
บารมีไวแลวอยางยิ่งใหญ อันเปนมรรควิถีไปสูสุคติโลกสวรรค และพระ
นิพพานอนั เปน ท่สี ุดแหงสงั สารวฏั สมตามพระพุทธานศุ าสนี

แมสมเด็จพระเจาภคินีเธอ สิ้นพระชนมจากไปถึง ๒ ปแลว เรา
ท้งั หลายจึงยงั รสู กึ เสมอื นหนง่ึ วายงั ทรงดำรงพระชนมอยู เหมอื นเพ่ิงไดย นิ พระ
สุรเสียง สบแววพระเนตร ชืน่ ชมพระบารมี และเฝามองพระองคทรงบำเพ็ญ
คุณงามความดีนานัปการอยูเมื่อวันวานนี้เอง ที่เปนเชนนี้เพราะเหตุใดเลา ก็
เพราะพระเกียรติคุณทุกสถานนั้นยังแนบเนาสนทิ ใจไมจืดจาง ยงั ทอประกาย
แหงความสวางนำทางอยู อันเปนปรกติธรรมชาติของคนดีที่บำเพ็ญความดี
อยา งบรสิ ทุ ธใ์ิ จ มอี ธั ยาศยั มน่ั คงตรงคณุ ธรรมเปน สำคัญ แมเ มื่อดบั ขนั ธละโลก
นี้ไป ใครตอใครยอมยังคงหวนคิดติดตามถงึ ประหนึ่งแสงที่เรืองรองมาตั้งแต
ตนชวี ติ ของบุคคลนัน้ แมรางกายจะแปรผนั ไปเปนปถวีธาตุแลว แตเกียรติคณุ
จกั ยังสวา งวาวแววโชติชวงอยูเ ชนเดิม เชน เดยี วกบั ความรสู กึ ที่ปวงขา พระบาท
ผูภักดี ยงั คงมีไดตอ สมเดจ็ เจา ฟา พระองคน ัน้ อยูใ นบดั นี้

อิมนิ า กตปุเฺ น ขออานุภาพกุศลบุญราศที ่ีพระอนุวงศ พรอ มดวย
คณะขาราชบริพารและผูจงรักภักดี ทรงบำเพ็ญและบำเพ็ญอุทิศถวายนี้ จง
สำเร็จเปนบุญนฤธีอำนวยทิพยสมบัติ ศุภอรรถอิฐคุณมนุญผล แดสมเด็จพระ
เจาภคนิ เี ธอ เจาฟา เพชรรตั นราชสดุ า สริ โิ สภาพณั ณวดี ในพระอุปบัตภิ พ โดย
ฐานนยิ มทุกประการ

110 | สมเดจ็ พระมหาวีรวงศ์ : อคั คชสินมเทเ ดศ็ นจ าพ ร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๑๑

อนึ่ง แมพระองคส ้ินพระชนมไปแลว หากแตพ ระบารมีธรรมท้ังหลาย
ยังคงดำรงอยูมริ ูแปรผัน ขอพระบารมีทั้งน้ันจงเปนพาหโนบายสกัดกั้นสรรพ
พบิ ัติ อุปท วันตรายใหเ ส่ือมหายสญู สนิท อภิบาลบพิตรพระอนุวงศ พรอ มดวย
ผองขาราชบริพารตลอดจนผูจงรักภักดี ใหทรงประสบและประสบความ
สำราญเกษมโสตถิ์ บันดาลสุขประโยชนใหบังเกิดมี โนมนำน้ำใจสามัคคี มี
เมตตาตอกัน ใหอ ภัยกนั สงเคราะหกนั ดว ยความบรสิ ุทธิ์แลจรงิ ใจ ผดงุ เกียรติ
ศักดิ์ของตนไวใหสมกับเปนผูเคยไดรบั พระราชทานพระกรุณาจากสมเด็จเจา
ฟา ผูทรงดำรงมั่นในพระขันติธรรม พระองคน ้ัน ทกุ ประการ

รับประทานถวายวิสัชนาพระธรรมเทศนาในขันติกถา ยุติลงดวย
ประการฉะน.้ี

ขอถวายพระพร

ส ม เ ด็ จ พ ร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อั ค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๑๒

สันตกถา

พระพรหมมุนี (อคฺคชิโน)

วดั ราชบพธิ สถิตมหาสีมาราม
แสดง ณ สถานสงเคราะหคนชรา บานสุทธาวา เฉลิมพระเกยี รติ

จงั หวดั นครนายก
วนั พฤหสั บดที ี่ ๒๘ พฤศจิกายน ๒๕๕๖

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมพฺ ุทฺธสฺส.
สนฺตกาโย สนฺตวาโจ สนฺตมโน สสุ มาหโิ ต
วนฺตโลกามิโส ภิกขฺ ุ อปุ สนฺโต วจุ จฺ ตตี ิ ฯ

บดั นี้ จะแสดงพระธรรมเทศนาในสันตกถา อนุโมทนาในการที่คณะ
บุตรธิดาของคุณพอประสิทธิ์ คุณแมอิงอร จิรกิติ และคณะญาติมิตร ไดจัด
บำเพ็ญกุศลฉลองอาคาร “วาสนะ ศาลา” ณ สถานสงเคราะหคนชราบาน
สุทธาวาส เฉลิมพระเกียรติ เพื่อเปนสถานสงเคราะหสตรีผูสูงอายุที่ไดที่อยู
อาศัย และนอมใจรำลึกถึงพระคุณูปการแลพระคุณธรรมในเจาพระคุณ
สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ (วาสนมหาเถระ) สมเด็จพระสังฆราช สกล
มหาสังฆปริณายก วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม ผูทรงพระคุณอันประเสริฐ
ทรงมีพระคุณูปการแกตระกูลจิรกิติ เปนอยางยิ่ง ไดขออนุญาตนำพระนาม
ฉายาของพระองคมาเปนชื่อแหงอาคารนีว้ า “วาสนะ ศาลา” เพื่อความเปน
สิริมงคลแกโครงการแหงนี้ ก็แลพระธรรมเทศนาที่จะแสดงในวันนี้ ทางคณะ
เจาภาพขอใหแสดงถงึ พระคุณธรรมของเจาพระคุณ สมเด็จพระสังฆราช (วา

112 | สมเดจ็ พระมหาวีรวงศ์ : อคั คชสนิ มเเทดศ็ จนพาร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๑๓

สนมหาเถระ) ผูทรงพระคณุ อนั ประเสรฐิ ตามนยั แหงพระพทุ ธภาษิตท่ีไดยกไว
เปน หวั ขอแหงพระธรรมเทศนาขา งตน

สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช วาสนมหาเถระ
พระองคนั้น ทรงมีเหตุปจจัยที่จะใหกลาวไดตามหลักพระพุทธศาสนาวา
พระองคท รงมีพระปพุ เพกตปญุ ญตา คอื พระบุญญาธิการที่ทรงบำเพญ็ มาแลว
ในอดีตชาติ พระองคจึงไดทรงบรรพชาอุปสมบทในพระพุทธศาสนา ทรง
ศึกษาเลาเรียนพระธรรมวินัย และทรงปฏิบัติตามพระธรรมวินัยที่ทรงศึกษา
เลาเรียนมานั้น ทรงเปน ที่พึ่งของพระภกิ ษุสามเณรมาไดโดยลำดับ จนกระท่ัง
เปน องคประมุข ของพระภิกษุสามเณรทั่วราชอาณาจักร ทรงเปนองคประมุข
ท่ีทรงใหหลักปฏิบัติ ทั้งในทางธรรมและในทางพระวินัย แกบ รรดาพระภิกษุ
สามเณรและพุทธศาสนิกชน ทรงปฏิบัติใหเปนแบบอยางแกสังฆมณฑล ทั้ง
ทางพระกายกรรม และพระวจีกรรม โดยเฉพาะในวัดราชบพิธสถิตมหาสีมา
รามพระองคทรงทำใหเกิดความงดงาม เรียบรอย ดีงาม ในดานพระภิกษุ
สามเณรในพระอาราม ใหเปนแบบอยางของพระภิกษุสามเณรในพระอาราม
และอารามทัว่ ไป ทรงบรู ณปฏิสังขรณพ ระอารามใหงดงามในทกุ สวน ปานดัง
ทรงเนรมิต หากพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ พระ
จุลจอมเกลาเจาอยูหัว สมเด็จพระปยมหาราช จะทรงหยั่งทราบไดดวยพระ
ราชณาณวิถีใด คงจะทรงโสมนัสเปนที่ยิ่ง ที่พระอารามที่พระองคทรง
สถาปนาไว ไดรับการบูรณปฏิสังขรณใหงดงามดังเดิม เชนนี้ แมทานพระ
บูรพาจารย บูรพเถระในอดีตที่ลวงไปแลวก็คงทรงโสมนัสและโสมนัส
เชนเดียวกัน และเปนประโยชนเกื้อกูลแกบานเมืองเปนอยางยิ่ง ที่มีปูชนีย
สถาน ถาวรวัตถุในพระอารามเปนมรดกล้ำคาหาประมาณมิไดของแผนดิน
และของพระศาสนา ทั้งทำใหเปนศักดิ์ศรีสิริมงคล แกพระเถรานุเถระ
พระภิกษุสามเณรทั่วทั้งพระราชอาณาจักร ทั้งทรงสงบเสงี่ยมงดงามใน

ส ม เ ด็ จสพมรเดะ็จมพหระามวีหราววงีรศว์ ง:ศ์ อ:ัคอัคคชิชนินเเททศศนา || 1๑1๑๔3

ทามกลางหมูสงฆ ทำใหเกิดความอบอุนแกสังฆมณฑล และทรงสรางความ
มั่นใจใหพระสงฆพรอมพากันปฏิบัติตามพระองค แมจะไมสามารถปฏิบัติให
สงบเสงี่ยมอยางพระองคไดทุกประการ แตก็ไดเห็นแบบอยางที่ดีงาม ที่
พระองคไดทรงปฏิบัติใหเห็นแลว น้นั จึงกลาวไดว า เปน บญุ ของสงั ฆมณฑลที่มี
สมเดจ็ พระสังฆราชที่ทรงพระคุณสมบัติเชนนี้ แมพระองคจะตองทรงปฏิบัติ
พระภารธรุ ะทางพระพุทธศาสนาเปนอยางมาก แตก็ไดทรงปฏิบัตกิ ิจท่ีเกอื้ กลู
แกสถาบันท่ีสำคัญของบานเมืองอยางเครงครัด การใดที่จะเปนประโยชนแก
แผนดิน เปนความผาสุกของประชาชน และเปนความมั่งคงของสถาบันใน
บานเมือง พระองคก็จะทรงปฏิบัติการนั้นๆ อยา งเต็มเปยม ทั้งในยามปรกติ
และในยามวิกฤติ เชน ทรงกำหนดใหวัดท่ัวท้งั ประเทศ ประกอบพิธีมหามงคล
เปนกรณีพิเศษ เนื่องในพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๕ รอบ
ของสมเด็จบรมบพิตร พระราชสมภารเจา ผูทรงพระคุณอนั ประเสริฐ และ
ทรงนำพระเถรานุเถระสังคายนาพระธรรมวินัย ตรวจชำระพระไตรปฎก ใน
มหามงคลสมัยเดียวกันนั้น ทรงสรางโรงพยาบาล ประทานนามวา
โรงพยาบาลสมเดจ็ พระสังฆราช(วาสนมหาเถระ) ทรงสรางบานพกั คนชรา ซึ่ง
ทรงประทานนามวา “วาสนเวศม” ที่ทรงแปลวาที่อยูของผูมีบุญ ทรงสราง
โรงเรียนวัดราชบพิธในสถานที่แหงใหม ทรงตั้งมูลนิธิตางๆ ขึ้นเพื่อการของ
พระศาสนาบาง เพื่อการศึกษาของนิสิตนกั ศึกษาและนักเรียนบาง เปน ตน จึง
กลาวไดวา ทรงทำใหการของพระศาสนาเชื่อมประสานกับการของแผนดิน
ทรงเอื้อเฟอตอแผน ดิน โดยทรงยดึ พระธรรมวินัยเปนหลัก ทรงถือพระธรรม
วนิ ัยเปนสำคญั พระองคจึงทรงปฏบิ ัติการทั้งปวงไปดวยความสงบเสง่ียม ทำ
ใหเห็นไดวา พระองคทรงสงบเสงี่ยม งดงาม ทำใหการของพระศาสนา การ
ของชาติบานเมืองพลอยสงบงามตามไปดวย ตองตามพระพุทธภาษิต ที่ไดยก
ไวในเบื้องตนวา สนฺตกาโย สนฺตวาโจ สนฺตมโน เปนอาทิ แปลความวา

114 | สมเดจ็ พระมหาวรี วงศ์ : อัคคชสินมเเทดศ็ จนพาร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๑๕

ภกิ ษใุ ด มกี ายกรรมสงบ มวี จกี รรมสงบ มีมโนกรรมสงบ ต้งั มั่นดีแลว มสี ิง่ จงู ใจ
ใหหลงเปนผิดไปตามละไดแ ลว ภิกษุนัน้ ตรสั เรยี กวา ผสู งบ ระงับ ดังนี้

ที่วา มีกายกรรมสงบนั้น ทานอธิบายไววา การกระทำทางกาย ๓
ประการ สงบลงไดเพราะศลี ๓ ขอขางตน คือ มีเจตนา ที่จะไมลวงละเมิดศีล
๓ ประการ ทางกายกรรม เปนเหตุใหระมัดระวังแมแตการเคลื่อนไหวใน
อิริยาบถทั้ง ๔ จะยืน เดิน นั่ง นอน ก็เคลื่อนไหวอยางผูมีศีล ทำใหการ
เคลื่อนไหวในอิรยิ าบถท้ัง ๔ สงบเสงยี่ ม งดงาม

ที่วา มีวจีกรรมสงบนัน้ ทานอธิบายไวว า วาจา ถอยคำตางๆ สงบลง
ได เพราะศลี ขอที่ ๔ คือ มีเจตนา ทีจ่ ะไมล ว งละเมิดศลี ขอ ท่ี ๔ ประคบั ประคอง
วาจาใหอยูในหลักของวจีสุจริต ๔ ประการ เปนเหตุใหมีวาจาเปนสุจริต
ไพเราะเสนาะโสต มเี หตุผล จะกลาวคำใดกช็ อบดวยเหตุ ดวยผล เปน หลักฐาน
เชื่อถือได กลายเปนวาจาสุภาษิตไปก็มี เชน พระวาจาขององคสมเด็จพระ
สมั มาสมั พทุ ธเจา เกดิ เปน ธรรมในระดบั ตางๆ ธรรมะระดับตน คือ ศลี ธรรมะ
ระดับกลาง คือ สมาธิ ธรรมะระดับสูง คือ ปญญา ธรรมะเพือ่ การครองเรือน
ธรรมะเพ่ือการหลดุ พน

ที่วา มีมโนกรรมสงบนั้น ทานอธิบายไววา มีใจสงบ เพราะไมมีโลภะ
ไมมีพยาบาท และมิจฉาทิฐิอยูในจิตใจ เมื่อโลภะไมมีในจิต ความคิดก็เปน
อิสระ ไมไปติดของแวะอยูในสิ่งที่อยากได จะคิดอะไรก็มีคุณธรรมคอย
ประกอบอยูเสมอ ซ่งึ จะเปนเหตุใหการกระทำทางกาย และวาจา เปนไปอยาง
มคี ณุ ธรรมตรงกันขามกบั ทีพ่ ูดกันวา คดิ แตจ ะได แมจ ะไดส ิ่งตา งๆก็ไดมาอยาง
มีคณุ ธรรม มใิ ชมงุ แตจ ะไดอยา งเดียว

ส ม เ ด็ จสมพเรดะจ็ มพหระามวหี ราววงีรวศง์ ศ: ์ :ออัคัคคคชชิ นนิ เเทศนนาา ||1๑1๑5๖

เมื่อโทสะ พยาบาท ไมมีในจิต ความคิดก็แจมใส ไมฟุงไปเพราะ
อารมณที่จะทำใหเกิดโทสะ พยาบาท ความคิดก็เปนไปอยางมีระเบียบ เปน
ขบวนการของความคิดท่ีงดงาม คิดมุง ประโยชนเกื้อกูลเปนหลกั เห็นสิ่งท่ีเปน
โทษ ไดชัดเจน

เมื่อมิจฉาทิฐิไมมีในจิต ความคิดก็ปลอดโปรง ไมมีสิ่งไรสาระอยูใน
ความคิด คิดอยางมีเหตุผลธรรมดา เชน คดิ เห็นวา มารดาบิดามีพระคุณ ครู
บาอาจารยมีพระคุณ กรรมที่ทำดีมีผลดี อำนวยความสุขรมเย็น กรรมที่ทำ
เสียหายก็มีผลเปนความทุกข เดือดรอน จนถึงเกิดความคิดเห็นตามเปนจริง
ของชีวิตสังขาร เห็นสวนประกอบของชีวติ สังขาร จนสามารถใชชีวติ สงั ขารให
เปน ไปในทางที่เปนประโยชนไมใ หสง่ิ ที่ไมเปน ประโยชนเกดิ ขนึ้ ในชีวิตสังขาร

การปฏิบัตบิ ำเพ็ญที่ไมใหโลภะ โทสะ และมิจฉาทิฐิครอบงำจิตได จึง
ทำใหกายกรรม วจีกรรม และมโนกรรม สงบและงดงาม ตามผลของการ
ปฏิบัติบำเพ็ญเปนไปตามลำดบั การปฏิบัติใหการกระทำมีความสงบ ใหก าร
พูดมีความสงบ อาศัยศีลเปนเหตุ เมื่อเจตนาเกี่ยวกับศีลเปนไปดวยดี ก็จะ
เกอื้ กูลตอ ความคิดทางจิตใจ เมอ่ื จิตใจมัน่ คงถงึ สงบลงได กจ็ ะทำใหการกระทำ
และการพูดมีความสงบอยางนักแนน ไมตองฝนใหสงบ กายกรรม คือ การ
กระทำ วจกี รรม คือ การพดู และมโนกรรม คือ ความคิด เนื่องถึงกันอาศัยซ่งึ
กันและกัน เปน พลังที่อิงอาศัยกันโดยแท เมื่อกำลังแหงโลภะ พยาบาท และ
มิจฉาทิฐิ รบกวนจิตใจนอย ก็ทำใหจิตใจคอยสงบลงไปได เปนเหตุปจจัยอัน
สำคัญที่จะทำใหการกระทำทางกาย และวาจาพลอยใหสงบตามไปดวย เมื่อ
ความสงบทั้ง ๓ ทาง เปน ไปสอดคลองกัน ก็กลาวไดวา จิตใจมั่นคง เปนสมาธิ
เมื่อจิตใจมั่นคง เปนสมาธิ ก็มีปญญาพิจารณามองเห็นวา สิ่งจงู ใจใหหลงเปน
ผิดนนั้ มีอยูม าก มีทงั้ สิ่งที่จงู ใจใหหลงแลวไปติดอยู หรอื แมเ พียงจูงใจใหพอใจ

116 | สมเด็จพระมหาวรี วงศ์ : อคั คชสนิ มเเทดศ็ จนพาร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๑๗

ไปตามในสิ่งท่ีผิดนั้น ครั้นปญญาพิจารณาเหน็ เชนนี้แลว ยอ มละสิ่งจูงใจให
หลงเปน ผิดได หรอื บรรเทาใหเบาบางลงไป กจ็ ะเรียกไดว า ผูสงบระงบั ดังนี้

สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช วาสนมหาเถระ
พระองคนั้น ทรงมีความสงบเสงี่ยม งดงาม ระงับ ทรงมีปฏิปทาหนักแนน
มั่นคง ตามนัยแหงพระพุทธภาษติ ดงั แสดงมาจึงทรงสงบงดงาม ควรแกการ
รองรบั พระอสิ รยิ ยศ และกุศลทั้งหลายทบี่ ำเพญ็ อุทศิ ดว ยประการฉะน.ี้

ขออำนาจแหง กุศลกรรมทั้งปวงที่คณะศรทั ธาทง้ั หลายมีคณะบตุ รธิดา
คุณพอประสิทธิ์ คุณแมอิงอร จิรกิติ เปนตน เปนประธานในครั้งนี้ จง
ประมวลถวายนิรัตติศัยสนั ติสุขสถาพรแด เจาพระคุณ สมเด็จพระสังฆราช
(วาสนมหาเถระ) พระองคผูทรงพระคุณอันประเสริฐ และเปนพลวปจจัย
บันดาลใหคุณพอประสิทธิ์ คุณแมอิงอร จิรกิติ ประสพสุขสถาพรใน
สัมปรายภพอปุ บตั ินัน้ ๆ ทกุ ประการ

เมอ่ื เจา พระคุณ สมเด็จพระสังฆราช (วาสนมหาเถระ) ทรงทราบ หรื
อหลาเทพยดากราบทูลใหทรงทราบจักทรงอนุโมทนา ประทานพรชยั ใหทุก
ทานถงึ ความเจรญิ ดว ยจตรุ พิธพรชัย คอื อายุ วรรณะ สขุ ะ พละ และปฏิภาณ
คุณสารสมบัติธนสารสมบัติ ตลอดจิรฏั ฐิติกาล. แสดงพระธรรมเทศนาในสัน
ตกถา วาดว ยความสงบ พอสมควรแกเวลา ดวยประการฉะน้.ี

ส ม เ ด็ จ พ ร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อั ค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๑๘

สามคั คกี ถา

พระพรหมมนุ ี (อคฺคชโิ น)

วดั ราชบพธิ สถติ มหาสีมาราม
แสดง เนือ่ งในวันเฉลิมพระชนมพรรษา พระบาทสมเด็จพระเจาอยหู ัว

๕ ธันวาคม ๒๕๕๖
ณ สถานสงเคราะหคนชราบานสุทธาวาส เฉลมิ พระเกียรติ

จงั หวดั นครนายก

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมพฺ ทุ ธฺ สฺส
ทยยฺ ชาติยา สามคฺคยิ ํ สติสฺชานเนน โภชสิ ยิ ํ รกขฺ นฺตตี .ิ
บดั นี้ จักแสดงพระธรรมเทศนาในสามัคคีกถา พรรณนาธรรมวา ดว ย
ความพรอมเพรียงปรองดอง ประดับปญญาบารมี ฉลองศรัทธาสาธุชนพุทธ
บรษิ ัทที่มาชมุ นุมพรอมกันเพื่อรวมเจรญิ ธัมมสั วนามัย อันเปนหนึ่งในกัลยาณ
ธรรมที่สมเด็จพระบรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจา ทรงอนุศาสนสั่งสอนวาเปน
มงคลที่แทจริง เปน หนทางกอภาวนามยปญญา พาตนไปบนหนทางไปสูค วาม
ดบั ทกุ ขไดอ ยางแทจ ริงตามพระพุทธานศุ าสนี
วันเฉลิมพระชนมพรรษาของสมเด็จบรมบพิตร พระราชสมภารเจา
พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ผูทรงพระคุณอันประเสริฐ ไดเวียนมา
บรรจบอีกคำรบหนึ่งในวันนี้ วันนี้มิไดเปนเพียงวันเฉลิมฉลองอภิลักขิตสมัย
คลายวันพระบรมราชสมภพของพระประมุขและอัครศาสนูปถัมภกผูยิ่งใหญ
แหงประเทศไทยและแหงโลกเทานั้น หากแตยังเปน “วันชาติไทย” อีกดวย

118 | สมเด็จพระมหาวีรวงศ์ : อัคคชสนิ มเทเ ดศ็ จนพา ร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๑๙

วันนี้จึงเปนวันอันควรที่เราทั้งหลายจักไดตั้งสติ ตริตรองดวยปญญา ใหเกิด
ความระลึกรถู งึ ความเปนอยูของชาติไทย ท่ตี ้งั ม่ัน เตบิ ใหญ และกาวหนาอยูใน
กาลบัดนี้ ดวยเดชะพระบารมีปกเกลาปกกระหมอมของสมเด็จ
พระมหากษัตริยเจา และดวยคุณธรรมสำคญั อันไดแก “ความสามัคคี” เปน
สำคญั

สมเด็จบรมบพติ ร พระราชสมภารเจา ผทู รงพระคุณอนั ประเสริฐ ทรง
กอปรพระราชกรณียกิจนอยใหญ เพื่อความผาสุกของอาณาประชาราษฎร
ดวยพระราชหฤทยั ตั้งมั่นในราชธรรมสำคัญสามหมวด ไดแก ทศพิธราชธรรม
จักรวรรดิวัตร และราชสังคหวัตถุ อยางบริบูรณทุกประการ ทรงพากเพียร
ผสานน้ำใจของชนในชาติทุกหมูเหลา ใหเขาประสานเปนใจเดียว ดวย
อานุภาพแหงพระมหากรุณา ทรงดำเนินพระราชจริยาดังเชนพระโพธิสัตว
ทรงสั่งสมพระบารมีเพื่อเปนปจจัยสูพระโพธิญาณในเบ้ืองหนา เฉก
เชนเดียวกบั สมเดจ็ พระบูรพมหากษัตริยทุกพระองคนับแตโบราณกาลมา ที่
ทรงอธิษฐานพระราชหฤทัยบำเพ็ญพระราชกรณียกิจ เพิ่มพูนพระบารมีเพ่ือ
ความเปนพุทธะในอนาคตกาล นบั ไดวาทรงเปนประมุขของนรชนทุกเชื้อชาติ
และเพศวัย ทรงเปนศาสนูปถัมภกของภิกษุสามเณร บรรพชิต สมณชี
พราหมณถวนหนา อยางยากจะหาผูใดเสมอเหมือน ทรงยำ้ เตอื นใหคนไทยต้งั
มนั่ ในสามัคคธี รรมอยนู บั แตต น รชั สมัยตราบจนทกุ วันน้ี

นับดแู ตละปๆ ที่ผานพนไปในชั่วระยะสมยั แหงการเสดจ็ ดำรงสิริราช
สมบัติ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว มีพระราชดำรัสเรื่อง “ความสามัคคี”
ท้ังแกสาธารณชนและแกขาทูลละอองธุลพี ระบาทใกลชิด เปนประจำทุกปไม
มเี วน ทรงเล็งเหน็ ภยั อันใหญหลวงที่สดุ ของการดำรงอยูของชาติ นั้นคือการ
แตกความสามัคคี ทานทั้งหลายคงจดจำพระราชกระแสสั้นๆ แตเปนคติ

ส ม เ ด็ จสพมรเดะจ็ มพหระามวีหราววงรี ศว์ ง:ศ์ อ:ัคอัคคชิชนินเเททศศนา || 1๑1๒9๐

เตือนใจจนคนไทยทุกคนจดจำและทองไดวา “ใหรูรักสามัคคี” ถึงวันเฉลิม
พระชนมพรรษาปนี้ สาธุชนทั้งหลายพึงพิเคราะหใครครวญดูเถิดวา ได
ประพฤติตามพระบรมราโชวาทนี้แลวหรือไม เริ่มตักเตือนตนดวยตนเอง ต้ัง
ตนเปนโจทก กลาวโทษตำหนิตนเองดูบางเถิด วาไดตั้ง “กาย วาจา และใจ”
ใหเปน ธรณปี ระตูดา นแรกของ “สามัคคธี รรม” ตามแนวพระราชดำริแลวหรือ
ยัง ตามวิธีเตือนตนดวยตนเอง ตามพระพุทธภาษิตที่วา “อตฺตานํ โจทยตฺ
ตาน”ํ ความวา จงเตอื นตนดว ยตนเอง ดงั นี้

ทุกคนในบานเมืองตางเรียกรองหาความสามัคคี พร่ำสอนเพื่อนรวม
ชาติใหพรอมเพรียงปรองดอง แตปญหาใหญหลวงที่สุดของธรรมะขอนี้คือ
การเพงใหคนอื่นเร่ิมปรองดองกอน แตไมย อมปรับตนเองใหเปนฝายเร่ิมปรอง
กับผูอ่ืนกอน การจะปรบั ตัวเองใหเริ่มปรองดองกับผูอื่นตองต้ังตนดวยธรรมะ
ขอใด จักไดแสดงวิสชั นาวิภาคเปนสองประการ เพื่อเปนเครื่องยับยั้งชั่งใจให
ได

ประการแรก คือ “สติ” ความระลึกรูตัว ยับยั้งใจตนกอน อยาเพิ่ง
ดว นใจรอ นคิดราย พดู ราย หรือทำรายใคร เพียงเพราะเขาคิด พดู และทำ ไม
ตรงกับใจเรา

ประการท่ีสอง คือ “ขันติ” ความอดทนอดกล้ัน ไมว าเพื่อนรวมเกิด
แก เจ็บ ตาย จะคดิ จะพูด จะทำอะไร แมวา ไมใชว ถิ ีทางทถี่ ูกตองตามทิฐิหรือ
ความดำริของเรา ก็ตองอดทนอดกลั้น ตอใหบุคคลผูท่ีเรารูสึกเปนปรปก ษ จะ
แสดงวาจาทาทีโหวกเหวกโวยวายวาวุนอยางไร ก็ตองตั้งขันติไวกอน อดทน
อดกลั้นไวกอน เพราะหากเราโหวกเหวกโวยวายวาวุนกลับคืนไปเมื่อใด เม่ือ
นั้นยอ มไดชื่อวาเปนผูแพเสียเอง กลาวคอื แพใจตนเองเปนเบื้องตน และอาจ

120 | สมเด็จพระมหาวรี วงศ์ : อคั คสชนิ มเเทดศ็ จนพาร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๒๑

แพเขา คือแพคนที่คิด พูด หรือทำไมไดดังใจเราในที่สุด เพียงเพราะโทสะเขา
บงั ตาบงั ใจ กลับกลายเปน ความพา ยแพใ นทุกสถาน

เมื่อคนในชาติปรารถนา “สามัคคี” จึงพึงเริ่มตนดวย “สติ” และ
“ขันติ” ในใจ “ตนเอง” เสยี กอน ปญหาความแตกแยกราวฉานของชนในชาติ
มักเกดิ จากตนเอง คอื ขาดสติและขันติ เหลอื แตก าร “ต”ิ หรือตำหนิผูอื่น เปน
คตินำหนาไปกอน การโนมนาวใจบุคคลใดใหฟงเรา คิดเห็นตามเรา ถา
เผลอไผลไปเริ่มดวยการติดาวารายเขากอน ยอมไมมีผูใดหันมาฟง คงมีแต
อารมณวิวาทบาดหมาง และอาจถึงตบตีรบราฆาฟนกันไดเสียเทา นั้นเอง เม่ือ
เอาใจเขามาใสใจเรา มีสติยั้งตัว ขันติยึดตนไวไดแลว “ปญญา” ก็จะคอยๆ
เกิดขึ้น เหมือนสตเิ ปน ดินยดึ รากแกว ไมใ หโ คน ขนั ติเปน นำ้ คอยประพรมลงไป
ใหเติบโต ลำตนกิ่งกานสาขาคือปญญาก็จะผลิกานตระการใบแผเปนความ
รมเย็นได เมื่อเกิดปญญาแลว ยอมสามารถหาหนทางจะประนีประนอม ละ
ตัวตนความถอื เขาถือเรา ลดมานะอวดดขี องตน และรฉู ลาดในการโนม นาวทุก
คนทุกฝา ยใหเขามาสูจ ุดรว มเดยี วกัน โดยไมเห็นแตวาเขาชั่วเราดี ผลที่สุดคือ
“ความสามคั คี” กจ็ ะบงั เกิดข้นึ ไดใ นหมูช น สมพระบรมพุทโธวาท และสมพระ
บรมราโชวาททุกประการ

สมเด็จบรมบพิตร พระราชสมภารเจา พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหวั
ไดทรงพระราชศรัทธาสรางและทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอม
พระราชทานพระพุทธรูปสำคัญของประเทศไวเ ปนที่ตั้งแหงคุณพระรัตนตรัย
อันเปน ทีเ่ คารพสูงสุด และเปนที่หมายของความเปนอันหนึ่งอันเดียวกันของ
ประเทศไทย มีนามวา “พระพุทธนวราชบพติ ร” ทั้งยังมีพระพุทธรูปสำคัญที่
ทรงเททองหลอไว ณ วัดบวรนิเวศวิหาร มีการจำลองใหบริจาคบูชาไวกราบ
ไหวบูชา ไดแก “พระพทุ ธรูปปางประทานพร ภปร.” ที่ฐานของพระพุทธรูป

ส ม เ ด็ จสพมรเดะ จ็มพหราะวมี รหวาวงรีศว์ ง:ศอ์ :ัคอคัคชคิ นชนิเ ทเทศศนนาา | ๑1๒2๒1

นัน้ ไดทรงพระมหากรุณาพระราชทานคาถาไวประจำองคพระ ดังเชิญมาเปน
นกิ เขปบทเบ้ืองตนวา

“ทยฺยชาติยา สามคฺคิยํ สติสชฺ านเนน โภชิสยิ ํ รกฺขนตฺ ิ”
ความวา “คนชาติไทยจะรักษาความเปนไทยอยูไดด วยมีสติ สำนึก
อยูในความสามคั ค”ี
คำวาคนชาตไิ ทยนน้ั คือใครเลา กค็ ือพวกเราทุกคน แตกอ นจะมีสติไป
สำนึกอยูในความสามัคคีในระดับชาติประเทศ กอนอื่น เริ่มดวยสติสำนึกใน
ความสามัคคีในครอบครัว สามีภริยา พอแม พี่นอง ญาติ มิตร เพื่อนรวมงาน
รวมคณะ รวมสมาคมเสียกอน เพราะหนวยยอยแหงสังคมเหลานี้แหละคือ
จดุ เร่มิ ตน ทเ่ี กาะเกยี่ วประสานกนั เปนชาตไิ ทย นบั แตวนั น้เี ปน ตนไป ถาเร่มิ จะ
วิวาทบาดหมางกันนับแตสองคนขึ้นไปไมวาในบาน ในที่ทำงาน ในสมาคม
สโมสรใดๆ จงตั้งสติ ตั้งขันติ ใหเกิดปญญาเห็นภัยของการแตกสามัคคี แลว
หยุดยั้งพฤติกรรมที่จะกอเวรภัยนั้นๆ เสียโดยพลัน เพื่อความสงบราบคาบ
ความปรองดองจะไดบ งั เกิด ฝก เสยี ใหชนิ นับแตบดั น้ี ปลกู ฝงลกู หลานใหพอใจ
ในการขมใจเพื่อรักษาไวซึ่งความสันติและสามัคคีแตบัดนี้ เพือ่ บานเมืองไทย
ของเราจะไดว ฒั นาผาสกุ รักษาชาตไิ ทยของเราไวไ ด สมพระบรมราชปณธิ าน
สมเด็จพระมหาราชเจาในอดีตของสยามประเทศทุกพระองค ทรง
พระราชอุตสาหะพากเพียรปลูกฝงความรักความสามัคคีของชนในชาติ เปน
พระราชปรารถนาอันย่งิ ใหญที่คนไทยพึงสนองพระบรมราชประสงคใหสัมฤทธ์ิ
ดังเชนสมเด็จพระบรมอัยกาธิราช พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา เจาอยูหวั
พระปยมหาราชผูทรงเปนทีร่ ักยิ่งของชาวไทย ก็ไดทรงอาราธนาขอใหสมเด็จ
พระสังฆราช (สา ปุสฺสเทวมหาเถร) ใหนิพนธคาถาประจำสยามรัฐสีมา
อาณาจักร เปน หลกั เตอื นใจ จารึกไวบนแพรรองรับรปู ตราอารม ในตราแผนดิน

122 | สมเด็จพระมหาวีรวงศ์ : อัคคสชมินเทด็ศจนพาร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๒๓

วา “สพฺเพสํ สงฆฺ ภูตานํ สามคคฺ ีวุฑฒฺ สิ าธิกา” ความวา “ความพรอ มเพรียง
ของปวงชนผเู ปนหมู ยงั ความเจริญใหสำเรจ็ ”

สมเด็จพระบรมปตลุ าธิราช พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว
พระมหาธีรราชเจาผูทรงเปนจอมปราชญที่ยิ่งใหญ ก็ทรงพระราชนิพนธคติ
เรื่องสามัคคีและโทษของการแตกสามัคคีไวเปนจำนวนมาก ดังความตอน
หนึ่งในพระราชนพิ นธเรอ่ื ง “พระรว ง” ท่เี ตือนใจชาวไทยไดท กุ ยคุ ทกุ สมยั วา
“อยา เห็นแกตัวมัวพะวง ลมุ หลงริษยาไมค วรท่ี
อยา ตางคนตางแกง กันแยงดี อยาใหช องไพรีท่มี ุงราย
แมเรารษิ ยากนั และกัน ไมชาพลันจะพากันฉบิ หาย
ระวงั การยุยงบง ราย น่ันแหละเครือ่ งทำลายสามัคคี
คณะใดศัตรูผฉู ลาด หมายมาดทำลายใหเ ร็วรี่
กย็ แุ ยกใหแตกสามัคคี เชน กษตั รยิ ล จิ ฉวีวงศโบราณ
พราหมณผ ูเดยี วรับใชไปยุแหย สาระแนยญุ าติใหแตกฉาน
จนเวลาศัตรูจไู ปราญ มัวเกีย่ งกนั เสยี การเสยี นคร
ฉะนั้นไซรขอไทยจงรว มรัก จงรว มสมัครสโมสร
เอาไวเ ผือ่ เมื่อมีไพรีรอน จะไดสดู สั กรดวยเต็มแรง
ไทยรวมกำลังตั้งมัน่ จะสามารถปองกนั ขันแข็ง
ถงึ แมว า ศัตรผู ูมีแรง มายทุ ธแ ยงก็จะประลาตไป
ขอแตเพยี งไทยเราอยาผลาญญาติ รว มชาติรว มจติ เปนขอใหญ
ไทยอยามุงรา ยทำลายไทย จงพรอมใจพรอมกำลังระวัง
เมอื ง”

พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว รัชกาลปจจุบัน ทรงดำเนินตามรอย
บูรพราชปณิธานแหงสมเดจ็ พระบรมอัยกาธิราช และสมเด็จพระบรมปตุลาธิ

ส ม เ ด็ จสพมรเดะ็จมพหราะวมี รหวาวงรี ศว์ ง:ศ์อ:ัคอคคั ชคิ นชินเ ทเทศศนนาา | 1๑๒2๔3

ราช ในการปลุกใจใหคนไทยมีสติตั้งมั่นอยูในความสามัคคีมาโดยตลอด บาง
คราวในเวลาที่บานเมืองใกลจะยอยยับอัปราไปดวยการวิวาทบาดหมางกันถึง
ขั้นประหัตประหารกัน เชน เมื่อเดือนพฤษภาคม พุทธศักราช ๒๕๓๕ ก็ได
พระราชทานพระราชดำรัสเตือนสตไิ วอยา งจบั ใจวา

“ประเทศของเรา ไมใชประเทศของหนึ่งคนสองคน เปนประเทศของ
ทกุ คน เขาหากัน ไมเผชิญหนา กัน แกไขปญหาเพราะปญหามีอยู ที่เวลาเกิด
จะใชคำวา บาเลือด เวลาคนมีการปฏิบัติรุนแรงมันลืมตัว ลงทายเขาไมรูวาตี
กันเพราะอะไร แลว ก็จะแกปญ หาอะไร เพียงแตวาจะตอ งเอาชนะ แลวก็ใคร
จะชนะ ไมมที าง อันตรายทง้ั นน้ั มแี ตแ พ คือตางคนตางแพ ผทู ่ีเผชิญหนา กแ็ พ
แลวที่แพที่สุดก็คือประเทศชาติ ประชาชนจะเปนประชาชนทั้งประเทศ ไมใช
ประชาชน เฉพาะในกรุงเทพมหานคร ถา สมมติวา เฉพาะในกรงุ เทพมหานคร
เสียหายไป ประเทศก็เสียหายไปท้ังหมดแลวก็ จะมีประโยชนอ ะไรที่จะทะนง
ตวั วาชนะ เวลาอยูบนกองซากปรักหักพงั ”

เม่ือพุทธศักราช ๒๕๕๐ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวได
พระราชทานพระบรมราโชวาทย้ำเตือนเร่ืองการ “แบงฝาย” เตือนใจคนไทย
ไวอีกครั้ง เปนเครื่องเรียกสติใหแกบานเมืองในปจจุบันสมัยไดเปนอยางดี
ความตอนหนึ่ง วา “ตองรักษาความสามัคคีในชาติ รักษาความรวมมือรวม
ใจของคนในชาติไวทุกเมื่อ อยายอมใหผูใดสิ่งใดมาแบงพวกแบงฝายคน
ชาติไทยเปนอันขาด ชาติของเราจึงจะตั้งมั่นอยูโดยอิสรเสรีมีความผาสกุ
สงบและเจริญมั่นคงไดตลอดไป” ดังน้ี

บานเมืองเราทุกวันน้ีเปนเชน ไร ผูส นใจในเหตุการณบานเมืองคงเหน็
ประจกั ษแลว หากสาธุชนทั้งหลายยังปรารถนาจะรักษาชาติไทยของเราไวใ ห

124 | สมเดจ็ พระมหาวรี วงศ์ : อัคคสชมนิ เทด็ศจนพาร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๒๕

ได ไวใหยืนยงชั่วกัลปาวสาน จงตั้งสติ และขันติ งดความเห็นแกตัว งดการ
ววิ าทบาดหมาง และหยดุ แบงพวกแบงฝายนับแตบัดนี้ เริ่มที่ตนเอง คนรอบ
ขาง เรื่อยไปจนถึงทุกคนในสังคมไทย และสังคมโลก ถาทำไดเชนนี้ ยอมเปน
พรอันประเสริฐสุดแกตน เพราะไดเจริญรอยพระยุคลบาท สนองพระราช
ประสงคของสมเด็จบรมบพติ ร พระราชสมภารเจา ผูทรงพระคุณอันประเสรฐิ
อันเปน หนทางบูชาพระมหากรุณาธิคณุ ไดอยางวิเศษสดุ

ขอทานทั้งหลายจงตั้งใจมั่นในสามัคคีธรรม เพื่อถวายเปนพระราช
กศุ ลสนองพระเดชพระคณุ แดพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดุลย
เดช ใหทรงพระสำราญเกษมสุขทุกทิพาราตรีกาล เปนมิ่งขวัญธงชัยคูธง
ไตรรงคข องประชาชาติไทยตราบจริ ฐั ติ ิกาล

มงคลสมัยเฉลิมพระชนมพรรษาและวันชาติไทยไดเวียนมาอีกวาระ
แลว ขอคุณพระรัตนตรัยอันอุดมหมดจดล้ำเลิศในโลก และขออานุภาพแหง
ความซื่อสัตยกตเวทีที่ทานทง้ั หลายมตี อชาติ ศาสนา และพระมหากษัตริย จง
ขจัดสรรพพิบัติอุปทวันตรายใหเสื่อมหายสูญสนิท อำนวยจตุรพิธพรชัยให
บังเกิดแกสาธุชนท้ังหลาย เพื่อรว มกนั ผดุงคุณธรรมและความงอกงามไพบูลย
ใหบ งั เกิดแกช าตไิ ทย ในกาลทกุ เมอื่ เทอญ.

แสดงพระธรรมเทศนาเฉลิมพระเกียรติคุณ ณ ศุภวาระเฉลิมพระ
ชนมพรรษา ในสามัคคีกถา พอสมควรแกเ วลา ยุติลงดว ยประการฉะน้.ี

ส ม เ ด็ จสพมรเดะ็จมพหระามวหี ราววงีรศว์ งศ: ์ อ: ัคอคั คชชิ นินเเททศศนา ||1๑2๒5๖

ธรรมบรรยายเร่อื ง

“สามัคค”ี

ของ พระพรหมมุนี (อคฺคชิโน)
วัดราชบพธิ สถติ มหาสีมาราม
แสดงเนื่องในวนั เฉลมิ พระชนมพรรษา พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว

๕ ธันวาคม ๒๕๕๖

เจริญพร............................
วันเฉลิมพระชนมพรรษาของสมเด็จบรมบพิตร พระราชสมภารเจา

พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ผูทรงพระคุณอันประเสริฐ ไดเวียนมาบรรจบ
อกี คำรบหน่งึ วนั นี้มิไดเปน เพียงวนั เฉลมิ ฉลองอภิลักขิตสมยั คลายวันพระบรม
ราชสมภพของพระประมุขและอัครศาสนูปถัมภกผูยิ่งใหญแหงประเทศไทย
และแหงโลกเทานั้น หากแตยังเปน “วันชาติไทย” อีกดวย วันนี้จึงเปนวันอัน
ควรทีเ่ ราทง้ั หลายจักไดตงั้ สติ ตรติ รองดวยปญญา ใหเ กดิ ความระลึกรูถึงความ
เปนอยูของชาติไทย ที่ตัง้ มั่น เติบใหญ และกาวหนา อยูใ นกาลบดั น้ี ดวยเดชะ
พระบารมีปกเกลาปกกระหมอมของสมเด็จพระมหากษัตริยเจา และดวย
คณุ ธรรมสำคัญ อันไดแก “ความสามัคค”ี เปนสำคญั

สาธุชนทั้งหลายผูสนใจในพระพุทธศาสนา เขาวัดวาอารามเปน
ประจำคงเคยเห็นพระพุทธรูปปางหนึ่ง ประทับหอยพระบาท มีลิงชูรวงผึ้ง
ถวายอยูข างหนึ่ง มีชางชูกระบอกนำ้ ถวายอยูอ ีกขางหนึง่ พระพทุ ธรปู ปางน้ัน
เรียกกันโดยนามของปาที่มีชางปาลิไลยกอาศัยอยู วา พระพุทธรูปปาง

126 | สมเด็จพระมหาวีรวงศ์ : อคั คสชมินเเทด็ศจนพาร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๒๗

ปาลิไลยก เรียกเพี้ยนกลายไปเปน ปางปาเลไลยก็มี พระพุทธรปู ปางนื้มีความ
เปนมานาสนใจอยู ลองมาฟง กันดู

เมื่อสองพันกวาปมาแลว สมัยหนึ่ง พระภิกษุชาวโกสัมพี แมจะเปน
พระในพระพุทธศาสนา แตกต็ างถือตัวถือตนถือเราถือเขาถือพรรคถือพวก ไม
ยอมรว มกันสามัคคี ไมยอมทำอโุ บสถสังฆกรรมรว มกัน วิวาทกันดวยสกิ ขาบท
เลก็ ๆ นอยๆ เหมือนนำ้ ผงึ้ หยดเดยี ว จนกระทง่ั พระพุทธเจาตองเสด็จไปอยูปา
เหตเุ พราะวาพระพุทธเจา ตรัสแนะนำหามปรามชี้แจง ทานทั้งหลายเหลาน้ัน
ไมฟง พระองคท รงแกไขดว ยวิธี “หามไมฟงกเ็ สด็จออกไปอยูป า” เสดจ็ จากไป
ใหพ นๆ พระนครโกสมั พี พูดงา ยๆ วา ไปอยูกบั ลิงกับชางดีกวา สวนลิงกับชาง
ก็เหมอื นกัน ชางก็เปนชางแก ถกู ลูกชางหรือชางพลาย ชา งพังท้ังหลาย เวลา
จะลงน้ำหรือเวลาจะอาบก็คอยเบียดเสียด ก็เกิดความรำคาญในการทีจ่ ะอยู
รวมโขลง ก็หลีกตัวไปอยูปาปาลิไลยกเหมือนกัน ลิงก็เปนลิงแก ไมอยูกบั ฝูง
รำคาญพวกฝูงวา พวกฝงู เอารัดเอาเปรียบ พวกฝูงทำใหเกิดความทุกขความ
เดือดรอนอยูเสมอ กไ็ ปอยูในปา ก็เปนจังหวะพอดีที่สมเด็จพระสัมมาสมั พุทธ
เจาไปประทับอยูในปา ชา งกับลิงก็เขาไปเฝา ไปปรนนิบัติ

ที่อาตมาเลามาสังเขปขางตนนี้ใหรูวาการแตกสามัคคี จนเปนเรื่อง
แสนจะนาเบื่อหนายนั้นมันมีมานานแลวไมใชเพิ่งมี จะไดปลอบใจเราไดวา
เรื่องทำนองนี้ ไมไดมีแตเดี๋ยวนี้ มีมานานแลว แลวก็ใหดูพระจริยาสมเด็จพระ
สมั มาสมั พุทธเจา ทรงปฏบิ ตั อิ ยางไร พระองคต ำหนวิ าการแตกแยกสามัคคเี ปน
การไมด ี กอ ทะเลาะวิวาท นำแตความเสือ่ มมาทั้งน้นั หาความเจรญิ ไมได แลว
หาทางชีแ้ จงแนะนำ ทรงชี้แจง ทรงแนะนำใหพระสงฆช าวพระนครโกสัมพีน้ัน
เลิกถอื ทฐิ มิ านะอวดดือ้ ถือรั้น แตท า นทง้ั หลายเหลา นัน้ กไ็ มย อม ไมย อมปฏิบัติ
ตาม เมื่อไมป ฏบิ ัติตาม พระองคก็เสดจ็ หลีกไป เมื่อไปอยูตลอดพรรษา ใหช าง

ส ม เ ด็ จสพมรเดะจ็ มพหราะมวีหร าววงีรศว์ ง:ศ์อ:ัคอคคั คชิชนินเ เททศศนนา | 1๑2๒7๘

และลิงปฏิบัติ ชางก็ถวายน้ำดื่มน้ำสรง ลิงก็ถวายรวงผึง้ รวงผึ้ง พระองคก็ทรง
สำราญพระอิริยาบถอยูในที่นั้น ตอมา พวกชาวพระนคร หรือชาวเมือง
ทงั้ หลายกร็ ะลึกถึงพระองค แลว รไู ดว า ที่ไมไดเ ฝา พระสัมมาสัมพุทธเจา ไมไ ด
ฟงพระธรรมเทศนา ก็เพราะพวกพระเหลานี้ทะเลาะวิวาทกัน เขาทั้งหลาย
เหลานั้นกต็ ดั สินใจเลิกอุปถมั ภบำรุง กลาวคือ “เลิกใหกำลัง” บุคคลจำพวกที่
ทะเลาะกัน เมื่อชาวบานไมอุปถัมภบำรุงแลวกเ็ ปนอยูยาก พอหิวพออด พอ
ไมไดสำราญเหมือนเคย จึงไดสำนึกวาที่ชาวบานไมทำบุญกับเรา ไมอุปถัมภ
บำรุงเรา เพราะเราทะเลาะกันวิวาทกัน ทานทั้งหลายเหลานั้นก็กลับใจได
กลบั มาสามัคคพี รอมเพรียงกันไปกราบทูลเชญิ สมเดจ็ พระบรมศาสดาใหเสดจ็
กลับมาประทบั เปนมิ่งขวัญของพทุ ธบริษทั เหมอื นดงั เดมิ

ฉะนั้น ใหญาติโยมสาธุชนทุกทานทุกคนพึงกำหนดวา การทะเลาะ
ววิ าทกัน การกอเหตุใสรายปายสีกัน การทำลายกันโดยวิธีใดวิธีหนึ่งก็ดี จะวา
ใชรา งกายคือเขา ศอก ประหัตประหารกันก็ดี หรอื ใชอ าวุธ เชน มีด ดาบ หอก
แหลน หลาว ปน หนาไม ยิงทำลายกันก็ดี หรือแมที่สุด ใชปาก ลมปาก พูด
ตำหนิตเิ ตยี นกันวา ไมด ีอยางนั้น ไมดีอยา งนี้ เลวอยางน้ัน ชั่วอยางนี้ แบงเขา
แบงเรา ลว นเปน เรื่องไมด ที ั้งน้นั ไมควรกระทำ เปน เหตกุ อ ความทะเลาะวิวาท
ความทะเลาะวิวาทมีในทีใ่ ด ท่ีนัน้ หาความเจริญไมได ก็นา คดิ อยูวาบานเมือง
เราทกุ วันนี้ เขา ขายเหตุการณท ำนองนอ้ี ยูหรอื ไม?

สมเด็จบรมบพิตร พระราชสมภารเจา ผูทรงพระคุณอันประเสริฐ
ของอาณาประชาราษฎรนน้ั ทรงดำเนินพระราชจริยาดงั เชน พระโพธสิ ตั ว ทรง
สั่งสมพระบารมีเพื่อเปนปจจัยสูพระโพธิญาณในเบื้องหนา เฉกเชนเดียวกับ
สมเดจ็ พระบูรพมหากษัตรยิ ทุกพระองคนับแตโบราณกาลมา ทีท่ รงอธิษฐาน
พระราชหฤทัยบำเพ็ญพระราชกรณียกิจ เพิ่มพูนพระบารมีเพื่อความเปน
พุทธะในอนาคตกาล นบั ไดวาทรงเปนประมขุ ของนรชนทกุ เชื้อชาติและเพศวัย

128 | สมเดจ็ พระมหาวรี วงศ์ : อัคคสชนิมเเทดศ็ จนพาร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๒๙

ทรงเปนศาสนูปถัมภกของภิกษุสามเณร บรรพชิต สมณชีพราหมณถวนหนา
อยา งยากจะหาผูใดเสมอเหมือน ทรงย้ำเตือนใหคนไทยต้ังม่ันในสามัคคธี รรม
อยูนบั แตต นรัชสมยั ตราบจนทกุ วนั นี้

นับดูแตละปๆ ที่ผานพนไปในช่ัวระยะสมยั แหงการเสด็จดำรงสิริราช
สมบัติ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว มีพระราชดำรัสเรื่อง “ความสามัคคี”
ทั้งแกสาธารณชนและแกขาทลู ละอองธุลพี ระบาทใกลช ิด เปน ประจำทุกปไมมี
เวน ทรงเลง็ เหน็ ภัยอนั ใหญหลวงทส่ี ุดของการดำรงอยขู องชาติ นั้นคือการแตก
ความสามคั คี เราทา นท้งั หลายคงจดจำพระราชกระแสสนั้ ๆ แตเปน คติเตอื นใจ
จนคนไทยทุกคนจดจำและทองไดวา “ใหรูรักสามัคคี” ทานทั้งหลายได
ประพฤตติ ามพระบรมราโชวาทนี้แลวหรือยัง? อาตมาขอใหลองคิดทบทวนดู
กันทุกคนเถิด เริ่มตักเตือนตนดวยตนเอง ตั้งตนเปนโจทก กลาวโทษตำหนิ
ตนเองดูบา งเถิด วาไดต ง้ั “กาย วาจา และใจ” ใหเปน ธรณปี ระตูดานแรกของ
“สามัคคธี รรม” ตามแนวพระราชดำรแลวหรอื ไม

ทุกคนในบานเมืองตางเรียกรองหาความสามัคคี พร่ำสอนเพื่อนรวม
ชาติใหพรอมเพรียงปรองดอง แตปญหาใหญหลวงที่สุดของธรรมะขอนี้คือ
การเพงใหคนอื่นเร่ิมปรองดองกอน แตไ มย อมปรับตนเองใหเปนฝายเริ่มปรอง
กับผูอ ื่นกอน การจะปรับตัวเองใหเร่ิมปรองดองกับผูอื่นตอ งต้ังตนดวยธรรมะ
ขอใด อาตมภาพจะเฉลยใหเปน คาถางายๆ ๒ ขอ ลงทายวา “ติ” ขอแรกคือ
“สติ” ความระลึกรูตัว ยับยั้งใจตนกอน อยาเพิ่งดวนใจรอนคิดราย พูดราย
หรือทำรายใคร เพียงเพราะเขาคิด พูด และทำ ไมตรงกับใจเรา ขอสองคือ
“ขันติ” ความอดทนอดกลั้น ไมวาเพื่อนรวมโลกของเราจะคิด จะพูด จะทำ
อะไร แมวาไมใ ชวิถีทางที่ถูกตองตามทิฐหิ รือความดำรขิ องเรา ก็จะอดทนอด
กลั้น เขาจะโหวกเหวกโวยวายวาวุนอยางไร เราตองขันติไวกอน อดทนอด

ส ม เ ด็ จสพมเรดะจ็ มพหระามวหี ราววงีรศว์งศ: ์ อ: ัอคัคคชชิ นินเเททศนาา ||1๑2๓9๐

กล้ันไวกอน จงจำไวเ สมอวาหากเราโหวกเหวกโวยวายวา วุนกลับคืนไปเมื่อใด
เม่ือนั้นเราแพ แพใจตนเองเปนเบือ้ งตนเพราะขันติกลายเปนขันแตก และเรา
อาจแพเขา คือแพคนที่คิด พูด หรือทำไมไดดงั ใจเราในทีส่ ุด เพียงเพราะโทสะ
เขา บังตาบงั ใจ กลับกลายเปน ความพา ยแพในทกุ สถาน

เมื่อคนในชาติปรารถนา “สามัคคี” จึงพึงเริ่มตนดวย “สติ” และ
“ขันต”ิ ในใจ “ตนเอง” เสียกอน ปญ หาความแตกแยกราวฉานของชนในชาติ
มักเกิดจากตนเอง คือขาดสตแิ ละขันติ เกงแตการ “ติ” หรือตำหนิผูอื่น เปน
คตนิ ำหนาไปกอน คิดจิตวทิ ยางายๆ ถาเราจะโนมนาวใจใครใหฟงเรา คิดเห็น
ตามเรา ถาเราเริ่มดวยการติดาวารายเขากอน ใครเขาจะหันมาฟง คงมีแต
อารมณขวาง ตาขวาง พูดจาขวางๆ และอาจถึงตบตีรบราฆา ฟนกันไดเ สยี เทา
นั้นเอง เมื่อเอาใจเขามาใสใจเรา มสี ติยั้งตัว ขันตยิ ึดตนไวไดแลว “ปญญา” ก็
จะคอยๆ เกิดขึ้น เหมือนสติเปนดินยึดรากแกวไมใหโคน ขันติเปนน้ำคอย
ประพรมลงไปใหเติบโต ลำตนกิ่งกานสาขาคือปญญาก็จะผลิกานตระการใบ
แผเปนความรมเย็นได เมื่อเกิดปญญาแลว ก็สามารถหาหนทางจะ
ประนีประนอม ละตัวตนความถือเขาถือเรา ลดมานะอวดดีของตน และรู
ฉลาดในการโนมนาวทุกคนทกุ ฝายใหเขามาสูจ ุดรว มเดยี วกัน โดยไมเห็นแตวา
เขาชั่วเราดี ผลที่สุดคือ “ความสามัคคี” ก็จะบังเกิดขึ้นไดในหมูชน สมพระ
บรมพทุ โธวาท และสมพระบรมราโชวาททุกประการ

ทานทั้งหลายคงทราบดีวาเรามีพระพุทธรปู สำคัญของประเทศ เปน
พระพุทธรูปประจำจังหวดั ที่พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูหัว ทรงสรางและทรง
พระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมพระราชทานไวเปนที่ตั้งแหงคุณพระ
รัตนตรัยอันเปนที่เคารพสูงสุด และเปนที่หมายของความเปนอันหนึ่งอัน
เดียวกันของประเทศไทย นามวา “พระพุทธนวราชบพิตร” ทั้งยังมี

130 | สมเดจ็ พระมหาวรี วงศ์ : อัคคชสนิ มเเทดศ็ จนพาร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๓๑

พระพุทธรูปสำคัญที่ทรงเททองหลอไว ณ วัดบวรนิเวศวิหาร มีการจำลองให
บริจาคบูชาหลายรุน หลายทานมีไวกราบไหวบูชาประจำบานอยูแลว นั่นคือ
“พระพุทธรูปปางประทานพร ภปร.” ทานเคยเพงดูที่ฐานพระพุทธนวราช
บพิตร หรือพระพุทธรปู ภปร. หรอื ไม วา มจี ารึกไวว ากระไร

หากไมเคยเพงอานดู หรืออานไมเห็น หรือจำไมได อาตมาจะขอย้ำ
เตือนใหฟง นี้เปน คาถาที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวพระราชทานไวประจำ
องคพระ วา “ทยฺยชาติยา สามคฺคิยํ สติสญชานเนน โภชิสิยํ รกฺขนฺติ”
แปลวา “คนชาติไทยจะรักษาความเปนไทยอยูไดดวยมีสติ สำนึกอยูใน
ความสามคั ค”ี

คำวาคนชาติไทยนนั้ คือใครเลา กค็ อื พวกเราทุกคน แตก อนจะมีสติไป
สำนึกอยูในความสามัคคีในระดับชาติประเทศ กอนอื่น เริ่มดวยสติสำนึกใน
ความสามัคคีในครอบครัว สามีภริยา พอแม พี่นอง ญาติ มิตร เพื่อนรวมงาน
รวมคณะ รวมสมาคมเสียกอน เพราะหนวยยอยแหงสังคมเหลานี้แหละคือ
จดุ เร่ิมตนท่เี กาะเกยี่ วประสานกันเปนชาติไทย นับแตว นั นี้เปน ตนไป ถาเร่มิ จะ
วิวาทบาดหมางกันนับแตสองคนขึ้นไปไมวาในบาน ในที่ทำงาน ในสมาคม
สโมสรใดๆ จงตั้งสติ ตั้งขันติ ใหเกิดปญญาเห็นภัยของการแตกสามัคคี แลว
หยุดยั้งพฤติกรรมที่จะกอเวรภัยน้ันๆ เสียโดยพลัน เพื่อความสงบราบคาบ
ความปรองดองจะไดบ ังเกิด ฝก เสียใหช ินนับแตบัดนี้ ปลูกฝงลกู หลานใหพอใจ
ในการขมใจเพื่อรักษาไวซึ่งความสันติและสามัคคแี ตบัดน้ี เพือ่ บานเมืองไทย
ของเราจะไดว ฒั นาผาสุก รกั ษาชาตไิ ทยของเราไวได สมพระบรมราชปณิธาน

ขออัญเชิญพระบรมราโชวาทของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว
เกี่ยวกบั ความสามัคคีมาสักองคหนึ่ง พระราชทานไวเมื่อพุทธศักราช ๒๕๕๐

ส ม เ ด็ จสพมรเะด็จมพหราะวมี รหวาวงรีศว์ ง:ศอ์ :ัคอคัคชคิ นชนิเ ทเทศศนนาา | ๑1๓3๒1

มาเตือนใจเราทานทั้งหลายผูเปนคนไทยวา “การจรรโลงรักษาประเทศน้ัน
เปนงานสวนรวม ไมอยูในวิสัยที่บุคคลจะกระทำใหสำเร็จไดโดยลำพัง
ตนเอง บคุ คลจะทำการน้ไี ดก็โดยปลูกฝง และเสริมสรางความรวมมือในชาติ
ใหเกิดทวีขึ้น ทุกคนทุกฝาย ทั้งทหารและพลเรือน จึงตองรักษาความ
สามคั คีในชาติ รักษาความรว มมือรว มใจของคนในชาติไวทกุ เมือ่ อยายอม
ใหผูใดสิ่งใดมาแบงพวกแบงฝายคนชาติไทยเปนอันขาด ชาติของเราจงึ จะ
ต้ังมนั่ อยูโดยอสิ รเสรีมคี วามผาสุกสงบและเจรญิ มน่ั คงไดตลอดไป”

บานเมืองเราทุกวันนี้เปนเชนไร ทุกทานคงเห็นประจักษแลว หาก
ทานทั้งหลายยังปรารถนาจะรักษาชาติไทยของเราไวใหได ไวใหยืนยงชั่ว
กัลปาวสาน จงงดความเห็นแกตัว งดการวิวาทบาดหมาง และหยุดแบงพวก
แบงฝายนับแตเ ด๋ียวนี้ เริ่มทีต่ นเองกอน คนรอบขางกอน เรื่อยไปจนถึงทุกคน
ในสังคมไทย และสังคมโลก ถาทำไดเชนนี้ ยอมเปนพรอันประเสริฐสุดแกตน
เพราะไดเจริญรอยพระยคุ ลบาท สนองพระราชประสงคของสมเด็จบรมบพิตร
พระราชสมภารเจา ผูทรงพระคุณอันประเสริฐ อันเปนหนทางบูชาพระมหา
กรณุ าธคิ ณุ ไดอ ยา งวิเศษสดุ

ขอทานทั้งหลายจงตั้งใจมั่นในสามัคคีธรรม เพื่อถวายเปนพระราช
กุศลสนองพระเดชพระคุณ แดพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลย
เดช ใหทรงพระสำราญเกษมสุขทุกทิพาราตรีกาล เปนมิ่งขวัญธงชัยคูธง
ไตรรงคข องประชาชาติไทยตราบจิรฐั ิติกาล

มงคลสมัยเฉลิมพระชนมพรรษาและวันชาติไทยไดเวียนมาอีกวาระ
แลว ขอคุณพระรัตนตรัยอันอุดมหมดจดล้ำเลิศในโลก และขออานุภาพแหง
ความซื่อสัตยกตเวทีที่ทานทั้งหลายมตี อชาติ ศาสนา และพระมหากษัตริย จง

132 | สมเด็จพระมหาวรี วงศ์ : อคั คสชนิมเทดศ็ จนพาร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๓๓

ขจัดสรรพพิบัติอุปทวันตรายใหเสื่อมหายสูญสนิท อำนวยจตุรพิธพรชัยให
บังเกิดแกสาธุชนทั้งหลาย เพื่อรวมกันผดุงคุณธรรมและความงอกงามไพบูลย
ใหบ ังเกิดแกชาติไทย ในกาลทุกเม่ือ เทอญ.

ส ม เ ด็ จสพมรเดะจ็มพหราะวมี รหวาวงรี ศว์ ง:ศอ์ :ัคอคัคชคิ นชินเ ทเทศศนนาา | 1๑๓3๔3

วุฒิธรรมกถา

ในการทรงบำเพญ็ พระราชกุศลปญ ญาสมวารพระศพ
สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปรณิ ายก

พระพรหมมนุ ี (อคคฺ ชโิ น) วัดราชบพธิ สถิตมหาสมี าราม
รับพระราชทานถวาย

ณ ตำหนักเพช็ ร วัดบวรนเิ วศวิหาร
วันพธุ ท่ี ๑๑ ธนั วาคม พ.ศ.๒๕๕๖

นโม ตสสฺ ภควโต อรหโต สมฺมาสมพฺ ุทฺธสฺส
ยมหฺ า ธมฺมํ วิชาเนยฺย สมฺมาสมพฺ ุทธฺ เทสติ ํ
สกฺกจฺจํ นํ นมสฺเสยฺย อคคฺ ิหตุ ฺตํว พฺราหฺมโณติ.

บัดนี้ จักรับพระราชทานถวายวิสัชนาพระธรรมเทศนา ในวุฒิ
ธรรมกถา พรรณนาธรรมอันเปนเหตุแหงความเจริญ ฉลองพระเดชพระคุณ
ประดับพระปญญาบารมี อนุรูปพระราชกุศลปญญาสมวาร ที่สมเด็จบรม
บพิตร พระราชสมภารพระองค ผูทรงพระคุณอันประเสริฐ ทรงพระกรุณา
โปรดบำเพ็ญพระราชทานพระศพ เจาพระคุณ สมเด็จพระญาณสังวร (สุวฑฒฺ
นมหาเถร) สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก เปนสวนทรงสกั การะ
สนองพระคุณโดยสมควรแดพระองคทีท่ รงสถิตในที่ปูชนียะและคุรฐุ านียะ ทั้ง
ในสว นพระองค ในสวนของมหาชนชาวไทย และในสว นพุทธบรษิ ทั ท่ัวโลก

เจาพระคุณ สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช พระองคนั้น
ทรงบรบิ ูรณดว ยพระคุณสมบัติเปนอเนกปรยิ าย โดยพระฐานทเ่ี สด็จอุบตั ิมาใน



ส ม เ ด็ จสพมรเดะ็จมพหระามวีหราววงรี ศว์ งศ: ์ อ: ัคอคั คชชิ นินเเททศศนา ||1๑3๓5๖

โลก ทรงพบพระบวรพุทธศาสนาเปนเรือนพระหฤทัย กระท่ังไดทรงบรรพชา
เปนสามเณร ณ วัดเทวสังฆาราม จังหวัดกาญจนบุรี และทรงอุปสมบทเปน
ภิกษุ ณ วัดบวรนเิ วศวิหาร ทรงดำรงในเนกขัมมจริยาสัมมาปฏิบตั ิมาเปนเวลา
ชานาน จนพระชนมายุถึง ๑๐๐ พรรษา ทรงวางพระองคเ ปนหลักและเปน ที่
เคารพสักการะของภิกษุสามเณรโดยเสมอหนา ตลอดจนศาสนกิ บริษทั ทกุ หมู
เหลาโดยทั่วไป โดยพระฐานที่ทรงตั้งอยูในตำแหนงสกลมหาสังฆปริณายก
ทรงพระปรีชาสามารถเปนที่พึ่งพำนักแหงสังฆมณฑล ทรงนอมพระชนมไป
เพ่อื ความจำเริญวฒั นาแหงพระพุทธศาสนา โดยพระฐานทท่ี รงเปนอุปชฌายะ
และอาจารย ทรงพระเมตตาประทานพระโอวาทอนุศาสนพร่ำสอน นับแต
สมเด็จบรมบพิตร พระราชสมภารเจา และสมเด็จพระบรมราชปโยรส ขณะ
ทรงพระผนวช เปนปฐม เรื่อยไปถึงมหาชนทั่วไปทั้งชาวไทยและชาวไพรัช
ประเทศทั่วสากล ทรงตั้งพระกมลมุงมั่นอบรมสัทธิวิหาริก อันเตวาสิก เปน
อยางดี เมือ่ กลา วโดยพระฐานทเ่ี ปน ญาติในสกลุ คชวัตรตลอดจนสายสัมพันธ ก็
ทรงบำเพ็ญญาติสังคหธรรมตามสมควร เผื่อแผไปถงึ บุคคลอื่นๆ ที่แมมิใชพระ
ญาติโดยตรง ก็ทรงบำเพ็ญไปดวยดีเชนกัน ดังที่ทรงสรางและประทานพระ
อุปถัมภแกโรงพยาบาล สถาบันการศึกษา วัดวาอาราม มูลนิธิ สมาคม และ
องคก รเพื่อการสาธารณสงเคราะหเปนจำนวนมาก

โดยพระฐานทีเ่ ปนวสิ สาสิกบุคคล ทรงวางพระองคเปนกัลยาณมิตร
ของผูคบหา ไดเฝา ไดรูจักพระองค ทรงพากเพียรเผยแผพระพุทธธรรมทุก
วิถีทางไมวาทางการแสดงพระธรรมเทศนา อบรมบริหารทางจิต ทางพระ
นิพนธนบั หลายรอยหัวเรื่อง และทางพระปฏิปทาสัมมาปฏิบัติที่ทรงแสดงไว
เปนเนตแิ บบอยาง บคุ คลผูไดห ย่ังทราบอรรถรสแหงธรรมานุธรรมปฏิบัติ โดย
สารพัดมรรควิถีที่ทรงนำใหปรากฏ ยอมประสบสันติรสแกตนไดอยางมิตอง
สงสัย

136 | สมเด็จพระมหาวีรวงศ์ : อัคคสชมนิ เทดศ็ จนพาร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๓๗

พระคณุ สมบัตนิ ั้นๆ เม่อื สรุปโดยสงั เคราะห ก็จัดจำเพาะเปน ๒ สถาน
คอื พระอตั สมบัติ สถานหนงึ่ พระปรหติ ปฏิบตั ิ สถานหนึ่ง พระคณุ แมสวนอัต
สมบัติ คือทรงบริบูรณดวยพระชาติ เพราะไดทรงดำรงอจลพรหมจริยาภริ ัต
บรรพชาอุปสมบทเปนพุทธชิโนรส เทากับไดเสด็จอุบัติมาในอริยชาติ ทรง
อบรมพระคุณสมบัติใหไพบูลยในพระองค ทั้งทรงพระเจริญดวย
พระชนมายุวัสสากาล จัดเปน วุฒิบุคคลครบทุกประการ ยอมเปนผูควรไดร ับ
สักการบูชา

พระคุณสวนปรหิตปฏิบัติ ก็คือพระกรณียกิจที่ทรงบำเพ็ญตอ
ประเทศชาติและพระพุทธศาสนา ไดท รงนำศาสนธรรมคำสอนของสมเด็จพระ
บรมศาสดามาประกาศใหแพรหลายเจริญขึ้น พระศาสนธรรมนั้น ยอมเปน
ปจจัยชักนำใหบุคคลไดรูหนาที่ แลรูรักสามัคคี พรอมเพรียงน้ำใจเปนหนึ่ง
เดียว และทำกิจใหสำเร็จประโยชนกวางขวาง เปนความชอบธรรมแกบุคคล
ถว นหนา ชกั พาใหเ กิดประโยชนอนั ไพบลู ยยิง่

ดวยพระคุณสมบัติดังนี้ จึงทรงเปนสิริมงคลแหงภิกษุสามเณรท่ัว
ราชอาณาจักร ทรงสุวัฒนจรยิ วัตร จรัสเจรญิ พรอ มในทา มกลางสงฆ ทำใหเกิด
ความอบอุนแกสังฆมณฑล และทรงสรางความม่ันใจใหพระสงฆพรอมพากัน
ปฏิบัติตามพระองค แมจะไมสามารถปฏบิ ัตติ ามสวุ ัฒนวิถีอยางพระองคไดทุก
ประการ แตก็ไดเห็นแบบอยางที่ดีงาม จึงกลาวไดวานับเปนบุญของสังฆ
มณฑลโดยแท อกี ท้งั การอนั ใดทย่ี ังประโยชนแกแ ผนดิน กท็ รงปฏิบัติการนั้นๆ
อยางเต็มที่ ทั้งยามปรกติ และยามวิกฤต ทรงเอื้อเฟอตอโลกโดยทรงยึดพระ
ธรรมวินัยเปนหลัก การทั้งปวงจึงดำเนินไปอยางเสงี่ยมงดงาม ในการ
ประชุมผูนำสูงสุดแหงพระพุทธศาสนาโลก เมื่อ พ.ศ.๒๕๕๕ ที่ประชุมไดทูล
ถวายตำแหนง “ผูนำสูงสุดแหงพระพุทธศาสนาโลก” คุณาลังการอันได

ส ม เ ด็ จสพมรเดะ็จมพหราะมวี หร าววงรี ศว์ ง:ศ์อ:ัคอคัคชคิชนินเ ทเทศศนนา | 1๑๓37๘

พรรณนามาโดยสังเขปนี้ แสดงใหเห็นวา เจาพระคุณ สมเด็จพระญาณสังวร
สมเด็จพระสังฆราช ทรงเปนปูชนียะผูทรงศีลสุตาทิคุณ อดุลยลักษณะแหง
พระมหาเถระผูเลิศดวยปญ ญา สามารถศึกษา เขา ใจ ปฏิบัติ และเผยแผพุทธ
ธรรม ใหมหาชนทั้งปวง นับแตสมเด็จพระมหากษัตริยาธิราชเจา เปนสูงสุด
เรือ่ ยไปจนถงึ ผูใ หญผูน อ ยและเยาวชน ไดด ม่ื ด่ำกำซาบในธรรมรสอยางถองแท
การที่ไดน อบนอ มบูชาเจาพระคุณ สมเด็จพระสังฆราช พระองคน ี้ จึงตองตาม
พระพุทธานุศาสนี ดังไดรับพระราชทานอัญเชิญมาเปน นิกเขปบท
เบอื้ งตน วา

ยมฺหา ธมมฺ ํ วิชาเนยฺย สมฺมาสมฺพุทธฺ เทสิตํ
สกฺกจจฺ ํ นํ นมสเฺ สยฺย อคคฺ ิหุตตฺ ํว พรฺ าหมฺ โณ.
ความวา บุคคลผรู ูแ จง ธรรม ที่สมเด็จพระสัมมาสมั พุทธเจาทรง
แสดงแลว จากผใู ด พึงนอบนอมผูนน้ั โดยเคารพ เหมือนพราหมณนบั ถือ
การบชู าไฟ ฉะนน้ั .

ครั้นเมื่อไดนอบนอมบูชาเจาพระคุณ สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จ
พระสงั ฆราช ดวยความเคารพเอ้ือเฟอแลว ก็พึงพินิจพิจารณาถงึ พระจริยวตั ร
ปฏิบัติและอรรถธรรมานุศาสนท่ีไดทรงประพฤติบำเพ็ญตลอดจนทรงแสดงให
มหาชนทั้งหลายไดดำเนินตามอยางถี่ถวน จักตระหนกั แกใจไดว าพระองคคือ
พระศราพกผูทรงธรรม ที่สามารถเปนประทีปอันสวางโชติชัชวาล นำทางให
ปจ เจกบคุ คลผูมโี อกาสไดเฝาใกล ไดฟงคำสอน ไดตริตรองธรรมจากพระองค
และไดเพงพินิจธรรมที่ทรงปฏิบัติเปนแบบอยาง ใหประสบถึงความ
เจรญิ กาวหนาในชีวิตไดอยางแทจริง จึงทรงเปนเนติแบบแผนแหง “วุฒิ” คอื
ธรรมที่สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจา ตรัสวาเปนมูลเหตุ หรือเปนเครื่องแหง
ความ “เจริญ” ๔ อยาง ดังจกั รับพระราชทานวิภาคถวายโดยสงั เขป กลาวคอื

138 | สมเด็จพระมหาวรี วงศ์ : อัคคชสินมเเทดศ็ จนพาร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๓๙

๑. สัปปุรสิ สังเสวะ คบทานผูป ระพฤติชอบดวยกาย วาจา ใจ ท่ีเรียกวา
สัตบุรุษ ดวยการเขา ไปหา สนทนา ปรึกษาสอบถามในสิ่งทต่ี นยงั ไมรู
หรือสงสัยกับทา น และนำเอากิรยิ ามารยาทอันดีงามสมควรของทาน
มาปรบั ปรงุ ตนใหดีขนึ้

๒. สัทธัมมสั วนะ ฟง คำสอนของสัตบุรษุ คนดี ของบัณฑติ นักปราชญ อัน
เปนธรรมเพื่อประโยชนสุขแกทุกฝาย ตั้งใจฟงหรืออานดวยความ
เคารพ คอื รูจักกำหนดจดจำ ไตรตรอง และประพฤตปิ ฏบิ ตั ิตาม

๓. โยนิโสมนสิการ ตริตรองใหรูจักสิ่งที่ดีหรือชั่วโดยอุบายที่ชอบ
พิจารณาใหถองแทถึงเหตุเกิดของสิ่งที่ไดเห็น ไดยิน ไดสูด ไดล ิ้ม ได
สัมผัส ไดรู ดวยตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ถาคนเราไดเห็นไดยินอะไร
แลว ไมนึกคิดตรึกตรองใหรูต ระหนักวา สิ่งใดดี ส่ิงใดชัว่ สิ่งใดควร สง่ิ
ใดไมค วร ก็มักจะนำความประพฤตใิ หนอมไปหาสวนชั่วมากกวาสวน
ดี เพราะฉะนนั้ เมื่อเขา คบบัณฑติ ไดฟ งคำสอนแลว ตองเพง พิจารณา
ดูอยางสนใจ ใสใจ เลือกเฟนสิง่ ดีมีประโยชนมาประกอบ และละสงิ่
ชัว่ ไมควรประกอบลงเสยี นี้เปน ลักษณะของโยนโิ สมนสิการ

๔. ธัมมานุธัมมปฏิบัติ ประพฤตธิ รรมสมควรแกธ รรมทีไ่ ดตรองเห็นแลว
คนเราจะเจริญหรือจะเสื่อม ยอมขึ้นอยูกับความประพฤติปฏิบัติ ถา
ประพฤติผิดหรอื ไมส มควร ไมถกู กาลเทศะ ไมถ กู ที่ดี ไมถึงดี หรือเกิน
ดีไป ยอมหาความเจริญไดยาก หรืออาจประสบความเสื่อม พิบตั ิไป
เลยก็ได ดวยเหตุนี้ สมเด็จพระบรมศาสดาจึงทรงสอนใหปฏิบัติดี
พอควรแกค วามดี สมเหตสุ มผล กลาวคือ ตองปฏบิ ัติดีดวยกาย วาจา
และใจ ใหส มควรแกต น ตนมีฐานะ ภาวะ เพศ วัย และหนา ที่อยางไร
ก็ตองปฏิบัติใหพอควรแกฐานะ ภาวะ เพศ วัย และหนาที่อยางนั้น
และใหเหมาะแกกาลเวลาและสถานท่ีดว ย หรอื เมื่อตนตรติ รองเห็นวา

ส ม เ ด็ จสพมรเดะจ็ มพหระามวหี ราววงรี ศว์ งศ: ์ อ: ัคอัคคชชิ นนิ เเททศศนา ||1๑3๔9๐

ดีจริงๆ ตามเหตุอยางไร ก็ตองปฏิบัติใหควรแกเหตุอยางนั้น จึงจะ
ประสบความเจริญได
ธรรมทั้ง ๔ ขอนี้ รวมเขาดวยกันเรียกวา “วุฒิธรรม” คือธรรมเปน
เครื่องใหเจริญ เพราะทั้ง ๔ ขอน้ีมคี วามเกี่ยวเน่อื งกัน อุดหนุนบุคคลใหเจริญ
ทั้งคดีโลกและคดีธรรมโดยลำดับ เมื่อบุคคลคบหาสมาคมกับสัตบุรุษคนดี ก็
ยอมไดเห็นกิริยามารยาทของคนดีวาเปนอยางไร แลวจะไดประพฤติตามไป
ดวย ทั้งมีโอกาสไดฟงคำแนะนำตักเตือนสัง่ สอนของสัตบุรุษ เมื่อตั้งใจฟงคำ
เตอื นคำสอนโดยเคารพ และกำหนดจดจำไวได ตอ จากนั้นก็ต้ังใจเพงพิจารณา
ตรติ รองคำเตือนโดยอุบายทีช่ อบธรรม จนรูจกั เขา ใจชัดวาสงิ่ นน้ั ดี สิ่งนี้ช่ัว สิ่ง
ท่ีดีควรประพฤติแกตน ก็ปฏิบัติใหพอเหมาะพอสม เมื่อปฏิบัติไดดังนี้ ยอมมี
แตค วามเจริญดว ยดโี ดยสวนเดียว
เจาพระคุณ สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช ทรงมีศีลา
จารวัตรอนั งามไมบ กพรอ งดางพรอย ถือเครงครัดในพระธรรมวินยั ทรงมีสัปปุ
ริสธรรมมัน่ คงทัง้ ตอหนาและลบั หลัง ทรงเจริญแลงามพรอมทั้งพระกาย พระ
วาจา และพระหฤทัย ทั้งยังทรงแสดงธรรมอยางแยบคายใหมหาชนทั้งหลาย
ไดดื่มด่ำตรองตริดวยโยนิโสมนสิการ ผานทางพระธรรมเทศนา พระโอวาท
ธรรมบรรยาย และพระนิพนธ แถลงหนทางการครองตนอยางถูกถวนเปน
ธรรม ยังใหมหาชนไดนอมนำไปเปนเนติแบบอยางแกการประพฤติปฏิบัติ
ธรรมอนั สมควรแกต น ยงั ผลใหผูเคารพเลอื่ มใส กราบไหวไ ดอยางสนิทใจ และ
รูจกั นำพาตนใหกาวถึงซงึ่ ความ “เจรญิ ” ในทกุ สถาน
เจา พระคุณสมเด็จพระสังฆราช (สุวฑฺฒนมหาเถร) ทรงบริบูรณดวย
พระวุฒิธรรมสมบัติ สมพระนามของพระองค และทรงเปนผูชี้แนะและหนุน

140 | สมเด็จพระมหาวีรวงศ์ : อัคคชสนิ มเเทดศ็ จนพาร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๔๑

นำทางชวี ิตใหผอู ่ืนเจริญดตี ามดว ย เมือ่ ทรงบริบูรณดว ย “วุฒธิ รรม” และทรง
เผยแผ “วุฒิธรรม” กระทง่ั ทรงเปน ผู “เจรญิ ดี” สมพระนาม “เจรญิ ” แลพระ
นามฉายา “สุวฑฺฒโน” ทั้งสองสถานแลว ยอมยังใหทรงเปนสมณะผูเจริญ
ดว ยดีอยางสงบเสงย่ี มงดงาม สอดคลองดงั พระบาลีท่ปี รากฏรับรองไววา

“สนตฺ กาโย สนฺตวาโจ สนตฺ มโน สสุ มาหิโต
วนตฺ โลกามโิ ส ภิกฺขุ อุปสนโฺ ตติ วจุ จฺ ต”ิ
ความวา“ภกิ ษุใด มีกายกรรมสงบ มีวจีกรรมสงบ มีมโนกรรมสงบ
ตั้งมั่นดีแลว มีสิ่งจูงใจใหหลงเปนผิดไปตามละไดแลว ภิกษุนั้น เปนผูสงบ
ระงบั ”

เจาพระคุณ สมเด็จพระสังฆราชพระองคนั้นไดทรงเขาถึงความสงบ
ระงับแลวท้ังขณะยังทรงดำรงพระชนมชีพ และแมกระท่ังบัดนี้ ก็ย่ิงทรงบรรลุ
ถึงสนั ติสถานอันสงบพรอมทุกสว น ขณะพระชนมายุ ๑๐๐ พรรษา นับคำรบ
ถึงวาระนี้ไดเสดจ็ สิ้นพระชนมบรรจบถงึ ๕๐ วนั ประทีปแกวแหงวุฒิธรรม ยัง
สวางไสวเลศิ ลำ้ อยูในพระราชหฤทยั ของสมเด็จบรมบพติ ร พระราชสมภารเจา
ผูทรงพระคุณอันประเสริฐ ผูทรงบริบูรณดวยพระราชกตเวทิตาธรรมและอป
จายนธรรม ไดทรงบำเพ็ญพระราชกุศลอุทิศพระราชทาน เพื่อประกาศพระ
คุณานุคุณแหงเจาพระคุณ สมเด็จพระสังฆราช (สุวฑฺฒนมหาเถร) และยัง
พระราชกุศลสมบัตเิ ก้ือหนนุ ใหสำเรจ็ ดว ยพระกตัญูกตเวที ตามถวายแดพระ
ผทู รงมวี ิสทุ ธิจรยิ วัตรและมหจั ฉรยิ ปญญาอยา งนา อัศจรรย

เจาพระคุณ สมเด็จพระญาณสังวร (สุวฑฺฒนมหาเถร) สมเด็จ
พระสงั ฆราช สกลมหาสงั ฆ ปริณายก ทรงมีความเจริญ เสงี่ยม งดงาม สงบ
ระงับ มีพระปฏิปทาหนักแนนมั่นคง ตามนัยแหงพระพุทธภาษิต ทรงมั่นคง

ส ม เ ด็ จสพมรเะดจ็มพหราะวมี รหวาวงรีศว์ ง:ศอ์ :ัคอคัคชคิ นชินเ ทเทศศนนาา | ๑1๔4๒1

สะอาดบริสุทธิ์ในศีล สมาธิ และปญญาดวยพระองค และทรงพยายามทำให
ผอู ืน่ ม่นั คงสะอาดบรสิ ทุ ธใิ์ นศีล สมาธิ และปญญาดังเชน พระองคดว ย เปนการ
ทรงพระดำเนินไปบนทางที่ถูก ตรงสูความพนทุกข โดยความสงบระงับ
สมควรแกก ารรองรับพระอิสริยยศ และราชสกั การะท่ที รงพระราชอุทิศ กับทั้ง
สมพระฐานะสกลมหาสงั ฆปรณิ ายกแหง คณะสงฆไทย ประดับพระพุทธศาสนา
และพระบุญญาธิการใหงามวิจิตรอลงกรณเหลือที่จะรับพระราชทานถวาย
พรรณนา

พระราชกุศลทักษิณานุประทานทั้งปวงตั้งแตตนจนกาลบัดน้ี
ประดิษฐานดีแลว ในสงฆ ยอมจักเปน ไปเพื่อเกื้อกูล เพื่อความไพบูลยบรมสุข
แหงเจาพระคุณ สมเด็จพระญาณสังวร (สุวฑฺฒนมหาเถร) สมเดจ็ พระสังฆราช
สกลมหาสังฆปริณายก สมพระราชปรารภโดยพระกตัญูกตเวทิตาธรรมและ
พระอปจายนธรรมทกุ ประการ

ในอวสานแหงพระธรรมเทศนา พระสงฆจตุรวรรค จักรับ
พระราชทานสวดคาถาธรรมบรรยาย โดยสรภัญวิธี เพื่อเพิ่มพูนพระราช
ศรัทธาในพระราชกุศลทักษิณาใหไพบูลยทวี ณ สมาคมอนั มีสมเด็จบรมบพิตร
พระราชสมภารเจา ผูทรงพระคณุ อันประเสรฐิ ทรงเปน ประธาน

รบั พระราชทานถวายพระธรรมเทศนาในวฒุ ิธรรมกถา พรรณนาธรรม
อันยังใหเกิดความเจริญดี สมพระนามฉายา “สุวฑฺฒนมหาเถร” ยุติลงดวย
ประการฉะน้ี

ขอถวายพระพร

ส ม เ ด็ จ พ ร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อั ค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๔๓

ส ม เ ด็ จ พ ร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อั ค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๔๔

มุนีปฏปิ ทากถา

พระพรหมมนุ ี (อคคฺ ชิโน)

วัดราชบพธิ สถิตมหาสมี าราม
แสดงในการบำเพ็ญกศุ ลอทุ ศิ ถวาย พระยานรรตั นราชมานติ (ธมมฺ วิตกฺโก)

เนอ่ื งในวันคลายวันมรณภาพ เปนปท่ี ๔๓
วันพธุ ท่ี ๘ มกราคม พ.ศ.๒๕๕๗
ณ วัดเทพศริ ินทราวาส

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมพฺ ุทฺธสฺส.
น โมเนน มนุ ิ โหติ มูฬฺหรูโป อวิททฺ สุ
โย จ ตลุ ํว ปคคฺ ยฺห วรมาทาย ปณฑฺ ิโต
ปาปานิ ปริวชเฺ ชติ ส มุนิ เตน โส มุนิ
โย มุนาติ อโุ ภ โลเก มนุ ิ เตน ปวจุ ฺจตีต.ิ

บัดนี้ จักแสดงพระธรรมเทศนา ในมุนีปฏิปทากถา พรรณนาธรรมคือ
“ความเปน ผูนิง่ ” ฉลองคุณประดับปญญาบารมี อนุรูปกุศลบุญราศีทกั ษิณานุ
ประทานกิจ อันคณะพุทธบรษิ ัทวัดเทพศิรนิ ทราวาส มเี จา ประคุณ สมเดจ็ พระ
ธีรญาณมุนี เปนประธาน พรั่งพรอมดว ยศิษยานุศษิ ยและผูมีศรทั ธาปสาทะใน
ทา นเจาคุณ ธมฺมวิตกฺโก ภิกฺขุ มหาเสวกตรี พระยานรรัตนราชมานิต รวมกัน
บำเพญ็ อุทศิ ถวาย เนอ่ื งในวาระคลายวันมรณภาพ เปนปท ี่ ๔๓ ในวาระน้ี โดย
น้ำใจกตัญกู ตเวที มีอปจายนธรรมสัมมาปฏิบตั ิ สมฐานะสัปปรุ สิ บุคคล ตาง
มารำลึกถึงอุปการกิจและกัลยาณธรรมแหงทานเจาคุณพระ พระยานรรัตน
ราชมานิต ปูชนียบุคคลแหงประเทศชาติและพระบวรพุทธศาสนา นับเปน

144 | สมเด็จพระมหาวรี วงศ์ : อคั คสชนิมเทดศ็ จนพาร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๔๕

มงคลสว นเหตุที่จะยงั ความเจริญสุข สมตามพระพุทธานุศาสนีที่วา ปูชา จ ปู
ชนียานํ เอตมมฺ งคฺ ลมุตตฺ มํ การบชู าบคุ คลผูควรบูชา เปนอุดมมงคล

ธมมฺวิตกฺโก ภิกฺขุ หรอื มหาเสวกตรี พระยานรรัตนราชมานิต เปน บุตร
ของพระนรราชภักดี (ตรอง) กับนางนรราชภักดี (พุก) ถือกำเนิดเมื่อวันเพ็ญ
เสวยมาฆฤกษ พทุ ธศกั ราช ๒๔๔๐ ตรงกบั วันเสาร ท่ี ๕ กุมภาพนั ธ ณ จังหวัด
สพุ รรณบรุ ี ทา นมนี ามเดมิ วา “ตรึก” ทแ่ี ปลวา นึก หรอื คิด ตอ มาในรัชกาลท่ี
๖ ไดรับพระราชทานนามสกุลวา “จินตยานนท” สำเร็จการศึกษาชั้นมัธยม
จากโรงเรียนวัดเบญจมบพิตร ไดเขาศึกษาในโรงเรียนขาราชการพลเรือน ซง่ึ
ตอมาพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว ทรงประดิษฐานขึ้นเปน
จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ในแผนกวิชารัฐประศาสนศาสตร เมื่อสำเร็จ
การศึกษาชั้นประกาศนียบัตรอันเปนชั้นสูงสุดในขณะนั้นของโรงเรียน
ขาราชการพลเรือนแลว ไดเขารับราชการในกระทรวงวัง เปนมหาดเล็ก
ตำแหนงตนหองพระบรรทม ดวยสติปญญาสามารถฉลาดเฉลียว ทั้งยังมี
ปฏิภาณแลความคลองแคลววองไว ขยันหมั่นเพียรในการศึกษาซึมซาบพระ
ราชบริหารทัง้ ปวง สมตามพระพทุ ธภาษิตวา

ปฺวา พทุ ธฺ ิสมฺปนฺโน วิธานวิธโิ กวโิ ท
กาลฺ ู สมยฺ ู จ ส ราชวสตึ วเส.
ผูมีปญญา ถึงพรอมดวยความรู ฉลาดในวธิ ีจัดการงาน รูกาลและรู
สมยั เขาพงึ อยูในราชการได

ทานจึงสามารถปฏิบัติราชการสนองพระเดชพระคุณไดอยางดี มี
ความจงรักภักดีและเปนผูทราบพระราชอัธยาศัย เปนที่ทรงไววางพระราช
หฤทัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวยิ่งนัก จึงประสบความ

ส ม เ ด็ จสพมรเดะจ็ มพหระามวหี ราววงรี ศว์ งศ: ์ อ: ัคอคั คชชิ นนิ เเททศศนา ||1๑4๔5๖

เจริญกาวหนา ในหนาที่ราชการอยางรวดเร็ว กระท่ังทรงพระกรุณาโปรดเกลา
โปรดกระหมอมใหเปนเจากรมหองพระบรรทม ไดร บั พระราชทานบรรดาศักดิ์
เปน “พระยา” มรี าชทนิ นามที่ “นรรตั นราชมานิต” ขณะอายุเพียง ๒๕ ป

พระยานรรัตนราชมานิต เปนผมู อี ปุ นสิ ัยขยนั หมั่นเพียรและเด็ดเดี่ยว
เมื่อศึกษาสิ่งไรก็ใหรูจริงกระจาง ทานไดศึกษาศิลปวิทยาตางๆ เชน
ภาษาอังกฤษ ภาษาฝร่งั เศส โหราศาสตร โยคศาสตร และการกีฬาตางๆ อยา ง
แตกฉาน ทั้งยังมีอัธยาศยั ที่อาจมองวาแปลกในยุคนั้น เชนแมพระบาทสมเดจ็
พระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว จะทรงพระมหากรุณาปานใด แตทานกลับไมเคย
แสวงประโยชนจากน้ำพระราชหฤทัยนั้นๆ มาเอื้อสุขประโยชนเฉพาะตน ไม
เคยกราบบังคมทลู พระกรุณาขอพระราชทานส่ิงใด จนแมจะพระราชทานท่ีดิน
บานเรือนใดๆ ใหเปนบำเหน็จ ก็กลับกราบบังคมทูลพระกรุณาทัดทานไม
ขอรับพระราชทาน ดวยเห็นพระราชหฤทัยพระประมุขของชาติวาลำพังพระ
ราชภาระก็ลนเหลือแลว ยังมีผูไปรบกวนเบื้องพระยุคลบาทขอพึ่งพระบารมี
โดยประการตา งๆ มิไดว า งเวน พระยานรรัตนราชมานติ จึงมุงปฏิบตั ิงานสนอง
พระเดชพระคุณอยางเต็มกำลัง โดยไมเคยทำสิง่ หนึ่งประการใดที่อาจระคาย
พระราชหฤทัย ครั้งหนงึ่ หมอ มราชวงศค ึกฤทธ์ิ ปราโมช เลาวาเมื่อยังเยาว ได
วิ่งเลนตามประสาเด็ก ไปพบทานเจาคุณนรรัตนราชมานิต กำลังชุนกางเกง
แพรเกาๆ ขาดๆ อยู กเ็ ขาไปพูดคยุ ทา นเจา คุณไดบ อกใหก ราบลงที่กางเกงน้ัน
และบอกวาเปนพระสนับเพลาของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว
พรอมปรารภดวยความเห็นพระราชหฤทัยวาทรงเปนถึงพระมหากษัตริย จะ
ทรงหาพระสนับเพลาดีๆ สักกี่องคก็ได แตก็ทรงประหยัดมัธยัสถในการสวน
พระองคอยางที่สุด แตหากเปน ราชการบานเมืองเพื่อประโยชนของผูอ่ืน กลับ
พระราชทานพระราชทรัพยเผื่อแผไ ปอยางเต็มที่

146 | สมเดจ็ พระมหาวรี วงศ์ : อัคคสชมินเทดศ็ จนพาร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๔๗

ดวยความซื่อตรงจงรักและภักดีเปนที่ประจักษเชนนี้ จึงทรงพระ
กรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมพระราชทานเกียรติยศตางๆ เสมอ เชน
เครื่องราชอิสริยาภรณชั้นสายสะพาย ขณะทานยังมีอายุเพียง ๒๐ กวาป จึง
ทำใหมีผูอิจฉารษิ ยาอันเปนธรรมดาโลก หาเรื่องกลั่นแกลง ทานโดยประการ
ตางๆ นินทาวารายจนถึงขั้นประทุษราย แตทานกลับนิ่งเฉย ไมตอบโต ไม
โกรธแคน มุงบำเพ็ญอภัยทาน และการวางตนเปนผูนิ่งสงบเสงี่ยมเปนอยาง
สำคัญ

เมื่อพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว เสด็จสวรรคต ใน
พุทธศักราช ๒๔๖๘ พระยานรรัตนราชมานิต จึงเขาอุปสมบท ณ วัดเทพศิริ
นทราวาส เพื่อถวายเปนพระราชกุศล มีเจาประคุณ สมเด็จพระพุทธโฆษา
จารย (าณวรเถร) เปนอุปชฌายะ เมื่อเขาสูเพศบรรพชิต ทานเจาคุณพระ
พระยานรรัตนราช มานิต ไดพบกับความสงบนิง่ อนั จำเรญิ ใจย่ิงกวา คือความ
สงบดวยธรรม ภายใตก ารอบรมอนุศาสนจากสมเด็จอุปชฌายะที่ทานเคารพ
เลื่อมใสเปนพิเศษ จึงมุงมั่นบำเพ็ญสมณธรรมอยางเต็มกำลัง ครองเนกขัมม
จริยาสัมมาปฏิบัติไมมีบกพรอง บริบูรณดวยศีลาจารวัตร เปนที่นาเคารพ
เลื่อมใส ทานไดเผยแผธรรมะสั่งสอนศิษยานุศิษยดวยถอยคำชัดเจน
ตรงไปตรงมา และเปน ขอธรรมท่ีเขาใจงา ย ยังประโยชนตอการปฏิบัตโิ ดยตรง
ดังตัวอยางที่ทานสอนใหศิษยของทานเปนคนใจแข็ง คือรูจักหักหามใจไมทำ
ชว่ั โดยเนน ย้ำคณุ ลักษณะคนใจแข็ง วามี ๗ ประการ กลาวคอื

๑. ไมบน
๒. ไมรอ งทกุ ข
๓. ไมอ ยากรูความลบั ของใคร
๔. ไมบอกความลบั ของตนแกใ คร
๕. ไมส นใจใครวาจะเหน็ ตนเปน อยางไร

ส ม เ ด็ จสพมรเดะ็จมพหราะมวีหราววงีรศว์ ง:ศ์อ:ัคอคัคคชิชนนิ เ เททศศนนา | 1๑4๔7๘

๖. ไมก ลวั ความทกุ ขย าก
๗. รจู ักเอาความทกุ ขยากมาเปน ประโยชนส รางความกา วหนาใน

ชีวิต
ทานเจา คณุ ธมมฺ วติ กโฺ ก ภิกขฺ ุ เปนผไู มหวาดกลัวภัย ไมยินดียนิ รา ยใน
กระแสโลก ไมยึดติด ไมฟุงเฟอ และมีความกตัญูกตเวทีอยางสูงสุดตอเจา
พระคุณ มีพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว ผูทรงชุบเกลาชุบ
กระหมอมทานใหเจริญกาวหนาในชีวิตในทางโลก และเจาประคุณ สมเด็จ
พระพุทธโฆษาจารย (าณวรเถร) ผูช บุ ชีวิตทา นในทางธรรม เปน ตน
ความเสงี่ยมและนิ่งสงบนี้ สอดคลองกับธรรมะคือ “ความเปนผูนิ่ง”
ตามนัยแหงพระพุทธภาษิตที่เชิญมาเปนนิกเขปบทเบ้ืองตนวา น โมเนน มุนิ
โหติ มูฬหฺ รโู ป อวทิ ฺทสุ เปนตน
ความวา บคุ คลเขลา ไมรูโดยปกติ ไมช ื่อวาเปนมนุ ีเพราะความเปนผู
นิ่ง สวนผูใดเปนบัณฑิต ถือธรรมอันประเสริฐดุจบุคคลผูประคองตาชั่ง เวน
บาปทัง้ หลาย ผูนน้ั เปน มนุ ี ผูน้นั เปนมุนเี พราะเหตุนั้น ผูใดรูอรรถทง้ั สองในโลก
ผนู นั้ เรากลาววาเปน “มุนี” เพราะเหตนุ ั้นฯ
คำวา “มุนี” นั้น อาจแปลไดวา “ผูนิ่ง” ในพระธรรมวินัยกลาว
สรรเสริญ “ความเปนผูน่ิง” ไวเ ปนอเนกปริยาย คำวาความนงิ่ น้ัน มถี อยคำใช
ตางๆ กัน เชน ดุษณภี าพ กไ็ ด หรอื “มนุ ี” ที่แปลวาผนู ่งิ หรอื ผูรกู ็ได แตใ นทาง
พระพทุ ธศาสนา หาไดสรรเสริญผนู ่ิงเพียงเหตเุ พราะไมพูดเทา นนั้ หากแตอาจ
จำแนกผูนิ่งไวเปนสองประเภท ไดแก นิ่งเพราะรูเทาทันอยางหนึ่ง และนิ่ง
เพราะไมรูอะไรเลยอีกอยางหนึ่ง การนิ่งเพราะไมรูอะไรนั้นไมถูกกับ

148 | สมเดจ็ พระมหาวีรวงศ์ : อัคคชสนิ มเเทดศ็ จนพาร ะ ม ห า วี ร ว ง ศ์ : อัค ค ชิ น เ ท ศ น า | ๑๔๙

ความหมายในทางพระพุทธศาสนา ความนิ่งเพราะรูเทาทันดวยปญญา เปน
ความนิ่งที่พึงประสงค อธิบายไดวาบุคคลบางคนไมสนใจในการสดับตรับฟง
ขาดการศึกษาอบรม เม่ือไปที่ใด สมาคมใด ใครจะพูดจาอะไรกันก็จำตองนิ่ง
เพราะไมรูจะพูดอะไร แตบ างคนสามารถนิ่งไดทั้งๆ ท่มี ีความรูเทาทนั นงิ่ ไดแม
เมื่อมีสิ่งมากระทบยั่วยวน เชน มีคนนินทาวาราย หรือมาดาทอตอหนา จน
เปน เหตุใหเหลอื ท่จี ะอดกลนั้ ได แตก ส็ ทู นน่ิงได ความนิ่งประเภทหลังนี้ คอื การ
นิ่งอยางรูเทาทัน ที่เรียกวา “อริโย ตุณฺหี ภาโว” เปนความนิง่ อยางประเสริฐ
เพราะมคี วามรูที่พอจะโตเ ถียงได แตกย็ ังนิง่ เสียได หรอื แมจะประทุษรายตอบ
ก็ทำได โดยเฉพาะตอผูมีกำลังนอ ยกวา พอที่จะทำอันตรายไดโดยงาย เพราะ
เปนเด็กกวา ดอยกวา ออนแอกวา ถาสูก ันจริงๆ ก็คงชนะ ทำความพินาศได
มากกวา แตยังสูอุตสาหนิ่งไว เชน นี้เรียกวานิ่งอยางฉลาด เปนคนละเรื่องกับ
การน่งิ เพราะโง

การปฏิบัติวางตนนั้น มีลักษณะตางๆ กันตามทีส่ มเด็จพระสัมมาสัม
พทุ ธเจาทรงสอนไว มีตงั้ แตช ัน้ ตำ่ ช้นั กลาง และชน้ั สงู ระดับตำ่ นั้นเรียกวา หา
นภาคิยะ ปฏิบัติแลวขาดทุน เชน สมมติวา เดิมยังไมเคยเขาวัดหรือยังไมเคย
คลุกคลีกบั วดั ไมร ูจ กั กบั ใครมากนกั ก็อยูอยา งน้ันไป ครน้ั มาวัดอยูวัด รจู กั ผคู น
มากขึ้นๆ กิเลสกลับเพิ่มมากขึ้น ทิฐิมานะเฟองฟูข้ึนตามทีร่ ูจักคนมากขึ้น เกิด
การยึดมัน่ เปนเจาขาวเจาของ มียศมีเดช กอนๆ ไมเ คยมีเรื่องทะเลาะกับใคร
เกิดอยากไดอยากมีอยากเปน พาชาววัดทะเลาะเบาะแวงกันอลหมานไป
หม่นั ไสขัดแยงอิจฉาริษยากนั อยางนเี้ รียกวา ยง่ิ ปฏบิ ัตยิ ่งิ ขาดทุน

ในขณะที่บุคคลบางคนเคยประพฤติปฏิบตั ิอยางไร อัธยาศัยก็เทา เดมิ
เขาวัดมาแลว เคยเมาก็เมาอยา งเดมิ เคยเอะอะทะเลาะเบาะแวงก็ยังเปนอยาง
เดิม เพียงเปลี่ยนสถานที่ออกฤทธิ์ออกเดชจากบานมาเปนวัด อยางนี้เรียกวา

ส ม เ ด็ จสพมรเดะจ็ มพหระามวีหราววงรี ศว์ งศ: ์ อ: ัคอคั คชชิ นนิ เเททศศนา ||1๑4๕9๐

ฐติ ภิ าคิยะ หมายความวาปฏิบัติเสมอตัว ไมดขี น้ึ ไมเลวลง ชวั่ ดังเดิม ดีดังเดมิ
เทา น้นั

สวนอีกจำพวกหนึ่งเปนการปฏิบัติขั้นที่สามเรียกวา วิเสสภาคิยะ
ปฏิบัติกาวหนาขึ้นเรื่อยๆ คือแตเดิมนั้นไมเคยรักษาศีล พอเขาวัดฟงธรรม
สมาทานศีลแลว ก็สนใจและรักษาศีลหาไดเปนครั้งคราว จนสมาทานไดเปน
นิจ แลว เลื่อนขึ้นมารักษาศีลแปด เลื่อนตอๆ ไป อยางนี้คอื วิเสสภาคิยะ ดังมี
ตัวอยางของบคุ คลประเภทนี้ สมมติวาเดิมเปนคนทีใ่ ครๆ พากันไมตองการจะ
คบ จะเขาใกล เพราะกลัวดุบาง กลัวดาบาง กลัวชวนทะเลาะวิวาทบาง
หรอื ไมถ งึ กับกลัว เขาก็พากันเบื่อหนา ยบา ง ครัน้ ไดมาปฏิบัตธิ รรม มี
ความดีเกิดขึ้น ก็กลายเปนคนนาคบนาเขาใกล นับเปน การปฏิบัติที่ดยี ่ิงตาม
นัยที่กลาวมานี้ ควรที่สาธุชนทั้งหลายจักไดโนมนำน้ำใจมาปฏิบัติวางตนใน
ประเภทวเิ สสภาคิยะ เปนเบื้องตน

สวนประการที่สุด คือการปฏิบัติที่วิเศษกวาทั้งสามประเภทขางตน
เปน การปฏิบัติชนิดทีส่ ามารถทำลายลางกเิ ลสไดจริง เพื่อการบรรลุคุณธรรม
ข้ันสงู คอื ความหลุดพนจากอาสวกิเลสทั้งปวง เรยี กวา นพิ เพธภาคิยะ ซึ่งตอง
อาศัยความมีสัจจะ อธิษฐาน และมีปณิธาน ความเพียรขัดเกลากิเลสทีละเล็ก
ทีละนอย จนสำเร็จผล บางคนอาจปฏิบัติลำบากแตไดผลชา บางคนปฏิบัติ
ลำบากพอกันแตไดผลเร็ว บางคนปฏิบัติสะดวกดวยไดผลเร็วดวย ทั้งนี้ก็
แลวแตอ ปุ นสิ ยั ขอ นี้ พงึ เห็นอยางผลไมทน่ี ำมาปลูก ชนดิ เดียวกนั ทุกอยาง แต
บางตนก็ออกผลเร็ว บางตนก็ออกผลชา ใชวาจะผลิดอกออกผลพรอมกัน
ทีเดียว ขอนี้เตือนใจไดวา จะปฏิบัติลำบากไดผลชา หรือสะดวกไดผลเร็ว
อยา งไรก็ตาม ไมสำคญั นัก สำคัญอยูแตวาบุคคลจะตั้งใจมั่นในการปฏิบัติจริง