แผนภูมิกฎหมายที่ดิน (ฉบับปรับปรุงแก้ไขใหม่) (ปี 2562)

35 (ช.24)

มาตรา 13 การต้ังสํานักงานทด่ี นิ จังหวดั /สาขา

รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย เพอื่ ดาํ เนินการให้เป็ นไป
มอี าํ นาจ ตามบทแห่ง ป.ทดี่ นิ

กรณที วั่ ไป กรณมี คี วามจาํ เป็ น จาํ เป็ นทจ่ี ะต้อง
จดั ต้งั สํานักงานทดี่ นิ จงั หวดั 1 แห่ง (ทุกจังหวดั ) จัดต้ังสํานักงานทด่ี นิ สาขาขนึ้ ต้งั ทที่ าํ การทดี่ นิ
ในจงั หวดั น้ัน ๆ
มากกว่า 1 แห่ง

1 จังหวดั จะมสี ํานักงานทดี่ นิ จังหวดั อยู่ในสังกดั สํานักงานทด่ี นิ จังหวดั
เพยี ง 1 แห่งเท่าน้ัน
1 จงั หวดั จะมสี ํานักงานทด่ี นิ สาขาได้
หลายแห่งขนึ้ อยู่กบั ความจําเป็ น

กรณสี ํานักงานทด่ี นิ จังหวดั การจัดต้ังสํานกั งาน ม.13 ให้อาํ นาจรัฐมนตรีต้ังสํานักงาน
ส่วนแยกหรือสํานักงานทด่ี นิ ทดี่ นิ จังหวดั และ ทดี่ นิ จงั หวดั และสํานักงานทด่ี นิ สาขา
จงั หวดั สาขาส่วนแยก สํานักงานทดี่ นิ สาขา เพอื่ ให้เป็ นไปตาม ป.ทด่ี นิ

ถือเป็ นส่วนหนึ่งของสํานักงาน ต้องประกาศในราชกจิ จานุเบกษา สํานักงานทด่ี นิ อาํ เภอจึงไม่ใช่สํานกั งาน
ทด่ี นิ จังหวดั หรือสํานักงาน ทดี่ นิ ตาม ม.13 แห่ง ป.ทดี่ นิ หากแต่เกดิ
ทด่ี นิ สาขา จากกฎกระทรวงแบ่งส่ วนราชการ
กรมทดี่ นิ เท่าน้ัน
ระเบยี บกรมทด่ี นิ ว่าด้วยการ กรณกี ารปิ ดประกาศตาม ป.ทด่ี นิ ให้
จัดต้งั และปฏบิ ตั ิงานใน ปิ ดทสี่ ํานักงานทดี่ นิ ท้องทซ่ี ่ึงทด่ี นิ ฉะน้ัน คาํ ว่า “สํานักงานทด่ี นิ ”
สํานักงานทด่ี นิ จังหวดั หรือ ต้งั อยู่ จงึ ต้องปิ ดทส่ี ํานักงานทด่ี นิ ใน ป.ทด่ี นิ จึงหมายถึงสํานักงานทด่ี นิ
สํานักงานทดี่ นิ สาขาส่วนแยก จังหวดั หรือสํานักงานทด่ี นิ สาขาท่ี จงั หวดั และสํานักงานทดี่ นิ สาขาเท่าน้ัน
พ.ศ. 2546 ซึ่งแก้ไขโดยฉบบั ที่ ทด่ี นิ ต้งั อยู่แล้วแต่กรณี ไม่รวมถึงสํานักงานทด่ี นิ อาํ เภอด้วย
2 พ.ศ. 2547 หรือทแี่ ก้ไขใหม่
การปิ ดประกาศทสี่ ํานักงานทดี่ นิ อาํ เภอ
กรณกี ารปิ ดประกาศเร่ืองที่ ไม่ถอื เป็ นการปิ ดประกาศ ณ สํานักงาน
ดาํ เนินการทสี่ ํานักงานทด่ี นิ ทด่ี นิ ตาม ป.ทด่ี นิ
ส่ วนแยก

ให้ปิ ดประกาศเพม่ิ ขนึ้ อกี ฉบบั หน่ึง
ณ สํานักงานทด่ี นิ ส่วนแยก

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทด่ี นิ

36 (ช.25)

หมวด 2
การจดั ทดี่ นิ เพอื่ ประชาชน
มาตรา 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 28 คณะกรรมการจดั ทด่ี นิ แห่งชาติ

คณะกรรมการจัดทดี่ นิ มอี าํ นาจแต่งต้ัง
คณะอนุกรรมการ
องค์ประกอบ การประชุม อาํ นาจหน้าที่
(ม.14) (ม.20) (ม.28)

กรรมการโดย กรรมการ องค์ประชุม การลงมติ เพอื่ ช่วยเหลอื ในการ
ตําแหน่ง ผู้ทรงคุณวุฒิ (ม.17) (ม.19) ดาํ เนินกจิ การอย่างใด
อย่างหน่ึงแล้วรายงาน
คณะกรรมการ

จาํ นวน 13 ไม่เกนิ 7 คน ต้องมจี ํานวน ถือเสียงข้าง นํา ม.17, 18 และ 19 (การ
ตําแหน่ง เกนิ กว่ากงึ่ มากเป็ น ประชุม) มาใช้บงั คบั โดย
แต่งต้งั โดย ประมาณ อนุโลม
หนึ่ง
คณะรัฐมนตรี (1) กาํ หนดแนวทางการ
ประธานไม่อยู่ใน กรรมการ จัดทด่ี นิ เพอ่ื ให้ประชาชน
มวี าระดาํ รง ทป่ี ระชุม 1 คน มเี สียง 1 มที ด่ี นิ สําหรับอยู่อาศัย
ตําแหน่ง (ม.18) และหาเลยี้ งชีพตามควร
(ม.15) เสียง แก่อตั ภาพและสอดคล้อง
กบั นโยบายและแผนการ
4 ปี กรรมการ ถ้าคะแนนเสียง บริหารจดั การทดี่ นิ และ
เลอื กต้งั กนั เอง เท่ากนั ทรัพย์กรดนิ ของประเทศ
พ้นจากตาํ แหน่ง เป็ นประธาน
ครม.จะแต่งต้งั ประธานในท่ี (2)วางแผนการถือครองทด่ี นิ
เป็ นกรรมการอกี ทป่ี ระชุม ประชุมออก
กไ็ ด้ เสียงเพมิ่ อกี 1 (3) สงวนหรือหวงห้าม
ทดี่ นิ ของรัฐซึ่งมไิ ด้มบี ุคคล
เสียง ใดมสี ิทธิครอบครองเพอื่ ให้
ประชาชนใช้ประโยชน์
ระเบยี บหรือข้อบงั คบั ร่วมกนั
ทเ่ี กยี่ วข้องกบั
ประชาชน

ประกาศในราชกจิ จา ดูระเบยี บคณะกรรมการ
นุเบกษา จัดทด่ี นิ แห่งชาติ ฉบบั ท่ี 9

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทดี่ นิ

37

1. รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย (1) ตาย (4) กาํ หนดระเบยี บ ดูระเบยี บ
เป็ นประธานคณะกรรมการจัดทด่ี นิ (2) ลาออก ข้อบงั คบั หลกั เกณฑ์ คณะ
แห่งชาติ (3) ต้องจําคุกโดยคาํ หรือเงอื่ นไขเกย่ี วกบั กรรมการฯ
2. ปลดั กระทรวงมหาดไทย พพิ ากษาถงึ ทส่ี ุดให้จาํ คุก การจดั ทด่ี นิ การออก ฉบบั ท่ี 9,10
3. อธิบดกี รมการปกครอง เว้นแต่ความผดิ ทเ่ี ป็ นลหุ โฉนดทดี่ นิ และหนังสือ
4. อธิบดกี รมชลประทาน โทษ หรือความผดิ ทมี่ ี รับรองการทาํ ประโยชน์
5. อธิบดกี รมทรัพยากรทางทะเลและ โทษช้ันลหุโทษ หรือ หรือเพอ่ื กจิ การอนื่ ตาม
ชายฝ่ัง ความผดิ อนั ได้กระทาํ โดย ประมวลกฎหมายนี้
6. อธิบดกี รมธนารักษ์ ประมาท
7. อธิบดกี รมป่ าไม้ (4) คณะรัฐมนตรีให้ออก (5) ปฏิบตั ิการอน่ื ดูระเบยี บคณะ
8. อธิบดกี รมพฒั นาทดี่ นิ จากตาํ แหน่ง ตามทป่ี ระมวล กรรมการฯ
9. อธิบดกี รมพฒั นาสังคมและ กฎหมายนีห้ รือ ฉบบั ท่ี 3,10,12
สวสั ดกิ าร กรณแี ต่งต้ังแทนในกรณี กฎหมายอน่ื
10. อธิบดกี รมส่งเสริมสหกรณ์ (1) – (4) วาระการดาํ รง กาํ หนดให้เป็ น
11. อธิบดกี รมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่ า ตําแหน่งของผู้รับแต่งต้ัง อาํ นาจหน้าทข่ี อง
และพนั ธ์พชื แทน คณะกรรมการ หรือ
12. เลขาธิการสํานกั งานการปฏริ ูปทดี่ นิ ตามทค่ี ณะ
เพอื่ เกษตรกรรม เท่ากาํ หนดเวลาทเ่ี หลอื รัฐมนตรีหรือ
13. เลขาธิการสํานักงานนโยบายและ อยู่ของผู้ทต่ี นมาแทน คณะกรรมการ
แผนทรัพยากรธรรมชาติและ นโยบายทดี่ นิ
สิ่งแวดล้อม เป็ นกรรมการโดยตําแหน่ง แห่งชาตมิ อบหมาย

14. อธิบดกี รมทด่ี นิ เป็ นกรรมการและ
เลขานุการ
15. ข้าราชการกรมทดี่ นิ ซึ่งอธิบดี
กรมทดี่ นิ แต่งต้ัง ไม่เกนิ 2 คน เป็ น
ผู้ช่วยเลขานุการ

*แก้ไขเพม่ิ เตมิ โดยพระราชบัญญัตแิ ก้ไขเพม่ิ เตมิ ประมวลกฎหมายทด่ี ิน (ฉบบั ท่ี 14) พ.ศ. 2562

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทด่ี นิ

38 (ช.26)

มาตรา 21, 22 การมอบหมายให้ทบวงการเมอื งจัดทดี่ นิ

รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย
(ม.21)

อาํ นาจหน้าทเี่ กย่ี วกบั การจดั ทด่ี นิ

การดาํ เนินการ อาํ นาจ
ตามมตขิ องคณะกรรมการจดั ทด่ี นิ แห่งชาติ มอบหมายให้ทบวงการเมอื งทเี่ กยี่ วข้อง

ดาํ เนินการใด ๆ อนั เกยี่ วกบั การจัดทดี่ นิ

ทบวงการเมอื งทไ่ี ด้รับมอบหมาย

ถ้าสามารถ ปฏบิ ตั ิการให้เป็ นไป อาํ นาจของเจ้าพนกั งาน รัฐมนตรีฯ
ทาํ ได้ ตามทไ่ี ด้รับมอบอาํ นาจ ของทบวงการเมอื ง
มอี าํ นาจตาม
โดยไม่ชักช้า มอี าํ นาจหน้าทอี่ ย่างเดยี วกบั มาตรา 22
พนักงานเจ้าหน้าทตี่ ามท่ี
กาํ หนดไว้ใน ป.ทดี่ ิน (ม.22)

1. มหี นังสือเรียกบคุ คลใด ๆ 2. เข้าไป

1) มาชี้แจงหรือแสดง 2) ให้ส่งเอกสาร (1) ยงั สถานทห่ี รือทดี่ นิ (2) มอี าํ นาจสอบถาม
ความคดิ เห็นเกยี่ วกบั และ หลกั ฐานหรือสิ่งอนื่ ของทบวงการเมอื ง และ ข้อเทจ็ จริง เรียก
องค์การของรัฐ หรือ
การจดั ทด่ี นิ ทเี่ กยี่ วข้องมา เอกชน เอกสารหลกั ฐานหรือ
สิ่งทเี่ กยี่ วข้อง

ประกอบการพจิ ารณาของ เพอ่ื ตรวจสอบเร่ืองต่าง ๆ จากบุคคลทอี่ ยู่ใน
คณะกรรมการจดั ทด่ี นิ แห่งชาติ เกยี่ วกบั การจดั ทด่ี นิ สถานทหี่ รือทดี่ นิ

มาตรวจพจิ ารณา ต้องให้ความสะดวกแก่
ตามความจําเป็ น คณะกรรมการจดั ทดี่ นิ แห่งชาติ
ตามสมควร
ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม
กรมทดี่ นิ

39 (ช.27)

มาตรา 23, 24 การใช้อาํ นาจหน้าทข่ี องพนักงานเจ้าหน้าทตี่ าม ป.ทดี่ นิ

การปฏิบตั ิหน้าทต่ี าม
ป.ทด่ี นิ

การใช้อาํ นาจหน้าท่ี ฐานะตามกฎหมาย
ตาม ป.ทดี่ นิ (ม.24)

(ม.23)

เจ้าพนักงานทบวงการเมอื งที่ พนักงานเจ้าหน้าท่ี พนักงานเจ้าหน้าที่ และ เจ้าพนักงาน
รับมอบหมายให้จดั ทดี่ นิ ตาม
ม.21 ทปี่ ฏบิ ตั ิหน้าทตี่ ามความใน ป.ทด่ี นิ
ถือเป็ น
หมายถงึ
เจ้าพนักงานทดี่ นิ ซึ่งเป็ นผู้ เจ้าพนักงานตามความหมาย
ปฏิบตั ิการตาม ป.ทด่ี นิ และ ในกฎหมายลกั ษณะอาญา
พนักงานอน่ื ซึ่งรัฐมนตรีแต่งต้งั
ให้ปฏบิ ตั ติ าม ป.ทด่ี นิ

ต้องมบี ตั รประจําตวั ปัจจุบนั คอื ประมวล
แสดงแก่บุคคลทเี่ กย่ี วข้อง กฎหมายอาญา

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทดี่ นิ

40 (ช.28)

มาตรา 25, 26 กฎกระทรวง ฉบับท่ี 14 เขตสํารวจทดี่ นิ

การสํารวจทดี่ นิ
(ม.25)

วตั ถุประสงค์ ผู้มอี าํ นาจ การดาํ เนินการ
คณะกรรมการจัด คณะกรรมการจดั ทดี่ นิ แห่งชาติ
เพอ่ื ประโยชน์ ทดี่ นิ แห่งชาติ เห็นสมควรจะสํารวจทด่ี นิ ในท้องทใี่ ด

1. ในการจัดทด่ี นิ หรือ คณะกรรมการฯ ประกาศ
2. การสํารวจความอุดม
สมบูรณ์ของดนิ

ท้องทน่ี ้ันเป็ นเขตสํารวจทดี่ นิ

1. ประกาศในราชกจิ จานุเบกษา และ 2. ปิ ดประกาศ 1. ทวี่ ่าการอาํ เภอ
2. บ้านกาํ นัน
ต้องมแี ผนทป่ี ระเมนิ เขตทกี่ าํ หนดเป็ น (ในตําบลทอี่ ยู่ในเขต
เขตสํารวจทด่ี นิ ไว้ท้ายประกาศด้วย สํารวจ)

แผนทถ่ี ือเป็ นส่วนหน่ึง
ของประกาศ

เมอื่ มปี ระกาศแล้ว

ผู้มสี ิทธิในทดี่ นิ หรือ ซ่ึงมที ดี่ นิ อยู่ในเขตสํารวจ
ทด่ี นิ ตามมาตรา 25
ผู้ครอบครองทดี่ นิ
(ม.26) ผู้ใดฝ่ าฝื นหรือ ระวางโทษปรับ
ไม่ปฏิบตั ิตาม ไม่เกนิ 500 บาท
มหี น้าที่
มคี วามผดิ
ตาม ม.107

(1) แจ้งต่อพนกั งานเจ้าหน้าที่ (2) นําหรือจัดผู้อน่ื นํา (3) ลงชื่อรับรองการสํารวจทด่ี นิ
ในท้องทซ่ี ่ึงทด่ี นิ ต้ังอยู่ พนักงานเจ้าหน้าท่ี ของพนักงานเจ้าหน้าท่ี

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทด่ี นิ

41

ภายในระยะเวลาทผี่ ู้ว่าราชการ ชี้เขตทด่ี นิ ทต่ี นมสี ิทธิหรือ ตามทเ่ี ป็ นจริง
จงั หวดั ประกาศกาํ หนด ครอบครอง
ในกรณใี ห้ผู้อน่ื นําชี้เขต
จัดให้ผู้อน่ื เมอื่ ได้รับคาํ บอกกล่าวจาก ทด่ี นิ แทน
แจ้งแทนกไ็ ด้ พนักงานเจ้าหน้าทเ่ี ป็ นเวลา
พอสมควร ให้บุคคลทนี่ ําชี้เป็ นผู้ลงชื่อ
แบบและวธิ ีการ รับรองการสํารวจทดี่ นิ
แทน
กฎกระทรวง ฉบบั ที่ 14

การแจ้ง

พนักงานเจ้าหน้าทผี่ ู้รับแจ้ง วธิ ีการแจ้ง หลกั ฐานประกอบการแจ้ง

นายอาํ เภอหรือผู้ทาํ การแทน หรือ มสี ิทธิฯ แจ้งรายการ ผู้แจ้งต้องนําหลกั ฐานการมสี ิทธิในทด่ี นิ
ปลดั อาํ เภอหัวหน้ากง่ิ อาํ เภอหรือ และลงลายมอื ชื่อ หรือการครอบครองทด่ี นิ
ผู้ทาํ การแทน
ตามแบบบแี จ้งการมสี ิทธิ มาแสดงต่อพนักงาน
ในท้องทซี่ ื้อทดี่ นิ ต้งั อยู่ ในทดี่ นิ หรือการครอบครองทดี่ นิ เจ้าหน้าทผ่ี ู้รับแจ้ง
ในเขตสํารวจทดี่ นิ

แบบตามท้ายกฎกระทรวง ฉบบั ที่ 14

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรณมี ผี ู้ถอื สิทธิหรือครอบครอง กรณี ผู้มสี ิทธิฯ
ทดี่ นิ แปลงเดยี วหลายคน ให้ผู้อนื่ แจ้งแทน

คนใดคนหน่ึงเป็ น ต้องมคี าํ รับรองของเจ้าพนักงาน
ผู้แจ้งแทนกไ็ ด้ ปกครองหรือพยานอย่างน้อย
1 คน
ต้องระบุช่ือผู้มสี ิทธิทุกคน
รับรองว่าเป็ นผู้แจ้งแทนจริง
ในบญั ชีแจ้งฯ
(ในช่องผู้มสี ิทธิในทดี่ นิ ฯ) กรมทดี่ นิ

42 (ช.29)

มาตรา 27, 29 การจัดทด่ี ินเพอ่ื ประชาชน (ผนื ใหญ่)

นอกจากทด่ี นิ ทสี่ ่วนราชการ ทดี่ นิ ของรัฐซ่ึงมไิ ด้มบี ุคคลใด
หรือองค์การของรัฐนําไปจัด มสี ิทธิครอบครอง
ตามกฎหมายอนื่ แล้ว
(มาตรา 27)

ได้แก่ ระเบยี บว่าด้วยการจัดทดี่ นิ เพอื่ ประชาชน
(ฉบบั ที่ 1) ของคณะกรรมการจดั ทด่ี นิ แห่งชาติ

1) ทด่ี นิ ซ่ึงมไิ ด้มบี ุคคลใดมสี ิทธิ 2) ทด่ี นิ อนั เป็ นสาธารณสมบตั ิของ 3) ทด่ี นิ ซ่ึงมผี ู้เวนคนื สิทธิใน
ครอบครองและมใิ ช่สาธารณสมบตั ขิ อง แผ่นดนิ ทรี่ าษฎรเคยใช้ประโยชน์ ทด่ี นิ หรือทอดทงิ้ ไม่ทาํ
แผ่นดนิ อนั ราษฎรใช้ประโยชน์ร่วมกนั ร่วมกนั แต่ถอนสภาพท่ี ประโยชน์เป็ นทรี่ กร้างว่างเปล่า
หรือมใิ ช่ทส่ี งวนหวงห้ามหรือมใิ ช่ทเ่ี ขา สาธารณประโยชน์ตาม ม.8(1) จนตกเป็ นของรัฐตาม ป.ทด่ี นิ
ทภ่ี ูเขา ป.ทด่ี นิ แล้ว (ดู ม.8(1)) (ดู ม.6)

อธิบดกี รมทดี่ นิ เพอ่ื เป็ นทอี่ ย่อู าศัยและทาํ มาหา
มอี าํ นาจนําทด่ี นิ ของรัฐดงั กล่าว เลยี้ งชีพ

จัดทดี่ นิ ให้ราษฎร ทด่ี นิ ทไ่ี ด้มาโดยบทแห่ง ป.ทด่ี นิ
(ม.29)

ระเบยี บ/ข้อบงั คบั /ข้อกาํ หนดและ ต้องเป็ นไปตามระเบยี บข้อบงั คบั ข้อกาํ หนด ต้ังอยู่ในท้องทใี่ ด
เงอ่ื นไขของคณะกรรมการจัด และเงอื่ นไขทคี่ ณะกรรมการจัดทดี่ นิ แห่งชาติ
ทด่ี นิ แห่งชาติต้องประกาศใน กาํ หนด ให้จดั ให้บุคคลทม่ี ีภูมลิ าํ เนา
ราชกจิ จานุเบกษา ในท้องทน่ี ้ัน
รวมถงึ รายการนีด้ ้วย
- วธิ ีปฏิบตั ิตามระเบยี บ ได้รับ ได้ซื้อ ได้แลกเปลย่ี น
คณะกรรมการจัดทดี่ นิ แห่งชาติ (1) จํานวนทด่ี นิ ทจี่ ะแบ่งให้ครอบครอง หรือเช่าซื้อก่อน
ว่าด้วยการจดั ทดี่ นิ เพอื่ ประชาชน (2) หลกั เกณฑ์สอบสวนคดั เลอื กผู้เข้า
พ.ศ. 2498 ซ่ึงแก้ไขโดยระเบยี บ ครอบครอง มที ดี่ นิ เหลอื
ฉบบั ที่ 5 และ ฉบบั ที่ 6 (3) วธิ ีทผี่ ู้เข้าครอบครองพงึ ปฏิบตั ิ
(4) หลกั เกณฑ์การชดใช้ทุนทไ่ี ด้ลงไปในทดี่ นิ จึงจดั ให้บุคคลทม่ี ภี ูมลิ าํ เนา
ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม น้ันและการเรียกค่าธรรมเนียมบางอย่าง อยู่ในท้องทอี่ น่ื ได้สิทธิ (ได้รับ
(5)กจิ การทจี่ ําเป็ นสําหรับการจดั แบ่งท่ดี ิน ได้ซื้อ ได้แลกเปลย่ี น หรือเช่าซื้อ)
ต่อไป กรมทดี่ นิ

43 (ช.30)

มาตรา 27 ทวิ การพจิ ารณาการผ่อนผนั การแจ้ง ส.ค.1
(สิทธิของผู้ใช้สิทธิขอผ่อนผนั การแจ้ง ส.ค.1)

มาตรา 27 ทวิ

เพมิ่ เติมโดยประกาศของ มผี ลใช้บงั คบั วนั ท่ี
คณะปฏวิ ตั ิ ฉบบั ท่ี 96 4 มนี าคม 2515

ผู้ครอบครองและทาํ หรือ ผู้ซึ่งได้ครอบครองและทาํ ประโยชน์ เพม่ิ เติมเพอื่ รองรับสิทธิของผู้ทไี่ ด้
ประโยชน์ในทด่ี นิ ในทด่ี นิ ต่อเน่ืองจากผู้ครอบครอง ใช้สิทธิขอผ่อนผันไว้ตามมาตรา 5
วรรค 2 แห่ง พ.ร.บ.ให้ใช้ ป.ที่ดิน
และทาํ ประโยชน์ในทด่ี นิ ซ่ึงถูกยกเลกิ โดยประกาศของคณะ
ปฏิวตั ิ ฉบบั ที่ 96

เป็ นบุคคลตามหลกั เกณฑ์ ดู ช. 2
มาตรา 5 พ.ร.บ.ให้ใช้ ป.ทด่ี นิ

คอื ผู้ทไ่ี ด้ครอบครองและทาํ ประโยชน์ใน มาตรา 5 ว.2 พ.ร.บ.ให้ใช้ ป.ที่ดิน ท่ถี ูกยกเลิก
ทด่ี นิ ก่อนวนั ที่ ป.ทดี่ นิ ใช้บงั คบั โดยยงั เมอื่ 2515
ไม่มหี นังสือแสดงกรรมสิทธ์ิทดี่ นิ “ถ้าผู้ครอบครองและทาํ ประโยชน์ในทดี่ นิ ซ่ึง
(ครอบครองก่อน 1 ธ.ค.2497) มหี น้าทแ่ี จ้งการครอบครองทดี่ นิ ไม่แจ้ง
ภายในระยะเวลาตามทรี่ ะบุไว้ในวรรคแรกให้
ไม่ได้แจ้ง ส.ค.1 ต่อนายอาํ เภอ ถือว่าบุคคลน้ันเจตนาสละสิทธิครอบครอง
ทดี่ นิ รัฐมอี าํ นาจจดั ทด่ี นิ ดงั กล่าวตามบทแห่ง
พ.ร.บ.ใช้บงั คบั 1 ภายในกาํ หนด 180 วนั นับแต่วนั ที่ ประมวลกฎหมายทด่ี นิ เว้นแต่ผู้ว่าราชการจง
ธ.ค.2497 พ.ร.บ.ให้ใช้ ป.ทด่ี นิ ใช้บงั คบั หวดั จะได้มคี าํ ส่ังผ่อนผนั ให้เป็ นการเฉพาะราย”

แต่ได้ยน่ื คาํ ร้องขอผ่อนผนั การแจ้ง ส.ค.1 ไว้

ก่อนวนั ที่ 4 มนี าคม 2515 ต้องแจ้งขอผ่อนผนั ไว้ภายในวนั ที่
(วนั ท่ี ปว.96 ใช้บงั คบั ) 3 ม.ี ค.2515 เป็ นอย่างช้า

และผู้ว่าราชการจงั หวดั ยงั ไม่ได้มคี าํ สั่ง ต้ังแต่วนั ท่ี 4 ม.ี ค.2515 จะไม่มกี ารรับแจ้ง
ผ่อนผนั เป็ นการเฉพาะราย (ตาม ม.5 ว.2 ขอผ่อนผนั การแจ้ง ส.ค.1 อกี ต่อไป
พ.ร.บ.ให้ใช้ ป.ทด่ี ิน)
แต่ท้งั นีไ้ ม่ตัดสิทธิผู้ครอบครองและ
ให้ผู้ว่าราชการจงั หวดั พจิ ารณาส่ัง
การให้เสร็จโดยไม่ชักช้า ทาํ ประโยชน์ในทด่ี ิน ท้งั ทไ่ี ม่ได้ขอ ดู ช.31
ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม ผ่อนผนั และขอผ่อนผนั ไว้ ทจี่ ะใช้

สิทธิตามมาตรา 27 ตรี ป.ทด่ี นิ กรมทด่ี นิ

44

(ช.31)
มาตรา 27 ตรี การแจ้งความประสงค์จะได้สิทธิในทด่ี ิน (แจ้ง ส.ค.2) ในการเดินสํารวจ

สืบเนื่องมาจากการประกาศเดนิ เดนิ สํารวจเพอื่ ออก
สํารวจใน ม.58 ป.ทดี่ นิ เอกสารสิทธิในทด่ี นิ

ม.58 ว.1 รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย ประกาศ เป็ นการออก น.ส.3 ก.
กาํ หนดจงั หวดั ทจ่ี ะเดนิ สํารวจ หรือโฉนดทดี่ นิ
ดูราย
ละเอยี ด ผู้ว่าราชการจงั หวดั จงั หวดั ทถี่ ูก พนื้ ทท่ี มี่ ี
ช. 35 กาํ หนดเป็ นจงั หวดั เดนิ สํารวจ

ม.58 ว.2

ประกาศ ระวางรูปถ่าย ระวางแผนทร่ี ูป
ทางอากาศ ถ่ายทางอากาศ
กาํ หนดท้องท่ี และ วนั เร่ิมต้นการ
เดนิ สํารวจ เดนิ สํารวจ ออกเอกสาร ออกเอกสาร
สิทธิประเภท สิทธิประเภท
ก่อนวนั เร่ิมต้น
สํารวจไม่น้อยกว่า หนังสือรับรองการ โฉนดทดี่ นิ
30 วนั ทาํ ประโยชน์
(น.ส.3 ก.)

เมอื่ ประกาศแล้ว

บุคคลในท้องทป่ี ระกาศ

ผู้ตกค้างแจ้งการครอบครอง ผู้รอคาํ ส่ังผ่อนผนั การแจ้งการครอบครอง

ผู้ครอบครองและทาํ ประโยชน์ในทดี่ นิ ผู้รอคาํ ส่ังผ่อนผนั จากผู้ว่าราชการจังหวดั
อยู่ก่อนวนั ท่ี ป.ทดี่ นิ ใช้บงั คบั โดยไม่มี ตาม ม.27 ทวิ
หนังสือแสดกรรมสิทธ์ิทดี่ นิ และไม่ได้
แจ้ง ส.ค.1 (ช. 30)

แต่ได้ครอบครองและทาํ ประโยชน์ในทดี่ นิ น้ัน กรมทดี่ นิ

ติดต่อมาจนถึงวนั ทท่ี าํ การเดนิ สํารวจรังวดั

หรือพสิ ูจน์สอบสวน
ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม

45

รวมถึงผู้ซึ่งได้ครอบครองและทาํ ประโยชน์ต่อเนอ่ื งด้วย การครอบครองต่อเนื่องต้องเป็ น
ประสงค์จะได้สิทธิในทด่ี นิ น้ัน การได้มาโดยการส่ งมอบที่ดิน
ให้แก่กัน โดยความยินยอมและ
สมคั รใจของเจ้าของเดมิ

ต้องดาํ เนินการ กรณกี ารแย่งการครอบครองมาไม่
ถือเป็ นการครอบครองต่อเน่ือง
แจ้งการครอบครองทดี่ นิ (ส.ค.2) ถ้าไม่ได้แจ้งการครอบครอง เน่ืองจากเป็ นการเร่ิมต้นสิทธิใหม่
ทดี่ นิ (ส.ค.2) ภายในกาํ หนด ของผู้ทแ่ี ย่งการครอบครอง หาก
ต่อเจ้าพนกั งานทดี่ นิ 30 วนั นับแต่วนั ปิ ดประกาศ แย่งหลงั ป.ทด่ี นิ กต็ ้องถอื ว่าเป็ น
ณ ทดี่ นิ น้ันต้องยู่ พวกทไ่ี ด้ทดี่ นิ หลงั ป.ทดี่ นิ

ประกาศของผู้ว่าฯ ภายในกาํ หนด 30 วนั เมอื่ พนักงานเจ้าหน้าที่
ข้างต้น นับแต่วนั ปิ ดประกาศ ประกาศกาํ หนดวนั ทาํ การ
สํารวจรังวดั

เมอ่ื พนักงานเจ้าหน้าท่ี ได้มานําหรือส่ งตัวแทนนํา
ประกาศกาํ หนดวนั ทาํ การ พนักงานเจ้าหน้าทท่ี าํ การ
สํารวจรังวดั สํารวจรังวดั ตามวนั และเวลา

นําหรือส่งตวั แทนนํา ให้ถอื ว่ายงั ประสงค์
พนักงานเจ้าหน้าทเ่ี ดนิ จะได้สิทธิในทดี่ นิ น้ัน
สํารวจตามกาํ หนดวนั และ
เวลา

ดาํ เนินการตาม ม.58 ทวิ
ดู ช. 37

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทดี่ นิ

46 (ช.32)

มาตรา 30, 31, 32 และ 33
การจดั ทดี่ ินและการออกเอกสารสิทธิในทด่ี ินจากการจัดทดี่ นิ

ปัจจุบนั มมี ตคิ ณะรัฐมนตรี เมอ่ื การจัดทดี่ นิ ตามประมวลกฎหมายทดี่ นิ
วนั ที่ 22 ม.ิ ย.2525 ให้กรมทด่ี นิ
ระงบั โครงการจดั ทด่ี นิ ผนื ใหญ่ 1. ประเภทจดั ทด่ี นิ ผนื ใหญ่ 2. ประเภทจัดทด่ี นิ แปลงเลก็ แปลงน้อย
(การจดั ทด่ี นิ ในขณะนีเ้ ป็ นการจดั
เพอ่ื สนับสนุนนโยบายของรัฐบาล)

การจัดทดี่ นิ ผนื ใหญ่ในขณะนีเ้ ป็ น ทด่ี นิ ของรัฐทน่ี ํามาจัดต้องมี ทด่ี นิ ของรัฐทน่ี ํามาจัดต้องมเี นือ้ ทต่ี ้งั แต่ 1,000
การจดั เพอื่ สนับสนุนนโยบายของ เนือ้ ทอ่ี ยู่ติดต่อกนั ต้งั แต่ 1,000 ไร่ ลงมา มพี นื้ ทก่ี ระจดั กระจายไม่ตดิ ต่อกนั
รัฐบาล ไร่ ขนึ้ ไป

เช่น โครงการอนั เน่ืองมาจากพระราช เป็ นการจัดทด่ี นิ ตาม ม.27 เป็ นการจดั ทดี่ นิ ตาม ม. 33
ดาํ ริ โครงการพฒั นาเพอื่ ความ หลกั เกณฑ์วธิ ีการ
มน่ั คง โครงการหมู่บ้านป้ องกนั ลกั ษณะทด่ี นิ ของรัฐทนี่ ํามา
ตนเองชายแดน ทบั ทมิ สยาม จดั ให้ประชาชน
เป็ นต้น

ระเบยี บว่าด้วยการจดั ทด่ี นิ เพอื่ ประชาชน พ.ศ. 2498 ในเขตท้องทท่ี ยี่ งั ไม่ประกาศเขต
1 ท่ีดินซ่ึงมิได้มีบุคคลใดมีสิทธิครอบครอง และมิใช่สาธารณ สํารวจตาม ม.25 หรือ สภาพเป็ นทด่ี นิ
แปลงเลก็ แปลงน้อย (ม.33)
สมบัติของแผ่นดินอันราษฎรใช้ประโยชน์ร่วมกัน หรือมิใช่ที่สวน
หวงห้าม หรือมใิ ช่ทเี่ ขา ทภี่ ูเขา ราษฎรสามารถขอ คุณสมบตั เิ ช่น
อนุญาตจบั จองทด่ี นิ ได้ เดยี วกบั ผู้ได้รับ
2. ท่ีดินอันเป็ นสาธารณสมบัติของแผ่นดินที่ราษฎรเคยใช้ การจดั ทดี่ นิ ตาม
ประโยชน์ ร่ วมกันแต่ ปรากฏว่ าราษฎรมิได้ ใช้ ประโยชน์ ต่ อไปแล้ ว ลกั ษณะทด่ี นิ ของรัฐ ม.27
หรือรัฐหาที่ดินอ่ืนให้ราษฎรใช้ประโยชน์ร่วมกันแทน และได้มีพระ ทน่ี ํามาจดั ให้ประชาชน
ราชกฤษฎกี าถอนสภาพทส่ี าธารณประโยชน์น้ันแล้ว
โดยปฏบิ ตั ติ ามระเบยี บ
3. ท่ีดินซึ่งมีผู้เวนคืนสิทธิในที่ดินให้แก่รัฐ หรือทอดทิ้งไม่ทํา ข้อบงั คบั ข้อกาํ หนด และ
ประโยชน์หรือปล่อยให้เป็ นท่ีรกร้างว่างเปล่าจนตกเป็ นของรัฐตาม เงอ่ื นไขทค่ี ณะกรรมการ
ประมวลกฎหมายทด่ี นิ กาํ หนด

เมอื่ ได้จดั ให้บุคคลเข้าครอบครอง ระเบยี บคณะกรรมการจดั ทดี่ นิ
ในทดี่ นิ รายใดแล้ว (ม.30) แห่งชาติว่าด้วยการจดั ทด่ี นิ เพอื่
ประชาชน (ฉบบั 1) แก้ไขโดย ฉ. 5, 6

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทด่ี นิ

47

ออกใบจองให้ไว้เป็ นหลกั ฐานก่อน พนักงานเจ้าหน้าท่ี

ท้องทท่ี ยี่ กเลกิ อาํ นาจนายอาํ เภอฯ แล้ว ท้องทท่ี ย่ี งั ไม่ยกเลกิ อาํ นาจนายอาํ เภอ

ผู้เป็ นพนักงานเจ้าหน้าท่ี มอี าํ นาจเพกิ ถอน ผู้เป็ นพนักงานเจ้าหน้าที่
ในการออกใบจอง ใบจองด้วย ในการออกใบจอง

คาํ สั่งกระทรวง เจ้าพนักงานทด่ี นิ ระเบยี บกรมทดี่ นิ ว่าด้วย นายอาํ เภอหรือปลดั ฯ
มหาดไทย ท่ี 152/2540 จงั หวดั หรือ เจ้าฯ การเพกิ ถอน และจาํ หน่าย หัวหน้ากง่ิ อาํ เภอทท่ี ดี่ นิ
ลว. 19 ม.ี ค.2540 สาขา ทที่ ด่ี นิ ต้งั อยู่ ใบจองออกจากทะเบยี น ต้ังอยู่
ทดี่ นิ พ.ศ. 2527

แบบใบจอง (น.ส.2 ก.) แบบใบจอง (น.ส.2) คาํ สั่งกระทรวง
มหาดไทย ท่ี
477/2498 ลว.13
พ.ค.2498

การเพกิ ถอนและ ให้แก่ผู้ได้รับการจัดทดี่ นิ
จาํ หน่ายใบจอง

ระเบยี บกรมทด่ี นิ ว่าด้วยการเพกิ เมอ่ื ผู้ได้รับการจัดให้เข้า ระเบยี บคณะกรรมการจดั ทดี่ นิ
ถอนและจําหน่ายใบจองออกจาก ครอบครองทดี่ นิ แห่งชาติ ว่าด้วยการจดั ทด่ี นิ เพอ่ื
ทะเบยี น พ.ศ. 2527 ประชาชน (ฉบบั ท่ี 1)
ทาํ ประโยชน์ในทดี่ นิ และปฏบิ ตั ิตาม
ระเบยี บครบถ้วนแล้ว 1. ทาํ ประโยชน์ภายใน 6 เดอื น นับแต่
ได้รับใบจอง
เพกิ ถอนใบจอง จาํ หน่ายใบจอง 2. ต้องทาํ ประโยชน์เสร็จภายใน 3 ปี
(กรณที าํ ประโยชน์แล้ว 3 ใน 4 ส่วน
ถอื ว่าเสร็จ)

ออกไปโดยไม่ชอบด้วย ถูกอธิบดสี ่ังให้ออกไปจาก
ระเบยี บฯ ทด่ี นิ และสิ้นสิทธิในทด่ี นิ

ทาํ ประโยชน์ในทด่ี ินและปฏิบตั ิ ไม่ปฏิบตั ติ ามระเบยี บฯ ของ
ตามระเบยี บฯ ครบถ้วน คณะกรรมการจัดทดี่ นิ แห่งชาติ

พนักงานเจ้าหน้าท่ี ไม่ดาํ เนินการทาํ ประโยชน์ภายใน ทาํ ประโยชน์ไม่เสร็จ
ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม 6 เดอื น นับแต่ได้รับใบจอง ตามระเบยี บฯ

กรมทด่ี นิ

48

ออกหนังสือแสดง ออกให้ได้ท้งั กรณเี ดนิ พนักงาน เฉพาะส่ วน ส่วนทที่ าํ เสร็จ
สิทธิในทด่ี นิ ให้ สํารวจหรือเฉพาะราย เจ้าหน้าที่ ทที่ าํ ประโยชน์
โดยเร็ว กไ็ ด้ รายงาน ไม่แล้วเสร็จ ออกหนังสือแสดง
สิทธิในทด่ี นิ

โฉนดทดี่ นิ หรือหนังสือ อธิบดกี รมทดี่ นิ ดูแผนภูมดิ ้าน
รับรองการทาํ ประโยชน์ ปฏบิ ตั ติ าม
ทอี่ อกจากใบจอง (ม.31) เนื่องจาก ม.31 ถูกแก้ไขคร้ังแรกโดย มอี าํ นาจสั่งให้ออก ระเบยี บ
ปว.ฉบบั ท่ี 334 มผี ลใช้บงั คบั 14 ธ.ค. จากทด่ี นิ น้ัน
ห้ามโอนให้แก่ผู้อน่ื 2515 โดยแก้ไขเปลย่ี นแปลงเร่ืองการ ดูหมวด 7 ระเบยี บว่า
ห้ามโอน นับต้งั แต่วนั ท่ี ด้วยการจดั ทดี่ นิ เพอ่ื
(1) ออกจากใบจองท่ี ได้รับคาํ ส่ัง ประชาชน
ออกในหรือหลงั 14 (2) ออกจากใบ เหตุทย่ี ดึ เอา บุคคลน้ันเป็ นอนั
ธ.ค.2515 จองทอี่ อกก่อน วนั ที่ 14ธ.ค. ขาดสิทธิ สิทธิอนั จะพงึ ได้
14 ธ.ค.2515 2515 เป็ นหลกั ตามระเบยี บ
ข้อบงั คบั ทนั ที

บุคคลน้ัน

ห้ามโอน 10 ปี นับ เฉพาะทร่ี ัฐช่วยเหลอื รัฐไม่ได้ช่วย ไม่พอใจคาํ ส่ัง อธิบดกี รมทดี่ นิ
แต่วนั ได้รับโฉนด สาธารณูปโภคและ สาธารณูปโภค
ทดี่ นิ หรือหนังสือ อนื่ ๆ เน่ืองจากการ มอบอาํ นาจให้
รับรองการทาํ จดั ทดี่ นิ ไม่ห้ามโอน
ประโยชน์ มสี ิทธิอุทธรณ์ต่อ ผู้ว่าราชการ
รัฐมนตรี (มท) จงั หวดั ปฏิบตั ิ
ราชการแทนตาม

คาํ สั่งกรมทดี่ นิ ที่

ภายใน 30 2185/2546 ลว.24

ถ้าคร้ังแรกออกเป็ นหนังสือรับรอง ห้ามโอน 5 ปี นับแต่ วนั นับแต่ ต.ค.2546
การทาํ ประโยชน์ ต่อมาระหว่างห้าม วนั ได้รับโฉนดทดี่ นิ
โอนได้ออกเป็ นโฉนดทด่ี นิ การนับ หรือหนังสือรับรอง วนั ได้รับ
ระยะเวลาห้ามโอนให้นับต่อเน่ือง การทาํ ประโยชน์
กนั ไป คาํ สั่ง

วธิ ีการอน่ื ตามคาํ สั่ง

กระทรวงมหาดไทย ท่ี

1331/2507 ลว.9 พ.ย.2507

ภายในกาํ หนดห้ามโอนทด่ี นิ ยนื่ ผ่านนายอาํ เภอหรือปลดั ฯ
น้ันไม่อยู่ในข่ายบงั คบั คดี หัวหน้ากง่ิ อาํ เภอทที่ ดี่ นิ ต้งั อยู่

เช่น จํานองได้ กรมทด่ี นิ
แต่บงั คบั ขาย
ทอดตลาดไม่ได้

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม

49

ข้อยกเว้นการห้ามโอน รัฐมนตรีต้องวนิ ิจฉัยสั่ง การนับ 60 วนั ให้นับต้งั แต่
1. ตกทอดทางมรดก (แล้วห้ามโอนต่อไปจนครบ การภายใน 60 วนั นับแต่ นายอาํ เภอ
กาํ หนด) วนั ได้รับอุทธรณ์ หรือปลดั อาํ เภอหัวหน้ากง่ิ
2. โอนให้ทบวงการเมอื ง, องค์การของรัฐบาลตาม อาํ เภอรับอุทธรณ์
กฎหมายว่าด้วยการจดั ต้งั องค์การของรัฐบาล,
รัฐวสิ าหกจิ ทจ่ี ดั ต้ังขนึ้ โดยพระราชบญั ญตั ิ สั่งภายใน 60 วนั ไม่สั่งภายใน 60 วนั
(การห้ามโอนหมดไป) เป็ นไปตามสั่ง
3. โอนให้แก่สหกรณ์เพอื่ ชําระหนี้ โดยได้รับ ถอื ว่ารัฐมนตรีสั่งให้มี
อนุมตั ิจากนายทะเบยี นสหกรณ์ (แล้วห้ามโอน คาํ ส่ังเป็ นทส่ี ุด สิทธิครอบครองต่อไป
ต่อไปจนครบกาํ หนด)
แต่จะต้องปฏิบตั ิตาม เริ่มต้นใหม่
การจดแจ้งห้ามโอน ระเบยี บฯ ตามเดมิ

จดแจ้งในสารบญั จดทะเบยี นท้งั ฉบบั คาํ ส่ังเป็ นทส่ี ุด
สํานักงานทดี่ นิ และฉบบั เจ้าของด้วย
หมกึ แดง

เป็ นคาํ สั่งทางปกครอง

- เป็ นการสิ้นสุดในทางฝ่ าย
บริหารเท่าน้ัน สามารถโต้แย้ง
ได้โดยการใช้สิทธิทางศาล

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทดี่ นิ

50

(ช.33)

หมวด 3

การกาํ หนดสิทธิในทด่ี นิ
มาตรา 34 – มาตรา 49 ถูกยกเลกิ โดยประกาศของคณะปฏวิ ตั ฉิ บับที่ 49 ลงวนั ท่ี 13 มกราคม 2515
มาตรา 50, 51, 52, 53, 54, 55 กฎกระทรวง ฉบับที่ 4 อธิบดีใช้อาํ นาจจาํ หน่ายทด่ี ินตามประมวลกฎหมายทด่ี ิน

อธิบดกี รมทด่ี นิ

เป็ นผู้มอี าํ นาจจาํ หน่ายทด่ี นิ ตาม ตามประมวลกฎหมายทด่ี นิ บญั ญตั ิให้
ประมวลกฎหมายทด่ี นิ เป็ นอาํ นาจของอธิบดกี รมทด่ี นิ

ในกรณดี งั นี้

กรณคี นไทยมที ด่ี นิ เกนิ กว่า กรณเี กย่ี วกบั สิทธิใน กรณเี กย่ี วกบั คนต่างด้าว กรณคี ้าทด่ี นิ
จาํ นวนทกี่ ฎหมายกาํ หนด ทด่ี นิ เพอ่ื การศาสนา นิตบิ ุคคลทถี่ ือเสมอื นคน (ปัจจุบนั ยกเลกิ แล้ว)
(ปัจจุบนั กฎหมายส่วนนีย้ กเลกิ แล้ว) ต่างด้าว
มาตรา 102 ผู้ทาํ การค้า
มาตรา 39 มาตรา 47 มาตรา 85 กรณี วดั วาอาราม มาตรา 90 มาตรา 91 ทด่ี นิ ไม่ปฏิบตั ติ าม
และมาตรา 48 วดั บาทหลวงโรมนั คาธอลกิ มาตรา 92 มาตรา 94 เงอ่ื นไขหรือไม่สามารถ
มูลนิธิเกย่ี วกบั คริสต์จกั รหรือ มาตรา 95 มาตรา 96 จําหน่ายหมดภายใน 3
คนไทยถอื ครองทด่ี นิ เกนิ มสั ยดิ อสิ ลาม ถอื ทดี่ นิ เกนิ มาตรา96ทวิ มาตรา99 ปี นับแต่วนั ได้รับ
จํานวนเป็ นการฝ่ าฝื น ม.49 มี กาํ หนดตามมาตรา 84 อนุญาต
การสั่งให้จําหน่ายแล้ว แต่ไม่
จาํ หน่ายภายในกาํ หนด อธิบดี ไม่จาํ หน่ายทดี่ นิ ภายใน 5 ปี เป็ นกรณคี นต่างด้าว ปัจจุบนั มาตราดงั กล่าว
จงึ ใช้อาํ นาจจําหน่าย ได้มาซึ่งทด่ี นิ โดยไม่ ยกเลกิ แล้ว อาํ นาจของ
ชอบด้วยกฎหมาย อธิบดใี นส่วนนีจ้ ึงถูก
หรือไม่ได้รับอนุญาต ยกเลกิ ตามไปด้วย
หรือไม่ปฏิบตั ติ าม
ปัจจุบนั มาตราดงั กล่าว เงอ่ื นไข ฯลฯ
ยกเลกิ แล้ว อาํ นาจของอธิบดี
ในส่วนนีจ้ ึงถูกยกเลกิ ตามไป
ด้วย

อธิบดกี รมทด่ี นิ มี อธิบดกี รมทดี่ นิ สั่งให้จาํ หน่ายแล้ว
อาํ นาจจาํ หน่าย ไม่จําหน่ายตามกฎหมาย

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทดี่ นิ

51

มาตรา 50
การจาํ หน่ายทด่ี นิ

หากอธิบดี วธิ ีการจําหน่าย การตกลงกบั ผู้มสี ิทธิในทด่ี นิ ค่าธรรมเนียม
จําหน่าย
ไม่ได้ โดยการขาย ส่วนของทด่ี นิ ทจ่ี ะ ราคาทดี่ นิ ทจ่ี ะ อธิบดมี อี าํ นาจเรียก
ภายใน 2 ปี หรือให้เช่า จําหน่าย (ม.51) จาํ หน่าย (ม.52) ค่าธรรมเนียม
ซื้อตาม
ให้อธิบดขี อ หลกั เกณฑ์ ผู้มสี ิทธิในทดี่ นิ พนักงานเจ้าหน้าที่ ไม่เกนิ ร้อยละ 5 ของ
อนุมตั ริ ัฐมนตรี และวธิ ีการ ทจ่ี ะถูกจาํ หน่าย แจ้งให้ผู้มสี ิทธิใน ราคาทจ่ี ําหน่าย
(มท.) ทก่ี าํ หนดใน ทด่ี นิ ทราบ
มสี ิทธิตกลงกบั ว่าอธิบดกี รมทด่ี นิ จะใช้
ขายโดยผ่อนส่ ง พนักงานเจ้าหน้าที่ อาํ นาจจาํ หน่ายทดี่ นิ
ภายใน 10 ปี

กฎกระทรวง ฉบบั ท่ี 4

ล่วงหน้าไม่น้อยกว่า 30 วนั

(1) กรณขี าย (2) กรณี จะให้จาํ หน่ายทด่ี นิ
ให้เช่าซื้อ แปลงใดหรือส่วนทด่ี นิ
ตอนใด ครบกาํ หนดแล้ว

- โดยวธิ ีซื้อ - โดยวธิ ีซื้อ พนักงานเจ้าหน้าทตี่ กลงกบั
ขายธรรมดา ขายธรรมดา ผู้มสี ิทธิในทดี่ นิ
- โดย - โดย
ประกวดราคา ประกวดราคา ตกลงกนั ได้ ไม่สามารถตกลงกนั ได้
- โดยการ - โดยการ
ทอดตลาด ทอดตลาด จําหน่ายตาม เสนอเรื่อง เกยี่ วกบั ราคาทดี่ นิ
(โดยอนุโลม แปลงหรือส่ วนที่
ตาม (1)) ตกลงกนั คณะกรรมการจดั ตกลงกนั ได้ ไม่สามารถ
ทด่ี นิ แห่งชาตชิ ี้ขาด ตกลงกนั ได้

ผู้มสี ิทธิในทด่ี นิ มสี ิทธิเสนออธิบดี จาํ หน่ายตาม
ว่าควรจําหน่ายวธิ ีใดกไ็ ด้ ทมี่ คี าํ ชี้ขาด

หากอธิบดเี ห็นสมควรจะแบ่งทด่ี นิ ส่วนราคาทดี่ นิ ดาํ เนินการ
ออกเป็ นแปลง ๆ เพอ่ื จําหน่ายกไ็ ด้ ตาม ม.52

การขายหรือการให้เช่าซื้อ กรมทดี่ นิ
ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม

52

ดาํ เนินการในท้องทซี่ ึ่งทด่ี นิ กาํ หนดราคาตาม นําบทบญั ญตั ิว่าด้วยการกาํ หนดราคา
ต้ังอยู่ ทตี่ กลงกนั อสังหาริมทรัพย์โดยอนุญาโตตุลาการ
ตามกฎหมาย ว่าด้วยการเวนคนื
ก่อนจําหน่ายต้องประกาศให้ อสังหาริมทรัพย์มาใช้บงั คบั โดยอนุโลม
ประชาชนทราบ
ราคาทดี่ นิ ทจ่ี ะพงึ ตกลงหรือทจี่ ะพงึ
มกี าํ หนด 30 วนั กาํ หนดโดยอนุญาโตตุลาการ

ปิ ดประกาศ ณ ให้ถือราคาตลาดในวนั ทพ่ี นักงาน
1. สํานักงานทดี่ นิ จงั หวดั /สาขา เจ้าหน้าทแี่ จ้งให้ผู้มีสิทธิในทด่ี นิ ทราบ
2. ทวี่ ่าการอาํ เภอหรือกง่ิ อาํ เภอ ว่าอธิบดจี ะใช้อาํ นาจจาํ หน่ายทดี่ นิ
3. ทบี่ ้านกาํ นันและ
4. บริเวณทด่ี นิ ทจ่ี ะขาย นับแต่วนั ทพ่ี นักงานเจ้าหน้าทแ่ี จ้งให้ผู้มี
5. ในเขตเทศบาล (ถ้าอยู่ในเขต) สิทธิในทด่ี นิ ทราบว่าอธิบดจี ะใช้อาํ นาจ
6. จะประกาศหนังสือพมิ พ์รายวนั ด้วยกไ็ ด้ จําหน่ายทด่ี นิ (ม.53)

เมอื่ ครบกาํ หนดประกาศ อธิบดมี อี าํ นาจครอบครองทด่ี นิ กรณที มี่ สี ัญญาเช่าต่ออยู่
ทนั ที
ถ้ามผี ู้เสนอราคา (ซื้อหรือขอเช่าซื้อ) สัญญาเช่าเป็ นอนั ระงบั ไป
เท่ากบั หรือสูงกว่าราคาตาม ม.52) และให้ผู้มสี ิทธิในท่ีดนิ บริวาร ผู้เช่า
ผู้อาศัย และบุคคลอน่ื ใดทอี่ ยู่ใน ในวนั ทพ่ี นักงานเจ้าหน้าท่ี
เมอ่ื ผู้มสี ิทธิในทด่ี นิ ยนิ ยอม ทดี่ นิ น้ัน แจ้งให้ผู้มสี ิทธิในทีด่ นิ ทราบ
ว่าอธิบดจี ะใช้อาํ นาจจําหน่าย
ดาํ เนินการขายหรือให้เช่าซื้อตาม ออกจากทดี่ นิ ภายใน 1 ปี ทด่ี นิ
ราคาดงั กล่าวได้

การชําระเงนิ ให้แก่ผู้มสี ิทธิในทดี่ นิ เดมิ การชําระเงนิ ของผู้ซื้อหรือเช่าซื้อ
(ม.54)

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทดี่ นิ

53

ซื้อขายเดด็ ขาด เช่าซื้อหรือ ให้ผู้ซื้อหรือผู้เช่าซื้อชําระราคาทด่ี นิ
ผ่อนชําระราคา
หักค่าธรรมเนียมไม่ ชําระก่อน 20 % ส่วนทเี่ หลอื 80%
เกนิ 5 % ของราคา อธิบดกี รมทด่ี นิ
ขาย กรณซี ื้อขายเดด็ ขาด กรณเี ช่าซื้อหรือซือ้ โดย
ชําระราคาให้แก่ ผ่อนชําระราคา
เหลอื มอบให้ผู้มี ผู้มสี ิทธิในทดี่ นิ ให้ชําระให้เสร็จในวนั
สิทธิในทด่ี นิ เดมิ จดทะเบยี นโอน ให้คาํ นวณราคาทจี่ ะพงึ ผ่อนชําระ
เป็ นงวด ๆ ให้เสร็จสิ้น เป็ นงวด ๆ ให้เสร็จสิ้นภายใน
ภายในเวลา กาํ หนดเวลาตาม ม.54

กรณจี ําหน่ายตาม ม.39 กรณกี ารจาํ หน่ายตามมาตรา ให้ผ่อนชําระให้แล้วเสร็จภายใน 10 ปี
(ปัจจุบนั ม.39 ถูกยกเลกิ อนื่
แล้ว) (ปัจจุบนั ใช้เฉพาะส่วนนี)้ คดิ ดอกเบยี้ ร้อยละ 3 ดอกเบยี้ ให้แก่
ต่อปี ของราคาทดี่ นิ ที่ ผู้มสี ิทธิใน
ผ่อนชําระราคาทด่ี นิ ผ่อนชําระราคาทดี่ นิ ค้างชําระ ทด่ี นิ เดมิ
ภายใน 5 ปี ภายใน 10 ปี

คดิ ดอกเบยี้ 3 % ต่อปี ของ ถ้าผู้ซื้อหรือผู้เช่าซือ้ ไม่ปฏบิ ตั ิตาม
ราคาทดี่ นิ ทค่ี ้างชําระจากผู้ เงอื่ นไขในสัญญาซื้อขาย/เช่าซื้อ
ซื้อหรือผู้เช่าซื้อ
(ม.55)

อธิบดมี อี าํ นาจ

ให้แก่ผู้มสี ิทธิในทดี่ นิ เดมิ เรียกทด่ี นิ คนื

ทด่ี นิ ตกเป็ นของกรมทด่ี นิ ในวนั ทผี่ ู้ซื้อหรือผู้เช่าซื้อทราบ
หรือควรจะได้ทราบถงึ การ
กฎหมายไม่ได้ระบุว่าเรียกคนื มาแล้ว เรียกทดี่ นิ คนื
จะทาํ อย่างไรต่อไปกบั ทด่ี นิ น้ัน

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม น่าจะต้องนํามาจาํ หน่ายใหม่ หากเจ้าของทดี่ นิ เดมิ กรมทดี่ นิ
ยงั ได้เงนิ ค่าทด่ี นิ ไม่ครบ (ความเห็นส่วนตวั )

54 (ช.34)

หมวด 4

การออกหนังสือแสดงสิทธิในทดี่ ิน
มาตรา 56, 57 หลกั เกณฑ์และวธิ ีการออกหนังสือแสดงสิทธิในทด่ี นิ

การออกหนังสือแสดงสิทธิในทด่ี นิ

ภายใต้บงั คบั มาตรา 56/1 แบบ หลกั เกณฑ์และ ข้อความในหนังสือแสดงสิทธิในทด่ี นิ
วธิ ีการออกหนังสือแสดงสิทธิในทดี่ นิ (ม.57)

(ม.56) โฉนดทด่ี นิ และ หนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์

- ใบจอง ให้มขี ้อความสําคญั ดงั นี้
- หนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์
- ใบไต่สวน 1. ช่ือตัว ชื่อสกลุ ของผู้มสี ิทธิในทดี่ นิ
- โฉนดทด่ี นิ
- ใบแทนหนังสือข้างต้น 2. ทอี่ ยู่ของผู้มสี ิทธิในทดี่ นิ รวมถงึ เลขระวาง เลขทด่ี นิ
3. ตาํ แหน่งทด่ี นิ หน้าสํารวจ เลขโฉนดทดี่ นิ
กาํ หนดในกฎกระทรวง ตําบล อาํ เภอ จงั หวดั ซึ่งเป็ น
ทตี่ ้งั ของทดี่ นิ น้ัน
กฎกระทรวงฉบบั ที่ 43
(พ.ศ. 2537) เลขโฉนดทดี่ นิ หมายเลขประจําทด่ี นิ ใน
อาํ เภอหน่ึง (ขนึ้ อาํ เภอใหม่ให้
ดู ช. 78 เลขโฉนดทด่ี นิ เร่ิม 1 ใหม่)

หลกั เกณฑ์ตามมาตรา เลขทดี่ นิ หมายเลขกาํ กบั แปลงทดี่ นิ
56/1 และ ระเบยี บฯ ระวางหนึ่ง (ทุกระวางจะ
ต้ังเลขทด่ี นิ ของตนใหม่
ดู ช. 35 และ 36 เริ่มจาก 1 เป็ นต้นไป)

หน้าสํารวจ หมายเลขกาํ กบั แปลงทด่ี นิ ใน
ตาํ บลหน่ึง (ขนึ้ ตําบลใหม่ให้
ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม เลขโฉนดทด่ี นิ เริ่ม 1 ใหม่)

กรมทดี่ นิ

55

จํานวนฉบบั เอกสารสิทธิ 4. จํานวนเนือ้ ท่ี กรณหี นังสือรับรองการทาํ
ในทด่ี นิ ประโยชน์ในท้องทที่ ยี่ งั ไม่มกี าร
5. รูปแผนทข่ี องทด่ี นิ ประกาศยกเลกิ อาํ นาจหน้าทขี่ อง
แปลงน้ัน ซึ่งแสดงเขต นายอาํ เภอฯ ผู้มอี าํ นาจลงลายมอื
ข้างเคยี งท้งั 4 ทศิ ชื่อยงั คงเป็ นนายอาํ เภอหรือ
ปลดั อาํ เภอผู้เป็ นหัวหน้ากง่ิ ฯ
6. ให้เจ้าพนักงานทด่ี นิ เหมอื นเดมิ โดยปฏิบตั ิการตาม
จงั หวดั เจ้าพนักงานทด่ี นิ ม.ทด่ี นิ ต่อไป จนกว่ารัฐมนตรี
จงั หวดั สาขา หรือเจ้า จะได้ประกาศยกเลกิ อาํ นาจ
พนักงานทดี่ นิ ซ่ึงอธิบดี ซึ่งเป็ นไปตาม ม .19 แห่ง พ.ร.บ.
มอบหมายเป็ นผู้ลงลายมอื แก้ไขเพม่ิ เติมฯ (ฉ.4) พ.ศ. 2528
ชื่อ และประทบั ตราประจํา
ตําแหน่งของเจ้าพนักงาน ต้องเป็ นผู้ซึ่งรัฐมนตรีว่าการ
ทดี่ นิ เป็ นสําคญั กระทรวง มหาดไทยใช้อาํ นาจตาม
ม.15 พ.ร.บ.ให้ใช้ฯ แต่งต้งั เป็ น
7. สารบญั สําคญั จด เจ้าพนักงานทดี่ นิ แล้ว อธิบดจี ึง
ทะเบยี น จะมอี าํ นาจมอบหมายให้ลงนาม

โฉนดทดี่ นิ หนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์ ปัจจุบนั มี
- ผอ.ศูนย์เดนิ สํารวจ
- เจ้าพนักงานทด่ี นิ
หัวหน้ าส่ วนแยก

จัดทาํ เป็ นคู่ฉบบั รวม 2 ฉบบั
มอบให้

ผู้มสี ิทธิในทด่ี นิ 1 ฉบบั เกบ็ ไว้ทส่ี ํานักงานทดี่ นิ 1 ฉบบั

ฉบบั นีจ้ ะจาํ ลองเป็ นรูปถ่ายหรือจัดเกบ็ โดยระบบ กรณรี ูปถ่าย ถ่ายจําลองเฉพาะข้อความ 1 – 5 แล้วนํามาให้
เทคโนโลยี สารสนเทศและการส่ือสารกไ็ ด้ เจ้าพนักงานทดี่ นิ ลงลายมอื ชื่อ พร้อมประทบั ตราประจาํ
ตาํ แหน่งซึ่งต้องลงจริงจะจําลองไม่ได้

รองรับระบบการ กรณจี ัดเกบ็ โดยระบบเทคโนโลยี ให้ถือเสมอื นเป็ นต้นฉบบั
จดทะเบยี นต่าง สารสนเทศและการสื่อสาร กรมทดี่ นิ
สํานักงานทด่ี นิ
เอกสารในระบบคอมพวิ เตอร์
ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม ทก่ี รมทดี่ นิ กาํ หนด

56

(ช.35)

มาตรา 56/1 หลกั เกณฑ์การออกหนังสือแสดงสิทธิในทด่ี นิ ทม่ี อี าณาเขตตดิ ต่อคาบเกยี่ ว

หรืออยู่ในเขตทดี่ ินของรัฐทมี่ รี ะวางฯ

มาตรา 5 ประกาศในราชกจิ จา
พ.ร.บ.แก้ไขเพมิ่ เตมิ ป.ทดี่ นิ (ฉบบั ท่ี 11) พ.ศ. 2551 นุเบกษา เล่ม 125
ตอน 29 กฯ ลงวนั ท่ี
เพมิ่ มาตรา 56/1 แห่งประมวลกฎหมายทดี่ นิ 6 กมุ ภาพนั ธ์ 2551

การออกโฉนดทดี่ นิ หรือหนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์

เฉพาะกรณที ดี่ นิ ทข่ี อออกเป็ นทด่ี นิ ทมี่ ลี กั ษณะ

ทดี่ นิ ทมี่ อี าณาเขตติดต่อคาบเกย่ี วเขตทด่ี นิ หรือ ทดี่ นิ ทอี่ ยู่ในเขตทด่ี นิ ของรัฐ
ของรัฐ

และเขตทดี่ นิ ของรัฐน้ันมรี ะวางแผนทร่ี ูปถ่ายทางอากาศ
หรือ ระวางรูปถ่ายทางอากาศ

พนักงานเจ้าหน้าทจ่ี ะออกโฉนดทด่ี นิ หรือหนังสือรับรองการทาํ
ประโยชน์ได้ต้องดาํ เนินการอย่างใดอย่างหน่ึง

1. ตรวจสอบกบั ระวางแผนทร่ี ูปถ่ายทางอากาศ หรือ หรือ 2. ตรวจสอบด้วยวธิ ีอนื่
ระวางรูปถ่ายทางอากาศ
ตามระเบยี บทอี่ ธิบดกี รมทดี่ นิ กาํ หนด
ฉบบั ที่ทาํ ขนึ้ ก่อนสุดเท่าทที่ างราชการมอี ยู่แล้ว
ปัจจุบนั อธิบดกี รมทด่ี นิ กาํ หนดเป็ น
ว่า
- เป็ นทด่ี นิ ทส่ี ามารถออกโฉนดทด่ี นิ หรือหนังสือ ระเบยี บกรมทดี่ นิ ว่าด้วยการตรวจสอบทดี่ นิ เพอ่ื
รับรองการทาํ ประโยชน์ได้ ออกโฉนดทด่ี นิ หรือหนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์
กรณเี ป็ นทด่ี นิ ทม่ี อี าณาเขตติดต่อคาบเกย่ี วหรืออยู่ใน
อยู่ในหลกั เกณฑ์ เขตทด่ี นิ ของรัฐด้วยวธิ ีอน่ื พ.ศ. 2551

พนักงานเจ้าหน้าทอ่ี อกโฉนดทดี่ นิ หรือ เวยี นตาม
หนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์แล้วแต่กรณี - หนังสือกรมทดี่ นิ ด่วนทสี่ ุด ท่ี มท 0516.2/ว 3996
ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม ลงวนั ท่ี 12 กุมภาพนั ธ์ 2551 กรมทดี่ นิ

57

(ช.35)
ระเบียบกรมท่ดี ิน ว่าด้วยการตรวจสอบทดี่ นิ เพอ่ื ออกโฉนดทดี่ ิน
หรือหนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์ กรณเี ป็ นทด่ี นิ ทม่ี อี าณาเขตตดิ ต่อคาบเกยี่ ว

หรืออยู่ในเขตทด่ี ินของรัฐด้วยวธิ ีอน่ื พ.ศ. 2551
(ออกตามมาตรา 56/1 แห่งประมวลกฎหมายทด่ี ิน)

ระเบยี บกรมทด่ี นิ ว่าด้วยการตรวจสอบทด่ี นิ เพอ่ื ออกโฉนดทด่ี นิ หรือหนังสือ
รับรองการทาํ ประโยชน์ กรณเี ป็ นทด่ี นิ ทมี่ อี าณาเขตติดต่อคาบเกยี่ วหรือ
อยู่ในเขตทดี่ นิ ของรัฐด้วยวธิ ีอน่ื พ.ศ. 2551

ผู้อาํ นวยการสํานักมาตรฐานการออก ใช้บงั คบั ต้งั แต่วนั ที่ 12 กมุ ภาพนั ธ์ 2551 ออกโดยอาศัยอาํ นาจ
หนังสือสําคญั รักษาการตามระเบยี บนี้ เป็ นต้นไป มาตรา 56/1 แห่ง
(ข้อ 9) (ข้อ 2) ป.ทดี่ นิ ซึ่งแก้ไขเพม่ิ เตมิ
โดย พ.ร.บ.แก้ไขเพม่ิ เตมิ
การบงั คบั ใช้ - เร่ืองออกโฉนดทด่ี นิ หรือหนังสือ ป.ทด่ี นิ (ฉบบั ที่ 11) พ.ศ.
รับรองการทาํ ประโยชน์ทอี่ ยู่ 2551
ความครอบคลุมของการใช้บงั คบั ระหว่างการดาํ เนินการของ
ของระเบยี บ (คลุมถงึ เร่ืองทยี่ งั ไม่ พนักงานเจ้าหน้าท่ี และ เจ้า ต้องถอื ปฏบิ ตั ิ
แล้วเสร็จ) พนักงานทดี่ นิ ยงั ไม่ได้ลงนาม ตามระเบยี บนี้

(ข้อ 8)

กรณมี รี ะเบยี บ คาํ สั่งใด บรรดาระเบยี บ คาํ ส่ัง หรือหนังสือสั่งการอน่ื ใดทกี่ าํ หนดไว้แล้วในระเบยี บนี้ หรือ
ขดั กบั ระเบยี บนี้ ซึ่งขดั หรือแย้งกบั ระเบยี บนี้ ให้ใช้ระเบยี บนีแ้ ทน

(ข้อ 3)

คาํ นิยาม “ทด่ี นิ ของรัฐ” หมายถึง
(ข้อ 4) - ทดี่ นิ สาธารณสมบตั ิของแผ่นดนิ สําหรับพลเมอื งใช้ร่วมกนั
- ทสี่ งวนหวงห้ามตาม ป.ทด่ี นิ และกฎหมายอน่ื
ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม - ทดี่ นิ คณะรัฐมนตรีสงวนไว้เพอ่ื รักษาทรัพยากรธรรมชาติ หรือเพอื่ ประโยชน์
สาธารณะอย่างอน่ื
เช่น - ทเี่ ลยี้ งสัตว์สาธารณประโยชน์

- ทร่ี าชพสั ดุ
- ป่ าสงวนแห่งชาติ
- อุทยานแห่งชาติ
- เขตรักษาพนั ธ์ุสัตว์ป่ า
- เขตห้ามล่าสัตว์ป่ า
- เขตทไ่ี ด้จาํ แนกให้เป็ นเขตป่ าไม้ถาวรตามมตคิ ณะรัฐมนตรี

เป็ นต้น
กรมทดี่ นิ

58

การตรวจสอบทด่ี นิ เพอื่ ออกโฉนดทด่ี นิ
หรือหนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์

(ข้อ 5)

1. ต้องดาํ เนินการตามระเบยี บ คาํ ส่ัง 2. ต้องปฏบิ ตั ติ ามระเบยี บกรมทดี่ นิ
และหนังสือส่ังการทกี่ าํ หนด และ ว่าด้วยการตรวจสอบทดี่ นิ ฯลฯ นี้
หลกั เกณฑ์ วธิ ีการ และเงอ่ื นไขไว้แล้ว
โดยเคร่งครัด

การออกโฉนดทดี่ นิ หรือหนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์

กรณไี ม่มหี ลกั ฐานเดมิ กรณมี หี ลกั ฐานเดมิ
(ข้อ 6)
ขอออกเอกสารสิทธิในทดี่ นิ ตาม
- มาตรา 58 ทวิ วรรคสอง (2) และ (3) ขอออกเอกสารสิทธิในทดี่ นิ ตาม
แห่ง ป.ทดี่ นิ (เดนิ สํารวจ) - มาตรา 58 ทวิ วรรคสอง (1)
- มาตรา59 ทวิ แห่ง ป.ทด่ี นิ (เฉพาะราย) แห่ง ป.ทด่ี นิ (เดนิ สํารวจ)
- มาตรา59 แห่ง ป.ท่ีดนิ (เฉพาะราย)
กรณเี ฉพาะราย หากไม่มหี ลกั ฐานเดมิ ขอออกโฉนด
ทด่ี นิ หรือหนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์ในเขตทดี่ นิ เป็ นกรณี
ของรัฐไม่ได้ 1. มหี ลกั ฐานทดี่ นิ เดมิ มาดาํ เนินการ
2. เป็ นทด่ี นิ ทมี่ อี าณาเขตตดิ ต่อคาบเกย่ี ว หรือ
(ทด่ี นิ ของรัฐ คอื ทดี่ นิ ตามคาํ นิยามของระเบยี บนี)้ อยู่ในเขตทด่ี นิ ของรัฐ
ส่วนกรณกี ารเดนิ สํารวจ กรมทด่ี นิ ไม่เดนิ สํารวจ
ในเขตป่ าอยู่แล้ว ในการตรวจสอบทด่ี นิ เพอื่ ออกโฉนดทด่ี นิ หรือ
หนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์ ต้อง
ดาํ เนินการตามระเบยี บกรมทดี่ นิ ฉบบั นีโ้ ดย
เคร่งครัด

พนักงานเจ้าหน้าทตี่ ้องดาํ เนินการ

1. ตรวจสอบหลกั ฐานทดี่ นิ เดมิ  2. ตรวจสอบข้างเคยี ง  3. ตรวจสอบสภาพการทาํ
และหลกั ฐานทางทะเบยี นทด่ี นิ (ข้อ 6(2)) ประโยชน์

(ข้อ 6(1)) (ข้อ 6(3))
ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทดี่ นิ

59

ให้ปรากฏข้อเทจ็ จริงว่า ให้ปรากฏข้อเทจ็ จริงว่า ให้ปรากฏข้อเทจ็ จริงว่า

1. ผู้ขอเป็ นผู้มสี ิทธิในทดี่ นิ หรือไม่ - ทดี่ นิ ข้างเคยี งทุกด้าน - สภาพการทาํ ประโยชน์ (มคี วาม
ประการใด และ ถูกต้องตรงกบั หลกั ฐานทดี่ นิ เป็ นไป) ตรงกบั ทไ่ี ด้แจ้งไว้ใน
2. หลกั ฐานทด่ี นิ เดมิ ถูกต้องตรงตาม เดมิ ทนี่ ํามา แสดงหรือไม่ หลกั ฐานเดมิ ทน่ี ํามาขอออกหรือไม่
หลกั ฐานทท่ี างราชการมอี ยู่หรือไม่
ประการใด โดยให้ดาํ เนินการ ตัวอย่าง
(ตรวจกบั ฉบบั สํานักงานทดี่ นิ ) 1. ตรวจสอบเบอื้ งต้นเกย่ี วกบั - เช่น หลกั ฐานทดี่ นิ เดมิ แจ้งเป็ นทนี่ า
ระยะแนวเขตทด่ี นิ แต่ทดี่ นิ ทข่ี อออกเป็ นป่ าชายเลน ซ่ึง
บนั ทกึ การตรวจสอบไว้ในเรื่องด้วย 2. บนั ทกึ ถ้อยคาํ ไว้เป็ นหลกั ฐาน ทาํ นําไม่ได้
ผล ให้เป็ นเหตุสงสัยว่าทดี่ นิ ทขี่ อ
กรณชี ื่อผู้ขอออกไม่ตรงกบั ช่ือใน - เจ้าพนักงานทดี่ นิ ออกน้ันเป็ นทด่ี นิ ไม่ตรงตาม
หลกั ฐานทด่ี นิ เดมิ ทน่ี ํามายนื่ - เจ้าของทด่ี นิ ข้างเคยี ง หลกั ฐานทด่ี นิ เดมิ
- ผู้ปกครองท้องที่
(ข้อ 6(4))

ให้สอบสวน  บนั ทกึ ถ้อยคาํ หากทดี่ นิ ข้างเคยี งมคี วาม กรณที มี่ กี ารเปลย่ี นแปลง
- ผู้ขอ แตกต่างหรือเปลย่ี นแปลง เขตการปกครองในพนื้ ทน่ี ้ัน
- ผู้ปกครองท้องที่ และ
- ผู้ทเี่ ช่ือถอื ได้ ให้บนั ทกึ เหตุแห่งความแตกต่าง ให้บนั ทกึ การเปลยี่ นแปลงให้ชัดเจน
หรือเปลย่ี นแปลงให้ชัดเจน และแนบหลกั ฐานการเปลยี่ นแปลง
ให้ได้ความว่ามกี ารครอบครอง เขตปกครอง (ถ้าม)ี
และทาํ ประโยชน์ต่อเนื่องจากผู้มี 1. เป็ นเพราะเหตุใด
ช่ือในหลกั ฐานทดี่ นิ เดมิ 2. มคี วามเกยี่ วเนื่องกบั ทดี่ นิ
ข้างเคยี งเดมิ อย่างไร
- อย่างไร
- ต้งั แต่เมอื่ ใด

รวมไว้ในเรื่องราวการขอออกโฉนด ฯลฯ
เพอื่ ประกอบการพจิ ารณา

กรณมี เี หตุสมควรสงสัยว่าทดี่ นิ ทขี่ อออก
อาจไม่ตรงกบั หลกั ฐานทผี่ ู้ขอนํามาแสดง

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทด่ี นิ

60

สงสัยทว่ั ไป สงสัยเป็ นอย่างยงิ่
สอบสวนเพมิ่ เตมิ จนได้ข้อยุติ (ข้อ 6(5))

หมดข้อสงสัย กลายเป็ นสงสัยเป็ นอย่างยงิ่ ให้ (แล้วแต่กรณวี ่าผู้ใดมอี าํ นาจออกเอกสารสิทธิ
ในทด่ี นิ ทข่ี อออก)
สามารถออก ไม่สามารถออก - เจ้าพนักงานทดี่ นิ จังหวดั
โฉนด ฯลฯ ได้ โฉนด ฯลฯ ได้ - เจ้าพนักงานทดี่ นิ จงั หวดั สาขา
- เจ้าพนักงานทด่ี นิ หัวหน้าส่วนแยก
- นายอาํ เภอ
- ปลดั อาํ เภอผู้เป็ นหัวหน้าประจาํ กงิ่ อาํ เภอ
- ผู้อาํ นวยการศูนย์เดนิ สํารวจ

แต่งต้ังคณะกรรมการอย่างน้อย 3 คน

เพอ่ื พจิ ารณาตรวจสอบ
- สภาพทด่ี นิ และ
- การครอบครองทาํ ประโยชน์

ให้ได้ข้อเทจ็ จริงว่าทดี่ นิ ทขี่ อออก
1. เป็ นทดี่ นิ ทต่ี รงตําแหน่งตามหลกั ฐานที่

นํามาแสดงหรือไม่ อย่างไร
2. มหี ลกั ฐานใดประกอบการตรวจสอบ

คณะกรรมการรายงานผล

ผู้แต่งต้ัง (คอื ผู้มอี าํ นาจออกเอกสารสิทธิใน
ทดี่ นิ ประเภทน้ัน)

เพอื่ ใช้รายงานน้ันประกอบการพจิ ารณา
ดาํ เนินการให้แก่ผู้ขอ

ผลการตรวจสอบตามวธิ ีการในข้อ 6 แล้ว

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทดี่ นิ

61

ได้ข้อยุติว่า ไม่ได้ข้อยุตวิ ่า
- ทด่ี นิ ทข่ี อออกตรงตาม - ทด่ี นิ ทข่ี อออกตรงตามหลกั ฐานท่ี

หลกั ฐานทน่ี ํามาแสดง และเป็ น นํามาแสดง และเป็ นทดี่ นิ อยู่ใน
ทดี่ นิ อยู่ในหลกั เกณฑ์ออกโฉนด หลกั เกณฑ์ออกโฉนดทดี่ นิ หรือหนังสือ
ทด่ี นิ หรือหนังสือรับรองการทาํ รับรองการทาํ ประโยชน์ได้หรือไม่
ประโยชน์ได้
(ข้อ 7)
พจิ ารณาดาํ เนินการเพอื่ ออกเอกสาร
สิทธิในทด่ี นิ ให้ตามหลกั เกณฑ์และ ให้ดาํ เนินการตรวจสอบกบั
วธิ ีการต่อไป จนครบถ้วนตาม - ระวางแผนทรี่ ูปถ่ายทางอากาศ หรือ
ข้นั ตอนและหลกั เกณฑ์ทก่ี ฎหมาย - ระวางรูปถ่ายทางอากาศ ฉบบั ทท่ี าํ ขนึ้
และระเบยี บกาํ หนดไว้
ก่อนสุด เท่าทท่ี างราชการมอี ยู่ (ตรวจสอบ
กบั แผนทภี่ าพถ่ายทางอากาศของกรมแผน
ทท่ี หาร)

ให้ได้ข้อยุติว่า
- เป็ นทดี่ นิ ทสี่ ามารถออก

โฉนดทด่ี นิ หรือหนังสือรับรอง
การทาํ ประโยชน์ได้หรือไม่

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทดี่ นิ

62 (ช.37)

มาตรา 58, 58 ทวิ การเดนิ สํารวจท้งั ตาํ บล

รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย
(ม.58)

เดนิ สํารวจเฉพาะพนื้ ทที่ ม่ี รี ะวาง เห็นสมควรให้มกี ารออกโฉนดทดี่ นิ หนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์
แผนทร่ี ูปถ่ายทางอากาศ หรือระบบ หรือหนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์ เฉพาะ น.ส.3 ก. เท่าน้ัน
UTM หรือระวางรูปถ่ายทางอากาศ
ในจงั หวดั ใด ปี ใด

ให้รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย

ต้องประกาศในราชกจิ จานุเบกษา ประกาศกาํ หนดจงั หวดั ทจี่ ะทาํ การสํารวจ เขตจังหวดั ทป่ี ระกาศกาํ หนดนี้
รังวดั ทาํ แผนที่ หรือพสิ ูจน์สอบสวนการ ไม่รวมท้องทที่ รี่ าชการได้
ทาํ ประโยชน์สําหรับปี น้ัน จําแนกให้เป็ นเขตป่ าไม้ถาวร

เมอ่ื มปี ระกาศรัฐมนตรีฯ แล้ว เขตป่ าไม้ถาวรไม่มี ก.ม.กาํ หนดไว้

โดยตรงให้เป็ นป่ าอกี ประเภทหน่ึง

ผู้ว่าราชการจังหวดั ในจงั หวดั ทถ่ี ูกกาํ หนด แตกต่างไปจากป่ าทม่ี กี ฎหมาย
กาํ หนดไว้ แต่ป่ าไม้ถาวรเกดิ จากมติ

ประกาศกาํ หนด ค.ร.ม.เมอ่ื วนั ท่ี 14 พ.ย. 2504 ให้
จําแนกทดี่ นิ ทเี่ ป็ นเขตป่ าทจี่ ะทาํ การ

สงวนคุ้มครองไว้เป็ นสมบตั ิของชาติ

ท้องที่ และ วนั เร่ิมต้นการเดนิ สํารวจ โดยถาวรสืบไปเป็ นเขตป่ าไม้ถาวร
(ว่าจะเดนิ สํารวจในตําบล อาํ เภอใด)
รังวดั ในท้องทนี่ ้ัน ป่ าไม้ถาวรเกดิ ขนึ้ โดยมติ
1. สํานักงานทดี่ นิ
2. ทว่ี ่าการอาํ เภอ/ทว่ี ่าการกงิ่ อาํ เภอ คณะรัฐมนตรี การยกเลกิ เขตป่ า
3. ทที่ าํ การกาํ นัน และ
4. ทที่ าํ การผู้ใหญ่บ้านแห่งท้องที่ ปิ ดประกาศ ประกาศก่อนวนั เร่ิมต้น ไม้ถาวร จึงต้องทาํ โดยมติ
(ทจี่ ะเดนิ สํารวจ) ณ สํารวจไม่น้อยกว่า 30 วนั คณะรัฐมนตรีเช่นเดยี วกนั และ
เขตป่ าไม้ถาวรมสี ภาพตาม

เมอื่ ผู้ว่าราชการจงั หวดั ประกาศกาํ หนด กฎหมายเป็ นป่ าตาม ม.4(1) แห่ง
ท้องที่ และวนั เร่ิมต้นสํารวจแล้ว พ.ร.บ.ป่ าไม้ พ.ศ. 2484

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทดี่ นิ

63

บุคคลตาม ม.58 ทวิ ว.2 หรือ - บุคคลตามมาตรา 58 ทวิ ว.2
ตัวแทนของบุคคลดงั กล่าว (1) ผู้ซ่ึงมหี ลกั ฐานการแจ้งการครอบครองทดี่ นิ

ตามวนั และเวลาทพี่ นักงาน นําพนักงานเจ้าหน้าท่ี (ส.ค.1) มใี บจอง ใบเหยยี บยา่ํ หนังสือรับรองการทาํ
เจ้าหน้าทไ่ี ด้นัดหมาย หรือผู้ซ่ึงพนักงาน ประโยชน์ โฉนดตราจอง ตราจองทต่ี ราว่า “ได้ทาํ
เจ้าหน้าทมี่ อบหมาย ประโยชน์แล้ว” หรือเป็ นผู้มสี ิทธิตามกฎหมายว่า
ฝ่ าฝื นไม่นําหรือไม่ต้งั ตวั แทนนําฯ ด้วยการจดั ทดี นิ เพอื่ การครองชีพ (ให้รวมถึงผู้ซ่ึงได้
เพอ่ื ทาํ การสํารวจรังวดั ทาํ ครอบครองและทาํ ประโยชน์ในทด่ี นิ ต่อเน่ืองมรจาก
มคี วามผดิ ตาม ม.107 แผนทห่ี รือพสิ ูจน์ บุคคลทแ่ี จ้ง ส.ค.1 ด้วย)
ระวางโทษปรับไม่เกนิ 500 บาท สอบสวนการทาํ ประโยชน์
ในทด่ี นิ ของตน (2) ผู้ซึ่งได้ปฏบิ ตั ติ ามมาตรา 27 ตรี (ดู ช. 31)
(3) ผู้ซ่ึงครอบครองและทาํ ประโยชน์ในทด่ี นิ
ภายหลงั วนั ทปี่ ระมวลกฎหมายนีใ้ ช้บงั คบั และไม่มี
จอง ใบเหยยี บยาํ่ หรือไม่มหี ลกั ฐานว่าเป็ นผู้มสี ิทธิ
ตามกฎหมายว่าด้วยการจดั ทด่ี นิ เพอื่ การครองชีพ

เมอื่ ได้สํารวจรังวดั ทาํ แผนท่ี กรณเี ดนิ สํารวจพสิ ูจน์สอบสวนการทาํ
หรือพสิ ูจน์สอบสวนการทาํ ประโยชน์เพอื่ ออกหนังสือรับรองการ
ประโยชน์ในทด่ี นิ เรียบร้อยแล้ว ทาํ ประโยชน์ (น.ส.3 ก.)

(ม.58 ทว)ิ เจ้าพนักงานทด่ี นิ มอี าํ นาจ

เป็ นไปตามกฎกระทรวง ปรากฏว่าทด่ี นิ ทบ่ี ุคคลน้ันครอบครอง แต่งต้งั ผู้ซึ่งได้รับการอบรมในการ
ฉบบั ที่ 43 เป็ นทดี่ นิ ทอ่ี าจออกโฉนดทด่ี นิ หรือ พสิ ูจน์สอบสวนการทาํ ประโยชน์
น.ส. 3 ก. ได้ตาม ป.ทด่ี นิ
เป็ นเจ้าหน้าทอี่ อกไปพสิ ูจน์สอบสวนฯ
ดู ช. 78 พนักงานเจ้าหน้าที่
ในการปฏบิ ตั ิหน้าทด่ี งั กล่าว
จะออกโฉนดทด่ี นิ หรือ น.ส.3 ก. ให้ อยู่ทว่ี ่า ออกโฉนดทด่ี นิ หรือ เจ้าหน้าทเี่ ป็ นเจ้าพนักงานตาม
เป็ นการเดนิ สํารวจออกเอกสารสิทธิในทด่ี นิ หนังสือรับรอง ประมวลกฎหมายอาญา
ประเภทใด ซึ่งขนึ้ อยู่ว่าท้องทนี่ ้ันก่อนเดนิ การทาํ ประโยชน์
สํารวจมรี ะวางประเภทใด เช่น หากเป็ น (น.ส.3 ก.) ให้
ระวางแผนทรี่ ูปถ่ายทางอากาศหรือระวาง
แผนท่ี ระบบ UTM กจ็ ะเดนิ สํารวจออก
โฉนดทดี่ นิ หรือหากเป็ นระวางรูปถ่ายทาง
อากาศกจ็ ะเดนิ สํารวจออก น.ส.3 ก. ส่วน
น.ส.3 และ น.ส.3 ข. ซ่ึงเป็ นหนังสือรับรอง
การทาํ ประโยชน์ทไ่ี ม่มรี ะวางจะไม่มกี าร
เดนิ สํารวจออกเอกสารสิทธิประเภทนีใ้ ด

(1) ผู้ซึ่งมหี ลกั ฐานการแจ้ง ส.ค.1 มใี บจอง ใบเหยยี บยา่ํ (2) ผู้ซึ่งได้ปฏิบตั ิ (3) ผู้ซ่ึงครอบครองและทาํ ประโยชน์ใน
หนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์ โฉนดตราจอง ตรา ตามมาตรา 27 ตรี ทดี่ นิ ภายหลงั วนั ทป่ี ระมวลกฎหมายนีใ้ ช้
จองทตี่ ราว่า “ได้ทาํ ประโยชน์แล้ว” หรือเป็ นผู้มสี ิทธิ บงั คบั และไม่มจี อง ใบเหยยี บยา่ํ หรือไม่
ตามกฎหมายว่าด้วยการจัดทดี นิ เพอ่ื การครองชีพ มหี ลกั ฐานว่าเป็ นผู้มสี ิทธิตามกฎหมาย
ว่าด้วยการจดั ทดี่ นิ เพอ่ื การครองชีพ
ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม
กรมทดี่ นิ

64

หมายเหตุ คอื บุคคลทค่ี รอบครอง หมายถงึ ผู้ทค่ี รอบครองและทาํ ประโยชน์ใน
การครอบครองต่อเน่ืองจากผู้มี และทาํ ประโยชน์ก่อน ทดี่ นิ ต้งั แต่วนั ที่ 1 ธันวาคม 2497 เป็ นต้นมา
ป.ทด่ี นิ ใช้บงั คบั และแจ้ง
หลกั ฐาน ส.ค.1 ตาม ม. 58 ทว,ิ ม.59 สิทธิในการเดนิ สํารวจไว้
ต้องเป็ นการส่งมอบโดยยนิ ยอมและ
สมคั รใจเท่าน้ัน ไม่ใช่ได้มาโดยการแย่ง ดู ช. 31
การครอบครองซึ่งถอื เป็ นการเร่ิมต้น
สิทธิของตนเองใหม่ มใิ ช่ถือเป็ นการ จาํ นวนเนือ้ ทท่ี อี่ อกให้
ครอบครองต่อเนื่อง
ไม่เกนิ 50 ไร่ ถ้าเกนิ 50 ไร่ จะต้อง ตามระเบยี บคณะกรรมการ
จาํ นวนเนือ้ ทที่ อ่ี อกให้ ได้รับอนุมตั จิ ากผู้ว่าราชการ จัดทดี่ นิ แห่งชาติ ฉบบั ท่ี 12
จงั หวดั เป็ นการเฉพาะราย
ไม่จาํ กดั เนือ้ ที่ ออกให้ตามหลกั ฐาน
แต่ไม่เกนิ จํานวนทท่ี าํ ประโยชน์จริง ไม่ห้ามโอน ห้ามโอน 10 ปี จะออกเกนิ 50 ไร่ ได้ต่อเมอ่ื
เว้นแต่ ผวจ.ได้ตรวจสอบการทาํ
ไม่ห้ามโอน ประโยชน์

ยกเว้น หลกั ฐานเดมิ มเี งอื่ นไขการ 1) เป็ นการตกทอดทางมรดก (แล้วห้าม 1. ผู้ครอบครองได้ทาํ
ห้ามโอนตดิ อยู่ เช่น กรณใี บจองหรือ โอนต่อไปจนครบกาํ หนด) ประโยชน์หรืออาํ นวยการทาํ
นําหนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์ที่ 2) โอนให้แก่ทบวงการเมอื ง องค์การของ ประโยชน์ด้วยตนเอง และ
อยู่ระหว่างห้ามโอนมาเดนิ สํารวจ ก็ รัฐบาลตาม กม.ว่าด้วยการจดั ต้งั องค์การ 2. สภาพการทาํ ประโยชน์เป็ น
ต้องห้ามโอนตามกาํ หนดของ ของรัฐบาล รัฐวสิ าหกจิ ทจี่ ดั ต้ังขนึ้ โดย หลกั ฐานมน่ั คง และมผี ลผลติ
กฎหมายต่อไป พ.ร.บ. (การห้ามโอน ยกเลกิ ) อนั เป็ นประโยชน์ทาง
3) โอนให้แก่สหกรณ์เพอ่ื ชําระหนีโ้ ดย เศรษฐกจิ
ได้รับอนุมตั จิ ากนายทะเบยี นสหกรณ์
(แล้วห้ามโอนต่อไปจนกว่าครบกาํ หนด) กรณจี าํ นวนเนือ้ ทเ่ี กนิ 50 ไร่
(ข้อยกเว้นจะเหมอื นกรณอี อกจากใบจอง) ให้ออกเท่าที่ ผวจ.อนุมตั ิ
กรณไี ม่เกนิ 50 ไร่ ให้ออก
ภายในกาํ หนดห้ามโอนทด่ี นิ เท่าทไี่ ด้ทาํ ประโยชน์จริง เป็ น
ไม่อยู่ในข่ายบงั คบั คดี อาํ นาจการสั่งการของ
พนักงานเจ้าหน้าทไ่ี ม่ต้องขอ
อนุมตั ิผู้ว่าฯ เหมอื นกรณเี กนิ
50 ไร่

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทดี่ นิ

65

มาตรา 58 ตรี การย้ายแปลง (ช.38)

หลกั การ การย้ายแปลง ทาํ ได้เฉพาะกรณี น.ส.3 ก.เท่าน้ัน เป็ น โฉนดทดี่ นิ

รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย ในท้องทที่ ที่ ่ดี นิ ซึ่งมหี นังสือรับรอง
(ม.58 ตรี) การทาํ ประโยชน์ (น.ส.3) ซึ่งใช้
ระวางรูปถ่ายทางอากาศ
เห็นสมควรให้มกี ารออกโฉนดทดี่ นิ

ประกาศในราชกจิ จานุเบกษา รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย หนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์
ประกาศกาํ หนด เฉพาะ น.ส.3 ก. เท่าน้ัน ทใ่ี ช้ระวาง
กาํ หนดท้องท่ี และ รูปถ่ายทางอากาศในการออก
วนั ทเ่ี ร่ิมดาํ เนินการออกโฉนดทด่ี นิ
ดูกฎกระทรวง ฉบบั ที่ 43
ประกาศล่วงหน้าไม่น้อยกว่า 30 วนั (ช. 78)

เมอื่ ถึงกาํ หนดวนั เริ่มดาํ เนินการ (ย้ายแปลง)

วธิ ีการทาํ แผนทเ่ี พอ่ื ออกโฉนดทดี่ นิ การระงบั การจดทะเบยี นสิทธิและนิติกรรมใด ๆ

นําหลกั ฐานเกย่ี วกบั ระวางรูปถ่าย ประเภททไี่ ม่ต้องรังวดั ประเภททต่ี ้องรังวดั
ทางอากาศมาปรับแก้ตามหลกั ไม่ระงบั การจดทะเบยี น ระงบั การจดทะเบยี น
วชิ าการแผนทร่ี ูปถ่ายทางอากาศ

เว้นแต่ โดยไม่ต้องทาํ การสํารวจรังวดั ยดึ เอาวนั เริ่มต้นดาํ เนินการเป็ นหลกั
ในการระงบั การจดทะเบยี น
เว้นแต่
กรณจี ําเป็ นให้ เมอ่ื ดาํ เนินการเสร็จ ในกรณจี าํ เป็ น
เจ้าพนักงาน ออกโฉนดทด่ี นิ ให้แก่
ทด่ี นิ ทาํ การ
สํารวจรังวดั เจ้าพนักงานทด่ี นิ อนุญาต
เฉพาะรายได้
ผู้มชี ื่อซึ่งเป็ นผู้มสี ิทธิใน น.ส.3 ก.

เมอื่ จัดทาํ เสร็จพร้อมจะแจก ตามระเบยี บคณะกรรมการ
ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม จัดทดี่ นิ แห่งชาติ ฉบบั ท่ี 10
กาํ หนด

กรมทด่ี นิ

66

เจ้าพนักงานทดี่ นิ ประกาศกาํ หนด ไม่ใช่เป็ นประกาศออกโฉนด ข้อยกเว้น
วนั แจกโฉนดทด่ี นิ แก่ผู้มสี ิทธิ หาผู้คดั ค้าน ดงั น้ัน ประกาศ 1. ถูกเวนคนื บางส่วนตามกฎหมายเวนคนื ฯ
ตาม ม.58 ตรี จงึ ไม่มกี าร 2. แบ่งแยกเพื่อโอนให้ แก่ทบวงการเมือง
นับต้ังแต่วนั กาํ หนดแจกโฉนดทด่ี นิ รับคาํ คดั ค้าน ท้งั นี้ เน่ืองจาก รัฐวิสาหกิจท่ีต้ังขึน้ โดย พ.ร.บ. องค์การของ
กฎหมายไม่ได้ให้อํานาจไว้ รัฐบาลตามกฎหมายว่าด้วยการจัดต้ังองค์การ
ของรัฐบาล หรือหน่วยงานธุรกิจทีร่ ัฐบาลเป็ น
น.ส.3 ก. แปลงน้ันเป็ นอนั ยกเลกิ เจ้าของ โดยการขาย แลกเปลยี่ น หรือให้
3. ศาลมคี าํ พพิ ากษาหรือคาํ สั่งถงึ ทสี่ ุดให้แบ่งแยก
ถอื ว่าทด่ี นิ น้ันมโี ฉนดทดี่ นิ แล้ว ให้ ส่ งคนื 4. เจ้าของทดี่ นิ พสิ ูจน์ให้เป็ นทพ่ี อใจของ
(โดยไม่ต้องมกี ารแจกจริง เว้นแต่สูญหาย เจ้าพนักงานทดี่ นิ ว่ามคี วามจําเป็ นและเร่งด่วน
เหมอื นการออกโฉนดทว่ั ไป) ต้องแบ่งแยกและหากรอไว้จะก่อให้เกิดความ
เสียหายอย่างร้ายแรงแก่เจ้าของหรือผู้รับโอน
การออกโฉนดทดี่ นิ ตาม ม. 58
ตรี ได้รับยกเว้นค่าธรรมเนียม
และค่าใช้จ่ายตาม ม.103 ว.ท้าย

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทด่ี นิ

67 (ช.39)

มาตรา 59 ขอออกเฉพาะราย (มีหลกั ฐาน)

ผู้มสี ิทธิครอบครองทด่ี นิ โดยชอบด้วยกฎหมายมีหลักฐาน เช่น
(ม.59) ส.ค.1 ใบจอง ใบเหยียบยํ่า หนังสือ
รับรองการทําประโยชน์ โฉนดตราจอง
ขอออกโฉนดทดี่ นิ ตราจองทตี่ ราว่า “ได้ทาํ ประโยชน์แล้ว”
หรือหนังสือรับรอง หรือเป็ นผู้มีสิทธิตามกฎหมายว่าด้วย
การทาํ ประโยชน์ การจัดท่ีดินเพ่ือการครองชีพ (บุคคล
เดยี วกบั ตาม ม.58 ทวิ ว.2 (1)
เป็ นการเฉพาะรายได้
ผู้มสี ิทธิครอบครองทีด่ ินรวมกับ
ไม่ว่าท้องทที่ ที่ ด่ี นิ ทมี่ าขอออกจะได้มี ผู้ ซึ่ ง ได้ ค ร อ บ ค ร อ ง แล ะ ทํา
ประกาศของรัฐมนตรีตาม ม.58 ประโยชน์ในที่ดินต่อเนื่องมาจาก
(เดนิ สํารวจ) แล้วหรือไม่กต็ าม ผู้ซ่ึงมหี ลกั ฐานการแจ้ง ส.ค.1 ด้วย

เมอื่ พนักงานเจ้าหน้าทพ่ี จิ ารณา หมายเหตุ
ก า ร ค ร อ บ ค ร อ ง ต่ อ เ น่ื อ ง จ า ก ผู้ มี
ตามหลกั เกณฑ์และวธิ ีการที่
ประมวลกฎหมายทด่ี นิ กาํ หนด หลักฐาน ส.ค.1 ต้องเป็ นการครอบครอง
โดยการส่ งมอบโดยยินยอมและสมัครใจ
ปัจจุบนั เป็ นไปตาม ไม่ ใช่ ได้ มาโดยการแย่ งการครอบครองซ่ึง
กฎกระทรวง ฉบบั ท่ี 43 ถือเป็ นการเริ่มต้นสิทธิของตนใหม่ มิใช่
ถือเป็ นการครอบครองต่อเน่ือง
ดู ช. 78
ฉะน้ัน ผู้ทแี่ ย่งการครอบครองทด่ี นิ ท่ี
มี ส.ค.1 ย่อมไม่สามารถนํา ส.ค.1 มา
เป็ นหลกั ฐานการออกโฉนดทดี่ นิ หรือ
หนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์ตาม
ม.59 ได้

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทดี่ นิ

68

(ช.40)
มาตรา 59 ทวิ ระเบียบคณะกรรมการฯ ฉบับที่ 12 หมวด 1 การขอออกเฉพาะราย

(ไม่มหี ลกั ฐาน)

หลกั เกณฑ์ ผู้มสี ิทธิขอ ผู้ครอบครองและทาํ ประโยชน์ในทด่ี นิ รวมกบั ผู้ซ่ึงได้ครอบครอง
ตาม ม.59 ทวิ ต้อง (ม.59 ทว)ิ และทาํ ประโยชน์ในทดี่ นิ
ต่อเน่ืองจากบุคคลดงั กล่าวด้วย

1. ก่อน ป.ทดี่ นิ ใช้บงั คบั โดย 2. ไม่มหี นังสือสําคญั และ 3. มไิ ด้แจ้ง แต่ 4. ไม่รวมถงึ ผู้ซึ่งไม่ปฏิบตั ติ าม
(ก่อน 1 ธ.ค.2497) แสดงกรรมสิทธ์ิ ส.ค.1 ม.27 ตรี (จึงต้องเป็ นบุคคลที่

ได้แจ้งการครอบครอง (ส.ค.2)

และหรือได้นําเดนิ สํารวจ)

ความจาํ เป็ น เป็ นไปตามระเบยี บ มคี วามจําเป็ นจะขอออกโฉนดทดี่ นิ ดู ช. 31
คณะกรรมการจดั ทด่ี นิ แห่งชาติ ฉบบั ท่ี 12 หรือหนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์
(1) ทดี่ นิ น้ันถูกเวนคนื ตาม กม. เวนคนื ฯ
(2) ผู้ครอบครองและทาํ ประโยชน์ในทดี่ นิ เป็ นการเฉพาะราย แต่ไม่รวมผู้ทแี่ ย่ง
จะโอนทดี่ นิ ให้แก่ทบวงการเมอื งองค์การ การครอบครองด้วย
ของรัฐบาลฯ รัฐวสิ าหกจิ ฯ
(3) มคี วามจาํ เป็ นอย่างอน่ื โดยได้รับอนุมตั ิ ยนื่ คาํ ขอ ต่อพนักงานเจ้าหน้าที่ ณ
จากผู้ว่าราชการจังหวดั สํานักงานทดี่ นิ ซึ่งทด่ี นิ น้ันต้ังอยู่
พนักงานเจ้าหน้าทพี่ จิ ารณา
เห็นสมควรดาํ เนินการให้

ลกั ษณะทด่ี นิ ดู ช. 78

ทด่ี นิ ต้องเป็ นทดี่ นิ ทอี่ าจออกโฉนดทด่ี นิ
หรือหนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์ได้

หลกั เกณฑ์และวธิ ีการตามที่ ป.ทด่ี นิ กาํ หนด
กฎกระทรวงฉบบั ที่ 43

จํานวนเนือ้ ทข่ี องโฉนดทด่ี นิ หรือ
หนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์

ไม่เกนิ 50 ไร่ ออกเกนิ กว่า 50 ไร่
กรมทดี่ นิ
ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม

69

เป็ นอาํ นาจของเจ้าพนักงานทดี่ นิ ต้องได้รับอนุมตั ิจากผู้ว่าราชการจงั หวดั

ดาํ เนินการออกได้เลย โดยไม่ต้อง ตามระเบยี บคณะกรรมการจดั ทด่ี นิ
ขออนุมตั ผิ ู้ว่าราชการจังหวดั ก่อน แห่งชาติ ฉบบั ที่ 12 หมวด 1

ผู้ว่าราชการจงั หวดั จะอนุมตั ิออกเกนิ 50
ไร่ เมอ่ื ตรวจสอบการทาํ ประโยชน์แล้ว
ปรากฏว่า

(1) ผู้ครอบครองได้ทาํ ประโยชน์หรืออาํ นวยการทาํ ประโยชน์ในทด่ี นิ ด้วยตนเอง และ
(2) สภาพการทาํ ประโยชน์ในทด่ี นิ น้ันเป็ นหลกั ฐานมน่ั คง และมผี ลผลติ เป็ นประโยชน์ทาง
เศรษฐกจิ

เนือ้ ทเ่ี ข้าหลกั เกณฑ์ไม่เกนิ 50 ไร่ เนือ้ ทเี่ ข้าหลกั เกณฑ์เกนิ 50 ไร่

ผู้ว่าราชการจงั หวดั สั่งไม่อนุมตั ิ พนักงานเจ้าหน้าท่ี

พนักงานเจ้าหน้าทด่ี าํ เนินการออกโฉนดทด่ี นิ ออกโฉนดทด่ี นิ หรือหนังสือ
หรือหนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์ รับรองการทาํ ประโยชน์

เท่าจํานวนเนือ้ ทที่ ไ่ี ด้ทาํ ประโยชน์แล้ว เท่าจํานวนเนือ้ ทที่ ผี่ ู้ว่าราชการ
ตามกฎกระทรวง (ฉบบั ท่ี 43) จงั หวดั ส่ังอนุมตั ิ

แต่ต้องไม่เกนิ 50 ไร่

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทด่ี นิ

70 (ช.41)

มาตรา 59 ตรี การออกเอกสารสิทธิกรณเี นือ้ ทต่ี ่างจาก ส.ค.1
ระเบียบคณะกรรมการจดั ทดี่ ินแห่งชาติ ฉบบั ท่ี 12 หมวด 2

การออกโฉนดทดี่ นิ หรือหนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์ ท้งั กรณเี ดนิ สํารวจ
(ม.59 ตรี) และเฉพาะราย

โดยใช้ ส.ค.1 เป็ นหลกั ฐาน ส.ค.1 = ใบแจ้งการครอบครอง
ตาม ม.5 แห่ง พ.ร.บ.ให้ใช้ ป.ทดี่ นิ
ในการรังวดั ใหม่
(รังวดั ออกโฉนดทดี่ นิ หรือหนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์) ดู ช. 2

ปรากฏว่า

ได้เนือ้ ทแี่ ตกต่างไปจากเนือ้ ทต่ี าม ส.ค.1

พนักงานเจ้าหน้าทส่ี ามารถพจิ ารณา
ออกหนังสือแสดงสิทธิในทด่ี นิ

ได้เท่าจาํ นวนเนือ้ ทท่ี ไี่ ด้ทาํ ประโยชน์

ตามระเบยี บคณะกรรมการจดั
ทด่ี นิ แห่งชาติ ฉบบั ที่ 12 หมวด 2

มอี าณาเขต ระยะของแนว มอี าณาเขตและทด่ี นิ ข้างเคยี ง ทดี่ นิ มดี ้านหนึ่งหรือหลายด้าน
เขต และทด่ี นิ ข้างเคยี งทุก ทุกด้านถูกต้องตรงกบั ส.ค.1
ด้านถูกต้องตรงกบั ส.ค.1 จดป่ าหรือท่ี และ ระยะทว่ี ดั เกนิ กว่า
แต่ระยะของแนวเขตผดิ พลาด รกร้างว่างเปล่า ระยะใน ส.ค.1
เช่ือได้ว่าเป็ นทดี่ นิ แปลงเดยี วกนั คลาดเคลอ่ื น (แตกต่างกบั ส.ค.1)

แต่เนือ้ ทท่ี ค่ี าํ นวณแตกต่าง เมอื่ ข้างเคยี งลงชื่อรับรองแนว การรังวดั
จากเนือ้ ที่ ส.ค.1 เขตไว้ถูกต้องครบถ้วนทุกด้าน
ให้ถอื ระยะตาม ส.ค.1 เป็ นหลกั
พนักงานเจ้าหน้าที่ ออกให้เท่ากบั จํานวนเนือ้ ทที่ ี่
ทาํ ประโยชน์แล้ว (แม้ว่าในปัจจุบนั จะมใิ ช่ป่ าหรือทว่ี ่างเปล่า
ออกโฉนดทดี่ นิ หรือหนังสือ แต่ในอดตี เป็ นป่ าหรือทวี่ ่างเปล่า ตามท่ี
รับรองการทาํ ประโยชน์ การรับรองแนวเขต แจ้งไว้ใน ส.ค.1 กใ็ ช้หลกั นีเ้ ช่นกนั )

เนือ้ ทเี่ ท่ากบั ทไี่ ด้ทาํ ประโยชน์ พนักงานเจ้าหน้าที่ กรมทดี่ นิ
ชัยชาแญต่ไสมิท่เกธนิิวเริ นัชือ้ ธทรท่ีรมค่ี าํ นวณ

71

มขี ้อความ แจ้งเป็ นหนังสือ ส่งทางไปรษณยี ์ลงทะเบยี นตอบรับ

ถ้าผู้มีสิทธิในที่ดินข้างเคียงไม่มาหรือมา

แต่ ไม่ ยอมลงช่ื อรั บรองแนวเขตโดยไม่ ตดิ ต่อได้ ติดต่อไม่ได้ ทอี่ ยู่ทเี่ คยติดต่อ หรือ ตามทข่ี ้างเคยี งได้
คัดค้านการรังวัด พ้นกําหนด 30 วัน นับ แจ้งไว้เป็ นหนังสือ
แต่วนั ทาํ การรังวดั พนักงานเจ้าหน้าทอ่ี อก

โฉนดโดยไม่ต้องมกี ารรับรองแนวเขต 1. สํานักงานทด่ี นิ จงั หวดั

ไม่มาหรือมาแต่ไม่ยอมลงช่ือ ปิ ดประกาศแจ้งข้างเคยี ง หรือสาขา

รับรองแนวเขตโดยไม่คดั ค้าน ให้มารับรองหรือคดั ค้าน 2. สํานักงานเขต หรือ
พ้นกาํ หนด 30 วนั ทว่ี ่าการอาํ เภอ กง่ิ อาํ เภอ

นับแต่วนั ทาํ การรังวดั ไม่มาภายใน 30 วนั 3. ทที่ าํ การกาํ นัน

ออกให้เท่าจํานวนเนือ้ ที่ นับแต่วนั ปิ ดประกาศ
ทไ่ี ด้ทาํ ประโยชน์แล้ว
4. ทท่ี าํ การผู้ใหญ่บ้าน

ออกให้เท่าจํานวนเนือ้ ท่ี

โดยไม่ต้องรับรอง ทไ่ี ด้ทาํ ประโยชน์แล้ว 5. บริเวณทดี่ นิ

แนวเขต

โดยไม่ต้องรับรอง 6. ในเขตเทศบาลที่

แนวเขต สํานักงานเทศบาล

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทดี่ นิ

72 (ช.42)

มาตรา 59 จตั วา, มาตรา 59 เบญจ
การจดแจ้งภาระผูกพนั และการยกเลกิ เอกสารสิทธิเดมิ เมื่อออกโฉนดทดี่ ิน

การออกโฉนดทด่ี นิ
(ม. 59 จัตวา)

ม.58 ทวิ ม. 58 ตรี ม.59
(เดนิ สํารวจ) (ย้ายแปลง) (เฉพาะรายมหี ลกั ฐาน)

มหี นังสือแสดงสิทธิในทดี่ นิ เดมิ
เป็ นหลกั ฐานในการขออก

มรี ายการภาระผูกพนั ตดิ อยู่ หรือ มรี ายการเปลยี่ นแปลงผู้มสี ิทธิในทดี่ นิ
ในระหว่างดาํ เนินการออกโฉนดทด่ี นิ

เมอื่ ออกโฉนดทด่ี นิ ปฏิบตั ิตาม
ยกรายการดงั กล่าวมาจดแจ้งในโฉนดด้วย ระเบยี บกรมทด่ี นิ ว่าด้วย
การจดแจ้งรายการภาระ
ม. 59 เบญจ ผูกพนั หรือรายเปลยี่ นแปลง
ผู้มสี ิทธิในทดี่ นิ ในระหว่าง
ดาํ เนินการออกโฉนดทด่ี นิ
พ.ศ. 2532

กรณอี อกตาม ม.58 ทวิ กรณอี อกตาม ม.59 กรณอี อกตาม ม.58 ตรี
(เดนิ สํารวจ) (เฉพาะรายมหี ลกั ฐาน) (ย้ายแปลง)

ถอื ว่าหนังสือแสดงสิทธิใน มบี ญั ญตั ิไว้ใน ม.58 ตรี
ทด่ี นิ เดมิ เป็ นอนั ยกเลกิ เฉพาะแล้ว

และให้ส่งคนื แก่เจ้าพนักงานทดี่ นิ กรณยี ้ายแปลง ถอื ว่า น.ส.3 ก. เดมิ ได้
ยกเลกิ ต้ังแต่วนั กาํ หนดแจกโฉนดทดี่ นิ
กรมทดี่ นิ ถือว่า ทด่ี นิ น้ันมี เว้นแต่กรณสี ูญหาย (ต่างจากการออกเอกสารสิทธิในวธิ ีการอนื่ )
โฉนดทด่ี นิ ต่อเมอื่ ได้แจก
โฉนดให้ผู้มสี ิทธิในทดี่ นิ แล้ว และให้ส่งคนื แก่เจ้าพนักงานทดี่ นิ

ยกเว้นกรณยี ้ายแปลงตาม ม.58 ตรี ซึ่งถอื วนั ครบกาํ หนด เว้นแต่กรณสี ูญหาย
ประกาศกาํ หนดวนั แจกโฉนดทด่ี นิ เป็ นวนั ยกเลกิ น.ส.3 ก. กรมทด่ี นิ
ชัยชเดามิญแสลิทะถธือิววริ ่าัชทธดี่ รนิรมโี ฉนดทดี่ นิ ในวนั น้ัน

73 (ช.43)

มาตรา 60 การโต้แย้งสิทธิกรณอี อกเอกสารสิทธิใหม่

“พนักงานเจ้าหน้าท”ี่ = เจ้าพนักงาน ในการดาํ เนินการออกโฉนดทด่ี นิ หรือ
ซ่ึงเป็ นผู้ปฏบิ ตั กิ ารตามประมวล หนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์
กฎหมายทด่ี นิ (และรวมถึงนายอาํ เภอ
ในพนื้ ทท่ี ย่ี งั ไม่ยกเลกิ อาํ นาจนาย มผี ู้โต้แย้งสิทธิกนั
อาํ เภอ ตาม ป.ทดี่ นิ ) และพนักงาน
อน่ื ซึ่งรัฐมนตรีแต่งต้งั ให้ปฏิบตั ิการ พนักงานเจ้าหน้าที่ หรือ เป็ นดุลยพนิ ิจของเจ้าหน้าที่
ตามประมวลกฎหมายทดี่ นิ (ม.1) เจ้าพนักงานทด่ี นิ
สอบสวนเปรียบเทยี บ
“เจ้าพนักงานทด่ี นิ ” = เจ้าหน้าทที่ ี่ มอี าํ นาจทาํ การสอบสวนเปรียบเทยี บ หมายถงึ สอบสวนข้อเทจ็ จริง
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย และพจิ ารณาเปรียบเทยี บว่า
ใช้อาํ นาจแต่งต้งั เป็ นเจ้าพนักงาน ตกลงกนั ได้ ตกลงกนั ไม่ได้ ใครมสี ิทธิในทด่ี นิ ดกี ว่ากนั
ทดี่ นิ ตาม ม.15 พ.ร.บ.ให้ใช้ ป.ทดี่ นิ

คาํ สั่งกระทรวงมหาดไทย ให้ดาํ เนินการ เจ้าพนักงานทด่ี นิ จงั หวดั หรือ คดั ค้านแล้วไม่มาตามนัด เพอ่ื
ที่ 66/2552 ลว.18 ก.พ.2552 ไปตามทต่ี กลง เจ้าพนักงานทด่ี นิ จงั หวดั สาขา สอบสวนเปรียบเทยี บถือว่า
คู่กรณที ้งั 2 ฝ่ ายตกลงกนั ไม่ได้
ดู ช. 12 ต้องไม่ขดั กบั มอี าํ นาจพจิ ารณาสั่งการ
กฎหมายด้วย ไปตามทเี่ ห็นสมควร ออกให้ใคร อย่างไร หรืองด
ตามทเี่ ห็นว่าใครมสี ิทธิใน
แจ้งเป็ นหนังสือ แจ้งคาํ สั่งดงั กล่าว ทดี่ นิ เท่ากนั เป็ นต้น
ให้คู่กรณที ราบ
ให้ไปฟ้ องขอให้ศาลยุติธรรมพจิ ารณาพพิ ากษาว่า เป็ นคาํ สั่งทางปกครองทมี่ ี
ฝ่ ายใดมสี ิทธิในทด่ี ินพพิ าทดกี ว่ากนั ไม่มสี ิทธิ ฝ่ ายทไ่ี ม่พอใจ กฎหมายกาํ หนดวธิ ีการ
ฟ้ องเจ้าพนกั งานทด่ี นิ ขอให้ศาลส่ังให้เพกิ ถอน ข้นั ตอนไว้แล้ว ไม่ต้อง
คาํ สั่งตาม ม.60 แห่ง ป.ทดี่ นิ (ฎกี า 3803/2538, ฟ้ องต่อศาลภายใน 60 อุทธรณ์คาํ สั่งก่อน สามารถ
4655/2534) หรือหากจะฟ้ องว่าเจ้าพนักงานทด่ี นิ วนั นับแต่วนั ทราบคาํ ส่ัง ฟ้ องศาลได้เลย
มคี าํ ส่ังเปรียบเทยี บไม่ชอบด้วยกฎหมายจะต้อง
ฟ้ องศาลปกครอง ไม่ฟ้ องภายในกาํ หนด

ฟ้ องภายในกาํ หนด

- พนักงานเจ้าหน้าทตี่ ้องแจ้งให้ผู้ฟ้ องนําหลกั ฐานการฟ้ องมาแสดงด้วย ดาํ เนินการตามทเี่ จ้าพนักงานทด่ี นิ ส่ังไว้
(เพอื่ ให้รู้ว่ามกี ารฟ้ อง)

รอเรื่องไว้

จนกว่าคดจี ะถงึ ทส่ี ุดประการใด

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม จงึ ดาํ เนินการไปตามกรณี กรมทด่ี นิ

74

(ช.44)
มาตรา 61 การเพกิ ถอน แก้ไขเอกสารสิทธิในทดี่ นิ และรายการจดทะเบยี น
(แกไ้ ขเพมิ่ เติมโดย พ.ร.บ.แกไ้ ขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายท่ีดิน (ฉบบั ท่ี 11) พ.ศ. 2551)

1. กรณผี ดิ พลาดคลาดเคลอ่ื น เป็ นอาํ นาจหน้าทอ่ี ธิบดหี รือผู้ซ่ึงอธิบดมี อบหมายซึ่ง
หรือไม่ชอบด้วยกฎหมาย ดาํ รงตําแหน่งรองอธิบดหี รือผู้ตรวจราชการกรมทด่ี นิ
(ม.61 ว.1 – ว.6 และ ว.9)

เมอื่ ความปรากฏว่า ปรากฏจากเหตุใด หรือทางใดกไ็ ด้ เช่น
ตรวจพบเอง/จากเร่ืองร้องเรียน ฯลฯ

1. ได้ออกโฉนดทดี่ นิ หรือ หรือ 2. ได้จดทะเบยี นฯ หรือ 3. จดแจ้งเอกสาราชการจด
ทะเบยี นอสังหาริมทรัพย์
หนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์ เกยี่ วกบั อสังหาริมทรัพย์

“คลาดเคลอื่ น” = เจ้า โดยคลาดเคลอ่ื นหรือ เป็ นหน้าทต่ี ้อง หมายถึง การยกรายการจด
พนักงานทดี่ นิ กระทาํ ไป ไม่ชอบด้วยกฎหมาย ทาํ ไม่ใช่เป็ น ทะเบยี นทมี่ อี ยู่ในเอกสารสิทธิ
โดยไม่ถูกต้องตาม ดุลพนิ ิจอกี ต่อไป ในทด่ี นิ แปลงหน่ึงไปจดแจ้งใน
ข้อเทจ็ จริงหรือกระทาํ ผู้มอี าํ นาจหน้าที่ สั่ง อกี แปลงเช่นยกรายการจาํ นอง
ไป โดยไม่ตรงตาม เพกิ ถอนหรือแก้ไข ภาระจาํ ยอมลงไปในแปลงแยก
ระเบยี บคาํ สั่ง แต่ยงั ไม่
ถงึ ขนาดฝ่ าฝื นกฎหมาย

“ไม่ชอบด้วยกฎหมาย” อธิบดกี รมทดี่ นิ หรือ ผู้ซ่ึงอธิบดมี อบหมายซ่ึงดาํ รงตําแหน่ง
= เจ้าพนักงานทด่ี นิ รองอธิบดหี รือผู้ตรวจราชการกรมทดี่ นิ
กระทาํ ฝ่ าฝื นไม่ปฏบิ ตั ไิ ป
ตามทกี่ ฎหมายบญั ญตั ิไว้

การต้งั คณะกรรมการสอบสวน การสอบสวน ข้นั ตอนดาํ เนินการก่อนมี ปัจจุบนั อธิบดกี รม
การแจ้งผู้มสี ่วนได้เสียเพอ่ื ให้โอกาสคดั ค้าน คาํ ส่ังเพกิ ถอน หรือแก้ไข ทดี่ นิ มอบหมายให้
และการพจิ ารณาเพกิ ถอนแก้ไข (ม.61 ว.9) รองอธิบดกี รมทด่ี นิ
อธิบดหี รือผู้ซ่ึงอธิบดมี อบหมาย เป็ นผู้มอี าํ นาจหน้าท่ี
เป็ นไปตามหลกั เกณฑ์และ ซ่ึงดาํ รงตําแหน่งรอง อธิบดหี รือ พจิ ารณาและมคี าํ สั่ง
วธิ ีการทกี่ าํ หนดในกฎกระทรวง ผู้ตรวจราชการกรมทด่ี นิ ตาม ม.61 ป.ทดี่ นิ
แทนอธิบดกี รมทด่ี นิ

กฎกระทรวง กาํ หนดหลกั เกณฑ์และวธิ ีการในการสอบสวน ต้งั คณะกรรมการสอบสวนขนึ้ คณะหน่ึง ยงั ไม่ใช่คาํ สั่ง
และการพจิ ารณาเพกิ ถอนหรือแก้ไขการออกโฉนดทด่ี นิ หรือ ดู ช.45 ทางปกครอง
หนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์ การจดทะเบยี นสิทธิและ
นิตกิ รรม หรือการจดแจ้งรายการจดทะเบยี นโดย
คลาดเคลอ่ื นหรือไม่ชอบด้วยกฎหมาย พ.ศ. 2553

อาํ นาจคณะกรรมการสอบสวน ระยะเวลาดาํ เนินการ องค์คณะกรรมการ (บางกรณ)ี

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทด่ี นิ

75

อาํ นาจคณะกรรมการสอบสวน ระยะเวลาดาํ เนินการ องค์คณะกรรมการ (บางกรณ)ี

1. อาํ นาจเรียก 2. แจ้งให้ผู้มสี ่วน ในช้ัน ช้ันอธิบดหี รือผู้ซ่ึง กรณสี อบสวนการ
- โฉนดทด่ี นิ ได้เสียทราบ คณะกรรมการ อธิบดมี อบหมายซ่ึง ออกโฉนดทด่ี นิ หรือ
- หนังสือรับรองการ ดาํ รงตาํ แหน่งรอง หนังสือรับรองการ
ทาํ ประโยชน์ เพอื่ ให้โอกาส ต้องสอบสวนให้ อธิบดหี รือผู้ตรวจ ทาํ ประโยชน์โดย
- เอกสารทไ่ี ด้จด คดั ค้าน แล้วเสร็จและส่ ง ราชการกรมทด่ี นิ คลาดเคลอ่ื นหรือไม่
ทะเบยี นสิทธิและนิติ ให้อธิบดหี รือผู้ ชอบด้วยกฎหมาย
กรรม ภายใน 30 วนั นับ ซ่ึงอธิบดี เมอ่ื ได้รับรายงาน
-เอกสารทไ่ี ด้จดแจ้ง แต่วนั ทไี่ ด้รับแจ้ง มอบหมายซ่ึง การสอบสวนแล้ว อย่างน้อยต้องมี
รายการทะเบยี น ดาํ รงตาํ แหน่ง
อสังหาริมทรัพย์ หรือ ถ้าไม่ คดั ค้าน รอง อธิบดหี รือ พจิ ารณาให้แล้ว 1. เจ้าพนักงาน
-เอกสารอนื่ ทเี่ กยี่ วข้อง คดั ค้าน ภายใน ผู้ตรวจราชการ เสร็จภายใน 15 ฝ่ ายปกครองและ
ภายใน กาํ หนด กรมทดี่ นิ วนั นับแต่ได้รับ 2. ตัวแทนคณะ
มาพจิ ารณา กาํ หนด 30 วนั รายงานการ ผู้บริหารท้องถิ่น
พร้อมท้งั 30 วนั ภายใน 60 วนั สอบสวน หรือผู้บริหาร
นับแต่วนั ทไ่ี ด้มี ท้องทที่ ่ีทด่ี นิ
ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม ถอื ว่าไม่ คณะ คาํ ส่ังให้ทาํ การ พจิ ารณาแล้วเห็น ต้ังอยู่
มกี าร กรรมการ สอบสวน ควรดาํ เนินการ
คดั ค้าน เป็ นกรรมการ
หากดาํ เนินการ มคี าํ ส่ัง
พจิ ารณาคาํ คดั ค้าน ไม่เสร็จภายใน - เพกิ ถอน เป็ นคาํ ส่ัง
และเสนอความเห็น กาํ หนด - แก้ไข ทางปกครอง
- ยกเลกิ เรื่องหรือ
(รวมเวลา 30 วนั ทแี่ จ้งผู้ ประการใด แจ้งสิทธิอุทธรณ์
มสี ่วนได้เสียด้วย) และดาํ เนินการ
เจ้าพนักงานทดี่ นิ ตาม พ.ร.บ.วธิ ี
ขอขยายระยะเวลาสอบสวน ปฏิบตั ิราชการ
ให้ดาํ เนินการไป ทางปกครอง
คณะกรรมการสอบสวน ตามน้ัน พ.ศ. 2539

รายงานเหตุทที่ าํ ให้การ กรณสี ่ังเพกิ ถอนหรือแก้ไข
สอบสวนไม่เสร็จ ทาํ เป็ นคาํ ส่ังเพกิ ถอนหรือ
แก้ไขแล้วแต่กรณี
เพอ่ื ขอขยายระยะเวลา
สอบสวน ถ้าไม่ได้โฉนดทดี่ นิ หรือหนังสือ
รับรองการทาํ ประโยชน์

กรมทด่ี นิ

76

ต่ออธิบดหี รือผู้ซึ่งอธิบดมี อบหมาย ถอื ว่าสูญหาย
ซ่ึงดาํ รงตาํ แหน่งรองอธิบดหี รือ
ผู้ตรวจราชการกรมทดี่ นิ เจ้าพนักงานทดี่ นิ

สั่งขยายระยะเวลาได้ ออกใบแทนหนังสือ
ตามความจําเป็ น แสดงสิทธิในทดี่ นิ

แต่ไม่เกนิ 60 วนั เพอื่ นํามาดาํ เนินการ
เพกิ ถอนหรือแก้ไข
สอบสวนเสร็จภายในกาํ หนด ส่ง ต่อไป
รายงานให้อธิบดหี รือผู้ซ่ึงอธิบดี
มอบหมายซ่ึงดาํ รงตําแหน่งรอง วธิ ีการตาม
อธิบดหี รือผู้ตรวจราชการกรมทดี่ นิ กฎกระทรวง ฉบบั ท่ี
43 ข้อ 17(6)

ดู ช. 78

2. กรณคี ลาดเคลอ่ื น เน่ืองจากการเขยี นหรือพมิ พ์ข้อความผดิ พลาด เป็ นอาํ นาจหน้าทขี่ องเจ้าพนกั งานทดี่ นิ
(ม.61 ว.7)

กรณกี ารคลาดเคลอ่ื น เนื่องจากการเขยี น โดยมหี ลกั ฐาน เจ้าพนักงานทด่ี นิ มอี าํ นาจ
หรือพมิ พ์ ชัดแจ้ง หน้าท่ี
ข้อความผดิ พลาด แก้ไขให้
และผู้มสี ่วนได้เสีย ถูกต้องได้
ยนิ ยอมเป็ นลาย
เช่น – ช่ือ นามสกลุ ทอี่ ยู่ ของผู้ขอ ลกั ษณ์อกั ษรแล้ว
ผดิ ไปจากหลกั ฐานทผี่ ู้ขอ
นํามาแสดงประกอบคาํ ขอ
- เขยี นเนือ้ ทผี่ ดิ ไปจากต้นร่าง
แผนที่
ฯลฯ

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทดี่ นิ

77

3. กรณศี าลมคี าํ พพิ ากษาหรือคาํ ส่ังให้แก้ไขเพกิ ถอน เป็ นหน้าทข่ี องเจ้าพนักงานทด่ี นิ ดาํ เนนิ การตาม
(ม. 61 ว.8) คาํ พพิ ากษาหรือคาํ สั่งศาลและดาํ เนินการตามวธิ ี
ทอ่ี ธิบดกี รมทด่ี นิ กาํ หนด

กรณศี าลมคี าํ พพิ ากษาหรือคาํ ส่ังถงึ ทสี่ ุด

ให้เพกิ ถอนหรือแก้ไขอย่างใดแล้ว

เจ้าพนักงานทด่ี นิ

ดาํ เนินการตามคาํ พพิ ากษาหรือคาํ ส่ัง ไม่ใช่คาํ สั่งทางปกครอง

ตามวธิ ีการทอ่ี ธิบดกี าํ หนด เป็ นการปฏบิ ตั ิตาม
คาํ สั่งศาลทถี่ งึ ทส่ี ุดแล้ว
1. ระเบยี บกรมทด่ี นิ ท่ี 3/2516 เร่ือง วธิ ีการเพกิ ถอนหรือ
แก้ไขโฉนดทด่ี นิ หรือหนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์ แต่ถ้าเจ้าพนักงานทดี่ นิ
หรือการจดทะเบยี นสิทธิและนิติกรรม หรือการจด ดาํ เนินการไม่ถูกต้อง
แจ้งเอกสารรายการจดทะเบยี นทดี่ นิ ในกรณที ศี่ าล ตามคาํ ส่ังศาล
มคี าํ พพิ ากษาหรือคาํ ส่ังถงึ ทส่ี ุดให้เพกิ ถอนหรือแก้ไข
ผู้มสี ่วนได้เสียตาม
2. ระเบยี บกรมทด่ี นิ ว่าด้วยวธิ ีการเพกิ ถอนฯ ฉบบั ท่ี 2 คาํ ส่ังศาล สามารถ
(พ.ศ. 2522) โต้แย้งได้

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทด่ี นิ

78

(ช.45)

กฎกระทรวง
กาํ หนดหลกั เกณฑ์และวธิ ีการในการสอบสวนและการพจิ ารณาเพกิ ถอนหรือแก้ไข
การออกโฉนดทด่ี นิ หรือหนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์ การจดทะเบยี นสิทธิและนิตกิ รรม

หรือการจดแจ้งรายการจดทะเบียนโดยคลาดเคลอื่ นหรือไม่ชอบด้วยกฎหมาย
พ.ศ. 2553

(กฎกระทรวงตามมาตรา 61 แห่งประมวลกฎหมายท่ีดิน)

ยกเลกิ กฎกระทรวงกาํ หนดหลกั เกณฑ์ฯ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย อาศัยอํานาจตาม ม.15 พ.ร.บ.ให้ใช้
พ.ศ.2544 เพอื่ ให้สอดคล้องกบั มาตรา ป.ที่ดิน และ ม.61 ว.9 ป.ที่ดิน ซ่ึง
๖๑ แห่งประมวลกฎหมายทดี่ นิ ซึ่ง ออกกฎกระทรวงฯ แก้ไขเพิ่มเติมโดย พ.ร.บ.แก้ ไข
แก้ไขเพมิ่ เตมิ โดยพระราชบญั ญตั ิ เพม่ิ เติม ป.ทด่ี นิ (ฉ.11) พ.ศ. 2551
แก้ไขเพม่ิ เติมประมวลกฎหมายทดี่ นิ หมวดที่ 1
(ฉบบั ที่ ๑๑) พ.ศ. ๒๕๕๑ ทบี่ ญั ญตั ใิ ห้ เป็ น พ.ร.บ.และประมวลกฎหมายท่ี
อธิบดหี รือผู้ซ่ึงอธิบดมี อบหมายซ่ึง การต้งั คณะกรรมการสอบสวนและ มีบทบัญญัติบางประการเก่ียวกับ
ดาํ รงตําแหน่งรองอธิบดหี รือผู้ตรวจ การสอบสวน ก า ร จํ า กั ด สิ ท ธิ แ ล ะ เ ส รี ภ า พ ข อ ง
ราชการกรมทด่ี นิ เป็ นผู้มอี าํ นาจหน้าที่ บุคคลซึ่ง ม.29 ประกอบกับ ม.35
ในการสั่งเพกิ ถอนหรือแก้ไขได้ และ ม.48 ของรัฐธรรมนูญแห่ ง
ราชอาณาจกั รไทย บญั ญตั ิให้กระทํา
การต้งั คณะกรรมการสอบสวน ได้โดยอาศัยอํานาจตามบทบัญญัติ
(ข้อ 2) แห่งกฎหมาย

ปรากฏจากเหตุใด เมอ่ื ความปรากฏว่า
หรือทางใดกไ็ ด้

ได้ออกโฉนดทด่ี นิ หรือหนังสือ หรือ ได้จดทะเบยี นฯ เกยี่ วกบั หรือ จดแจ้งเอกสารรายการจด
รับรองการทาํ ประโยชน์ อสังหาริมทรัพย์ ทะเบยี นอสังหาริมทรัพย์

“คลาดเคลอ่ื น” = เจ้าพนักงาน โดยคลาดเคลอ่ื นหรือ หมายถึง การยกรายการจด
ทดี่ นิ กระทาํ ไปโดยไม่ถูกต้อง ไม่ชอบด้วยกฎหมาย ทะเบยี นทมี่ อี ยู่ในเอกสารสิทธิ
ตามข้อเทจ็ จริงหรือกระทาํ ไป ในทดี่ นิ แปลงหนึ่งไปจดแจ้งใน
โดยไม่ตรงตามระเบยี บคาํ ส่ัง ให้ อกี แปลง เช่นยกรายการจํานอง
(ผู้มอี าํ นาจหน้าทสี่ ั่ง ภาระจาํ ยอมลงในแปลงแยก
“ไม่ชอบด้วยกฎหมาย” = เจ้า เพกิ ถอนหรือแก้ไข)
พนักงานทดี่ นิ กระทาํ ฝ่ าฝื นไม่
ปฏบิ ตั ิตามทกี่ ฎหมายบญั ญตั ไิ ว้

อธิบดกี รมทดี่ นิ หรือ หรือผู้ซึ่งอธิบดมี อบหมายซึ่งดาํ รงตําแหน่ง
รองอธิบดหี รือผู้ตรวจราชการกรมทด่ี นิ

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทด่ี นิ

79

ต้ังคณะกรรมการสอบสวน
คณะหนึ่ง

(1) กรณอี อกโฉนดทดี่ นิ หรือหนังสือรับรอง (2) กรณกี ารจดทะเบยี นฯ อสังหาริมทรัพย์ หรือ
การทาํ ประโยชน์ จดแจ้งเอกสารรายการทะเบยี นอสังหาริมทรัพย์

โดยคลาดเคลอื่ น หรือ ไม่ชอบด้วยกฎหมาย โดยคลาดเคลอื่ น หรือ ไม่ชอบด้วยกฎหมาย

กรุงเทพมหานคร จังหวดั อน่ื กรุงเทพมหานคร จงั หวดั อนื่
ประกอบด้วย ประกอบด้วย ประกอบด้วย ประกอบด้วย

ประธานกรรมการ ประธานกรรมการ ประธานกรรมการ ประธานกรรมการ
1. เจ้าพนักงานทดี่ นิ กทม. 1. เจ้าพนักงานทดี่ นิ จังหวดั 1. เจ้าพนักงานทดี่ นิ กทม. 1. เจ้าพนักงานทดี่ นิ จงั หวดั
หรือสาขา หรือข้าราชการ หรือสาขา หรือข้าราชการสังกดั หรือสาขา หรือข้าราชการ หรือสาขา หรือข้าราชการ
สังกดั กรมทดี่ นิ ทอ่ี ธิบดี กรมทด่ี นิ ทอ่ี ธิบดหี รือผู้ซ่ึง สังกดั กรมทดี่ นิ ทอ่ี ธิบดี สังกดั กรมทด่ี นิ ทอี่ ธิบดหี รือ
หรือผู้ซึ่งอธิบดมี อบหมาย อธิบดมี อบหมายซ่ึงดาํ รง หรือผู้ซึ่งอธิบดมี อบหมาย ผู้ซึ่งอธิบดมี อบหมายซึ่ง
ซ่ึงดาํ รงตาํ แหน่งรอง ตาํ แหน่งรองอธิบดหี รือผู้ตรวจ ซึ่งดาํ รงตาํ แหน่งรอง ดาํ รงตําแหน่งรองอธิบดี
อธิบดหี รือผู้ตรวจราชการ ราชการกรมทดี่ นิ เห็นสมควร อธิบดหี รือผู้ตรวจราชการ หรือผู้ตรวจราชการกรม
กรมทด่ี นิ เห็นสมควร กรรมการ กรมทดี่ นิ เห็นสมควร ทด่ี นิ เห็นสมควร
กรรมการ 2. นายอาํ เภอหรือปลดั อาํ นาจ กรรมการ กรรมการ
2. ผว.กทม. หรือผู้แทน หน.กง่ิ อาํ เภอซึ่งทด่ี นิ น้ันต้งั อยู่ 2. ข้าราชการสํานักงาน 2. ข้าราชการสํานักงาน
3. ผอ.เขตซ่ึงทดี่ นิ น้นั หรือผู้แทน ทดี่ นิ กรุงเทพฯ หรือสาขา ทดี่ นิ จังหวดั หรือสาขา
ต้งั อยู่หรือผู้แทน และ 3. ตัวแทนคณะผู้บริหารท้องถน่ิ ตําแหน่งประเภททวั่ ไป ตาํ แหน่งประเภททวั่ ไป
4. ผู้แทนส่วนราชการอน่ื ท่ี หรือผู้บริหารท้องถนิ่ ซึ่งทดี่ นิ ต้ังแต่ระดบั ชํานาญงานขนึ้ ต้ังแต่ระดบั ชํานาญงานขนึ้
เกยี่ วข้องตามทเี่ ห็นสมควร น้ันต้ังอยู่หรือผู้แทน และ ไปหรือประเภทวชิ าการ ไปหรือประเภทวชิ าการ
และ 4. ผู้แทนส่วนราชการอน่ื ท่ี ต้งั แต่ระดบั ชํานาญการขนึ้ ต้ังแต่ระดบั ชํานาญการขนึ้
5. ข้าราชการสํานักงาน เกยี่ วข้องตามทเ่ี ห็นสมควร และ ไป 2 คน ไป 2 คน
ทดี่ นิ กรุงเทพฯ หรือสาขา 5. ข้าราชการสํานักงานทดี่ นิ - โดยให้คนหนึ่งเป็ น - โดยให้คนหนึ่งเป็ น
ตําแหน่งประเภททวั่ ไป จงั หวดั หรือสาขา ตาํ แหน่ง เลขานุการ เลขานุการ
ต้ังแต่ระดบั ชํานาญงานขนึ้ ประเภททวั่ ไปต้งั แต่ระดบั
ไปหรือประเภทวชิ าการ ชํานาญงานขนึ้ ไปหรือประเภท การสอบสวน
ต้ังแต่ระดบั ชํานาญการขนึ้ วชิ าการต้ังแต่ระดบั ชํานาญการ คณะกรรมการสอบสวน
ไป เป็ นกรรมการและ ขนึ้ ไป เป็ นกรรมการและ
เลขานุการ เลขานุการ

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทดี่ นิ

80

กรณที ท่ี ด่ี นิ น้ัน สอบสวนพยานหลกั ฐานให้ได้ความว่า
- มอี าณาเขตตดิ ต่อ (ข้อ 3)
- คาบเกย่ี ว หรือ
- อยู่ใน ได้มกี ารออกโฉนดทด่ี นิ การจดทะเบยี นสิทธิ การจดแจ้งเอกสาร
หรือหนังสือรับรอง หรือ และนิติกรรมเกยี่ วกบั หรือ รายการทะเบยี น
1. เขตป่ าไม้ถาวรตามมติ ครม.
2. เขตป่ าสงวนแห่งชาติ การทาํ ประโยชน์ อสังหาริมทรัพย์ อสังหาริมทรัพย์
3. เขตอุทยานแห่งชาติ
4. เขตรักษาพนั ธ์ุสัตว์ป่ า ทค่ี ณะกรรมการสอบสวนได้สอบสวนน้ัน
5. เขตห้ามล่าสัตว์ป่ า
ได้มกี ารออกหรือจดทะเบยี นหรือจดแจ้งไปโดย ทาํ เป็ นหนังสือ
แต่งต้ัง คลาดเคลอื่ นหรือไม่ชอบด้วยกฎหมายหรือไม่
ผู้แทนกรมพฒั นาทดี่ นิ ผู้แทนกรม
ป่ าไม้ หรือผู้แทนกรมอุทยาน ในการสอบสวน - การนัดสอบสวน
แห่งชาติ สัตว์ป่ า และพนั ธ์ุพชื - การนัดพจิ ารณา หรือ
เป็ นกรรมการด้วย (แล้วแต่กรณ)ี - การอย่างอนื่ ทค่ี ณะกรรมการสอบสวน
ต้องแจ้งให้ผู้มสี ่วนได้เสียทราบ

อาํ นาจของคณะกรรมการสอบสวน หมวด 2
(ข้อ 4) การแจ้งผู้มสี ่วนได้เสียเพอ่ื ให้โอกาสคดั ค้าน

อาํ นาจเรียก พร้อมท้งั แจ้งให้ผู้มสี ่วนได้เสีย คณะกรรมการสอบสวน
- โฉนดทดี่ นิ (ข้อ 8)
- หนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์ ทราบเพอื่ มโี อกาสคดั ค้าน
- เอกสารทีไ่ ด้จดทะเบยี นสิทธิและนิตกิ รรม ส่งหนังสือแจ้งผู้มสี ่วนได้เสีย
- เอกสารทไ่ี ด้จดแจ้งรายการทะเบยี น ผู้มสี ่วนได้เสีย = ผู้มสี ่วนได้หรือ
อสังหาริมทรัพย์ หรือ มสี ่วนเสียเกยี่ วกบั การแก้ไขหรือ เพอื่ ให้โอกาสคดั ค้านการเพกิ ถอน
- เอกสารอนื่ ทเี่ กยี่ วข้อง เพกิ ถอน (เฉพาะผู้ทจี่ ะได้หรือ หรือแก้ไข การออกหรือการจดฯ ท่ี
เสียสิทธิในขณะทม่ี กี ารส่ังเพกิ คลาดเคลอื่ นหรือไม่ชอบด้วย
(แล้วแต่กรณ)ี ถอนหรืแก้ไขเท่าน้นั )

จากผู้ยดึ ถือมาประกอบการพจิ ารณา

เรียกเอกสารมาได้ เรียกเอกสารมาไม่ได้ วธิ ีการแจ้ง การส่งไปรษณยี ์
(ข้อ 9) (ข้อ 9)

คณะกรรมการสอบสวน คณะกรรมการสอบสวน ทาํ เป็ นหนังสือ ตามทอี่ ยู่ทผ่ี ู้มสี ่วน
ได้เสียได้ให้ไว้แก่
ออกใบรับไว้เป็ น ให้บนั ทกึ เหตุผลไว้ในสํานวนการสอบสวนทเ่ี สนอ ส่งทางไปรษณยี ์ พนักงานเจ้าหน้าที่
ชัยหชลาญกั ฐสาินทธิวริ ัชธรรม อธิบดหี รือผู้ซ่ึงอธิบดมี อบหมายซ่ึงดาํ รงตําแหน่ง ลงทะเบยี นตอบรับ
รองอธิบดหี รือผู้ตรวจราชการ (ผู้มคี าํ สั่งแต่งต้งั กก.) กรมทด่ี นิ

81

ในสารบบทดี่ นิ แปลงนี้
(ทอ่ี ยู่ตามสารบบทด่ี นิ )

ม.71 แห่ง พ.ร.บ.วธิ ี กรณแี จ้งได้ กรณแี จ้งไม่ได้
ปฏบิ ตั ิราชการทาง (ข้อ 10)
ปกครอง พ.ศ. 2539 ให้ถอื ว่าผู้มสี ่วนได้เสีย
ได้รับแจ้งเมอ่ื ครบกาํ หนด ให้คณะกรรมการสอบสวน
7 วนั นับแต่วนั ส่ง แจ้งผู้มสี ่วนได้เสีย โดย
เว้นแต่จะมกี ารพสิ ูจน์ได้
ว่าไม่มกี ารได้รับหรือได้รับ ปิ ดหนังสือแจ้งไว้ในทเี่ ปิ ดเผย
ก่อนหรือหลงั จากวนั น้ัน
ณ
ถือการปิ ดหนังสือ 1. สํานักงานทด่ี นิ
ทห่ี ลงั สุดเป็ นหลกั 2. สํานักงานเขต ทว่ี ่าการอาํ เภอหรือทวี่ ่า
ในการเริ่มต้นนับ การกงิ่ อาํ เภอ
3. ทท่ี าํ การแขวงหรือทท่ี าํ การกาํ นันท้องที่
ผู้มสี ่วนได้เสียได้รับแจ้งหรือถอื ว่า 4. สํานักงานหรือทวี่ ่าการองค์กรปกครอง
ได้รับแจ้งเพอื่ ให้มโี อกาสคดั ค้าน ส่วนท้องถิน่ และ
(1-4 ซึ่งทดี่ นิ น้ันต้ังอยู่)
ต้องคดั ค้านภายใน 30 วนั 5. ในบริเวณทด่ี นิ น้ัน
นับแต่วนั ทไ่ี ด้รับแจ้ง (แห่งละ 1 ฉบบั )

(ข้อ 11) ให้ถือว่าผู้มสี ่วนได้เสียได้รับแจ้งเมอื่ ล่วง
พ้นระยะเวลา 15 วนั นับแต่วนั ปิ ดหนังสือ

คดั ค้านการเพกิ ถอนหรือแก้ไขการออก
โฉนดทด่ี นิ หรือหนังสือรับรองการทาํ
ประโยชน์หรือการจดทะเบยี นสิทธิและ
นิติกรรมเกย่ี วกบั อสังหาริมทรัพย์หรือ
การจดแจ้งเอกสารราชการทะเบยี น
อสังหาริมทรัพย์ทค่ี ลาดเคลอื่ นหรือไม่
ชอบด้วยกฎหมายน้ัน

ไม่คดั ค้านภายใน 30 วนั คดั ค้านภายใน 30 วนั
นับแต่วนั ทไี่ ด้รับแจ้ง นับแต่วนั ทไี่ ด้รับแจ้ง

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทดี่ นิ

82

ถอื ว่าไม่ประสงค์จะคดั ค้าน โดยทาํ เป็ นหนังสือคดั ค้านและระบุเหตุผลท่ี
คดั ค้านพร้อมแสดงพยานหลกั ฐานทเี่ กย่ี วข้อง
ภายในกาํ หนด 30 วนั
นับแต่วนั ทไี่ ด้รับแจ้ง ยนื่ ต่อประธานคณะกรรมการสอบสวน

คณะกรรมการสอบสวนพจิ ารณาคาํ คดั ค้าน

คณะกรรมการฯ ต้องสอบสวนให้แล้วเสร็จและส่งรายงานผล
การสอบสวนต่ออธิบดหี รือผู้ซึ่งอธิบดมี อบหมายซ่ึงดาํ รง
ตําแหน่งรองอธิบดหี รือผู้ตรวจราชการ (ผู้มคี าํ ส่ังแต่งต้ัง กก.)

ม.61 ว.4 แห่ง ป.ที่ดนิ ภายใน 60 วนั นับแต่วนั ทไ่ี ด้มี เวลา 60 วนั นี้ รวมระยะเวลาทใ่ี ห้โอกาส
คาํ ส่ังให้ดาํ เนินการสอบสวน ผู้มสี ่วนได้เสียคดั ค้าน 30 วนั เข้าไว้ด้วย

หากไม่สามารถดาํ เนินการให้แล้ว เมอื่ ดาํ เนินการสอบสวนเสร็จแล้ว
เสร็จภายใน 60 วนั ดงั กล่าว
คณะกรรมการสอบสวน
(ข้อ 6)
รายงานผลการสอบสวนต่ออธิบดหี รือผู้ซ่ึงอธิบดมี อบหมายซ่ึง
คณะกรรมการฯ ต้องขอ ดาํ รงตําแหน่งรองอธิบดหี รือผู้ตรวจราชการ (ผู้มคี าํ สั่งแต่งต้ัง กก.)
ขยายเวลาการสอบสวน
(ข้อ 5)
วธิ ีการขอขยายเวลาการสอบสวน

ระยะเวลาทจี่ ะขอ องค์ประกอบ การทาํ ความเห็นแย้ง การพจิ ารณาของอธิบดหี รือ

ต้องขอขยายระยะเวลา ของรายงานฯ (ของกรรมการสอบสวน) ผู้ซ่ึงอธิบดมี อบหมายซึ่งดาํ รง
การสอบสวนก่อนครบ
กาํ หนดระยะเวลา 60 ตําแหน่งรองอธิบดหี รือ
วนั ดงั กล่าว
1. สรุปข้อเทจ็ จริงและเหตุที่ กรรมการสอบสวน ผู้ตรวจราชการ (ผู้มคี าํ สั่ง
รายงาน มกี ารออกหรือจดฯ โดย ผู้ใดมคี วามเห็นแย้ง แต่งต้งั กก.)

คณะกรรมการฯ ต้อง คลาดเคลอื่ นหรือไม่ชอบ
รายงานเหตุทที่ าํ ให้การ
สอบสวนไม่แล้วเสร็จ ด้วยกฎหมาย ทาํ ความเห็นแย้งติดไว้
2. เสนอความเห็นว่าสมควร กบั สํานวนสอบสวน
ส่ังเพกิ ถอนหรือแก้ไขความ

คลาดเคลอื่ นหรือไม่ชอบ ให้ถอื ว่าความเห็นแย้งดงั กล่าวเป็ น
ด้วยกฎหมายน้ันหรือไม่ ส่ วนหนึ่งของสํานวนการสอบสวน
อย่างไร

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทด่ี นิ

83

ยนื่ ขอต่อ ระยะเวลาพจิ ารณา การพจิ ารณา

อธิบดหี รือผู้ซึ่งอธิบดี ต้องพจิ ารณาให้แล้วเสร็จ ไม่ต้องสอบสวน เห็นควรสอบสวน
มอบหมายซ่ึงดาํ รงตาํ แหน่ง ภายใน 15 วนั นับแต่ได้รับ เพม่ิ เตมิ เพมิ่ เติม
รองอธิบดหี รือผู้ตรวจราชการ รายงานการสอบสวน
(ผู้มคี าํ สั่งแต่งต้งั กก.)
หมวด 3 - ให้กาํ หนดประเดน็
กาํ หนดเวลาทจ่ี ะขยาย การสั่งเพกิ ถอนหรือแก้ไข - พร้อมส่งเอกสารที่
(ม.61 ว.4) เกย่ี วข้องให้คณะกรรมการ
หลกั เกณฑ์ในการสั่งเพกิ ถอน คณะเดมิ
อธิบดหี รือผู้ซ่ึงอธิบดี หรือแก้ไข
มอบหมายซึ่งดาํ รง - ส่ังต่อเมอ่ื ปรากฏชัดแจ้งว่า เพอื่ สอบสวนเพมิ่ เติม
ตาํ แหน่งรองอธิบดหี รือ ได้มกี ารออกหรือจดฯ โดย
ผู้ตรวจราชการ คลาดเคลอ่ื นหรือไม่ชอบด้วย คณะกรรมการฯ
กฎหมาย สอบสวนเพมิ่ เตมิ ให้แล้ว
มอี าํ นาจสั่งขยายระยะเวลา เสร็จโดยเร็ว
ได้ตามความจําเป็ น (ข้อ 12)

แต่ไม่เกนิ 60 วนั ปรากฏชัดแจ้งว่า ปรากฏไม่ชัดแจ้งว่า ส่ งผลการสอบสวน
(ม.61 ว.4 ป.ทด่ี นิ ) คลาดเคลอื่ นหรือไม่ชอบฯ คลาดเคลอ่ื นหรือไม่ชอบฯ เพม่ิ เติมให้อธิบดหี รือผู้
ซึ่งอธิบดมี อบหมายซึ่ง
แจ้งคาํ สั่งพร้อมเหตุผล อธิบดหี รือผู้ซึ่งอธิบดี อธิบดหี รือผู้ซึ่งอธิบดี ดาํ รงตําแหน่งรองอธิบดี
ให้ผู้มสี ่วนได้เสียทราบ มอบหมายซึ่งดาํ รงตาํ แหน่ง มอบหมายซ่ึงดาํ รงตาํ แหน่ง หรือผู้ตรวจราชการ
รองอธิบดหี รือผู้ตรวจราชการ รองอธิบดหี รือผู้ตรวจราชการ
(ข้อ 13) เช่นยกเลกิ เร่ืองหรือยุติ หรือ
มคี าํ ส่ังเพกิ ถอนหรือแก้ไข พจิ ารณาสั่งประการใด เห็นชอบตามที่ กก.เสนอว่า
(แล้วแต่กรณ)ี ไม่มกี ารคลาดเคลอื่ น
ให้พนักงานเจ้าหน้าที่ หรือไม่ชอบด้วยกฎหมาย
กรณสี ั่งเพกิ ถอนหรือแก้ไข ดาํ เนินการตามน้ัน (ซึ่งเป็ นการออกโดยชอบแล้ว)
ในโฉนดที่ดนิ หรือหนังสือ
รับรองการทาํ ประโยชน์

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทด่ี นิ

84

เป็ นคาํ ส่ังทางปกครอง การแจ้งให้นําข้อ 8 ข้อ 9 แต่ไม่ได้โฉนดทดี่ นิ หรือ
(ต้องแจ้งสิทธิอุทธรณ์ด้วย) และข้อ 10 มาใช้บงั คบั หนังสือรับรองการทาํ ประโยชน์
โดยอนุโลม
สามารถยน่ื อุทธรณ์ได้ ถือว่าสูญหาย ม.61 ว.6 ป.ทด่ี นิ
ตาม ม.44 แห่ง พ.ร.บ. 1. ทาํ เป็ นหนังสือ
วธิ ีปฏบิ ตั ิราชการทาง 2. ส่งทางไปรษณยี ์ ให้เจ้าพนักงานทด่ี นิ วธิ ีการออกใบแทน
ปกครอง พ.ศ. 2539 ลงทะเบยี นตอบรับ ออกใบแทนหนังสือ ตามกฎกระทรวง
3. ส่งไปตามทอ่ี ยู่ทผ่ี ู้มสี ่วน แสดงสิทธิ ฉบบั ที่ 43 ข้อ 17(6)
โดยยน่ื อุทธรณ์ต่ออธิบดี ได้เสียให้ไว้ในสารบบทด่ี นิ
(ผู้ทาํ คาํ สั่ง) ณ กรมทด่ี นิ แปลงน้ัน เพอ่ื ดาํ เนินการเพกิ ถอน
ภายใน 15 วนั นับแต่วนั ที่ 4. แจ้งไม่ได้ ให้ใช้วธิ ีปิ ด หรือแก้ไขต่อไป
ได้รับแจ้งคาํ สั่ง หนังสือแจ้งในทเ่ี ปิ ดเผย ณ
1) สํานักงานทด่ี นิ
2) สํานักงานเขต ทวี่ ่าการ
อาํ เภอหรือกงิ่ อาํ เภอ
3) ทท่ี าํ การแขวงหรือทท่ี าํ
การกาํ นันท้องที่
4) สํานักงานหรือทท่ี าํ การ
องค์กรปกครองส่ วนท้องถ่ิน
(1) – 4) ซ่ึงทดี่ นิ น้ันตั้งอย่)ู
5) ในบริเวณทดี่ นิ น้ัน

(ประกาศราชกิจจานุเบกษา ฉบบั กฤษฎีกา เลม่ 127 ตอนท่ี 45 ก วนั ท่ี 22 กรกฎาคม 2553)

ชัยชาญ สิทธิวริ ัชธรรม กรมทด่ี นิ