Kamus_Indonesia-Filipino

KAMUS BAHASA
INDONESIA-FILIPINO

Badan Pengembangan Bahasa dan Perbukuan
Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan
2019



KAMUS BAHASA
INDONESIA-FILIPINO

Penyusun
Myrna Carillo Halim

Levi Cruz

Badan Pengembangan Bahasa dan Perbukuan
Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan
2019

MILIK NEGARA
TIDAK DIPERDAGANGKAN

Hak cipta tahun 2019 milik Kementerian Pendidikan dan
Kebudayaan.
Dilindungi Undang-Undang.

Dilarang memperbanyak sebagian atau seluruhnya tanpa izin tertulis
penerbit.

R Halim, Myrna Carillo dan Levi Cruz
499.219 921 103 Kamus Bahasa Indonesia-Filipino / Myrna
HAL Carillo Halim dan Levi Cruz; Dora Amalia,
k Meryna Afrila, Denda Rinjaya (Ed.). Jakarta:
Badan Pengembangan Bahasa dan Perbukuan,
2019.x, 303 hlm.; 24 cm.

ISBN 978-602-437-921-6

1. BAHASA INDONESIA – KAMUS -
FILIINO

2. BAHASA INDONESIA -
ENSIKLOPEDI DAN KAMUS

KAMUS BAHASA INDONESIA-FILIPINO

Penanggung Jawab
Kepala Badan Pengembangan Bahasa dan Perbukuan

Wakil Penanggung Jawab
Kepala Pusat Pengembangan dan Pelindungan Bahasa dan Sastra

Penyusun
Myrna Carillo Halim

Levi Cruz

Penyunting Penyelia
Dra. Menuk Hardaniwati, M.Pd.

Penyunting
Dr. Dora Amalia
Meryna Afrila, S.S.
Denda Rinjaya, S.S.

Pengelola Pangkalan Data
Denny Adrian Nurhuda, S.Pd.

Radityo Gurit Ardho, S.S.

Perwajahan Sampul
Nurjaman, S.Ds.

Penerbit
Badan Pengembangan Bahasa dan Perbukuan
Jalan Daksinapati Barat IV, Rawamangun, Jakarta Timur 13220
Telepon/Faksimile: (021) 4706287, 4706288,

4896558, 4894546/(021) 4750407
Laman: www.badanbahasa.kemdikbud.go.id

v

vi

KATA PENGANTAR

Untuk mendukung program internasionalisasi bahasa Indonesia, khususnya
peningkatan fungsi bahasa Indonesia menjadi bahasa resmi di tingkat
Asean, Badan Pengembangan Bahasa dan Perbukuan, Kementerian
Pendidikan dan Kebudayaan menyusun Seri Kamus Asean. Kamus ini
adalah kamus dwibahasa yang disusun secara khusus untuk pemelajar
BIPA dan dapat menjadi petunjuk praktis dalam berkomunikasi dalam
bahasa Indonesia. Kamus Indonesia-Filipino ini disusun oleh Myrna Carillo
Halim dan Levi Cruz. Kamus pemelajar ini berisi lema yang berupa kata
berfrekuensi tinggi dan lazim digunakan untuk komunikasi dalam
percakapan. Di dalam kamus ini juga disertakan contoh-contoh penggunaan
kata untuk memperjelas konteks pemakaiannya. Kamus ini berisi 3.584
entri dengan penjelasan dan definisi yang disesuaikan dengan kebutuhan
pemelajar bahasa Indonesia. Selain itu, pada lema disertakan pula cara
pelafalan dengan menggunakan aksara atau tulisan bahasa sasaran untuk
memperjelas cara pengucapan. Kamus ini dapat menjadi pendamping buku
ajar BIPA yang diperlukan dalam proses pembelajaran bahasa Indonesia.
Kami mengucapkan terima kasih dan penghargaan kepada Kedutaan Besar
Republik Indonesia untuk Filipina yang telah membantu dan mendampingi
kami selama penyusunan kamus.

Jakarta, Oktober 2019
Kepala Badan Pengembangan

Bahasa dan Perbukuan

Prof. Dr. Dadang Sunendar, M.Hum.

vii

viii

DAFTAR ISI
Kata Pengantar .................................................................... vii
Daftar Isi ............................................................................... ix
Daftar Label ........................................................................... x
A–Z ....................................................................................... 1

ix

DAFTAR LABEL
Label Kelas Kata
n nomina
v verba
adj adjektiva
adv adverbia
p partikel
pron pronomina
num numeralia

x

A-a

aba-aba n pamunuan, manduhan: abu-abu a kulay abo/abuhin:
nagbigay ng utos ang gusto niya nang kulay abo
tagapanguna sa mga kabilang dahil masigla ito sa
sa seremonya ng watawat pakiramdam dia meyukai
instruktur memberikan aba- warna abu-abu karena
aba pada peserta upacara berkesan hangat
bendera
acara, pengacara n abogado,
abadi a walang-kamatayan, manananggol, tagatangkilik:
imortal, walang katapusan: siya ay nagtatrabaho bilang
walang taong walang isang manananggol sa isang
kamatayan tidak ada manusia lawfirm dia bekerja sebagai
yang abadi pengacara di sebuah firma
hukum
abai, mengabaikan v baliwalain:
natalo siya dahil binalewala acuh v paki-alam: wala siyang
niya ang kakayanan ng pakialam sa payo ng kanyang
kanyang kalaban dia kalah mga magulang dia tidak
karena mengabaikan pernah acuh terhadap nasihat
kemampuan lawan orang tuanya

abjad n alpabeto: ang pangalan -- tak acuh v walang
ng mga kabilang sa seminar malasakit: tila wala siyang
ay pinagsusunod-sunod ayon malasakit sa aking mungkahi
sa alpabeto nama-nama dia sepertinya acuh tak acuh
peserta seminar diurutkan terhadap usulku
berdasarkan abjad
mengacuhkan v pinapansin:
absen v magsikap, pagsikapan, bakit hindi ninyo pinapansin
magpilit, pagsakitan, magsakit: ang aking opinyon? mengapa
tatlong mag-aaral ang lumiban kalian tidak pernah
ngayon tiga orang murid mengacuhkan pendapatku?
absen hari ini

1

ada, keberadaan adu, penalti

ada, keberadaan n presensya: adik n kapatid: meron akong
ang presensya ng pinuno ay isang nakababatang kapatid na
kinakailangan sa isang pag lalaki at dalawang
titipon keberadan ketua nakakababatang kapatin na
sangat dibutuhkan dalam babae aku memiliki satu orang
rapat adik laki-laki dan dua orang
adik perempuan
mengada-ada v maging
katawa-tawa: huwag kang adil a patas: kailangang maging
maging katawa-tawa jangan patas ang mga hukom seorang
mengada-ada hakim harus adil

mengadakan v mag-organisa, pengadilan n korte,
magdaos, magtalaga: Ang hukuman, husgado:
aming klase ay bubuo nang nagbibigay ng salaysay ang
isang palabas na drama kelas saksi sa harap ng hukom saksi
kami akan mengadakan tengah menguraikan
pertunjukan drama kesaksiannya di hadapan
pengadilan
adalah v ay: ang Indonesia ay
isang bansang kapuluan adu, adu penalti v parusang
Indonesia adalah negara penalti: ang Persija ay
kepulauan nagtagumpay talunin ang
Arema sa parusang penalti
adat n ka-ugalian: kailangan Persija berhasil mengalahkan
nating igalang ang mga ka- Arema lewat adu penalti
ugalian na lokal kita harus
menghormati adat lokal mengadu v 1 pagkalansingin:
itinaas nila ang kanilang mga
-- istiadat n kaugalian: baso , pinagkalansing ang
kailangan natin respetuhin ang mga ito, pagkatapos ay
kaugalian ng isang rehiyon uminom mereka mengangkat
kita harus menghargai adat gelas mereka, mengadunya,
istiadat suatu daerah kemudian meminumnya;

beradat v may mabuting asal: 2 isabong, ilaban:
nakikita sa kanyang kinikilos pinagsabong nang dalawang
na siya ay taong may binatilyo ang kanilang mga
mabuting asal sikapnya tandang kedua pemuda itu
menunjukkan bahwa dia mengadu ayam mereka
seorang yang beradat

2

aduk air, air kencing

mengadukan v idemanda, agung a dakila, marangal,
ireklamo, kasuhan: nagsampa maharlika, matayog, mataas:
siya ng reklamo sa korte laban siya ay trinato na parang
sa kanyang boss dia bisitang maharlika dia
mengadukan atasannya ke diperlakukan bagai seorang
pengadilan tamu agung

aduk v halo; haluin: haluin ang keagungan n kadakilaan,
mga sangkap nang dahan- kabantugan: ang kanyang
dahan aduk semua bahan pininta ay nagpapakita ng
perlahan-lahan kadakilaan lukisannya
memancarkan keagungan
mengaduk(-aduk) v haluin,
halu-haluin: paulit-ulit na mengagungkan v sambahin,
hinalo ni nanay ang lahat ng papurihan, dakilain:
sangkap ibu mengaduk-aduk pinapurihan niya ang Diyos sa
semua bahan kanyang panalangin dia
mengagungkan Tuhan dalam
agar p upang maging, kaya: doanya
upang maging marunong,
kailangang maging masikap ahli n dalubhasa: siya ay
agar pintar, kita harus rajin dalubhasa sa kalusugan dia
belajar seorang ahli dalam hal
kesehatan
agar-agar n gulaman: ang
gulaman ay naglalaman ng -- waris n tagapagmana: siya
hibla na mabuti para sa angnag-iisang tagapagmana sa
katawan agar-agar kanyang pamilya dia ahli
mengandung serat yang baik waris tunggal di keluarganya
bagi tubuh
air, air kencing n ihi: ang ihi ay
agun, agunan n garantiya, maaring maging isang
panggarantiya: ang bahay na tagapagpahiwatig ng
iyon ay ginawang kalagayan ng kalusugan ng
panggarantiya ng may-ari katawan air kencing bisa
rumah tersebut dijadikan menjadi indikator dari kondisi
agunan oleh pemiliknya kesehatan tubuh

3

aksi alam

-- ketuban n amniotic fluid: mempelajari v mag-aral:
ang unang proseso ng siya ay interesadong mag-aral
kapanganakan ay may ng wikang Koreano dia
sinyales na pagkabasag ng tertarik mempelajari bahasa
amniotic fluid awal dari Korea
proses persalinan ditandai
dengan air ketuban yang pelajar n mag-aaral: mag-
pecah aaral ng musika pelajar musik
pelajaran n sabjek:
-- liur n laway: produksyon heograpiya ang aking
ng maliit na laway ay paboritong leksyon geografi
maaaring gumawa ng tuyo adalah pelajaran favoritku
ang bibig produksi air liur
yang sedikit bisa membuat aju, mengajukan v magsumite:
mulut kering sila ay nagsumite ng panukala
ng aktibidad mereka
-- mata n luha: hinaplos ng mengajukan proposal
daliri ni Ari ang luha ng kegiatan
kanyang pinsan Jemari
tangan Ari mengusap air pengajuan n paglagak,
mata adik sepupunya pagharap, paghain, pag-
ientrega: paglagak ng
ajaib a milagroso; di kapani- kahilingan para sa pasaporte
paniwala: milagrosang pengajuan permohonan
pangyayari peristiwa yang paspor
ajaib
akal n 1 pag iisip: matinong pag
ajak, mengajak v yayain, iisip akal sehat; 2 trik: lagi
imbitahin: niyaya niya akong siyang may trik na panloko ng
manood ng konsiyerto kasama tao dia selalu memiliki akal
siya dia mengajak saya untuk menipu orang
menonton konser bersamanya
-- bulus n daya: nangyari ang
ajar, belajar v mag-aral, matuto: paghihiyawan dahil sa huthot
siya ay nag-aaral tumugtog ng sa pangalan ng presiden
gitara dia sedang belajar bilang isang resulta sa daya sa
bermain gitar Freeport Inodenesia terjadi
kegaduhan karena pencatutan
nama presiden akibat akal
bulus Freeport Indonesia

4

akan akrab

berakal v matalino, akhirnya adv sa wakas: sa
marunong: matalinong wakas ay nag tagumpay siya
nilalang makhluk berakal na ipanalo ang laban akhirnya
dia berhasil memenangkan
mengakali v nilinlang: pertandingan
nilinlang niya ang ang umiiral akibat n resulta: milyun-
na sistema dia mengakali milyong tao ang namamatay
sistem yang berlaku taun-taon resulta sa malaria
jutaan orang mati setiap
akan p tungkol: nakalimutan ko tahun akibat malaria
ang tungkol sa pangako kong akibatnya n kahihinatnan:
makipagkita sa kanya dahil sa kanyang pag-uugali,
ngayong hapon aku lupa akan dapat niyang tanggapin ang
janjiku untuk menemuinya mga kahihinatnan niya karena
sore ini tingkah lakunya, dia harus
menerima akibatnya
-- tetapi p ganun pa man: ang berakibat v magresulta: ang
aming klase ay binigyan ng aksidente ay maaaring
takdang aralin kahapon Ganun magresulta sa mas malala
pa man, nakalimutan ko itong kecelakaan itu bisa saja
gawin kelas kami diberi berakibat lebih fatal
pekerjaan rumah kemarin mengakibatkan v nagbunga:
akan tetapi, aku lupa mas mataas na presyo ng
mengerjakannya gasolina ay nagbunga ng pag
taas sa presyo ng pang araw-
seakan-akan adv parang, araw na pangangailangan
animo, katulad: kung umasta kenaikan harga bensin
siya ay parang hindi niya ako mengakibatkan meningkatnya
kilala dia bersikap seakan- harga barang keperluan
akan tidak mengenaliku sehari-hari
akrab a malapit: siya ay malapit
akar, berakar v nakabaon, sa kanyang hipag dia sangat
nakatanim: nakatanim sa akrab dengan menantunya
kanyang isip ang mga sinabi
ng kanyang mga magulang 5
kata-kata orang tuanya
berakar di pikirannya

akhir, akhir pekan n katapusan:
kami ay magbabakasyon sa
katapusan kami berlibur di
akhir pekan

aksi alam

aksi n aksiyon: ang aksiyon ng aku n ako: kailangan kong
pag kokolekta ng pondo ay pumunta sa ospital bukas aku
ginawa ng mga mag-aaral aksi harus pergi ke rumah sakit
pengumpulan dana dilakukan besok
oleh mahasiswa mengaku v pag-amin: inamin
niya na kasalanan niya dia
beraksi v aksyon: siya ay mengaku bahwa itu adalah
agad na babalik sa akyon kesalahannya
pagkatapos makabawi mula pengakuan n pag-amin: siy
sa pinsala ia akan segera aay gumawa ng pag-amin na
kembali beraksi setelah pulih ikinagulat ng publiko dia
dari cedera membuat pengakuan yang
mengejutkan publik
akta n katibayan: si tatay ay
gumagawa ng katibayan ng akurat a tumpak: ang balita ay
lupa ayah sedang membuat dapat magbigay ng tumpak na
akta tanah impormasyon berita harus
memberikan informasi yang
-- jual beli n kasulatan ng akurat
pagbebenta: transaksyon na
ito ay walang kasulatan ng alam n kalikasan: siya ay nag-
pagbebenta transaksi ini tidak aaral ng agham ng kalikasan
disertai akta jual beli at kapaligiran ia mempelajari
ilmu tentang alam dan
-- kelahiran n katibayan ng sekitarnya
kapanganakan: si tatay ay -- pikiran n sa isipan:
gumawa ng katibayan ng sinubukan niya na pumasok sa
kapanganakan ng kapatid ko isipan ng mga bata dia
ayah membuat akta kelahiran mencoba memasuki alam
adik pikiran anak-anak
-- semesta n sandaigdig:
-- nikah n katibayan ng kasal: gaano karami ang mga bituin
nakatanggap kami ng sa sandaigdig? berapa jumlah
katibayan ng kasal mula sa bintang di alam semesta?
opisyal kami menerima akta
nikah dari petugas 6

-- notaris n notaryo: si
tiyuhin ay gumawa ng notaryo
para sa kanyang kumpanya
paman membuat akta notaris
untuk perusahaannya

alami alih

berpengalaman v karanasan: -- bedak n pulbo: siya ay
siya ay isang manlalaro ng gumamit ng pulbo bago
putbol na may karanasan ia pumunta sa handaan ia
seorang pemain sepak bola menggunakan alas bedak
yang berpengalaman sebelum pergi ke pesta

mengalami v nakaranas: alasan a dahilan: ang dahilan
habang siya ay sa ibang bansa, na ibinigay niya ay hindi
siya ay nakaranas ng makatwiran alasan yang
maraming paghihirap selama disampaikannya tidak masuk
di rantau ia mengalami akal
banyak kesulitan
beralasan v makatuwiran:
pengalaman n karanasan: ang pagkabalisa niya ay hindi
siya ay marami ng karanasan makatuwiran kecemasannya
sa pagbebenta dia sudah tidak beralasan
banyak pengalaman dalam
berdagang alat n aparato: ang batang iyon
ay gumagamit ng aparato
alami a natural: siya ay pandinig anak itu
nagalaga ng kanyang menggunakan alat bantu
kagandahan sa paraang dengar
natural ia merawat
kecantikannya secara alami -- kecantikan n kosmetiko:
ang kosmetiko na may mga
alang-alang n damuhan: natural na sangkap ay naging
indonesia ay mayroong alternitibong pagpipilian alat
damuhan na lupain na may kecantikan dengan bahan
hanggang sampong milyon na dasar alami menjadi alternatif
ektarya Indonesia memiliki pilihan
lahan alang-alang hingga 10
juta hektar alih v naging: ang lupain ito ay
naging pabahay lahan ini
alangkah adv kay: kay ganda ng telah alih fungsi menjadi
tanawin na yun alangkah perumahan
indahnya pemandangan itu

alas n pedestal: ang pedestal ng
kanyang bahay ay gawa sa
karamik alas rumahnya
terbuat dari keramik

7

alir, aliran amanat

-- teknologi v eksperto sa beralkohol v may alkohol:
teknolohiya: ang pagsulong sa siya ay madalas gumamit ng
agham at teknolohiya ay ang pabango na may alkohol ia
tagumpay ng mga eksperto sa sering menggunakan parfum
teknoholiya kemajuan ilmu beralkohol
pengetahuan dan teknologi
adalah keberhasilan dari alih alun-alun n liwasan, plasa:
teknologi sarado ang liwasan dahil may
demonstrasyon alun-alun
mengalihkan v ilihis: kami ditutup karena terdapat
ay nabigo sa paglihis ng demonstrasi
kanyang atensyon kami gagal
mengalihkan perhatiannya alur, alur sungai n batis:
ipinabuti ng pamahalaan ang
peralihan n pagbabago, dikes at batis na mababaw
pagbabagong-kalagayan: ang pemerintah memperbaiki
kanyang anak ay nasa gitna ng tanggul dan alur sungai yang
pagbabago anaknya sedang dangkal
berada dalam masa peralihan
amal n pagkakawang-gawa,
alir, aliran n daloy: sinubukan pagbibigay ng tulong o
namin ihinto ang daloy ng donasyon: ang pagtitipon ng
dugo mula sa sugat niya kami pagkakawang-gawa ay para sa
berusaha menghentikan aliran mga nasalanta ng baha acara
darah dari lukanya amal itu ditujukan untuk
korban banjir
mengalir v umagos, dumaloy,
pagdanak: umagos ang ilog beramal v kawanggawa:
mula sa taas, pababa air maraming taong gusto mag
sungai mengalir dari hulu ke kawanggawa upang
hilir makatulong sa biktima ng
lindol banyak orang beramal
alkohol n alkohol: ang produkto untuk membantu korban
ng inumin na ito ay may label gempa
na walang alkohol produk
minuman ini berlabel tanpa amanat n mensahe: nakalimutan
alkohol niya ang mensahe ng kanyang
magulang 1 dia lupa akan
amanat orang tuanya 2
direktur memberikan amanat
kepada para pegawai

8

amat, mengamati andal

amat, mengamati v mag- mengampuni v magpatawad:
obserba,magmatyag: napatawad na niya ang lahat
pinagmasdan nila ang mga ng kamalian ng kanyang
bituwin gamit ang teleskopyo kaibigan dia telah
mereka mengamati bintang mengampuni semua kesalahan
menggunakan teleskop temannya

pengamatan n pagmamasid: pengampunan n
ang pagmamasid sa hilal ay pagpapatawad, patawad,
ginagawa para kapatawaran, paumanhin,
mapagpasyahan ang unang pagpapaumanhin: ang
araw ng Ramadan pagpapatawad ng kasalanan
pengamatan hilal dilakukan pengampunan dosa
untuk menentukan tanggal 1
Ramadan amuk n mag-amok, sumiklab sa
galit, magwala, mang-gulo:
amplop n sobre: ang sulat na malawakang kaguluhan amuk
iyon ay pinasok sa sobre surat massa
itu ia masukan ke dalam
amplop -- massa n kaguluhan ng tao:
pinatigil ng pulis ang
ampuh a mabisa, epektibo, kaguluhan ng tao sa sentro ng
makapangyarihan, malakas, lungsod polisi meredam amuk
matapang: mabisa ang gamot massa di pusat kota
na iyan obat itu sangat ampuh
mengamuk v magalit,
ampun n awa, pagpapatawad, manalasa, magwala, magalit
kapatawaran, habag: siya ay nang labis, manalanta,
nananalangin at humihingi ng magngalit: nagngangalit ang
kapatawaran sa Diyos dia bagyo sa karagatan badai
berdoa memohon ampun mengamuk di lautan
kepada Tuhan
andai n kung: kung na
ampunan n kapatawaran: iintindihan niya lang ang
kapatawaran ng Diyos aking nararamdaman andai
ampunan Tuhan dia mengerti yang kurasakan

andal a mapagkakatiwalaan:
siya ay isang
mapagkakatiwalaang
manggagawa dia seorang
pekerja andal

9

andil anggur, menganggur

andalan n alas: siya ang alas anggar, anggaran n badyet:
ng aming koponan dia siya ay nag bigay ng data ng
andalan tim kami badyet negosyo ia
menyerahkan data anggaran
mengandalkan v umasa: perusahaan
maari kaming laging umasa sa
kanya kami selalu dapat anggrek n orkid: orkid sa
mengandalkan kanyang bakuran ay
kemampuannya namumulaklak na bunga
anggrek di halaman
andil n kontribusyon: may rumahnya sudah bermekaran
kontribusyon siya sa
tagumpay ng kumpanya dia angguk, mengangguk(-
memiliki andil dalam angguk) v tumango-tango,
keberhasilan perusahaan itu tumango nang tumango: sila
ay tumango bilang pagsang-
aneka ragam a iba't ibang: ang ayon sa narinig nilang
eksibisyon na iyon ay talumpati nang isang pulitiko
nagpapakita ng iba't ibang mereka mengangguk-angguk
mga tela pameran itu setuju mendengar orasi tokoh
menampilkan aneka ragam itu
kain tenun
anggun a elegante, maringal,
beraneka ragam a iba't- magara; kaaya-aya, marikit,
ibang uri: siya ay nag bebenta pinong kumilos: ang babaing
ng iba't-ibang uri ng isda ia iyon ay talagang maganda at
menjual beraneka ragam ikan elegante wanita itu sangat
cantik dan anggun
angan, angan-angan n
pangarap: bawat magulang ay 1anggur, menganggur v walang
mayroong pangarap na pareho trabaho, tambay: wala siyang
para sa kanyang anak setiap trabaho mula ng magsara ang
orang tua memiliki angan- kanyang kumpanyang
angan yang sama untuk pinapasukan dia menganggur
anaknya sejak perusahaan tempat dia
bekerja ditutup
berangan-angan v
managinip, mangarap: 10
nangangarap siyang
magbyahe sa buong Europe
dia berangan-angan
berkeliling Eropa

anggur aniaya

pengangguran n kawalan ng angkatan laut n hukbong
hanapbuhay, kawalan ng dagat: britanya ay kilala sa
trabaho: ang antas ng kawalan kanilang hukbong dagat
ng trabaho ay tumataas nitong inggris terkenal dengan
mga nakalipas na taon angka angkatan lautnya
pengangguran semakin tinggi
dalam beberapa tahun angkatan udara n hukbong
terakhir panghimpapawid: ang aking
2anggur n 1 ubas: ubas ang kapatid ay nag papalista sa
paborito kong prutas anggur paaralan ng hukbong
adalah buah favoritku; 2 alak: panghimpapawidd kakak saya
ang alak ay mayroong alkohol mendaftar sekolah angkatan
minuman anggur mengandung udara
alkohol
pengangkatan n tipanan: sa
angkasa n kalangitan, opisina ay may ginaganap na
kalawakan: pagsasaliksik ng tipanan sa mga opisyales di
kalawakan penjelajahan kantor sedang diadakan
angkasa pengangkatan pejabat

angkat, angkat kaki1 v umalis, angker a pinagmumultuhan:
iniwan: umalis siya sa lugar hindi kami na natili sa hotel
pagkatapos na pagkatapos ng na yun dahil ito ay
palabas segera setelah acara pinamumultuhan kami tidak
berakhir, dia angkat kaki dari menginap di hotel itu karena
tempat itu terasa angker

-- tangan v sumuko: siya ay angkuh a mayabang, hambog,
sumuko na sa kanyang mga mapagmataas, mapagmalaki:
gawain ia sudah angkat talagang hambog ang pag-
tangan dengan pekerjaannya uugali ng taong iyon sikap
pria itu sungguh angkuh
angkatan darat n hukbong
katihan: hukbong katihan ng aniaya n kawalan ng katarungan:
Indonesia gumawa ng sa sinaunang panahon,
magkasanib na pagsasanay sa maraming hari na mahilig
ibang mga bansa angkatan gumawa ng kawalan ng
darat indonesia melakukan katarungan sa kanilang alipin
latihan gabungan dengan pada zaman dulu banyak raja
negara lain yang suka berbuat aniaya
kepada hambanya

11

anjung, anjungan tunai mandiri arus

menganiaya: v abusuhin, antara, perantara n
pagmalabisan, tagapamagitan: kailangan ng
paglapastanganan, isang tagapamagitan upang
pagmalupitan: ang babaing malutas ang hindi
iyon ay naakusahang nang- pagkakaunawaan sa pagitan
aabuso ng kasambahay wanita ng mga nayon dibutuhkan
itu dituduh menganiaya perantara untuk
pembantu rumah tangganya menyelesaikan pertikaian
antardesa
anjung, anjungan tunai
mandiri n ATM: nanay ay antariksa n espasyo: mga
kumuha ng pera sa ATM ibu astronot pumunta sa espasyo
mengambil uang di mesin para astronaut pergi ke
anjungan tunai mandiri antariksa

anjur, anjuran n payo: siya anting n hikaw: niregaluhan ako
talagang nag bigay pansin sa ng nanay ko ng hikaw para sa
payo ng doktor dia sangat aking kaarawan ibu
memperhatikan anjuran memberiku anting sebagai
dokter hadiah ulang tahun

antar , antaran n inorder: siya apotek n parmasya, botika:
ay dumating ng dala ang mga nagtatrabaho sa botika ang
bagay na inorder dia datang aking ama ayahku bekerja di
membawa barang antaran apotek

mengantar v samahan: arus n agos: kung hindi malakas
sinasamahan nya ang kanyang ang agos ng tubig sa ilog,
batang kapatid sa paaralan lalangoy sila doon jika arus
araw-araw dia mengantar sungai tidak deras, mereka
adik perempuannya ke akan berenang di sana
sekolah setiap hari
-- balik n blackflow:
pengantar n tagahatid: blackflow ay karaniwang
tagahatid ng gatas ay maging nangyayari pagkatapos ng
pumupunta tuwing linggo ng bakasyon arus balik biasanya
umaga pengantar susu selalu terjadi setelah liburan
datang setiap minggu pagi berakhir

12

asam azan

-- lalu lintas n daloy trapiko: awak, perawakan n
kondisyon ng daloy trapiko sa pangangatawan, bikas,
kabisera ay mukhang mabuti katawan, tikas ng katawan:
kondisi arus lalu lintas di ibu ang kanyang pangangatawan
kota terlihat lancar ay sa isang atleta
perawakannya atletis
-- listrik n daloy ng kuryente:
ang daloy ng kuryente ay awet a nagtatagal,
mukla sa positibong pol pangmatagalan: ang delatang
papunta sa negatibong pol ito ay nagtatagal makanan
arus listrik mengalir dari kaleng ini awet
kutub positif ke kutub negatif
mengawetkan v mapreserba:
asam 1 n maasim: ang kendi na ang paglalata ay isang paraan
ito ay gawa sa prutas na ng pagpreserba ng pagkain
maasim permen ini berbahan pengalengan adalah salah
dasar buah asam; 2 a maasim: satu cara untuk mengawetkan
ang manggang ito ay makanan
napakaasim mangga ini
sangat asam pengawet n pang-imbak,
pangpreserba: hindi mabuting
asing a dayuhan, banyaga, hindi kumain nang maraming
kilala, kakatwa, hindi pagkaing mayaman sa
pangkaraniwan, bago: bago sa pangpreserva tidak baik
aking pandinig ang kanyang terlalu banyak mengonsumsi
mga sinasabi kata-katanya makanan yang mengandung
asing di telingaku pengawet

terasing v naiilang, nag-iisa, azan n adzan: ang batang iyon
malayo: nakaramdam siya ay mahilig makinig sa adzan
nang pag-iisa sa klase dia anak itu senang mendengar
merasa terasing di kelas suara azan

asyik a masaya, nakakatuwa,
nakakaaliw: sila ay
nagkakasiyahan sa paglalaro
ng putbol mereka asyik
bermain sepak bola

13

14

B-b

babi n baboy: babuyan ~ pengalaman v magbahagi
peternakan babi ng karanasan: nandito kami
upang magbahagi ng aming
babu n kasambahay: siya ay mga karanasan kita berkumpul
mayroong isang kasambahay di sini untuk berbagi
sa kanilang bahay ia memiliki pengalaman
seorang pembantu di
rumahnya membagi-bagikan v
mamigay: ang malaking
badai n bagyo: ang bagyo ay pamilihang ito ay namimigay
sumira ng maraming tahanan nang libreng kupon sa
badai telah menghancurkan kanyang mga mamimili
banyak rumah supermarket ini membagi-
bagikan voucher gratis untuk
badan n katawan: ang madalas pengunjungnya
na pageehersisyo ay
magpapanitili ng malusog na bahan n materyal: siya ay nag
pangangatawan rutin handa na ng materyal para sa
berolahraga membuat badan kanyang presentasyon ng
sehat mabuti ia sudah menyiapkan
bahan presentasinya dengan
badut n payaso: mga bata ay baik
mahilig sa payaso anak-anak
suka dengan badut -- bakar n gasolina: ang
sasakyang ito ay naubusan ng
bagasi n bagahe: siya ay nag- langis kendaraan ini
order ng dagdag bagahe sa kehabisan bahan bakar
eroplano ia memesan bagasi
tambahan di pesawat -- baku n kagamitang
panangkap, panangkap,
bagi p para: para sa akin bagiku kagamitang hilaw: ang plastik
berbagi v magbahagi, ay isa sa madaming sankap sa
mamigay, magparte: mahilig paggawa ng laruan salah satu
mamigay ang kapatid ko adik bahan baku mainan adalah
saya senang berbagi plastik

15

bahas, membahas bakar, kebakaran

bahas, membahas v nagtalakay: -- laut n pirata, tulisang dagat:
pulong sa araw na ito ay mayroon pa ring mga pirata sa
nagtalakay ng programa sa karagatang ito di laut ini
trabaho rapat hari ini masih banyak bajak lautnya
membahas program kerja membajak v mag-araro:
araruhin ang palayan
pembahasan n nagtalakay: membajak sawah
sila ay nagtalakay ng isyu sa
pulong mereka melakukan bajingan n tampalasan, pilyo,
pembahasan masalah dalam masamang tao: ninakaw ang
rapat pera ko nang talampalasang
iyon bajingan itu mencuri
bahaya n panganib: ang mga tao uangku
ay alam na nila ang mga
panganib ng paninigarilyo baju, baju dalam n damit
masyarakat sudah tahu panloob: dahil sa init ang
bahaya merokok aking kapatid na lalaki ay
nagsusuot lang ng damit
berbahaya v mapanganib: panloob karena gerah adik
ang kanser at tipus ay isang hanya mengenakan baju
matinding sakit na dalam
mapanganib kanker dan tifus
merupakan penyakit akut -- tidur n pandiyama: siya ay
yang berbahaya nakasuot ng pandyima kapag
matutulog ia menggunakan
bahkan p mas: ang atake niya baju tidur ketika tidur
ay hindi binawasan, mas
agresibo serangannya bukan bak, bak mandi n tangkeng
berkurang, bahkan lebih liguan; banyera: ang tangkeng
gencar liguan ay tumutulo bak mandi
ini bocor
baja n baja: ang damit niya ay
gawa sa bakal pakaiannya bakar, kebakaran n apoy:
terbuat dari bahan baja bombero pemadam kebakaran
membakar v 1 sunugin,
bajak n peke: siya ay pagningasin: ang pagsunog ng
nagbebenta ng peke na kagubatan para taniman ay
moderno na gamit ia menjual labag sa batas membuka
alat bajak modern ladang dengan membakar
hutan adalah tindakan
melawan hukum;

16

bakat bangkit

2 ihawin, idarang: mag-ihaw membalas v sumagot,
ng isda membakar ikan sagutin, tumugon: salamat sa
pagsagot mo sa aking liham
terbakar v nagliliyab, terima kasih sudah membalas
nasunog, nasusunog, nag- suratku
aapoy: ang pang-umagang
palengke ay nasunog kahapon bandara n paliparan: sasakyang
pasar pagi terbakar kemarin panghimpapawid na iyon ay
sore agad ng lalapag sa paliparan
pesawat terbang itu akan
bakat n talento, kakayanan: segera mendarat di bandara
hindi talaga sapat ang talento
bakat saja tidak cukup -- internasional n
pandaigdigang paliparan:
-- alam n natural na talento, pandaigdigang paliparan ng
angking talento: mahirap Soekarno-Hatta Bandara
madiskubre ang natural na Internasional Soekarno-Hatta
talento bakat alam susah
ditemukan bangkit v 1 tumayo: tumayo
siya sa kanyang upuan ia
balai, balai kota n bulwagang- bangkit dari duduknya;
bayan: ang pagtitipon ay
ginanap sa bulwagang-bayan 2 tumaas, tumindi, sumidhi:
ng Jakarta sidang diadakan di hindi niya ipinapaalam ang
balai kota Jakarta kanyang tunay na pagkatao sa
mga pulis bangkit amarahnya
balap n karera: karera ng baka mendengar ada orang yg
balap sapi menghinanya; 3 bumalik:
bumalik na naman ang
balapan n karera: mabangis kanyang hika penyakit
na karera balapan liar asmanya bangkit

balas, balasan n 1 gantimpala:
bawat mabuting gawa ay
makakakuha ng gantimpala
setiap amal baik akan
mendapat balasan; 2 sagot,
tugon: natanggap ko ang
iyong kasagutan balasan pos-
el mu sudah aku terima

17

bangkrut bantai, membantai

pembangkit n 1 taga-udyok, bangun 1 n habilog, talinghaba,
nag-uudyok: ang nanay ko tighaba: habilog ang hugis ng
ang nag-uudyok sa aking lamesa bangun meja itu bulat
mag-aral ibuku pembangkit telur; 2 v estraktura, anyo,
semangat belajarku; 2 katayuan, pagkakayari:
dyenereytor: de koryenteng estraktura ng lupa bangun
dyeneretor pembangkit listrik tanah
∼tenaga listrik n planta ng
elektrisidad: kami ay membangun v 1 bumuo:
nagtatayo ng isang planta ng kailangan natin bumuo ng
elektrisidad kami sedang kaisahang estado kita harus
membangun pembangkit membangun negara kesatuan
tenaga listrik kita; 2 nakakatulong:
konstruktibong puna kritik
bangkrut v bagsak ang negosyo: membangun
nalugi ang kompanya ng
aking ama perusahaan bapak pembangunan n pagtatayo:
saya sudah bangkrut pambansang kaunlaran
kebangkrutan n pag-lubog: pembangunan bangsa
ang kumpanya niya ay
nakaranas ng pag-lubog bank, perbankan n
perusahaannya mengalami pagbabangko: pandaigdigang
kebangkrutan pagbabangko perbankan
internasional
bangsal n purok, distrito, silid:
ang kaniyang kapatid na lalaki bankir n bangkero: isa siyang
ay inilagay sa may hilagang matagumpay na bangkera
silid ng ospital adiknya noong panahon na iyon dia
ditempatkan di bangsal utara adalah bankir yang sukses
rumah sakit pada masa itu

bangsawan n aristokrata: siya bantah, membantah v
ay mapagpakumbabang makipagtalo: itinatanggi niya
aristokrata dia seorang ang balita ng kanyang
bangsawan yang rendah hati pagpapakasal dia membantah
kabar pernikahannya

bantai, membantai v pinatay:
mga rebelde pinatay lahat ng
lalake sa baryo para
gerilyawan membantai semua
laki-laki di desa itu

18

bantal barang

bantal n unan: ang kapatid (ko) bapak n 1 ama: siya ay aking
ay laging gumagamit ng unan ama ia bapak saya; 2 ginoo,
kapag natutuloh adik selalu mama: Ginoong Pangulo
menggunakan bantal saat Bapak Presiden
tidur
-- tiri n pangalawang ama:
banting, banting harga v ngayon siya ay mayroong
mababang presyo: sa loob ng pangalawang ama sekarang
isang linggo kami ay dia mempunyai bapak tiri
magbibigay ng mababang
presyo selama seminggu kami kebapakan a parang ama:
akan banting harga ang kapatid kong lalaki ay
parang ama kakak saya
-- stir v lumiko, mag-iba ng adalah seorang yang
direksyon: maraming mga kebapakan
magsasaka ang nag-iiba ng
direksyon para maging bara, bara api n baga: baga na
ordinaryong manggagawa iyon ay dahan-dahan ng
banyak petani banting stir namamatay bara api itu
menjadi buruh perlahan mulai padam

-- tulang v magtrabaho membara v pabagahin,
mabuti: nagtrabaho ng mabuti maglatang; sumunog,
si tatay para suportahan ang masunog, sumilab, pumaso,
aming pag-aaral ayah kerja mapundi, insinerahin,
banting tulang untuk lumingas: nagbabaga pa rin
membiayai kuliah kami ang bakal besi itu masih
membara
membanting v hahampas: si
tatay ay nag hahampas ng barak n kubo: nakatira sila sa
pinto kapag galit ayah mga kubo sa tabi ng gubat
membanting pintu saat marah mereka tinggal di barak-
barak di pinggir hutan
banyak, kebanyakan n
masyadong madami, sobra- barang n kalakal: si nanay ay
sobra, labis-labis: masyadong dumating na may dalang
madami ang asin kebanyakan maraming kalakal ibu datang
garam membawa banyak barang

-- antik n antigo: nagtitinda
sila ng mga antigo mereka
menjual barang-barang antik

19

baring, berbaring basi

-- bawaan n bagahe: membaringkan v 1 humilig,
bantayan mo ang iyon bagahe humiga: hihiga muna ako
perhatikan barang bawaan sandali saya akan
Anda membaringkan tubuh saya
sejenak; 2 ihiga, ilapag:
-- bekas n segunda-mano, inihiga ni nanay sa kama ang
gamit na, luma: ang mga aking kapatid na sanggol ibu
segunda-manong kagamitan membaringkan adik bayi di
ay kadalasang mura barang kasur
bekas biasanya harganya
murah terbaring v humiga: humiga
siya ng walang kalaban-laban
-- berharga n mahahalagang ia terbaring tak berdaya
kalakal: huwag maglagay ng
mahahalagang kalakal sa baris, barisan n linya: likod na
inyong trunk jangan linya ng seremonya barisan
menyimpan barang berharga belakang upacara
di dalam bagasi
-- berbaris v pumila,
-- bukti n ebidensya: dapat humilera, maglinya: kami ay
ay mayroon kang ebidensya o pumipili sa harap ng bilihan
mga saksi kung may ng tiket kami berbaris di
aakusahan ka na tao kamu depan loket
harus punya barang bukti
atau saksi kalau menuduh baru, memperbarui v pag
seseorang pabago: tapos na kami mag
pabago ng pabalat ng aklat
-- pecah belah n porselana: kami telah memperbarui
si nanay ay nag kokolekta ng sampul buku ini
bagay na porselana ibu
mengoleksi barang pecah barusan adv ngayun lang:
belah nasalubong ko siya ngayon-
ngayon lang saya bertemu dia
baring, berbaring v humiga, barusan
tumihaya: nakatihaya ang
pusa sa lupa kucing itu basa-basi n sabi-sabi lang, sabi
berbaring di tanah lang, salita lang: ang sinabi
niya ay hanggang salita lang
ucapannya hanya basa-basi

basi a panis, sira: napanis ang
keyk kue itu sudah basi

20

bata bingung

bata n laryo: pader ng kanyang batok n bao: siya ay uminom ng
tahanan ay gumamit ng laryo tubig ng niyog gamit ang bao
dinding rumahnya memakai ia minum air kelapa memakai
batu bata wadah batok kelapa

batal a pag-aalis, kinansela, batu bara n karbon: indonesia
pinawalang-bisa: ang ay ang bansa na
kasunduan ay pinawalang-bisa pinakamalaking tagagawa ng
perjanjian itu dinyatakan karbon Indonesia merupakan
batal negara penghasil batu bara
terbesar
membatalkan v kanselahin,
umurong, iurong, bawiin: batuk n ubo: may malala siyang
kinansela nila ang kasunduan ubo sakit batuknya sangat
na dati na nilang inaprubahan parah
mereka membatalkan
perjanjian yang pernah bingung a nalilito, naguguluhan:
disetujui bersama naguguluhan ako kung
paanong nangyari ito saya
batang n 1 katawan; puno: bingung mengapa hal itu bisa
katawan ng puno ng saging terjadi
batang pisang; 2 bareta:
bareta ng sabon batang sabun kebingungan n pagkalito:
siya ay nalito sa pagsagot ng
batas, pembatas buku n tanong na iyon dia
bookmark: huwag tupiin ang kebingungan untuk menjawab
pahina, gamitin ang bookmark pertanyaan itu
jangan melipat halaman,
gunakanlah pembatas buku membingungkan v

baterai n baterya: baterya ng 1 guluhin, tarantahin, lituhin:
kanyang relo ay ubos na nalilito ako sa isyung ito
baterai jam tangannya sudah persoalan itu membingungkan
habis saya; 2 nakakagulo,
nakakalito, malabo: ang
batin n damdamin: mahirap problemang ito ay masyadong
malaman ang tunay na nakakalito masalah ini sangat
damdamin ng isang tao sukar membingungkan
mengetahui (mengukur) batin
seseorang

21

bintang bola

bintang n 1 sodiyak: ang 2 astrolohiya: ang dalubhasa
kanyang sodiyak ay libra sa astrolohiya ay kayang
bintangnya libra; 2 bituin, manghula ng kapalaran ng
tala: nagsimulang pumusyaw isang tao ahli perbintangan
ang kanyang bituin dapat meramal nasib
bintangnya mulai pudar; seseorang
3 batikan, sikat, tanyag,
bantog, kilala: gusto niyang bisa n kamandag, lason: ang
maging isang batikan sa kamandag ng ahas na iyon ay
putbol ia ingin menjadi nakamamatay bisa ular itu
bintang dalam sepak bola; sangat mematikan
4 pinakamagaling,
pinakamabuti: ang sasakyang berbisa v makamandag:
iyon ang siyang makamandag na ahas ular
pinakamaganda sa kanyang berbisa
mga kauri mobil itu menjadi
bintang di kelasnya bisik n bulong, anas: naririnig
ko pa rin ang iyong pagbulong
-- berekor n kometa: ang aku masih dapat mendengar
kometa ay may maliwanag na bisikmu
ilaw bintang berekor memiliki
sinar yang terang berbisik v nagbubulungan:
sila ay nagbubulungan para
membintangi v naglagay ng walang makarinig mereka
markang bituin: naglagay siya saling berbisik agar tidak
ng markang bituin sa tabi ng terdengar
numerong tingin niya ay may
problema ia membintangi bocor v tumatagas, tumutulo:
nomor-nomor yang dianggap tumutulo ang bote botol itu
bermasalah bocor

perbintangan n 1 membocorkan v ipagsabi,
astronomya: siya ay kumuha ibunyag: ipinagsabi niya ang
ng kurso na astronomya ia mga pangalan sa mga
mengambil mata kuliah mamamahayag dia
perbintangan; membocorkan nama-nama itu
kepada pers

bola n bola: sipain ang bola
menendang bola

22

bolu buas

-- basket n bola ng basketbol: -- waktu n oras na bomba:
kulay ng bola ng basketbol ay bulaang pangako niya ay
kahel bola basket itu naging oras na bomba sa sarili
berwarna oranye niya janji palsunya menjadi
bom waktu bagi dirinya
-- dunia n globo: regalo ng sendiri
kaarawan niya ay globo
hadiah ulang tahunnya mengebom v bombahin,
adalah bola dunia pasabugin: binomba ng mga
eroplano ang lungsod
-- lampu n bombilya: ang pesawat-pesawat mengebom
bombilya na iyon ay kota itu
makukulay na palamutihan sa
puno bola lampu itu pengeboman n pambobomba:
berwarna-warni menghiasi nasira ang ospital sa
pohon pambobomba rumah sakit itu
hancur dalam pengeboman itu
-- mata: n mata ang kanyang
mata ay nakatingin lagi sa boneka n manyika, manika:
orasan bola matanya melirik nangongolekta siya ng mga
terus ke arah jam dinding manika dia mengoleksi
boneka
-- sodok: n bilyar ang hilig
niya ay maglaro ng bilyar bor, mengebor v maghukay,
hobinya adalah bermain bola magbutas, magmina: ang
sodok kumpanya ay naghuhukay ng
langis sa dagat (malayo sa
bolu n cupkeyk: siya ay mahilih pampang) perusahaan itu
ng cupkeyk dia sangat suka sedang mengebor sumber
kue bolu minyak di lepas pantai

bom n bomba: nasugatan ang pengeboran n paghuhukay,
mga sibilyan dahil sa bomba pagmina, pagbutas: kumpanya
bom itu melukai beberapa na naghuhukay ng langis
warga sipil perusahaan pengeboran
minyak
-- atom n atomiko na bomba:
ang atomiko na bomba ay boros a maaksaya, maluho:
sumabog sa hiroshima at maaksayang pamumuhay
nagasaki bom atom meledak gaya hidup boros
di Hiroshima dan Nagasaki
buas a mabangis: mabangis na
hayop binatang buas

23

buat, berbuat bungkus

buat, berbuat v gumawa: bumbu n pampalasa:
kailangan natin gumawa ng tradisyonal na mga pampalasa
isang bagay upang bumbu traditional
matulungan ang bata kita
harus berbuat sesuatu untuk bumi n mundo: umiikot ang
menolong anak itu buwan sa mundo bumi
mengelilingi matahari
perbuatan n gawa: mabuting
gawa perbuatan baik bunda n ina: siya ay isang
mabuti na ina sa kanyang mga
bubuk n powder: pulbos na sili nak dia adalah seorang bunda
bubuk cabai yang baik bagi anak-anaknya

bubur n lugaw: lugaw na manok bundar a pabilog, bilog: bilog
bubur ayam na lamesa meja bundar
bundaran n rotonda:
budaya n kultura: siya ay nag- kumaliwa ka sa unang kanto
aaral ng wika at kultura ng sa rotonda ambil belokan kiri
Indonesia dia sedang belajar pertama di bundaran
bahasa dan budaya Indonesia
bunga n interes: interes sa
kebudayaan n kultura; bangko bunga bank
kultural: isyung pang-kultura berbunga v mamumulaklak:
masalah budaya kailan mamumulaklak ang
halaman na ito? kapan
budi daya v pagsasaka: tanaman ini berbunga?
paglilinang: pagsasaka ng
karpa; Akuwakultura budi bungkuk, membungkuk v
daya ikan mas; budi daya yumuko: kami ay yumuyuko
perairan sa hari kami membungkuk ke
arah raja
bukit n burol: tuktok ng burol
puncak bukit bungkus n pakete, balot: isang
pakete ng sigarilyo; balot ng
buku, membukukan v irekord, regalo satu bungkus rokok;
isulat, itala: si Ronaldo ay bungkus kado
may naitalang 25 goals sa 18 bungkusan n pakete, balutan:
laro Ronaldo telah isang pakete ng tela
membukukan 25 gol dalam 18 bungkusan kain
pertandingan
24
bulat a bilog; pabilog: ang
kanyang mukha ay pabilog
wajah bulat

bungsu butuh, kebutuhan

membungkus v balutin: busana, berbusana v magbihis:
binalot niya ng dahon ng nagbihis siya ng maganda dia
saging ang pagkain ia berbusana anggun
membungkus makanan
dengan daun pisang buta, buta huruf a walang
pinag-aralan, mang-mang,
pembungkus n balat: pabalat hindi makabasa at makasulat:
ng kendi pembungkus permen maraming mga hindi nakapag-
bungsu n bunso: siya ang bunso aral sa nayon ada banyak
sa pamilya dia anak bungsu di penduduk yang buta huruf di
keluargaku desa itu

buntut n buntot: sopas na buntot -- warna a kulay-bulag: dahil
ng baka sop buntut sa kulay-bulag, siya ya hindi
makapasok sa mataas na
membuntuti v sundan, paaralan karena buta warna,
buntutan: kanina pa ako dia tidak dapat masuk ke
binubuntutan ng sasakyang perguruan tinggi
iyon mobil itu membuntuti aku
butik n boutique: ang nanay
bunuh, bunuh diri v niya ay may negosyo na
pagpapakamatay, boutique ibunya memiliki
pagpapatiwakal: ang lalaking usaha butik
iyon ay nagpakamatay sa
kulungan lelaki itu bunuh diri butir n 1 butil: dalawang itlog
di penjara dua butir telur; 2 puntos, bagay,
aytem: ang unang punto butir
buru, buru-buru a pertama butiran n butil: butil ng
nagmamadali: nagmamadali buhangin butiran pasir
ako saya sedang buru-buru
butuh, kebutuhan n
buruh n manggagawa: mga pangangailangan: sila ay
manggagawa sa pabrika buruh namimili ng mga kailangan sa
pabrik bahay mereka sedang belanja
kebutuhan rumah tangga
bus n 1 bus: bus na pang-
eskwela bus sekolah;

2 bus: araw-araw ako ay
sumasakay ng bus papuntang
paaralan setiap hari aku naik
bus ke sekolah

25

26

C-c

cabang n sanga, tangkay: mencadangkan v reserba,
walang gaanong sanga ang nakalaan: inilaan ko ang pera
puno pohon itu tidak memiliki para pambayad ng buwis saya
banyak cabang mencadangkan uang ini untuk
membayar pajak
cabut, mencabut v alisin,
tanggalin, bunutin, kunin: cagar, cagar alam n kalikasan:
bunutin ang saksak cabut ang kalikasan ay dapat
steker itu mapangalagaan cagar alam
harus dilestarikan
cacar, cacar air n bulutong:
siya ay mayroong bulutong -- budaya n kulturang
dia terkena cacar air pamana: lugar na iyon ay
pinasinayan bilang kulturang
cacat n 1 kapintasan: depekto pamana tempat itu diresmikan
walang kapintasan tanpa menjadi cagar budaya
cacat; 2 baldado, may
kapansanan: ang cakap, kecakapan n lakas ng
organisasyong hindi loob: kakayanang musikal
pangkalakal ay nagbigay ng kecakapan dalam bermusik
donasyon sa mga may
kapansanan organisasi percakapan n usapan,
nirlaba itu memberi donasi diskusyon, huntahan:
kepada para penyandang maikling usapan percakapan
cacat singkat

cacing n uod, bulate: sumuot cakar, pencakar langit n
ang mga bulate sa lupa cacing matataas/ matatayog na gusali:
itu membuat liang di dalam papapaligiran nang matataas
tanah na gusali ang bayan kota
dikelilingi oleh pencakar
cadang, cadangan n reserba, langit
nakatabi, pondo nilalaan,
nakalaan: nakalaang tropa cakram n disc: ang recording ay
pasukan cadangan mabibili online o nakalagay sa
disc rekaman itu tersedia
secara daring atau dalam
bentuk cakram

27

cakup, cakupan canggih

cakup, cakupan n sakop; 2 panghihimasok, pakikialam,
saklaw: maliit na sakop paghadlang, pagpigil,
cakupan kecil interperensiya, intrusyon;
pamamagitan, pakikialam,
tercakup v kasama, kasali: pakikihalo: tinanggihan nila
ang mga isyung iyon ay hindi ang pamamagitan ng
kasama sa kanyang gobyerno mereka menolak
pananaliksik masalah itu tidak campur tangan pemerintah
tercakup dalam penelitiannya
canda n biro, pagpapatawa: biro
calon n kandidato, inaasahan, lang iyon itu tadi hanya
naghahangad: inaasahang sebuah canda
maging guro calon guru
bercanda v nagbibiro: ikaw
mencalonkan v ay nagbibiro ata kamu pasti
magmungkahi ng kandidato, sedang bercanda
ipasok ang pangalan sa
halalan, inomina, hirangin, candi n templo: templo ng
humirang: iminungkahi nilang Borobudur candi Borobudur
siya ay maging kandidato
bilang bagong manager candu n opyo, droga: ang
mereka mencalonkan dia kalakalan ng opyo
manajer baru perdagangan candu

camil, camilan n meryenda: kecanduan v 1 pagkagumon:
kaunting meryenda camilan pagkagumon sa pinagbabawal
ringan na gamot kecanduan obat-
obatan;
campur, campur tangan n
2 pagkagumon: siya ay
1 manghimasok, makialam, nagumon sa kape dia
humalo, sumali: ayokong kecanduan kopi
makialam sa kanilang
buhay saya tidak mau pecandu n taong sugapa,
campur tangan dalam adik: hayok sa nicotine, adik
urusan mereka; sa sigarilyo pecandu nikotin

canggih a sopistikado:
sopistikadong kompyuter
komputer canggih

28

canggung catat, catatan kaki

canggung a hindi akma, saliwa, carter, carteran n inarkilang:
nakakahiya: ang mga bagong inarkilang eroplano pesawat
empleyado ay madalas na carteran
alanganin makipag-usap sa
telepono pegawai baru itu mencarter v umarkila,
sering terdengar canggung umupa, nagbayad: ang
ketika menelepon samahan ay umarkila nang
espesyal na byahe ng eroplano
cangkir n tasa: isang tasa ng mula Jakarta hanggang Papua
tsaa secangkir teh klub itu mencarter pesawat
khusus dari Jakarta ke Papua
cap n tatak, pantatak, selyo,
tanda, bakas: tatak ng cas n bayad, singil: ang
pagsang-ayon cap persetujuan paghahatid ay walang bayad
pengiriman itu tidak kena cas
-- dagang n tatak-pangkalaka:
brand ng damit na iyon ay pengecas n tsarger: pang-
may tatak-pangkalakal ng charge ng telepono pengecas
kompanya niya merek baju itu telepon
sudah cap dagang
perusahaannya cat n pintura: nagsisimula nang
mabakbak ang pintura cat itu
-- jari n bakas ng daliri: ang mulai mengelupas
larawan na iyon ay gawa sa
bakas ng daliri lukisan itu mengecat v pinturahan,
terbuat dari cap jari magpintura, magkulay,
kulayan: pininturahan nila ng
-- pos n magdikit: huwag banayad na asul ang dingding
kalimutan magdikit ng tatak- mereka mengecat dinding itu
koro sa sulat na iyon jangan dengan warna biru muda
lupa untuk membubuhkan cap
pos pada surat itu! catat, catatan kaki n talababa:
pakitignan ang talababa sa
capai, mencapai v makamtan, ilalim ng pahina silakan lihat
magtamo, makatapos, catatan kaki di bagian bawah
makamit: sa wakas ay nakamit halaman
na rin niya ang tagumpay dia
akhirnya mencapai
kesuksesan

cara, secara p sa: sa nararapat
na paraan secara layak;

29

catur cekal

catatan sipil n cegah, mencegah v iwasan,
pangmamamayang patalaan: pigilan, sawatain, hadlangan:
kasala nila ay pinasinayan sa gumawa ng aksyon ang doktor
pamamagitan ng upang mapigilan ang pagkalat
pangmamamayang patalaan ng sakit dokter bertindak
pernikahannya sudah untuk mencegah penyakit itu
diresmikan bukti dengan menyebar
catatan sipil
pencegahan n pag-iwas: pag-
mencatat v isulat, ilista: iwas sa krimen pencegahan
nakalimutan kong isulat ang kejahatan
numero ng kanyang telepono
saya lupa mencatat nomor cek n tseke: wala akong dalang
teleponnya pera, dahil diyan pwede ba
kitang bayaran ng tseke? saya
catur n chess; ahedres: piyesa tidak membawa uang kontan,
ng chess buah catur bisakah saya bayar dengan
cek?
cedera n 1 pinsala, kapansanan,
depekto, sira, sugat: siya ay -- pelawat n tseke: ikaw ba
ginagamot pa rin sa mga ay mayroong tseke? apa kau
natamo niyang pinsala sa paa memiliki cek pelawat?
dia sedang dirawat karena
cedera pada kedua kakinya; mengecek v siyasatin, tignan:
siniyasat ng adwanero ang
2 nasugatan: dalawang tao ang aming mga bag petugas bea
namatay at sampu ang cukai iu mengecek tas kami
nasugatan sa aksidente dua
orang meninggal dan sepuluh pengecekan n pagsisiyasat,
orang meninggal dalam siyasatin, tignan kung tama:
tabrakan itu muling pagsisiyasat
pengecekan ulang
mencederai v saktan, sirain,
pinsalain: ang isyu ay maaring cekal v ipagbawal; harangin:
makasira ng husto sa isinama siya sa listahan ng
reputasyon ng kompanya isu haharangin daftar cekal; dia
itu dapat mencederai reputasi masuk dalam daftar cekal
perusahaan

30

cekik, mencekik cerah

pencekalan n travel ban: celah n puwang, siwang, patlang,
inalis ng gobyerno ang pagitan: mayroong maliit na
pagbabawal sa kanyang puwang sa pagitan ng
magbyahe pemerintah kanyang mga ngipin sa harap
membatalkan pencekalan ada celah kecil di antara gigi-
dirinya giginya

cekik, mencekik v sakalin: cemberut a sumimangot: si
sinakal niya ang aking leeg Dewi ay palaging
dia mencekik leherku sumisimangot kapag hindi
niya nakukuha ang mga gusto
tercekik v lubog sa utang, nya Dewi selalu cemberut jika
abot tenga ang utang: ang keinginannya tidak terpenuhi
kumpanya ay abot tenga sa
pagkakautang perusahaan itu cemerlang a mahusay: mahusay
tercekik utang na ideya ide cemerlang

cela n kapintasan; depekto: cendera mata n alaala: siya ay
walang kapintasan tanpa cela maydalang kartelon bilang
celaan n pula, pintas, puna; alaala dia membawa plakat
paghatol, paggagawad ng sebagai cendera mata
hatol, paggagawad ng parusa,
pagsumpa, pagtuligsa: cengeng a sentimental: ayaw
nakatanggap sila ng pula dahil niya ng mga sentimental at
sa pangyayari mereka romantikong mga pelikula dia
mendapat celaan karena tidak suka film cengeng
insiden tersebut
cepat, mempercepat v pabilisin:
mencela v tuligsain, punahin, binilisan niya ang kanyang
pintasan, kondena: tinuligsa sasakyan para unahan ang bus
ng pamahalaan ang mga may dia mempercepat
sala sa barilan pemerintah kendaraannya untuk menyalip
mencela pelaku penembakan bus itu
itu
secepatnya adv sa lalong
tercela v kahiya-hiya: madaling panahon: darating
kasuklam-suklam na pag- ako diyan sa lalong madaling
uugali, hindi tamang pag- panahon saya akan tiba di
uugali perilaku tercela sana secepatnya

cerah a maaliwalas: maaliwalas
na langit langit biru yang
cerah

31

cerai cerobong

cerai v hiwalay: naghiwalay sila cermin n salamin: tinignan niya
pagkalipas lamang nang sa salamin ang kanyang sarili
tatlong buwang pagsasama dia melihat dirinya pada
bilang mag-asawa mereka cermin
cerai setelah hanya tiga bulan
menikah becermin v manalamin,
tumingin sa salamin: nakita
bercerai v maghiwalay, niya ang kanyang sarili sa
hiwalay, magkahiwalay: salamin; nanalamin siya dia
hiwalay ang mga magulang ko becermin pada cermin itu
orang tua saya bercerai
mencerminkan v sumalamin,
perceraian n hiwalayan: magpakita,maglarawan: ang
Gusto niya ng hiwalayan dia kanyang kasuotan ay
menginginkan perceraian sumasalamin sa kanyang
personalidad; Ang kanyang
ceramah n 1 panayam, diskurso, kasuotan ay nagpapakita ng
pananalita, talumpati: Sila ay kanyang personalidad
nakikinig sa panayam tungkol pakaiannya mencerminkan
sa kahalagahan ng kepribadiannya
pakikiramay mereka sedang
mendengarkan ceramah cerna, pencernaan n pagtunaw,
tentang pentingnya kasih pantunaw: pinangyayarihan
sayang; 2 lektura, panayam, ng pagtunaw tempat
sermon, pagtuturo, pagsasalita: pencernaan
Alam ko ang dapat gawin
kaya huwag mo akong turuan ceroboh a pabaya: para sa isang
tungkol dito aku tahu apa bangkero, siya ay may medyo
yang harus aku lakukan, jadi pabaya sa pera untuk ukuran
jangan beri aku ceramah seorang bankir dia sangat
tentang hal itu ceroboh dengan uang

ceria a masayahin: masayahing cerobong n asuhan, tsimenea:
ngiti senyum ceria lumalabas ang usok sa
pamamagitan ng tsimenea
cermat a maingat: siya ay asap itu keluar melalui
napaka maingat gawin ang cerobong
kanyang trabaho dia sangat
cermat dalam mengerjakan
tugasnya

32

cerpen coba, cobaan

cerpen n maikling kuwento: -- khas n tanda, marka,
kadalubhasaan niya ay palatandaan ng kadalisayan:
paggawa ng maikling ang pagiging payak ay
kuwento keahliannya adalah palatandaan ng kanyang mga
membuat cerita pendek disenyo kesederhanaan
adalah ciri khas desain-
cerutu n sigarilyo: nagsindi siya desainnya
ng sigarilyo dia menyalakan cita, bercita-cita v asamin:
cerutu inasam niyang maging sunod
na pinuno dia bercita-cita
cetak n print; limbag: bold na menjadi pemimpin berikutnya
print cetak tebal cita-cita n ambisyon,
pangarap, hangarin: sa aking
cetakan n nakalimbag: palagay, meron kang
nakalimbag na mga libro na ambisyon pero wala kang
una ay ubos ng ibinenta abilidad menurutku, kamu
cetakan buku yang pertama punya cita-cita, tapi tidak
telah habis terjual punya kemampuan
citra n imahe: isa siyang
mencetak v print: ipiprint ko mabuting politiko na may
ang dokumento para sa'yo malinis na imahe dia seorang
saya akan mencetak dokumen politisi yang baik dengan citra
itu untukmu yang bersih
coba, cobaan n pagsubok: dapat
~ ulang v muling maglimbag: tayo ay mag-ani ng kaalaman
sila ay muling naglilimbag ng sa bawat sakuna at pagsubok
aklat dahil ang unang edisyon hendaknya kita bisa memetik
ay nabili na mereka sedang hikmah di setiap musibah dan
mencetak ulang buku itu cobaan
karena edisi pertamanya percobaan n 1 pagsubok,
habis terjual eksperimento: sila ay
nagsasagawa ng experimento
percetakan n limbagan: sa kimika mereka sedang
lugar ng limbagan ay naubos melakukan percobaan kimia;
sa apoy tempat percetakan itu
habis terbakar dilalap api 33

ciri n katangian, kaugalian: ang
dalawang bata ay may ilang
magkaparehong mga
katangian kedua anak itu
memiliki beberapa ciri yang
sama

cocok copet

2 subok: hindi siya 2 pagtutugma: kami ay
nagtagumpay sa kanyang magtutugma ng kanilang
unang pagsubok dia gagal sagot kami akan mencocokkan
pada percobaan pertama jawaban mereka;

cocok a 1 katulad, kapareho, 3 magtutugma: kami ay
akma, sakto: Ang magtutugma ng mga paraan
impormasyon niya ay ng pag-aaral sa kakayahan ng
kapareho ng tunay na mag-aaral kami akan
pangyayari keterangannya mencocokkan metode belajar
cocok dengan keadaan dengan kemampuan siswa
sebenarnya; 2 angkop, 1cokelat n tsokolate: isang bar
katutubo, wasto, apropyado, ng tsokolate; puting tsokolate
bagay, husto: ang pelikulang sebatang cokelat; cokelat
ito ay hindi angkop sa mga putih
batang maliliit film ini tidak 2cokelat n kulay tsokolate:
cocok untuk anak-anak kecil; kamisetang kulay tsokolate
3 tama; wasto; husto: husto baju cokelat
ang lugar na ito para sa atin:
tempat ini sangat cocok untuk contoh, mencontoh v tularan,
kita; 4 lapat, akma, sukat, gayahin, pamarisan, kopyahin:
bagay, husto, angkop: akma sinubukan niyang gayahin ang
ang kanyang salita sa kanyang kasuotan ng aktres dia coba
gawa perkataannya cocok mencontoh pakaian aktris itu
dengan perbuatannya;
copet n mandurukot: mag-ingat
5 sumang-ayon, sinang- maraming mandurukot! hati-
ayunan: sumang-ayon ako sa hati banyak copet!
kanyang opinyon saya cocok
dengan pendapatnya kecopetan v na nakawan:
kami ay nanakawan sa stasyon
mencocokkan v kami kecopetan di stasiun

1 pagtugmain, suriin, mencopet: v mandukot,
ikumpara sa, patunayan, mandugas May nandukot sa
alamin kung totoo: aalamin akin sa bus seseorang
ko kung totoo ang direksyon mencopet dompet saya di bus
na binigay nila saya akan
mencocokkan alamat yang pencopet n mandurukot:
mereka berikan; magingat sa mga mandurukot
hati-hati terhadap pencopet

34

coret, mencoret culik, menculik

coret, mencoret v 1 alisin, pencuci mulut n
burahin, ikesan: kung tingin panghimagas: para sa
mong mali ito, ikesan mo jika panghimagas, mayroong
menurutmu salah, coret tsokolateng pudding,
sajalah; 2 burahin: binura cheesecake o prutas untuk
niya ang pangalan ko sa pencuci mulut ada puding
listahan ng mga kalahok dia cokelat, kue keju, atau buah
mencoret namaku dari daftar
peserta cucu n apo: inapo anak cucu

cowok n 1 batang lalaki: batang cuek a walang-pakialam, walang
lalaki anak cowok; 2 nobyo, malasakit, walang bahala,
kasintahan, bata: kasintahan hindi nababahala, hindi
ko siya dia cowokku interesado: paano mo
nagagawang magsawalang-
cuci, cuci cetak v pagdedebelop bahala sa mga nangyayari kok
at pag-imprenta: hindi ko pa kamu bisa sangat cuek dengan
nadebelop at naimprenta ang apa yang sedang terjadi
mga larawan ko noong
bakasyon saya belum mencuci cuka n suka: balot ay tipikal na
cetak foto liburanku pagkain ng Pilipinas na
hinahanda kasama ang suka
-- gudang v paglilinis ng Balot makanan khas Filipina
imbentaryo: ang tindahan na biasa disajikan dengan cuka
iyon ay magdadaos ng
paglilinis ng imbentaryo sa -- belanda n suka suka ay
dulo ng taon toko itu akan karaniwang ginagamit para sa
mengadakan cuci gudang pagluluto cuka belanda
pada akhir tahun biasanya digunakan untuk
memasak
-- otak v ikondisyon ang isip:
sinusubukan nilang bilugin culik, menculik v dukutin,
ang isip ng mga bata mereka kidnapin: ang mga kriminal ay
berusaha mencuci otak anak- dumukot nang ilang bata para
anak penjahat menculik anak-anak

cucian n labahin: nilagay penculik n magnanakaw: ang
niya ang mga labahing damit mga magnanakaw ay nahuli sa
sa ropero dia meletakkan wakas ng mga pulis para
cucian kotor di keranjang penculik itu akhirnya
pakaian tertangkap polisi

35

cuma cuti

penculikan n pagdukot: sila curi, pencuri n magnanakaw,
ay inaresto dahil sa mang-uumit: inagaw ng
pagnanakaw at pagdukot magnanakaw ang kanyang
mereka ditangkap karena bag na naglalaman ng
perampokan dan penculikan kanyang pera at mga alahas
pencuri menyambar tasnya
cuma adv lang: mayroon lang yang berisi uang dan
siyang limandaang rupiah perhiasan
uangnya cuma lima ratus
curiga a kahina-hinala: ano ang
cuma-cuma adv libre, dahilan mo bakit ka biglang
walang bayad: libreng tiket sa kahina-hinala? apa yang
sinehan free cinema tickets membuatmu tiba-tiba sangat
curiga?
percuma a walang-silbi,
walang kabuluhan, walang cuti v pamamahinga: mayroon
kapararakan, walang pa rin kaming pamamahinga
pupuntahan: walang-silbi ang sa taon na ito kami masih
hingian siya ng tulong punya cuti tahun ini
percuma meminta bantuan
kepadanya -- besar n serbisyong
bakasyon: siya ay
curah, curah hujan n ulan: magmumungkahi ng
malakas na pag-ulan; labis na mahabang serbisyong
pag-ulan curah hujan tinggi bakasyon sa katapusan ng
taon dia akan mengajukan
curam a matarik: matarik na cuti besar pada akhir tahun
lansangan jalanan yang
curam -- tahunan n taunang
bakasyon: taunang bakasyon
curang a 1 mapanlinlang: ay maaring isumite ng
mapanlinlang na pag-uugali nakatataan na manggagawa
perilaku curang; 2 pandaraya, cuti tahunan boleh diajukan
onsehan: ang nanalo ay oleh pekerja senior
inalisan ng karapatan dahil sa
pandaraya si pemenang telah
didiskualifikasikan karena
berlaku curang

36

D-d

dadu n dais: pagulungin ang terdaftar v registrado: siya
dais melempar dadu ay registrado bilang
pansamantalang estudyante
daftar, daftar hadir n listahan dia terdaftar sebagai
ng pagdalo: huwag kalimutan mahasiswa paruh waktu
upang punan ang listahan ng
pagdalo jangan lupa untuk dagang n negosyo; bisnes:
mengisi daftar hadir itu! tanggapang pang-negosyo
kantor dagang
-- pustaka n biblyograpya:
ang ulat ay dapat lagyan ng berdagang v nagnenegosyo,
biblyograpya laporan itu nangangalakal,
harus dilengkapi dengan nakikipagpalitan: ang
daftar pustaka kumpanya ay maraming taon
nang nangangalakal ng langis
-- riwayat hidup n perusahaan itu sudah
talambuhay: siya ay berdagan minyak selama
nagpupuno ng form ng bertahun-tahun
kanyang talambuhay dia
sedang mengisi formulir dagangan n bilihin, paninda,
daftar riwayat hidup kalakal: mataas na kalidad na
mga kalakal dagangan
mendaftarkan v berkualitas tinggi
magparehistro, magpatala:
nagparehistro ako sa pedagang n mangangalakal:
pamantasang iyon saya sudah ang tatay niya ay isang
mendaftarkan diri di mangangalakal ayahnya
universitas itu adalah pedagang pasar

pendaftaran n pagrehistro, ~ eceran n magtingi: ang
pagpapatala: bayad sa kanyang ama ay isang
pagpapatala; muling magtitingi ayahnya adalah
pagpapatala uang pendaftaran; seorang pedagang eceran
pendaftaran ulang

37

daging, daging asap dakwa, terdakwa

~ grosir n mamamakyaw: -- kaleng n de-latang karne:
ang kanyang ina ay isang de-latang karne ay umakyat
mamamakyaw sa tradisyonal ang presyo harga daging
na merkado ibunya adalah kaleng melonjak naik
seorang pedagang grosir di
pasar tradisional -- segar n sariwang karne:
sariwang karne ay mahirap
~ kaki lima n tindero sa makuha sa merkado daging
kalye: tindero sa kalye ay segar sedang langka di pasar
ipinagbabawal magbenta sa
lugar na ito pedagang kaki dahan n sanga: sanga ng puno
lima dilarang berjualan di na iyon ay na bali dahan
area ini pohon itu patah

perdagangan n kalakalan, dahsyat a makapangwasak:
komersyo, negosyo, trabaho: makapangwasak na lindol,
pandaigdigang kalakalan; malaking pagsabog gempa
pambansang kalakalan dahsyat; ledakan dahsyat
perdagangan internasional;
perdagangan dalam negeri dahulu n noong araw, noong
una, dati, dati-rati: ang bahay
daging, daging asap n salami: ay dating pag-aari ng kanyang
bilog na tinapay na iyon ay pamilya rumah itu dahulu
naglalaman ng salamo roti dimiliki oleh keluarganya
bulat itu berisi daging asas
daki, mendaki v umakyat,
-- babi n karne ng baboy: ang pumanhik: umakyat ng
kainan na iyon ay nagbebenta bundok mendaki gunung
ng karne ng baboy restoran
itu menjual daging babi pendaki n mang-aakyat:
mang-aakyat ng bundok
-- domba n karne ng tupa: pendaki gunung
karne ng tupa ay masarap
maging inihaw na karne dakwa, terdakwa n nasasakdal,
daging domba enak untuk inuusig, dinidemanda, nasa
dijadikan steik depensa: ang nasa depensa ay
inaakusahan nang
-- giling n karne ng giniling: napakaraming krimen, mula
karne na giniling ay maraming pagnanakaw hanggang
binibenta sa merkado daging pagpatay terdakwa dituduh
giling banyak dijual di pasar berbagai kejahatan, dari
tradisional pencurian sampai
pembunuhan

38