สื่อการสอน

ปลกั๊

แบบงานตดิ ตงั้ สญั ลักษณ์ แบบงานสาเรจ็
แบบงานควบคมุ

รปู ท่ี 5.42 แสดงการตดิ ต้งั อุปกรณจ์ รงิ

1. แบบวันไลน์ไดอะแกรม (Oneline Diagram)
- แบบงานตดิ ต้ัง

2. แบบสคีมเมตกิ ไดอะแกรม (Schemtic Diagram)
- แบบงานควบคุม

3. แบบไวรง่ิ ไดอะแกรม (Wiring Diagram)

แบบแปลนไฟฟา้ ท่วั ไป

การอ่านแบบแปลนไฟฟ้านั้น ช่างไฟฟา้ ต้องมคี วามเชี่ยวชาญในการตอ่ วงจร
เพราะจดุ ประสงค์หลักของการอา่ นแบบคือ

1. การประมาณราคา
2. การออกแบบระบบไฟฟ้า

1. ประมาณราคา
การประมาณราคานนั้ ช่างไฟฟ้าท่มี คี วามประสงคจ์ ะรับเหมาติดตัง้ ระบบ

ไฟฟา้ ของ บา้ นพกั ต้องทาการประมาณราคาในสงิ่ ดงั ตอ่ ไปน้ี
- ค่าอปุ กรณท์ ัง้ หมด เชน่ หลอดไฟฟา้ สายไฟฟา้ อปุ กรณ์ปอ้ งกัน ฯลฯ
- ค่าแรง ทาการประมาณการไดโ้ ดยการคิดจานวนจดุ ของไฟฟา้ ทง้ั ระบบ

2. การออกแบบระบบไฟฟา้
มขี นั้ ตอนในการออกแบบดงั นี้
1. นบั จานวนโหลดทั้งหมด เพอื่ คานวณโหลดของบา้ นพกั
2. แบง่ โหลดทง้ั หมดออกเปน็ แต่ละวงจรย่อยตามประเภทของโหลด

และคานวณหา ขนาดกระแสของแตล่ ะวงจรย่อย
3. คานวณหาขนาดสายเมนแต่ละวงจรย่อยและสายเมนใหญ่
4. คานวณกระแสไฟฟา้ เพอื่ เลอื กขนาดของอุปกรณป์ ้องกนั แต่ละวงจร

ยอ่ ยและอุปกรณ์ ปอ้ งกันท้งั ระบบ

หนว่ ยที่ 6

อุปกรณป์ อ้ งกนั ทางไฟฟา้

จดุ ประสงคก์ ารสอน

6.1 เข้าใจอุปกรณป์ อ้ งกนั ระบบไฟฟา้
6.1.1 อธิบายเซอรก์ ติ เบรกเกอร์ (circuit breaker)
6.1.2 อธิบายฟวิ ส์ (fuse)
6.1.3 อธบิ ายเซฟตสี้ วติ ช์ (Safety Switch)
6.1.4 อธิบายโหลดเซน็ เตอร์
6.1.5 อธิบายสวติ ชท์ ชิ โิ น
6.1.6 อธบิ ายอปุ กรณป์ อ้ งกนั การลดั วงจรลงดนิ
6.1.7 อธิบายรเี ลย์ปอ้ งกนั ทางไฟฟา้

หน้าทข่ี องอปุ กรณป์ อ้ งกนั กระแสเกนิ

ปลดวงจรออกจากระบบทนั ที เม่ือเกดิ สภาวะผิดปกตใิ นระบบไฟฟา้ อัน
เนื่องมาจาก

• การใช้โหลดเกิน
• กระแสลดั วงจร
• กระแสรว่ั ลงดนิ

ชนดิ ของอปุ กรณ์ปอ้ งกนั กระแสเกนิ

• ฟิวส์ (Fuse)
• เซอรก์ ิตเบรกเกอร์ (Circuit Breaker)

ฟิวส์ (Fuse)

ขอ้ ดี • ราคาถกู
• พิกดั กระแสลดั วงจรสงู (Interrupting Capacity)

ขอ้ เสีย • ตอ้ งมสี ารองไว้เปลีย่ นเสมอ
• มโี อกาสที่จะปลดวงจรไมพ่ รอ้ มกันทง้ั 3 เฟส

a bc

เซอร์กติ เบรกเกอร์ (Circuit Breaker)

• พิกัดกระแสลัดวงจรต่ากวา่ ฟิวส์
• ราคาสูงกวา่ ฟิวส์
• สามารถตอ่ วงจรเขา้ ใหมไ่ ดท้ ันที หลังจากแก้ปัญหาความผดิ ปกตใิ นระบบได้
แล้ว

วงจรระบบไฟฟ้า ภาวะกระแสรวั่ ลงดนิ

สายเฟสชารุด เกิดสัมผสั กบั ทอ่ โลหะ

กระแสร่ัวลงดนิ

ฟิวส์ (Fuse)

• ทาหนา้ ท่ีเชอ่ื มตอ่ วงจรไฟฟ้าในสภาวะปกติ

- ปกติจะมีลกั ษณะเป็นกระบอกและมไี สฟ้ ิวส์ (fusible) ภายใน

- ความต้านทานของไสฟ้ ิวสม์ ีคา่ ตา่ มาก

- ไส้ฟวิ สม์ ี 2 ลักษณะ คอื 1. Single - element
2. Dual - element

• เม่อื เกิดภาวะกระแสเกนิ ในวงจรไฟฟ้า ไสฟ้ วิ สจ์ ะขาด และ ปลดวงจรออกจากระบบ เพื่อเปน็
การปอ้ งกันสายไฟฟา้ และอุปกรณใ์ นระบบ

ฟวิ ส์ (ระบบแรงตา่ )

ประเภทของฟวิ ส์

แบ่งตามความไวในการปลดวงจร
1. ฟิวสท์ างานไว (Non-time Delay Fuses)
2. ฟวิ ส์หน่วงเวลา (Time Delay Fuses)

แบ่งตามความสามารถในการกาจดั กระแส
1. ฟิวส์จากัดกระแส (Current Limiting Fuses)
2. ฟวิ ส์ไม่จากดั กระแส (Non Current Limiting Fuses)

ฟิ วส์ทางานไว (Non-time Delay Fuse)

• โครงสร้างจะเป็นชนิดที่มี ไส้ฟิ วส์เพยี งชุดเดยี ว (Single Element Fuse)
• ไสฟ้ ิ วส์จะขาดเมื่อเกิดสภาวะโหลดเกินประมาณ 1 – 6 เท่า ของพกิ ดั กระแสฟิ วส์

• ค่าพกิ ดั กระแสลดั วงจรประมาณ 10 kA

ข้นั ตอนการทางานของฟิวสท์ างานไว

ภาวะโหลดเกนิ
(Over Load)

ข้นั ตอนการทางานของฟิ วส์ทางานไว

ภาวะลดั วงจร
(Shot Circuit)

ฟวิ ส์หนว่ งเวลา (Time Delay Fuse)

• เปน็ ฟวิ สช์ นิดที่มี ไสฟ้ วิ ส์ 2 ชุด (Double element Fuse) ต่ออนุกรมอยภู่ ายในกระบอกฟวิ ส์
เดยี วกนั

• ไส้ฟิวสจ์ ะขาดเมอ่ื เกดิ สภาวะลัดวงจรประมาณ 500 % ของพิกัดกระแสฟวิ ส์

• ไสฟ้ วิ ส์ท่ที าหนา้ ทปี่ ้องกนั เมื่อเกดิ สภาวะโหลดเกนิ จะขาดเมอื่ อณุ หภูมิภายในตัวฟวิ สม์ คี ่าประมาณ
140 oC

ขนาดฟิวสท์ ผ่ี ลติ ตามมาตรฐานยโุ รป

พิกัดกระแสมี 2, 4, 6, 10, 16, 20, 25, 32, 35, 40, 50, 63, 80, 100, 125, 160, 200, 250, 315, 355,
400, 450, 500, 560, 630, 700, 800, 1000, 1250

ขนาดฟวิ ส์ ฐานฟวิ ส์ (A) ไส้ฟวิ ส์ (A)
00 100 6…100
0 160 6…160
1 250 80…250
2 400 125…400
3 630 315…630
4 100 500…1000
4a 1250 500…1250

Molded Case Circuit Breaker (MCCB)

Molded Case Circuit Breaker (MCCB)

Molded Case Circuit Breaker (MCCB)

• นยิ มใช้มากท่สี ดุ **
• ปอ้ งกันสายเมน สายป้อน และวงจรยอ่ ย
• มหี ลายขนาดให้เลือกใชง้ าน
• พกิ ดั กระแสลัดวงจรสูงพอสมควร
• ราคาไม่แพงมากนัก

Miniature Circuit Breaker (MCB)

Miniature Circuit Breaker (MCB)

• นิยมใชป้ ้องกนั สายวงจรยอ่ ย ( 5 – 10 kA)
• พิกัดกระแสลดั วงจรตา่
• ราคาถูก (100 กวา่ บาท)
• ติดตั้งในแผงควบคุมวงจรย่อย

Miniature Circuit Breaker (MCB)

มกั ตดิ ตัง้ ใน Consumer Unit

Miniature Circuit Breaker (MCB)

มกั ติดต้ังใน Load Center

Main Circuit Breaker Main Lug

สรุป การเลอื กใชช้ นดิ CB

Air CB

MCCB MCCB MCB

Thermal Trip

• แผ่นโลหะไบเมทัล 2 แผน่ ทาจากโลหะต่างชนิดกัน เกิดการโก่งตวั เมอื่ เกิดความรอ้ น
เนือ่ งจากกระแสไฟฟา้ ไหลผ่าน
• เหมาะกบั การใชป้ ้องกัน สภาวะโหลดเกนิ
• ความไวในการทรปิ ขึ้นกับ ปริมาณกระแส และ ระยะเวลา ท่กี ระแสไหลผา่ น

• ลกั ษณะการทรปิ แบบ Inverse Time Delay  I  1
 t 

Thermal Trip

Thermal Trip

Magnetic Trip

• การทริปโดยอานาจสนามแม่เหลก็
• ทริปทนั ทีที่กระแสไหลถึงจุดที่ปรับต้งั ไว้
• เหมาะสาหรับการป้องกนั กระแสลดั วงจร

Magnetic Trip

Thermal - Magnetic Trip

• มีทั้งลักษณะการทรปิ จากความร้อนและจากอานาจสนามแม่เหล็ก
• เหมาะสมท่จี ะนามาใช้ในการป้องกนั โหลดเกนิ และปอ้ งกนั การลัดวงจร

• นิยมใช้มากท่สี ุด

Thermal - Magnetic Trip

Circuit Breaker แบบ Solid State Trip





Ampere Trip (AT)

• พิกดั กระแส handle rating ซง่ึ บอกให้ร้วู า่ สามารถทนกระแสใชง้ านในภาวะปกติได้

สงู สุดเทา่ ใด
• มักแสดงค่าไว้ท่ี name plate หรอื ด้ามโยกของเบรคเกอร์
• มาตรฐานของ NEC 1990 paragraph240-6 กาหนดดงั น้ี

15 , 60 , 70 , 80 , 90 , 100 , 110 , 125 , 150 , 175 , 200 , 225 , 250 ,
300 , 350 , 400 , 450 , 600 , 700 , 800 , 1000 , 1200 , 1600 , 2000 , 2500 ,
3000 , 4000 , 5000 , 6000 A.

Ampere Frame (AF) / พิกดั กระแสโครง

• พิกดั การทนกระแสสงู สุดของเบรคเกอรใ์ นรนุ่ น้นั ๆ
• เซอรก์ ติ เบรกเกอร์ทม่ี ขี นาด AF เดยี วกัน จะมขี นาดมติ ิ (กว้าง x ยาว x สูง) เท่ากัน

• สามารถเปลยี่ นพกิ ดั Ampere Trip ไดโ้ ดยท่ขี นาด (มิติ) ของเบรคเกอร์ยงั คงเท่าเดิม

• ค่า AF ตามมาตรฐาน NEMA มดี งั นี้

50 , 100 , 225 , 250 , 400 , 600 , 800 , 1000 , 1200 , 1600 , 2000 , 2500 ,
4000 , 5000 AF

Interrupting Capacity (IC)

• พิกดั การทนกระแสลัดวงจรสูงสดุ โดยปลอดภัยของเบรคเกอร์นั้นๆ
• ปกตกิ าหนดค่าการทนกระแสเปน็ kA.
• ค่า IC บอกใหร้ วู้ า่ เบรคเกอร์ทใ่ี ช้ มีความปลอดภยั มากนอ้ ยเพียงใด
• การเลอื กคา่ กระแส IC จะตอ้ งรู้คา่ กระแสลดั วงจร ณ. จดุ นั้นๆ

การใชเ้ ซอรก์ ติ เบรกเกอรเ์ ปน็ อปุ กรณ์สวติ ช์

• มกั เจอในวงจรย่อยแสงสวา่ ง
• ใช้ Miniature Circuit Breaker เป็นอุปกรณส์ วติ ช์ ปิด-เปิดวงจรด้วย และ เป็นอปุ กรณ์
ปอ้ งกันในตัวเดียวกัน
• สามารถทาได้ เมื่อเซอร์กิตเบรกเกอรท์ ่ใี ช้ ต้องเป็นชนดิ ท่รี ะบวุ า่ สามารถใช้เป็นสวิตชไ์ ด้

พมิ พต์ ัวอกั ษร “SWD”ไว้

การใชเ้ ซอร์กติ เบรกเกอรเ์ ป็นอปุ กรณส์ วติ ช์

หน่วยท่ี 7
ตสู้ วติ ชบ์ อรด์ และอปุ กรณป์ ระกอบ

จดุ ประสงค์ของการสอน

เพ่อื ให้ผ้เู รยี นสามารถอธบิ ายหรือบอกถงึ เน้อื หาของแตล่ ะหัวขอ้ ตอ่ ไปนีไ้ ด้
1. ช่ือและหนา้ ทข่ี องอุปกรณ์ควบคมุ ภายในต้สู วิตช์บอรด์
2. วงจรภายในต้สู วติ ช์บอร์ด
3. ตวั อย่างการต่อวงจรของอุปกรณ์ประกอบต่างๆ
4. ข้อมลู พนื้ ฐานทางเทคนิคของรเี ลยต์ รวจสอบเฟสและแรงดนั ไฟฟา้
5. ตัวอยา่ งการติดตั้งรเี ลย์ตรวจสอบเฟสและแรงดนั ไฟฟ้า

ตสู้ วติ ช์บอร์ด (Switch board)

หรือเรียกว่า แผงสวิตช์ หมายถึง แผงเดี่ยวขนาดใหญ่หรือหลาย
แผงประกอบเข้าด้วยกัน เพ่ือใช้ในการติดต้ังอุปกรณ์ต่าง ๆ ทาง
ด้านหน้าหรือด้านหลังหรือท้ังสองด้าน อุปกรณ์ที่ติดตั้งไว้ภายใน
ประกอบด้วย ชุดควบคุม ชุดเครื่องมือวัด ชุดป้องกัน และหลอด
สัญญาณ เปน็ ตน้