พ่อแก่บรมครู ฉบับ 5

51

เพลงหนา้ พาทยอ์ งคพ์ ระพริ าพ
เป็ นเพลงหนา้ พาทยท์ ศี่ กั ดส์ิ ทิ ธสิ์ งู สดุ

ดา้ น ดนตรกี ถ็ อื วา่ เพลงหนา้ พาทยอ์ งคพ์ ระพริ าพ เป็ น
เพลงหนา้ พาทยท์ ศ่ี กั ดส์ิ ทิ ธสิ์ งู สดุ เชน่ กนั เป็ นขนั้ ตอนสดุ ทา้ ย
ทค่ี รอู าจารย์ จะถา่ ยทอดใหก้ บั ศษิ ยท์ ม่ี วี ยั วฒุ ิ และคณุ วฒุ ทิ ี่
เหมาะสม ดงั นัน้ ผรู ้ ําจะตอ้ งมคี วามพรอ้ มเสมอ คอื พรอ้ ม ทงั้ กาย
สติ สมาธิ และใจ การทําผดิ พลาดหรอื รําไมจ่ บเพลง แสดงถงึ
ความไมพ่ รอ้ ม นอกจากนี้ ยงั พบอกี วา่

ขณะไดย้ นิ เสยี งเพลงหนา้ พาทยอ์ งคพ์ ระพริ าพ ก็ใหม้ ี
สมาธติ งั้ ใจสดบั รับฟัง ประนมมอื คารวะจนกระทง่ั จบเพลง และ
หา้ มสง่ เสยี งอกึ ทกึ หรอื ออกจากพธิ กี ลางคนั

เวลาปี่พาทยบ์ รรเลงเพลงหนา้ พาทย์ องคพ์ ระพริ าพผทู ้ มี่ ี
จติ ใจไมเ่ ขม้ แข็งบางคน มกั มอี าการควบคมุ ตวั เองไมไ่ ด ้ หรอื ที่
เรยี กกนั วา่ ครลู ง ก็มี

52

ตอ่ ทา่ รานอกพธิ ไี หวค้ รู

ตอ่ ทา่ รํานอกพธิ ไี หวค้ รู การถา่ ยทอดทา่ รํานัน้ มี 2 แบบ
คอื

แบบแรก ตอ่ ทา่ รําโดยการรําตามครผู รู ้ ํานําในพธิ ี 1 เทย่ี ว เพอ่ื
เป็ นการเอาฤกษ์เอาชยั หรอื จากนัน้ อกี 2-3 วนั ก็ไปตอ่ ทา่ รําซ้าํ
อกี เพอ่ื ใหผ้ รู ้ ับสามารถจดจําไดแ้ มน่ ยํายงิ่ ขนึ้ โดยทก่ี ารตอ่ ทา่
รํา ภายหลงั นัน้ มกั ไมต่ อ้ งการใหผ้ ทู ้ ไี่ มเ่ กย่ี วขอ้ งเห็น จงึ
มกั จะใชส้ ถานท่ี ทเี่ งยี บสงบ

แบบสอง มกี ารจดั สาธยายทา่ รํา และทบทวนทา่ รํากอ่ นทจ่ี ะเขา้
พธิ ี เนอ่ื งจากความเชอื่ ในความศกั ดสิ์ ทิ ธทิ์ งั้ การบรรเลงและการ
ออกแสดงทา่ รํานัน้ จะตอ้ งกระทําดว้ ยจติ อนั ศรัทธา ถา้ ผใู ้ ดทํา
ดว้ ยความประมาทขาดความระมดั ระวงั เชอ่ื กนั วา่ จะพบกบั ภยั
พบิ ตั ิ หรอื อาจเป็ นอนั ตรายถงึ ชวี ติ ได ้ ดงั นัน้ จงึ ใหม้ กี ารตอ่ ทา่ รํา
ลว่ งหนา้ กอ่ น ถงึ วนั ดําเนนิ การตามกําหนดการได ้

53

54

เพลงพนั พริ าพ

หลกั ฐานหนงึ่ ทปี่ รากฏชดั เจนวา่ เพลงพันพริ าพ ถกู บนั ทกึ เป็ น
โนต้ สากล เมอ่ื ชว่ งปี 2479-2485 โดยเพลงพันพริ าพ อยใู่ นลําดบั ท่ี
27 จากเพลงหนา้ พาทยท์ งั้ หมด 41 เพลง

คําวา่ พันนัน้ คณุ ครมู นตรี ตราโมท ศลิ ปินแหง่ ชาติ ไดอ้ ธบิ าย
วา่ หมายถงึ เป็ นชอ่ื เรยี ก เพลงตอนหลังของเพลงองคพ์ ระพริ าพ
หรอื หมายถงึ ทางดําเนนิ ทํานองเพลงอยา่ งหนงึ่ ซงึ่ ดําเนนิ ไปโดยการ
แทรกแซงเสยี งใหถ้ ี่ ดังทเี่ รยี กวา่ เก็บ โดยใหท้ ํานองเกย่ี วพันไปกบั เนอื้
เพลงเหมอื นเถาวลั ยพ์ ันไม ้ บางทา่ นกว็ า่ เป็ นการดําเนนิ ทํานองไปใน
ระดับเสยี งตํา่ 17
17 หนา้ 25 ศพั ทส์ งั คตี ครมู นตรี ตราโมท กรมศลิ ปากร จัดพมิ พเ์ ผยแพร่ เมอื่ ปี พ.ศ.

2507

55

รายชอื่ เพลงหนา้ พาทย1์ 8

ทบ่ี นั ทกึ โนต้ สากล พ.ศ. 2479 - 2485
1. กลม
2. กราวใน
3. กราววรํา
4. โคมเวยี น
5. คกุ พากย์
6. เชดิ
7. เชดิ ฉงิ่
8. ดําเนนิ พราหมณ์
9. ตระบรรทมไพร 2 ชนั้
10. ตระพระปรคนธรรพ์
11. ตระนารายณ์บรรทมสนิ ธุ์
12. ตระเชงิ เทยี น 3 ชนั้
13. ตระสนั นบิ าต
14. ตระเสอื ขบั
15. ตระไมม่ ท่ ราบชอ่ื สามชนั้
16. กระเชงิ กระแชง สามชนั้ 12 ไมล้ า
17. ตะจอมศรี สามชนั้ 8 ไมล้ า
18. ตระตะหรง่ิ 3 ชนั้ 17 ไมล้ า
19. ตระตะตงิ โหน่ง สามชนั้ 8 ไมล้ า
20. น่ังกนิ

18 เพลงไทยทจ่ี ดบนั ทกึ เป็ นโนต้ สากล โดยคณะกรรมการตรวจสอบและบนั ทกึ

โนต้ สากล เมอื่ ปี พ.ศ. 2479 ถงึ 2485 รายชอื่ มาจากสําเนาไมโครฟิลม์ ท่ี
หอ้ งสมดุ SOS มหาวทิ ยาลยั ลอนดอนประเทศองั กฤษ ซงึ่ ไดม้ าจาก U.C.L.A. โดย
อาจารยอ์ อานันท์ นาคคง คณะครศุ าสตร์ จฬุ า เมอ่ื ปี พ.ศ. 2534 ฉายศลิ ป์ บนั ทกึ
เมอื่ 6 ก..ค. 2536 เผยแพร่ 22 มคี . 2564

56

21. เซน่ เหลา้
22. รําดาบ
23. ปฐมดสุ ติ 2 ชนั้
24. พระเจา้ ลอยถาด
25. พราหมณเ์ ขา้
26. พราหมณ์ออก
27.พนั พริ าพ***
28. แผละ
29. รัวสามลา
30. สาธกุ ารกลอง
31. เสมอเขา้ ท่ี
32. เสมอผี
33. สมอมาร
34. เสมอเถร
35. เสมอสามลา
36. ศรทนง
37. ศรพระลักษณ์
38. ศรสาํ เร็จ
39. สยามเดนิ
40. สยามครัว
41. เหาะ

รวม 41 เพลง

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

ครเู ชอื้ ดนตรรี ส

ศลิ ปินแหง่ ชาติ

ผตู ้ อ่ (บอก)ทํานอง เพลงองคพ์ ระพริ าพเต็มองค์
ซง่ึ ตอ่ เพลงฯ มาจากหลวงบํารงุ จติ รเจรญิ

67

68

ครขู องครหู ลวงบารงุ จติ รเจรญิ

"มอื ฆอ้ งกรมมหรสพสกู่ รมศลิ ปฯ"

หลวงบํารงุ จติ รเจรญิ (ธปู สาตนะวลิ ยั ) เป็ นบตุ รนายสาด
และนางเทยี น ในสมดุ ประวตั แิ ละทะเบยี น วา่ เกดิ เมอ่ื วนั ท่ี 5
เมษายนพ.ศ 2421 ตรงกบั ขนึ้ 11 คํา่ เดอื น 5 ปีขาล (ตามปฏทิ นิ
วนั ที่ 5 เมษายน 2421 ตรงกบั วนั ศกุ รข์ นึ้ 13 คํา่ เดอื น 5 และวนั
ขน้ึ 11 คํา่ เดอื น 5 กต็ รงกบั วนั ที่ 13 เมษายน 2521)

เรมิ่ เขา้ รับราชการ เมอื่ วนั ท่ี 1 เมษายน 2439 ในกรมเด็ก
ชาเวรสทิ ธ์ิ ถงึ พ.ศ 2442 ยา้ ยมาเป็ นมหาดเล็กเวร มหี นา้ ที่

บรรเลงปี่พาทยโ์ ขนหลวง พ.ศ. 2454 ยา้ ยมากรมโยธา
มหาดเล็ก เป็ นมหาดเล็กยามมหี นา้ ทบี่ รรเลงปี่พาทยห์ ลวม
ถงึ พ.ศ 2457 จงึ ยา้ ยมาอยกู่ รมพณิ พาทยห์ ลวง กรมมหรสพ
ถงึ พ.ศ 2458 ไดร้ ับพระราชทานสญั ญาบตั รเป็ นขนุ บํารงุ จติ ร
เจรญิ พ.ศ 2464 เลอื่ นบรรดาศกั ดเิ์ ป็ นหลวงบํารงุ จติ รเจรญิ

ตอ่ มากจิ การของกรมพณิ พาทยห์ ลวง กรมมหรสพ โอน
มาอยู่ สํานักพระราชวงั หลวงบํารงุ จติ รเจรญิ ก็โอนมาดว้ ยจวบ
จน วนั ที่ 1 ตลุ าคม 2475 จงึ ปลดจากหนา้ ทร่ี าชการฐานรับ
ราชการนาน โดยไดร้ ับพระราชทานเบย้ี บํานาญ

ในตอนทห่ี ลวงบํารงุ จติ เจรญิ รับราชการอยใู่ นกรม
เด็กชายเวรสทิ ธิ์ มหาดเล็ก และกรมโยธามหาดเล็ก ไดอ้ ยใู่ นวงปี่
พาทย์ ประจําบา้ นเจา้ พระยาเทเวศรว์ งศว์ วิ ฒั น์ (หมอ่ มราชวงศ์
หลาน กญุ ชร)ดว้ ย

ตอ่ เมอื่ ไดโ้ อนขา้ ราชการ โขนละครและป่ีพาทย์ จากกรม
โยธามหาดเล็ก มาอยกู่ รมพณิ พาทยห์ ลวง กรมมหรสพหลวง

69

บํารงุ กจิ เจรญิ จงึ โอนมาดว้ ย พรอ้ มกบั ขา้ ราชการอนื่ ๆ อกี หลาย
คน เมอื่ มารับราชการ อยใู่ นกรมพณิ พาทยห์ ลวง กรมมหรสพ
หลวงบํารงุ จติ รเจรญิ กอ็ ยใู่ นจํานวนขา้ ราชการทมี่ ฝี ี มอื และทรง
ความรผู ้ หู ้ นงึ่ เครอื่ งดนตรที ห่ี ลวงบํารงุ จติ รเจรญิ ถนัดและปฏบิ ตั ิ
ไดอ้ ยา่ งเชยี่ วชาญก็คอื ฆอ้ งวงใหญ่

การแบง่ วงปฏบิ ตั ริ าชการของกรมพณิ พาทยห์ ลวง กรมมหรสพ
นัน้ มดี งั นี้

1. วงขา้ หลวงเดมิ หรอื วงตามเสด็จ พระยาประสานดรุ ยิ ศพั ท์
(แปลก ประสานศพั ท)์ เจา้ กรมพณิ พาทยห์ ลวง เป็ นผคู ้ วบคมุ เอง
เมอ่ื พระยาประสานถงึ แกก่ รรมแลว้ พระประดบั ดรุ ยิ กจิ (แหยม วิ
นนิ ) ปลดั กรมจงึ เป็ นผคู ้ วบคมุ
2. วงพธิ วี งท่ี 1 พระพณิ บรรเลงราช (แยม้ ประสานศพั ท)์ เป็ น
หวั หนา้ วง
3 วงพธิ วี งท่ี 2 หลวงสทิ ธวิ์ าทนิ (สาย องั สวุ าทนิ ) เป็ นหวั หนา้ วง
4 วงพธิ วี งท่ี 3 พระประณีตวรศกั ด์ิ (เขยี น วรวาทนิ ) เป็ นหวั หนา้
วง
5 วงพธิ วี งที่ 4 หลวงบํารงุ จติ รเจรญิ (ธปู สาตนะวลิ ยั ) เป็ น
หวั หนา้ วง
6 วงพเิ ศษสําหรับมงี านจร รวบรวมขา้ ราชการทเ่ี หลอื และทไี่ มม่ ี
ราชการ พรอ้ มกบั งานอน่ื

โดยเฉพาะหลวงบํารงุ จติ รเจรญิ นัน้ นอกจากเป็ นหวั หนา้
วงพธิ แี ลว้ ยงั เป็ นครสู อนวชิ าดนตรี ใหแ้ กข่ า้ ราชการพวกเยาว
โดยทวั่ ไปพวกทม่ี วี ยั รนุ่ ของกรมพณิ พาทยห์ ลวง ในสมยั นัน้ ดู
เหมอื นจะไมม่ ใี ครเลยทไ่ี มไ่ ดเ้ ป็ นศษิ ย์ ของหลวงบํารงุ จติ รเจรญิ
และการสอนของหลวงบํารงุ จติ ตเ์ จรญิ ก็สอนอยา่ งเป็ นครบู า
อาจารยโ์ ดยแทจ้ รงิ ไมห่ วงแหน ไมค่ ดิ แกเ่ หหน็ดเหนอื่ ย พรํ่า

70

แนะนําสง่ั สอนอยตู่ ลอดเวลา มงุ่ แตจ่ ะใหศ้ ษิ ย์ มคี วามรู ้
ความสามารถ เป็ นทตี่ งั้

ในระหวา่ งทอี่ อกจากราชการ พักอยกู่ บั บา้ นแลว้ ผใู ้ ดมี
ความสงสยั หรอื ใกลจ้ ะเลา่ เรยี นในเรอ่ื งดนตรไี ทย ไปถามและขอ
เรยี น หลวงบํารงุ จติ รเจรญิ กย็ นิ ดสี อนให ้ โดยเต็มใจทกุ คน

วนั ที่ 1 มกราคม 2490 กลบั เขา้ รับราชการ ในแผนก
โรงเรยี นนาฏศลิ ป กองการสงั คตี กรมศลิ ปากร ทําหนา้ ทค่ี รสู อน
วชิ าดรุ ยิ างคศลิ ปไทย ใหแ้ กน่ ักเรยี นโรงเรยี นนาฏศลิ ป์ บรรดา
นักเรยี นก็มที งั้ รนุ่ โต และรนุ่ เล็กเพง่ิ จะเรมิ่ หดั อนั เป็ นสง่ิ ทนี่ ่าเบอื่
สําหรับครบู าอาจารยอ์ ยู่ ยง่ิ เด็กๆกําลงั ซกุ ซนดว้ ยแลว้ กย็ งิ มกั จะ
เพม่ิ ความรําคาญ และทําอารมณ์ใหข้ นุ่ มวั ไปเป็ นอนั มาก แต่
หลวงบํารงุ เจรญิ ก็มไิ ดเ้ บอ่ื หรอื รําคาญเด็กพวกศษิ ยเ์ หลา่ นัน้ แต่
อยา่ งใด คงตงั้ หนา้ ตงั้ ตาสอนใหด้ ว้ ยรอยยมิ้ แจม่ ใสตลอดเวลา

ถงึ วนั ที่ 1 มกราคม 2501 ความชราและโรคภยั อยา่ ได ้
เบยี ดเบยี นหลวงบํารงุ จติ รเจรญิ ทําใหส้ ขุ ภาพออ่ นแอลงไป จน
ไมส่ ามารถจะมารับราชการได ้ จงึ ออกจากราชการและพอถงึ
วนั ที่ 17 มนี าคม 2501 กถ็ งึ แกก่ รรม ซงึ่ นําความวปิ โยค มาสุ
ญาตมิ ติ รและบรรดาสานุศษิ ยอ์ ยา่ งยง่่ิ 19

มนตรี ตราโมท

19 ฉายศลิ ป์ ถอดความพมิ พ์ บนั ทกึ เมอื่ 22 เมษายน 2564 จากหนังสอื งาน

พระราชทานเพลงิ ศพ นางศภุ ลกั ษณ์ ภัทรนาวกิ และ #หลวงบํารงุ จติ รเจรญิ ณ วดั
มกฏุ กษัตรยิ าราม 5 มถิ นุ ายน 2501

71

72

73

คณุ ครขู นุ พงษผ์ ล

ผบู ้ นั ทกึ โนต้ ไทย เพลงองคพ์ ระพริ าพ

74

ไหวค้ รู ร. 4 ปี่ พาททยต์ เี พลง รอน

เชญิ พระพริ าพ

“.. ภาคท่ี 2 ครทู จ่ี ะครอบ นุ่งขาวหม่ ขาว เรม่ิ การพธิ นี ํา
ศษิ ย์ จดุ ธปู เทยี นบชู าพระและบชู าครปู ธั ยายทางหนา้ พระเรยี ก
หนา้ พาทย์ ใหท้ ําเพลงสาธกุ าร

แลว้ หนั หนา้ กลบั ไปบชู าพระประคนธรรพ ทางปี่พาทย์
เมอื่ บชู าพระประคนธรรพแลว้ หนั หนา้ กลบั มาทางหนา้ พระอกี

คราวนคี้ รเู รยี กหนา้ พาทยใ์ หท้ ําเพลงตา่ งๆบชู าคครปู ธั
ยาย เรยี งเป็ นลําดบั กนั คอื

1.ทําเพลงเหาะ บชู า พระอศิ วร
2.ทําเพลงกลม บชู า พระวสิ ทุ ธวิ์ ษิ ณุกรรม
3.ทาเพลงรอน
4.ทําเพลงเชดิ ฉงิ่ บชู า พระพริ าพ
5.ทําเพลงพระ บชู า ครนู าง
บชู า พระยาครฑุ

ครัน้ ทําเพลงบชู าครปู ธั ยาย เสร็จแลว้ จงึ เรยี กหนา้ พาทย์
ใหท้ ํา เพลงลงสรง แลว้ ประโปรยน้ําหอม สรงเทวรปู ครัน้ เสร็จ
แลว้ ครจู งึ เรยี กหนา้ พาทยใ์ หท้ ําเพลงโปรยดอกไม.้ ..”

75

76

รามเกยี รติ์ ตอนพริ าพ

พระราชนพิ นธร์ ัชกาลที่ ๒

๏ เมอ่ื นัน้ ฝ่ ายอสรู สตั บาปพริ าพป่ า
เรอื งฤทธเิ รย่ี วแรงแผลงศกั ดา แบกพฤกษามาแตห่ มิ พานต์
ครัน้ ถงึ สวนซงึ่ สรา้ งไวก้ ลางไพร ทท่ี างกวา้ งใหญร่ โหฐาน
ไปขา้ งไหนไมข่ านเลยสกั คน
จงึ่ รองเรยี กอสรู หมมู่ าร

๏ บดั นัน้ พวกพอ่ ครัวหวั สบิ ทพิ ผล
แสบทอ้ งคอยนายสายเต็มทน ลางคนบน่ นนิ ทาวา่ เบาเบา
บา้ งอยากนักพยักเตอื นเพอ่ื นกนั มอื สน่ั งันงกยกไหเหลา้
ตา่ งคนตา่ งรนิ กนิ จนเมา กระดกิ เขา่ หวั รอ่ เรอ่ เออออื
บา้ งกดั ฟันเกรยี้ วเกรย้ี วเคยี้ วถว้ ย ใครรมู ้ วยมาสกู ้ บั กฤู ๅ
เหน็บรัง้ ตงั้ ทา่ ผา้ พันมอื องึ ออ้ื อวดตวั ไมก่ ลวั ใคร
ลางคนสนกุ หนกั เปนนกั เลง ลกุ ขน้ึ เลน่ เตน้ เพลงปรบไก่
บา้ งรอ้ งลครนอนหงายสบายใจ เสยี งกระแสงแหง้ ไปไมไ่ ดก้ าร

๏ พอไดย้ นิ นายเรยี กสําเหนยี กแน่ เหลยี วแลเขมน้ มองแลว้ รอ้ งขาน

กําลงั เมาโมเยเซซาน เห็นพริ าพกราบกรานคลานเขา้ ไป ฯ

๏ เมอื่ นัน้ พริ าพรอ้ งวา่ กลา่ วกบั บา่ วไพร่
ชวนกนั กนิ กอ่ นนายสบายใจ เอออะไรไมร่ ออยทู่ า่ กู
เชน่ นชี้ อบแตถ่ องสกั สองศอก มดั ไวใ้ หอ้ อกออ่ นหู
วา่ พลางทางเดนิ เขา้ ไปดู ถงึ ทอี่ ยโู่ รงใหญใ่ นนัน้
เห็นพอ่ ครัวหวั ป่ าหากบั เขา้ แกลม้ เหลา้ หลายสงิ่ มหงิ ษ์หนั

77

เนอื้ พแนงแกงชา้ งกวางทอดมนั กมุ ภณั ฑน์ ั่งลงตรงโตะ๊ โต
ชมิ เนอ้ื ชา้ งลองสนิ้ สองขา เทสรุ าดมื่ พลางทางพดู โอ ้
เรยี กบา่ วชว่ ยฉกี ซกี โครงโค เคย้ี วคําโตโตยงิ่ ตดิ ใจ
ซา้ํ แถมเหลา้ เขม้ อกิ เต็มไห
เอาไมล้ ําทําตะเกยี บหยบิ แกลม้ บา่ วไพรพ่ รอ้ มพรั่งนั่งทําที
แลว้ รนิ ใสถ่ ว้ ยลงสง่ ไป
(เพลงเสน้ เหลา้ )

๏ บดั นัน้ พวกอสรู กนิ เหลา้ เมาองึ มี่
บา้ งอวดวา่ ขา้ เองสตดิ ี ซ้าํ อะหนอี กิ สกั ไหก็ไมเ่ มา
ลางคนกลอกหวั มัวมนึ ลกุ ขน้ึ ไมร่ อดกอดไหเหลา้
บา้ งวา่ กสู ตู ้ ายกบั นายเรา ขยบั เขา้ น่ังชดิ ชวนเปนเกลอ
แลว้ ลงนว้ิ สบถไมป่ ดกนั ขดั สมาธส์ิ องชนั้ หวั รอ่ เรอ่
เต็มประดาอา้ ปากรากเรอ เอะอะคะเออเพอ้ ไป

๏ เมอ่ื นัน้ พริ าพกนิ เหลา้ สน้ิ เกา้ ไห
พดู โป้งโผงองึ อวดตน้ ไม ้ กไู ปไดม้ าแตห่ มิ พานต์
ชอื่ ตน้ ผะวาทองของประหลาด รกุ ขชาตชิ อบกลผลกนิ หวาน
ผดิ กบั ตน้ ไมใ้ นดงดาน งามจรงิ กง่ิ กา้ นเหลอื งเปนทอง
เองเรง่ ขดุ หลมุ ลงตรงน้ี พน้ื ทถ่ี ากถางกลางหลงั รอ่ ง
เอากรวดหนิ ดนิ รว่ นโรยรอง จะปลกู ตน้ ผะวาทองของตระการ

๏ บดั นัน้ บา่ วไพรพ่ รอ้ มพรั่งฟังวา่ ขาน
รับคําพริ าพแลว้ กราบกราน ลนลานลกุ ขนึ้ ยงั มนึ มัว
บา้ งเดนิ เซซวนซดุ หยดุ ลงนั่ง เหลอื กําลงั คลนื่ เหยี นเวยี นหวั
เพอื่ นกนั ชว่ ยจงู พยงุ ตวั ออกไปเสยี นอกรัว้ กลวั นายตี
ทส่ี า่ งเมาเขา้ มาพรอ้ มกนั เอาเชอื กชกั ปักปันน่าท่ี
บา้ งจับเสยี มขดุ คดั ปัถพี องึ มอ่ี ลหมา่ นเปนการรมุ
บา้ งฟันจอบกระชากจนปากบนิ่ ใหต้ กั นํ้ารดดนิ พอชมุ่ ชมุ่
ตา่ งคนตา่ งเขา้ เลา้ ลมุ อดุ ตลดุ ขดุ หลมุ กลมุ ้ ไป

78

๏ เมอื่ นัน้ อสรู พี ริ าพรา้ ยนายใหญ่
เห็นขดุ หลมุ แลว้ พลนั ทันใด จง่ึ ปลกู ตน้ ไมผ้ ะวาทอง
(เพลงปลกู ตน้ ไม)้

๏ ใหต้ กั น้ํามารดสดชนื่ ชมพลางทางยนื ยม้ิ ยอ่ ง
เอาดนิ รว่ นพรวนพนู ขนึ้ มลู มอง รมิ ทอ้ งรอ่ งหญา้ ฟางถางเตยี น

๏ จง่ึ สง่ั เหลา่ บา่ วไพรใ่ หร้ ักษา เองอสุ า่ หป์ รนบิ ตั ผิ ลดั เปลยี่ น
ถา้ ตน้ ไมไ้ ขต้ ายปลายโกรน๋ เกรยี น กจู ะเฆย่ี นคนละรอ้ ยไมน่ อ้ ยเลย
วนั นเ้ี หน็จเหนอื่ ยเหลอื จนเหอ่ื ไหล จะกลบั ไปสรงน้ําสวํา่ เสวย
ทัง้ จะเขา้ ทปี่ ระธมชมเชย ตามเคยศโุ ขมโหฬาร
กําหนดกจู ะเสด็จในเจ็ดวนั มาประพาศสวนขวญั อนั พศิ าล
กจู ะแตง่ พระองคท์ รงเครอื่ งอาน ใหง้ ามยงิ่ ยักษ์มารอยดู่ า่ นดง
เกลอื กเองจะแปลกกดู ใู หท้ ัว่ ทัง้ เนอ้ื ตวั กรรณเกษเนตรขนง
ยอ่ มเปนรอยสําคญั มั่นคง อยา่ ลมื หลงจงจําใหช้ ํานาญ

๏ ครัน้ เสร็จสงั่ รากษษกําหนดไว ้ อสรุ มี ใี จเกษมสานต์

จงึ่ แผลงฤทธเิ รง่ รบี ถบี ทยาน กลบั คนื ไปสถานทส่ี ํานัก

๏ เมอ่ื นัน้ พระราเมศสรุ วิ งษ์ทรงศกั ดิ
ชวนสดี านารเี ปนทร่ี ัก กบั พระลกั ษณ์ลลี าศยาตรา
เดนิ ทางกลางป่ ามาโยชนห์ นงึ่ บรรลถุ งึ สวนศรพี ริ าพป่ า
เห็นมง่ิ ไมผ้ ลดอกออกระยา้ ก็ไคลคลาไปในอทุ ยาน

79

๏ บดั นัน้ พวกอสรู สาละวนอลหมา่ น
บา้ งขดุ คลองรอ่ งน้ําทําตะพาน เอาคราดครา่ หญา้ ละมานมใิ หร้ ก
บา้ งยนื โยง่ ดนิ ตน้ ลนิ้ จ่ี ทัง้ สาลมี่ ผี ลพวงดก
บา้ งปัน้ ลกู กระสนุ ใสใ่ นพก แอบรกยงิ กระรอกออกจากโพรง
เห็นนกกามาจับก็ขบั ไล่ ชกั ตะขาบไมไ้ ผด่ งั โผงโผง
บา้ งน่ังเฝ้ าตน้ ลําไยอยใู่ กลโ้ รง ตเี กราะเคาะโกรง่ องึ ไป

๏ พอเหลอื บเห็นมนุษยบ์ รุ ษุ สอง กบั หญงิ หนง่ึ นวลลอองผอ่ งใส
ใครหนอองอาจประหลาดใจ เขา้ มาในอทุ ยานของขนุ ยกั ษ์
ลางคนขดั ใจฉวยไดห้ อก สอกึ ออกรา่ ยรําทํากกึ กกั
บางถอื พรา้ โตเ้ ตน้ เขมน้ คมัก คกึ คกั ขคู่ ํารามถามไป
เหมม่ นุษยส์ องราหนา้ เขยี วเหลอื ง จะพานางยา่ งเยอ้ื งไปขา้ งไหน
เปนพนี่ อ้ งลกู หลานวา่ นเครอื ใคร บงั อาจใจลว่ งลดั ตดั แดน
ไมร่ ฤู ้ ๅคอื สวนพริ าพป่ า อสรุ านายเราใหเ้ ฝ้ าแหน
พระอศิ วรประสาทใหใ้ นแวน่ แควน้ มาทแมน้ ใครเขา้ มาฆา่ ใหต้ าย
เราชว่ ยบอกเอาบญุ อยา่ หนุ หนั จงพากนั หลกี เลยี่ งเบย่ี งบา่ ย
ถา้ ขนื อยทู่ น่ี ด่ี รี า้ ย เจา้ นายเรามาอยา่ ปรารมภ์
มนุษยน์ ที้ ไี่ หนเห็นไมพ่ อ จะหกั ฅอเคย้ี วเลน่ เปนขนม
แตพ่ วกเราเฝ้ าสวนลว้ นหลงั ปม จนระอมระอาออกกลอกกลวั
พริ าพรา้ ยนายเราเขาหนักหนา มกี ําลงั วงั ชามใิ ชช่ วั่
เอาดา้ มหอกหาบชา้ งขา้ งละตวั ยังแถมววั กบั กระบอื ถอื มา
วนั นถี้ ว้ นคํารบครบเจ็ดวนั เคยประพาศสวนขวญั หรรษา
จงไปเสยี จากสวนจวนเวลา อสรุ ามาพบหลบไมท่ นั

๏ เมอ่ื นัน้ พระทรงสงั ขฟ์ ังความไมค่ รา้ มคร่ัน
ยม้ิ พลางทางวา่ กบั กมุ ภณั ฑ์ ซงึ่ บอกเลา่ เรานัน้ กข็ อบใจ
อนั ยกั ษีพริ าพรา้ ยนายเอง เราจะเกรงฤทธากห็ าไม่
เรอื กสวนไมร่ ขู ้ องผใู ้ ด มาสรา้ งไวใ้ นพงดงดอน
เราเดนิ มาลา้ เลอ่ื ยเหนอื ยนัก จะหยดุ พกั ยงั้ อยสู่ กั ครกู่ อ่ น
แตพ่ อบา่ ยชายแสงทนิ กร จงึ่ จะคอ่ ยบทจรอยา่ รอ้ นใจ
(เพลงชมดง)

80

๏ วา่ พลางทางชวนอนุชา กบั สดี าดวงจติ รพศิ มัย
ลดเลยี้ วเทยี่ วประพาศพรรณไม ้ บา้ งระบดั ผลดั ใบเขยี วขจี
ชมภผู่ ะวาทองของตระการ พระยน่ื เล็บเกบ็ ประทานมเหษี
พระลกั ษณ์หกั มะมว่ งพวงดกดี มาถวายเทวพี ส่ี ใภ ้
สาวหยดุ ยน่ื ยอ้ ยหอ้ ยระยา้ นางสดี าโนม้ กง่ิ ชงิ เด็ดได ้
แลว้ เกบ็ พกิ ลุ รอ้ ยหอ้ ยศรไชย พวงมาไลยใสพ่ ระขรรคบ์ รรจง
พระหรวิ งษ์ทรงสอยดอกสรอ้ ยฟ้า ใสส่ ไบใหส้ ดี านวลหง
หยอกเยา้ เลา้ โลมนางโฉมยง ตา่ งองคศ์ ขุ เกษมเปรมปรดี ิ์
(เพลงฉง่ิ )

๏ บดั นัน้ พวกรากโษษโกรธขงึ้ องึ มี่
เหมม่ นุษยด์ หู มนิ่ กนั สน้ิ ดี เก็บผะวาสาลขี่ องนายเรา
กนิ ลกู แลว้ มหิ นําซา้ํ หกั กง่ิ นางผหู ้ ญงิ ก็ชว่ ยกนั ดว้ ยเลา่
ยงั ซ้ําเก็บชมภอู่ กิ ดเู อา ราวกบั ของของเจา้ มาปลกู ไว ้
บา้ งวงิ่ วนุ่ หนุ หนั ฮดึ ฮดั กําหมดั ขดั เขมนเขา้ มาใกล ้
เอะ๊ มนุษยถ์ อื ธนูอยฤู่ ๅไร น่าเสยี วไสส้ น่ั หวั กลวั จะยงิ
พวกเหลา่ เจา้ ชอู ้ ยไู่ มร่ อด เดนิ ดอดเขา้ ไปใกลผ้ หู ้ ญงิ
บา้ งดดี นวิ้ คว้ิ ตาเพราพรงิ้ เยอ่ หยงิ่ ชงิ ชว่ งทําทว่ งที
ลางคนขขี้ ลาดไมอ่ าจออก ปลน้ิ ปลอกบอกเพอ่ื นจะเชอื นหนี
ถา้ แมน้ นายกลบั มาเวลานี้ เห็นทจี ะถกู เฆย่ี นเจยี นตาย
บา้ งบน่ ออดกอดเขา่ เจา่ จกุ คงสนุกทกุ คนไมพ่ น้ หวาย
ลางคนเจา้ โทโษโมโหรา้ ย ปีนป่ ายขนึ้ หกั ซา้ํ ระยําไป
บา้ งเก็บกนิ ลน้ิ จเ่ี สยี จนหมด เอาแตเ่ ปลอื กทงิ้ รดประชดให ้
บา้ งเดนิ บน่ พน้ ทกุ ขส์ นุกใจ ทนี ใี้ ครไมม่ มี ารบกวน
พระอวตารสําราญชมสวน
๏ เมอื่ นัน้ จงึ่ ดํารัสตรัสชวนอนุชา
ครัน้ แดดรม่ ลมชายบา่ ยบงั ควร ออกจากสวนศรพี ริ าพป่ า
กบั โฉมยงองคภ์ คั วดี เดนิ มาตามทางกลางอรัญ
สามกระษัตรยิ ล์ ลี าศยาตรา
(เพลงกราวใน)

81

๏ เมอื่ นัน้ ฝ่ ายพริ าพฤทธแิ รงแขงขนั
พอถว้ นคํารบเจ็ดวนั รบี ไป สวนขวญั ดงั สญั ญา

๏ ครัน้ ถงึ ซง่ึ ทอ่ี ทุ ยาน ขนุ มารมองเขมน้ เห็นพฤกษา
ดอกผลหลน่ กลาดดาษดา เหมอื นคนมาฟันฟาดประหลาดนัก
ทัง้ ชมภอู่ มั พาผะวาทอง ลงเรยี่ รายกา่ ยกองกงิ่ หกั
ยง่ิ เดอื ดดาลหาญฮกึ คกึ คกั ตะโกนรอ้ งเรยี กยักษ์โยธา

๏ บดั นัน้ พวกอสรู เฝ้ าสวนถว้ นหนา้
ตา่ งตนมองเขมน้ เห็นนายมา จวนตวั กลวั อาญายอ่ ทอ้
จําเปนจําไปใจพรั่น หยดุ ขยนั้ ขยบั ลบั ฬอ่
ไดย้ นิ เรยี กหลายครัง้ ไมร่ ัง้ รอ ใจฅอพลงุ่ พลา่ นคลานเขา้ ไป

๏ เมอื่ นัน้ พริ าพคกุ คามถามบา่ วไพร่
เหวยไออ้ สรุ าวา่ กะไร สวนตน้ ไมข้ องกใู หด้ แู ล
ทําไมมงึ จงึ ทําใหห้ กั ป่ น จนดอกดวงรว่ งหลน่ ทัง้ ออ่ นแก่
ฤๅพากนั ลดเลยี้ วเทยี่ วเชอื นแช จงวา่ แตต่ ามจรงิ ทกุ สง่ิ ไป

๏ บดั นัน้ พวกอสรู สารภาพกราบไหว ้
บอกวา่ มนุษยม์ ันสดุ ใจ เขา้ มาเก็บผลไมใ้ นสวนนี้
ชายสองสงุ สงิ กบั หญงิ หนง่ึ ดอื้ ดงึ ขบั ไลก่ ไ็ มห่ นี
แตร่ ปู รา่ งนางนัน้ ขยันดี ทว่ งทงี ามละมอ่ มพรอ้ มพรงิ้
ดตู าคมสนั ฟันเปนแสง ปากแดงดงั สลี นิ้ จจ่ี มิ้
นวลลอองสองแกม้ แยม้ ยมิ้ ตละพมิ พท์ องหลอ่ เจยี วพอ่ คณุ
บา้ งจปุ ากชมเปาะเหมาะทกุ อยา่ ง ฅอคางคว้ิ กง่ ดงั วงกระสนุ
แขนแมนเหมอื นกนิ รออ่ นลมนุ เนอ้ื ขาวราวกบั นุ่นน่าเอ็นดู
คดิ จะชงิ หญงิ นัน้ ไวใ้ หน้ าย กลวั ผชู ้ ายมันจะยงิ ลงกลงิ้ อยู่

82

เจา้ หนา้ เขยี วถอื อะไรอยไู่ มร่ ู ้ มสี ายคลา้ ยธนูเขายงิ กา
บา้ งวา่ ขา้ ขยบั จะจับนาง เจา้ หนา้ เหลอื งเยอ้ื งยา่ งออกขวางหนา้
จะตอ่ สดู ้ กู ําลงั วงั ชา นายใหญไ่ มม่ าไมไ่ วใ้ จ
สองมนุษยห์ ยดุ อยสู่ กั ครหู่ นง่ึ แลว้ จง่ึ พานางไปขา้ งใต ้
ปานนดี้ รี า้ ยจักเดนิ ไป เห็นยงั ไมถ่ งึ แมน่ ํ้าลําโคธา
นายกเ็ รอื งฤทธแิ รงแขงขนั ตามไปกจ็ ะทนั กลางป่ า
แมน้ สงั หารผลาญชายวายชวี า ภรรยาคงไดไ้ วก้ บั นาย

๏ เมอื่ นัน้ พริ าพชอบอารมณส์ มหมาย
หวั รอ่ พลางทางวา่ หาจะตาย นางคนนด้ี รี า้ ยตายราบเรา
ไมพ่ กั ตอ้ งขอสจู่ จู ้ ี้ นเ่ี คราะหด์ ผี ใี หไ้ ดเ้ ปลา่ เปลา่
อนั รปู รา่ งนางผหู ้ ญงิ พรง้ิ เพรา กบั เมยี เกา่ ของกดู ใู ครงาม
ขนุ ยักษ์แยม้ ยม้ิ กระหยมิ่ ใจ รอ้ื ซาํ้ ซกั ไซไ้ ถถ่ าม
อยา่ ยอ้ นยอกบอกไปทใ่ี จความ ขา้ งไหนใครจะงามกวา่ กนั

๏ บดั นัน้ บา่ วบอกตามจรงิ ทกุ สงิ่ สรรพ์
อนั เมยี นายกบั นางเมอ่ื กลางวนั เปนรองกนั หลดุ ขาดบาทเอาเฟ้ือง
รปู รา่ งขา้ งเราสกั เทา่ พอ้ ม น่ันเขาผอมกรนิ กรวิ ผวิ เนอ้ื เหลอื ง
กริ ยิ ามารยาตรยา่ งเยอ้ื ง ไมห่ นา้ เปนเตน้ เปรอื่ งเหมอื นเมยี นาย
บา้ งวา่ เขาแตง่ ตวั ลว้ นหวั แหวน แขนแมนทองอรา่ มงามใจหาย
ถา้ แมน้ ไดน้ างคนนดี้ รี า้ ย เห็นนายจะตอ้ งตดิ ใจ

๏ เมอื่ นัน้ พริ าพปลาบปลม้ื ลมื หลงใหล
เหลยี วหนา้ เหลยี วหลงั คลงั่ ไคล ้ แลไปเห็นบา่ ววา่ สาวนอ้ ย
แยม้ ยม้ิ หยอกยดุ ฉุดขอ้ มอื เจา้ ฤๅหกั สวนเสยี ยบั ยอ่ ย
รปู รา่ งชา่ งชแลม่ แชม่ ชอ้ ย อะไรถอยกรดู กรดู ไมพ่ ดู จา
มองเขมน้ เปนครจู่ ง่ึ รจู ้ ัก เห็นเปนยักษ์ผลกั ไหลล่ ม้ ถลา
ตอ่ ยปะเตะเกะกะระมา อสรุ าขบเขย้ี วเคย้ี วฟัน

83

ยง่ิ พโิ รธโกรธกรวิ้ มนุษยน์ ัก มันมาหกั ตน้ ไมใ้ นสวนขวญั
กจู ะตดิ ตามไปใหท้ ัน ห้ําหนั่ ผัวเสยี เอาเมยี มา
อสรู พลพวกเราทเ่ี ฝ้ าสวน
เรง่ รัดจัดแจงแตง่ กายา แตล่ ว้ นเรยี่ วแรงแขงกลา้
ไปชว่ ยกนั คน้ ควา้ หามนุษย์

๏ บดั นัน้ บา่ วไพรไ่ ดฟ้ ังไมย่ ัง้ หยดุ
บา้ งตระเตรยี มสาตราถอื อาวธุ อดุ ตลดุ จัดแจงแตง่ ตวั
ลางคนเคย้ี วขมน้ิ กนิ หวา้ น ทํามงคลใบตาลขนึ้ ใสห่ วั
คาดกะตรดุ ลงยันตพ์ ันพัว แตง่ ตวั อาพดั เหลา้ เมามนึ
ตา่ งดม่ื เต็มประดาจนตาฝาด ทขี่ ข้ี ลาดก็พากนั กลา้ ขนึ้
ใจฅอเหย้ี มฮกึ บกึ บนึ พดู จอ้ หวั รอ่ ครนึ เครงครน้ื
บา้ งพร่ันตวั กลวั จะถกู ลกู ศร เอาผา้ ซอ้ นตะแบงมานพานหลายผนื
ทใ่ี จกลา้ บา้ สนุกลกุ ขน้ึ ยนื บา้ งแบกหอกออกตน่ื เกก้ งั
บา้ งถอื งา้ วทวนลว้ นถอดฝัก ใสเ่ สอ้ื ก๊กั ทงั้ พวกหมวกหนัง
บา้ งกวดั แกวง่ ตะบองลองกําลงั พรอ้ มพรั่งพหลพลโยธา

๏ เมอ่ื นัน้ พริ าพาสรู ยกั ษา
สง่ั ไพรใ่ หโ้ หข่ น้ึ สามลา เรง่ หมอู่ สรุ ารบี ไป
(กราว เชดิ )

๏ ตามรอยมาประสบพบมนุษย์ ทัง้ บรุ ษุ นารศี รใี ส
พนิ จิ ดนู างสดี ายาใจ งามวไิ ลยนรลกั ษณพ์ กั ตรา
ชอบอารมณส์ มคเนนกึ หมาย พริ าพรา้ ยตบมอื หวั รอ่ รา่
กระทบื บาทผาดแผลงศกั ดา แกวง่ หอกออกน่าแลว้ วา่ ไป
เหวยมนุษยอ์ งอาจประหลาดเหลอื พาผหู ้ ญงิ รงิ เรอื มาแตไ่ หน
ทําฮกึ ฮกั ขม่ เหงไมเ่ กรงใจ เขา้ หกั โคน่ ตน้ ไมใ้ นอทุ ยาน
ไมร่ จู ้ ักเราฤๅคอื พริ าพ ทรงศกั ดาอานุภาพหา้ วหาญ
เทวาอารักษ์ทัง้ จักรวาฬ ใครไมร่ อตอ่ ตา้ นทานทน
แตม่ นุษยส์ องราไมค่ าเขย้ี ว กระดกู กระเดย้ี วเคย้ี วเลน่ เปนแป้งป่ น
วนั นด้ี รี า้ ยจะวายชนม์ อยา่ สงกาวา่ จะพน้ มอื มาร

84

๏ เมอ่ื นัน้ พระรามฟังอสรุ าวา่ ขาน

ยมิ้ พลางตอบพลนั มทิ นั นาน ขนุ มารอยา่ โมโหโกรธา

เมอ่ื สวนทา่ นเทยี่ วสรา้ งไวก้ ลางไพร สําคญั คดิ วา่ ไมท้ ใ่ี นป่ า

เราเด็ดแตด่ อกดวงพวงผกา เปนกะไรนักหนาจะฆา่ ตี

อยา่ เพอ่ หมายมาดประมาทมนุษย์ จะยงยทุ ธอยา่ งไรกไ็ มห่ นี

มเิ ชอ่ื เราเขา้ มาเถดิ กลา้ ดี จะสงั หารชวี ใี หว้ อดวาย

๏ เมอื่ นัน้ พริ าพฟังคงั่ แคน้ ไมเ่ หอื ดหาย
ดดู กู๋ ลบั วา่ ทา้ ทาย เปนไรมดี รี า้ ยไดเ้ ห็นกนั
ยังอา้ งอวดฝี มอื ดอื้ ดงึ ไมท่ ันถงึ พรบิ ตาจะอาสญั
แลว้ รอ้ งเรง่ พหลพลกมุ ภณั ฑ์ ใหห้ กั โหมโรมรันราวี

๏ บดั นัน้ พวกบา่ วเหลา่ อสรู ยกั ษี
แตล่ ว้ นนักเลงเหลา้ เมาเต็มที องึ มโี่ หร่ อ้ งกอ้ งไป
บา้ งเงอ้ื หอกจะแทงแขงขอ้ คอยขยบั ลบั ฬอ่ ไมเ่ ขา้ ใกล ้
บา้ งรําพรา้ โตแ้ ตอ้ ยแู่ ตไ่ กล โลดเตน้ เลน่ ไหลใ่ หห้ นา้ ตา
อสรู หนง่ึ ยนื มองจอ้ งจะจับ หนขี ยับลม้ กลง้ิ วงิ่ ถลา
บา้ งขน้ึ น่าไมม้ องยอ่ งเขา้ มา ตกประหมา่ มอื สนั่ ซนั้ ซดุ
บา้ งแกวง่ ดาบรา่ ยรําทําฮกึ ฮกั เห็นพระลกั ษณเ์ งอ้ื พระขรรคข์ ยนั้ หยดุ
นายหมวดตไี พรไ่ ลร่ ดุ เขา้ ยงยทุ ธหกั โหมโรมราญ
(ป่ี กลอง)

๏ เมอ่ื นัน้ พระลกั ษณ์ศกั ดากลา้ หาญ
ไลร่ กุ บกุ บนั ประจันบาน ตอ่ สหู ้ มมู่ ารไมย่ อ่ ทอ้
เขา้ รบรับรมุ กบั กมุ ภณั ฑ์ เงอื้ พระขรรคฟ์ ันแทงแขงขอ้
บา้ งขาแขนขาดฟาดถกู ฅอ อสรู พลยน่ ยอ่ ทอ้ ถอยไป
(เชดิ )

85

๏ เมอื่ นัน้ กมุ ภณั ฑพ์ ริ าพรา้ ยนายใหญ่
เห็นโยธาอาสญั บรรไลย บา้ งหนไี ปไมส่ สู ้ องมนุษย์
ยงิ่ โกรธาบา้ เลอื ดเดอื ดดาล ดงั เพลงิ กาลกองกอ่ จอ่ จดุ
เขน่ เขย้ี วเรยี่ วแรงแกวง่ อาวธุ ทลวงไลใ่ กลม้ นุษยเ์ ขา้ มา

๏ เมอ่ื นัน้ พระหรวิ งษ์ทรงฤทธทิ กุ ทศิ า
โจมจับสปั รยทุ ธยทุ ธนา
ยา้ ยทา่ ทํานองคลอ่ งเคลา่ หมายมาดพฆิ าฎฆา่ กมุ ภณั ฑ์
กลอกกลบั รับรองป้องกนั ขนึ้ เหยยี บเขา่ นา้ วเศยี รเหยี นหนั
(เชดิ ) โรมรันรบสอู ้ สรู า

๏ เมอื่ นัน้ พริ าพเรยี่ วแรงแขงกลา้
รบรกุ บกุ บนั กระชนั้ มา หมายจะฆา่ พนี่ อ้ งสองมนุษย์
โถมแทงแพลงพลาดไปหลายหน ตา่ งตนรบรับสปั ระยทุ ธ
ออ่ นกําลงั พลงั้ ทา่ ทยี ทุ ธ ตอ้ งคนั ศรซดุ ซวนไป
ยนื ยัง้ หยดุ อยดู่ สู ดี า อสรุ าคดิ รักจักใครไ่ ด ้
โลดโผนโจนมาดว้ ยวอ่ งไว เลย้ี วไลช่ งิ นางกลางณรงค์

๏ เมอื่ นัน้ โฉมนางสดี านวลหง
รอ้ งกรดี หวดี วงิ่ เวยี นวง เขา้ แฝงหลงั บงั องคพ์ ระสามี

๏ เมอ่ื นัน้ สองกระษัตรยิ ข์ ดั เคอื งยักษี
รบรมุ ตลมุ บอนเอาศรตี อสรุ หี นั เหเซไป
พระอวตารทยานขน้ึ เหยยี บบา่ หมายจะฆา่ ขนุ ยกั ษ์ใหต้ กั ไษย
เปลย่ี นทา่ ทํานองวอ่ งไว ชงิ ไชยไลก่ ระชดิ ตดิ พัน
ไดท้ ตี ตี อ้ งพริ าพป่ า เจ็บปวดป้ิมชวี าอาสญั
พระลกั ษณ์ชว่ ยเชษฐาฆา่ ฟัน กมุ ภณั ฑพ์ ริ าพรา้ ยวายปราณ
โอด

86

๏ บดั นัน้ โยธรี พ้ี ลอลหมา่ น
แลเห็นนายใหญบ่ รรไลยลาญ ตา่ งตนแตกฉานซา่ นเซน
บา้ งลงลยุ โคลนตมลม้ พงั้ พาบ บา้ งทงิ้ ดาบหอกปืนตนื่ เตน้
บา้ งแอบไมข้ อนซอ่ นเรน้ มองเขมน้ เห็นมนุษยม์ ดุ เขา้ รก
บา้ งกลวั ตายป่ ายปีนขนึ้ ตน้ ไม ้ ตกใจไหวหวาดพลาดพลดั ตก
บา้ งหลงทางวางวง่ิ เวยี นวก จนจกุ อกลม้ กลง้ิ นงิ่ แน่ไป
บา้ งบกุ ป่ ามาพบเพอื่ นกนั สําคญั วา่ มนุษยห์ ยดุ นั่งไหว ้
ตา่ งตนื่ ตระหนกตกใจ หนไี ปทอ่ี ยอู่ สรุ า
เชดิ

๏ เมอื่ นัน้ พระหรวิ งศท์ รงฤทธทิ กุ ทศิ า
เสร็จสงั หารมารมว้ ยมรณา เทวญั ชนั้ ฟ้าสาธกุ าร
จง่ึ ชวนมเหษีมศี กั ดิ กบั พระลกั ษณ์อนุชาศกั ดาหาญ

เสด็จเดนิ ป่ ารหงดงดาน ไปสถานโคธาวารี

87

88

รามเกยี รติ์ ตอนพริ าพ (ตอนตน้ )
สมดุ ไทยเลม่ ท่ี ๒๔

๏ มาจะกลา่ วบทไป ถงึ พริ าพขนุ มารหาญกลา้ อยเู่ ชงิ อศั กรรณ

บรรพตา มอี านุภาพเป็ นพน้ นัก เมอ่ื จะแผลงฤทธอ์ิ ํานาจ

หวาดไหวดนิ ฟ้าอาณาจักร นักสทิ ธว์ ทิ ยาสรุ ารักษ์ กลวั เดชขนุ

ยกั ษ์ทงั้ ธาตรี พระอศิ วรเอากําลงั สมทุ รไท ทงั้ พระเพลงิ แบง่ ให ้

ยกั ษี แลว้ ประทานบรเิ วณพนาลี อสรุ สี รา้ งสระอทุ ยาน ตอ่ สงิ สตั ว์

ลว่ งลดั เขา้ ในถนิ่ จงึ่ ใหจ้ บั กนิ เป็ นอาหาร นอกนัน้ ไมท่ ําสาธารณ์

ขนุ มารกลวั เจา้ ภพไตร ไดต้ น้ ชมพพู่ ะวาทอง เป็ นของตอ้ ง

อธั ยาศยั แบกดว้ ยกําลงั วอ่ งไว ตรงไปยงั สวนมาลี ฯ

ฯ ๑๐ คํา ฯ

ราพนั พริ าพ

๏ ครัน้ ถงึ จง่ึ เรยี กกมุ ภณั ฑ์ บรรดาซง่ึ เฝ้าสวนศรี กไู ดต้ น้ ไม ้

ประหลาดดี ผลนัน้ มรี สโอชา ชอื่ วา่ ชมพพู่ ะวาทอง เป็ นของวเิ ศษ

หนักหนา ตวั กอู ตุ สา่ หเ์ อามา หวงั วา่ จะปลกู ลงไว ้ จะไดเ้ ป็ นภกั ษ์

ผลพชื พันธุ์ จงชว่ ยกนั ขดุ หลมุ ใหก้ วา้ งใหญ่ ทรี่ มิ ขอบสระชลาลยั

อยา่ ชา้ แตใ่ นบดั เดย๋ี วน้ี ฯ

ฯ ๖ คํา ฯ

๏ บดั นัน้ จงึ่ หมอู่ สรุ ศกั ดย์ิ กั ษี เห็นตน้ พฤกษางามดี ตา่ งดอู งึ มี่
ดว้ ยปรดี า ลางมารก็วา่ ไมร่ จู ้ ัก ประหลาดนักกวา่ ไมท้ ใี่ นป่ า ชม
แลว้ ก็ชวนกนั ออกมา อสรุ าขดุ หลมุ วนุ่ ไป ฯ
ฯ ๔ คํา ฯ

89

๏ เมอ่ื นัน้ พริ าพผเู ้ ป็ นนายใหญ่ เห็นหลมุ สําเร็จดงั่ ใจ กป็ ลกู
ตน้ ไมล้ งทนั ที ฯ ฯ ๒ คํา ฯ ปลกู ตน้ ไม ้ ๏ ครัน้ แลว้ สําเร็จเสร็จการ
จง่ึ บรรหารสง่ั หมยู่ กั ษี เอ็งจงไปตกั เอาวารี มารดทชี่ มพพู่ ะวา ฯ

ฯ ๒ คํา ฯ

๏ บดั นัน้ ฝ่ ายหมอู่ สรุ ศกั ดยิ์ กั ษา ฉวยครแุ ครงวงิ่ เป็ นโกลา ตกั น้ํา
มารดแขง่ กนั ฯ
ฯ ๒ คํา ฯ

๏ เมอ่ื นัน้ พริ าพฤทธแิ รงแข็งขนั เสร็จแลว้ จง่ึ สงั่ กมุ ภณั ฑ์ เอ็ง
หมน่ั รดนํ้าพรวนดนิ แมน้ วา่ ตน้ ไมข้ องกตู าย จะฆา่ ใหว้ อดวาย
หมดสน้ิ ถา้ สงิ สตั วล์ ว่ งลดั เขา้ มากนิ ในทถ่ี น่ิ ฐานจงลอ้ มไว ้ ทงั้
มนุษยน์ ักสทิ ธว์ ทิ ยา ใครมาอยา่ ใหอ้ อกไปได ้ เจ็ดวนั จะมาชม
ตน้ ไม ้ ใหเ้ ป็ นผาสกุ สําราญ ฯ
ฯ ๖ คํา ฯ
เจรจา

๏ สง่ั แลว้ สําแดงแผลงฤทธ์ิ อากาศมดื มดิ สรุ ยิ ฉ์ าน เหาะระเห็จ
จากสวนอทุ ยาน ตรงไปวมิ านเทวญั ฯ
ฯ ๒ คํา ฯ
กราว

๏ ครัน้ ถงึ ซง่ึ ดาวดงึ สา ขนุ มารปรดี าเกษมสนั ต์ ลดเลย้ี วเทย่ี วไป
ทกุ ชนั้ ไลร่ กุ บกุ บนั เทวา ฉวยชดุ อปั สรสรุ าลยั หมายใจจะรว่ ม
เสน่หา สพั ยอกฝงู เทพธดิ า เลย้ี วไลไ่ ขวค่ วา้ ดว้ ยยนิ ดี ฯ

90

ฯ ๔ คํา ฯ
เชดิ

๏ เมอ่ื นัน้ เทวญั นางฟ้าในราศี ตกใจเพยี งสนิ้ ชวี ี ตวั สน่ั รอ้ งมวี่ นุ่
ไป บา้ งอมุ ้ บา้ งฉุดกนั วง่ิ บา้ งลม้ นอนกลงิ้ ไมล่ กุ ได ้ ฝงู นางอปั สร
สรุ าลยั ตกใจวง่ิ ปะทะปะกนั ฯ
ฯ ๔ คํา ฯ
เชดิ

๏ เมอื่ นัน้ พริ าพฤทธแิ รงแข็งขนั เห็นเครอ่ื งประดบั เทวญั พราย
พรรณลว้ นแลว้ แกว้ มณี ยงิ่ พศิ ยงิ่ เพง่ เล็งไป ยง่ิ ตดิ ตอ้ งใจยกั ษี
ไลล่ ดั สกดั ทนั ที อสรุ ชี งิ แกว้ เทวา ฯ
ฯ ๔ คํา ฯ
เชดิ

๏ ครัน้ ไดส้ มดงั่ ความคดิ มจี ติ แสนโสมนัสสา เหาะทะยานผา่ น
จากเมอื งฟ้า ตรงมาทอ่ี ยกู่ มุ ภณั ฑ์ ฯ
ฯ ๒ คํา ฯ
เชดิ

91

92

ครดู า ครหู นา้ กาก ครพู ริ าพ

สมเด็จพระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ เจา้ ฟ้ ากรมพระยานรศิ รานวุ ดั ตวิ งศ์

“ สว่ นชา่ งปัน้ ก็มอี กี คนหนงึ่ เกลา้ กระหมอ่ มเรยี กวา่ ครดู า
นั่นเพราะไดห้ วั โขนฝี มอื ทา่ นมา เป็ นหวั ทศกรรฐ์ เขาลงรักดําไว ้
ทงั้ หวั ไมไ่ ดป้ ิดทองเขยี นสี เพราะวา่ เกา่ จนใสไ่ มไ่ ดแ้ ลว้
ซอ่ มแซมปปุ ะตงั้ ไวบ้ ชู าเป็ นครเู ทา่ นัน้ ฝี มอื ครดู ํานพ้ี บในทอ่ี กี
หลายแหง่ สนั นษิ ฐานไดว้ า่ เป็ นชา่ งครัง้ รัชกาลที่ ๑

อกี มอื หนงึ่ เกลา้ กระหมอ่ มเรยี กวา่ ครหู นา้ กาก เพราะได ้
ฝี มอื ของทา่ นมา เดมิ เป็ นหวั โขนทศกรรฐ์ แตพ่ ังหมดแลว้ ยงั
เหลอื แตใ่ บหนา้ ดจุ หนา้ กาก มอื นไ้ี มเ่ ห็นทไี่ หนอกี เขา้ ใจวา่ เป็ น
คนครัง้ กรงุ เกา่

อกี มอื หนงึ่ เกลา้ กระหมอ่ มเรยี กวา่ ครพู ริ าพ เพราะทา่ น
ทําหวั โขนหวั พริ าพไวห้ ลายตวั พบฝี มอื ทา่ นบอ่ ย ๆ นษิ ฐานวา่
เป็ นชา่ งครัง้ รัชกาลที่ ๒ ตอ้ งขออภยั โทษแกท่ า่ นผเู ้ ป็ นครเู หลา่ น้ี
ทตี่ งั้ ชอื่ ใหท้ า่ นแตพ่ อเรยี กเขา้ ใจ ดว้ ยไมท่ ราบวา่ ทา่ นชอื่ ไรหรอื
เป็ นทอี่ ะไรจรงิ ”

93

94

เทวดาโพไทธบิ าทว

สงิ่ ทเี่ คยนยิ มนบั ถอื แตโ่ บราณ พระนพิ นธ์ สมเด็จเจา้ ฟ้ากรม
พระยานรศิ รานุวดั ตวิ งศ์ หมอ่ มเจา้ หญงิ ดวงจติ ร จติ รพงศ์
รวบรวม
เรอ่ื งเทวดา

เทวดาทบี่ ชู ากนั ในทางโหราศาสตรน์ ัน้ มอี ยหู่ ลายหมวด
สมเด็จเจา้ กรมพระยานรศิ รานุวดั ตวิ งศ์ ทรงคน้ ควา้ ตําราตา่ งๆ ทงั้
ภาษาไทยและตา่ งประเทศ บนั ทกึ ไวโ้ ดยละเอยี ด ในวงเล็บเป็ น
อกั ษรยอ่ ตามตําราตา่ งๆ ทที่ รงคดั มา รวมทงั้ หมดมี 3 หมวดดงั น้ี

95

เทวดาโพไทธบิ าทว

เทวดาโพไทธบิ าทว หรอื อธไิ ทโพธบิ าท เป็ นชอื่ โหรเขาเรยี ก
แปลไมอ่ อก มสี ํารับ 8 องค์ ตงั้ ในทศิ ทงั้ 8 ใชบ้ ชู าในเวลาเมอ่ื จะ
แกเ้ สนยี ดตา่ งๆ เทวดาสําหรับนคี้ น้ พบใน dictionary ของ
william เรยี กวา่ อษั ฎกิ บาล แปลวา่ รักษาทศิ ทงั้ 8 เทวดา 8
องค์ น่ันคอื

1.อนิ ทร

รปู ทรงทา่ น เป็ นผรู ้ กั ษาหนา้ ทอี่ ยทู่ ศิ บรู พ เป็ นใหญใ่ นหมเู่ ทวดา
สกี ายทา่ น
ถอื อยบู่ นสวรรค์ เป็ นเจา้ ลม อากาศ และพายุ
อยา่ งมนุษยท์ รงเครอ่ื ง เห็นชา่ งเขาทํา
ลบิ สเี ขยี ว
พระขรรคว์ า่ ตามชา่ งเขาทําเห็นจะไมถ่ กู เพราะใน
ตาทา่ น อภธิ าน กลา่ ววา่ อาวธุ ของทา่ น คอื วชริ ะ อสั นี กุ
มเหสที า่ น
เป็ นสามนดี้ งั นี้ แตเ่ ห็นจะไมใ่ ชส่ ามองคเ์ ป็ นอยา่ ง
พอ่ ตาทา่ น เดยี วนัน้ เอง แตเ่ รยี กสามชอ่ื ใน dictionary ของ

william กเ็ ป็ นสามเหมอื นกนั คอื วชร กลุ ศิ อคนิ
เป็ นกระบองเพ็ชร ในตําราพชิ ยั สงครามฮนิ ดู อธบิ าย
วา่ คอื กระดกู สนั หลงั ฤาษีชอ่ื พระทธจิ ิ ชา่ งเดย๋ี วนมี้ า
ถอื เอาคําวา่ วชริ แปลวา่ เพชรนัน้ มาทําเป็ นรปู เพชร

ฝร่ังอยา่ งประดบั แหวนกม็ ไี มถ่ กู เลย

มพี ันหนงึ่
ตามอศิ วรพงษ วา่ มี 4 องค์ ชอ่ื สจุ ติ รา สชุ าดา สธุ รร
มา สนุ ันทา ใน dictionary ของ william ชอื่ วา่ ศจี ใน
อภธิ านวา่ ชอ่ื สชุ าดา
ทท่ี า่ นฆา่ ตายชอ่ื ปโุ ลม

96

พาหนะ มไี มเ้ ขยี ว กบั ขาว ชอ่ื อจุ แจะศรวา ทวี่ า่ เขยี วนัน้ คอื

เขยี วอยา่ งมา้ สดี ําเจอื แดง

โอรสทา่ น ใน dictionary william ชอ่ื วา่ ขยันตะ ในอภธิ ญั าณวา่

ชอื่ สจุ ริ

ธดิ าทา่ น ชอ่ื เทวเสนา

ประเทศทอ่ี ยู่ เรยี กสวรรค์

สวนทเี่ ลน่ ชอื่ นันทวนั

สระของทา่ น ชอ่ื นันทา

เมอื งของทา่ น ชอื่ อมราวดี

วงั หรอื พระทนี่ ่ังของทา่ น ไพชยนต์

รถของทา่ น ใน dictionary william เรยี กวา่ วมิ าน หรอื โพยมยาน

ในอภธิ านวา่ เรยี กเวไชยันต์ วงั ก็เรยี กวา่ เวไชยนั ต์

ซ้าํ กนั

แทน่ ของทา่ น เรยี กมัณฑกุ มั พล แปลวา่ แทน่ ศลิ าเหลอื ง

อามาตยของทา่ น ชอ่ื สธุ รรมา

สารถขี องทา่ น ชอื่ มาตลิ หรอื มาตลุ ิ

นายประตขู องทา่ น ชอื่ เทวนันที

ชา้ งของทา่ น ชอ่ื ไอยราพต หรอื ไอยราวณั หรอื เอราวัณ สี

ตวั ขาว

ธนูของทา่ น เรยี กวา่ ศักรธนู สามารถจะเห็นได ้ คอื รงุ ้ กนิ น้ํา

หมคู่ นบรรเลงของทา่ น เรยี กเรยี กวา่ คนธรรพ มหี วั หนา้ ชอื่ จติ รรถ

97

๒.เพลงิ

รปู ของทา่ น เป็ นผรู ้ กั ษาหนา้ ทอ่ี ยู่ ทศิ อาคเนย์ เทวดาองคน์ ไ้ี ด ้
สกี ายทา่ น dictionary william วา่ ชอื่ อคั นเิ ทพ เป็ นเจา้ แหง่ ไฟ
ถอื ชอื่ ทศิ อาคเนย์ ก็คอื แปลวา่ ทศิ ของทา่ น อคั นิ
ลนิ้ ทา่ น อยา่ งมนุษยท์ รงเครอื่ งเห็นชา่ งเขาทํา
มเหสที า่ น สหี งสบาท หมายเอาสไี ฟ
โอรสทา่ น พระขรรค์ เห็นชา่ งเขาทํา
พาหนะทา่ น
เป็ น 7 แฉก แลบออกเป็ นไฟ 7 อยา่ ง
ชอ่ื สวาห
ชอ่ื ไวโรจน
ทรง แรด ตําราเทวรปู ฮนิ ดู

98

๓ ยม

เป็ นผรู ้ กั ษาหนา้ ทอี่ ยทู่ ศิ ทกั ษิณ เป็ นเจา้ นรก แดนอยู่
ใตด้ นิ เป็ นตลุ าการพจิ ารณาดวงจติ สตั วใ์ นนรก รับคํา
สง่ั แลปรกึ ษาในการตัดสนิ โทษสตั วน์ รก ดว้ ยพระอศิ วร

และพระพริ ณุ

รปู ทรงทา่ น สงา่ น่ากลวั คลา้ ยพระพริ ณุ อยา่ งมนุษย์

สกี ายทา่ น สเี ขยี ว แตช่ า่ งไทยทําสแี ดงออ่ น เห็นจะฉวยเองหลัก

ทต่ี าไฟ

อาภรณ์ ทรงผา้ เสอ้ื สแี ดงเลอื ด ทรงมงกฎุ และเครอ่ื งประดับ

งามนัก

ตาทา่ น ลมื เพง่ โพลงสเี หมอื นเหล็กแดง

ถอื กระบองมอื หนง่ึ ถอื บาศหรอื เชอื กเทา่ หวั แมม่ อื มอื หนงึ่

บดิ าทา่ น ชอื่ วกิ สวัต คอื พระอาทติ ย์

มารดาทา่ น ชอ่ื สรณั ยู

นอ้ งสาวทา่ น ชอื่ ยมี ทเ่ี อามาใชช้ อ่ื แมน่ ้ําลําหนง่ึ ในพวก 5 แถว คอื

ยมนุ า

พาหนะทา่ น ทรงควาย ในกฎหมายวา่ ทรงสงิ ห์

เสนาของทา่ น ชอ่ื การบรุ ษุ คอื พระกาฬ อศิ วรพงศ์ วา่ สนี ํ้ารัก

ชายาทา่ น ชอื่ วริ ปู า

99

๔ นารายณ์

เป็ นผรู ้ ักษาหนา้ ทอี่ ยทู่ ศิ หรดี ตําราไทยวา่ ดังนี้ แตใ่ น
dictionary ของมอเนยี วา่ ผรู ้ ักษาหนา้ ทที่ ศิ หรดนี ชี้ อ่ื
ไ นรฤติ เป็ นเทวดาองคห์ นงึ่ แตไ่ มม่ คี ําอธบิ ายพสิ ดาร
ตรวจดทู นี่ ารายณก์ ไ็ มม่ ชี อ่ื อยา่ งนี้ ทวี่ า่ นารายณ์เห็นจะ
ไมถ่ กู จะเป็ นฟังไมส่ รรพจับมากระเดยี ด ถา้ อยากรู ้
นารายณ์ จงดทู พี่ ระเป็ นเจา้ ทัง้ สาม

100

๕ พริ ณุ

เป็ นผรู ้ ักษาหนา้ ทอ่ี ยทู่ ศิ ประจมิ คําสนั สกฤตเรยี กวา่
วรณุ ะ เป็ นเจา้ แหง่ น้ําทัง้ ปวง เป็ นธรุ ะในการตดั สนิ
โทษสตั วน์ รกดว้ ยพระยม และพระอศิ วร

รปู ทรงทา่ น อยา่ งมนุษยท์ รงเครอ่ื ง เห็นชา่ งเขาทํา
สกี ายทา่ น สี เมฆ
ถอื เชอื ก หรอื บว่ งบาศ
โอรสทา่ น อคัสติ
พาหนะทา่ น ทรงปลา ในกฎหมายวา่ สง่ นาค