ที่ระลึก 60ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ
ความผดิ นี้มีลกั ษณะโครงสร้างคล้ายกบั ความผิดฐานรบั ของโจรตามมาตรา 357 แหง่ ประมวล
กฎหมายอาญา โดยเฉพาะการช่วยรับทรัพย์สินท่ีได้มาจากการกระทำ�ความผิด22 แต่ลักษณะ
ของการกำ�หนดความผิดและโทษแตกต่างกันเพราะบทบัญญัติมาตรา 70 ข้างต้นกำ�หนดให้
ผูร้ บั ไมห้ รอื ของปา่ ทรี่ อู้ ยูว่ ่ามีผ้ไู ด้มาโดยกระท�ำ ความผิดมคี วามผดิ ฐานเป็นตัวการรว่ ม กล่าวคือ
เสมือนเป็นผู้ร่วมกระทำ�ความผิดมูลฐานเอง ในขณะที่ความผิดฐานรับของโจรตามประมวล
กฎหมายอาญานนั้ มคี วามผดิ และโทษแยกตา่ งหากจากความผดิ มลู ฐานและโทษจากการกระทำ�
ความผิดอาจเบากว่าความผิดมูลฐาน23 นอกจากนี้ ความผิดตามมาตรา 70 ยังมีส่วนช่วยให้
เกิดการอุดช่องว่างเกี่ยวกับการรับทรัพย์สินที่ได้มาจากการกระทำ�ความผิดเน่ืองจากความผิด
ฐานรับของโจรตามประมวลกฎหมายอาญาซ่ึงจำ�กัดความผิดมูลฐานไว้เพียงลักทรัพย์ ว่ิงราว
ทรพั ย์ กรรโชก รดี เอาทรพั ย์ ชงิ ทรพั ย์ ปลน้ ทรพั ย์ ฉอ้ โกง ยกั ยอก หรอื เจา้ พนกั งานยกั ยอกทรพั ย์
แตค่ วามผดิ ตามมาตรานใี้ ชส้ ำ�หรบั ลงโทษการไดไ้ มห้ วงหา้ มมาจากการกระทำ�ความผดิ เกยี่ วกบั
ป่าไมโ้ ดยเฉพาะ

จากฐานความผิดและโทษท่ีเกี่ยวกับการทำ�ไม้หวงห้ามข้างต้นอาจสรุปได้ว่าลักษณะ
ของการกำ�หนดความผิดและโทษภายใต้พระราชบัญญัติป่าไม้ฯ มีความเด็ดขาดและบัญญัติได้
ครอบคลมุ บรรดาการกระท�ำ ทเ่ี กยี่ วขอ้ งกบั ไมห้ วงหา้ มเพราะสามารถก�ำ หนดความผดิ และลงโทษ
ได้ท้ังผู้ทำ�ไม้หวงห้ามท่ีได้รับอนุญาตแต่ทำ�ผิดเง่ือนไข ผู้ที่ทำ�ไม้หวงห้ามโดยไม่ได้รับอนุญาต
ผู้ที่ไม่ได้ทำ�ไม้แต่ครอบครองไม้หวงห้ามอยู่โดยไม่ได้รับอนุญาต ตลอดจนผู้ท่ีช่วยรับช่วยเก็บ
หรอื ชว่ ยจ�ำ หนา่ ยไปเสยี ซง่ึ ไมห้ วงหา้ มโดยระวางโทษส�ำ หรบั การกระท�ำ ความผดิ เหลา่ นใ้ี นอตั รา
โทษทสี่ งู ในลกั ษณะเดยี วกบั การกระท�ำ ความผดิ เกย่ี วกบั ทรพั ยร์ า้ ยแรงตามทบี่ ญั ญตั ใิ นประมวล
กฎหมายอาญา ซึ่งลักษณะเด่นเหล่านี้ทำ�ให้ผู้ฟ้องคดีสามารถดำ�เนินคดีอาญาโดยอาศัยข้อหา
ความผิดตามกฎหมายฉบับน้ีได้อย่างต่อเน่ืองกับผู้เกี่ยวข้อง อย่างไรก็ตาม การควบคุมการใช้

22 มาตรา 357 วรรคหน่ึง ประมวลกฎหมายอาญา ผู้ใดช่วยซ่อนเร้น ช่วยจำ�หน่าย ช่วยพาเอาไปเสีย
ซื้อ รับจำ�นำ�หรือรับไว้โดยประการใดซ่ึงทรัพย์อันได้มาโดยการกระทำ�ความผิด ถ้าความผิดนั้นเข้าลักษณะลักทรัพย์
วิง่ ราวทรัพย์ กรรโชก รดี เอาทรัพย์ ชงิ ทรัพย์ ปลน้ ทรพั ย์ ฉอ้ โกง ยักยอก หรือเจ้าพนกั งานยักยอกทรัพย์ ผู้น้ันกระทำ�
ความผิดฐานรับของโจร ตอ้ งระวางโทษจำ�คุกไม่เกินหา้ ปี หรอื ปรับไมเ่ กนิ หนึ่งหมืน่ บาท หรอื ทั้งจำ�ทง้ั ปรับ
23 เชน่ ความผิดฐานรับของโจรทรพั ยส์ นิ ทีไ่ ดม้ าจากการกระทำ�ความผดิ ปล้นทรพั ย์มีระวางโทษจำ�คกุ ไม่
เกนิ หา้ ปี หรอื ปรบั ไมเ่ กนิ หนงึ่ หมน่ื บาท หรอื ทงั้ จ�ำ ทง้ั ปรบั ในขณะทคี่ วามผดิ ปลน้ ทรพั ยซ์ งึ่ เปน็ ความผดิ มลู ฐานมรี ะวาง
โทษจ�ำ คกุ ตงั้ แตส่ บิ ปถี งึ ยส่ี บิ ปี และปรบั ตง้ั แตส่ องหมน่ื บาทถงึ สห่ี มน่ื บาท ซงึ่ กรณนี โ้ี ทษความผดิ ฐานรบั ของโจรมรี ะวาง
นอ้ ยกวา่ ความผดิ มูลฐาน
ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  450  |

ข้อพิจารณาบางประการเกี่ยวกับการควบคุมไม้หวงห้ามภายใต้พระราชบัญญัติป่าไม้ พุทธศักราช 2484

ทรัพยากรธรรมชาติโดยเน้นการใช้สภาพบังคับทางอาญาก็ถูกวิพากษ์วิจารณ์ว่าเป็นเครื่องมือ
ท่ีมีข้อจำ�กัดหลายประการ24 โดยเฉพาะการไม่สร้างแรงจูงใจให้เกิดการใช้ทรัพยากรอย่างมี
ประสทิ ธภิ าพและเป็นธรรม รวมทั้งหากไมม่ กี ารบงั คบั ใชก้ ฎหมายอยา่ งเขม้ งวดกวดขนั ก็อาจไม่
ประสบความสำ�เร็จด้วย การกำ�หนดความผิดเหล่าน้ีอาจส่งผลกระทบและอาจถูกต้ังคำ�ถามถึง
ความเหมาะสมได้สดั สว่ นซึง่ ในประเด็นน้จี ะได้น�ำ เสนอในสว่ นถัดไป

2.2 แนวค�ำ พพิ ากษาศาลฎกี าเกย่ี วกบั การวนิ จิ ฉยั ความรบั ผดิ เกยี่ วกบั ไม้
หวงห้าม

เนอื่ งจากการด�ำ เนนิ คดอี าญาตามพระราชบญั ญตั ปิ า่ ไมฯ้ เปน็ อ�ำ นาจของศาลยตุ ธิ รรม
คำ�พิพากษาของศาลยุติธรรม โดยเฉพาะคำ�พิพากษาศาลฎีกาจึงมีความสำ�คัญท้ังในแง่การ
อำ�นวยความยุติธรรมให้กับคู่ความในคดีรวมท้ังเป็นตัวอย่างท่ีแสดงถึงการปรับใช้และตีความ
กฎหมายซ่ึงมีอิทธิพลต่อการพิจารณาพิพากษาคดีที่เกิดข้ึนภายหลังจากน้ันที่ แม้สถิติคดี
ส่ิงแวดล้อมเกี่ยวกับป่าไม้ท่ีข้ึนสู่ศาลยุติธรรมจะมีน้อยเมื่อเทียบกับคดีอาญาประเภทอื่น25
แต่ผลของคำ�พิพากษาในคดีประเภทนี้ส่งผลกระทบออกไปนอกเหนือจากผลต่อคู่ความในคดี
เช่น อาจนำ�ไปสู่กระบวนการพื้นฟูสิ่งแวดล้อมซึ่งทำ�ให้ทุกคนได้รับประโยชน์ หรือช่วยหยุดย้ัง
การกระท�ำ ทเ่ี ปน็ การท�ำ ลายสภาพแวดลอ้ มธรรมชาตอิ นั จะยงั ใหเ้ กดิ ผลกระทบตอ่ บรรดาสรรพ
ชีวิตบนโลกใบนด้ี ว้ ย เปน็ ตน้ ในทางตรงกันขา้ ม หากคำ�พิพากษาของศาลทีป่ รากฏออกมาไมต่ ้ัง
อยู่บนหลักการพ้ืนฐานทางกฎหมาย หรือขาดการคำ�นึงถึงผลกระทบต่อองค์ประกอบอื่นนอก
เหนอื จากคูค่ วามในคดี เชน่ นี้ กอ็ าจนำ�ไปสกู่ ารวพิ ากษ์วิจารณค์ วามเหมาะสมของคำ�พิพากษา
ได้ โดยหากพิจารณาจากผลของคำ�พิพากษาศาลฎีกาในคดีเกี่ยวกับไม้หวงห้ามจะพบว่า
คำ�พิพากษาหลายคดีมีบทบาทในการอำ�นวยความยุติธรรมและช่วยพัฒนาการใช้การตีความ
กฎหมายไปในทางที่ดี อย่างไรก็ตาม เหตุผลท่ีปรากฏในคำ�พิพากษาบางคดีซ่ึงเป็นส่วนน้อยก็
สมควรทไี่ ดม้ กี ารตงั้ ขอ้ สงั เกตเพอ่ื ประโยชนใ์ นทางวชิ าการ โดยประเดน็ ทผี่ เู้ ขยี นตงั้ เปน็ ขอ้ สงั เกต
ในบทความนี้ประกอบด้วยข้อสงั เกตเกีย่ วกับการตคี วาม 3 ประการ ดงั น้ี

24 Colin T. Reid, Nature Conservation Law, 3rd ed. (Green/Thomson Reuters 2009) 42.
25 รายละเอียดสถิติคดีประเภทต่าง ๆ โปรดดู สำ�นักงานศาลยุติธรรม, “รายงานสถิติคดีศาลยุติธรรม
ทว่ั ราชอาณาจกั ร ประจ�ำ ปี พ.ศ. 2559,” เขา้ ถงึ ไดจ้ าก www.coj.go.th/home/file/Annual_Tha_2559.pdf สบื คน้
เม่ือวันท่ี 15 ตลุ าคม 2560
ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจันทร์

|  451  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

2.2.1 ศาลเรม่ิ วนิ จิ ฉยั เหตผุ ลในการบญั ญตั คิ วามผดิ และโทษเกย่ี วกบั ไมห้ วง
ห้ามโดยยึดโยงกับการคุม้ ครองสงิ่ แวดลอ้ มและนโยบายของรัฐบาลมากขน้ึ

หากพจิ ารณาเนอ้ื หาค�ำ พพิ ากษาหลายคดจี ะพบวา่ ศาลใหเ้ หตผุ ลในค�ำ พพิ ากษา
คดีลักลอบตัดไม้หวงห้ามโดยวินิจฉัยว่าผลของการกระทำ�ผิดเกิดความเสียหายต่อทรัพยากร
ธรรมชาติเพ่อื น�ำ ไปสกู่ ารกำ�หนดโทษทหี่ นัก เช่น ค�ำ พิพากษาฎีกาที่ 5861/2559 ศาลวนิ ิจฉัย
ว่า “...การท่ีจำ�เลยมีไม้หวงห้ามแปรรูปไว้ในครอบครองโดยไม่ได้รับอนุญาตและการท่ีจำ�เลย
มีไวใ้ นครอบครองซงึ่ ไมห้ วงห้ามอันยังมิได้แปรรปู ลักษณะความผิดในแตล่ ะขอ้ หาอาศยั เจตนา
ในการกระทำ�ความผิดแตกต่างแยกจากกันได้ จึงเป็นความผิดหลายกรรมต่างกัน ไม้พะยูง
ของกลางเป็นไม้หวงห้ามที่มีราคาแพงมีความต้องการในตลาดสูง แม้มีจำ�นวนไม่มากแต่ก็เป็น
การทำ�ลายทรัพยากรที่สำ�คัญของประเทศ เป็นเหตุให้ส่ิงแวดล้อมทางธรรมชาติถูกทำ�ลาย
ประกอบกบั ปจั จบุ นั ปญั หาการลกั ลอบตดั ไมท้ �ำ ลายปา่ เพอ่ื ผลประโยชนส์ ว่ นตนมมี ากมผี ลกระทบ
ตอ่ ระบบนเิ วศและสงิ่ แวดลอ้ ม จงึ ไมม่ เี หตสุ มควรทจ่ี ะรอการลงโทษจ�ำ คกุ จ�ำ เลย...”26 ขอ้ สงั เกต
น้ีจะถูกนำ�มาประกอบการวิเคราะห์ในส่วนถัดไปว่าแท้จริงแล้ว บทบัญญัติท่ีเก่ียวกับความผิด
เกีย่ วกบั ไมห้ วงห้ามนนั้ มีวตั ถุประสงคเ์ พื่อการอนุรักษท์ รัพยากรธรรมชาตจิ รงิ หรอื ไม่

2.2.2 ศาลมแี นวโน้มที่จะตีความขยายค�ำ วา่ “ป่า” เพอื่ ควบคุมการทำ�ไม้
หวงหา้ มในทีด่ ินเกษตรกรรม

โดยหลักแล้วการทำ�ไม้หวงห้ามในป่าจะทำ�ได้ต่อเมื่อต้องขออนุญาตจาก
พนักงานเจ้าหน้าที่27 ซ่ึงบทนิยามคำ�ว่า ป่า มีความหมายที่กินความกว้างโดยรวมถึงท่ีดินที่ยัง
ไม่มีบุคคลใดได้มาตามประมวลกฎหมายที่ดิน ซ่ึงหมายความว่าที่ดินท่ีบุคคลได้กรรมสิทธ์ิ
หรือสิทธิครอบครองตามประมวลกฎหมายที่ดินแล้ว ท่ีดินน้ันไม่ใช่ท่ีป่า ปัญหาที่เกิดขึ้นคือ
สำ�นักงานการปฏิรูปท่ีดินเพ่ือเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) มีอำ�นาจตามพระราชบัญญัติการปฏิรูป
ทด่ี นิ เพอื่ เกษตรกรรม พ.ศ. 2518 ในการน�ำ พนื้ ทป่ี า่ ไปด�ำ เนนิ การปฏริ ปู และจดั สรรใหเ้ กษตรกร
ทำ�กินในที่ดินโดยไม่มีกำ�หนดระยะเวลาโดยออกหนังสืออนุญาตให้ราษฎรเข้าทำ�ประโยชน์ใน
ท่ดี ินในเขตปฏริ ูปทดี่ นิ (ส.ป.ก. 4-01) โดย ส.ป.ก. เป็นผู้ถอื กรรมสิทธใ์ิ นทด่ี ินแปลงน้ัน ซงึ่ โดย

26 กองผู้ชว่ ยผพู้ พิ ากษาศาลฎกี า, ค�ำ พิพากษาศาลฎกี าท่ี 5861/2559, สืบคน้ จาก https://deka.in.th/
view-602816.html เมอื่ วันท่ี 21 ตุลาคม 2560
27 เว้นแตเ่ ป็นไม้ 18 ช่ือ ตามมาตรา 7 วรรคหนึ่ง ของพระราชบัญญัติป่าไม้ฯ ทต่ี ้องขออนญุ าตไมว่ ่าจะ
ท�ำ ไม่ในปา่ หรือทด่ี นิ ท่บี ุคคลมสี ทิ ธิตามประมวลกฎหมายท่ดี ิน
ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจันทร์

|  452  |

ข้อพิจารณาบางประการเกี่ยวกับการควบคุมไม้หวงห้ามภายใต้พระราชบัญญัติป่าไม้ พุทธศักราช 2484

ลกั ษณะของการเขา้ ท�ำ เกษตรกรรมในพน้ื ทท่ี เ่ี กษตรกรไดร้ บั การจดั สรรนน้ั มกั มกี ารแผว้ ถางพนื้ ที่
ท่ีได้รับจัดสรรเพ่ือปลูกพืชเศรษฐกิจ จึงมีข้อพิจารณาว่าหากราษฎรตัดไม้ที่อยู่ในบัญชีไม้หวง
ห้ามตามพระราชกฤษฎีกากำ�หนดไม้หวงห้าม พ.ศ. 2530 ในพ้ืนที่ ส.ป.ก. เช่นนี้ จะต้องขอ
อนญุ าตตัดไม้ (ท�ำ ไม)้ ในบญั ชีไม้หวงห้ามซึ่งมถี ึง 171 ชนดิ หรือไม่ ซ่งึ คดอี าญาตามคำ�พิพากษา
ศาลฎีกาท่ี 8371/2551 วินิจฉัยว่า แม้ ส.ป.ก. มีกรรมสิทธิ์ในที่ดิน ส.ป.ก. ท่ีได้มาจากการ
เพิกถอนสภาพป่าสงวนแห่งชาติ แต่ศาลเห็นว่าท่ีดินดังกล่าวยังคงเป็นท่ีดินของรัฐอยู่เพียงแต่
เปลี่ยนประเภท วัตถุประสงค์และการใช้ประโยชน์ในที่ดินและเปล่ียนหน่วยงานของรัฐผู้ดูแล
และใชป้ ระโยชน์ และยงั คงเป็นป่าตามมาตรา 4 (1) แหง่ พระราชบญั ญัติปา่ ไมฯ้ การท่ีจำ�เลย
ที่ 1 ตดั ฟนั โค่นไมป้ ระดูอ่ นั เป็นไมห้ วงห้ามประเภท ก. ในที่ดิน ส.ป.ก. 4-01 ก. ของ ส. โดยไม่
ไดร้ บั อนญุ าตจากพนกั งานเจา้ หนา้ ที่ จงึ เปน็ ความผดิ ฐานทำ�ไมห้ วงหา้ มโดยไมไ่ ดร้ บั อนญุ าตตาม
พ.ร.บ.ปา่ ไมฯ้ ซงึ่ ถอื วา่ ค�ำ พพิ ากษานก้ี ลบั หลกั ค�ำ พพิ ากษาศาลฎกี าท่ี 1022/2544 ทวี่ นิ จิ ฉยั วา่ ที่
ดินที่ ส.ป.ก. ไม่ใช่ป่าตามพระราชบัญญัติป่าไม้ พ.ศ. 2484 มาตรา 4 (1) การตัดและทอน
ต้นมะม่วงป่าอันเป็นไม้หวงห้ามประเภท ก. ในที่ดิน ส.ป.ก. ย่อมไม่เป็นการทำ�ไม้และไม่เป็น
ความผิดตามพระราชบัญญัติป่าไม้พุทธศักราช 248428 แม้เหตุผลที่ศาลวินิจฉัยจะน่ารับฟัง
และน่าจะชอบด้วยหลักกฎหมายที่เกี่ยวข้องแล้ว แต่ผลของคำ�พิพากษาในคดีน้ีสะท้อนว่าการ
บงั คบั ใชก้ ฎหมายควบคมุ การท�ำ ไมห้ วงหา้ มอยา่ งกวา้ งขวางโดยรวมไปถงึ การตดั ไมใ้ นเขตปฏริ ปู
ท่ีดินเพื่อเกษตรกรรม ซ่ึงถ้าตัดจะต้องขออนุญาตและเสียค่าภาคหลวงน้ันเหมาะสมหรือได้
สดั สว่ นหรือไม่ ในเมือ่ ทด่ี นิ ส.ป.ก. เป็นที่ดินท่ีรัฐเองแสดงเจตจำ�นงที่จะให้ประชาชนใชท้ ำ�การ
เกษตรเพอ่ื เลย้ี งชีพ

2.2.3 ศาลมแี นวโนม้ ทตี่ คี วามขยายองคป์ ระกอบความผดิ เกยี่ วกบั การครอบ
ครองไม้หวง

ปญั หาการตคี วามค�ำ วา่ ครอบครอง ถอื เปน็ ประเดน็ ทต่ี คี วามยากประเดน็ หนงึ่
เนอ่ื งจากการครอบครองเปน็ ขอ้ กฎหมายทใี่ ชอ้ ธบิ ายสภาพขอ้ เทจ็ จรงิ เมอ่ื มกี ารยดึ ถอื ทรพั ยส์ นิ
หน่ึงไว้โดยเจตนายึดถือเพ่ือนตน29 ศาลฎีกาได้พยายามตีความนิยามของคำ�ว่าครอบครองซ่ึง

28 กองผชู้ ่วยผพู้ ิพากษาศาลฎีกา, ค�ำ พิพากษาศาลฎีกาที่ 5861/2559, สบื คน้ จาก https://deka.in.th/
view-602816.html เม่อื วันที่ 21 ตุลาคม 2560
29 หลกั การเรอ่ื งนปี้ รากฏในประมวลกฎหมายแพง่ และพาณชิ ยม์ าตรา 1367 ซง่ึ รบั รองใหบ้ คุ คลซงึ่ ยดึ ถอื
ทรัพยส์ ินโดยเจตนายึดถอื เพอื่ ตนเปน็ ผมู้ สี ทิ ธคิ รอบครองทรพั ย์สินนัน้
ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจนั ทร์

|  453  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

เปน็ องคป์ ระกอบความผดิ ฐานครอบครองไมห้ วงหา้ มตา่ งออกไปจากลกั ษณะของการครอบครอง
ทรัพย์สินและการได้สิทธิครอบครองตามหลักในมาตรา 1367 ประมวลกฎหมายแพ่งและ
พาณิชย์ โดยวินิจฉัยว่า ครอบครอง ซ่ึงเป็นองค์ประกอบความผิดเกี่ยวกับการครอบครองไม้
หวงหา้ มตามพระราชบญั ญตั ปิ า่ ไมฯ้ นนั้ ไมไ่ ดม้ คี วามหมายเชน่ เดยี วกบั คำ�วา่ “สทิ ธคิ รอบครอง”
ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ แต่มีความหมายกว้างกว่าโดยหมายความรวมถึง
ครอบครองเพื่อตนเองและครอบครองแทนผู้อ่ืนด้วย เพราะไม่มีบทกฎหมายใดให้ความหมาย
จำ�กัดว่าต้องเป็นการครอบครองเพ่ือตนเองเท่านั้นจึงจะเป็นความผิด อีกทั้งในทางอาญาการ
รว่ มกนั ครอบครองไมห้ วงหา้ มกเ็ ปน็ ความผดิ เชน่ เดยี วกนั ดงั นน้ั การทจี่ �ำ เลยทงั้ สามรบั จา้ งผอู้ นื่
มาชักลากไม้สักของกลาง ก็ถือได้ว่าเป็นการครอบครองไม้สักของกลางแทนเจ้าของผู้ว่าจ้าง
การกระทำ�ของจำ�เลยทั้งสามจึงเป็นความผิดฐานร่วมกันมีไม้สักของกลางไว้ในครอบครองโดย
ไมไ่ ดร้ บั อนญุ าตตามฟอ้ ง (ค�ำ พพิ ากษาศาลฎกี าท่ี 353/2553 ค�ำ พพิ ากษาศาลฎกี าท่ี 2650/2541
และค�ำ พิพากษาศาลฎกี าท่ี 3932/2535)30

แม้ในทางวิชาการจะยอมรับว่า คำ�ว่า “ครอบครอง” แตกต่างจาก “สิทธิ
ครอบครอง” เนอื่ งจากครอบครอง เปน็ กริ ยิ าอาการในการเขา้ ยดึ ถอื ทรพั ยส์ นิ ดว้ ยเจตนาแสวงหา
ประโยชน์ ในขณะทสี่ ิทธคิ รอบครอง หมายถงึ ประโยชน์ทกี่ ฎหมายรับรองและคุ้มครองใหก้ ับ
ผู้ครอบครองเม่ือมีการครอบครอง31 อย่างไรก็ตามดูเหมือนว่าการพิเคราะห์ความแตกต่าง
ระหว่างสิทธิครอบครองกับการครอบครองน้ันไม่ควรถูกนำ�มาพิจารณาเป็นข้อกฎหมายหลัก
เพราะไม่มีผลใดใดต่อการวินิจฉัยความรับผิดในคดีนี้ แต่การท่ีศาลวินิจฉัยว่า ครอบครอง
หมายความรวมถึงครอบครองเพื่อตนเองและครอบครองแทนผู้อ่ืนด้วยเพ่ือให้สามารถตีความ
ขยายนิยามการครอบครองเพ่ือลงโทษผู้รับขนไม้หวงห้ามนั้น ผู้เขียนไม่เห็นพ้องต้องด้วย
เนอ่ื งจากสามารถตคี วามไดว้ า่ การขนไมห้ วงหา้ มคอื การยดึ ถอื ไมห้ วงหา้ มโดยมเี จตนายดึ ถอื เพอื่
ตนและมกี ารครอบครองตามหลกั ในประมวลกฎหมายแพง่ และพาณชิ ยไ์ ดอ้ ยแู่ ลว้ เพราะเจตนา
ยดึ ถอื เพือ่ ตนนัน้ หมายความถึงการยดึ ถอื เพ่อื ประโยชนข์ องตนเอง32 การรบั ขนไม้ยอ่ มได้รับคา่

30 กองผชู้ ่วยผพู้ พิ ากษาศาลฎีกา, ค�ำ พพิ ากษาศาลฎกี าที่ 5861/2559, สบื คน้ จาก https://deka.in.th/
view-602816.html เมอ่ื วนั ที่ 21 ตลุ าคม 2560
31 วิริยะ นามศริ ิพงศพ์ นั ธ,์ุ ค�ำ อธิบายประมวลกฎหมายแพ่งและพาณชิ ย์ บรรพ 4 ว่าด้วย ทรพั ย์สนิ ,
พิมพค์ รง้ั ที่ 6 (โรงพิมพเ์ ดอื นตลุ า, 2558) น. 59.
32 ศรรี าชา เจริญพาณชิ , ค�ำ อธิบายกฎหมายว่าด้วยทรัพย์สิน, พมิ พ์คร้งั ที่ 2 แกไ้ ขเพิม่ เตมิ (สำ�นักพิมพ์
วิญญูชน 2553), น. 236.
ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจันทร์

|  454  |

ข้อพิจารณาบางประการเกี่ยวกับการควบคุมไม้หวงห้ามภายใต้พระราชบัญญัติป่าไม้ พุทธศักราช 2484

ตอบแทนอนั มลี กั ษณะเปน็ การครอบครองโดยแสวงหาประโยชนเ์ พอ่ื ตนเองอยดู่ ว้ ยในตวั อยแู่ ละ
มพิ กั ตอ้ งตีความขยายว่ารวมถงึ ครอบครองเพอื่ ผอู้ นื่ แต่อย่างใด33

3. ประเด็นพิจารณา

แม้การใช้ความผิดทางอาญาควบคุมกำ�กับการทำ�ไม้หวงห้ามจะเป็นมาตรการท่ี
เด็ดขาดและสามารถบังคับใช้ได้อย่างสะดวกเนื่องจากเจ้าหน้าที่รัฐผู้ใช้กฎหมายส่วนใหญ่เข้าใจ
องคป์ ระกอบทางกฎหมายและโทษของกฎหมายทมี่ โี ทษทางอาญาอยแู่ ลว้ 34 แตก่ ารทบ่ี ทบญั ญตั ิ
ดังกล่าวบังคับใช้มาอย่างยาวนานถึง 76 ปี โดยไม่มีการทบทวนความเหมาะสมของความผิด
ที่เก่ยี วข้องเลย ทัง้ ๆ ทส่ี ภาพการณบ์ า้ นเมืองเปลย่ี นแปลงไปและมีแนวคิดใหม่ ๆ เกิดข้ึนเป็น
จำ�นวนมาก เช่น แนวคิดเร่ืองการมีส่วนร่วมและการได้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติ
เปน็ ตน้ การน�ำ กฎหมายทคี่ วบคมุ ไมห้ วงหา้ มมาพจิ ารณาความเหมาะสมจงึ เปน็ ประเดน็ ทม่ี คี วาม
สำ�คัญ โดยบทบัญญัติความผิดและโทษที่ได้นำ�เสนอไปในหัวข้อก่อนหน้านี้อาจถูกนำ�มา
พิจารณาไดอ้ ย่างน้อย 3 ประเด็น ในแงก่ ารทบทวนเจตนารมณ์ของบทบญั ญัติ ความไดส้ ัดสว่ น
ของอตั ราโทษ และความสอดคลอ้ งกบั หลกั การใชป้ ระโยชนจ์ ากทรพั ยากรธรรมชาตอิ ยา่ งยงั่ ยนื
ภายใต้หลกั การในรัฐธรรมนูญ

3.1 วัตถุประสงค์ของการกำ�หนดประเภทไม้หวงห้ามภายใต้กฎหมาย
ปัจจุบัน

ดังที่ได้ต้ังประเด็นวิเคราะห์ไว้เบื้องต้นว่าการควบคุมการทำ�ไม้หวงห้ามตามพระราช
บัญญัติป่าไม้ฯ ยังขาดความชัดเจนว่ามีวัตถุประสงค์เพื่อการรักษาผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจ
ของรฐั โดยการก�ำ หนดมาตรการควบคมุ และจดั เกบ็ คา่ ภาคหลวง หรอื แทจ้ รงิ แลว้ การควบคมุ ไม้
หวงหา้ มเปน็ ไปเพอ่ื การอนรุ กั ษท์ รพั ยากรปา่ ไม้ ซงึ่ การทำ�ความเขา้ ใจในประเดน็ นจี้ ะชว่ ยใหเ้ กดิ
ประโยชนเ์ มอ่ื ตอ้ งตคี วามและใหเ้ หตผุ ลทางกฎหมายเมอื่ มกี ารขออนญุ าตท�ำ ไมใ้ นปา่ ตอ่ พนกั งาน

33 รายละเอยี ดการตคี วามในประเดน็ นสี้ ามารถศกึ ษาเพมิ่ เตมิ ไดจ้ ากการตคี วามเรอ่ื งการครอบครองสตั ว์
ป่าสงวนและสัตว์ป่าคุ้มครองตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2535 ใน สุรศักด์ิ บุญเรือง,
“บทบาทของรฐั และประชาชนในการสงวนและค้มุ ครองสตั ว์ป่าในถนิ่ ที่อยตู่ ามธรรมชาต,ิ ” รายงานวิจยั ฉบับสมบูรณ์
เพอ่ื นำ�เสนอตอ่ คณะกรรมการบริหารศนู ย์วิจัยและใหค้ ำ�ปรึกษา คณะนิตศิ าสตร์ มธ. มกราคม 2557, น. 74-79.
34 Neil Gunningham, Peter N. Grabosky and Darren. Sinclair. Smart Regulation : Designing
Environmental Policy. (Oxford : Clarendon Press 1998) 41.
ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจนั ทร์

|  455  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ
เจา้ หนา้ ที่ เพราะหากเจตนารมณข์ องกฎหมายควบคมุ การท�ำ ไมค้ อื เพอ่ื ใหร้ ฐั ไดร้ บั ประโยชนเ์ ชงิ
เศรษฐกจิ จากการเกบ็ คา่ ภาคหลวง พนกั งานเจ้าหนา้ ที่ยอ่ มมอี ำ�นาจออกใบอนญุ าตท�ำ ไมใ้ นปา่
ในพ้ืนที่ใดพ้ืนท่ีหนึ่งแบบช่ัวครั้งชั่วคราวอันไม่มีลักษณะเป็นการให้สัมปทานป่าไม้ได้อย่างไม่มี
ข้อจำ�กัด35 แต่หากวัตถุประสงค์ของกฎหมายนี้คือเพ่ืออนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้ กรณีย่อม
หมายความวา่ การอนญุ าตใหท้ �ำ ไม้หวงหา้ ม เช่น การอนญุ าตให้ตัดฟนื จากไมห้ วงหา้ มในป่า จะ
ทำ�ได้ต่อเม่ือไม่สง่ ผลกระทบอยา่ งมนี ยั ส�ำ คัญต่อระบบนิเวศนเ์ ทา่ นั้น

แม้วา่ พระราชบัญญัตปิ ่าไมฯ้ ไม่ไดก้ �ำ หนดเจตนารมณอ์ ยา่ งชัดเจนว่าบทบัญญัติเร่ือง
การทำ�ไม้หวงห้ามมีเจตนารมณ์เช่นไร แต่การกำ�หนดบัญชีไม้หวงห้ามโดยเน้นการควบคุมไม้
ท่มี คี ่าทางเศรษฐกิจ เชน่ ไม้สกั ประดู่ พยุง ฯลฯ พรอ้ มกบั กำ�หนดใหต้ อ้ งขออนุญาตท�ำ ไมห้ รอื
ขอสัมปทานและจ่ายค่าภาคหลวงให้กับรัฐบาลย่อมแสดงอยู่ในตัวเองว่ามาตรการน้ีมุ่งเน้นไปที่
การควบคมุ ไมเ้ พอ่ื ประโยชนใ์ นเชงิ เศรษฐกจิ เปน็ หลกั อยา่ งไรกต็ ามในภายหลงั กฎหมายควบคมุ
การทำ�ไม้หวงห้ามได้ถูกแก้ไขเพิ่มเติมโทษ ประเภทไม้และหลักเกณฑ์การควบคุมไม้เหล่านี้อีก
หลายครง้ั เพอื่ ปราบปรามการกระท�ำ ความผดิ ตอ่ ทรพั ยากรปา่ ไม้ ดงั นน้ั เจตนารมณข์ องมาตรการ
ดังกล่าวจงึ อาจเปลย่ี นแปลงไปจากเดิม การท�ำ ความเขา้ ใจเหตผุ ลในการแกไ้ ขกฎหมายเก่ยี วกบั
ไม้หวงห้ามในแต่ละครั้งเพื่อพิจารณาว่าเจตนารมณ์ในการบังคับใช้เปลี่ยนแปลงไปหรือไม่จึงมี
ความส�ำ คัญไม่ยงิ่ หยอ่ นไปกวา่ กนั

หากพิจารณาจากเหตุผลในการประกาศใช้พระราชบัญญัติป่าไม้ ฉบับแก้ไขเพ่ิมเติม
แต่ละฉบบั เชน่ ประกาศของคณะปฏวิ ัติ ฉบบั ท่ี 41 ใหเ้ หตผุ ลในอารมั ภบทของประกาศฯ วา่
“...โดยท่ีไม้ในป่าเปน็ ทรัพยากรสำ�คญั ของชาติ และการทำ�ไม้ซ่งึ มิไดอ้ ยใู่ นความควบคมุ โดยถกู
ตอ้ งเปน็ ภยั อนั รา้ ยแรง...” สะทอ้ นใหเ้ หน็ วา่ รฐั บาลในขณะนนั้ ถอื วา่ ปา่ ไมเ้ ปน็ ทรพั ยากรธรรมชาติ
สำ�คัญ แต่ไม่ได้กล่าวเน้นย้ําว่ามีความสำ�คัญในแง่ใด ดังนั้น ในช่วงเวลายังกล่าวยังไม่ปรากฏ
ชัดเจนนักว่าการแก้ไขบทบัญญัติเรื่องไม้หวงห้ามเป็นไปเพ่ือวัตถุประสงค์ใดนอกเหนือจากการ
ปราบปราบหรอื ยับย้ังการลักลอบทำ�ไมห้ วงหา้ ม อย่างไรกต็ ามการแกไ้ ขพระราชบัญญตั ิปา่ ไมฯ้
ในคร้ังต่อ ๆ มาได้กล่าวถึงวัตถุประสงค์ของการบัญญัติชัดเจนมากขึ้น เช่น ในเหตุผลในการ

35 ปัจจุบันรัฐไม่สามารถให้สัมปทานป่าไม้บนบกได้ดังเช่นในอดีต (ก่อนปี พ.ศ. 2532) เพราะพระราช
ก�ำ หนดแก้ไขเพ่ิมเติมพระราชบญั ญตั ิป่าไม้ พทุ ธศักราช 2484 พ.ศ. 2532 ได้ก�ำ หนดหลักการท่กี ำ�หนดใหส้ ัมปทาน
ป่าไม้สิ้นสุดลง อย่างไรก็ตามกฎหมายฉบับนี้ยังคงให้อำ�นาจรัฐในการอนุญาตด้วยวิธีการอื่นนอกเหนือจากการให้
สัมปทานได้อยู่
ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจันทร์

|  456  |

ข้อพิจารณาบางประการเกี่ยวกับการควบคุมไม้หวงห้ามภายใต้พระราชบัญญัติป่าไม้ พุทธศักราช 2484

ประกาศใช้พระราชบัญญัติป่าไม้ (ฉบับท่ี 4) พ.ศ. 2503 ระบุว่า “...เพื่อเป็นการป้องกันการ
ทำ�ลายปา่ ไม้ อันเป็นทรัพยากรของชาติ ใหม้ สี ภาพอนั จะอ�ำ นวยประโยชนแ์ ก่รัฐและประชาชน
ด้วยดสี ืบไป...” และพระราชบัญญัตปิ า่ ไม้ (ฉบับที่ 5) พ.ศ. 2518 ระบุวา่ “...เนอ่ื งจากกฎหมาย
ว่าด้วยป่าไม้บางมาตรามีข้อความไม่รัดกุม และไม่เหมาะสมกับกาลสมัย สมควรแก้ไขเพ่ิมเติม
ใหเ้ หมาะสมกบั สถานการณป์ จั จบุ นั เพอ่ื คมุ้ ครองและบ�ำ รงุ รกั ษาปา่ ไมอ้ นั เปน็ ทรพั ยากรธรรมชาติ
ให้ได้ผลดีย่ิงข้ึน...” เช่นน้ี ย่อมหมายความว่าการแก้ไขกฎหมายควบคุมการทำ�ไม้หวงห้าม
ในเวลาต่อมาเน้นไปที่การคุ้มครองบำ�รุงรักษาป่าไม้ให้มีความสมบูรณ์มากขึ้น แต่ก็ไม่ได้
หมายความวา่ การควบคมุ การท�ำ ไมจ้ ะเปลยี่ นแปลงจากวตั ถปุ ระสงคเ์ พอ่ื ประโยชนเ์ ชงิ เศรษฐกจิ
มาเปน็ ประโยชนเ์ พอื่ การอนรุ ักษท์ รพั ยากรปา่ ไม้โดยส้ินเชิง หากแตว่ ตั ถปุ ระสงคใ์ นการควบคุม
กเ็ พอ่ื รกั ษาผลประโยชนท์ างเศรษฐกจิ ไปควบคกู่ บั การอนรุ กั ษท์ รพั ยากรธรรมชาติ ดงั จะเหน็ ได้
จากการที่กฎหมายปัจจุบันยังคงอนุญาตให้มีการทำ�ไม้หวงห้ามในบางลักษณะที่ไม่ใช่การ
ให้สัมปทานป่าไม้ได้ นอกจากน้ี ไม้หวงห้ามในกฎหมายปัจจุบันก็ยังคงเป็นไม้ท่ีมีคุณค่าทาง
เศรษฐกจิ เป็นหลกั ซ่ึงหากพิจารณาวตั ถปุ ระสงคใ์ นการควบคมุ ในกฎหมายทไ่ี ด้กล่าวไปแล้วจะ
เหน็ วา่ มคี วามเชอ่ื มโยงกบั เหตผุ ลทปี่ รากฏในค�ำ พพิ ากษาศาลฎกี าคดปี า่ ไมท้ สี่ ะทอ้ นเจตนารมณ์
ในการใชก้ ฎหมายเพอ่ื การอนรุ กั ษ์ทรัพยากรปา่ ไมเ้ ชน่ กนั

3.2 ความเหมาะสมของการควบคุมไม้หวงหา้ มในทด่ี นิ เอกชน

โดยหลักการแล้วพระราชบัญญัติป่าไม้ฯ ควรมีบทบาทหลักในการควบคุมการทำ�ไม้
หวงห้ามในป่า (ที่ดินที่ยังไม่มีบุคคลใดได้กรรมสิทธิ์หรือสิทธิครอบครองตามประมวลกฎหมาย
ทดี่ นิ ) เพราะทบี่ รรดาทรพั ยส์ นิ ทอี่ ยใู่ นทด่ี นิ เอกชนซงึ่ รวมถงึ พชื ทกุ ประเภทควรตกเปน็ สว่ นควบ
ของทดี่ นิ ทเี่ จา้ ของทดี่ นิ ชอบทจ่ี ะใชป้ ระโยชนไ์ ด3้ 6 กรณจี งึ มขี อ้ สงั เกตวา่ มาตรการควบคมุ ไมห้ วง
ห้ามในปจั จบุ ันซึ่งขยายพน้ื ทบี่ ังคับใช้ควบคมุ ไม้ 18 ช่อื อนั ได้แก่ ไมส้ กั ไม้ยาง ไม้ชงิ ชัน ไม้เกด็
แดง ไม้อีเมง่ ไมพ้ ะยุงแกลบ ไม้กระพี้ ไม้แดงจีน ไมข้ ะยุง ไม้ชกิ ไมก้ ระซกิ ไมก้ ระซิบ ไม้พะยงู
ไม้หมากพลตู ๊กั แตน ไมก้ ระพ้เี ขาควาย ไมเ้ กด็ ด�ำ ไม้อีเฒา่ และไม้เก็ดเขาควายท่ีข้ึนอย่ใู นท่ดี นิ
เอกชนดว้ ยมคี วามเหมาะสมหรอื ไม่ หากพจิ ารณาในแงอ่ �ำ นาจในการบญั ญตั กิ ฎหมายแลว้ แมว้ า่
รัฐมีอำ�นาจออกกฎหมายที่มีเน้ือหาเกินขอบเขตจากชื่อของกฎหมายตราบเท่าที่กระบวนการ

36 ยนื หยดั ใจสมทุ ร, ค�ำ อธบิ ายพระราชบญั ญตั ปิ า่ ไม้ พทุ ธศกั ราช 2484, พมิ พค์ รงั้ ท่ี 8 (นติ บิ รรณาการ,
2559) น. 45.
ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจนั ทร์

|  457  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ
ออกกฎหมายเป็นไปโดยชอบ37 แต่ในแง่ความเหมาะสมน้ันยังเป็นท่ีน่าพิจารณาว่าจำ�เป็นหรือ
ไม่ทพี่ ระราชบัญญัติป่าไม้ฯ ต้องควบคุมการทำ�ไม้บางชนิด เช่น ไมส้ ักทขี่ ้ึนในที่ดินเอกชนด้วย
เพราะหากพิจารณาจากวัตถุประสงค์ของการควบคุมไม้หวงห้ามคือเพื่อให้รัฐสามารถจัดเก็บ
ค่าภาคหลวงไปพร้อมกับการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้ดังที่ได้วิเคราะห์ไปในหัวข้อก่อนหน้าน้ี
กอ็ าจไม่มีความเหมาะสมเพราะการก�ำ หนดใหต้ อ้ งขออนุญาตทำ�ไมห้ วงห้ามในทีด่ นิ ที่มีเอกสาร
สิทธิไม่ได้ช่วยเพิ่มพ้ืนที่ป่าไม้หรือต้นไม้แต่อย่างใด นอกจากนี้ หากพิจารณาในแง่ประโยชน์
ทางเศรษฐกจิ ทร่ี ฐั จะไดร้ บั จากการควบคมุ การท�ำ ไมห้ วงหา้ มทข่ี น้ึ ในทดี่ นิ เอกชนแลว้ กจ็ ะพบวา่
ในท้ายท่ีสุดรัฐก็ไม่ได้รับประโยชน์เช่นกันเพราะบทบัญญัติมาตรา 14 ทวิ บัญญัติให้ยกเว้น
การเก็บค่าภาคหลวงจากการทำ�ไม้หวงห้ามบางประเภทที่ขึ้นในท่ีดินเอกชน38 อย่างไรก็ตาม
อาจมผี โู้ ตแ้ ยง้ วา่ การแกไ้ ขกฎหมายเพอ่ื ขยายขอบเขตดงั กลา่ วมคี วามจ�ำ เปน็ ตอ่ การควบคมุ และ
ปราบปรามอาชญากรรมท่ีเป็นการทำ�ลายป่าไม้เพราะหากไม่มีกระบวนการควบคุมการทำ�ไม้
หวงห้ามในที่ดินเอกชนก็จะทำ�ให้เจ้าหน้าท่ีรัฐไม่สามารถตรวจสอบได้ว่าไม้หวงห้ามที่ตรวจพบ
ในสถานท่ใี ดสถานท่ีหน่ึงเปน็ ไมท้ ม่ี าจากป่าหรอื ไม่ เพราะไมม่ เี อกสารการรบั รองการทำ�ไม้และ
แหลง่ ก�ำ เนดิ ดงั นน้ั การควบคมุ ไมห้ วงหา้ มบางประเภทผา่ นกระบวนการขออนญุ าตจงึ ชว่ ยยนื ยนั
ท่ีมาของไม้หวงห้ามได้ซ่ึงแนวคิดนี้น่าจะมีความเป็นเหตุเป็นผลเพียงพอท่ีจะขยายพ้ืนที่บังคับ
ใชก้ ฎหมายใหร้ วมถงึ ไมห้ วงหา้ มบางประเภททขี่ นึ้ ในทด่ี นิ เอกชนแลว้ เพราะปจั จบุ นั การลกั ลอบ
ตัดไม้บางชนิดมีแรงจูงใจมาจากการส่งออกไปยังต่างประเทศ เช่น การลักลอบตัดไม้พะยูงซ่ึง
เกี่ยวโยงกับองคก์ รอาชญากรรมข้ามชาติ เป็นต้น

กระนั้น บทบัญญัติที่เก่ียวกับการควบคุมการตัดไม้และครอบครองไม้หวงห้ามที่ขึ้น
ในที่ดินเอกชนดังกล่าวอาจยังมีช่องโหว่บางประการเนื่องจากกฎหมายปัจจุบันระวางโทษ
บุคคลที่ตัดไม้ (ทำ�ไม้) หวงห้ามในที่ดินของตน บุคคลผู้รับไม้น้ันไว้ในลักษณะช่วยจำ�หน่าย

37 ซึ่งในกรณีนี้คือการแก้ไขเพ่ิมเติมพระราชบัญญัติป่าไม้ฯ ให้มีขอบเขตครอบคลุมไปถึงการควบคุมไม้
หวงหา้ มทีข่ นึ้ ในท่ดี นิ เอกชน
38 เนื่องจากมาตรา 14 ทวิ กำ�หนดใหบ้ ทบญั ญัติมาตรา 14 (ซึ่งเกย่ี วกบั การจัดเกบ็ คา่ ภาคหลวง) มใิ ห้ใช้
บังคับแก่ผู้รับอนุญาตทำ�ไม้สัก ไม้ยาง  ไม้ชิงชัน ไม้เก็ดแดง ไม้อีเม่ง ไม้พะยุงแกลบ ไม้กระพี้ ไม้แดงจีน ไม้ขะยุง
ไม้ชิก ไม้กระซกิ ไม้กระซบิ ไมพ้ ะยงู ไมห้ มากพลูต๊กั แตน ไม้กระพเี้ ขาควาย ไม้เก็ดดำ� ไม้อเี ฒ่า และไมเ้ กด็ เขาควาย
ทข่ี ึน้ อยูใ่ นที่ดนิ ที่มีโฉนดทีด่ ินหรือหนังสือรับรองการทำ�ประโยชนต์ ามประมวลกฎหมายที่ดิน ดังน้นั เจ้าของท่ดี นิ จึง
สามารถขออนญุ าตทำ�ไม้ขา้ งต้นโดยไมต่ ้องเสียคา่ ภาคหลวง ซงึ่ หมายความว่าการควบคมุ ไมห้ วงหา้ มดงั กล่าวไมไ่ ด้มุง่
แสวงหารายไดจ้ ากการท�ำ ไมเ้ พือ่ ประโยชน์ของรัฐ
ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  458  |

ข้อพิจารณาบางประการเกี่ยวกับการควบคุมไม้หวงห้ามภายใต้พระราชบัญญัติป่าไม้ พุทธศักราช 2484

และบุคคลท่ีครอบครองไม้หวงห้ามเช่นว่าน้ันในอัตราโทษเช่นเดียวกับผู้ลักลอบทำ�ไม้ในป่าโดย
ใช้บทบัญญัติความผิดเดียวกันคือบทบัญญัติท่ีได้กล่าวถึงไปแล้วในหัวข้อ 3.1.3.1 - 3.1.3.3
ซง่ึ เทา่ กบั วา่ บคุ คลทก่ี ระท�ำ ความผดิ เกยี่ วกบั ไมห้ วงหา้ มซงึ่ อาจเปน็ ไมห้ วงหา้ มในทดี่ นิ ตนเองตอ้ ง
รบั โทษหนกั กวา่ การกระท�ำ ความผดิ เกยี่ วกบั ทรพั ยท์ เี่ ปน็ เหตฉุ กรรจต์ ามประมวลกฎหมายอาญา
ทง้ั ๆ ทกี่ ารตดั ไมห้ รอื ครอบครองไมท้ ขี่ น้ึ ในทดี่ นิ ของตนเองไมม่ กี ารพรากกรรมสทิ ธใิ์ นทรพั ยส์ นิ
จากเอกชนและไม่ได้ส่งผลกระทบโดยตรงต่อทรัพยากรธรรมชาติท่ีอยู่ในความดูแลของรัฐอัน
จะมลี กั ษณะทเ่ี ปน็ อาชญากรรมทางสง่ิ แวดลอ้ มอยา่ งชดั เจน39 ดงั นน้ั จงึ ควรมกี ารทบทวนระวาง
โทษสำ�หรับความผิดเก่ียวกับการทำ�ไม้หวงห้ามบางชนิดในที่ดินเอกชนโดยควรมีการพิจารณา
ก�ำ หนดระวางโทษที่เบากว่าการท�ำ ไมห้ วงหา้ มในป่า อย่างไรก็ตาม เนือ่ งจากบทความนี้มุ่งเพียง
เพื่อวิเคราะห์ข้อพจิ ารณาเบ้ืองตน้ เทา่ นน้ั จึงไม่ขอกล่าวถึงในรายละเอียดว่าหลักการลดระวาง
โทษควรพิจารณาจากองค์ประกอบหรอื หลักเกณฑเ์ ร่อื งใดบ้าง

3.3 ความสอดคลอ้ งกบั หลกั การจดั การทรพั ยากรปา่ ไมภ้ ายใตร้ ฐั ธรรมนญู

หากพิจารณาในแง่ความสอดคล้องกับหลักการจัดการทรัพยากรป่าไม้ภายใต้
รฐั ธรรมนญู จะพบวา่ หลกั การทป่ี รากฏในรฐั ธรรมนญู ฉบบั ปจั จบุ นั มกี ารก�ำ หนดหนา้ ทใี่ หร้ ฐั ตอ้ ง
อนุรักษ์ คุ้มครอง บำ�รุงรักษา ฟ้ืนฟู บริหารจัดการ และใช้หรือจัดให้มีการใช้ประโยชน์จาก
ทรพั ยากรธรรมชาติ สง่ิ แวดลอ้ ม และความหลากหลายทางชวี ภาพ ใหเ้ กดิ ประโยชนอ์ ยา่ งสมดลุ
และยง่ั ยนื โดยตอ้ งใหป้ ระชาชนและชมุ ชนในทอ้ งถน่ิ ทเ่ี กยี่ วขอ้ งมสี ว่ นรว่ มด�ำ เนนิ การและไดร้ บั
ประโยชน์จากการดำ�เนินการดังกล่าวด้วย (มาตรา 57) ในขณะเดียวกันก็กำ�หนดรับรองสิทธิ
ของบุคคลและชุมชนในการจัดการ บำ�รุงรักษา และใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติ สิ่ง
แวดล้อม และความหลากหลายทางชีวภาพอย่างสมดุลและย่ังยืน (มาตรา 43 (2)) ซึ่งข้อดี
ของบทบญั ญตั ทิ งั้ สองมาตรานค้ี อื การยอมรบั วา่ รฐั มหี นา้ ทเ่ี คารพความชอบธรรมของปจั เจกชน
และชุมชนในการมีส่วนร่วมอนุรักษ์และได้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติ แต่รัฐธรรมนูญ
ก�ำ หนดใหร้ ายละเอยี ดเกย่ี วกบั หนา้ ทข่ี องรฐั และสทิ ธเิ กย่ี วกบั การมสี ว่ นรว่ มและการไดป้ ระโยชน์
เปน็ ไปตามท่ีกฎหมายระดบั พระราชบญั ญตั กิ ำ�หนด ซง่ึ ในแง่หนึง่ การบญั ญัตเิ ชน่ น้ีมีข้อดเี พราะ
เป็นการให้อำ�นาจฝ่ายนิติบัญญัติกำ�หนดรายละเอียดกฎหมายเก่ียวกับหน้าท่ีของรัฐและสิทธิ

39 รายละเอยี ดแนวคดิ เกย่ี วกบั อาชญากรรมทางสง่ิ แวดลอ้ ม (environmental crime) โปรดดเู พม่ิ เตมิ จาก
บทความ “ข้อความคิดเบื้องตน้ เก่ยี วกับอาชญาวิทยาสีเขยี ว (Green Criminology) ” โดย ภาคภูมิ โลหวริตานนท์
ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  459  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

ของชุมชนและบุคคลในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืนตามประเภทของทรัพยากร
ตามความเหมาะสม อยา่ งไรกด็ ี การบญั ญตั เิ ชน่ นอ้ี าจทำ�ใหบ้ คุ คลและชมุ ชนเสยี โอกาสบางอยา่ ง
หากกฎหมายระดับพระราชบัญญัติท่ีเกี่ยวข้องกำ�หนดหลักการท่ีล้าสมัย ขาดการเปิดโอกาส
ให้บุคคลและชุมชนมีส่วนร่วมและเน้นการรวบอำ�นาจบริหารจัดการไว้ที่รัฐท้ังหมดและยังไม่มี
การแก้ไขกฎหมายฉบับน้ัน ดังเช่น หลักการควบคุมไม้หวงห้ามในพระราชบัญญัติป่าไม้ฯ ซึ่ง
กรณีนี้หากพิจารณาอำ�นาจหน้าท่ีของรัฐในการจัดการเก่ียวกับการใช้ทรัพยากรป่าไม้อาจ
พิจารณาได้ว่าในเมอื่ พระราชบญั ญัติปา่ ไม้ฯ บัญญตั ิอ�ำ นาจหน้าที่เชน่ ใด การด�ำ เนนิ การของรฐั
ยอ่ มตอ้ งท�ำ เชน่ นนั้ เมอ่ื การควบคมุ การท�ำ ไมห้ วงหา้ มถกู ก�ำ หนดใหเ้ ปน็ อ�ำ นาจของรฐั ในการออก
ใบอนญุ าต รฐั กไ็ มม่ คี วามจ�ำ เปน็ ตอ้ งด�ำ เนนิ การอยา่ งอนื่ อกี ซงึ่ อาจพจิ ารณาไดว้ า่ หลกั การควบคมุ
ไม้หวงห้ามน้ัน แม้ไม่ได้เปิดโอกาสให้ปัจเจกชนและชุมชนเข้ามามีส่วนร่วมในการจัดการอย่าง
แท้จริง แต่การท่ีรัฐธรรมนูญกำ�หนดว่ารายละเอียดให้เป็นไปตามที่กฎหมายกำ�หนดก็ทำ�ให้
บทบัญญัติดังกล่าวรับรองความชอบธรรมของบทบัญญัติเร่ืองการควบคุมไม้หวงห้ามทันที
อยา่ งไรกต็ าม หากการจดั การทรพั ยากรปา่ ไมใ้ หส้ อดคลอ้ งกบั หลกั การขา้ งตน้ นนั้ ตอ้ งด�ำ เนนิ การ
ให้เกิดความสมดุลในการใช้ทรัพยากรธรรมชาติ จึงมีข้อท่ีต้องขบคิดว่าการเลือกกำ�หนดให้ไม้
บางชนิดเท่าน้ันเป็นไม้หวงห้ามจะช่วยให้เกิดการจัดการทรัพยากรอย่างย่ังยืนได้จริงหรือไม่
เพราะการเลือกคมุ้ ครองไมห้ วงหา้ มบางประเภทอาจท�ำ ให้เกดิ การเลอื กทำ�ลายทรพั ยากรปา่ ไม้
ประเภทอื่นที่ไม่ใช่ไม้หวงห้าม (ซ่ึงอาจจะเกิดจากการได้รับอนุญาตจากพนักงานเจ้าหน้าท่ีตาม
มาตรา 5440 หรือเกดิ จากการกระทำ�โดยผิดกฎหมายก็ได)้ และในทา้ ยทส่ี ดุ อาจทำ�ให้สิ่งมีชีวติ ที่
อยอู่ าศยั ในไมท้ ไี่ มใ่ ชไ่ มห้ วงหา้ มสญู พนั ธไ์ุ ปโดยผลของการเลอื กคมุ้ ครองไมบ้ างชนดิ กไ็ ด้ แนวคดิ
เช่นน้ีจึงถูกวิพากษ์วิจารณ์ว่าไม่มีประสิทธิภาพสำ�หรับการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ41 ดังนั้น
หากพระราชบญั ญตั ปิ า่ ไม้ฯ จะเปลีย่ นแนวคิดในการบงั คบั ใชจ้ ากการใช้เพอื่ รักษาผลประโยชน์
ทางเศรษฐกจิ ของรฐั ในการไดร้ บั สว่ นแบง่ จากคา่ ภาคหลวงจากการท�ำ ไมม้ าเปน็ เนน้ การอนรุ กั ษ์
ทรัพยากรป่าไม้รวมถึงความหลากหลายทางชีวภาพ ทางเลือกที่ควรจะเป็นอาจได้แก่การเน้น

40 มาตรา 54 ห้ามมิให้ผู้ใด ก่อสร้าง แผ้วถาง หรือเผาป่า หรือกระทำ�ด้วยประการใด ๆ อันเป็นการ
ทำ�ลายป่า หรือเข้ายึดถือหรือครอบครองป่าเพ่ือตนเองหรือผู้อ่ืน เว้นแต่จะกระทำ�ภายในเขตท่ีได้จำ�แนกไว้เป็น
ประเภทเกษตรกรรม และรฐั มนตรไี ด้ประกาศในราชกิจจานุเบกษาหรือโดยได้รับใบอนุญาตจากพนกั งานเจา้ หน้าที่
การขออนญุ าตและการอนญุ าต ใหเ้ ปน็ ไปตามหลักเกณฑแ์ ละเง่ือนไขทกี่ �ำ หนดในกฎกระทรวง
41 Gary D. Meyers, Shaun Temby, ‘Biodiversity and the Law : A Review of the Common-
wealth Endangered Species Protection Act of 1993’3 (1994) Griffith L. Rev. 39, 88-89.
ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  460  |

ข้อพิจารณาบางประการเกี่ยวกับการควบคุมไม้หวงห้ามภายใต้พระราชบัญญัติป่าไม้ พุทธศักราช 2484

มาตรการคมุ้ ครองเชงิ พน้ื ที่ (area-based protection) มากกวา่ การก�ำ หนดบญั ชไี มห้ วงหา้ มซงึ่
เปน็ วธิ กี ารแบบเลอื กคุม้ ครองสง่ิ มีชีวติ บางสายพนั ธ์ุ

บทสรปุ

การควบคมุ ไมห้ วงหา้ มเปน็ มาตรการทม่ี มี ากอ่ นการประกาศใชพ้ ระราชบญั ญตั ปิ า่ ไมฯ้
โดยในอดีตมาตรการน้ีมีขึ้นเพ่ือจัดเก็บภาษีหรือส่วนแบ่งจากไม้มีค่าทางเศรษฐกิจโดยไม่มีการ
กำ�หนดวัตถุประสงค์เพื่อการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติอย่างชัดเจน อย่างไรก็ตาม หลังการ
ประกาศใช้พระราชบัญญัติป่าไม้ฯ นี้ได้กลายเป็นมาตรการจัดการป่าไม้ท่ีสำ�คัญโดยเฉพาะ
เพื่อจัดเก็บค่าภาคหลวงจากการทำ�ไม้ โดยหลังจากที่มีการประกาศใช้กฎหมายฉบับน้ีก็ได้มี
การแก้ไขทั้งการเพ่ิมโทษและการแก้ไขให้ไม้บางประเภทท่ีขึ้นอยู่ในป่าและในที่ดินเอกชนเป็น
ไม้หวงห้ามเพ่ือเพ่ิมประสิทธิภาพในการควบคุมการลักลอบทำ�ไม้ อย่างไรก็ตาม การแก้ไข
ดังกล่าวนำ�ไปสู่ข้อพิจารณาท่ีสำ�คัญสามประเด็น โดยในประเด็นเกี่ยวกับวัตถุประสงค์ของ
กฎหมายเก่ียวกับการควบคุมการทำ�ไม้นั้นเนื้อหาของบทบัญญัติท่ีเก่ียวข้องพร้อมท้ังเหตุผล
ในคำ�พิพากษาศาลฎีกาเก่ียวกับการทำ�ไม้ในหลายคดีอันสะท้อนว่าการควบคุมการทำ�ไม้ตาม
พระราชบญั ญตั ปิ า่ ไมฯ้ มวี ตั ถปุ ระสงคท์ งั้ เพอื่ การสงวนผลประโยชนท์ างเศรษฐกจิ เพอื่ นำ�รายได้
เขา้ รฐั รวมทงั้ สะทอ้ นเจตนารมณใ์ นการอนรุ กั ษท์ รพั ยากรธรรมชาตอิ กี ดว้ ย สว่ นความเหมาะสม
ของมาตรการและบทลงโทษซ่ึงมีการขยายพ้ืนท่ีควบคุมการทำ�ไม้หวงห้ามบางประเภทในที่ดิน
ที่มิใช่ท่ีป่าน้ัน ผู้เขียนยังเห็นว่าอัตราโทษของการกระทำ�ความผิดเก่ียวกับการทำ�ไม้หวงห้ามใน
ป่าและการทำ�ไม้หวงห้ามท่ีขึ้นในที่ดินเอกชนควรแตกต่างกัน เพราะตอบสนองวัตถุประสงค์ที่
ต่างกัน ส่วนในประเด็นความสอดคล้องของมาตรการนก้ี บั หลักการจัดการทรพั ยากรธรรมชาติ
ตามรัฐธรรมนูญนั้น แม้มาตรการควบคุมไมห้ วงห้ามจะไมข่ ัดกบั บทบญั ญตั มิ าตรา 43 (2) และ
มาตรา 57 อย่างชัดแจ้ง แต่ผู้เขียนเห็นว่าโดยหลักการแล้วบทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญทั้งสอง
มาตราอาจนำ�ไปสู่การยอมรับการมีผลของกฎหมายที่ไม่เปิดโอกาสให้ประชาชนมีส่วนร่วมใน
การจัดการทรพั ยากรธรรมชาตอิ ยา่ งยั่งยืนอยา่ งแทจ้ ริง

ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจนั ทร์

|  461  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  462  |

เร่อื งเลา่ ของพีใ่ หญ่

ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจันทร์

|  463  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  464  |

เรือ่ งเลา่ ของพใี่ หญ่
ที่ใคร ๆ อาจยังไม่รู้

ลกู (ชาย) พใ่ี หญ่

สวัสดีครับท่านผู้อ่านทุก ๆ ท่าน ก่อนอ่ืนผมขออนุญาตเท้าความสักเล็กน้อยถึง
ทม่ี าของบทความน้ี กอ่ นหนา้ นผ้ี มไดร้ บั การตดิ ตอ่ จากกองบรรณาธกิ ารหนงั สอื “ทร่ี ะลกึ 60 ปี
พใ่ี หญ่ ใจหาญ” (ซ่ึงคอื หนังสือท่ีอยู่ในมือท่านขณะน้)ี ให้เขียนเล่าเรือ่ งชีวประวัติและเรอ่ื งราว
ต่าง ๆ ของพี่ใหญ่ แต่เนื่องด้วยหากจะเขียนเป็นภาษาทางการก็ดูจะน่าเบื่อไปและเพื่อเพิ่ม
อรรถรสในการอ่าน ผมจึงจะขอนำ�เสนอเร่ืองราวต่าง ๆ ของพ่ีใหญ่ในรูปแบบการเล่าสู่กันฟัง
เห็นว่านา่ จะดีกวา่ โดยเนอื้ หาของบทความนผ้ี มมีความตั้งใจว่าจะเล่าเรื่องราวที่หลาย ๆ ท่าน
อาจจะยังไม่ทราบ หรอื อาจเป็นมมุ มองหนง่ึ ที่น้อยคนจะได้เหน็ เพอ่ื ใหท้ ุก ๆ ทา่ น ไดร้ จู้ ักพ่ใี หญ่
อันเป็นที่รกั และเคารพของเราเพิม่ มากยงิ่ ขน้ึ

เริ่มเรื่องแรก ขอกล่าวถึงประวัติชีวิตของพ่ีใหญ่ของเราสักเล็กน้อย พ่ีใหญ่ หรือ
ศาสตราจารยณ์ รงค์ ใจหาญ นัน้ เกดิ เมอื่ วนั ที่ 26 สิงหาคม พ.ศ. 2500 เป็นบุตรของ พล.ต.ต.
สุวัณชยั ใจหาญ และนางรัตนา ใจหาญ มพี ีน่ อ้ งดว้ ยกัน 8 คน ซึ่งพี่ใหญ่ของเราก็เปน็ พ่ีใหญ่
สมชื่อ คอื เป็นพ่ีคนโตท่ตี ้องดแู ลน้อง ๆ อีก 7 คน ในดา้ นชีวิตครอบครวั ไดพ้ บรกั และแต่งงาน
กับคุณแดง หรือ นางสุวรีย์ ใจหาญ มีลูกด้วยกัน 3 คน คือ นายทัศมัญช์ ใจหาญ (นนท์)
นายชวรงค์ ใจหาญ (กร) และนายศุภกรวชิ ย์ ใจหาญ (เกมส์)

ท่านท่ีรู้จักพี่ใหญ่มาบ้างแล้วคงจะพอทราบว่าพี่ใหญ่ของเราน้ันเป็นคนที่ธรรมะ
ธรรมโมมาก ถ้าหากในวงสนทนา มีคำ�ถามให้กล่าวถึงใครสักคนท่ีท่านมองว่ามีบาปเบาบาง
เหลือเกินประหน่ึงหมูสไลด์ในร้านหมูกระทะ ช่ือพี่ใหญ่ของเราน้ันผมเชื่อว่าจะต้องไปปรากฏ
อยใู่ นลิสตค์ วามคิดของใครหลาย ๆ คนเปน็ แน่ ซง่ึ พ่ีใหญ่ของเรากไ็ ม่ท�ำ ให้ผดิ หวังจริง ๆ ครบั
ในชวี ติ ประจ�ำ วนั ของพใ่ี หญน่ น้ั เรอ่ื งการปฏบิ ตั ธิ รรม พใ่ี หญข่ องเรานน้ั ท�ำ อยเู่ ปน็ นจิ ในทกุ ๆ วนั

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจันทร์

|  465  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

พี่ใหญ่จะต้องเข้าห้องพระเพ่ือสวดมนต์และนั่งสมาธิ ซึ่งเวลาน่ังสมาธิก็จะจุดธูปเพื่อเป็น
เครื่องกำ�หนดเวลาในการน่ัง (วัน ๆ หนึ่งก็ใช้ไปหลายดอกอยู่เหมือนกันครับ) หากให้คำ�นวณ
เวลาอย่างต่ําก็น่าจะประมาณ 1-2 ช่ัวโมง บางวันถ้าสมาธิรวมมากก็จะนั่งยาวนานมากข้ึน
เรอ่ื ย ๆ บางวันนานถึงขน้ั ที่วา่ เจอกนั อีกทกี ็ตอนเชา้ เปล่ียนจากทา่ น่งั เปน็ นอน (^^) หากช่วงใด
เป็นวันหยุดนักขัตฤกษ์ทางพระพุทธศาสนา พี่ใหญ่ของเราก็จะไม่รอช้าใช้โอกาสอันดีช่วงนี้ไป
นั่งสมาธิปฏิบัติธรรมที่วัดอยู่เป็นประจำ� (ซ่ึงแน่นอนครับพาครอบครัวไปด้วย) อีกเร่ืองหน่ึงที่
จะไม่กล่าวถึงไม่ได้นั้น คือเรื่องความเคร่งในการปฏิบัติธรรมของพี่ใหญ่ พ่ีใหญ่นับว่าเป็น
พุทธศาสนิกชนผู้หน่ึงที่มีความเคร่งท่ีจะปฏิบัติไม่เป็นสองรองใคร บ่อยคร้ังจึงทำ�ให้สถานท่ี
ไม่เคยเป็นอุปสรรคต่อการปฏิบัติธรรมของพี่ใหญ่แต่อย่างใด หากวันไหนมีคราวต้องออกนอก
สถานที่ พใ่ี หญจ่ ะพกธปู และหนงั สอื สวดมนตไ์ ปดว้ ยเสมอ เมอื่ เสรจ็ จากงานทงั้ วนั แลว้ กจ็ ะกลบั
มาท่ีหอ้ งพกั แลว้ กเ็ ริม่ ปฏบิ ตั ธิ รรมตามกิจวัตร ดงั นัน้ หากใครทม่ี ีโอกาสไดไ้ ปต่างจงั หวัด หรือไป
ธุระนอกสถานท่ีพร้อมพ่ีใหญ่ของเรามาบ้าง หากได้กล่ินธูปหรือเสียงสวดมนต์ยามค่ําคืน ก็ไม่
ต้องตกใจและคิดเตลิดเปิดมโนไปไกลว่าอาจมีพลังงานบางอย่างอยู่รอบ ๆ ตัวท่าน เพราะ
ความจรงิ อาจเปน็ เพยี งแค่การปฏิบัติธรรมของพี่ใหญข่ องเราเพยี งเทา่ นนั้ กเ็ ปน็ ได้

นอกจากเรอื่ งการนง่ั สมาธแิ ล้ว พใี่ หญก่ ย็ งั ปฏบิ ตั ธิ รรมโดยการทานขา้ วเพียงมอื้ เดยี ว
ในหนงึ่ วัน ทา่ นอ่านไม่ผดิ หรอกครบั ทานมือ้ เดียวจริง ๆ หลาย ๆ คนคงสงสัยวา่ พใ่ี หญข่ องเรา
น้ันไม่หิวเวลาทำ�งานบ้างเหรอ? อยู่ได้อย่างไรทั้งวันโดยไม่ทานอะไรอีกเลย? ทั้ง ๆ ที่งานที่
พ่ีใหญ่ทำ�นั้นเป็นงานวิชาการ ไม่ว่าจะเป็นงานสอน งานสอบ หรืองานประชุมต่าง ๆ ท่ีต้อง
ใช้พลังงานเป็นอย่างมาก ย่ิงมีเรื่องการเดินทางด้วยยิ่งอาจทำ�ให้เหนื่อยล้าทวีคูณ ร่างกาย
ย่ิงต้องการพลังงานเพิ่มมากขึ้นเข้าไปอีก ท่านผู้อ่านครับผมของแจ้งไว้ตรงนี้เลยว่าท่านไม่
ต้องเป็นกังวลไปครับ เพราะหากท่านได้เห็นอาหารม้ือเช้าของพ่ีใหญ่ของเราท่ีรับประทานใน
แตล่ ะวนั ทา่ นอาจจะเปลย่ี นความคดิ ได้ เพราะปรมิ าณอาหารไมใ่ ชแ่ คข่ า้ วราดแกงกบั ขา้ วอยา่ ง
สองอย่าง แตเ่ ป็นข้าวจานเท่าถาดกับกบั ขา้ วอกี มากโข อกี ทงั้ พี่ใหญ่ของเราได้ปฏบิ ัตแิ บบนมี้ า
นานหลายปีแล้ว ด้วยเหตุผลนี้ประกอบกับคงจะเป็นเพราะผลบุญในการปฏิบัติธรรมคํ้าจุน
กระเพาะอาหาร ท�ำ ใหท้ ่านอ่มิ ไดท้ ้งั วนั ซ่ึงผมมองวา่ อาจกรณนี ว้ี า่ “การอ่มิ บุญโดยแท้”

สำ�หรับไลฟ์สไตล์ของพ่ีใหญ่น้ัน ไม่ได้มีเพียงแค่การปฏิบัติธรรมเท่านั้นนะครับ แต่
ท่านยังช่ืนชอบการท่องเท่ียวเป็นชีวิตจิตใจด้วย แม้ว่าพี่ใหญ่ของเราน้ันจะเล่ือมใสในบวร

ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจันทร์

|  466  |

เรื่องเล่าของพี่ใหญ่ ที่ใครๆ อาจยังไม่รู้

พระพุทธศาสนาเปน็ อย่างมาก ในช่วงวันหยดุ ยาว ๆ ก็จะชวนครอบครัวพากนั ไปวดั ไปท�ำ บุญ
ปฏิบัติธรรมในโอกาสสำ�คัญ ๆ แต่นั้นก็ไม่ได้หมายความว่า สถานท่ีท่องเท่ียวท่ีจะเดินทางไป
จะตอ้ งเปน็ วัดเท่านน้ั แมส้ ว่ นใหญ่เวลาไปเทีย่ วก็ต้องไปวดั อยา่ งนอ้ ย 1 วดั กต็ าม พี่ใหญข่ องเรา
ยังมีความชนื่ ชอบทจ่ี ะเที่ยวในสถานท่ที ่องเทย่ี วต่าง ๆ ดว้ ยไม่วา่ จะเป็น เมือง ยา่ นการคา้ หรอื
ทเ่ี ท่ียวธรรมชาติ จนเคยมีคนกลา่ วไว้วา่ “พใี่ หญ่ของเรานัน้ ชอบชวนไปแตบ่ ้านนอก ไมเ่ คยจะ
ชวนไปเมืองนอกเลย” ส่วนตัวผมนั้นเห็นว่าคำ�กล่าวนี้น่าจะเป็นเร่ืองจริงดังท่ีว่า เพราะคราใด
ที่ท่านพ่ีใหญ่ได้สัมผัสกับธรรมชาติ หมู่มวลแมกไม้ ก็จะเหมือนมีพลังงานบางอย่างเกิดขึ้นใน
ตวั พ่ใี หญ่ จากสภาพรา่ งกายภายนอกทีเ่ รา ๆ เหน็ พี่ใหญเ่ ป็นชายรา่ งเลก็ กลับจะสามารถเดนิ
ข้ึนทางชัน ๆ ไวได้อย่างกบั สายลม งานน้ีผมประสบพบมากบั ตัว ครั้งนั้นเราไปเท่ยี วน้ําตกกนั
ผมกับเพอื่ นท่อี ายุ 20 ตน้ ๆ เดินบกุ ป่าฝา่ ดงลงห้วย ขนึ้ ไปหอบแทบจะจบั แตพ่ ใ่ี หญข่ องเรานัน้
เดินไปเหมือนวาร์ปได้ คลาดสายตาครู่เดียวระหว่างพักเหนื่อย พี่ใหญ่ก็เดินหนีขึ้นไปคนเดียว
อีก 2 ชน้ั แถมยงั ย้ิมรา่ หามีอาการเหน่ือยไม่ รักธรรมชาตขิ นาดนี้ สมแลว้ ท่พี ใ่ี หญ่ของเรานั้น
เปน็ อาจารย์สอนสาขากฎหมายทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดล้อม

นอกจากจะเปน็ พ่ใี หญร่ กั ษ์โลกแล้ว พ่ีใหญข่ องเรายงั เป็นสายเปยอ์ กี ด้วยนะครับ ไป
เทยี่ วทงั้ ที ตอ้ งมขี องตดิ ไมต้ ดิ มอื กลบั มาไมข่ าด โดยเฉพาะเวลาไปตา่ งประเทศ ตวั กลบั มาเหมอื น
เดมิ แต่เพิม่ เติมคอื มีถุงใบใหญ่ หรือไม่ก็มาเป็นกลอ่ งด้วยเสมอ ๆ ซึง่ ส่วนใหญ่ของทีซ่ อื้ มาไมไ่ ด้
ซ้ือใช้เอง แต่เป็นของฝากคนโน้นคนนี้ บางทีซื้อมาเผ่ือว่าจะให้ใครที่ยังไม่รู้ว่าเป็นใครด้วย
ปัจจุบันนี้เทคโนโลยีก้าวไกล พ่ีใหญ่ของเราน้ันก็ไม่ตกยุค สามารถใช้แอพลิเคช่ันสั่งซ้ือของ
โดยไมจ่ �ำ เปน็ ตอ้ งเดนิ ไปหา้ งสรรพสนิ คา้ หรอื รา้ นคา้ ตา่ ง ๆ กส็ ามารถซอ้ื ของได้ เปน็ ตวั อยา่ งของ
ผู้สงู วยั ใส่ใจไอที

ขอเปลี่ยนเรอ่ื งจากเรื่องภายนอกหรอื กิจวัตรวิถชี วี ิตของพ่ใี หญ่ มาพดู ถงึ เร่ืองภายใน
หรือนิสัยใจคอกันบ้างนะครับ ใครที่เคยได้ทำ�งานหรือรู้จักมักคุ้นกับพ่ีใหญ่ของเราจะพอสัมผัส
ได้วา่ พีใ่ หญ่ของเราจะเป็นคนใจเยน็ เคร่งขรมึ จรงิ จงั กับงาน แต่ในความจริงจงั นน้ั จะมอี ารมณ์
ขันปนอยู่นะครับ โดยระหว่างทางจะมีการแทรกมุกตลกต่าง ๆ ไว้ในความจริงจังน้ันด้วยอยู่
เสมอ ๆ ซ่งึ มกุ นน้ั กจ็ ะมีมาทกุ รูปแบบไมว่ า่ จะทำ�ให้ข�ำ แบบปาดนา้ํ ตา นกกาบนิ ผ่าน หรือจะฮา
จนตกเก้าอ้ีกไ็ มอ่ าจจะทราบได้ พี่ใหญ่ของเราน้นั มมี ุกตลกตา่ ง ๆ เล่นอยเู่ ป็นประจ�ำ โดยบางที
ก็หยบิ เอาเร่อื งทเ่ี กดิ ขนึ้ ในชวี ติ ประจำ�วนั มาเล่น มเี รอ่ื งหน่งึ ที่ผมจ�ำ ไดไ้ ม่ลืมคือ วนั นัน้ ไปซ้อื ของ

ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจันทร์

|  467  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

ดว้ ยกนั เราสองคนเจอแมค่ า้ อารมณไ์ มด่ เี หวย่ี งมา พอซอื้ เสรจ็ ผมกไ็ มค่ อ่ ยพอใจและบน่ วา่ ท�ำ ไม
แมค่ ้าไม่รับแขกเลย พ่ีใหญข่ องเราก็กลา่ วขน้ึ ว่า “คราวหนา้ ก็แตง่ ตวั โพกหวั ไปซอ้ื เขาจะได้รบั ”
….หืม้ มมมม บาทสองบาทแบบนกี้ ไ็ ด้เหรอ?

เรื่องท่ีเล่ามา (หรือจะเรียกว่าเผาก็ได้ครับ) คงจะทำ�ให้ทุก ๆ ท่านรู้จักพ่ีใหญ่ในอีก
มุมหน่ึงไม่มากก็น้อย เรื่องราวต่างๆของพี่ใหญ่ยังมีอีกมากมายเหลือหลายจนผมไม่อาจเล่า
หมดได้ ถ้ายังอยากรู้จักผู้ชายคนน้ีให้มากขึ้น ขอให้ลองเข้ามาสัมผัสด้วยตัวคุณเอง สุดท้ายน้ี
มีคำ�ถามที่หลาย ๆ คนชอบถามผมเสมอว่า พี่ใหญ่ของเรานั้นใจดีไหม? ขอกล่าวตรงนี้เลยว่า
พี่ใหญ่ของเรานั้นไม่ได้ใจดี

...แต่ “พ่ใี หญ่ ใจหาญ” ครบั

ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  468  |

|  ประวตั ิ

ศาสตราจารย์ณรงค์ ใจหาญ

ชื่อ - สกลุ ศาสตราจารย์ ณรงค์ ใจหาญ

วัน เดอื น ปเี กดิ 26 สิงหาคม 2500

ประวัติการศกึ ษา ระดบั มัธยมศกึ ษา โรงเรยี นสวนกุหลาบวทิ ยาลยั
พ.ศ. 2513 - 2517 นติ ศิ าสตร์บณั ฑติ มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์
พ.ศ. 2521 เนติบัณฑติ ไทย สำ�นกั อบรมกฎหมายแห่งเนตบิ ณั ฑติ ยสภา
พ.ศ. 2521 นติ ศิ าสตรมหาบณั ฑติ (กฎหมายอาญา) มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์
พ.ศ. 2526 Master of Law in Law, Economy and Society University
พ.ศ. 2532 of Kent at Canterbury, England.


ประวัติการดงู านและฝกึ อบรม
พ.ศ. 2539 ดูงานเกี่ยวกับการควบคุมการใช้อำ�นาจโดยมิชอบของตำ�รวจใน

สหรฐั อเมริกา โดยทนุ ของรัฐบาลสหรฐั อเมริกา

พ.ศ. 2547 อบรมหลักสูตรผู้บริหารกระบวนการยุติธรรมระดับสูง (บ.ย.ส.)

ร่นุ ที่ 6

พ.ศ. 2547 อบรมหลกั สูตรผบู้ ริหารสถาบนั อุดมศกึ ษาระดับสูง (น.บ.ม.)

รนุ่ ท่ี 9

พ.ศ. 2549 อบรมหลกั สตู รสทิ ธมิ นษุ ยชน ส�ำ นกั งานต�ำ รวจแหง่ ชาตอิ อสเตรเลยี

เคร่อื งราชอสิ ริยาภรณ ์ ม.ป.ช., ม.อ.ม., ป.ช., เหรียญจักรพรรดมิ าลา

ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  469  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

ประวัตกิ ารท�ำ งาน อาจารยป์ ระจำ� คณะนิตศิ าสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
พ.ศ. 2522 ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ประจำ�คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัย
พ.ศ. 2526 ธรรมศาสตร์
รองศาสตราจารย์ ประจ�ำ คณะนติ ศิ าสตร์ มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์
พ.ศ. 2534 รองคณบดฝี า่ ยบริหาร คณะนิตศิ าสตร์ มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์
พ.ศ. 2537 - 2540 รองอธกิ ารบดีฝา่ ยศนู ย์ล�ำ ปาง
พ.ศ. 2546 - 2547 หวั หนา้ ภาควชิ ากฎหมายวธิ สี บญั ญตั ิ
พ.ศ. 2548 - 2551 คณะนติ ิศาสตร์ มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์
รองคณบดีฝ่ายวจิ ยั และผ้อู �ำ นวยการศูนย์นติ ิศาสตร์
พ.ศ. 2553 - 2556 คณะนิตศิ าสตร์ มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร์
ศาสตราจารย์ ระดับ 10 ประจำ�คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัย
พ.ศ. 2555 ธรรมศาสตร์
ไดร้ บั ยกย่องเปน็ ครูดเี ด่น มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์
พ.ศ. 2555 คณบดคี ณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
พ.ศ. 2556 - 2559 ผู้อำ�นวยการโครงการปรัชญาดุษฎีบัณฑิตสาขาการบริหาร
ก.ค. 2559 - ปัจจุบนั กระบวนการยตุ ิธรรม คณะนิตศิ าสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์


กรรมการในหน่วยงานอื่น
พ.ศ. 2535 - ปัจจุบัน กรรมการแกไ้ ขประมวลกฎหมายวธิ พี ิจารณาความอาญา
คณะกรรมการกฤษฎกี า สำ�นกั นายกรัฐมนตรี
พ.ศ. 2541 - 2549 กรรมการทนายความพิทักษส์ ิ่งแวดล้อม สภาทนายความ
พ.ศ. 2545 - 2548 กรรมการผ้ทู รงคณุ วุฒใิ นคณะกรรมการควบคมุ มลพิษ
พ.ศ. 2547 - ปจั จุบัน คณะอนุกรรมการด้านการปรับปรุงแก้ไขและพัฒนากฎหมาย
ปกครองท้องถิ่นและกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการกระจายอำ�นาจ
ให้แก่ท้องถิ่น ส�ำ นักงานปลัดสำ�นักนายกรฐั มนตรี
พ.ศ. 2549 - 2552 กรรมการในอนุกรรมการกฎหมายและระเบียบ
ส�ำ นกั งานคณะกรรมการอดุ มศกึ ษา

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  470  |

ประวัติศาสตราจารย์ณรงค์ ใจหาญ

พ.ศ. 2550 กรรมการผทู้ รงคณุ วฒุ ทิ างกฎหมาย คณะกรรมการกระจายอ�ำ นาจ

ให้แกอ่ งค์กรปกครองส่วนท้องถน่ิ

พ.ศ. 2551 - ปัจจุบนั กรรมการท่ีปรึกษา คณะกรรมการกระจายอำ�นาจให้แก่องค์กร

ปกครองสว่ นท้องถิ่น

พ.ศ. 2551 (ม.ค. - ส.ค.) กรรมการนโยบาย องค์การกระจายเสียงและโทรทัศน์แห่ง

ประเทศไทย

พ.ศ. 2551 (ม.ค. - ส.ค.) กรรมการพัฒนากฎหมาย กรมค้มุ ครองสิทธิและเสรีภาพ

พ.ศ. 2553 - 2557 กรรมการในอนุกรรมการอุทธรณ์คณะกรรมการตำ�รวจแห่งชาติ

เกีย่ วกบั การอทุ ธรณ์

พ.ศ. 2553 - 2558 กรรมการพัฒนากฎหมาย กรมทรัพยากรนาํ้

พ.ศ. 2554 - 2558 กรรมการผทู้ รงคุณวฒุ ิในคณะกรรมการกองทนุ สิ่งแวดล้อม

กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาติและสงิ่ แวดลอ้ ม

พ.ศ. 2555 - ปจั จบุ ัน กรรมการผู้ทรงคุณวุฒิทางกฎหมายในอนุกรรมการบริหารงาน

บคุ คล ส�ำ นกั งานรบั รองมาตรฐานและประเมนิ คณุ ภาพการศกึ ษา

(องค์การมหาชน)

พ.ศ. 2555 - ปจั จบุ นั กรรมการผู้ทรงคุณวุฒิทางกฎหมาย คณะกรรมการการจัดการ

เร่อื งราวรอ้ งทกุ ข์ ส�ำ นักนายกรัฐมนตรี

พ.ศ. 2555 - ปจั จุบนั กรรมการในคณะกรรมการพัฒนากฎหมาย

ส�ำ นกั งานกจิ การสตรแี ละสถาบันครอบครัว

พ.ศ. 2555 - 2558 กรรมการในอนกุ รรมการดา้ นนิติวิทยาศาสตร์

คณะกรรมการปฏิรูปกฎหมาย และกรรมการในคณะกรรมการ

พิจารณาปรับปรุงและพัฒนากฎหมายด้านกระบวนการยุติธรรม

คณะกรรมการปฏริ ปู กฎหมาย

พ.ศ. 2557 - 2560 ผู้เชี่ยวชาญด้านกฎหมาย ประจำ�กรรมการเลือกต้ัง สมชาย

ศรีสุทธยิ ากร

พ.ศ. 2557 - ปัจจบุ ัน กรรมการในคณะกรรมการท่ปี รึกษากฎหมาย

คณะกรรมการการเลอื กต้ัง

ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจันทร์

|  471  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

พ.ศ. 2557 ประธานโครงการศึกษาและจัดทำ�ข้อเสนอแนะด้านกฎหมายใน

การปอ้ งกันและปราบปรามการคา้ มนษุ ย์

พ.ศ. 2557 กรรมการในคณะกรรมการรบั รองความเป็นคนไทยพลดั ถน่ิ

พ.ศ. 2558 - ปัจจุบนั กรรมการผ้ทู รงคณุ วฒุ ิดา้ นการปราบปรามการค้ามนษุ ย์

คณะกรรมการประสานงานและก�ำ กบั การด�ำ เนนิ งานปอ้ งกนั และ

ปราบปรามการคา้ มนุษย์

พ.ศ. 2559 - ปจั จุบนั - กรรมการผู้ทรงคุณวุฒดิ ้านกฎหมาย คณะอนุกรรมการบริหาร

งานบุคคล สำ�นักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคุณภาพ

การศึกษา (สมศ.)

- กรรมการผู้ทรงคุณวุฒิในคณะกรรมการส่งเสริมสังคมแห่ง

การเรยี นรู้และคุณภาพเยาวชน (สสค.)

พ.ศ. 2559 - 2561 - กรรมการผู้ทรงคุณวุฒิด้านกฎหมายในคณะกรรมการนโยบาย

และยทุ ธศาสตรก์ ารพัฒนาสถานภาพสตรีแหง่ ชาติ (กยส.)

พ.ศ. 2559 - 2561 - กรรมการผู้ทรงคุณวุฒิด้านกฎหมายในคณะกรรมการนโยบาย

และยุทธศาสตร์ครอบครัวแหง่ ชาติ (กยค.)

พ.ศ. 2559 - ปัจจบุ นั - กรรมการในอนุกรรมการพิจารณาปรับปรุง แก้ไขกฎหมาย

เกีย่ วข้องด้านผู้สูงอายุ

พ.ศ. 2559 - ปจั จบุ นั - กรรมการในอนกุ รรมการกฎหมายและระเบยี บ ส�ำ นกั งานคณะ

กรรมการปอ้ งกนั และปราบปรามการทจุ รติ แห่งชาติ

พ.ศ. 2559 - 2560 - ที่ปรึกษากรรมาธิการ คณะกรรมาธิการขับเคลื่อนการปฏิรูป

ประเทศดา้ นกฎหมายและกระบวนการยตุ ธิ รรม สภาขบั เคลอื่ น

การปฏริ ปู ประเทศ

- กรรมการในอนุกรรมาธิการดา้ นการเพ่ิมประสทิ ธภิ าพใน

กระบวนการยุติธรรมสภาขบั เคล่อื นการปฏริ ูปประเทศ

พ.ศ. 2560 - ปจั จุบัน - กรรมการผทู้ รงคณุ วฒุ ใิ นอนกุ รรมการพจิ ารณาใหก้ ารสนบั สนนุ

โครงการใหค้ วามรทู้ างกฎหมาย กองทนุ ยตุ ธิ รรม

พ.ศ. 2559 - 2562 รองประธานอนุกรรมการฝ่ายวิชาการ สภาทนายความ

ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจันทร์

|  472  |

ประวัติศาสตราจารย์ณรงค์ ใจหาญ

พ.ศ. 2560 - ปจั จุบนั กรรมการผู้ทรงคุณวุฒิในคณะกรรมการจัดการเร่ืองราวร้องทุกข์
กรณีถูกกระทำ�ทรมานและถูกบงั คบั ให้หายสาบสญู
(ค�ำ สง่ั ส�ำ นกั นายกรฐั มนตรีท่ี 131/2560)

งานสอน ผู้บรรยายวิชากฎหมายอาญาภาคท่ัวไป กฎหมายอาญาภาค
พ.ศ. 2522 - ปัจจุบนั ความผดิ กฎหมายวธิ ีพิจารณาความอาญา วิชาอาชญาวิทยาและ
ทัณฑวิทยา วิชาสัมมนาในปัญหากระบวนยุติธรรมทางอาญา
พ.ศ. 2544 - ปัจจุบนั สัมมนากฎหมายอาญา ระดับปริญญาตรี คณะนิติศาสตร์
มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์
พ.ศ. 2539 - ปัจจบุ นั ผบู้ รรยายวชิ ากฎหมายและนโยบายเก่ียวกับทรัพยากรธรรมชาติ
วิชาปัญหาการดำ�เนินคดีส่ิงแวดล้อม กฎหมายอาญาชั้นสูง
พ.ศ. 2545 กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาช้ันสูง บัณฑิตสัมมนากฎหมาย
อาญา ปญั หากฎหมายอาญา อาชญาวทิ ยาและทณั ฑวทิ ยา ระดบั
พ.ศ. 2547 ปรญิ ญาโท คณะนติ ศิ าสตร์ มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์
วิชากฎหมายส่งิ แวดลอ้ ม หลักสูตรฝกึ อบรมวชิ าวา่ ความ สภา
พ.ศ. 2549 ทนายความ
ผบู้ รรยายพเิ ศษ วชิ าการด�ำ เนนิ คดอี าญาดา้ นสงิ่ แวดลอ้ มหลกั สตู ร
ฝกึ อบรม เจา้ พนักงานควบคุมมลพิษ กรมควบคมุ มลพิษ
ผูบ้ รรยายพิเศษ ใหก้ บั บคุ ลากรของกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติ
และสิ่งแวดล้อม หลักสูตรการเพ่ิมศักยภาพบุคลากรด้านการ
จัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมแบบบูรณาการ กรม
ส่งเสริมคุณภาพส่ิงแวดล้อม กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและ
สิ่งแวดลอ้ ม
ผู้บรรยายพเิ ศษ ใหก้ ับบุคลากรของกระทรวงทรพั ยากรธรรมชาติ
และส่งิ แวดล้อม หลกั สูตรการจดั การมลพิษ กรมสง่ เสริมคณุ ภาพ
ส่ิงแวดล้อม กระทรวงทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ้ ม, ธ.ค.
2548–ก.พ. 2549

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจันทร์

|  473  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

พ.ศ. 2554 - ปัจจบุ นั ผบู้ รรยายพเิ ศษวชิ ากฎหมายทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ้ ม
ให้แก่ตุลาการศาลปกครอง, ผู้บรรยายพิเศษ วิชา กฎหมายท่ี
พ.ศ. 2556 - ปัจจบุ นั เกี่ยวกับการคุ้มครองเด็ก กฎหมายคุ้มครองผู้ถูกกระทำ�ด้วย
ความรุนแรงในครอบครัว ให้แก่บุคลากรของกระทรวงพัฒนา
พ.ศ. 2558 - ปจั จุบนั สงั คมและความมนั่ คงของมนษุ ย์
ผู้บรรยายพิเศษ วิชากฎหมายสิ่งแวดล้อม หลักสูตรฝึกอบรม
พ.ศ. 2559 - ปจั จุบนั สารวตั ร สถาบนั พฒั นาขา้ ราชการต�ำ รวจส�ำ นกั งานต�ำ รวจแหง่ ชาต,ิ
ผบู้ รรยายพเิ ศษวชิ า ความหมายของการทรมาน และสภาพบงั คบั
ทางอาญา หลักสูตรอนุสัญญาต่อต้านการทรมาน แก่บุคลากร
ในกรมคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพ,คณะกรรมการสิทธิมนุษยชน
แห่งชาติ, ส�ำ นกั งานต�ำ รวจแห่งชาติ
ผบู้ รรยายพเิ ศษ หวั ขอ้ สาเหตขุ องอาชญากรรมและการลงโทษแก่
ผชู้ ว่ ยผพู้ พิ ากษา”
ผู้บรรยายพิเศษ หัวข้อ การป้องกันการทรมานให้แก่เจ้าหน้าที่
ตำ�รวจ หลักสูตรผู้กำ�กับการตำ�รวจ วิทยาลัยการยุติธรรม และ
ผเู้ ขา้ รบั การอบรมดา้ นกฎหมายเกย่ี วกบั การทรมานและการบงั คบั
ใหบ้ คุ คลหายสาบสูญของคณะกรรมการสิทธมิ นุษยชนแหง่ ชาติ

งานวิชาการบางเร่ือง

หนังสอื
1. หลักกฎหมายวิธีพจิ ารณาความอาญา เลม่ 1 กรุงเทพฯ ส�ำ นกั พมิ พ์วญิ ญูชน 2556
2. หลักกฎหมายวิธีพจิ ารณาความอาญา เลม่ 2 กรงุ เทพฯ ส�ำ นกั พิมพว์ ิญญูชน 2556
3. คำ�อธิบายกฎหมายอาญา ว่าด้วยโทษและวิธีการเพ่ือความปลอดภัย กรุงเทพฯ

สำ�นกั พมิ พ์วญิ ญูชน 2543

งานวจิ ยั
1. ชดุ โครงการศกึ ษาวจิ ยั เรอ่ื ง “สถานภาพและความเปน็ อยขู่ องชาวไทยบนพน้ื ทส่ี งู ” เสนอ

ตอ่ สำ�นักงานกองทุนสนับสนนุ การวจิ ยั 2541, หวั หน้าโครงการ และผ้วู ิจัย

ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจนั ทร์

|  474  |

ประวัติศาสตราจารย์ณรงค์ ใจหาญ

2. รายงานการศกึ ษาวจิ ยั โครงการศกึ ษาวจิ ยั เรอื่ ง “สทิ ธขิ องผตู้ อ้ งหา จ�ำ เลยและผตู้ อ้ งโทษ
ในคดีอาญา” เสนอตอ่ ส�ำ นกั งานคณะกรรมการกฤษฎกี า 2540, หัวหนา้ โครงการและ
ผวู้ จิ ัย

3. กฎหมายส่ิงแวดล้อม สำ�หรับเทศบาล เสนอต่อ สำ�นักพัฒนาเมือง กรมการปกครอง
กระทรวงมหาดไทย 2535

4. รายงานการศึกษาวิจัย เรอ่ื ง การปรับปรงุ และพฒั นากฎหมายน้าํ เสนอตอ่ กรมควบคมุ
มลพษิ กระทรวงวทิ ยาศาสตร์ เทคโนโลยแี ละสง่ิ แวดล้อม 2535, ผูร้ ว่ มวจิ ยั ในนามคณะ
นิติศาสตร์ มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์

5. รายงานการศึกษาวิจัยเร่ือง กฎหมายเกี่ยวกับการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและ
สิ่งแวดล้อม เสนอต่อ คณะกรรมการสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ กระทรวงวิทยาศาสตร์
เทคโนโลยี, 2532-2534 ผ้วู ิจยั ในนามคณะนติ ิศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

6. รายงานการศกึ ษาวจิ ยั เรอื่ ง “กฎหมายและระเบยี บเกยี่ วกบั การบรหิ ารจดั การสง่ิ แวดลอ้ ม
เพ่ือพัฒนาและอนุรักษ์พระราชวังจุฑาธุชราชฐาน เกาะสีชัง ชลบุรี”, 2534 เสนอต่อ
คณะกรรมการสง่ิ แวดล้อมแหง่ ชาติ กระทรวงวทิ ยาศาสตร์ เทคโนโลยีและสิ่งแวดล้อม,
ร่วมวิจยั กบั คณะสังคมศาสตร์และมนษุ ยศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหดิ ล

7. รายงานการศึกษาวิจัยเร่ือง “โครงการศึกษาเพ่ือประมวลกฎหมายท่ีกำ�หนดความผิด
อาญาและวธิ พี จิ ารณาความอาญาและทางปกครองคดสี งิ่ แวดลอ้ ม”, เสนอตอ่ กรมควบคมุ
มลพิษกระทรวงวทิ ยาศาสตร์ เทคโนโลยีและสิง่ แวดลอ้ ม, 2545

8. “บทท่ี 2 ร่างกฎกระทรวงออกตามความในมาตรา 80 แห่งพระราชบัญญัติส่งเสริม
และรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2535” ใน บริษัท ทีม คอนซัลติ้ง เอนจิเนียร่ิง
แอน แมเนจเมนท์ จำ�กดั และบรษิ ทั ที ไอ เอส คอนซัลแตนส์ จ�ำ กดั , รายงานการศกึ ษา
การวางระบบการตรวจสอบแหล่งกำ�เนิดมลพิษตามท่ีกฎหมายกำ�หนด, เสนอต่อ
กรมควบคมุ มลพิษ กระทรวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยแี ละสิ่งแวดลอ้ ม, 2545

9. รายงานวิจัยเร่ือง “การประสานความร่วมมือในการดำ�เนินคดีอาญาแก่ผู้ก่อมลพิษ”
รายงานวจิ ัย ตามหลักสตู รผ้บู ริหารกระบวนการยุติธรรม รุน่ ท่ี 6 วิทยาลยั การยตุ ธิ รรม
ส�ำ นกั งานศาลยุตธิ รรม, 2546

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจันทร์

|  475  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

10. รายงานการศึกษาวจิ ยั เรอ่ื ง “โครงการศกึ ษาการนำ�ระบบ Zoning มาใชใ้ นการบริหาร
จดั การทรพั ยากรนา้ํ บาดาลอยา่ งครบวงจร” ในบทที่ 8 ขอ้ เสนอทางดา้ นกฎหมาย, ผวู้ จิ ยั
ร่วม, ในนาม สถาบันวิจัยและให้คำ�ปรึกษามหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, เสนอต่อ กรม
ทรพั ยากรนาํ้ บาดาล กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดลอ้ ม, 2546

11. รายงานวจิ ยั เรอ่ื ง “การศกึ ษาและพฒั นาระบบทนายความสาธารณะ (Public Defender).
ผวู้ จิ ยั หลกั และหวั หนา้ โครงการ, ในนามคณะนติ ศิ าสตร์ มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์ เสนอ
ตอ่ กรมคมุ้ ครองสทิ ธแิ ละเสรีภาพ กระทรวงยตุ ธิ รรม, 2547

12. รายงานวจิ ยั เรอื่ ง “โครงการศกึ ษาความเหมาะสมในการพฒั นาเมอื ง และโครงขา่ ยระบบ
การขนสง่ เพอื่ รองรบั เสน้ ทางลดั สภู่ าคใต”้ ผวู้ จิ ยั ทางดา้ นกฎหมาย, ด�ำ เนนิ การศกึ ษาโดย
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี มหาวิทยาลัย
เกษตรศาสตร์ สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ, เสนอต่อ สำ�นักงาน
นโยบายและแผนการขนสง่ และการจราจร กระทรวงคมนาคม, 2548

13. รายงานวิจัยเร่ือง “ศึกษาความเป็นไปได้ในการกำ�หนดช้ันโทษและการนำ�มาปรับใช้กับ
ประมวลกฎหมายอาญา”, หวั หนา้ โครงการและผวู้ จิ ยั ในนามคณะนติ ศิ าสตร์ มหาวทิ ยาลยั
ธรรมศาสตร์ เสนอต่อ สำ�นกั งานกจิ การยุตธิ รรม กระทรวงยุตธิ รรม, 2548

14. รายงานวิจัยเร่ือง “ศึกษาและพัฒนาเก่ียวกับการให้ความช่วยเหลือทางกฎหมายแก่
ประชาชน” ดำ�เนินการศึกษาโดย สถาบันวิจัยและให้คำ�ปรึกษาแห่งมหาวิทยาลัย
ธรรมศาสตร,์ หวั หนา้ โครงการและผูว้ ิจยั เสนอต่อ กรมคุ้มครองสิทธิและเสรภี าพ, 2549

15. รายงานวิจัยเรื่อง “ศึกษาและพัฒนาเก่ียวกับการให้ความช่วยเหลือทางกฎหมาย
แก่ประชาชน (ต่อเน่ือง)” ดำ�เนินการศึกษาโดย สถาบันวิจัยและให้คำ�ปรึกษาแห่ง
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, หัวหน้าโครงการและผู้วิจัย เสนอต่อ กรมคุ้มครองสิทธิ
และเสรีภาพ, 2550

16. รายงานวิจัย เร่ือง “โครงการศึกษาและปรับปรุงข้อกำ�หนดเง่ือนไขสัญญาสัมปทาน
ประกอบกิจการประปา ตามประกาศคณะปฏวิ ัติ ฉบบั ที่ 58 ลงวนั ที่ 26 มกราคม 2515
ในสว่ นท่ีเก่ยี วกับกิจการประกอบกจิ การประปา” ดำ�เนินการศึกษาโดย สถาบันวิจัยและ
ให้ค�ำ ปรกึ ษาแหง่ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ หวั หนา้ โครงการ เสนอตอ่ กรมทรัพยากรนํ้า
กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม, 2550

ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจันทร์

|  476  |

ประวัติศาสตราจารย์ณรงค์ ใจหาญ

17. รายงานวจิ ัย เรอ่ื ง “โครงการยกร่างกฎกระทรวง และระเบียบ เพ่อื บังคับใหเ้ ป็นไปตาม
พระราชบัญญัตคิ ้มุ ครองผู้ถกู กระท�ำ ดว้ ยความรนุ แรงในครอบครัว พ.ศ. 2550” ดำ�เนิน
การโดย สถาบนั วิจัยและให้คำ�ปรึกษาแห่งมหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์, หวั หนา้ โครงการ,
เสนอตอ่ ส�ำ นกั งานกจิ การสตรแี ละสถาบนั ครอบครวั กระทรวงการพฒั นาสงั คมและความ
มนั่ คงของมนุษย,์ 2550

18. รายงานวจิ ยั เร่ือง “ศกึ ษาและพฒั นามาตรการพเิ ศษในการคมุ้ ครองพยานตามพระราช
บัญญัติคุ้มครองพยานในคดีอาญา มาตรา 10 (3) ปี 2550 ดำ�เนินการศึกษาโดย
สถาบนั วจิ ยั และให้คำ�ปรกึ ษาแห่งมหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร,์ หวั หน้าโครงการ เสนอตอ่
กรมคุ้มครองสทิ ธแิ ละเสรีภาพ, 2550

19. รายงานวิจัย เรื่อง “ศึกษาและพัฒนาระบบการคุ้มครองพยานในมาตรการพิเศษตาม
พระราชบญั ญัตคิ ุม้ ครองพยานในคดอี าญา ปีงบประมาณ 2551” ดำ�เนินการศกึ ษาโดย
สถาบนั วิจยั และให้ค�ำ ปรกึ ษาแหง่ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, หวั หน้าโครงการและผวู้ จิ ยั
เสนอตอ่ กรมคุ้มครองสทิ ธิและเสรีภาพ, 2551

20. รายงานวิจัย เร่ือง “โลกาภิวัตน์กับกฎหมายอาญาระหว่างประเทศ” ดำ�เนินการศึกษา
โดยสถาบันวิจัยและให้คำ�ปรึกษาแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, ผู้วิจัย, เสนอต่อ
สถาบันวิจยั รพีพัฒนศกั ดิ์ สำ�นกั งานศาลยตุ ธิ รรม, 2552

21. รายงานวิจัย เร่อื ง “โครงการติดตามและประเมินผลคลนิ ิกยตุ ิธรรมและคณุ ภาพการให้
ค�ำ ปรกึ ษากฎหมาย” ด�ำ เนนิ การศกึ ษาโดยสถาบนั วจิ ยั และใหค้ �ำ ปรกึ ษาแหง่ มหาวทิ ยาลยั
ธรรมศาสตร,์ หัวหนา้ โครงการและผวู้ ิจัย เสนอต่อ กรมคุ้มครองสิทธแิ ละเสรีภาพ, 2552

22. รายงานวิจัย เร่ือง “กระบวนการสร้างความยุติธรรมเชิงสมานฉันท์ในศาลยุติธรรม”
ด�ำ เนนิ การศกึ ษาโดย สถาบนั วจิ ยั และใหค้ �ำ ปรกึ ษาแหง่ มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร,์ หวั หนา้
โครงการและผ้วู จิ ยั เสนอต่อ สำ�นกั งานศาลยตุ ิธรรม, 2552

23. รายงานวิจัย เร่ือง “โครงการเสริมสร้างความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับร่างพระราชบัญญัติ
ทรัพยากรนํา้ และกฎหมายล�ำ ดบั รอง ในส่วนที่เกยี่ วกบั นํา้ อุปโภคบริโภค” ดำ�เนินการ
ศกึ ษาโดย สถาบนั วจิ ยั และใหค้ �ำ ปรกึ ษาแหง่ มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร,์ หวั หนา้ โครงการ
และผูเ้ ช่ยี วชาญด้านกฎหมาย เสนอตอ่ กรมทรัพยากรนา้ํ กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาติ
และสงิ่ แวดลอ้ ม, 2552

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจันทร์

|  477  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

24. รายงานวิจัย เร่ือง “โครงการเสริมสร้างความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับร่างพระราชบัญญัติ
ทรัพยากรนํ้า” ดำ�เนินการศึกษาโดย สถาบันวิจัยและให้คำ�ปรึกษาแห่งมหาวิทยาลัย
ธรรมศาสตร,์ หวั หนา้ โครงการและผเู้ ชีย่ วชาญดา้ นกฎหมาย เสนอต่อ กรมทรัพยากรนาํ้
กระทรวงทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสิ่งแวดล้อม, 2552

25. รายงานวิจัย เรื่อง “โครงการศึกษาเพื่อจัดทำ�ร่างรายงานประเทศตามพันธกรณีภายใต้
อนสุ ญั ญาตอ่ ตา้ นการทรมานและการปฏบิ ตั ิ หรือการลงโทษอ่นื ทโี่ หดรา้ ยไรม้ นุษยธรรม
หรือยํ่ายีศักด์ิศรี (Convention against Torture and Other Cruel Inhuman or
Degrading Treatment or Punishment- CAT) ฉบบั ท่ี 1 (ระยะที่ 1) ด�ำ เนนิ การศึกษา
โดย สถาบันวิจัยและให้คำ�ปรึกษาแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์หัวหน้าโครงการ
เสนอตอ่ กองสง่ เสรมิ สทิ ธแิ ละเสรภี าพ กรมคมุ้ ครองสทิ ธแิ ละเสรภี าพ กระทรวงยตุ ธิ รรม,
2552

26. รายงานวิจยั เรอื่ ง “โครงการ ศกึ ษาความเหมาะสมในการตรากฎหมายเพอื่ รองรับการ
ด�ำ เนินงานดา้ นสทิ ธิมนษุ ยชน” ด�ำ เนนิ การศึกษาโดย สถาบนั วจิ ยั และใหค้ �ำ ปรกึ ษาแห่ง
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, หัวหน้าโครงการ เสนอต่อ กองส่งเสริมสิทธิและเสรีภาพ
กรมค้มุ ครองสทิ ธิและเสรภี าพ กระทรวงยตุ ิธรรม, 2553

27. รายงานวิจัย เรื่อง “โครงการศึกษาวิจัย การค้นตัวบุคคล ศึกษาเปรียบเทียบกับนานา
ประเทศ” ดำ�เนินการศึกษาโดยสถาบันวิจัยและให้คำ�ปรึกษาแห่งมหาวิทยาลัย
ธรรมศาสตร์. หวั หนา้ โครงการ เสนอตอ่ ส�ำ นักงานอัยการสงู สุด, 2553

28. รายงานวิจยั เรือ่ ง “โครงการศึกษา ปรับปรุงระบบการวเิ คราะหผ์ ลกระทบสิ่งแวดลอ้ ม
ภายใต้พระราชบัญญัติส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ พ.ศ. 2535”
หัวหน้าโครงการ เสนอต่อ สำ�นักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่ง
แวดลอ้ ม, 2553

29. รายงานวิจัย เร่ือง “โครงการการจัดทำ�รายงานประเทศไทยตามพันธกรณีภายใต้
กติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง ระยะท่ี 2” เสนอต่อ
กรมคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพ , ผู้ร่วมวิจัย ศึกษาเฉพาะในส่วนเก่ียวกับสิทธิเสรีภาพ,
2553

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจนั ทร์

|  478  |

ประวัติศาสตราจารย์ณรงค์ ใจหาญ

30. รายงานวิจัย เร่ือง “โครงการศึกษาเพื่อจัดทำ�ร่างรายงานประเทศตามพันธกรณีภายใต้
อนุสัญญาต่อต้านการทรมานและการปฏบิ ัติ หรือการลงโทษอนื่ ที่โหดร้ายไร้มนุษยธรรม
หรอื ยา่ํ ยศี ักดิศ์ รี (Convention against Torture and Other Cruel Inhuman or
Degrading Treatment or Punishment -CAT) ฉบับที่ 1 (ระยะท่ี 2)” ด�ำ เนนิ การ
ศกึ ษาโดย สถาบนั วจิ ยั และใหค้ �ำ ปรกึ ษาแหง่ มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร,์ หวั หนา้ โครงการ
เสนอตอ่ กองสง่ เสรมิ สทิ ธแิ ละเสรภี าพ กรมคมุ้ ครองสทิ ธแิ ละเสรภี าพ กระทรวงยตุ ธิ รรม,
2553

31. รายงานวิจัย เร่ือง “โครงการประเมินผลภายนอกชุดโครงการพัฒนาการมีส่วนร่วมใน
การก�ำ หนดนโยบายสาธารณะดา้ นสทิ ธทิ ีเ่ ช่อื มโยงกบั สุขภาวะ” หวั หนา้ โครงการ เสนอ
ตอ่ สำ�นกั งานกองทนุ สนบั สนุนการสร้างเสรมิ สุขภาพ (ส ส ส.), 2553

32. รายงานวิจัย เร่ือง “การจัดแบ่งกลุ่มความผิดและโทษทางอาญาตามประมวลกฎหมาย
อาญาของไทย (Classification of Crime)” หวั หน้าโครงการ เสนอต่อ สำ�นกั งานกิจการ
ยตุ ธิ รรม กระทรวงยุติธรรม, 2554

33. รายงานวิจัย เรื่อง “โครงการศึกษาแนวทางการจ่ายค่าทดแทนและค่าใช้จ่ายแก่จำ�เลย
ในคดีอาญาโดยรัฐอันเกิดจากความผิดพลาดของกระบวนการยุติธรรม ตามพระราช
บัญญัติค่าตอบแทนผู้เสียหาย และค่าทดแทนและค่าใช้จ่ายแก่จำ�เลยในคดีอาญา พ.ศ.
2544 : กรณีศึกษาองค์กรศาลเป็นผู้พิจารณาส่ังจ่ายค่าทดแทนและค่าใช้จ่ายแก่จำ�เลย
ในคดอี าญา” หวั หนา้ โครงการวจิ ัย เสนอต่อ กรมคุม้ ครองสิทธิและเสรภี าพ กระทรวง
ยุตธิ รรม, 2555

34. รายงานวจิ ยั เรอ่ื ง “โครงการพฒั นากฎหมายคมุ้ ครองพยานในคดอี าญา” หวั หนา้ โครงการ
วิจัยเสนอต่อ กรมคุม้ ครองสทิ ธแิ ละเสรีภาพ กระทรวงยุตธิ รรม, 2555

35. รายงานวิจัย เร่ือง “โครงการศึกษาแนวทางการแก้ไขปัญหาและอุปสรรคในการตรวจ
ก�ำ กบั กจิ การประปาสมั ปทาน” หวั หนา้ โครงการวจิ ยั เสนอตอ่ กรมทรพั ยากรนา้ํ กระทรวง
ทรพั ยากรธรรมชาติและสงิ่ แวดล้อม, 2555

36. รายงานวิจัย เรอื่ ง “A Preliminary Analysis of Access to Justice Problems in
Rural Areas” หวั หนา้ โครงการวิจัย เสนอต่อ UNDP, 2555

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจันทร์

|  479  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

38. รายงานวจิ ัย เรื่อง “การนำ�กระบวนการยุตธิ รรมทางเลอื กมาใชใ้ นชั้นพนักงานอยั การ :
ศกึ ษาเปรยี บเทยี บนานาประเทศ” หวั หนา้ โครงการวจิ ยั เสนอตอ่ ส�ำ นกั งานอยั การสงู สดุ ,
2555

39. รายงานวจิ ยั เรอ่ื ง “ศกึ ษาปญั หาขอ้ ขดั ขอ้ งการบงั คบั ใชก้ ฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา
ทีแ่ กไ้ ขใหม่ในส่วนทีเ่ ก่ียวกบั พยานหลักฐาน” หวั หนา้ โครงการวจิ ัย เสนอตอ่ ส�ำ นักงาน
ศาลยตุ ธิ รรม, 2555

40. รายงานวิจัย เรื่อง “โครงการตรวจกำ�กับกิจการประปาสัมปทาน (การฝึกปฏิบัติและ
สง่ เสรมิ ใหผ้ ปู้ ระกอบกจิ การประปาเอกชนเขา้ สรู่ ะบบการขอสมั ปทาน)” หวั หนา้ โครงการ
วิจยั เสนอตอ่ กรมทรัพยากรน้ํา, 2555

41. รายงานวิจัย เร่ือง “โครงการพัฒนากฎหมายและประสิทธิภาพการคุ้มครองสิทธิ
ผู้เสียหาย ผู้ต้องหา และจำ�เลยในคดีอาญาตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย
พทุ ธศกั ราช 2550 และมาตรฐานสากล” หัวหนา้ โครงการ เสนอตอ่ กรมคมุ้ ครองสิทธิ
และเสรภี าพ, 2556

42. รายงานวิจัยเรื่อง “ประสิทธิภาพในการดำ�เนินคดีอาญาของพนักงานอัยการ” หัวหน้า
โครงการ เสนอต่อ ส�ำ นักงานอัยการสูงสดุ , 2556

43. รายงานวิจัยเรื่อง “โครงการศกึ ษาทบทวนและรบั ฟงั ความคดิ เหน็ ของประชาชนเพ่ือจัด
ทำ�ร่างพระราชบัญญัติทรัพยากรน้ํา พ.ศ. ....” เสนอต่อ กรมทรัพยากรนํ้า กระทรวง
ทรัพยากรธรรมชาติและสง่ิ แวดลอ้ ม, 2556

44. รายงานวจิ ยั เรอื่ ง “การเตรยี มความพรอ้ มดา้ นทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ้ มในการ
เข้าสู่ประชาคมอาเซียน ปี พ.ศ. 2558” เสนอต่อ สำ�นักงานปลัดกระทรวงทรัพยากร
ธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดล้อม, 2556

45. รายงานวิจัยเร่อื ง “โครงการพฒั นากฎหมายให้สอดคล้องกบั อนสุ ญั ญาระหว่างประเทศ
ว่าด้วยการคุ้มครองมิให้บุคคลถูกบังคับให้สูญหาย” หัวหน้าโครงการ เสนอต่อ กรม
คุ้มครองสทิ ธิและเสรีภาพ กระทรวงยุตธิ รรม, 2556

46. รายงานวิจัยเร่ือง “การศึกษาเปรียบเทียบการกระทำ�ความผิดฐานฉ้อโกงตามกฎหมาย
อาญาของประเทศไทยกับความผิดฐานฉอ้ โกงของประเทศตา่ งๆ ในประชาคมอาเซียน”
หัวหน้าโครงการ เสนอต่อ สำ�นักงานอัยการพิเศษฝ่ายสถาบันกฎหมายอาญา สำ�นัก
วชิ าการ สำ�นกั งานอัยการสูงสดุ , 2557

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจนั ทร์

|  480  |

ประวัติศาสตราจารย์ณรงค์ ใจหาญ

47. รายงานวจิ ยั เรอื่ ง “โครงการศกึ ษาการเขา้ เปน็ ภาคขี องพธิ สี ารเลอื กรบั /การถอนขอ้ สงวน/
การเข้าเป็นภาคตี ามสนธิสญั ญาระหว่างประเทศ จ�ำ นวน 4 ฉบบั (รหสั โครงการ 403)
กจิ กรรมท่ี 1 ศกึ ษาความพร้อมในการเข้าเปน็ ภาคีพธิ สี ารเลอื กรับของอนสุ ญั ญาตอ่ ต้าน
การทรมานและการปฏบิ ตั ิ หรือการลงโทษอน่ื ทโี่ หดรา้ ย ไรม้ นุษยธรรม หรอื ย่ํายศี กั ดิ์ศรี
(Optional Protocol to the Convention against Torture and Other Cruel,
Inhuman or Degrading Treatment or Punishment: OPCAT) หวั หนา้ โครงการ
เสนอตอ่ กองสง่ เสรมิ สทิ ธแิ ละเสรภี าพ กรมคมุ้ ครองสทิ ธแิ ละเสรภี าพ กระทรวงยตุ ธิ รรม,
2557

48. รายงานวจิ ยั เรอื่ ง “โครงการศกึ ษาการเขา้ เปน็ ภาคขี องพธิ สี ารเลอื กรบั /การถอนขอ้ สงวน/
การเข้าเปน็ ภาคตี ามสนธิสัญญาระหว่างประเทศ จ�ำ นวน 4 ฉบับ กจิ กรรมที่ 4 : การ
พจิ ารณาเขา้ เปน็ ภาคอี นสุ ญั ญาระหวา่ งประเทศวา่ ดว้ ยการคมุ้ ครองบคุ คลทกุ คนจากการ
หายสาบสูญโดยถกู บงั คบั (International Convention for the Protection of all
Persons from Enforced Disappearance) หวั หนา้ โครงการ เสนอต่อ กองสง่ เสริม
สิทธแิ ละเสรีภาพ กรมคุ้มครองสทิ ธแิ ละเสรีภาพ กระทรวงยตุ ิธรรม, 2557

49. รายงานวจิ ยั เรอ่ื ง “โครงการวจิ ยั เพอื่ ปรบั ปรงุ ประมวลกฎหมายอาญา : ภาค 1 บทบญั ญตั ิ
ท่ัวไป” หวั หน้าโครงการ เสนอตอ่ สำ�นักงานกิจการยตุ ธิ รรม กระทรวงยตุ ิธรรม, 2557

50. รายงานวิจัยเรื่อง “โครงการศึกษาการบังคับใช้กฎหมายภาคความผิดตามประมวล
กฎหมายอาญาเกี่ยวกับเจ้าพนักงานและการค้ามนุษย์ ” หัวหน้าโครงการ เสนอต่อ
ส�ำ นกั งานกจิ การยตุ ธิ รรม กระทรวงยตุ ธิ รรม, 2558

51. รายงานวิจัยเรื่อง “โครงการศึกษาและยกร่างอนุบัญญัติท่ีออกตามร่างพระราชบัญญัติ
ทรพั ยากรน้ํา พ.ศ. .... (ร่างพระราชกฤษฎกี า และรา่ งกฎกระทรวงเกีย่ วกบั องค์กรผู้ใช้
นํ้า) หัวหน้าโครงการ เสนอต่อ กรมทรัพยากรน้ํา กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและ
สิง่ แวดล้อม, 2559

52. รายงานวจิ ยั เรอื่ ง “โครงการ : พฒั นากลไกและขอ้ เสนอดา้ นการชว่ ยเหลอื ประชาชนทาง
กฎหมายเพอ่ื รองรบั การเขา้ สปู่ ระชาคมอาเซยี น” หวั หนา้ โครงการ เสนอตอ่ กรมคมุ้ ครอง
สิทธแิ ละเสรีภาพ กระทรวงยตุ ิธรรม, 2559

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจนั ทร์

|  481  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

53. รายงานวจิ ยั เรอ่ื ง “โครงการจดั ท�ำ รายงานประเทศตามพนั ธกรณภี ายใตอ้ นสุ ญั ญาตอ่ ตา้ น
การทรมานและการประติบัติหรือการลงโทษอื่นที่โหดร้าย ไร้มนุษยธรรม หรือที่ยํ่ายี
ศกั ดิ์ศรี ฉบบั ที่ 2 (ระยะที่ 1) หัวหนา้ โครงการ เสนอต่อ กองสง่ เสริมสิทธิและเสรีภาพ
กรมคมุ้ ครองสิทธิและเสรีภาพ กระทรวงยุติธรรม, 2560

54. รายงานวิจัยเร่ือง “โครงการพัฒนาระบบการสอบสวนในคดีทุจริตและประพฤติมิชอบ
และคดีค้ามนุษย์ ให้เป็นไปในทิศทางเดียวกับระบบไต่สวนตามพระราชบัญญัติวิธี
พจิ ารณาคดที จุ รติ และประพฤตมิ ชิ อบ พ.ศ. 2559 และพระราชบญั ญตั วิ ธิ พี จิ ารณาคดคี า้
มนษุ ย์ พ.ศ. 2559” หวั หน้าโครงการ เสนอต่อส�ำ นักงานกิจการยตุ ิธรรม, 2560

55. รายงานวิจัยเรื่อง “โครงการขับเคล่ือนแผนบูรณาการเพื่อช่วยเหลือเหยื่ออาชญากรรม
ของประเทศไทยและประชาคมอาเซยี น (ระยะที่ 1) หวั หนา้ โครงการ เสนอตอ่ ส�ำ นกั งาน
ชว่ ยเหลอื ทางการเงนิ แกผ่ เู้ สยี หายและจ�ำ เลยในคดอี าญา กรมคมุ้ ครองสทิ ธแิ ละเสรภี าพ
กระทรวงยตุ ิธรรม (อยรู่ ะหว่างด�ำ เนนิ การ)

56 รายงานวจิ ยั เรอ่ื ง “การศกึ ษาเพอ่ื พฒั นาและจดั ท�ำ รา่ งพระราชบญั ญตั วิ า่ ดว้ ยความหลาก
หลายทางชวี ภาพ” หวั หนา้ โครงการ เสนอตอ่ ส�ำ นกั งานกองทนุ สนบั สนนุ การวจิ ยั (สกว.)
(อยูร่ ะหวา่ งด�ำ เนินการ)

มีบทความเกี่ยวกับกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา กฎหมายอาญา และกฎหมาย
ส่ิงแวดล้อม กฎหมายว่าด้วยการป้องกันและปราบปรามการค้ามนุษย์ ลงพิมพ์ในวารสาร
ทางวิชาการด้านกฎหมาย ประมาณ 50 เร่อื ง

ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจันทร์

|  482  |

ประวัติศาสตราจารย์ณรงค์ ใจหาญ

สถานทีท่ �ำ งาน

คณะนิตศิ าสตร์ มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์
2 ถนนพระจันทร์ แขวงพระบรมมหาราชวงั
เขตพระนคร กรุงเทพฯ 10200
โทรศพั ท์ 0–2613-2939
โทรสาร 0–26132939, 0–2224–9421
มือถอื 095–3650104
E-mail : [email protected], [email protected]

ท่อี ยู่

107 ซอยเพชรเกษม 78 แขวงบางแคเหนอื
เขตบางแค กรุงเทพมหานคร 10160
โทรศพั ท์ 0–2413–0517, 0-2413-1334
โทรสาร 0–2413–2350

ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอร่าม ดวงจนั ทร์

|  483  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  484  |

คำ�สั่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

ดาวนโ์ หลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  485  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  486  |

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  487  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  488  |

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  489  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  490  |

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  491  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  492  |

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  493  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  494  |

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  495  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  496  |

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  497  |

ที่ระลึก 60 ปี พี่ใหญ่ ใจหาญ

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  498  |

ดาวน์โหลดจากระบบ TUDC โดย นายอรา่ ม ดวงจนั ทร์

|  499  |