คู่มือครูวิทยาศาสตร์ป.5 เล่ม1

ค่มู ือครรู ายวิชาพนื้ ฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หนว่ ยที่ 2 แรงและพลังงาน 58

มาก ลูกศรจะมีความยาวมาก ถา้ ขนาดของแรงน้อยลูกศรจะ
สนั้ )
4.4 ถ้าเราดึงและผลักประตู ลูกศรแสดงแรงจะแตกต่างกัน
อย่างไร (ถ้าเราดึงประตู หัวลูกศรแสดงแรงจะช้ีเข้าหาตัวเรา
ถ้าเราผลักประตู หัวลกู ศรแสดงแรงจะช้อี อกจากตวั เรา)
4.5 กิจกรรมใดบ้างที่ต้องอาศัยแรงจากหลายคน (การยกวตั ถุที่มี
นา้ หนกั มาก การเข็นรถยนต์ให้เคลื่อนที่)
4.6 แรงลัพธ์คืออะไร (ผลรวมของแรงหลายแรงที่กระทาต่อวัตถุ
ซึ่งมีผลตอ่ การเคลอื่ นที่ของวตั ถุ)

ข้นั สรปุ จากการอา่ น (5 นาที)

5. นักเรียนร่วมกันสรุปเร่ืองท่ีอ่าน ซึ่งควรสรุปได้ว่า กิจกรรมต่าง ๆ ใน การเตรียมตวั ล่วงหน้าสาหรับครู
ชีวิตประจาวนั ของเราต้องมีการออกแรงกระทาต่อวัตถุ โดยตัวเราเป็นผู้ เพอื่ จดั การเรียนรใู้ นครง้ั ถัดไป
ออกแรงเพียงคนเดียว หรืออาศัยแรงจากหลาย ๆ คนกระทา
การเขียนแผนภาพแสดงแรงใช้ลกู ศรโดยความยาวของลกู ศรแทนขนาด ในคร้ังถัดไป นักเรียนจะได้ทา
ของแรงและหัวลูกศรแทนทิศทางของแรงที่กระทาต่อวัตถุ แรงลพั ธเ์ ป็น กิจกรรมท่ี 1 หาแรงลัพธ์ที่กระทาต่อวัตถุ
ผลรวมของแรงหลายแรงที่กระทาตอ่ วัตถุ ได้อย่างไร ครูควรตรวจสอบว่าเครื่อง
ช่ังสปริงอยู่ในสภาพพร้อมใช้งานหรือไม่
6. นกั เรียนตอบคาถามใน ร้หู รือยัง ในแบบบนั ทึกกจิ กรรม หนา้ 27 ขีดสเกลเริ่มต้นช้ีท่ีเลขศูนย์หรือไม่ ถ้ามี
7. นกั เรียนและครูร่วมกันอภิปรายเพ่ือเปรียบเทียบคาตอบของนักเรียนใน ปัญหาเกี่ยวกับเคร่ืองช่ังสปริง ครูต้อง
ดาเนินการแก้ไขก่อนท่ีจะให้นักเรียนทา
ร้หู รอื ยังกบั คาตอบทีเ่ คยตอบในคิดก่อนอา่ น กิจกรรมตอ่ ไป
8. ครูชักชวนให้นักเรียนตอบคาถามท้ายเรื่องท่ีอ่าน คือ แรงลัพธ์ท่ีกระทา

ตอ่ วัตถุหาไดอ้ ย่างไร
ครูบนั ทกึ คาตอบของนักเรยี นไว้บนกระดาน โดยยังไมเ่ ฉลยคาตอบ

แต่ชกั ชวนให้นักเรยี นไปหาคาตอบร่วมกนั ในกิจกรรม

ฉบับปรับปรุง เดือนมิถุนายน 2562 สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี⎯

59 คมู่ อื ครูรายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หน่วยท่ี 2 แรงและพลงั งาน

แนวคาตอบในแบบบนั ทกึ กิจกรรม

ผลรวมของแรงหลายแรงท่กี ระทาต่อวัตถุ

เขยี นแผนภาพแสดงแรงที่กระทาตอ่ วัตถโุ ดยใช้ลูกศร กาหนดให้หวั ลกู ศร
แสดงทิศทางของแรงทมี่ ากระทา และความยาวของลกู ศรแสดงขนาดของ
แรงน้นั ๆ

⎯ สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ฉบบั ปรับปรงุ เดือนมิถุนายน 2562

คมู่ อื ครรู ายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เล่ม 1 | หนว่ ยท่ี 2 แรงและพลังงาน 60

กจิ กรรมที่ 1 หาแรงลัพธท์ กี่ ระทาตอ่ วัตถไุ ด้อย่างไร

กิจกรรมนี้นักเรียนจะได้วัดขนาดของแรงท่ีกระทา

ต่อวัตถุโดยใช้เครื่องช่ังสปริง อธิบายการหาแรงลัพธ์ของ

แรงที่กระทาต่อวัตถุในทิศทางเดียวกันและตรงกันข้าม

และอธิบายขนาดและทิศทางของแรงลัพธ์ที่กระทาต่อ

วัตถุท่ีอยู่นิ่ง รวมทั้งเขียนแผนภาพแสดงแรงที่กระทาต่อ

วัตถุ

เวลา 3 ชัว่ โมง

จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้

วัดขนาดของแรง อธิบายการหาแรงลัพธ์ท่ี

กระทาต่อวัตถุ และเขียนแผนภาพแสดงแรงที่กระทา

ต่อวตั ถุ

วสั ดุ อุปกรณส์ าหรบั ทากจิ กรรม

สง่ิ ทีค่ รตู อ้ งเตรียม/กลุ่ม

1. เครอ่ื งชัง่ สปรงิ 3 อนั

2. ถงุ ทราย 1 ถงุ ทกั ษะแห่งศตวรรษท่ี 21

3. ถุงพลาสตกิ มหี ูหิว้ 1 ใบ

4. เชอื กยาวประมาณ 8 เซนติเมตร 1 เส้น C4 การสือ่ สาร

5. กระดาษแขง็ ขนาด A4 1 แผน่ C5 ความรว่ มมือ

6. กรรไกร 1 เล่ม ส่ือการเรียนรู้และแหลง่ เรียนรู้

7. ไม้บรรทดั 1 อนั

8. วัตถอุ น่ื ๆ เชน่ กอ้ นหนิ 1 กอ้ น 1. หนังสือเรียน ป.5 เลม่ 1 หนา้ 30-35

ทกั ษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์ 2. แบบบันทกึ กิจกรรม ป.5 เล่ม 1 หนา้ 28-35

S1 การสงั เกต 3. วีดิทัศน์ตัวอย่างการปฏิบัติการวิทยาศาสตร์สาหรับครู
S2 การวดั เร่ือง หาแรงลพั ธ์ที่กระทาต่อวตั ถุได้อย่างไร
S3 การใช้จานวน http://ipst.me/9477
S13 การตคี วามหมายขอ้ มลู และลงขอ้ สรปุ
S14 การสร้างแบบจาลอง

ฉบับปรับปรงุ เดือนมถิ นุ ายน 2562 สถาบนั สง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี⎯

61 ค่มู อื ครรู ายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หน่วยท่ี 2 แรงและพลงั งาน

แนวการจัดการเรยี นรู้ หากนักเรียนอาจตอบคาถาม
ห รืออภิปรายไม่ได้ตามแน ว
1. ครูนาเขา้ ส่กู ิจกรรมโดยสาธติ การหิว้ ถุงที่มสี ิ่งของอยู่ด้านในดว้ ยการรวบหู คาตอบ ครูควรให้เวลานักเรียน
หว้ิ เข้าดว้ ยกัน จากนน้ั ครูถามนกั เรยี นดงั น้ี คิดอย่างเหมาะสม รอคอยอย่าง
1.1 ขณะท่ีครูหิ้วถุง มีแรงอะไรกระทาต่อถุงบ้าง และแรงที่กระทามี อดทน และรับฟังแนวความคิด
ทิศทางใดบ้าง (นักเรียนตอบตามความเข้าใจ เช่น น้าหนักของ ของนักเรยี น
สงิ่ ของมีทิศทางลง และแรงทีค่ รูห้ิวถุงมีทศิ ทางขึน้ )
1.2 เหตใุ ดสิ่งของในถุงหิว้ จึงมีน้าหนัก และนา้ หนักมที ศิ ทางลง (เพราะ
ส่ิงของในถุงห้ิวมีมวล จึงมีแรงโน้มถ่วงของโลกกระทาต่อวัตถุใน
แนวด่งิ ในทศิ ทางลงสู่พ้นื โลก)
1.3 ถ้าครูหิ้วถุงไว้น่ิง ๆ แรงท่ีครูใช้หิ้วถุง จะมีค่าเป็นอย่างไรเมื่อเทียบ
กับนา้ หนกั ของถงุ (นักเรียนตอบตามความเขา้ ใจ)
1.4 ถ้าครูใหต้ ัวแทนนักเรียนหน่ึงคนมาชว่ ยหว้ิ ถุงอีกขา้ งหน่งึ แล้วครูดึง
หูห้ิวข้างท่ีเหลือ เมื่อเปรียบเทียบแรงท่ีนักเรียนกับครูใช้หิ้วถุงคน
ละหนึ่งข้างกับแรงท่ีครูห้ิวถุงคนเดียวจะเป็นอย่างไร (นักเรียนตอบ
ตามความเขา้ ใจ)
ครูบันทึกคาตอบของนักเรียนไว้ และชี้แจงว่านักเรียนจะได้หา
คาตอบจากการทากจิ กรรมต่อไป

2. นักเรียนอ่านชื่อกิจกรรม และทาเป็นคิดเป็น ในหนังสือเรียนหน้า
30 จากนั้นร่วมกันอภิปรายเพื่อตรวจสอบความเข้าใจจุดประสงค์ใน
การทากิจกรรม โดยใชค้ าถามดังน้ี
2.1 กิจกรรมน้นี กั เรยี นจะได้เรยี นรู้เกี่ยวกับเรอ่ื งอะไร
(การหาแรงลัพธ์ที่กระทาตอ่ วัตถุ)
2.2 นกั เรยี นจะไดเ้ รียนรู้เรื่องน้ีดว้ ยวธิ ใี ด (วัดขนาดของแรง)
2.3 เม่ือเรียนแล้วนักเรียนจะทาอะไรได้ (อธิบายการหาแรงลัพธ์ที่กระทา
ตอ่ วัตถุและเขียนแผนภาพแสดงแรงที่กระทาต่อวัตถุ)

3. นกั เรียนบันทึกจุดประสงค์ลงในแบบบันทึกกิจกรรม หน้า 28 และ อ่านส่ิงท่ี
ต้องใชใ้ นการทากิจกรรม ครูอาจตรวจสอบวา่ นักเรยี นรู้จักวัสดุและอุปกรณ์
ท่ีใช้ในการทากิจกรรมหรือไม่ ถ้านักเรียนไม่รู้จักวัสดุ อุปกรณ์บางอย่าง
ครูควรนามาแสดงให้ดู หรือถ้านักเรียนไม่รู้วิธีการใช้เคร่ืองช่ังสปริง ครูควร
แนะนาและสาธติ วธิ กี ารใช้ที่ถูกตอ้ ง

4. นักเรียนอ่านทาอย่างไร โดยครูใช้วิธีการฝึกอ่านตามความเหมาะสมกับ
ความสามารถในการอ่านของนักเรียน ในกิจกรรมมีวิธีทาท้ังหมด 3 ตอน

⎯ สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ฉบบั ปรบั ปรุง เดือนมิถนุ ายน 2562

คมู่ ือครูรายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หนว่ ยท่ี 2 แรงและพลังงาน 62

ครูอาจให้นักเรียนอ่านทาอย่างไรเฉพาะตอนท่ี 1 และ ตอนท่ี 2 ก่อน ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์และ
จากน้ันร่วมกันอภิปรายเพ่ือสรุปขั้นตอนการทากิจกรรม โดยใช้คาถาม ทกั ษะแห่งศตวรรษท่ี 21 ทนี่ ักเรียนจะได้
ต่อไปนี้
ตอนท่ี 1 ฝึกจากการทากจิ กรรม

4.1 ข้นั แรกของการทากจิ กรรม นักเรียนตอ้ งทาอะไร (บรรจถุ ุงทรายลงใน S1 การสังเกตการเคลื่อนท่ขี องถุงทราย
ถุงหูห้ิวพลาสติก แล้วใช้เคร่ืองชั่งสปริง 2 อัน เกี่ยวท่ีหูหิ้วของ แผน่ กระดาษ เชอื ก และ วตั ถุอ่นื ๆ
ถุงพลาสติกข้างละอัน ดึงเครื่องชั่งสปริงในแนวดิ่งโดยให้เคร่ืองชั่ง
สปรงิ ทัง้ สองอนั อยู่น่งิ ) S2 การวัดขนาดของแรงจากเคร่ืองชง่ั
สปริง
4.2 นกั เรียนต้องสังเกตและบันทึกผลอะไร (สังเกตและบันทึกขนาดของแรง
S3 การหาผลรวมของแรงที่อ่านไดจ้ าก
ที่เคร่อื งชงั่ สปริงแตล่ ะอนั กระทาต่อถงุ ทราย) เครื่องช่งั สปรงิ

4.3 หลงั จากวัดขนาดของแรงที่เคร่อื งชงั่ สปริงแตล่ ะอันกระทาต่อถุงทราย S14 เขยี นแผนภาพแสดงแรงท่ีกระตอ่ ถงุ
แลว้ นักเรยี นตอ้ งทาอะไรต่อ (ทากจิ กรรมซา้ แต่ใชเ้ คร่อื งช่ังสปริง ทราย เชือกและกระดาษแข็ง
1 อัน เกีย่ วทหี่ ูหิ้วทงั้ สองข้างของถุงพลาสตกิ วดั ขนาดของแรงทอี่ า่ น
ได)้ C4 การสื่อสารด้วยการนาเสนอผลการ
กิจกรรมตอนที่ 1 ครูควรกาชับให้นักเรียนแขวนหูถุงหิ้วแต่ละข้างไว้ ทากิจกรรมดว้ ยการพดู และการ
เขยี นแผนภาพแสดงแรง
กับเครื่องชั่งสปริงโดยต้องถือเคร่ืองช่ังสปริงแต่ละอันในแนวดิ่ง ให้ขนาน
C5 ความร่วมมอื ในการใชเ้ ครื่องช่ัง
กนั และต้องอ่านคา่ แรงจากเครื่องช่งั สปรงิ ในขณะท่ีถุงทรายอยู่นง่ิ เสมอ สปริงวดั ขนาดของแรงและการ
สงั เกตการเคลือ่ นที่ของวัตถุ
ตอนที่ 2

4.4 กิจกรรมตอนที่ 2 นักเรียนต้องทาอะไรกับเชือกที่ได้รับ (ผูกปลาย
เชือกทั้งสองข้างเข้าด้วยกันให้เป็นวง แล้วใช้เคร่ืองชั่งสปริง 2 อัน
เกี่ยวกบั เชอื กในทิศทางตรงข้ามกัน)

4.5 สิ่งที่นักเรียนต้องคาดคะเนคืออะไร (ถ้าออกแรงดึงเคร่ืองช่ังสปริงใน
ทิศทางตรงกันข้าม โดยเชือกยังคงอยู่นิ่ง ขนาดของแรงที่อ่านได้จาก
เคร่ืองช่ังสปริงแตล่ ะอัน เมอ่ื นามาเปรยี บเทยี บกนั จะเป็นอย่างไร)

4.6 หลังจากทากิจกรรมเพ่ือตรวจสอบการคาดคะเนแล้ว นักเรยี นต้องทา
อะไร (เขียนแผนภาพแสดงทิศทางและขนาดของแรงท่ีเคร่ืองชั่งสปริง
ทง้ั สองดึงเชือกใหอ้ ยนู่ ่ิง โดยใช้ผลจากการทากจิ กรรมครง้ั ใดครงั้ หนงึ่ )

5. เมื่อนักเรยี นเข้าใจวิธกี ารทากิจกรรมในทาอย่างไร ตอนที่ 1 และ ตอนท่ี
2 แลว้ ครแู จกวัสดุอุปกรณ์ และให้นกั เรยี นเรม่ิ ปฏิบัติกจิ กรรมตาม
ขั้นตอน

6.หลงั จากทากิจกรรมแล้ว ครนู าอภปิ รายผลการทากจิ กรรม โดยใชค้ าถามดังนี้

ฉบบั ปรบั ปรุง เดอื นมิถนุ ายน 2562 สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี⎯

63 คู่มอื ครรู ายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หน่วยที่ 2 แรงและพลงั งาน

ตอนที่ 1 นำ้ หนกั ของ
6.1 เครื่องชั่งสปริงใช้ทาอะไรในกิจกรรมนี้ (วัดค่าของแรงที่ใช้ในการดึง ถงุ ทรำย

ถุงพลาสติกทม่ี ถี ุงทรายบรรจอุ ยู่) นำ้ หนกั ของ
6.2 หน่วยของแรงคอื อะไร (นิวตนั ) ถงุ ทรำย
6.3 เมื่อใช้เคร่ืองช่ังสปริง 2 อัน เกี่ยวท่ีหูหิ้วของถุงพลาสติกข้างละอัน

มีแรงใดกระทาต่อถุงทรายที่อยู่ในถุงพลาสติกบ้าง และมีทิศทาง
อย่างไร (ครูอาจวาดภาพถุงทรายท่ีแขวนไว้กับเคร่ืองชั่งสปริงบน
กระดาน แลว้ ใหน้ ักเรียนบอกทิศทางของแรงทก่ี ระทาต่อถุงทราย)
6.4 ค่าของแรงท่ีอ่านได้จากเครื่องช่ังสปริงแต่ละอันเป็นอย่างไร (ค่าของ
แรงท่ีอ่านได้จากเคร่ืองช่ังสปริงแต่ละอันข้ึนอยู่กับผลการทากิจกรรม
ของนักเรียน)
6.5 เมื่อใช้เครือ่ งชั่งสปริง 1 อนั เก่ียวที่หูหิ้วของถุงพลาสติก มีแรงใดกระทา
ต่อถุงทรายท่ีอยู่ในถุงพลาสติกบ้าง และมีทิศทางใด (น้าหนักของ
ถุงทรายมีทิศทางลง และมีแรงดึงจากเคร่ืองช่ังสปริงท่ีกระทากับ
ถุงทรายมีทิศทางข้ึน – ครูอาจวาดภาพถุงทรายท่ีแขวนไว้กับเครื่องช่ัง
สปริงบนกระดาน แล้วให้นักเรียนบอกทิศทางของแรงท่ีกระทาต่อถุง
ทราย)
6.6 ขนาดของแรงที่อ่านได้เม่ือเกี่ยวถุงทรายกับเครื่องชั่งสปริง 1 อัน เป็น
เทา่ ใด (ขนาดของแรงท่ีอา่ นได้มีค่าประมาณ 5 นิวตนั )
6.7 ทิศทางของแรงที่กระทาต่อหูหิ้วของถุงพลาสติกแต่ละข้าง เหมือนกัน
หรือไม่ อย่างไร (เหมอื นกัน โดยอย่ใู นทิศทางขน้ึ )
6.8 ผลรวมของแรงที่อา่ นได้จากเคร่ืองชั่งสปริง 2 อัน เทยี บกับค่าของแรงที่
อา่ นไดจ้ ากเคร่ืองชง่ั สปรงิ 1 อันเป็นอย่างไร (มีคา่ เทา่ กัน)
6.9 แรงลัพธ์ของแรงที่เครื่องชั่งสปริงทั้งสองกระทาต่อถุงทรายในทิศทาง
เดียวกันหาได้อย่างไร (แรงลัพธ์หาได้จากการนาค่าของแรงท่ีอ่านได้
จากเคร่ืองชง่ั สปรงิ แต่ละอันมารวมกนั )
6.10เม่ือเปล่ียนจากถุงทรายเป็นวัตถุอ่ืน ๆ ได้ผลเช่นเดียวกันหรือไม่
อย่างไร (เมื่อเปล่ียนจากถุงทรายเป็นวัตถุอ่ืนก็ได้ผลเช่นกัน โดย
แรงลัพธ์ของแรงท่ีอ่านได้จากเคร่ืองชั่งสปริง 2 อัน จะเท่ากับค่าของ
แรงทีอ่ า่ นได้จากเครอ่ื งชั่งสปรงิ 1 อัน)
6.11กิจกรรมตอนท่ี 1 สรุปวิธีการหาแรงลัพธ์ได้อย่างไร (เมื่อมีแรง 2 แรง
อยู่ในแนวเดียวกันและอยู่ในทิศทางเดียวกันจะหาแรงลัพธ์ของแรงที่
กระทาตอ่ วตั ถไุ ด้โดยการนาคา่ ของแรงมารวมกนั )

⎯ สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ฉบบั ปรับปรงุ เดอื นมิถนุ ายน 2562

คู่มือครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เล่ม 1 | หน่วยที่ 2 แรงและพลังงาน 64

ตอนที่ 2
6.12 เมื่อใช้เครื่องชั่งสปริง 2 อัน ดึงเชือกที่ผูกเป็นวงในทิศทางตรงกัน

ข้าม แล้วเชือกยังคงอยู่น่ิง แรงที่อ่านได้จากเคร่ืองช่ังสปริงแต่ละ
อนั มีค่าเท่ากันหรือไม่ (แรงท่ีอ่านได้จากเคร่ืองชั่งสปรงิ แต่ละอันมีค่า
เทา่ กัน)
6.13 แรงท่ีใช้ดึงเชือกอยู่ในแนวเดียวกันหรือไม่ (อยู่ในแนวเดียวกัน คือ
แนวนอนหรอื แนวระดับเหมอื นกนั )
6.14 แรงทีใ่ ชด้ งึ เชือกอยใู่ นทศิ ทางใด (อย่ใู นทิศทางตรงกนั ข้าม)
6.15 แรงลัพธ์ของแรงทั้งสองหาได้อย่างไร (นาขนาดของแรงแต่ละแรงมา
ลบหรือหักล้างกัน)
6.16 แรงลพั ธ์ของแรงท้ังสองเป็นเทา่ ใด (เทา่ กบั ศูนย์)
6.17 เขียนแผนภาพแสดงแรงที่ใช้ดึงเชือกได้อย่างไร (ใช้ลูกศรที่มีความ
ยาวเท่ากันแทนแรงที่กระทาต่อเชือกขนาดเท่ากัน แต่อยู่ในทิศทาง
ตรงกันขา้ ม)
7. นักเรียนอ่านทาอย่างไร ตอนท่ี 3 แล้วร่วมกันอภิปรายเพื่อสรุปลาดับ
ขนั้ ตอนตามความเข้าใจ โดยครูใช้คาถามดงั ต่อไปนี้
7.1 นักเรียนต้องทาอะไรกับกระดาษแข็ง (เจาะรู 3 รู บนกระดาษ โดย
เจาะรูท่ี 1 และ 2 อยู่ด้านเดียวกัน และเจาะรูท่ี 3 ที่ด้านตรงกันข้าม
โดยรูที่ 3 อยู่ในแนวก่ึงกลางของ 2 รูแรก จากนั้นร้อยเชือกแล้วผูก
เป็นวงเขา้ กบั แต่ละรสู าหรบั เกี่ยวกบั เคร่อื งช่งั สปรงิ )
7.2 นักเรียนต้องทาอย่างไรกับเคร่อื งชั่งสปริงและกระดาษแข็งที่เตรียมไว้
(เก่ียวเครอ่ื งช่ังสปริงเข้ากับเชือกแต่ละรู แล้วออกแรงดึงให้ขนานกัน
ในแนวราบ โดยให้กระดาษแข็งอยู่น่ิง จากนั้นอ่านค่าของแรงจาก
เคร่ืองช่งั สปริงแตล่ ะอนั )
7.3 นักเรยี นตอ้ งเปลย่ี นแรงที่ใชด้ งึ เครอื่ งชง่ั สปรงิ อกี ก่คี รัง้ (2 ครั้ง)
7.4 นักเรียนต้องเขียนแผนภาพแสดงส่ิงใด (เขียนแผนภาพแสดงทิศทาง
และขนาดของแรงทีก่ ระทาต่อกระดาษแขง็ )
8. เม่อื นกั เรียนเข้าใจวิธีการทากิจกรรมในทาอย่างไรแลว้ ครแู จกวสั ดุ
อปุ กรณ์ และใหน้ ักเรียนเรมิ่ ปฏบิ ตั ิตามขัน้ ตอนของกจิ กรรม
9. หลงั จากทากิจกรรมแลว้ ครูนาอภิปรายผลการทากิจกรรม โดยใชค้ าถาม
ดงั น้ี

ฉบบั ปรับปรงุ เดอื นมิถนุ ายน 2562 สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี⎯

65 คมู่ อื ครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์ ป.5 เล่ม 1 | หน่วยที่ 2 แรงและพลังงาน

9.1 มีแรงที่กระทาต่อกระดาษแข็งในแนวใดบ้าง (มีแรงดึงในแนวราบหรือ
แนวระดับ โดยแรง 2 แรง มีทิศทางเดียวกัน ส่วนอีกแรงหน่ึงมีทิศทาง
ตรงกนั ขา้ มกับแรงทงั้ สอง)

9.2 หาแรงลัพธ์ของเคร่ืองช่ังสปริงอันที่ 1 และ 2 ท่ีกระทาต่อวัตถุได้
อย่างไร ทาไมจึงทาเช่นน้ัน (นาขนาดของแรงท่ีอ่านได้มารวมกัน
เพราะแรงของเคร่ืองช่ังสปรงิ อนั ที่ 1 และอันท่ี 2 มีทศิ ทางเดียวกนั )

9.3 ค่าของแรงลัพธ์จากเครื่องช่ังสปริงอันท่ี 1 และอันที่ 2 เป็นอย่างไรเม่ือ
เทียบกับค่าของแรงท่ีอ่านได้จากเคร่ืองชั่งสปริงอันที่ 3 (ค่าของ
แรงลัพธ์จากเคร่ืองชั่งสปริงอันที่ 1 และ 2 จะเท่ากับค่าของแรงที่อ่าน
ไดจ้ ากเครื่องชงั่ สปรงิ อันท่ี 3)

9.4 แรงลัพธ์ที่กระทาต่อแผ่นกระดาษแข็งหาได้อย่างไร มีค่าเป็นเท่าใด
(นาค่าของแรงลัพธ์จากเคร่ืองช่ังสปริงอันท่ี 1 และ 2 มาลบกับค่าของ
แรงทอี่ ่านไดจ้ ากเคร่ืองชั่งสปริงอนั ท่ี 3 ซ่ึงจะได้ค่าเป็นศนู ย์)

9.5 เมื่อออกแรงกระทาต่อกระดาษแข็ง แล้วกระดาษแข็งยังคงอยู่นิ่ง
แรงลัพธ์ที่กระทาตอ่ วัตถมุ คี ่าเป็นเทา่ ใด (แรงลัพธม์ ีคา่ เปน็ ศนู ย)์

10. ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายและลงข้อสรุปว่าการหาแรงลัพธ์ของแรงที่

กระทาต่อวัตถุทาได้โดยถ้าแรงท่ีกระทาต่อวัตถุอยู่ในทิศทางเดียวกัน ให้นา

ค่าของแรงหลาย ๆ แรงมารวมกัน แต่ถ้าแรงท่ีกระทาต่อวัตถุอยู่ในทิศทาง

ตรงกันข้าม ให้นาค่าของแรงท้ังสองทิศทางมาลบ (-) หรือหักล้างกัน

สาหรับวัตถุท่ีอยู่นิ่งแรงลัพธ์จะมีค่าเป็นศูนย์ การเขียนแผนภาพแสดงแรงท่ี

กระทาต่อวตั ถทุ าได้โดยใช้ลกู ศรแสดงแรง (S13)

11. นักเรยี นรว่ มกันอภิปรายเพอื่ ตอบคาถามในฉนั รอู้ ะไร โดยครูอาจใช้คาถาม
เพ่มิ เติมในการอภิปรายเพอ่ื ให้ไดแ้ นวคาตอบท่ีถูกต้อง

12. นักเรียนร่วมกันสรุปสิ่งท่ีได้เรียนรู้ในกิจกรรมนี้ จากนั้นนักเรียนอ่านส่ิงที่
ไดเ้ รียนรู้ และเปรยี บเทียบกบั ขอ้ สรปุ ของตนเอง

13. ครูกระตุ้นให้นักเรียนฝึกตั้งคาถามเกี่ยวกับเรื่องที่สงสัยหรืออยากรู้เพ่ิมเติม
ใน อยากรู้อีกว่า จากนั้นครูอาจสุ่มนักเรียน 2 -3 คน นาเสนอคาถามของ
ตนเองหน้าช้ันเรียน และให้นักเรียนร่วมกันอภิปรายเกี่ยวกับคาถามท่ี
นาเสนอ

14. ครูนาอภิปรายเพ่ือให้นักเรียนทบทวนว่าได้ฝึกทักษะกระบวนการทาง
วิทยาศาสตร์และทักษะแห่งศตวรรษท่ี 21 อะไรบ้างและในข้ันตอนใด
แลว้ บันทึกลงในแบบบันทกึ กิจกรรม หนา้ 35

⎯ สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ฉบับปรับปรงุ เดือนมถิ ุนายน 2562

คู่มือครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หน่วยท่ี 2 แรงและพลังงาน 66

15. นักเรียนร่วมกันอ่านรู้อะไรในเรื่องนี้ ในหนังสือเรียน หน้า 36 ครูนา การเตรยี มตวั ล่วงหนา้ สาหรบั ครู
อภิปรายเพ่ือนาไปสู่ข้อสรุปเก่ียวกับสิ่งที่ได้เรยี นรู้ในเรื่องนี้ นอกจากน้ันครู เพอ่ื จดั การเรียนรใู้ นครงั้ ถดั ไป
ใชค้ าถามเพ่ือเชอื่ มโยงไปยังบทต่อไป คือ “ถา้ เราออกแรงขนาด 50 นิวตัน
ดันกล่องที่วางอยู่บนพื้นเพื่อให้กล่องเคล่ือนท่ี แต่กล่องยังอยู่น่ิง แสดงว่า ในคร้ังถัดไป นักเรียนจะได้เรียน
แรงลัพธ์ที่กระทาต่อกล่องมีค่าเท่ากับศูนย์ นั่นคือต้องมีแรงอีกแรงที่มี เร่ืองท่ี 2 แรงเสียดทาน และกิจกรรม
ขนาดเท่ากับ 50 นิวตัน กระทาต่อกล่องในทิศทางตรงกันข้ามกับทิศ ท่ี 2 แรงเสียดทานมีผลต่อวัตถุอย่างไร
ทางการออกแรงของเรา แรงน้ันคือแรงอะไร” ครูชักชวนให้นักเรียนหา โดยครูเตรียมสื่อการสอน เช่น ภาพ
คาตอบจากการเรียนในเรอ่ื งตอ่ ไป นาเข้าสู่บทเรียน ถุงทราย เคร่ืองช่ังสปริง
ครูควรตรวจสอบให้มั่นใจว่าเครื่องชั่ง
สปริงอยู่ในสภาพพร้อมใช้งาน เช่น
ตัวเลขบนเคร่ืองชั่งสปริงชัดเจน สปริงไม่
ฝืด ขดี สเกลเรม่ิ ต้นทเ่ี ลขศูนย์พอดี

ฉบับปรบั ปรุง เดือนมถิ ุนายน 2562 สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี⎯

67 คู่มอื ครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์ ป.5 เล่ม 1 | หน่วยท่ี 2 แรงและพลงั งาน

แนวคาตอบในแบบบันทกึ กิจกรรม

วดั ขนาดของแรงและอธบิ ายการหาแรงลัพธ์ทกี่ ระทาต่อวัตถใุ นทศิ ทาง
เดยี วกัน

32 5 5

คาตอบขนึ้ อยู่กบั ผลการทากิจกรรมของนกั เรียน

3 25 5

ะเหตผุ ลของ

นักเรยี น

⎯ สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ฉบบั ปรบั ปรงุ เดือนมถิ ุนายน 2562

คู่มือครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เล่ม 1 | หนว่ ยท่ี 2 แรงและพลังงาน 68

1. วัดขนาดของแรงและอธบิ ายการหาแรงลัพธท์ ่กี ระทาต่อวัตถุใน
ทิศทางตรงกันข้าม

2. สงั เกตและอธบิ ายขนาดและทิศทางของแรงลัพธ์ท่กี ระทาตอ่ วตั ถุ
โดยการเขียนแผนภาพของแรงทกี่ ระทาต่อวตั ถุ

เท่ากัน

ขึน้ อยกู่ ับการทากจิ กรรมของนักเรยี น

ฉบับปรับปรงุ เดือนมิถุนายน 2562 สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี⎯

69 คมู่ อื ครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หน่วยที่ 2 แรงและพลงั งาน

ข้ึนอยูก่ ับการทากจิ กรรมของนักเรยี น

5 นิวตัน 5 นวิ ตัน

1. วัดขนาดของแรงและอธิบายการหาแรงลพั ธ์ทกี่ ระทาต่อวัตถุ
2. สังเกตและอธิบายขนาดและทิศทางของแรงลพั ธ์ทก่ี ระทาต่อวัตถุ

ทีอ่ ยู่นิ่งโดยการเขียนแผนภาพของแรงท่ีกระทาตอ่ วตั ถุ

⎯ สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ฉบับปรบั ปรุง เดอื นมิถุนายน 2562

คมู่ ือครูรายวิชาพ้นื ฐานวิทยาศาสตร์ ป.5 เล่ม 1 | หนว่ ยท่ี 2 แรงและพลังงาน 70

คาตอบขึ้นอยู่กับผลการทากิจกรรมของนักเรยี น ผลรวมของแรงที่อา่ น
คาตอบขน้ึ อย่กู ับผลการทากจิ กรรมของนักเรยี น ได้จากเครื่องชงั่ สปริง
คาตอบขนึ้ อย่กู บั ผลการทากิจกรรมของนกั เรียน อันท่ี 1 และ 2
จะเทา่ กบั อนั ที่ 3

3 นิวตัน

6 นิวตนั ค่าของแรงท่อี ่านได้ข้ึนอย่กู ับผลการทากจิ กรรม
ของนักเรยี น

3 นิวตัน

ฉบบั ปรบั ปรุง เดอื นมถิ ุนายน 2562 สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี⎯

71 คมู่ อื ครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หน่วยท่ี 2 แรงและพลังงาน

แรงทเี่ ครือ่ งชัง่ สปริงทั้งสองกระทาต่อถงุ ทรายอยู่ในแนวเดยี วกนั โดยมีทิศ
ขนึ้ ในแนวดิ่ง

เม่ือแขวนวัตถกุ บั เคร่ืองชัง่ สปริง 2 อนั คา่ ของแรงทอ่ี า่ นได้จากเครอ่ื งชง่ั สปรงิ
แตล่ ะอนั เม่ือนามาบวกกนั จะเท่ากับคา่ ของแรงท่อี า่ นได้เม่ือแขวนวัตถุกับ
เคร่ืองชง่ั สปริง 1 อัน
แรงลัพธ์ของแรงทีเ่ ครอ่ื งชั่งสปรงิ สองอนั กระทาต่อวตั ถุหาได้โดยนาแรงทีอ่ ่านได้
จากเครือ่ งชัง่ แตล่ ะอันมาบวกกนั

เมอ่ื แขวนวตั ถุกบั เครื่องช่งั สปริง 2 อัน คา่ ของแรงทอ่ี ่านได้จากเครื่องชงั่ สปริง
แต่ละอันเม่อื นามาบวกกนั จะเทา่ กับค่าของแรงท่ีอ่านได้เมือ่ แขวนวตั ถกุ ับ
เครื่องชง่ั สปรงิ 1 อัน

⎯ สถาบนั สง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ฉบับปรับปรงุ เดอื นมถิ นุ ายน 2562

คู่มอื ครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หนว่ ยที่ 2 แรงและพลังงาน 72

แรงทเี่ ครอ่ื งชั่งสปริงดึงเชอื กอยูใ่ นแนวเดยี วกนั คือแนวนอนหรอื แนวระดับ
แตม่ ีทิศทางตรงขา้ มกนั

ขนาดของแรงทีอ่ า่ นไดจ้ ากเครือ่ งชั่งสปริง 2 อัน ไมแ่ ตกตา่ งกัน แต่มี
ค่าเทา่ กนั

แรงลพั ธ์มคี ่าเป็นศูนย์ แรงลพั ธ์ของแรงที่เครอื่ งช่ังสปริง 2 อัน กระทาตอ่ วตั ถุ
หาได้จากการนาคา่ ของแรงทอ่ี ่านไดจ้ ากเครือ่ งช่ังสปรงิ แต่ละอนั มาลบกนั

เม่อื ใช้เครอ่ื งชงั่ สปรงิ 2 อัน ดึงเชอื กที่ผูกเป็นวงใหย้ ังคงอยนู่ ่ิง ต้องออกแรงใน
แนวเดยี วกนั แต่ดงึ ในทิศทางตรงกนั ข้าม ด้วยแรงท่ีมขี นาดเท่ากนั การหาแรง
ลัพธ์ของแรงที่กระทาต่อเชือกหาไดจ้ ากนาค่าของแรงที่อ่านไดม้ าลบกนั

ฉบบั ปรบั ปรุง เดอื นมถิ นุ ายน 2562 สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี⎯

73 คู่มอื ครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เล่ม 1 | หน่วยที่ 2 แรงและพลงั งาน

ผลรวมขนาดของแรงท่ีอา่ นไดจ้ ากเครื่องช่งั สปรงิ อนั ที่ 1 และ 2 มีขนาด
เท่ากับแรงที่อ่านได้จากเครอ่ื งชั่งสปรงิ อันที่ 3
แรงลัพธท์ ่กี ระทาต่อกระดาษแขง็ ทอ่ี ยู่นิ่งหาไดโ้ ดยนาผลรวมขนาดของแรงจากเครอ่ื ง
ชั่งสปริงอนั ที่ 1 และ 2 ลบกับขนาดของแรงที่ได้จากเครอ่ื งช่ังสปริงอันท่ี 3 แรงลัพธ์
มีค่าเปน็ ศนู ย์
เม่อื ใชเ้ ครือ่ งชงั่ สปริง 3 อัน ดึงกระดาษแข็งทีเ่ จาะรู 3 รู ให้อยูน่ ่ิง ต้องออกแรง
กระทาตอ่ เคร่ืองช่ังสปริงแต่ละอนั โดยแรงลัพธท์ ี่กระทาต่อกระดาษแข็งเป็นศนู ย์

การหาแรงลัพธข์ องแรงหลาย ๆ แรง ท่ีกระทาต่อวัตถุพิจารณาจากทศิ ทางของแรงที่
กระทาตอ่ วตั ถุน้ัน และเมอื่ ออกแรงกระทาต่อวัตถุ แล้ววัตถุยังคงอยู่นงิ่ แรงลพั ธท์ ี่
กระทาตอ่ วัตถุจะมีคา่ เป็นศูนย์

⎯ สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ฉบับปรับปรุง เดอื นมิถุนายน 2562

คูม่ อื ครรู ายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร์ ป.5 เล่ม 1 | หนว่ ยที่ 2 แรงและพลังงาน 74

คาถามของนกั เรยี นที่ต้ังตามความอยากรขู้ องตนเอง

✓
✓
✓

✓
✓✓

✓

ฉบบั ปรับปรงุ เดอื นมถิ ุนายน 2562 สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี⎯

75 คมู่ ือครรู ายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หน่วยท่ี 2 แรงและพลังงาน

แนวการประเมินการเรียนรู้

การประเมนิ การเรยี นร้ขู องนกั เรยี นทาได้ ดังน้ี
1. ประเมนิ ความรู้เดิมจากการอภิปรายในชั้นเรียน
2. ประเมนิ การเรียนรจู้ ากคาตอบของนกั เรียนระหว่างการจัดการเรียนรูแ้ ละจากแบบบนั ทึกกิจกรรม
3. ประเมินทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรแ์ ละทักษะแห่งศตวรรษท่ี 21 จากการทากิจกรรมของนักเรยี น

การประเมนิ จากการทากิจกรรมที่ 1 หาแรงลัพธท์ ่กี ระทาตอ่ วตั ถไุ ด้อย่างไร

ระดับคะแนน 1 คะแนน หมายถึง ควรปรับปรุง
3 คะแนน หมายถึง ดี 2 คะแนน หมายถงึ พอใช้

รหสั ส่ิงท่ีประเมิน ระดบั คะแนน

ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์
S1 การสงั เกต
S2 การวัด
S3 การใชจ้ านวน
S13 การตคี วามหมายข้อมลู และลงข้อสรุป
S14 การสรา้ งแบบจาลอง
ทักษะแห่งศตวรรษท่ี 21
C4 การสือ่ สาร
C5 ความรว่ มมือ

รวมคะแนน

⎯ สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ฉบับปรบั ปรุง เดอื นมิถุนายน 2562

คมู่ ือครรู ายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หนว่ ยที่ 2 แรงและพลังงาน 76

ตาราง แสดงการวิเคราะห์ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ตามระดบั ความสามารถของนักเรยี น

โดยอาจใช้เกณฑก์ ารประเมนิ ดงั นี้

ทกั ษะกระบวนการ รายการประเมนิ ดี (3) ระดับความสามารถ ควรปรบั ปรงุ (1)
ทางวิทยาศาสตร์ พอใช้ (2)

S1 การสงั เกต ก า ร บ ร ร ย า ย สามารถใช้ประสาท สามารถใช้ประสาทสัมผัส สามารถใช้ประสาทสัมผัส

รายละเอียดเก่ียวกับ สัมผัสเก็บรายละเอียด เก็บรายละเอียดของข้อมูล เก็บรายละเอียดของข้อมูล

การเคลื่อนที่ของถุง ของข้อมูลเก่ียวกับการ เก่ียวกับการเคล่ือนที่ของ เก่ียวกับการเคลื่อนท่ีของ

ทราย เชือกผูกเป็นวง เคลื่อนท่ีของถุงทราย ถุงทราย เชือกผูกเป็นวง ถุงทราย เชือกผูกเป็นวง

แ ล ะก ระด าษ แ ข็ ง เชือกผูกเป็นวง และ และกระดาษแข็งขณะวัด และกระดาษแข็งขณะวัด

ขณะวัดแรง รวมถึง กระดาษแข็งขณะวัด แรง รวมถึงทิศทางของแรง แรง รวมถงึ ทิศทางของแรง

ทิ ศ ท างข อ งแ รงท่ี แรง รวมถึงทิศทางของ ที่กระทา จากการชี้แนะ ที่กระทาได้เพียงบางส่วน

กระทา แรงที่กระทา ได้ด้วย ของครูหรือผู้อื่นหรือมีการ แมว้ ่าจะไดร้ บั คาช้แี นะจาก

ตนเอง โดยไม่เพ่ิมเติม เพ่ิมเติมความคดิ เหน็ ครูหรอื ผอู้ นื่

ความคิดเห็น

S2 การวดั - การใชเ้ คร่ืองช่งั สปริง สามารถใช้เคร่ืองช่ัง สามารถใช้เครื่องช่ังสปริง สามารถใช้เคร่ืองชั่งสปริง

อ่าน ค่าของแรง ที่ สปริงอา่ นคา่ ของแรง ที่ อ่านค่าของแรง ท่ีกระทา อ่านค่าของแรง ท่ีกระทา

กระทาต่อถุงทราย ก ระ ท าต่ อ ถุ งท ราย ต่อถุงทราย เชือกผูกเป็น ต่อถุงทราย เชือกผูกเป็น

เชือกผูกเป็นวง และ เชือกผูกเป็นวงและ วง และกระดาษแข็ง วง และกระดาษแขง็

กระดาษแขง็ กระดาษแข็ง และระบุ ได้ถูกต้อง แต่ระบุหน่วย ได้ถูกต้องเพียงบางส่วน

- การระบุหน่วยของ ห น่ ว ย ข อ ง แ ร ง ไ ด้ ของแรงไมถ่ กู ต้อง และระบุหน่วยของแรงไม่

แรง ถูกตอ้ ง หรือใช้เคร่ืองชั่งสปริงไม่ ถกู ต้อง

ถูกต้อง แต่ระบุหน่วยของ

แรงได้ถกู ตอ้ ง

S3 การใชจ้ านวน การคานวณหาแรง สามารถคานวณหาแรง สามารถคานวณ หาแรง สามารถคานวณ หาแรง

ลัพธ์จากผลรวมของ ลัพธ์จากผลรวมของ ลัพธ์จากผลรวมของแรงท่ี ลัพธ์จากผลรวมของแรงที่

แรงท่ีเคร่ืองช่ังสปริง แรงท่ีเครื่องชั่งสปริง เคร่ืองชั่งสปริงกระทาต่อ เครื่องช่ังสปริงกระทาต่อ

กระทาตอ่ วตั ถุ ก ร ะ ท า ต่ อ วั ต ถุ ไ ด้ วัตถุไดถ้ ูกตอ้ งท้ังหมด จาก วั ต ถุ ไ ด้ ถู ก ต้ อ ง เพี ย ง

ถูกต้องทั้ งห มดด้วย การชีแ้ นะของครูหรอื ผอู้ นื่ บางส่วน แม้ว่าจะได้รับคา

ตนเอง ชี้แนะจากครหู รอื ผู้อน่ื

S13 การตีความหมาย การตีค วาม ห ม าย สามารถตีความหมาย สาม ารถตี ความ ห ม าย ส าม ารถ ตี ค วาม ห ม าย

ข้อมลู และลงข้อสรปุ ข้อมู ลจากการ ท า ข้ อ มู ล จ า ก ก า ร ท า ข้อมูลจากการทากิจกรรม ข้อมูลจากการทากิจกรรม

กิจกรรมได้ว่าเมื่อมี กจิ กรรมได้วา่ เมอื่ มแี รง ได้ว่าเม่ือมีแรงหลายแรง ได้ว่าเมื่อมีแรงหลายแรง

แรงหลายแรงจาก หลายแรงจากเคร่อื งชั่ง จากเครื่องชั่งสปริงกระทา จากเคร่ืองช่ังสปริงกระทา

ฉบับปรบั ปรุง เดือนมิถนุ ายน 2562 สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี⎯

77 คมู่ ือครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หน่วยท่ี 2 แรงและพลงั งาน

ทกั ษะกระบวนการ รายการประเมนิ ดี (3) ระดบั ความสามารถ ควรปรบั ปรงุ (1)
ทางวิทยาศาสตร์ พอใช้ (2)

เค ร่ื อ ง ชั่ ง ส ป ริ ง สปริงกระทาตอ่ วตั ถุจะ ต่อวัตถุจะหาแรงลัพธ์ที่ ต่อวัตถุจะหาแรงลัพธ์ที่

กระทาต่อวัตถุจะหา หาแรงลัพธ์ที่กระทา กระทาต่อวัตถุได้แตกต่าง กระทาต่อวัตถุได้แตกต่าง

แรงลัพธ์ท่ีกระทาต่อ ต่อวัตถุได้แตกต่างกัน กันและลงข้อสรุปได้ว่า กัน แ ต่ ล งข้ อส รุป ได้ ไม่

วัตถุได้แตกต่างกัน และลงข้อสรุปได้ว่า การหาแรงลัพธ์ที่กระทา ครบถว้ น แม้วา่ จะได้รบั คา

และลงข้อสรุปได้ว่า ก า ร ห า แ ร ง ลั พ ธ์ ที่ ต่อวัตถุต้องพิจารณจาก ช้ีแนะจากครูหรอื ผอู้ นื่

ก ารห าแ รงลั พ ธ์ที่ กระท าต่อวัตถุต้ อง ขนาดและทิศทางของแรง

กระทาต่อวัตถุต้อง พิจารณจากขนาดและ ท้ังหมดท่ีมากระทาต่อ

พิจารณ จากขนาด ทศิ ทางของแรงทง้ั หมด วัตถุนั้นได้ จากการช้ีแนะ

และทิศทางของแรง ที่มากระทาต่อวัตถุนั้น จากครแู ละผ้อู น่ื

ทั้งหมดที่มากระทา ไดด้ ว้ ยตนเอง

ตอ่ วัตถนุ น้ั

S14 ก า ร ส ร้ า ง สร้างแบบจาลองการ ส า ม า ร ถ ส ร้ า ง สามารถสร้างแบบจาลอง สามารถสร้างแบบจาลอง

แบบจาลอง เขียนแผนภาพแสดง แบบจาลองการเขียน การเขียนแผนภาพแสดง การเขียนแผนภาพแสดง

แรงท่ีเคร่ืองช่ังสปริง แผนภาพแสดงแรงท่ี แ ร ง ท่ี เค รื่ อ ง ชั่ ง ส ป ริ ง แ ร ง ที่ เค ร่ื อ ง ช่ั ง ส ป ริ ง

กระทาต่อวัตถุโดยใช้ เคร่ืองชั่งสปริงกระทา กระทาต่อวัตถุโดยใช้ลกู ศร กระทาต่อวัตถุโดยใช้ลูกศร

ลู ก ศ รแ ส ด งขน าด ต่อวัตถุโดยใช้ลูกศร แสดงขนาดและทิศทาง แสดงขนาดและทิศทาง

และทศิ ทางของแรง แสดงขนาดและทิศทาง ของแรงได้ถูกต้องจากการ ของแรงได้ถูกต้องบางส่วน

ของแรงได้ถูกต้องด้วย ช้ีแนะจากครหู รอื ผอู้ นื่ แม้ว่าจะได้รับการชี้แนะ

ตนเอง จากครหู รือผูอ้ นื่

⎯ สถาบนั สง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ฉบับปรบั ปรุง เดอื นมถิ นุ ายน 2562

คูม่ อื ครูรายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หนว่ ยที่ 2 แรงและพลังงาน 78

ตาราง แสดงการวเิ คราะห์ทักษะแหง่ ศตวรรษท่ี 21 ตามระดับความสามารถของนักเรียน

โดยอาจใชเ้ กณฑก์ ารประเมิน ดังน้ี

ทักษะแห่ง รายการประเมิน ดี (3) ระดบั ความสามารถ ควรปรบั ปรุง (1)
ศตวรรษที่ 21 พอใช้ (2)

C4 การส่อื สาร การนาเสนอข้อมูลจาก สามารถนาเสนอข้อมูล สามารถนาเสนอข้อมูลจาก สามารถนาเสนอข้อมูล

การสังเกต การวัดและ จากการสังเกต การวัด ก าร สั งเก ต ก ารวัด แ ล ะ จากการสังเกต การวัด

อ ภิ ป ร า ย เกี่ ย ว กั บ และอภิปรายเก่ียวกับ อธิบายเก่ียวกับวิธีการหา แ ล ะ อ ธิ บ าย เก่ี ย ว กั บ

วิธีการหาแรงลัพธ์ โดย วิธีการหาแรงลัพธ์ โดย แรงลัพธ์ได้ โดยใช้การพูด วธิ ีการหาแรงลัพธไ์ ด้ โดย

ใช้การพู ดและเขียน ใช้ ก า ร พู ด แ ล ะ เขี ย น และเขียนแผนภาพเพื่อให้ ใช้ ก า ร พู ด แ ล ะ เขี ย น

แผนภาพเพื่อให้ผู้อื่น แผน ภ าพ เพื่ อให้ ผู้อื่น ผู้อ่ืนเข้าใจได้โดยอาศัยการ แผน ภ าพ เพื่ อให้ ผู้อื่ น

เข้าใจ เข้าใจด้ด้วยตนเอง ชีแ้ นะจากครหู รอื ผอู้ ่นื เข้าใจได้บางส่วน แม้ว่า

จะได้รับคาชี้แนะจากครู

หรือผูอ้ น่ื

C5 ความ การทางานร่วมกับผู้อื่น สามารถทางานร่วมกับ สามารถทางานร่วมกับผู้อ่ืน สามารถทางานร่วมกับ

ร่วมมือ ในการเตรียมอุปกรณ์ ผู้ อ่ื น ใ น ก า ร เต รี ย ม ในการเตรียมอุปกรณ์การ ผู้ อ่ื น ใ น ก า ร เต รี ย ม

การสังเกตและการวัด อุปกรณ์การสังเกตและ สังเกตและการวัดขนาดของ อุปกรณ์การสังเกตและ

ข น า ด ข อ งแ รงด้ ว ย การวดั ขนาดของแรงด้วย แรงด้ ว ยเค รื่อ งช่ั งส ป ริง การวัดขนาดของแรงด้วย

เครื่องชั่งสปริง รวมทั้ง เครื่องชั่งสปริง รวมท้ัง รวมท้ังยอมรับความคิดเห็น เครื่องชั่งสปริงในบาง

ยอมรับความคิดเห็น ยอมรับความคิดเห็นของ ของผู้อื่นบางช่วงเวลาที่ทา ช่วงเวลา แต่ไมค่ ่อยสนใจ

ของผอู้ ่ืน ผู้อื่ น ต้ังแต่ เริ่ม ต้ น จ น กจิ กรรม ในความคดิ เห็นของผ้อู ่ืน

สาเรจ็

ฉบบั ปรับปรงุ เดอื นมิถุนายน 2562 สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี⎯

79 คู่มือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์ ป.5 เล่ม 1 | หน่วยท่ี 2 แรงและพลงั งาน

เรอ่ื งที่ 2 แรงเสียดทาน

ในเร่ืองนี้นักเรียนจะได้เรียนรู้เก่ียวกับแรงเสียดทานซึ่งเป็นแรง
ต้านการเคล่ือนที่ของวัตถุ เกิดข้ึนระหว่างผิวสัมผัสของวัตถุ และมี
ทิศทางตรงกันข้ามกับทิศทางการเคล่ือนที่ของวัตถุ ผลของแรงเสียด
ทานท่ีมีต่อการเปล่ียนแปลงการเคล่ือนท่ีของวัตถุทาให้วัตถุที่กาลัง
เคล่ือนที่เปลี่ยนเป็นเคลื่อนที่ช้าลงจนหยุดน่ิง และสามารถแสดงแรง
เสี ย ดท าน แ ละแ รงท่ี ก ระท าต่อวัตถุ ใน แน วเดี ยวกั น โด ย การเขีย น
แผนภาพ

จุดประสงค์การเรยี นรู้

1. วดั ขนาดของแรงและอธบิ ายแรงเสียดทานทม่ี ผี ลต่อการ
เปลย่ี นแปลงการเคล่ือนทขี่ องวัตถุ

2. เขยี นแผนภาพแสดงแรงเสียดทานและแรงทกี่ ระทาตอ่ วตั ถุในแนว
เดยี วกนั

เวลา 3 ชว่ั โมง
วสั ดุ อุปกรณส์ าหรบั ทากจิ กรรม

เครื่องชง่ั สปริง ถุงทราย

สอ่ื การเรยี นรู้และแหล่งเรียนรู้

1. หนงั สอื เรียน ป.5 เลม่ 1 หนา้ 37-42
2. แบบบนั ทึกกจิ กรรม ป.5 เลม่ 1 หนา้ 36-42

⎯ สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ฉบบั ปรบั ปรงุ เดือนมิถนุ ายน 2562

คมู่ อื ครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หนว่ ยท่ี 2 แรงและพลังงาน 80

แนวการจดั การเรยี นรู้ (30 นาที)

ขัน้ ตรวจสอบความรู้ (5 นาที)
1. ครูทบทวนความรู้พื้นฐานและตรวจสอบความรู้เดิมของนักเรียน โดยให้

นักเรยี นดูภาพคนกาลงั ปีนต้นไม้ จากนน้ั ครซู ักถามด้วยคาถามตอ่ ไปน้ี
1.1 นักเรียนคดิ ว่ามีแรงอะไรกระทาต่อคนในภาพน้ี และทิศทางของแรง

นั้นเป็นอย่างไร (มีแรงดึงดูดของโลกหรือแรงโน้มถ่วงของโลกมา
กระทา โดยมที ศิ ทางลงสูพ่ นื้ โลก)
1.2 นอกจากแรงดึงดดู ของโลกแล้ว นกั เรียนคิดวา่ ยังมแี รงอะไรทก่ี ระทา
ต่อคนปีนต้นไม้ในภาพอีก จึงทาให้เขาปีนต้นไม้ได้โดยไม่ตกลงมา
(นักเรียนตอบตามความเข้าใจ เช่น แรงต้าน แรงฝืด หรือ แรง
เสียดทาน)
2. ครูเชื่อมโยงความรเู้ ดิมของนักเรยี นสู่เร่ืองแรงที่ตา้ นการเคล่ือนที่ของวัตถุ
โดยใช้คาถามว่าแรงท่ีต้านไม่ให้คนในรูปตกลงมาจากต้นไม้เป็นแรงอะไร
มีลักษณะอย่างไร จากน้ันครูชักชวนให้นักเรียนหาคาตอบจากการอ่าน
เร่อื งแรงเสียดทาน

ขน้ั ฝึกทักษะจากการอา่ น (20 นาที)

3. นักเรียนอ่านช่ือเรื่อง และคาถามใน คิดก่อนอ่าน ในหนังสือเรียนหน้า
37 แล้วร่วมกันอภิปรายในกลุ่มเพื่อหาคาตอบตามความเข้าใจของกลุ่ม
ครูบันทึกคาตอบของนักเรียนบนกระดานเพื่อใช้เปรียบเทียบกับคาตอบ
ภายหลังการอา่ นเนอ้ื เรอื่ ง

4. นักเรียนอ่านคาใน คาสาคัญ ทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ (หาก
นักเรียนอ่านไม่ได้ ครูควรสอนอ่านให้ถูกต้อง) ครูชักชวนให้นักเรียนหา
ความหมายของคาภายหลังจากการอ่านเนอื้ เร่ือง

5. นักเรียนอ่านเนื้อเรื่องตามวิธีการอ่านท่ีเหมาะสมกับความสามารถของ
นักเรยี น และร่วมกันอภปิ รายใจความสาคัญ โดยใชค้ าถาม ดงั น้ี
5.1 แรงมีผลต่อวัตถุอยา่ งไร (แรงทาใหว้ ัตถุเปลี่ยนแปลงการเคล่ือนที่)
5.2 การเปล่ียนแปลงการเคลอื่ นท่ีของวัตถุมีลักษณะใดบ้าง (วัตถุท่ีอยูน่ ิ่ง
เปลยี่ นเป็นเคล่อื นท่ี หรอื จากเคล่อื นที่อยแู่ ล้วเปล่ียนเป็นเคลื่อนที่เร็ว
ข้นึ ชา้ ลง หยดุ น่ิง หรอื เปลี่ยนทศิ ทาง)
5.3 เม่ือออกแรงกระทาต่อตู้ แรงที่ต้านการเคลื่อนท่ีของตู้ คืออะไร (แรง
เสยี ดทาน)

ฉบับปรบั ปรงุ เดือนมถิ ุนายน 2562 สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี⎯

81 คมู่ ือครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เล่ม 1 | หน่วยท่ี 2 แรงและพลงั งาน

5.4 แรงเสยี ดทานเกิดข้นึ เม่ือใด (เมื่อมีแรงมากระทาต่อวตั ถุเพ่ือทาให้วัตถุ นั ก เ รี ย น อ า จ ไ ม่ ส า ม า ร ถ ต อ บ
เคลือ่ นท่ี ซ่ึงวตั ถุอาจจะเคล่ือนที่หรอื ไมเ่ คลื่อนที่ก็ได้) คาถามหรืออภปิ รายได้ตามแนวคาตอบ
ค รูค วรให้ เวล านั กเรีย น คิ ด อ ย่าง
5.5 แรงเสียดทานเกิดขึ้นที่ใด และมีทิศทางใด (แรงเสียดทานเกิดข้ึน เหมาะสม รอคอยอย่างอดทน และรับ
ระหว่างผิวสัมผัสของตู้กับพ้ืนบริเวณท่ีสัมผัสกับตู้ โดยแรงเสียดทาน ฟังแนวความคิดของนักเรยี น
มีทิศทางตรงกันข้ามกับทิศทางทีต่ ้องการใหต้ เู้ คล่ือนท่ี)

ขัน้ สรปุ จากการอา่ น (5 นาท)ี

6. ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายเพ่ือให้ได้ข้อสรุปว่าเม่ือออกแรงกระทา
ต่อวัตถุเพ่ือทาให้วัตถุเคล่ือนที่จะมีแรงต้านการเคล่ือนท่ีของวัตถุนั้น
เรียกแรงที่ต้านการเคลื่อนที่น้ีว่า แรงเสียดทาน ซ่ึงเกิดขึ้นบริเวณ
ผิวสัมผัสระหว่างวัตถุ และมีทิศทางตรงกันข้ามกับทิศทางการเคลื่อนท่ี
ของวตั ถุ

7. นักเรียนตอบคาถามจากเรื่องที่อ่านในรู้หรือยัง ในแบบบันทึกกิจกรรม
หนา้ 36

8. ครูและนักเรียนร่วมกนั อภิปรายเพื่อเปรียบเทยี บคาตอบของนักเรียนในรู้
หรอื ยัง กบั คาตอบท่เี คยตอบและบันทึกไวใ้ นคดิ ก่อนอา่ น

9. ครูชักชวนนักเรียนตอบคาถามท้ายเร่ืองที่อ่าน คือ กิจกรรมอะไรบ้างใน
ชีวิตประจาวันของเราท่ีเก่ียวข้องกับแรงเสียดทาน และถ้าเราออกแรง
กระทาต่อวัตถุที่อยู่น่ิงเพ่ือให้วัตถุเคลื่อนที่ แต่วัตถุยังคงอยู่นิ่ง แรงเสียด
ทานที่เกิดข้นึ ขณะนัน้ จะมีขนาดเทา่ ใด และมีทิศทางเปน็ อย่างไร
ครูบันทึกคาตอบของนักเรียนบนกระดานโดยยังไม่เฉลยคาตอบ แต่
ชักชวนใหน้ ักเรียนหาคาตอบจากการทากจิ กรรม

⎯ สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ฉบับปรับปรงุ เดือนมถิ ุนายน 2562

คู่มือครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หนว่ ยท่ี 2 แรงและพลังงาน 82

แนวคาตอบในแบบบนั ทกึ กิจกรรม

แรงเสยี ดทาน เปน็ แรงท่ตี ้านการเคล่อื นทขี่ องวตั ถุ มีทศิ ทางตรงกนั ขา้ ม
กับทิศทางการเคลอื่ นที่ของวัตถุ โดยเกดิ ขึน้ ระหว่างผวิ สมั ผสั ของวตั ถุ
เม่ือมีแรงมากระทาตอ่ วตั ถเุ พอ่ื ให้วตั ถุเคลื่อนที่

ฉบบั ปรับปรงุ เดือนมถิ ุนายน 2562 สถาบนั สง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี⎯

83 คมู่ ือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์ ป.5 เล่ม 1 | หน่วยที่ 2 แรงและพลงั งาน

กิจกรรมท่ี 2 แรงเสียดทานมผี ลต่อวัตถอุ ย่างไร

กิจกรรมนี้นักเรียนจะได้สังเกตผลของแรงเสียดทานที่มีต่อการ
เปล่ียนแปลงการเคลื่อนที่ของวัตถุเม่ือออกแรงกระทาต่อวัตถุท่ีอยู่น่ิง
เพื่อให้วัตถุเคลื่อนท่ี และสังเกตผลของแรงเสียดทานท่ีมีต่อการ
เปล่ียนแปลงการเคลื่อนที่ของวัตถุที่กาลังเคล่ือนท่ี รวมทั้งเขียน
แผนภาพแสดงแรงเสยี ดทานและแรงที่กระทาต่อวัตถุในแนวเดยี วกนั

เวลา 2.5 ช่วั โมง
จุดประสงค์การเรยี นรู้

1. วัดขนาดของแรงและอธบิ ายแรงเสียดทานท่ีมีผลต่อการ
เปล่ยี นแปลงการเคลื่อนที่ของวัตถุ

2. เขยี นแผนภาพแสดงแรงเสยี ดทานและแรงที่กระทาตอ่ วัตถุ
ในแนวเดยี วกนั

วสั ดุ อปุ กรณส์ าหรบั ทากจิ กรรม สอ่ื การเรียนรู้และแหลง่ เรียนรู้
สง่ิ ท่ีครตู อ้ งเตรยี ม/กลุ่ม
1. หนังสือเรยี น ป.5 เลม่ 1 หนา้ 38-40
1. เครื่องชงั่ สปรงิ 1 อัน
2. ถุงทราย 1 ถุง 2. แบบบันทกึ กจิ กรรม ป.5 เลม่ 1 หน้า 37-42

ทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร์ 3. วีดิทัศนต์ วั อย่างการปฏบิ ัติการวทิ ยาศาสตร์สาหรบั

S1 การสังเกต ครเู รือ่ งแรงเสียดทานมผี ลต่อวัตถุอย่างไร
S2 การวดั
S8 การลงความเห็นจากข้อมูล http://ipst.me/8048
S13 การตคี วามหมายข้อมูลและลงข้อสรปุ
S14 การสร้างแบบจาลอง

ทักษะแหง่ ศตวรรษท่ี 21

C4 การส่ือสาร
C5 ความร่วมมือ

⎯ สถาบันสง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ฉบับปรับปรุง เดอื นมถิ นุ ายน 2562

คู่มอื ครูรายวิชาพ้นื ฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หน่วยท่ี 2 แรงและพลังงาน 84

แนวการจดั การเรียนรู้

1. ครูนาเข้าสู่บทเรียนโดยเลือกตัวแทนนักเรียน 2 คน ให้คนหน่ึงนั่งยอง
ๆ นักเรียนอีกคนหนึ่งลากเพื่อนที่นั่งยองให้เคลื่อนที่ไปบนพื้น จากนั้น
ครูอาจใช้คาถามดังนี้
1.1 ขณะนกั เรียนลากเพ่ือนให้เคล่อื นที่ มีแรงเสียดทานเกิดขน้ึ หรือไม่
ถ้ามี แรงเสียดทานมีทิศทางอย่างไร (มีแรงเสียดทาน โดยแรง
เสียดทานมีทศิ ทางตรงกันขา้ มกบั ทศิ ทางท่ตี วั เพื่อนเคลือ่ นท่ีไป)
1.2 แรงเสียดทานเกิดข้ึนบริเวณใด (ระหว่างเทา้ ของนักเรยี นท่ีนัง่ ยอง
กับพืน้ )
1.3 เมื่อนักเรียนลากเพอื่ น แลว้ เพ่ือนยังไมเ่ คล่ือนที่ นกั เรียนคิดว่ามี
แรงเสียดทานเกิดขึ้นหรอื ไม่ ถ้ามี คิดวา่ มีคา่ เป็นเท่าใด (นกั เรียน
ตอบตามความเข้าใจ)
ครเู ชอื่ มโยงความรู้เดมิ ของนักเรยี นเพ่ือเขา้ สู่การทากิจกรรม โดยครู
ชักชวนให้นักเรียนหาคาตอบที่ถูกต้องจากการทากิจกรรมที่ 2

2. นักเรยี นอา่ นชอื่ กิจกรรม และ ทาเปน็ คิดเปน็ โดยร่วมกนั อภิปรายเพือ่
ตรวจสอบความเข้าใจจดุ ประสงคใ์ นการทากจิ กรรม โดยครูใช้คาถาม
ดงั น้ี
2.1 กจิ กรรมน้นี ักเรียนจะได้เรยี นรู้เรอ่ื งอะไร (แรงเสียดทานที่มีผลต่อ
การเปลย่ี นแปลงการเคลอื่ นทขี่ องวัตถุ)
2.2 นักเรียนจะได้เรียนรู้เรื่องนี้ด้วยวิธใี ด (วดั ขนาดของแรงและสังเกต
การเปลี่ยนแปลงการเคล่อื นทข่ี องวัตถุ)
2.3 เมื่อเรียนแล้วนักเรียนจะทาอะไรได้ (อธิบายแรงเสียดทานท่ีมีผล
ต่อการเปลี่ยนแปลงการเคล่ือนทขี่ องวัตถุท้ังวัตถุที่อยนู่ ่ิงและวัตถุท่ี
เคลื่อนที่ และเขียนแผนภาพแสดงแรงเสียดทานและแรงท่ีกระทา
ตอ่ วัตถใุ นแนวเดยี วกัน)

3. นักเรียนบันทึกจุดประสงค์ลงในแบบบันทึกกิจกรรม หน้า 37 และ อ่าน
ส่งิ ท่ีต้องใชใ้ นการทากิจกรรม

4. นักเรียนอ่าน ท าอย่างไร โดยครูใช้วิธีฝึกอ่าน ที่ เห มาะสมกับ
ความสามารถในการอ่านของนักเรียน จากน้ันครูตรวจสอบความเข้าใจ
ของนักเรียนเก่ียวกับการทากิจกรรม ตอนท่ี 1 เพื่อสรุปลาดับขั้นตอน
ตามความเขา้ ใจ โดยครใู ช้คาถามดังตอ่ ไปนี้

ฉบับปรบั ปรุง เดือนมถิ นุ ายน 2562 สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี⎯

85 คมู่ ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เล่ม 1 | หน่วยท่ี 2 แรงและพลงั งาน

4.1 ข้นั ตอนในการเตรียมอุปกรณ์ ทาได้อย่างไร (นาถุงทรายมาวางบน ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรแ์ ละ
พ้นื โตะ๊ แลว้ นาเครอื่ งชง่ั สปรงิ มาเกย่ี วทห่ี ูของถุงทราย) ทกั ษะแห่งศตวรรษที่ 21 ท่นี ักเรียนจะได้

4.2 วิธีวัดแรงทาได้อย่างไร (ออกแรงดึงถุงทรายด้วยเคร่ืองช่ังสปริงใน ฝึกจากการทากจิ กรรม
แนวราบ โดยท่ถี งุ ทรายยงั คงอยู่นงิ่ ) ตอนที่ 1
S1 การสังเกตการเคล่ือนที่ของถุงทราย
4.3 นักเรียนต้องทากิจกรรมกี่ครั้ง และแต่ละครั้งแตกต่างกันอย่างไร
(ใช้แรงดงึ ถงุ ทรายด้วยเคร่ืองชงั่ สปรงิ ให้มีคา่ ตา่ งกัน 3 ครั้ง) เมื่อดงึ ด้วยเครอ่ื งชงั่ สปรงิ
S2 การวัดขนาดของแรงท่ีใช้ดึงถุงทราย
4.4 นักเรียนต้องร่วมกันอภิปรายในประเด็นใด (มีแรงใดบา้ งกระทาต่อ
ถงุ ทรายในแนวราบ ซ่ึงเปน็ ผลให้ถงุ ทรายยงั คงอยู่น่ิง) ด้วยเคร่ืองชั่งสปริง โดยถุงทรายยังไม่
เคลื่อนที่
4.5 นักเรียนจะนาเสนอผลการอภิปรายด้วยวิธีใด (เขียนแผนภาพ S8 การลงความเห็นเกี่ยวกับขนาดและ
แสดงแรงที่กระทาต่อถงุ ทรายในแนวราบ) ทิ ศ ท า ง ข อ ง แ ร ง เสี ย ด ท า น ที่ เกิ ด ขึ้ น
ขณะท่ีดึงถุงทรายด้วยเครื่องช่ังสปริง
5. เมอ่ื นกั เรยี นเข้าใจวธิ กี ารทากิจกรรมในทาอย่างไรแลว้ ครแู จกวสั ดุ แล้วถุงทรายยงั คงอย่นู ิ่ง
อุปกรณ์ และใหน้ ักเรยี นเริม่ ปฏบิ ตั ิกจิ กรรมตามขั้นตอน S14 เขียนแผนภาพแสดงแรงที่กระทาต่อ
ถุงทรายในแนวราบ
6. หลังจากทากิจกรรมแล้ว ครูนาอภิปรายผลการทากิจกรรม โดยใช้ C4 การสื่อสารโดยการนาเสนอผลการทา
คาถามดังน้ี กิ จ ก ร ร ม ด้ ว ย ก า ร พู ด แ ล ะ ก า ร เขี ย น
6.1 นักเรียนใช้เคร่ืองช่ังสปริงทาอะไรในกิจกรรมนี้ (วัดแรงที่ใช้ในการ แผนภาพแสดงแรง
ดงึ ถุงทรายในแนวราบ) C5 ความร่วมมือในการทาการทากจิ กรรม
6.2 หน่วยของแรงคืออะไร (นิวตนั )
6.3 เมื่อออกแรงดึงถุงทรายด้วยเครื่องชั่งสปริงในแนวราบ มีแรง ห า ก นั ก เรี ย น อ า จ ต อ บ
อะไรบ้างกระทาต่อถุงทรายในแนวราบที่เป็นผลให้ถุงทรายยังคง คาถามหรืออภิปรายไม่ได้ตาม
อยู่น่ิง (แรงท่ีใช้ดึงถุงทราย และแรงต้านการเคล่ือนที่ของถุงทราย แนวคาตอบ ครูควรให้เวลา
หรอื แรงเสยี ดทาน) นั ก เรี ย น คิ ด อ ย่ า ง เห ม า ะ ส ม
6.4 เมื่อออกแรงดึงถุงทรายด้วยเคร่ืองชั่งสปริงในแนวราบ แล้ว รอคอยอย่างอดทน และรับฟัง
ถุงทรายยังคงอยู่น่ิง ขนาดและทิศทางของแรงท่ีใช้ดึงเทียบกับ แนวความคดิ ของนกั เรยี น
แรงเสียดทานเป็นอย่างไร เพราะเหตุใด (แรงที่ใช้ดึงและแรงเสียด
ทานมีขนาดเท่ากัน แต่มีทิศทางตรงกันข้าม เพราะถุงทรายยังคง
อยู่น่ิง แรงลัพธ์มีค่าเป็นศูนย์ แรงเสียดทานจึงต้องมีขนาดเท่ากับ
แรงที่ใชด้ ึงแตม่ ีทิศทางตรงกนั ข้าม)
6.5 เมื่อออกแรงกระทาต่อถุงทรายด้วยแรงขนาดต่างกัน แต่ถุงทราย
ยังไม่เคล่ือนที่ แรงเสียดทานมีค่าเท่าเดิมทุกคร้ังหรือไม่ รู้ได้
อย่างไร (แรงเสียดทานมีค่าเปลี่ยนไปได้หลายค่า รู้ได้จากแรงที่ใช้
ดึงถุงทรายมีค่าเปลี่ยนไป เมื่อถุงทรายยังไม่เคล่ือนท่ี แสดงว่า
แรงเสยี ดทานมีคา่ เปลยี่ นไปด้วย)

⎯ สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ฉบบั ปรับปรุง เดอื นมิถนุ ายน 2562

คมู่ ือครูรายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หนว่ ยท่ี 2 แรงและพลังงาน 86

6.6 เขียนแผนภาพแสดงแรงที่กระทาต่อถุงทรายในแนวราบได้อย่างไร ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรแ์ ละ
(ใช้ลกู ศรแสดงขนาดและทศิ ทางของแรงท่ีดึงถุงทรายด้วยเคร่ืองชั่ง ทักษะแห่งศตวรรษท่ี 21 ทนี่ ักเรยี นจะได้
สปรงิ และแรงเสียดทานซ่ึงมีทิศทางตรงกันข้าม แต่มีขนาดเท่ากัน
โดยลูกศรแสดงแรงเสียดทานจะอยู่ระหว่างผิวสัมผัสของพ้ืนโตะ๊ กับ ฝึกจากการทากิจกรรม
ถุงทราย)
ในขั้นตอนนี้ครูอาจให้นักเรียนออกมาเขียนแผนภาพบนกระดาน ตอนท่ี 2
S1 การสังเกตการเปล่ียนแปลงการ
ครตู รวจสอบความถกู ต้องเกี่ยวกบั ขนาดและทิศทางของแรงในแผนภาพ
7. นักเรียนอ่านทาอย่างไร ตอนท่ี 2 แล้วร่วมกันอภิปรายเพื่อสรุปลาดับ เคล่ือนท่ีของถงุ ทรายท่ีกาลังเคลื่อนที่
ไปบนพ้ืน
ข้ันตอนการทากิจกรรมตามความเข้าใจ โดยครใู ช้คาถามดงั ต่อไปน้ี S8 การลงความเห็นเก่ียวกับทิศทางของ
7.1 นักเรียนต้องทาอะไรในกิจกรรมนี้ (ผลักถุงทรายให้เคล่ือนที่ไปบน แรงเสียดทานท่ีกระทาต่อถุงทรายท่ี
กาลงั เคลอื่ นทีไ่ ปบนพน้ื
พนื้ โตะ๊ ) S14 เขียนแผนภาพแสดงแรงที่ทาให้
7.2 หลังจากผลักถุงทรายแล้ว นักเรียนต้องทาอะไร (สังเกตการ
ถงุ ทรายที่กาลังเคลื่อนท่ีมกี ารเปล่ียน
เปล่ยี นแปลงการเคลอ่ื นท่ีของถุงทราย บันทกึ ผล)
7.3 นกั เรยี นตอ้ งร่วมกันอภปิ รายในประเดน็ ใด (อภิปรายเกยี่ วกับแรงท่ี แปลงการเคลอื่ นท่ี

ทาใหถ้ งุ ทรายที่กาลังเคลอื่ นทเ่ี ปลย่ี นแปลงการเคลอื่ นที)่ C4 การสื่อสารด้วยการนาเสนอผล
7.4 นักเรียนจะนาเสนอผลการอภิปรายด้วยวิธีใด (เขียนแผนภาพ ก า ร ท า กิ จ ก ร ร ม ด้ ว ย ก า ร พู ด แ ล ะ
การเขียนแผนภาพแสดงแรง
แสดงแรงทที่ าให้ถุงทรายเปล่ยี นแปลงการเคลื่อนที่)
8. เมอ่ื นกั เรียนเขา้ ใจวิธีการทากจิ กรรมตอนท่ี 2 ในทาอย่างไร หลังจาก C5 ความรว่ มมือในการทากิจกรรม

ทากจิ กรรมแล้ว ครูนาอภปิ รายผลการทากจิ กรรม โดยใชค้ าถามดังนี้
8.1 เมื่อผลักถุงทรายให้เคลื่อนที่ ถุงทรายมีการเปลี่ยนแปลง

การเคล่ือนที่หรือไม่ อย่างไร (ถุงทรายมีการเปลี่ยนแปลง
การเคล่ือนท่ี โดยถุงทรายท่ีกาลังเคล่ือนที่จะเคล่ือนท่ีช้าลง ๆ
จนหยดุ นิง่ )
8.2 เพราะเหตุใดถุงทรายจึงเคล่ือนท่ีช้าลง ๆ จนหยุดน่ิง (เพราะมีแรง
เสียดทานมากระทาต่อถุงทรายในทิศทางตรงกันข้ามกับทิศทาง
การเคลอื่ นที่ของถงุ ทราย)
8.3 เขียนแผนภาพแสดงแรงท่ีทาให้ถุงทรายท่ีกาลังเคล่ือนท่ีมี
การเปล่ียนแปลงการเคล่ือนที่ได้อย่างไร (ใช้ลูกศรแสดงขนาดและ
ทิศทางของแรงเสียดทานที่กระทาต่อถุงทราย โดยแรงเสียดทานมี
ทิศทางตรงกันข้ามกับทิศทางการเคลื่อนท่ีของถุงทราย และลูกศร
แ ส ด ง แ ร งเสี ย ด ท า น จ ะ อ ยู่ บ ริ เว ณ ผิ ว สั ม ผั ส ร ะ ห ว่ าง พ้ื น โต๊ ะ กั บ
ถุงทราย)

ฉบบั ปรับปรุง เดือนมิถุนายน 2562 สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี⎯

87 คมู่ ือครูรายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เล่ม 1 | หน่วยท่ี 2 แรงและพลงั งาน

ในขั้นตอนนี้ครูอาจให้นักเรียนออกมาเขียนแผนภาพแสดงแรงท่ี
กระทาต่อวัตถุบนกระดาน ครูตรวจสอบความถูกต้องเกี่ยวกับขนาด
และทิศทางของแรงในแผนภาพ
9. ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายและลงข้อสรุปกิจกรรมทั้ง 2 ตอนว่า
เม่ือออกแรงกระทาต่อวัตถุแล้ววัตถุยังไม่เคลื่อนท่ี จะเกิดแรงเสียด
ทานตา้ นการเคลื่อนที่ของวัตถุ ค่าของแรงเสียดทานจะมีค่าเท่ากับแรง
ที่ใช้ดึง ดังนั้นในขณะที่วัตถุยังไม่เคลื่อนที่ แรงเสียดทานจึงมีได้หลาย
ค่า และเม่ือวัตถุกาลังเคลื่อนท่ี แรงเสียดทานจะมีผลให้วัตถุนั้น
เคลอื่ นทช่ี ้าลงจนหยุดนิง่ (S13)
10. ครูชักชวนอภิปรายสถานการณ์ในชีวิตประจาวันโดยอาจใช้รูปภาพ
หรอื วีดิทัศน์ เชน่ การใช้เบรกของรถยนต์ จกั รยานยนต์ หรอื จักรยาน
การไถลของรถเข็นหรือวตั ถุอน่ื ๆ ไปบนพื้น จากนน้ั ใหน้ ักเรยี นอธบิ าย
วา่ สถานการณด์ งั กล่าวเก่ยี วข้องกบั แรงเสียดทานหรือไม่ อย่างไร
11. จากสถานการณ์ที่ใช้นาเข้าสบู่ ทเรียน ครูและนักเรยี นร่วมกันอภิปราย
เก่ียวกับสถานการณ์ดังกล่าว โดยถามนักเรียนว่าเมื่อออกแรงลาก
เพอ่ื น เพือ่ ให้เพื่อนเคลือ่ นท่ี
- ถ้าเพื่อนไม่เคล่ือนที่ นักเรียนคิดว่ามีแรงเสียดทานเกิดข้ึนหรือไม่

ถ้ามี คิดว่ามีค่าเท่าใด (มีแรงเสียดทานเกิดข้ึน โดยแรงเสียดทาน
จะมคี ่าเท่ากับแรงทล่ี ากเพือ่ น)
- ถ้าเพ่ือนเคลื่อนท่ี จะมีแรงเสียดทานเกิดขึ้นหรือไม่ เพราะเหตุใด
(มีแรงเสียดทานเกิดข้ึน เพราะแรงเสียดทานเกิดข้ึนเมื่อวัตถุ
เคล่ือนทไ่ี ปบนผวิ สัมผัส)
12. ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายวิธีการเขียนแผนภาพแสดง
แรงเสียดทานและแรงที่กระทาต่อวัตถุในแนวเดียวกันและลงข้อสรุป
วา่ สามารถเขียนแผนภาพด้วยการใช้ลูกศร โดยหัวลูกศรแสดงทิศทาง
และความยาวของลูกศรแสดงขนาดของแรง (S13)
13. ครนู าภาพคนปีนตน้ ไมม้ าใหน้ ักเรียนวิเคราะห์อีกครัง้ วา่ มแี รงอะไรบ้าง
กระทาต่อคนในภาพ (มีแรงดึงดูดของโลกกระทาในทิศทางลงสู่พื้น
โลก และมีแรงเสียดทานในทิศทางข้ึนเพื่อต้านการเคลื่อนท่ีของคน
ไม่ให้ตกลงมาสู่พ้ืน โดยแรงเสียดทานเกิดบริเวณผิวสัมผัสระหว่างมือ
เท้า ลาตวั กบั ตน้ ไม้)
14. นักเรียนร่วมกันอภิปรายเพื่อตอบคาถามในฉันรู้อะไร โดยครูอาจใช้
คาถามเพมิ่ เตมิ ในการอภิปรายเพอ่ื ใหไ้ ด้แนวคาตอบทถี่ ูกตอ้ ง

⎯ สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ฉบบั ปรบั ปรุง เดือนมิถุนายน 2562

คมู่ อื ครูรายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หนว่ ยท่ี 2 แรงและพลังงาน 88

15. นักเรียนร่วมกันสรุปส่ิงท่ีได้เรียนรู้ในกิจกรรมนี้ จากนั้นนักเรียนอ่าน
สิง่ ทไี่ ดเ้ รียนรู้ และเปรียบเทียบกับข้อสรุปของตนเอง

16. ครูกระตุ้นให้นักเรียนฝึกต้ังคาถามเก่ียวกับเร่ืองที่สงสัยหรืออยากรู้
เพ่ิมเตมิ ใน อยากรู้อีกวา่ จากนนั้ ครอู าจสุ่มนกั เรียน 2 -3 คน นาเสนอ
คาถามของตนเองหน้าช้ันเรียน และให้นักเรียนร่วมกันอภิปราย
เกยี่ วกบั คาถามท่ีนาเสนอ

17. ครูนาอภิปรายเพ่ือให้นักเรียนทบทวนว่าได้ฝึกทักษะกระบวนการทาง
วิทยาศาสตร์และทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 อะไรบ้างและในข้ันตอน
ใดบา้ ง

18. นักเรียนร่วมกันอ่านเกร็ดน่ารู้ ซ่ึงเป็นเรื่องเก่ียวกับการออกแบบ
รองเท้าที่ใช้เล่นกีฬาให้เหมาะสมกับการใช้งานตามประเภทของกีฬา
น้ัน ๆ โดยพื้นรองเท้าอาจมีรอยหยักเพื่อเพ่ิมแรงเสียดทานให้ยึดเกาะ
พนื้ ได้ดขี นึ้

19. นักเรียนร่วมกันอ่านรู้อะไรในเรื่องน้ี ในหนังสือเรียน หน้า 42 ครูนา
อภิปรายเพื่อนาไปสู่ขอ้ สรุปเกี่ยวกับสิ่งที่ได้เรียนรู้ในเร่ืองนี้ จากนั้นครู
กระตุ้นให้นักเรียนตอบคาถามในช่วงท้ายของเน้ือเรื่อง ดังน้ี “การทา
กิจกรรมหลายอย่างในชีวิตประจาวันของเราเก่ียวข้องกับแรงเสียด
ทาน ยกตัวอย่างเช่น การเดิน การเล่นกระดานล่ืน การยกสิ่งของ
ลองคิดดูสิว่า กิจกรรมใดบ้างที่ต้องใช้แรงเสียดทานและกิจกรรม
ใดบ้างท่ีไม่ต้องใช้แรงเสียดทาน” นักเรียนตอบคาถามตามความคิด
ของตนเอง เช่น การเดินและการยกสิ่งของต้องอาศัย แรงเสียดทาน
แต่การเล่นกระดานล่ืนไม่ต้องอาศัยแรงเสียดทาน นอกจากนี้ครูอาจ
ตั้งคาถามเพื่อเช่ือมโยงไปยังบทต่อไป โดยอาจใช้คาถามว่า นอกจาก
แรงเสียดทานจะต้านการเคลื่อนที่ของวัตถุแล้ว ยังทาให้วัตถุเกิดการ
ส่ันและเกิดเสียงได้อีกด้วย เช่น เสียงจากไวโอลินเกิดจากแรงเสียด
ทานระหว่างคันชักกับสายไวโอลินทาให้สายไวโอลินเกิดการส่ันและ
เกิดเสียง ลองคิดดูสิว่ารอบ ๆ ตัวเรา ยังมีอะไรอีกบ้างที่สามารถทาให้
เกิดเสียง และเสียงต่าง ๆ มีลักษณะอย่างไร โดยนักเรียนจะหา
คาตอบไดจ้ ากการเรยี นในบทตอ่ ไป

ฉบับปรบั ปรงุ เดือนมถิ นุ ายน 2562 สถาบนั สง่ เสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี⎯

89 คมู่ ือครูรายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์ ป.5 เล่ม 1 | หน่วยที่ 2 แรงและพลงั งาน

ความรู้เพม่ิ เติมสาหรับครู

เม่ือเตะลกู บอลไปบนพ้ืน ขณะทล่ี กู บอลสมั ผสั กับเท้าจะมีแรงที่เทา้ กระทาตอ่ ลูกบอล ทาให้ลูกบอลเปล่ียนแปลงการ
เคลือ่ นทจ่ี ากอย่นู ิ่งเปน็ เคลื่อนท่ี แต่เมื่อลกู บอลหลุดจากเทา้ ออกไปแลว้ จะไม่มีแรงท่ีเทา้ กระทาต่อลกู บอลอีก แตล่ ูกบอลจะ
เคลอ่ื นที่ออกไปไดด้ ้วยความเรว็ ดังนนั้ เมอื่ เขยี นแผนภาพแสดงแรงท่ีกระทาตอ่ ลกู บอลท่ีกาลงั เคล่ือนที่ไปบนพื้น จะมีแรงใน
แนวราบเพียงแรงเดียวท่กี ระทาต่อลกู บอล น่นั คือแรงเสยี ดทานในทศิ ทางตรงกันขา้ มกับทศิ ทางการเคล่ือนที่ของลูกบอล
จึงทาให้ลูกบอลเคลอ่ื นที่ชา้ ลงจนหยุดนิ่งบนพนื้

ดังน้ันถ้าเตะลูกบอลไปบนพ้นื ท่ไี ม่มแี รงเสยี ดทานเลย ลูกบอลจะเคล่ือนท่ีไปดว้ ยความเร็วเท่าเดิมไปเรื่อย ๆ เพราะ
ไมม่ แี รงเสียดทานมากระทาต่อลกู บอล ลูกบอลจึงไมเ่ ปลีย่ นแปลงการเคล่ือนที่

ทศิ ทางการเคลือ่ นทีข่ องลกู บอล

แรงเสยี ดทาน

⎯ สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ฉบบั ปรับปรงุ เดือนมถิ นุ ายน 2562

คมู่ อื ครรู ายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หน่วยที่ 2 แรงและพลังงาน 90

แนวคาตอบในแบบบนั ทึกกิจกรรม

1. สังเกตและอธบิ ายแรงเสียดทานท่ีมีผลตอ่ การเปลยี่ นแปลงการเคล่ือนท่ขี องวตั ถุ
2. เขียนแผนภาพแสดงแรงเสยี ดทานและแรงที่กระทาต่อวัตถุในแนวเดยี วกัน

บันทึกผลตามผลการสังเกตของนกั เรียน
แรงท่ใี ชด้ ึงถงุ ทรายด้วยเครื่องช่ังสปรงิ และแรงเสียดทาน

ฉบบั ปรบั ปรุง เดือนมถิ นุ ายน 2562 สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี⎯

91 คู่มือครรู ายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เล่ม 1 | หน่วยที่ 2 แรงและพลงั งาน

แรงที่ใชด้ ึงถุงทราย
แรงเสียดทาน

⎯ สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ฉบับปรับปรงุ เดือนมถิ นุ ายน 2562

ค่มู อื ครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หนว่ ยท่ี 2 แรงและพลังงาน 92

1. สังเกตและอธบิ ายแรงเสยี ดทานทม่ี ผี ลต่อการเปลี่ยนแปลงการเคล่ือนทข่ี องวตั ถุ
2. เขยี นแผนภาพแสดงแรงเสียดทานและแรงท่กี ระทาต่อวตั ถุในแนวเดียวกัน

ถงุ ทรายเคล่อื นท่ีชา้ ลงจนหยุดน่งิ

ทิศทางของถุงทรายทกี่ าลงั เคล่ือนที่
แรงเสยี ดทาน

ฉบบั ปรบั ปรงุ เดอื นมิถนุ ายน 2562 สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี⎯

93 คมู่ ือครูรายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หน่วยที่ 2 แรงและพลงั งาน

แรงลัพธ์ทก่ี ระทาต่อถุงทรายมีค่าเทา่ กับศนู ย์ ทงั้ สามครง้ั

มี เพราะ เมื่อออกแรงดึงถุงทรายแลว้ ถุงทรายยังคงอยู่นง่ิ แสดงวา่ มีแรงเสียดทาน
กระทาในทิศทางตรงกนั ขา้ มเพื่อต้านการเคลอื่ นท่ขี องถงุ ทราย

แรงเสียดทานเกดิ ขน้ึ ระหวา่ งผวิ สัมผัสของพื้นโต๊ะและถงุ ทราย มีขนาด
เท่ากบั แรงท่ใี ชด้ งึ ถุงทรายด้วยเครือ่ งชั่งสปริงและมที ศิ ทางตรงกนั ข้ามกับ
แรงทีใ่ ชด้ ึง

เมือ่ มีแรงมากระทาแล้วถงุ ทรายยังคงอยู่นิง่ จะเกดิ แรงเสียดทานระหวา่ ง
ผิวของถุงทรายกับพนื้ โต๊ะในทิศทางตรงกนั ขา้ มกบั ทศิ ทางของแรงทใี่ ช้
ดงึ ถุงทรายเพื่อต้านการเคล่ือนท่ขี องถุงทราย โดยแรงเสยี ดทานขณะที่
วตั ถยุ ังไม่เคลอ่ื นที่มไี ด้หลายค่า

⎯ สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี ฉบบั ปรบั ปรงุ เดือนมิถุนายน 2562

คมู่ ือครรู ายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เล่ม 1 | หน่วยที่ 2 แรงและพลังงาน 94

มีแรงเสยี ดทานกระทาตอ่ ถุงทราย เพราะถงุ ทรายมีการเปล่ียนแปลงการ
เคลอื่ นท่ี โดยเคล่ือนท่ีช้าลงจนหยุดนง่ิ

แรงเสียดทานเกิดขึ้นระหว่างผวิ สัมผัสของถุงทรายกับพ้ืนโต๊ะ มีทิศทาง
ตรงกันข้ามกบั ทศิ ทางการเคล่อื นทขี่ องถุงทราย

เมื่อถุงทรายเคล่อื นท่ไี ปบนพื้นโต๊ะ จะมแี รงเสียดทานเกิดข้นึ ระหวา่ ง
ผิวสัมผัสของถุงทรายกับพนื้ โต๊ะ ในทศิ ทางตรงกันข้ามกับทศิ ทางการ
เคล่อื นที่ของถงุ ทราย เพือ่ ตา้ นการเคล่ือนทข่ี องถุงทรายทาใหถ้ ุงทราย
เคลือ่ นทชี่ ้าลงจนหยดุ นงิ่

เมื่อออกแรงกระทาตอ่ วตั ถแุ ล้ววตั ถุยังไม่เคลื่อนท่ี จะเกิดแรงเสียดทานต้านการ
เคล่อื นทข่ี องวตั ถุ คา่ ของแรงเสียดทานจะมคี า่ เท่ากบั แรงทใ่ี ชด้ งึ ดังนนั้ ในขณะที่
วตั ถุยังไม่เคล่อื นท่ี แรงเสียดทานจึงมไี ดห้ ลายคา่ และเมื่อวัตถุกาลังเคลอ่ื นที่
แรงเสียดทานจะมผี ลให้วตั ถุนั้นเคลอ่ื นท่ชี า้ ลงจนหยดุ นิ่ง

ฉบับปรับปรงุ เดือนมิถุนายน 2562 สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี⎯

95 คูม่ อื ครูรายวิชาพ้ืนฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หน่วยที่ 2 แรงและพลงั งาน

คาถามของนกั เรยี นทต่ี ้ังตามความอยากรขู้ องตนเอง

✓
✓

✓
✓✓
✓✓

⎯ สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ฉบับปรับปรงุ เดอื นมถิ นุ ายน 2562

คู่มอื ครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เล่ม 1 | หนว่ ยที่ 2 แรงและพลังงาน 96

แนวการประเมินการเรียนรู้

การประเมนิ การเรียนรขู้ องนกั เรียนทาได้ ดงั น้ี
1. ประเมนิ ความรเู้ ดิมจากการอภปิ รายในช้ันเรียน
2. ประเมนิ การเรียนรู้จากคาตอบของนกั เรยี นระหวา่ งการจดั การเรียนรูแ้ ละจากแบบบันทึกกิจกรรม
3. ประเมินทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรแ์ ละทกั ษะแห่งศตวรรษที่ 21 จากการทากจิ กรรมของนักเรียน

การประเมนิ จากการทากิจกรรมท่ี 2 แรงเสียดทานมีผลต่อวัตถอุ ยา่ งไร

ระดบั คะแนน 1 คะแนน หมายถงึ ควรปรับปรุง
3 คะแนน หมายถงึ ดี 2 คะแนน หมายถึง พอใช้

รหสั ส่ิงท่ปี ระเมิน ระดบั คะแนน

ทกั ษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์
S1 การสงั เกต
S2 การวดั
S8 การลงความเห็นจากขอ้ มูล
S13 การตีความหมายขอ้ มูลและลงขอ้ สรปุ
S14 การสรา้ งแบบจาลอง
ทกั ษะแห่งศตวรรษที่ 21
C4 การสอ่ื สาร
C5 ความร่วมมอื

รวมคะแนน

ฉบบั ปรบั ปรุง เดือนมิถนุ ายน 2562 สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี⎯

97 คู่มอื ครรู ายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หน่วยท่ี 2 แรงและพลังงาน

ตาราง แสดงการวเิ คราะหท์ ักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ตามระดับความสามารถของนักเรยี น

โดยอาจใช้เกณฑก์ ารประเมนิ ดังนี้

ทกั ษะกระบวนการ รายการประเมนิ ระดบั ความสามารถ
ทางวิทยาศาสตร์
ดี (3) พอใช้ (2) ควรปรับปรุง (1)

S1 การสังเกต บรรยายรา ย ล ะ เอี ย ด ส าม า ร ถ ใช้ ป ร ะ ส า ท สามารถใช้ประสาทสัมผัส สามารถใช้ประสาทสัมผัส

เกีย่ วกับการเปลี่ยนแปลง สัมผัสเก็บรายละเอียด เก็ บ รายละเอี ยดของ เก็บรายละเอียดของข้อมูล

การเคล่ือนท่ีของถุงทราย ของข้อมูลเกี่ยวกับการ ข้ อ มู ล เกี่ ย ว กั บ ก า ร เกี่ยวกับการเคล่ือนที่ของ

เมื่อใช้เคร่ืองชั่งสปริงดึง เคลื่อนท่ีของถุงทรายเม่ือ เคล่ือนที่ของถุงทรายเมื่อ ถุงทรายเมื่อใช้เคร่ืองชั่ง

และเมื่อถูกผลักให้ออก ใช้เคร่ืองชั่งสปริงดึงและ ใช้เคร่ืองชั่งสปริงดึง และ สปรงิ ดึงและเม่ือถกู ผลักให้

จากมอื ไปบนพื้น เมื่อถูกผลักให้ออกจาก เมื่อถูกผลักให้ออกจากมือ ออกจากมือไปบนพ้ืนได้

มื อ ไป บ น พื้ น ได้ ด้ ว ย ไปบนพ้ืนได้จากการชี้แนะ เพียงบางส่วน แม้ว่าจะได้

ตนเอง โดยไม่เพิ่มเติม ของครูหรือผู้อื่นหรือมี รับคาชี้แนะจากครูหรือ

ความคดิ เหน็ การเพิ่มเติมความคดิ เหน็ ผู้อ่นื

S2 การวัด -ใช้เครื่องช่ั งสปริงวัด สามารถใช้เคร่ืองช่ังสปริง สามารถใช้เคร่ืองชั่งสปริง สามารถใช้เครื่องชั่งสปริง

ขนาดของแรงท่ีใช้ดึงถุง วัดขนาดของแรงท่ีใช้ดึง วัดขนาดของแรงที่ใช้ดึง วัดขนาดของแรงได้ถูกต้อง

ทราย ถุงทรายและระบุหน่วย ถุงทรายและระบุหน่วย เพี ยงบ างส่ วน แต่ ระบุ

-ระบุหนว่ ยของแรง ของแรงได้ถูกต้องด้วย ของแรงได้ถูกต้อง จาก หน่วยของแรงไม่ได้ แม้ว่า

ตนเอง การช้ีแนะของครูหรือ จะได้รับคาช้ีแนะจากครู

ผอู้ ่นื หรอื ผอู้ นื่

S8 ก า ร ล ง ค ว า ม ลงความเห็นจากขอ้ มูลได้ สามารถลงความเห็น สามารถลงความเห็น สามารถลงความเห็นจาก

เหน็ จากขอ้ มูล ว่ามีแรงเสียดทานกระทา จากข้อมูลได้ว่ามีแรง จากข้อมูลได้ว่ามีแรง ข้อมูลได้ว่ามีแรงเสียดทาน

ต่อถุงทรายจากการวัด เสียดทานกระทาต่อถุง เสียดทานกระทาต่อถุง กระทาต่อถุงทรายจากการ

ขนาดของแรงท่ีใช้ดึงถุง ทรายจากการวัดขนาด ทรายจากการวัดขนาด วัดขนาดของแรงที่ใช้ดึงถุง

ทรายและการสังเกตการ ของแรงที่ใช้ดึงถุงทราย ของแรงที่ใช้ดึงถุงทราย ทรายและการสังเกตการ

เป ลี่ ย น แ ป ล ง ก า ร และการสั งเกต ก าร และการสั งเกต ก าร เปลี่ยนแปลงการเคลื่อนที่

เคล่ือนท่ีของถุงทรายเมื่อ เป ล่ี ย น แ ป ล ง ก า ร เป ลี่ ย น แ ป ล ง ก า ร ของถุงทรายเมื่อผลักถุง

ผลักถุงทรายออกไปจาก เคล่ือนที่ของถุงทราย เคล่ือนที่ของถุงทราย ทรายออกไปจากมือ แต่ไม่

มือ เมื่อผลักถุงทรายออกไป เมื่อผลักถุงทรายออกไป สามารถบอกเหตุ ผลได้

จากมือ เน่ืองจากแรง จากมือ เน่ืองจากแรง แม้ว่าจะได้รับการช้ีแนะ

เสียดทานจะมีทิศทาง เสียดทานจะมีทิศทาง จากครหู รือผอู้ ่นื

ตรงกันข้ามกับทิศทาง ตรงกันข้ามกับทิศทาง

ของการเคล่ือนที่ของถุง ของการเคล่ือนท่ีของถุง

ท ร า ย เม่ื อ มี แ ร งม า ท ร า ย เม่ื อ มี แ ร งม า

⎯ สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ฉบับปรบั ปรุง เดอื นมถิ นุ ายน 2562

คูม่ ือครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หน่วยที่ 2 แรงและพลังงาน 98

ทักษะกระบวนการ รายการประเมนิ ระดบั ความสามารถ
ทางวิทยาศาสตร์
ดี (3) พอใช้ (2) ควรปรับปรงุ (1)

กระทาไดต้ ้วยตนเอง กระทาจากการชี้แนะ

ของครูหรือผอู้ ่ืน

S13 ก า ร ตี ค ว า ม ตีความหมายข้อมูลจาก สามารถตีความหมาย สามารถตี ความหมาย สามารถตีความหมายข้อมูล

หมายข้อมูลและลง การวัดขนาดของแรงที่ ข้อมูลจากการวัดขนาด ข้อมูลจากการวัดขนาด จากการวัดขนาดของแรงที่

ขอ้ สรปุ ใช้ดึงถุงทรายแล้วถุง ของแรงท่ีใช้ดึงถุงทราย ของแรงที่ใช้ดึงถุงทราย ใช้ดึงถุงทรายแล้วถุงทราย

ทรายยังไม่เคลื่อนที่ โดย แ ล้ ว ถุ ง ท ร า ย ยั ง ไม่ แ ล้ ว ถุ ง ท ร า ย ยั ง ไม่ ยังไม่เคล่ือนที่ โดยเปลี่ยน

เปลี่ยนค่าของแรงท่ีใช้ดึง เคลื่อนท่ี โดยเปลี่ยนค่า เคล่ือนท่ี โดยเปล่ียนค่า ค่าของแรงที่ใช้ดึงและจาก

และจากการสังเกตการ ของแรงที่ใช้ดึง และจาก ของแรงท่ีใช้ดึง และจาก การสังเกตการเคล่ือนท่ี

เคล่ือนท่ีของถุงทราย การสังเกตการเคล่ือนท่ี การสังเกตการเคล่ือนที่ ของถุ งท ราย จน แต่ ล ง

เมื่อถูกผลักไปบนพ้ืน จน ของถุ งท ราย และล ง ของถุ งท ราย และล ง ข้ อสรุป ได้ ไม่ ค รบ ถ้ วน

ลงข้อสรุปได้ว่าเม่ือออก ข้อสรุปได้ว่าเมื่อออกแรง ข้อสรุปได้ว่าเม่ือออกแรง แม้ว่าจะได้รับคาช้ีแนะจาก

แรงกระทาต่อวัตถุแล้ว กระทาต่อวัตถุแล้ววัตถุ กระทาต่อวัตถุแล้ววัตถุยัง ครูหรือผอู้ นื่

วัตถุยังไม่เคล่ือนท่ี จะมี ยังไม่เคลื่อนที่ จะมีแรง ไม่เคล่ือนที่ จะมีแรงเสียด

แรงเสียดทานต้านการ เสี ย ด ท า น ต้ า น ก า ร ทานต้านการเคล่ือนท่ีของ

เคลื่อนที่ของวัตถุและ เคล่ือนท่ีของวัตถุและ วัตถุและเมื่อวัตถุกาลัง

เมื่อวัตถุกาลังเคลื่อนที่ เมื่อวัตถุกาลังเคล่อื นท่ีจะ เคลื่อนที่จะมีแรงเสียด

จะมีแรงเสียดทานต้าน มีแรงเสียดทานต้านการ ทานต้านการเคล่ือนท่ีทา

การเคลื่อนที่ทาให้วัตถุ เค ลื่ อ น ท่ี ท า ให้ วั ต ถุ ให้วัตถุเคล่ือนที่ช้าลงจน

เคลือ่ นทช่ี ้าลงจนหยดุ น่งิ เคล่ือนที่ช้าลงจนหยุดนิ่ง หยุดน่ิง ได้จากการชี้แนะ

ไดด้ ว้ ยตนเอง ของครูหรือผ้อู น่ื

S14 การสร้างแบบ สร้างแบบจาลองการ สามารถสร้างแบบจาลอง สามารถสร้างแบบจาลอง สามารถสร้างแบบจาลอง

จาลอง เขียนแผนภาพแสดงแรง การเขียนแผนภาพแสดง การเขียนแผนภาพแสดง การเขียนแผนภาพแสดง

ในแนวราบที่กระทาต่อ แรงในแนวราบท่ีกระทา แรงในแนวราบท่ีกระทา แรงในแนวราบที่กระทาต่อ

ถุ งท ราย เม่ื อ ดึ งด้ ว ย ต่อถุงทรายเม่ือดึงด้วย ต่อถุงทรายเมื่อดึงด้วย ถุงทรายเม่ือดึงด้วยเครื่อง

เครื่องชั่งสปริงแล้วถุง เครื่องชั่งสปริงแล้วถุง เคร่ืองชั่งสปริงแล้วถุง ช่ังสปริงแล้วถุงทรายยังไม่

ทรายยังไม่เคลื่อนที่ และ ทรายยังไม่เคล่ือนที่ และ ทรายยังไม่เคล่ือนท่ี และ เคลื่อนท่ีและเมื่อผลักถุง

เมื่อผลักถุงทรายไปบน เมื่อผลักถุงทรายไปบน เม่ือผลักถุงทรายไปบน ทรายไปบนพ้ืนโดยใช้ลูกศร

พื้นโดยใช้ลูกศรแสดง พื้ นโดยใช้ลูกศรแสดง พ้ื นโดยใช้ลูกศรแสดง แสดงขนาดและทิศทางของ

ขนาดและทิศทางของ ขนาดและทิศทางของแรง ขนาดและทิศทางของแรง แรงได้ ถู กต้ องบางส่ วน

แรง ไดถ้ ูกตอ้ งดว้ ยตนเอง ได้ถูกต้องจากการชี้แนะ แม้ว่าจะได้รับการช้ีแนะ

ของครูหรอื ผอู้ นื่ จากครหู รอื ผู้อ่นื

ฉบบั ปรบั ปรุง เดือนมถิ ุนายน 2562 สถาบนั ส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี⎯

99 คมู่ ือครรู ายวิชาพ้ืนฐานวิทยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หน่วยที่ 2 แรงและพลังงาน

ตาราง แสดงการวิเคราะห์ทักษะแหง่ ศตวรรษท่ี 21 ตามระดับความสามารถของนกั เรียน

โดยอาจใช้เกณฑ์การประเมนิ ดังนี้

ทักษะแห่ง รายการประเมิน ระดบั ความสามารถ
ศตวรรษท่ี 21
ดี (3) พอใช้ (2) ควรปรับปรงุ (1)

C4 การส่อื สาร นาเสนอข้อมลู จาก สามารถนาเสนอข้อมลู สามารถนาเสนอข้อมลู สามารถนาเสนอข้อมลู

การสังเกตและ จากการสังเกตและ จากการสงั เกตและ จากการสังเกตและ

อภปิ รายเกี่ยวกับแรง อภปิ รายเก่ยี วกบั แรงเสียด อภปิ รายเกี่ยวกับแรง อภปิ รายเกย่ี วกบั แรง

เสียดทานท่ีกระทาต่อ ทานทกี่ ระทาต่อถุงทราย เสียดทานทกี่ ระทาต่อถุง เสียดทานท่กี ระทาต่อถุง

ถุงทราย โดยการพดู โดยการพดู และเขียน ทราย โดยการพดู และ ทราย โดยการพูดและ

และเขียนแผนภาพ แผนภาพเพื่อให้ผู้อื่น เขียนแผนภาพเพือ่ ให้ เขียนแผนภาพเพ่อื ให้

เพือ่ ให้ผูอ้ ืน่ เขา้ ใจ เขา้ ใจได้ดว้ ยตนเอง ผอู้ ื่นเข้าใจได้โดยอาศยั ผู้อื่นเข้าใจเพยี งได้

การช้ีแนะจากครหู รือ บางสว่ น แมว้ า่ จะได้

ผอู้ ื่น รับคาชีแ้ นะจากครูหรือ

ผอู้ ่ืน

C5 ความร่วม ทางานรว่ มกบั ผู้อ่นื ใน ทางานรว่ มกับผู้อืน่ ในการ ทางานรว่ มกับผู้อน่ื ใน ทางานรว่ มกบั ผู้อ่นื ใน

มอื การสงั เกตการ สงั เกตการเคล่อื นท่ีของถงุ การ การสังเกตการ การสงั เกตการเคล่ือนท่ี

เคล่ือนที่ของถงุ ทราย ทรายและวัดขนาดของ เคล่อื นท่ีของถุงทราย ของถุงทรายและวัด

และวดั ขนาดของแรง แรงด้วยเคร่อื งชง่ั สปริง และวดั ขนาดของแรง ขนาดของแรงด้วย

ด้วยเคร่ืองช่ังสปริง รวมทง้ั ยอมรบั ความ ด้วยเคร่อื งชั่งสปรงิ เครือ่ งชง่ั สปรงิ รวมทงั้

รวมท้งั ยอมรบั ความ คดิ เห็นของผู้อืน่ ตั้งแต่ รวมทงั้ ยอมรบั ความ ยอมรับความคดิ เห็น

คิดเห็นของผ้อู ่นื เรม่ิ ตน้ จนสาเรจ็ คิดเห็นของผู้อน่ื บาง ของผู้อนื่ ในบางช่วงเวลา

ชว่ งเวลาทที่ ากจิ กรรม ท่ที ากจิ กรรม แต่ไม่ค่อย

สนใจในความคดิ เห็น

ของผู้อน่ื

⎯ สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ฉบับปรับปรงุ เดือนมถิ ุนายน 2562

คมู่ อื ครูรายวิชาพน้ื ฐานวิทยาศาสตร์ ป.5 เล่ม 1 | หน่วยที่ 2 แรงและพลังงาน 100

กจิ กรรมทา้ ยบทท่ี 1 แรงลัพธ์และแรงเสยี ดทาน (0.5 ชว่ั โมง)

1. นักเรียนวาดรูปหรือเขียนสรุปส่ิงท่ีได้เรียนรู้จากบทนี้ ในแบบบันทึก
กิจกรรม หน้า 43

2. นักเรียนตรวจสอบการสรปุ สิ่งท่ีได้เรยี นรู้ของตนเองโดยเปรียบเทียบกับ
ผงั มโนทัศนใ์ นหวั ขอ้ ร้อู ะไรในบทน้ี ในหนังสอื เรียน หนา้ 43

3. นักเรียนกลับไปตรวจคาตอบของตนเองในสารวจความรู้ก่อนเรียน ใน
แบบบันทึกกิจกรรม หน้า 24-26 อีกคร้ัง หากคาตอบของนักเรียนไม่
ถูกต้องให้ขีดเส้นทับข้อความเหล่านั้น แล้วแก้ไขให้ถูกต้อง หรืออาจ
แก้ไขคาตอบด้วยปากกาที่มีสีต่างจากเดิม นอกจากนี้ครูอาจนา
สถานการณ์ (หรือคาถาม) ในรปู นาบทในหนังสือเรียน หน้า 26 มาร่วม
อภิปรายกับนักเรียนอีกคร้ัง ดังน้ี “การเล่นชักเย่อมีแรงใดมาเก่ียวข้อง
บ้าง” ครูและนักเรียนร่วมกันอภิปรายแนวทางการตอบคาถาม เช่น
การเล่นชักเย่อมีแรงท่ีผู้เล่นแต่ละฝ่ายออกแรงดึงเพ่ือให้เชือกเคล่ือนท่ี
ไปในเขตแดนของตน นอกจากนยี้ ังมีแรงเสียดทานทเ่ี กิดระหว่างมือของ
ผู้เล่นแต่ละคนกับเชือกบริเวณที่มือสัมผัส รวมทั้งเกิดแรงเสียดทานท่ี
เท้าของผู้เล่นแต่ละคนกับพ้ืน ในกรณีที่ดึงเชือกแล้วเชือกยังอยู่นิ่ง น่ัน
แสดงว่าผู้เล่นท้ังสองฝ่ายออกแรงดึงเชือกด้วยแรงเท่า ๆ กัน โดยมีแรง
ลพั ธ์เป็นศูนย์ เชือกจึงอยนู่ ิง่
นักเรียนอาจมีคาตอบท่ีแตกต่างจากนี้ ครูควรเน้นให้นักเรียนตอบ
คาถามพร้อมอธบิ ายเหตุผลประกอบ

4. นักเรียนทา แบบฝึกหัดท้ายบทที่ 1 ครูสุ่มนักเรียน 2-3 คน นาเสนอ
คาตอบหน้าช้ันเรียน ถ้าคาตอบยังไม่ถูกต้อง ครูนาอภิปรายหรือให้
สถานการณ์เพ่มิ เตมิ เพอื่ แกไ้ ขแนวคดิ คลาดเคลือ่ นให้ถูกต้อง

5. นักเรียนร่วมกันทากิจกรรม ร่วมคิด ร่วมทา เพื่อออกแบบและทา
โมบายประดับบา้ นท่ีสามารถห้อยกระถางต้นไมท้ ่ีมนี ้าหนักมากได้ โดยท่ี
เสน้ เชือกไมข่ าด

ฉบบั ปรับปรงุ เดือนมิถุนายน 2562 สถาบันส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี⎯

101 คมู่ อื ครรู ายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หน่วยท่ี 2 แรงและพลงั งาน

สรปุ ผลการเรียนรู้ของตนเอง

รูปหรือข้อความสรปุ ส่ิงทไ่ี ด้เรียนรจู้ ากบทน้ตี ามความเขา้ ใจของนกั เรยี น

⎯ สถาบันสง่ เสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ฉบับปรับปรุง เดอื นมถิ ุนายน 2562

คูม่ อื ครรู ายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หนว่ ยท่ี 2 แรงและพลังงาน 102

แนวคาตอบในแบบฝึกหัดทา้ ยบท

มี แ ร งเสี ย ด ท า น เกิ ด ร ะ ห ว่ า งมื อ ข อ งผู้ เล่ น แ ต่ ล ะค น กั บ เชื อ ก
และเกดิ ขึ้นบรเิ วณเทา้ ของผู้เลน่ แต่ละคนกบั พน้ื

แรงเสยี ดทานที่เชือกกระทาตอ่ มอื
แรงเสียดทานที่พื้นกระทาตอ่ เท้า

ฉบบั ปรับปรงุ เดอื นมถิ นุ ายน 2562 สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี⎯

103 คูม่ ือครูรายวิชาพื้นฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เล่ม 1 | หน่วยที่ 2 แรงและพลังงาน

30 นิวตนั
ไปทางด้านซา้ ยมือ

ค 50 นิวตัน 40 นิวตัน ก
ง 30 นวิ ตนั 40 นวิ ตนั ข

สะพานขึงตอ้ งใชส้ ายเคเบิลขนาดใหญ่
จานวนมากเพือ่ ช่วยรับน้าหนักของ
สะพาน โดยแรงลัพธท์ ่กี ระทาตอ่ สะพาน
มคี ่าเท่ากับศนู ย์

⎯ สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ฉบบั ปรับปรงุ เดือนมถิ นุ ายน 2562

ค่มู อื ครรู ายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หนว่ ยท่ี 2 แรงและพลังงาน 104

แรงที่ใชเ้ ข็นรถยนต์
ให้เคลื่อนท่ี

แรงเสยี ดทาน แรงเสยี ดทาน

0 นิวตัน

รถยนต์ไมเ่ คล่อื นท่ี แรงเสียดทานท่ีเกิดระหว่างลอ้ รถยนต์กบั

พืน้ มีขนาดเทา่ กับแรงทใ่ี ช้ในการเข็นรถยนต์ใหเ้ คล่อื นที่ แต่มี

ทิศทางตรงกนั ข้าม

ฉบับปรับปรงุ เดือนมิถุนายน 2562 สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี⎯

105 คู่มอื ครรู ายวิชาพนื้ ฐานวิทยาศาสตร์ ป.5 เลม่ 1 | หน่วยที่ 2 แรงและพลังงาน

บทที่ 2 เสยี ง บทนี้มีอะไร

จดุ ประสงค์การเรียนรู้ประจาบท เรื่องท่ี 1 เสียงกบั การไดย้ นิ
กิจกรรมที่ 1.1 เสียงเคลื่อนท่ีได้อย่างไร
เมอื่ เรียนจบบทนี้ นักเรียนสามารถ กิจกรรมท่ี 1.2 เสียงสูง เสียงตา่ เกิดได้อย่างไร
กจิ กรรมที่ 1.3 เสยี งดัง เสยี งค่อย ขึน้ อยู่กับอะไร
1. อธิบายการเคลื่อนที่ของเสยี งจากแหล่งกาเนิดเสียง กิจกรรมที่ 1.4 มลพิษทางเสยี งเปน็ อย่างไร
จนถงึ หผู ฟู้ ัง

2. อธิบายการเกดิ เสยี งสงู เสยี งต่า
3. อธบิ ายการเกิดเสยี งดงั เสียงค่อย
4. วดั ระดบั เสียงโดยใช้เครอ่ื งมือวดั ระดบั เสียง
5. เสนอแนะแนวทางในการหลกี เล่ยี งและลดมลพิษ

ทางเสยี ง

เวลา 11 ชั่วโมง

แนวคดิ สาคัญ

เสี ย งเป็ น พ ลั งงาน ที่ เกิ ด จาก ก ารสั่ น ขอ ง
แหล่งกาเนิดเสียง เสียงเคลื่อนท่ีจากแหล่งกาเนิดเสียง
โดยอาศัยตัวกลางจนถึงหูผู้ฟัง เสียงที่ได้ยินมีทั้งเสียงสูง
เสียงต่า เสียงดัง เสียงค่อย โดยเสียงสูง เสียงต่าข้ึนกับ
ความถ่ีในการสั่นของแหล่งกาเนิดเสียง ส่วนเสียงดัง
เสียงคอ่ ยขน้ึ กบั พลังงานในการส่ันของแหล่งกาเนิดเสยี ง
และระยะห่างจากแหล่งกาเนิดเสียงถึงหูผู้ฟัง ความดัง
ของเสียงวัดได้ด้วยเคร่ืองมือวัดระดับเสียง มีหน่วยเป็น
เดซิเบล เสยี งดงั มาก ๆ ท่ีเปน็ อันตรายตอ่ การไดย้ ินและ
เสียงต่าง ๆ ท่ีก่อให้เกิดความราคาญ จดั เป็นมลพิษทาง
เสียง

สื่อการเรียนรูแ้ ละแหล่งเรียนรู้

1. หนงั สอื เรียน ป.5 เลม่ 1 หนา้ 47-73
2. แบบบันทึกกจิ กรรม ป.5 เลม่ 1 หน้า 49-79

⎯ สถาบนั ส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ฉบับปรบั ปรงุ เดือนมิถุนายน 2562

คมู่ ือครรู ายวิชาพืน้ ฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เล่ม 1 | หน่วยท่ี 2 แรงและพลังงาน 106

ทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตรแ์ ละทกั ษะแหง่ ศตวรรษที่ 21

รหสั ทกั ษะ 1.1 กิจกรรมที่ 1.4

ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ 1.2 1.3
 
S1 การสงั เกต 
 
S2 การวัด 
 
S3 การใชจ้ านวน  
 
S4 การจาแนกประเภท 

S5 การหาความสัมพนั ธร์ ะหว่าง

 สเปซกบั สเปซ 

 สเปซกบั เวลา

S6 การจัดกระทาและสอื่ ความหมายข้อมูล

S7 การพยากรณ์ 

S8 การลงความเห็นจากข้อมูล 

S9 การต้ังสมมตฐิ าน

S10 การกาหนดนยิ ามเชงิ ปฏิบัติการ

S11 การกาหนดและควบคุมตัวแปร

S12 การทดลอง

S13 การตีความหมายข้อมลู และลงขอ้ สรปุ 

S14 การสรา้ งแบบจาลอง

ทกั ษะแห่งศตวรรษที่ 21

C1 การสรา้ งสรรค์

C2 การคดิ อยา่ งมวี จิ ารณญาณ

C3 การแกป้ ัญหา

C4 การส่ือสาร 

C5 ความร่วมมอื 

C6 การใช้เทคโนโลยสี ารสนเทศและการสอ่ื สาร 

หมายเหตุ : รหสั ทักษะทีป่ รากฏน้ี ใช้เฉพาะหนังสือคู่มือครูเล่มนี้

ฉบบั ปรับปรุง เดอื นมถิ ุนายน 2562 สถาบนั ส่งเสริมการสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี ⎯

107 คูม่ อื ครูรายวิชาพน้ื ฐานวทิ ยาศาสตร์ ป.5 เล่ม 1 | หนว่ ยที่ 2 แรงและพลังงาน

แนวคดิ คลาดเคลื่อน

แนวคิดคลาดเคลื่อนที่อาจพบและแนวคิดท่ีถกู ตอ้ งในบทท่ี 2 เสียง มดี ังต่อไปนี้

แนวคิดคลาดเคลื่อน แนวคิดทถ่ี กู ตอ้ ง

ความดงั ของเสยี งและระดบั สงู ตา่ ของเสยี งเป็น ความดังของเสียงและระดับสูงต่าของเสียงแตกต่างกัน
สิ่งเดียวกนั (Ozkan, 2013) (Ozkan, 2013)

การออกแรงตีวัตถุด้วยแรงที่มากจะทาให้ความถ่ีของ การออกแรงตีวัตถุด้วยแรงท่ีมากข้ึน จะทาให้ได้ยินเสียงดัง

เสยี งเปลีย่ นไป (Weiler, 1998) ขน้ึ แต่ความถี่ของเสียงจะไมเ่ ปล่ยี นแปลง (Ozkan, 2013)

ถ้าครพู บว่ามีแนวคิดคลาดเคลอื่ นใดที่ยังไม่ได้แกไ้ ขจากการทากจิ กรรมการเรียนรู้ ครูควรจัดการเรยี นรู้เพ่ิมเติมเพอื่ แก้ไข
ตอ่ ไปได้

⎯ สถาบันส่งเสรมิ การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ฉบับปรบั ปรุง เดอื นมิถนุ ายน 2562