Kamus_Indonesia-Filipino

dalam, dalam negeri damping

dalam, dalam negeri n mendambakan v umasa,
demestiko: lokal na kumpanya asamin, magmithi nang labis,
ng eroplano/paglipad manabik nang labis, magnasa,
penerbangan dalam negeri mag-imbot: Labis silang
umaasam na magkaroon ng
damai a kapayapaan, anak mereka sangat
katiwasayan, mapayapa, mendambakan kehadiran
payapa: usapang seorang anak
pangkapayapaan; mapayapang dampak n epekto: seryosong
bansa pembicaraan damai; epekto a serious impact
negara yang damai berdampak v makaapekto:
ang pagbaba ng antas ng
berdamai v mapayapa, pagluluwas ng kalakal ay
matahimik: sa wakas ay nakaapekto sa ekonomiya ng
nagkabati rin sila mereka bansa jatuhnya nilai ekspor
akhirnya saling berdamai berdampak pada
perekonomian negara
kedamaian n peacefullness: dampar v sadsad: balyena na
namumuhay ng payapa at may iyon ay na sadsad sa tabing-
katiwasayan hidup dalam dagat ikan paus itu terdampar
kedamaian dan ketenangan di tepi pantai
terdampar v naiwan, hindi
mendamaikan v pag-ayusin; makaalis, nakasayad,
pagkasunduin: nakasadsad: sila ay hindi
papagkasunduin ang dalawang makaalis sa isla mereka
panig na nag-aalitan terdampar di pulau itu
mendamaikan antara kedua damping a samahan: samahan
belah pihak yang terlibat siya sa buong buhay mo
dalam konflik dampinglah dia sepanjang
hidupmu!
damba a asamin, magnais, berdampingan v magkatabi,
umasa, manabik, panabikan, tabi-tabi, magkakalapit:
magnasa: siya ang anak na manirahan ng sama-sama/
labis naming inasam dia tabi-tabi hidup berdampingan
adalah anak yang kami
damba 39

dambaan n inaasam-asam,
pinapangarap: ang babaing
iyon ay ang pangarap nang
bawat lalaki gadis itu adalah
dambaan setiap lelaki

dana dapat

mendampingi v samahan: pendanaan n pag-popondo:
maari mo ba akong samahan tumanggap kami ng pondo ng
sa pista ngayong gabi? bansa para sa proyektong na
dapatkah Anda mendampingi yun kami menerima
saya ke pesta nanti malam? pendanaan negara untuk
proyek itu
pendamping n kasama:
kasama sa buhay; kasamang dandan, berdandan v
babae pendamping hidup; magdamit, magbihis:
pendamping perempuan nakabihis na animo bakero
ang lalaki lelaki itu berdandan
dana n pondo: pondo ng seperti koboi
pensiyon dana pensiun
dandanan n gayak;
-- bantuan n tulong na pondo: pananamit: tradisyonal na
ang japan nagdadagdag sa pananamit dandanan
kanyang tulong na pondo para tradisional
sa mga mahihirap na bansa sa
Afrika Jepang menambah ~ rambut n estilo ng buhok:
dana bantuannya bagi ang babae na iyon ay pabago-
negara-negara miskin di bago ng estilo ng buhok sa
Afrika bawat buwan wanita itu
mengubah dandanan
-- talangan n pag-sagot ng rambutnya setiap bulan
pondo: ang Amerika ay
naglabas ng patakaran ng pag- dapat 1 adv kaya: kayang
sagot ng pondo upang maglakad ng sanggol; Kaya
matugunan ang katamlayan ng niyang tumakbo nang mabilis
ekonomiya Amerika bayi itu dapat berjalan; dia
mengeluarkan kebijakan dana dapat berlari cepat; 2 v kuha,
talangan untuk mengatasi tanggap: nakatanggap siya ng
kelesuan perekonomiannya liham mula sa kanyang
matalik na kaibigan kaninang
mendanai v tustusan, umaga dia dapat surat dari
gastosan, pondohan: Hindi teman karibnya tadi pagi
sila pumayag na tustusan ang
aming pagsasaliksik mereka
menolak mendanai penelitian
kami

40

mendapat dasar
mendapat v 1 magkaroon:
nagkaroon siya ng aksidente dara n kalapati: ang kalapati ay
kagabi dia mendapat karaniwang ginagamit na
kecelakaan tadi malam; simbolo ng kapayapaan
2 makuha, matanggap, burung dara biasa digunakan
tanggapin: nakatanggap ako sebagai simbol damai
ng tawag sa telepono mula sa
iyong ama saya mendapat darah, berdarah v dumugo,
panggilan telepon dari magdugo: nagdurugo ang
ayahmu kanyang braso tangannya
berdarah
mendapati v matagpuan:
natagpuan niya ang kanyang -- rendah n mababang dugo:
anak na umiiyak sa silid dahil sa kakulangan ng
tulugan dia mendapati pagtulog, siya ay nagdurusa
anaknya menangis di kamar mula sa mababang dugo
karena kurang tidur, pria itu
mendapatkan v makakuha: menderita darah rendah
nakatanggap siya ng regalo
mula sa kanyang mga -- tinggi n mataas na presyon
magulang dia mendapatkan ng dugo: kasikipan sa mga
kado dari orang tuanya pangunahing lungsod ay
nadagdagan ang panganib ng
pendapat n opinyon: hindi mataas na presyon ng dugo
siya nagpahayag ng opinyon para sa mga motorista
sa usapin dia tidak kemacetan di kota-kota besar
memberikan pendapat telah meningkatkan risiko
terhadap masalah itu penyakit darah tinggi bagi
pengemudi kendaraan
pendapatan n kita: maliit
ang kinikita; pangunahing kita dari p taga-, mula sa: siya ay
pendapatan rendah; mula sa France dia dari
pendapatan utama Prancis

terdapat v meron, mayroon, dasar n 1 basiko: basikong idea;
nasa: nasa ikalawang palapag basikong agham ide dasar;
ang restawran at ang café ilmu dasar; 2 ilalim,
restoran dan café terdapat di kailaliman, pusod, puwit:
lantai dua lumubog sa kailaliman ng
dagat ang barko kapal itu
tenggelam ke dasar laut

41

dasi, dasi kupu-kupu dayung

berdasar(-kan) v nakabase, dataran tinggi n
batay, nakabatay: ang pelikula kabundukan: mga prutas at
ay halaw sa totoong kwento gulay ay karaniwang lumago
film itu berdasar pada kisah sa kabundukan buah dan
nyata sayuran biasanya tumbuh
subur di dataran tinggi
dasi, dasi kupu-kupu n bow tie:
bawat tagapagsilbi ng hotel ay mendatar n pahiga, pahalang:
kinakailangan magsuot ng sipang pahalang tendangan
bow tie setiap pelayan hotel mendatar
itu diwajibkan mengenakan
dasi kupu-kupu daun n dahon: dahon ng buko
daun kelapa
datang, mendatang v
paparating: kakatanggap lang daur n pagpapaulit-ulit, paulit-
namin ng impormasyon ulitin, ikot: pagpapaulit-ulit ng
tungkol sa paparating na buhay daur hidup
kongreso kami baru saja
menerima informasi tentang -- ulang, mendaur ulang v
kongres mendatang gamiting muli: ang bakal,
papel at babasagin ay
mendatangkan v umangkat, pwedeng gamitin ulit logam,
humango, magpasok: ang kertas, dan kaca dapat didaur
pamahalaan ay mag-aangkat ulang
ng mga baka mula sa New
Zealand pemerintah daya n kakayahan: kakayahang
mendatangkan sapi dari mamili daya beli
Selandia Baru
berdaya v kapangyarihan:
datar, dataran n patag: ang wala siyang kapangyarihan sa
kapatagan ng baybay dagat sitwasyong iyon dia tidak
dataran pantai berdaya dalam situasi itu

dataran rendah n kapatagan: dayung n sagwan: kailangan
karamihan ng mga teritoryo niya ng sagwan para
ng russia ay matatagpuan sa paandarin ang bankga dia
kapatagan sebagian wilayah perlu dayung untuk
negara Rusia berada di menggerakkan perahu
dataran rendah
mendayung v sumagwan:
sumagwan siya pabalik sa
pampang ia mendayung
perahu itu kembali ke pantai

42

debu deret

debu n alikabok: siya ay hindi denah n pinaplano: ang
hiyang sa alikabok dia alergi pinaplano na engrande na
terhadap debu rumah gusali na iyon ay na gawa na
kahapon denah bangunan
berdebu v maalikabok: megah itu sudah jadi kemarin
napakaalikabok ng lamesa
meja itu sangat berdebu denda n multa, bataw: multa sa
pagparada ng sasakyan denda
dekat, berdekatan v malapit: parkir
malapit lang ang tirahan ng
aming mga kaibigan teman dendam a sama ng loob,
kami tinggal berdekatan hinanakit, galit: wala akong
ano mang hinanakit saya tidak
demam a lagnat: may mataas punya dendam apa pun
siyang lagnat dia terkena
demam tinggi depan, mengedepankan v
isulong, ilagay sa harap,
-- berdarah a dengue: ang unahin: isinusulong nila ang
sakit n adengue ay mabuting samahan sa
karaniwang tumataas matapos koponan mereka
ang tag-ulan penyakit demam mengedepankan kebersamaan
berdarah biasanya meningkat di dalam tim
setelah musim hujan
derajat n digri: kumukulo ang
demi p 1 para; sa kapanakanan: tubig sa 100 digri sentigrado
ginawa niya ang lahat nang air mendidih pada suhu 100
trabaho para sa akin dia derajat Celsius
mengerjakan semua pekerjaan
itu demi aku; 2 sa ngalan ng, deras a 1 mabilis, paspas:
sa pamamagitan ng: sa ngalan mabilis na daloy arus deras;
ng Diyos; Sa ngalan ng
Panginoon demi Tuhan 2 malakas: malakas na ulan
hujan deras
demikian pron samakatuwid, na;
gayon, ganyan; kaya: deret n hilera, linya, pila:
napakamahal ng kamiseta na umupo sila sa pinakalikod na
hindi niya ito nagawang hanay mereka duduk di deret
bilihin baju itu demikian belakang
mahal sehingga dia tidak
mampu membelinya berderet v hanay-hanay,
hile-hilera, pila-pila: nakaupo
sa isang hanay ang mga bata
anak-anak itu duduk berderet

43

dering diam

deretan n hanay, pila, linya, desa n baranggay, nayon: lumaki
hilera: ang harapang hanay siya sa isang katutubong
deretan depan nayon dia tumbuh dan
berkembang di desa
dering n ring: ring ng telepono tradisional
dering telpon
pedesaan n rural, pambukid:
berdering v tumunog: nayon, kabukiran daerah
tumunog ay iyong telepono pedesaan
telponmu berdering
desas-desus n bulung-bulungan,
derma n donasyon, abuloy, tsismis, usap-usapan, bali-
kaloob, regalo, ambag, balita, sabi-sabi: narinig ko
pagbibigay, tulong: nagbigay ang usap-usapan kahapon
ng donasyon ang mga tao para saya mendengar desas-desus
sa mga biktima ng kalamidad itu kemarin
masyarakat memberikan
derma untuk membantu detak, berdetak v kabog, tibok,
korban bencana alam pintig, pulso, tiyempo: mabilis
ang tibok ng kanyang puso
mendermakan v magbigay: jantungnya berdetak cepat
nagbigay siya nang sampung
milyong rupiah sa kawang- -- jantung n tibok ng puso:
gawa ia mendermakan sinusuri ng doktor ang tibok
sepuluh juta rupiah untuk ng puso ng pasyente dokter
amal sedang memeriksa detak
jantung si pasien
dermaga n pantalan, daungan,
piyer: nasa pantalan pa ang dewasa a matyur: matyur na
barko kapal itu masih di asal sikap dewasa
dermaga
diam v 1 manahimik: hiniling
deru n dagundong, ugong, ungol, niya sa mga bata na
ingay, atungal: ingay ng tumahimik dia menyuruh
motorsiklo deru motor anak-anak itu diam;2 tahimik,
walang kibo, walang ingay:
menderu v ungal, atungal, pakiusap, huwag maingay
ugong, dagundong, ingay: harap diam
umungal ang motorsiklo
motor menderu

44

didik, mendidik dokter, dokter gigi

diam-diam adv pasikreto, pendingin n ref; pridyider;
dahan-dahan, tahimik: umalis palamigan: palamigan kotak
siya sa bahay ng palihim dia pendingin
meninggalkan rumah diam-
diam dini a maaga: maagang
pagsusulit pemeriksan dini
pendiam a tahimik: siya ay
isang tahimik na tao dia orang -- hari n madaling araw:
yang pendiam kami ay aalis ng madaling
araw kami akan berangkat
terdiam v umid, tahimik, dini hari
walang imik, manahimik:
natahimik kami dahil sa balita diri, mendirikan v magtayo,
berita itu membuat kami gumawa, magtindig: ang
terdiam debeloper ay nagtatayo nang
bagong mga gusaling tirahan
didik, mendidik v turuan, pengembang itu sedang
imulat, parunungin: ang mendirikan sebuah kompleks
pambansang ahensya ay perumahan baru
nagtuturo sa mga kapos-palad
na mga kabataan badan terdiri atas v naglalaman,
pemerintah itu mendidik binubuo ng: ang grupo ay
anak-anak kurang mampu binubuo nang limang
miyembro kelompok itu
pendidik n edukador: siya ay terdiri atas lima anggota
isang edukador dia seorang
pendidik dokter, dokter gigi n dentista:
pumupunta siya sa dentista
pendidikan n edukasyon: dalawang beses isang taon dia
libreng edukasyon pendidikan pergi ke dokter gigi dua kali
gratis dalam setahun

dinding n dingding; pader: -- hewan n beterinaryo,
stiker na pangpader stiker doktor ng mga hayop: ang
dinding beterinaryo ay mula sa
naunang klase sa akin dokter
dingin, mendinginkan v hewan itu kakak kelasku
malamig, lumamig, pinalamig:
pinalamig ko ang tsaa sa -- jaga n doktor: kailangan
refrigerator saya telah mo ng tawagan ang doktor
mendinginkan teh itu di kulkas ngayon kamu harus
memanggil dokter jaga
sekarang

45

dompet duda

-- jiwa n sikayatrista: siya ay dongeng n kwento, kwentong
makikipagkita sa isang pambata, kwentong bibit,
sikayatrista dia sedang kwentong kataka-taka,
menemui seorang dokter jiwa kwentong tungkol sa mga
engkantada: ang mga bata ay
-- kandungan n dalubhasa sa mahilig makinig sa kwento
pagpapaanak: kailangan tungkol sa mga engkantada
niyang sumangguni sa isang anak-anak itu suka
dalubhasa sa pagpapaanak dia mendengarkan dongeng
perlu berkonsultasi dengan mendongeng v magkuwento:
dokter kandungan tinuruan ng guro ang mga bata
sa pamamagitan ng
-- keluarga n doktor ng pagkukwento guru itu
pamilya: siya ay sampung mengajar anak-anak dengan
taon nang doktor ng aming mendongeng
pamilya dia sudah menjadi
dokter keluarga kami selama dosa n sala, kasalanan: inamin
sepuluh tahun nila ang kanilang mga
kasalanan mereka telah
-- pribadi n sariling doctor: mengakui dosa-dosanya
mayroon akong sariling
doktor saya mempunyai dosen n lektor, lektiyurer:
dokter pribadi punong lektor dosen kepala

-- umum n dotor, dua num dalawa: dalawang tao
manggagamot: nagpunta siya dua orang
sa isang manggagamot dia -- belas num labindalawa:
memeriksakan diri ke dokter labindalawang anak dua belas
umum anak
-- puluh num dalawampu:
kedokteran n medikal: siya dalawampung kahon dua
ay nagtuloy sa pag-aaral ng puluh kotak
medisina dia melanjutkan ke
sekolah kedokteran duda n biyuda: siya ay isang
balo dia seorang duda
dompet n pitaka: palagi siyang
may dalang larawan ng 46
kanyang asawa sa pitaka niya
dia membawa foto istrinya di
dalam dompetnya

donat n donat: kumain ako ng
donat saya makan donat

duduk, menduduki duka
duduk, menduduki v
berduit v mayaman, may
1 okopahan, sakupin: kaya: mga mayayaman lang
inukopahan ng hukbo ang ang inimbitahan sa kasiyahan
lungsod sejumlah pasukan hanya orang berduit yang
telah menduduki kota itu; diundang ke acara itu
2 humawak: hinawakan niya
ang posisyon ng direktor duka a kalungkutan,
noong nagtatrabaho ako doon pagdadalamhati: nakaramdam
dia menduduki jabatan siya nang matinding
direktur ketika saya bekerja di kalungkutan dia merasakan
sana duka yang mendalam

duga, dugaan n haka-haka, hula, berduka v magdalamhati: sa
palagay, lambang: ang hula ko loob ng maraming taon, siya
ay mananalo siya sa laro ay nagdalamhati dahil sa
dugaanku dia akan nawawala niyang anak na
memenangkan pertandingan lalaki bertahun-tahun ia
itu berduka atas anaknya yang
hilang
menduga v manghula,
magsuspetsa, ipalagay, dukacita n dalamhati,
magpalagay, mag-akala: kalungkutan, pighati, hapis,
ipinalagay kong isa siyang lumbay, lunos, lungkot, dusa:
Frances saya menduga dia naiintindihan niya ang aking
orang Prancis pagdadalamhati dahil nawalan
din siya ng anak dia
terduga v inaasahan, memahami dukacitaku karena
mahuhulaan: inaasahang dia juga pernah kehilangan
pagkakagastusan pengeluaran seorang anak
terduga
berdukacita v magluksa,
duit n pera; salapi: kailangan magdalamhati, malumbay,
niya nang kaunting pera para mamighati, mahapis: siya ay
makabili ng bagong bag dia nagluluksa pa rin sa
perlu duit untuk membeli tas pagkamatay ng kanyang anak
baru dia masih berdukacita atas
kematian anaknya

47

duku duta

duku n lansones: bumili siya duri n tinik: natusok ng tinik
nang dalawang kilong ang kanyang kamay
lansones dia membeli dua kilo tangannya tertusuk duri
duku
duta n legado, sugo; kinatawan,
dulu n dati: dati siyang embahador: kinatawan ng
maninigarilyo dia dulu turismo duta pariwisata
perokok
-- besar n ambasador,
dunia n mundo, daigdig: gusto kinatawan, sugo: kinatawan
kong libutin ang buong ng Indonesia sa Vietnam duta
mundo saya ingin berkeliling besar Indonesia untuk
dunia Vietnam

mendunia a buong mundo: kedutaan n embahada:
ang Kuta beach ay naging embahada ng Vietnam sa
puntahan ng mga turista mula Jakarta kedutaan Vietnam di
sa buong mundo Pantai Kuta Jakarta
telah menjadi tempat wisata
yang mendunia

48

E-e

edar, edaran n anunsyo, ember n balde, timba: dalawang
pahayag, paunawa: namigay baldeng tubig dua ember air
ng anunsyo ang boss
patungkol sa disiplina ng mga embun n hamog: hamog sa
empleyado pimpinan umaga embun pagi
memberikan edaran soal
kedisiplinan pegawai embus, embusan n hampas:
hampas ng hangin embusan
mengedarkan v ikalat, angin
palaganapin, ilibot: ikinalat
niya ang ang mga pulyeto sa mengembuskan napas v
kanyang mga estudyante dia huminga nang palabas:
mengedarkan pamflet ke para huminga siya nang malalim
murid dia mengembuskan napas
panjang
ejek, mengejek v mangutya:
dahil kinutya nya ang kanyang encer a matubig: matubig ang
kaibigan, naparusahan siya kape kopinya encer
karena mengejek temannya,
dia dihukum enteng a magaan: magaan ang
kanyang bagahe kopernya
emas n ginto: 24-karat na ginto enteng
emas 24 karat
erat a mahigpit, masikip;
keemasan n ginintuan: matibay, matatag: mahigpit
niyang hawak-hawak ang
ginintuang taon masa kanyang bag dia memegang
keemasan tasnya erat

embara, mengembara v erat-erat a mahigpit, nang
napadpad, lumihis, lumiko, mahigpit: mahigpit na itinali
gumala-gala, lumibot: ng bata ang kanyang sapatos
napadpad siya sa Kalimantan anak itu mengikat tali
dia mengembara ke sepatunya erat-erat
Kalimantan
mempererat v patibayin:
pengembara n taong gala: gusto niyang patibayin ang
siya ay taong gala dia seorang kanyang relasyon sa kanyang
pengembara ina dia ingin mempererat
hubungannya dengan ibunya

49

esok
esok n bukas: gagawin ko bukas

saya akan mengerjakannya
esok

50

F-f

fakir, fakir miskin n poor and firasat n kutob: masamang
miserable: namimigay siya ng kutob firasat buruk
mga damit sa mga mahihirap
dia memberikan pakaian fitnah n paninirang-puri:
kepada fakir miskin nagkalat siya ng paninirang-
puri tunkol sa kanyang
fasih a matatas; bihasa: kaya kaibigan dia menyebar fitnah
niyang magsalita ng Ingles tentang temannya
nang matatas at mabilis ia
dapat berpidato dl bahasa foto n larawan, ritrato: kwadro
Inggris dng lancar dan fasih ng larawan pigura foto

51

52

G-g

gading n garing; pangil ng gantung, gantungan baju n
elepante: walang garing ang hanger, sabitan: mayroon lang
walang bitak tak ada gading dalawang sabitan sa aparador
yang tak retak hanya ada dua gantungan
baju di lemari
gadis n batang babae: ang
batang babae na nakasuot ng garansi n garantiya: garantiya sa
pulang bestida gadis berbaju kotse garansi mobil
merah
garda, garda depan n
gaduh a ingay: nakarinig ako ng pangunang hanay, pinuno,
ingay saya mendengar suara pamunuan: ang kanyang
gaduh kapatid na lalaki ay may
tungkulin sa pangunang hanay
gagap n mabulol: nabubulol siya adiknya bertugas di garda
kapag may nakilala siyang depan
mga bago dia gagap jika
bertemu orang yang baru garing a malutong: ang mga
dikenal galyetas ay malutong kuenya
garing
gaji n sweldo, sahod: mataas na
sahod gaji tinggi garis, garis bawah n guhit sa
ilalim, salungguhit: tinandaan
gambar, gambar tempel n niya ang mga mali sa
stiker, papel na may dikit: pamamagitan ng salungguhit
naglalaro siya ng stiker dia dia menandai kesalahan
bermain dengan gambar dengan garis bawah
tempel
penggaris n ruler: tatsulok na
gandeng, bergandengan v ruler penggaris segitiga
nagtutulungan, nagkakaisa,
magkahawak-kamay: sila ay garpu n tinidor: maliit na tinidor
magkahawak-kamay mereka garpu kecil
bergandengan
gaun n damit, bestida: bestidang
ganti, ganti rugi n kabayaran: pantulog gaun malam
nakakuha ako ng kabayaran
saya menerima ganti rugi gaung n alingawngaw, eko:
narinig ko ang alingawngaw
saya mendengar gaungnya

53

gawang gembala

gawang n goal: goalie penjaga gelinding, menggelinding v
gawang gumulong: gumulong ang
bola pababa sa kalsada bola
gegar, gegar otak a pagkakalog, itu menggelinding ke jalan
kongkusyon: mayroon siyang
bahagyang kongkusyon dia gelitik, menggelitik v kilitiin:
mengalami gegar otak ringan nangingiliti ng tenga ang
balita berita itu menggelitik
gejala n sintomas, palatandaan: telinga
sintomas ng sakit gejala
penyakit tergelitik v intriga: siya ay
na intriga sa pamamagitan ng
gelandang, gelandangan n kontrobersyal na pahayag ia
walang tahanan, walang bahay, tergelitik dengan
walang tirahan, palaboy: pernyataannya yang
tinutulungan niya ang mga kontroversial
walang tirahan dia membantu
para gelandangan gelombang, bergelombang v
maalon: maalon ang dagat sa
gelanggang n arena: arenang panahong ito ng taon
pampalakasan gelanggang rambutnya bergelombang
olahraga
gemar a gusto, mahilig, magiliw:
1gelar n digri; titulo: gusto niyang naglalaro ng
akademikong digri gelar isport dia gemar berolahraga
akademik
kegemaran n libangan:
2gelar v ilagay: ilagay lang jan libangan niya ang paglalaro
ang karpet gelar saja karpet ng soccer kegemarannya
itu! adalah bermain sepakbola

gelas n baso: hinuhugasan ang penggemar n fan: mga
baso gelas itu sedang dicuci masusugid tagahanga
penggemar berat
gelembung n bula: bula ng
sabon gelembung sabun gembala n kawan: marami
siyang iba't ibang uri ng
geli (gatal) a makati: nangangati kawan dia mempunyai banyak
ang kamay niya tangannya jenis gembala
terasa gatal
menggembala(kan) v
gelincir, tergelincir v dulas: magpastol: nagpapastol siya
nasugatan ang paa niya dahil ng mga kambing dia
nadulas siya kakinya terluka menggembalakan kambing
karena dia tergelincir

54

gembira, bergembira gerak, bergerak

gembira, bergembira v masaya: gendang n tambol: tambol ng
siya ay masaya dia Javanese gendang jawa
bergembira
gendong, menggendong v
kegembiraan n kaligayahan, buhatin, kargahin, dalhin:
kasiyahan, kagalakan, tuwa, hawak ng babae ang kanyang
lugod: siya ay nakaramdam anak perempuan itu sedang
nang labis na kaligayahan dia menggendong anaknya
mendapatkan kegembiraan
besar generasi n henerasyon: kabataan
generasi muda
gembok n kandado: kandado ng
bahay gembok rumah genggam, menggenggam v
hawakan, tanganan: hawak ng
gembur a malusog: matabang nanay ang ang kamay ng
lupa tanah gembur kanyang anak ibu itu
menggenggam tangan
gemerlap a nagninigning, anaknya
kumikislap: nagniningning na
bituin bintang gemerlap gengsi n prestihiyo, karangalan,
reputasyon, pagkilala: mataas
gemetar a nanginginig: na karangalan gengsi tinggi
nanginginig siya dahil sa
lamig dia gemetar karena bergengsi v prestihiyoso:
kedinginan prestihiyosong titulo gelar
bergengsi
gemetaran a pagyanig: siya
ay nanginginig dia gemetaran genit a nang-aakit; haliparot:
siya ay mapang-akit dia genit
gempar, menggemparkan v
kagulat-gulat, kahindik-hindik, genting a kritikal: kritikal na
kagila-gilalas: kahindik- sitwasyon situasi genting
hindik na balita berita
menggemparkan gerah a mainit, maalinsangan:
mainit ang panahon udara
gemulai (tubuh) a malambot: terasa gerah
malambot ang kanyang
katawan tubuhnya gemulai gerak, bergerak v kumilos,
gumalaw: kumikilos ang
gencar a masinsinan, masidhi, hangin pakanluran angin
totohanan, masikhay: buong bergerak ke barat
sidhi niyang ikinalat ang
balita dia gencar gerakan n kilusan, pagkilos,
menyebarkan berita itu galaw: mabagal na pagkilos
gerakan lambat

55

gerbang giat, kegiatan

menggerakkan v ilipat, gertakan n singhalan,
lumipat, ginalaw: inilipat niya bantaan, takutin: pananakot
ang manika dia lang niya iyon itu hanya
menggerakkan boneka itu gertakannya

gerbang n tarangkahan, pasukan, menggertak v takutin,
pultahan: tarangkahan ng bantaan, bigyan ng babala;
paaralan gerbang sekolah biruin, bolahin: tinakot ng
boss ang mga empleyado
gerbong n karo, bagon: pimpinannya menggertak
sumakay siya sa unahang karo para pegawai
dia naik di gerbong depan
gerutu, menggerutu v umungol,
gergaji n lagari: dekadenang magmaktol, bumulung-bulong,
lagari/ chainsaw gergaji mesin magreklamo, umangal:
menggergaji v lagariin: nagmaktol ang mga
nilalagari niya ang mga estudyante para murid
bumagsak na puno dia sedang menggerutu
menggergaji pohon yg
tumbang geser, menggeser v iusog:
inusog niya ang kanyang
gerhana, gerhana bulan n upuan dia menggeser kursinya
eklips ng buwan: nakakita ako
ng eklips ng buwan saya gesit a masigla, maliksi, aktibo,
melihat gerhana bulan alisto: masigla ang bata anak
itu gesit
-- matahari n eklipse ng
araw: magkakaroon ngayon getar, bergetar v mangatal,
ng eklipse ng araw hari ini manginig, mayanig, sumikdo-
akan terjadi gerhana sikdo: nanginginig ang
matahari telepono niya ponselnya
bergetar
gerimis n ambon: umaambon
ngayong hapon sore ini getaran n pangangatal,
gerimis panginginig, sikdo, yanig,
kinig, katal, sikdo: malakas
gersang a tuyo: tuyong lupa ang nginig ng telepono niya
tanah gersang getaran ponselnya kencang

gertak, gertak sambal v bola, giat, kegiatan n aktibidad:
boladas, kabulastugan, aktibidad pangkamping
kunwari: nambobola lang siya kegiatan berkemah
hanya gertak sambal dia

56

gigi, geraham giwang

menggiatkan v udyokan, menggiling v giling, mag-
palakasin ang loob, giling, magbayo, magdurog:
magpatapang, magpasigla, ginigiling niya ang mga buto
bigyan ng pag-asa, himukin, dia sedang menggiling kacang
magpaunlad: hinihimok ng
guro ang mga estudyante na gilir, bergilir(an) v magpalitan:
mag-aral guru itu dapat tayo magpalitan
menggiatkan para murid gumamit ng komputer na yun
untuk belajar kita harus bergiliran memakai
komputer itu
gigi, gigi geraham n bagang:
kailangang alisin ang kanyang giliran n pagliko: ngayon ay
bagang gigi gerahamnya pagkakataon na natin
harus dicabut sekarang giliran kita

-- palsu n pustiso: nalaglag ginjal n bato: nagbigay ng bato
ang pustiso niya gigi palsunya donor ginjal
jatuh
giok n jade: kuwintas na jade
-- taring n pangil: matalim kalung giok
ang pangil niya gigi taringnya
tajam giring, menggiring v
pangunahan: pinapangunahan
gigih a matigas ang ulo: matigas niya ang mga kambing
ang kanyang ulo dia gigih pabalik sa kulungan dia
sedang menggiring kambing
gigil, menggigil v manginig: kembali ke kandang
kami ay manginig kami
menggigil gitar n gitara: de koryenteng
gitara gitar elektrik
gila a baliw; sira ang ulo: baliw
na tagahanga penggemar gila giur, menggiurkan v
tergila-gila v nahuhumaling, nakakatukso, nakakahalina,
nababaliw, nahahaling: siya katakam-takam, nakakagana:
ay nababaliw sa banda dia katakam-takam ang pagkain
tergila-gila dengan band itu makanan itu sangat
menggiurkan
giling, gilingan n gilingan,
pangiling: gilingan ng mani tergiur v matukso: siya ay
gilingan kacang natutukso sa inaalok na
premyo dia tergiur dengan
hadiah yg ditawarkan

giwang n hikaw: gintong hikaw
giwang emas

57

gizi gotong, gotong royong

gizi n nutrisyon, pagkain, goreng v magprito: ang nanay ay
sustansya: mayaman sa magprito ng isda para sa
sustansya ang kahel jeruk hapunan ngayong araw ibu
memiliki gizi yg tinggi menggoreng ikan hari ini
untuk makan malam
goda, godaan n tukso: gorengan n pinirito: mahilig
kailangan niyang harapin ang siyang kumain ng sinangag
tukso dia harus menghadapi dia suka memakan gorengan
godaan itu menggoreng v magprito: siya
ay nagpiprito ng tokwa dia
menggoda v akitin, tuksuhin, sedang menggoreng tahu
iligaw: Tinangka siyang akitin penggorengan n kawali:
ng kanyang kaibigan napakalaki ng kawali
temannya mencoba penggorengan itu terlalu
menggodanya besar

tergoda v maakit, naakit, gores, goresan n gasgas, bakas:
inakit, nahalina: siya ay inakit gasgas sa pader goresan
ng kanyang kaibigan dia dinding
tergoda oleh temannya menggores v gasgasin,
kamutin: nagasgas ng
goncang, bergoncang v nayanig: kanyang bisikleta ang
ang lupa ay nayanig dahil sa dingding sepedanya
lindol bumi bergoncang menggores dinding
karena gempa
gosong a sunog: nasunog ang
goncangan n uga, galaw, kanin nasinya gosong
yugyog, yanig, tigtig: malakas
ang pagyanig goncangannya gotong, gotong royong n
sangat kencang pagtutulungan: mabilis na
matatapos ang trabaho sa
menggoncang v maalog; pamamagitan ng
mayanig: niyanig ng balita pagtutulungan pekerjaan akan
ang kanyang kaluluwa berita cepat selesai dengan gotong
itu menggoncang jiwanya royong

gondrong a magulo: magulo 58
ang buhok niya rambutnya
gondrong

gong n gong: ang Javanese
gamelan ay may isang
malaking gong gamelan jawa
memiliki sebuah gong besar

goyah guling, berguling-guling

goyah a walang tatag, madaling gugur, berguguran v mahulog,
mabago, pabagu-bago, mahina, malaglag, malagas: nalagas
mabuway; hindi palagian, ang mga dahon daun
hindi pirmihan: hindi matatag berguguran
ang poste tiang itu goyah
keguguran n agas, kunan,
goyang, bergoyang v gumalaw, pagkalaglag ng pinagbubuntis:
umugoy, umindayog: ang kamakailan lang ng siya ay
kanyang katawan ay makunan dia baru saja
umiindayog sa saliw ng mengalami keguguran
musika badannya bergoyang
mengikuti irama musik menggugurkan v
magpalaglag, magpaagas:
gratis a libre, walang bayad: tumanggi siyang magpalaglag
libre ang pagkain makanan itu dia menolak menggugurkan
gratis kandungannya

grogi a nerbiyoso: siya ay gula, gula batu n kubiko ng
ninerbyos bago ang asukal: mas masarap inumin
pagtatanghal dia grogi ang tsaa na may kubiko ng
sebelum tampil asukal teh lebih nikmat
diminum dengan gula batu
gudang n bodega: dapat naming
linisin ang bodega kami harus -- merah n brown sugar: mas
membersihkan gudang gusto niyang magdagdag ng
asukal na pula sa kanyang
gugat, menggugat v idemanda, kape dia lebih suka
kasuhan: idinemanda niya ang menambahkan gula merah ke
kanyang kumpanya dia kopinya
menggugat perusahaannya
guling, berguling-guling v
penggugat n nagsasakdal: sa gumulong, gumulong-gulong:
korte, siya ang nagsasakdal gusto ng batang gumulong-
dalam pengadilan itu, dia gulong sa damuhan anak itu
seorang penggugat suka berguling-guling di
rumput
tergugat n nasasakdal,
inuusig: sa korte, ang menggulingkan v
kompanya niya ang pagulungin: pinapagulong ng
nasasakdal dalam pengadilan bata ang kanyang bola sa
itu, perusahaannya adalah parke anak itu menggulingkan
pihak tergugat bolanya di taman

59

guna gusi

terguling v bumaligtad, menggunting v gupitin:
tumaob: tumaob ang trak sa ginugupit niya ang tela dia
daang-bayan truk itu terguling sedang menggunting bahan
di jalan raya baju itu

guna n ginagamit: ang kawayan guntur n kulog: napakaraming
ay madalas ginagamit upang kulog ngayong araw hari ini
gumawa ng kubo bambo sedang banyak guntur
biasanya digunakan untuk
membuat gubuk gurau, bergurau v magbiro,
magpatawa: mahilig siyang
berguna v nakakatulong, magbiro dia senang bergurau
kagamit-gamit, kapaki-
pakinabang: kagamit-gamit gurauan n biro, siste:
ang bagay na iyon barang itu nakakatawa talaga ang
sangat berguna kanyang pagbibiro
gurauannya sangat lucu
menggunakan v paggamit,
gamitin: ginagamit ko ang gurih a katakam-takam,
computer sa trabaho saya nakakagana: napakasarap ng
menggunakan komputer itu pagkain makanan itu sangat
untuk bekerja gurih

guna-guna n kulam: siya ay gurita n pugita: nagtitinda ng
tinalaban ng kulam dia pugita ang mga tao sa
terkena guna-guna palengke orang-orang
menjual gurita di pasar
gunjing, bergunjing v tradisional
magtsismisan, magsatsatan:
mahilig silang magtsismisan gurun n disyerto, ilang: ito ang
sa opisina mereka sering unang pagkakataon na
bergunjing di kantor dumaan siya sa disyerto baru
kali ini dia melewati gurun
gunjingan n tsismis, sitsit,
satsat: tsismis lang at hindi gusi n gilagid: namamgang
totoo ang mga ito gunjingan gilagid gusi bengkak
mereka tidak benar

gunting n gunting: kailangan
niya ang gunting dia perlu
gunting itu

60

gusur menggusur rumah-rumah di
kawasan itu
gusur, menggusur (rumah) v
maggiba, wasakin, tergusur v nabuwag, giniba,
buwagin,iguho, ilugso, iwalat, nalansag, napugnaw, natupok,
lansagin, gibain: giniba ng nalipol: giniba ang tindahan sa
lokal na pamahalaan ang mga may kalsada toko di jalan itu
bahay sa lugar na iyon tergusur
pemerintah daerah

61

62

H-h

habis, kehabisan v maubusan: menghadiahkan v ihandog,
naubusan siya ng lakas dia maghandog, parangalan,
kehabisan tenaga bigyan ng pabuya, regaluhan,
bigyan ng
menghabisi v talunin: tinalo gatimpala/gantimpalaan:
niya ang kanyang kalaban dia naghandog nang konting pera
menghabisi lawannya ang organisasyon sa mga
mahihirap organisasi itu
hadap, berhadapan (dng) v menghadiahkan sejumlah
nakaharap, magharap, harapan: uang kepada fakir miskin
umupo ako sa harapan niya
saya duduk berhadapan hadirin n madla, tagapanood,
dengannya tagapakinig: maraming
manonood ang dumalo sa
menghadap v okasyon banyak hadirin yg
magharap/magkaharap, datang ke acara tersebut
magkasalubong, magtagpo:
ang hotel ay nakaharap sa hafal v 1 namemorya, alam na
dagat hotel itu menghadap ke alam, naisapuso: naisapuso
laut niya ang mga letra ng awit dia
hafal lirik lagu itu; 2 isaulo,
menghadapi v harapin: kilalaning maigi, alamin ng
kailangan niyang harapin ang maigi: kilalang-kilala ko ang
problema dia harus pagkatao niya saya hafal
menghadapi masalah itu sifatnya

hadiah n regalo, handog, bigay, hafalan n pagsagot sa tanong,
gawad, kaloob, alay, pagbigkas, pagsasalaysay:
donasyon, gantimpala: ang pagbigkas ng Koran hafalan
kwintas ay regalo mula sa Alquran
aking nanay kalung itu hadiah
dari ibuku menghafal v kabisaduhin,
tandaan, imemorya: sinabihan
berhadiah v premyo: isang niya ako na kabisaduhin ko
quiz na may premyong limang ang numero ng kanyang
milyong Rupiah kuis telepono dia memintaku untuk
berhadiah uang tunai lima menghafal nomor teleponnya
juta rupiah

63

haid halaman

haid n regla: panahon ng regla berhak v may karapatan:
masa haid may karapatan siyang
magbago ng isip dia berhak
hajar, menghajar v bugbugin: untuk mengubah pikirannya
ayon sa kanya, bingugbog
daw siya sa kulungan dia hakikat n diwa; kalikasan,
berkata bahwa para penjaga katangian: ang diwa ng buhay
telah menghajarnya dalam hakikat kehidupan
penjara
hakim n hukom, tagahatol,
hajat n 1 pangangailangan: ang tagapasya, huwes: itinigil ng
isyung ito ay may kinalaman hukom ang pagdinig sa kaso
sa mga pangangailan sa buhay hanggang sa susunod na
ng maraming tao masalah ini Martes hakim menunda
berhubungan dengan hajat sidang hingga Selasa depan
hidup orang banyak;
menghakimi v
2 pagdiriwang: naging mas mapatunayang may sala,
masaya ang pagdiriwang dahil hatulan, sentensyahan,
sa mga paputok petasan parusahan: pinarusahan ng
membuat hajat itu semakin mga tao sa barangay ang mga
meriah; mandurukot warga kampung
menghakimi sendiri pencopet
3 dumi: sino ang nagtapon ng itu
dumi sa hardin? siapa yang
membuang hajat di kebun? hal n kaso: hindi ako
1hak n takong: ang sapatos na karaniwang sumasang-ayon
may mataas na takong sepatu pero gagawa ako ng
dengan hak tinggi kataliwasan sa kasong ito saya
2hak n 1 tama, wasto: nagawa biasanya tidak akan setuju,
nilang suriin kung alin ang tetapi saya akan membuat
tama at mali mereka telah pengecualian dalam hal ini
dapat menilai mana yang hak
dan mana yang batil; 2 halaman n bakuran: naglalaro
karapatan: kaailangan mong ang mga bata sa bakuran
ipagtanggol ang iyong anak-anak sedang bermain di
karapatan kamu harus halaman
membela hak-hakmu

64

halang, berhalangan hambur, berhamburan

halang, berhalangan v wala, hambar a matabang, walang-
liban, hindi nakarating: kung lasa: matabang ang sopas sup
hindi kami makakarating, ini rasanya hambar
ipapaalam namin sa inyo jika
berhalangan, kami akan hambat, hambatan n sagabal,
memberi kabar balakid, abala, hakdawin,
harang, inkombenyensiya,
menghalangi v harangan, hadlang, istorbo: natapos nila
barahan, hadlangan, pigilan, ang trabaho nang walang
abalahin: nakaharang ang trak abala mereka menyelesaikan
sa kalsada truk itu tugas tanpa hambatan
menghalangi jalan menghambat v pigilan,
hadlangan, abalahin:
terhalang v maharangan, hinadlangan ng masamang
mabarahan: naharangan nang panahon ang pagsagip cuaca
matangkad na lalaki sa buruk menghambat operasi
harapan ko ang aking penyelamatan
paningin pandanganku penghambat n sagabal,
terhalang oleh pria tinggi di balakid, harang: pangunahing
depanku balakid penghambat utama
terhambat v pinigilan,
haluan n daan; direksyon, hinarang, hinadlangan, inabala:
tahakin; paglagay sa lugar: hinadlangan ang
biglang nag-iba ng direksyon imbestigasyon ng pagkawala
ang eroplano tiba-tiba ng lahat ng dokumento sa
pesawat terbang itu kaso penyelidikan terhambat
mengubah haluan oleh hilangnya semua
dokumentasi kasus ini
halus a 1 pino: pinong asin
garam halus; 2 hindi nakikita, hambur, berhamburan v 1
espiritu: multo makhluk halus nakakalat: dinampot niya ang
mga nakakalat na mga laruan
kehalusan n kahinahunan: ia mengambili mainan yang
mahinahong ugali kehalusan berhamburan;
sikap
65
hamba, hamba sahaya n alipin:
ang alipin na iyon ay hindi
pinayagan dumalo sa pista ng
kahariaan hamba sahaya itu
tidak diperkenankan
mengikuti pesta kerajaan

hampir, hampir-hampir hangat

2 mag kahiwa-hiwalay: nung kehancuran n pagbagsak,
dumating ang pulis, ang mga pagkalagapak, pagkawasak,
masasamang loob ay tumakbo pagkapahamak: ang kaharian
ng mag kahiwa-hiwalay ketika ay nawawasak kerajaan ini
polisi datang, para penjahat jatuh ke dalam kehancuran
itu lari berhamburan
menghancurkan2 v wasakin,
menghamburkan v 1 gibain, sirain, buwagin, lipulin,
magsaboy: ang paghahardin pinsalain: ang pinsala ay
ay nagsisimula sa paghahasik sumira sa kanyang pangarap
ng buto berkebun dimulai cedera menghancurkan
dengan menghamburkan mimpinya
benih;
handuk n tuwalya: tuwalyang
2 aksayahin: nilustay niya ang pnaligo handuk mandi
pamana ng kanyang mga
magulang ia telah hangat a 1 mainit: tunawin ang
menghamburkan harta asin sa mainit na tubig
warisan orang tuanya larutkan garam dalam air
hangat; 2 pinakahuli: nakita
hampir, hampir-hampir adv mo na ba ang bagong isyu ng
halos, muntik na, kamuntik na, magasi na Vogue? sudah lihat
malapit na: muntik na nila isu hangat di majalah Vogue?
itong makalimutang gawin
mereka hampir-hampir lupa kehangatan n init: init ng
melakukannya pagmamahal ng ina
kehangatan seorang ibu
menghampiri v lumapit,
nilapitan: tahimik ko silang menghangatkan v uminit,
nilapitan saya menghampiri mag-init, mainitan: nagkumot
mereka diam-diam siya ng makapal upang
mainitan ang kanyang
hancur a durog; basag; bagbag; katawan ia memakai selimut
sira, wasak: ang salamin ng tebal untuk menghangatkan
kotse ay nagkabasag-basag sa tubuhnya
maliliit na piraso kaca mobil
itu hancur berantakan penghangat n pampainit,
pang-init, initan: initan ng
kanin penghangat nasi

66

hanggar harap

hanggar n hangar: nasa hangar hapus, menghapus v alisin,
pa ang eroplano pesawat itu tanggalin, burahin, linisin: sa
masih di hanggar kasamaan g-palad ayna
nabura niya ang mensahe
hangus v nasunog: nasunog ang sayang sekali dia telah
kanyang bahay rumahnya menghapus pesan itu
hangus penghapus n pambura:
nakalimutan niyang magdala
menghanguskan v sunugin, ng pambura noong may
pasuin, silaban, tupukin: pagsusulit dia lupa membawa
natupok ng apoy ang ilang penghapus saat ujian
bahay api menghanguskan terhapus a napunasan,
beberapa rumah nabura, nakaltas, naalis:
madaling nabura ang marka
hantam, menghantam v tanda itu dengan mudah
tumama, tinaman: nakatama terhapus
ng trak ang sasakyan mobil itu
menghantam truk harap v kung ipapahintulot
ninyo, pakiusap, paki-:
hantu n multo: batang multo Pakiusap, konting tiis lang sa
hantu anak kecil paghihintay harap sabar
berhantu v menunggu
pinagmumultuhan: ang bahay berharap v umasa: umaasa
na pinagmumultuhan rumah akong makakahanap ng
berhantu tranabo sa susunod na
dalawang linggo saya
menghantui v sumagi sa ala- berharap mendapatkan
ala, dumalaw lagi, sumaging pekerjaan dalam dua minggu
lagi: ang bagay na iyon ay ke depan
sumasagi lagi sa kanyang isip harapan n pag-asa,
makhluk itu menghantuinya inaasahan: may pag-asa pang
manalo ang kanilang koponan
hanyut v matangay, maanod, tim mereka masih memiliki
madala ng agos: may ilang harapan untuk menang
mga bahay ang tinangay ng
baha beberapa rumah hanyut 67
karena banjir

menghanyutkan v maanod:
inanod ng baha ang mga
bahay ng mga tao banjir
menghanyutkan rumah-rumah
penduduk desa

hardik, menghardik hari, hari jadi

harap-harap cemas a balisa: -- pasar n presyo sa merkado:
kami ay nag hihintay ng ang presyo ng bilihin sa
desisyon na balisa kami baratilyo ay mas mura kesa sa
menunggu keputusan itu presyo sa pamilihan harga
dengan harap-harap cemas barang di bazar itu lebih
murah daripada harga pasar
hardik, menghardik v
pagsabihan, bulyawan, menghargai v pahalagahan:
pagalitan, pagsalitaan: pinahahalagahan ko ang
patawarin mo ako hindi ko tulong mo aku sangat
sinasadyang sigawan ka ng menghargai bantuanmu
ganun maaf, aku tidak
bermaksud untuk penghargaan n
menghardikmu seperti itu pagpapahalaga, paghanga,
pagkalugod, pagpaparangal:
harga, berharga a mamahalin, hindi siya masyadong
may halaga, importante, nagbigay ng pagpapahalaga
tinatangi: iyon ay para sa klasikong musika dia
napakahalagang karanasan itu kurang memberikan
adalah pengalaman yang penghargaan terhadap musik
sangat berharga klasik

-- diri n pahalagahan ang hari, hari jadi n anibersaryo:
sarili: kailangan mong anibersaryong kasal hari jadi
pahalagahan ang iyong sarili pernikahan
kamu harus menjaga harga
dirimu -- kerja n araw ng trabaho,
karaniwang araw: kailangang
-- miring n mababang presyo: matapos ang trabaho sa loob
ang tindahang iyon ay ng limang araw ng trabaho
nagbebenta ng mga pekerjaan ini harus
mumurahing gamit toko itu diselesaikan dalam waktu
menjual barang dengan harga lima hari kerja
miring
-- libur n walang pasok,
-- pas n presyong tapat: ang bakasyon: bukas ang aking
telang iyon ay binenta sa bakasyon besok adalah hari
presyong tapat kain itu dijual liburku
dengan harga pas

68

harta hasil, hasil bumi

-- raya n piyesta: ang Pasko -- pusaka n mana't manang
ay ang pyesta ng mga gamit, gamit na pinagnunuan:
Kristiyano Natal adalah hari ang kwintas na iyan ay mana't
raya umat Kristen manang gamit kalung itu
adalah harta pusaka
-- ulang tahun n kaarawan: keluarganya
kahapon ay aking kaarawan
kemarin adalah hari ulang haru, terharu a naapektuhan
tahunku (ang damdamin) nabagbag
ang damdamin, nasaling ang
seharian adv maghapon, damdamin: nabagbag ang
buong araw: maghapon kong kanyang damdamin sa mainit
ginawa ang aking gawaing- nilang pagtanggap dia terharu
bahay saya seharian oleh sambutan hangat mereka
mengerjakan pekerjaan
rumah harum a mahalimuyak:
mabangong mga bulaklak
sehari-hari adv araw-araw: bunga-bunga yang harum
bumili siya nang simpleng
computerpara sa pang araw- hasil, hasil bumi n produktong
araw na gamit dia membeli agrikultura: ang tsaa ay isa sa
komputer sederhana untuk mga pinakamaiging
keperluan sehari-hari produktong agrikultura ng
Indonesia teh adalah salah
harta n kayamanan: ang satu hasil bumi terbaik
pamilya ay kayamanan Indonesia
keluarga adalah harta yang
tak ternilai keberhasilan n tagumpay:
ang kumpyansa ang susi sa
-- karun n kayamanan, tagumpay kepercayaan diri
tagongkayamanan: maraming adalah kunci keberhasilan
balibalita tungkol sa mga
tagong-yaman sa barangay na menghasilkan v 1 lumikha,
iyon ada banyak rumor gumawa, magbigay: ang mga
mengenai harta karun turbina ng hangin ay
terpendam di desa itu ginagamit upang makalikha
ng kuryente turbin angin itu
digunakan untuk
menghasilkan listrik;

69

hasut, menghasut hening

2 umani, mamunga/magbunga, kehebatan n kadakilaan:
magbigay: umani ang bukid hindi niya nakilala ang
nang magandang pananim kadakilaan ng manlalaro dia
lahan itu menghasilkan tidak mengakui kehebatan
tanaman yang bagus pemain itu
hela, menghela napas v
penghasilan n kita: sapat huminga ng malalim:
lang ang kinikita niya para sa sinabihan ako ng doktor na
pagkain penghasilannya huminga nang malalim dokter
hanya cukup untuk makan menyuruh saya untuk
menghela napas dalam-dalam
hasut, menghasut v mang- hemat a matipid, masinop: sila
udyok; mambuyo: inudyukan ay matipid na mamimili
niya ang mga mamamayan na mereka pembeli yang hemat
manggulo sa gobyerno dia menghemat v magtipid:
menghasut warga untuk maraming kumpanya ang
bertindak anarki nagtitipid sa pamamagitan ng
pagkuha ng mga bagong staff
penghasut n nagpasimuno, banyak perusahaan berusaha
nagpapasimula: siya ay untuk menghemat dengan
nabansagang pasimuno dia cara tidak merekrut staf baru
dicap sebagai penghasut hendak, berkehendak v naisin:
ninanais niyang maging guro
hati n atay; puso: atay ng manok ia berkehendak menjadi guru
hati ayam kehendak n habilin:
kalooban iyon ng Diyos itu
hawa, hawa nafsu n libog: hindi adalah kehendak Tuhan
niya kayang pigilan ang hening a tahimik, walang kibo,
kanyang libog ia tidak dapat walang imik: tahimik na
menahan hawa nafsunya tahimik ang bahay rumah itu
sangat hening
hayat n buhay: habang-buhay na
edukasyon pendidikan 70
sepajang hayat

menghayati v unawain,
intindihin: kailangan
maunawaan nating lahat at
isagawa ang Pancasila kita
semua harus menghayati dan
mengamalkan Pancasila

hebat a dakila: isang dakilang
ideya ide yang hebat

henti, berhenti hidang, hidangan

keheningan n katahimikan, hiasan n dekorasyon,
kapayapaan, kapanatagan: ang ornamento, palamuti,
katahimikan ay nakatulong sa panggayak, adorno: mga
akin para makatutok sa palamuti sa dingding hiasan
trabaho keheningan ini dinding
membuatku dapat
berkonsentrasi bekerja menghiasi v palamutian,
gayakan, dekorasyunan: ang
henti, berhenti v 1 tapusin, kanyang mga dinesenyong
putulin, wakasan, ihinto, gawa sa watercolor ay ginamit
tigilan: ang programa sa radyo na palamuti sa madaming
ay natatapos nang alas dose klase ng aklat desain cat
ng hating gabi siaran radio itu airnya menghiasi berbagai
berhenti pada pukul dua belas buku
malam; 2 magbitiw, umalis,
umurong: nagbitiw siya bilang perhiasan n alahas: kahon ng
direktor dia berhenti sebagai alahas kotak perhiasan
direktur
hibur, penghibur n
heran a nagulat, namangha: tagapaglibang: may ilang
gulat na gulat ako dahil sa tumatawag sa kanya na
labis na pag-babago ng pinakadakilang tagapaglibang
kanyang ugali saya merasa ng ika-21 siglo beberapa
heran mengapa tingkah orang menyebutnya penghibur
lakunya begitu berubah terbesar abad XXI

mengherankan a hidang, hidangan n putahe,
nakakasorpresa, pagkain: pagkain para sa hindi
nakakamangha: hindi kumakain ng karne hidangan
nakakamangha ang balitang vegetarian
iyan para sa akin itu bukan
berita yang mengherankan menghidangkan v ihain,
buatku ihanda, isilbi, ibigay, ipalabas:
handa na ang punong
hias, berhias diri v magpaganda: tagapagluto na ihain ang sopas
nagpaganda siya bago siya koki sudah siap untuk
pumasok sa trabaho dia menghidangkan sup itu
berhias diri sebelum pergi
bekerja

71

hidung hina
kehilangan 1 v mawalan:
hidung n ilong: dahil sa isang nawala ko ang pitaka ko aku
aksidente, kinailangang kehilangan dompetku; 2 n
operahan ang ilong niya pagkawala, kawalan,
karena kecelakaan, hidungnya kalugihan, pagkalugi,
harus dioperasi pagkatalo, kabawasan, lagas:
ang pagkawala ng kanyang
-- belang n babaero, palikero: anak ay pumighati sa kanya
siya ay kilala na isang kehilangan anaknya membuat
palikero dia dikenal sebagai wanita itu depresi
seorang hidung belang menghilang v mawala,
maglaho: siya ay naglaho ng
hidup v 1 mabuhay, buhay walang bakas dia menghilang
Iilang tao lang ang kayang tanpa jejak
mabuhay nang higit sa isang menghilangkan v alisin,
linggo na walang tubig hanya mag-alis, tanggalin,
sedikit orang yang dapat magtanggal: ang pagkaing ito
hidup tanpa air selama lebih ay makakatulong sa pag-alis
dari seminggu; 2 bukas: ng mga lason sa katawan diet
nakatulog na siya subalit ang ini bermanfaat untuk
ilaw sa tabi niya bukas pa rin menghilangkan racun dari
dia sudah tertidur, tetapi tubuh
lampu di sampingnya masih hina a Kasuklam-suklam,
saja hidup kahiya-hiya: Kasuklam-
suklam ang kanyang ugali
hijau, kehijau-hijauan adv perbuatannya sangat hina
luntian: maberdeng asul na
mga mata mata biru kehijau- 72
hijauan

menghijau a nagkukulay
luntian/berde, bumiberde:
nagsimula nang magkulay
luntian ang mga dahon daun-
daun itu mulai menghijau

hilang v maglaho; mawala:
natagpuan ang isang babaeng
nawala sampung taon ang
nakalipas seorang perempuan
yang hilang sepuluh tahun
lalu akhirnya ditemukan

hindar, menghindar huni, hunian

hindar, menghindar(i) v hubung, menghubungi v
iwasan, umiwas, umilag, mahanap, mahagilap,
mangilag, tumabi, suminsay, makontak, makausap:
layuan, lihisan, lumayo, kahapon ko pa siya hindi
lumihis: kinailangan ng mga mahagilap aku tidak dapat
piloto na gumawa nang menghubunginya sejak
dagliang aksyon upang kemarin
maiwasan ang aksidente pilot
harus mengambil tindakan hukum, hukuman gantung n
darurat untuk menghindar pagbigti: ang pagbitay ay
dari kecelakaan ipinapatupad sa ilang mga
bansa hukuman gantung
hingga p hanggang: maari berlaku di beberapa negara
kaming magturo ng Ingles
hanggang advans na antas di hukuman mati n parusang
sini kami bisa mengajarkan kamatayan, bitay: nahatulan
bahasa Inggris hingga tingkat ang mamatay-tao ng bitay
lanjut pembunuh itu dituntut
hukuman mati
terhingga a kawalang-
hanggan, walang katapusan: hukuman penjara n
walang hangganang bilang pagkabilanggo, pagkakulong:
bilangan tak terhingga habang-buhay na
pagkabilanggo hukuman
hinggap v dumapo: dumapo ang penjara seumur hidup
kalapati sa tarangkahan seekor
burung dara hinggap di menghukum v parusahan,
gerbang itu papagdusahin, disiplinahin,
kastiguhin, pagbuhatan;
hirup, menghirup v lumanghap: sentensiyahan, humuwisyo,
kami ay nag bakasyon sa mga hatulan: pinarusahan ng guro
nayon upang lumanghap ng ang mga bata dahil sa pag-
sariwang hangin kami aaway guru itu menghukum
berlibur ke pedesaan untuk murid-muridnya karena
menghirup udara segar berkelahi

huni, hunian n bahay:
komportableng bahay hunian
nyaman

73

huruf hutan, hutan rimba

menghuni v tirahan, bahayan, -- kapital n malaking titik:
panahanan, okopahan: pamagat ng aklat ay
kamakailan lang sila tumira sa karaniwang gamitin ang
bahay na iyon mereka belum malaking titik judul buku
lama menghuni rumah itu biasanya menggunakan huruf
kapital
penghuni n residente;
nakatira: okupante sa -- kecil n maliit na titik:
apartment penghuni maliliit na titik ay karaniwang
apartemen ginagamit sa isang
pangungusap pagkatapos ng
huruf n sulat: alpabetong Latin malalaki na titik huruf kecil
huruf Latin biasanya digunakan dalam
kalimat setelah huruf besar
-- balok n malaki na titik:
ang paaralan ay nag oobliga hutan, hutan rimba n gubat,
sa bawat inaasahang mag- kagubatan: maraming mga
aaral upang punan ang form ligaw na hayop sa kagubatan
sa pagrehistro gamit ang banyak hewan liar di hutan
malaki na titik sekolah itu rimba
mewajibkan setiap calon
siswanya untuk mengisi
formulir pendaftaran dengan
huruf balok

74

I-i

ibu, ibu jari n hinlalaki: ilmu n kaalaman, alam,
napinsala ang kanyang karunungan, malay, muang:
hinlalaki ibu jarinya terluka wala akong alam sa
pananalapi aku tidak memiliki
-- kota n kabisera: Jakarta ilmu dalam keuangan
ang kabisera ng Indonesia
Jakarta adalah ibu kota ilmuwan n siyenitipiko:
Indonesia isang sikat na siyentipiko
ilmuwan terkenal
ijazah n diploma: diploma ng
batsilyer ijazah sarjana imbalan n gantimpala: hindi
siya nanghihingi ng
ikal a kulot: kulot ang kanyang gantimpala dia tidak pernah
buhok rambutnya ikal meminta imbalan

ikan, ikan air tawar n sariwa: imbang, berimbang a pantay,
palaisdaan peternakan ikan pareho, tumbas: hindi
air tawar maganda ang laban dahil hindi
pantay ang kakayahan ng
-- asin n daing, tuyo: gusto dalawang koponan
ko ng daing sa pananghaliaan pertandingan tidak berjalan
aku ingin ikan asin untuk lancar karena kedua
makan siang kesebelasan itu tidak
berimbang kekuatannya
-- laut n isdang tubig-alat:
siya ay hindi hiyang sa isdang impi, impian n panaginip,
alat dia alergi ikan laut pangarap, hangarin, ibig:
pangarap niya ang maging
ikat, ikat pinggang n sinturon, kampeon sa chess sa buong
bigkis: bigkasan mo ang iyong daigdig impiannya menjadi
balakang! kencangkan ikat juara dunia catur
pinggangmu!
mengimpikan v panaginipan:
terikat a nakagapos, nakatali: iisang bagay ang
siya ay nakatali sa mga napapanaginipan ko nitong
patakaran ng kaniyang (nakalipas) na tatlong araw
kumpanya dia terikat oleh aku mengimpikan hal yang
aturan perusahaannya sama selama tiga hari ini

ikut v sama; samahan: maaari 75
ba akong sumama sa inyo?
bolehkah aku ikut denganmu?

inap intim

inap, menginap v magpalipas ingkar, mengingkari v itanggi:
ng gabi: dahil walang kamag- tinatangka niyang ipagtanggol
anak sa Jakarta, ang aking ang kanyang sarili sa
kaibigan ay nagpalipas ng pamamagitan ng pagtanggi sa
gabi sa bahay ko karena tidak lahat ng kaso laban sa kanya
memiliki kerabat di Jakarta, ia berusaha membela diri
temanku itu menginap di dengan mengingkari tuduhan
rumahku yang diberikan kepadanya

penginapan n lodge: injak, menginjak v tumapak,
mumurahing bahay-paupahan tapakan: natapakan ng
penginapan murah lalaking iyon ng hindi
sinasadya ang aking paa
incar, incaran n target; pakay: orang itu tak sengaja
pangunahing target incaran menginjak kakiku
utama
terinjak-injak a nainsulto,
ingat, mengingat v tandaan: inalipusta: nainsulto ako sa
kailangan natin tandaan ang paraan nang pagtrato nila sa
kapakanan ng ating tinubuang akin aku merasa terinjak-
bayan kita harus selalu injak atas perlakuan mereka
mengingat kepentingan nusa
bangsa injil n ebanghelyo: ebanghelyo
ay isang kasulatan ng
ingin, ingin tahu a mausisa, relihiyong kristiyano injil
matanong: nais kong malaman merupakan kitab suci agama
kung saan ang kanyang bahay Kristen
aku ingin tahu di mana
rumahnya intai, mengintai v
pagmamatyag, pagmamanman:
keingintahuan n kuryosidad: nakakita ako ng lalaking
ang mga bata ay may mataas nagmamanman sa aming
na kuryosidad anak kecil bahay aku melihat seorang
memiliki tingkat pria mengintai rumah kami
keingintahuan yang tinggi
inti, inti sari n esensya: ano ang
esenysa ng kwento na yun?
apa inti sari cerita itu?

intim a malapit, matalik: mukha
silang malapit sa isa't isa
mereka terlihat sangat intim

76

iri iya

iri a magselos: huwag mainggit mengisi v napuno: kapag siya
sa tagumpay ng ibang tao ay dumating, ang pabango
jangan iri dengan agad napuno ang kuwarto saat
keberhasilan orang lain dia tiba, bau harum dengan
segera mengisi ruangan
iring, mengiringi v samahan:
lagi niyang sinasamahan ang istimewa a espesyal; natatangi:
kanyang boss kahit saan dia natatanging pagganap
selalu mengiringi atasannya penampilan istimewa
ke manapun
mengistimewakan v
iris, mengiris v magbigay ng pribilehiyo:
pagpirapirasuhin, hatiin, huwag magbigay ng
hiwain: makapal masyado ang pribilehiyo sa iisang bata lang
pagkakahiwa ko ng karne aku jangan mengistimewakan
mengiris daging terlalu tebal hanya satu orang anak

irit a matipid: huwag maging istirahat, beristirahat v
masyadong matipid jangan magpahinga: kailangan niyang
terlalu irit magbigay ng oras sa bahay
dia perlu beristirahat di
isap, mengisap v pagsuso, rumah
paghitit, langhapin, amoyin:
siya ay umubo nang umubo peristirahatan n pahingahan:
pagkatapos niyang kami ay naghahanap ng
makalanghap ng usok ng tahimik na pahingahan kami
sigarilyo dia terbatuk setelah mencari peristirahatan yang
mengisap asap rokok sunyi

isi n nilalaman: hindi ko istri asawa: ang asawa mo ay
maintindihan ang nilalaman napakaganda and mabuting
ng librong iyan aku tidak puso istrimu sangat cantik
memahami isi buku itu dan baik hati

berisi a maglaman: walang isyarat n senyas, senyal: wikang
alkohol ang inumin na iyan senyas bahasa isyarat
minuman itu tidak
mengandung alkohol itu pron iyan, iyon: ang gitarang
iyan ay napakamahal gitar itu
sangat mahal

iya adv oo: bago mo ba ito? Oo,
sa akin yan "Apa tas ini
milikmu?" "Iya "

77

izin mengizinkan n payagan,
bigyan ng permiso,
izin n permit: permit sa pahintulutan, loobin: hindi
pagtatrabaho izin kerja pinayagan ng mga pulis ang
mga sasakyan na pumasok sa
lugar polisi tidak mengizinkan
mobil memasuki daerah itu

78

J-j

jabat, pejabat n opisyal na penjaga n bantay, guwardiya,
memo: isang mahalagang tanod: nag-alaga sila ng aso
opisyal pejabat penting para maging tagabantay ng
kanilang bahay mereka
pejabat negara n opisyal na memelihara anjing sebagai
estado: ang ilang mga opisyal penjaga rumah mereka
ng estado ay dumalo sa jagung n mais: binusang mais
seremonya ng kalayaan sa jagung berondong
palasyo beberapa pejabat jahat a kasamaan, kabuktutan:
negara menghadiri upacara ang lalaking iyon ay may
kemerdekaan di istana masamang kalooban
Gustong-gusto niyang mang-
jadi, menjadi v maging: siya ay inis ng kapwa orang itu jahat
nahalal para maging hatinya, suka sekali menghina
pangalawang pangulo ia orang yang tidak mampu
diangkat menjadi wakil kejahatan n krimen: ang
presiden antas ng krimen ay tumaas
kamakailan angka kejahatan
terjadi v mangyari, maganap: meningkat akhir-akhir ini
napakabilis ng mga penjahat n kriminal, salarin,
pangyayari semua terjadi masasamang-loob: maraming
begitu cepat mga kriminal sa lugar banyak
penjahat di daerah itu
jadwal n iskedyul, talakdaan, ~ perang n kriminal ng
talaan, palatuntunan: puno ang digmaan: ang mga kriminal ng
aking talakdaan ngayong digmaan ay lilitisin sa
linggong ito jadwalku padat pandaigdigang hukuman
minggu ini penjahat perang akan
disidang di pengadilan
-- acara n palatuntunan ng internasional
programa: palatuntunan ng
programa sa telebisyon jadwal 79
acara television

jaga, menjaga v alagaan,
asikuhin, bantayan: kailangan
kong bantayan ang kapatid ko
ngayong Sabado at Linggo
aku harus menjaga adikku
akhir pekan ini

jahe jala

jahe n luya: ang luya ay jajar, berjajar v nakalinya,
pwedeng gamiting panlunas nakapila, nakahilera: ang mga
jahe dapat digunakan sebagai tao ay luminya sa gilid ng
obat kalasada na daraanan ng
parada penduduk berdiri
jahit, menjahit v magtahi: siya berjajar sepanjang jalan
ag tumatahi ng kanyang yang dilalui pawai
sariling damit dia menjahit
bajunya sendiri sejajar a 1 magkahanay,
magkahilera, magkatapat:
jajah, jajahan n kolonya: magkahanay na linya garis
dating kolonya bekas jajahan sejajar; 2 magkapantay:
magkapantay ang kanilang
menjajah v kolonisahan: katungkulan kedudukan
dating sinakop ng Netherlands mereka sejajar
ang Indonesia Belanda pernah
menjajah Indonesia jaksa n tagausig, piskal: ang
taga-usig na iyon laging
jajak, jajak pendapat n mukhang matapang tuwing
botohan, eleksyon, halalan: may paglilitis jaksa itu selalu
nagdaos ng botohan ang mga tampak tangguh saat sidang
mamamahayag patungkol sa
darating na pangkalahatang kejaksaan n tagausig:
eleksyon media mengadakan tagausig ay isang ahensiya ng
jajak pendapat tentang pemilu pamahalaan na magsagawa ng
mendatang isang kaso laban sa mga
mamamayan na lumabag sa
jajan, jajanan n meryenda, batas kejaksaan adalah
menindal: kadalasan ay lembaga pemerintah yang
nagmemeryenda ako kapag melakukan tuntutan kepada
gabi aku biasa makan jajanan warga yang melanggar hukum
pada malam hari
jakun n gulunggulungan:
jajanan pasar n katutubong karaniwan ng mga lalake ay
meryenda, tradisyonal na mayroong gulunggulungan
kakanin: sa pang-gabing setiap pria biasanya memiliki
pamilihan ay maraming mga jakun
katutubong meryenda na
binibenta di pasar malam jala n lambat; net: lambat jala
banyak jajanan pasar dijual ikan

80

jalan menjalani

jalan n kalsada; kalye: may -- pikiran n isip, pag-iisip:
lalaking nakatayo sa gilid ng hindi ko maiintindihan ang
kalsada seorang pria berdiri kanyang pag-iisip aku tidak
di pinggir jalan memahami jalan pikirannya

-- bebas hambatan n -- pintas n daang tuwiran:
haywey: mag-ingat kapag kumuha kami ng daang
nagmamaneho sa haywey tuwiran papuntang
berhati-hatilah berkendaraan eskwelahan kami mengambil
di jalan bebas hambatan jalan pintas menuju sekolah

-- belakang n iligal na -- raya n daang-bayan,
paraan: nakapasok siya sa haywey, lansangang-bayan:
unibersidad sa ilegal na may nangyaring aksidente sa
paraan dia diterima di daang-bayan ada kecelakaan
perguruan tinggi itu melalui terjadi di jalan raya
jalan belakang
-- tol n tol sa haywey:
-- buntu n pagkakabukuhan: mabilis ang pagpapatakbo
kami ay dapat bumalik ng niya ng sasakyan sa tollway
direksyon dahil nakita namin dia mengemudikan mobil
ang daang pagkakabukuhan dengan kencang di jalan tol
kami harus berbalik arah
karena menemui jalan buntu; berjalan v maglakad:
kami tidak akan menyerah naglakad siya nang dalawang
meski menghadapi jalan oras dia berjalan kaki selama
buntu dua jam

-- keluar n labasan: hindi ko jalanan n lansangan, kalye,
makita ang labasan sa kalsada: mga batang
kalituhang ito aku tidak bisa lansangan anak jalanan
menemukan jalan keluar dari
labirin ini menjalani v pagdaanan,
dumaan: dinaanan nila ang
-- layang n flyover, tulay: panahon ng pagsubok mereka
biglang huminto ang sasakyan telah menjalani masa
sa ibabaw ng tulay/ flyover percobaan
mobilku mendadak berhenti di
jalan layang

81

jalur jamu

menjalankan v isagawa; jambak, menjambak v
tapusin: ang bawat empleyodo sabunutan, bunutan:
ay dapat tapusin ang kanya- sinabunutan niya ako dia
kanyang tungkulin tiap menjambak rambutku
karyawan harus menjalankan
tugas masing-masing jambang, jambangan n paso:
plorela jambangan bunga
perjalanan n biyahe:
nagkaroon siya ng aksidente jamin v garantyahan, mangako,
sa kanyang biyahe sa Jakarta managot, panagutan:
ia mendapat kecelakaan ginagarantyahan ko na pwede
dalam perjalanan ke Jakarta siyang pagkatiwalaan aku
jamin dia dapat dipercaya
sejalan a magkasang-ayon, jaminan n garantiya,
magkapareho, magkatugma: panggarantiya: nilagay niya
laging magkapareho ang ang kanyang bahay bilang
takbo ng kanilang isip garantiya sa isang utang dia
pemikiran mereka selalu menggunakan rumahnya
sejalan sebagai jaminan untuk
pinjaman
jalur n pila: mabilis na daan menjamin v
jalur cepat siguraduhin/siguruhin;
garantyahan: may tungkulin
jam, jam dinding n orasan sa ang pamahalaan na bigyang
dingding: ang orasan sa seguridad ang buhay ay ari-
dingding na iyon ay hindi arian ng mga mamamayan
gumagana jam dinding itu pemerintah berkewajiban
mati menjamin keselamatan jiwa
dan harta benda warga
-- tangan n relo: negara
nakatanggap ako nang bagong
relo mula sa aking mga jamu n damo, lubigan, damong-
magulang aku memperoleh gamot: mahilig siya sa mga
jam baru dari orang tua damong-gamot dia senang
1jamak a marami, maramihan: minum jamu
salitang pangmaramihan kata
jamak 82
2jamak a maramihan, karaniwan,
ordinaryo: karaniwang bagay
iyon itu adalah hal yang
jamak

jamur jangkung

menjamu v mang-aliw, jangkau, menjangkau n abutin:
umistima, umaliw, humarap, sa wakas, sa kanyang
istimahin, libangin: kami ay pagpupursige ay naabot niya
mag-iistima ng mga bisita ang aklat na nakapatong sa
mula sa Malyasia kami akan gitna ng lamesa dengan susah
menjamu para tamu dari payah akhirnya dia dapat
Malaysia menjangkau buku yang
terletak di tengah meja itu
jamur n kabuti: kabuti ay
karamihan ginagamit bilang terjangkau a abot-kayang
sangkap sa pagluluto jamur presyo; abot-kayang halaga:
banyak dimanfaat sebagai ang presyo ng mamahaling
bahan untuk memasak bahay ay hindi abot-kaya nang
isang ordinaryong
janda n byuda; hiwalay, manggagawa harga rumah
deborsyado: ang babaing iyon mewah belum terjangkau oleh
ay isang balo wanita itu pegawai biasa
seorang janda
jangkit, berjangkit a
jangan adv huwag: huwag nakakahawa: isang
magsinungaling jangan nakakahawang sakit penyakit
bohong berjangkit

janggal a kakaiba, kakatwa, menjangkiti v manghawa,
hindi karaniwan: iyan ay hawaan, makalalin: ang
kakatwang sabihin itu adalah herpes ay maaari ring
hal yangg janggal untuk makalalin ng mga bata herpes
diucapkan dapat juga menjangkiti anak-
anak
janggut n balbas: pinutol niya
ang kanyang balbas dia terjangkiti a impeksyon,
memangkas janggutnya nahawa: maraming sanggol
ang nahawa sa trangkaso
jangkar n angkla: angkla ng banyak bayi terjangkiti virus
isang barko jangkar kapal flu

jangkung a matangkad, mataas:
ang batang lalaking iyon ay
napakatangkad anak laki-laki
itu sangat tinggi

83

janji, berjanji jari

janji, berjanji v mangako: jarang adv bihira, madalang,
nangako siyang babayaran manaka-naka: bihira ko
niya lahat ng utang ng siyang makita simula noong
kanyang kapatid sa katapusan graduation aku jarang
ng buwan ia berjanji hendak bertemu dengannya sejak
melunasi utang adiknya pada kelulusan
akhir bulan ini
jari n daliri: mayroon siyang
perjanjian n kasunduan: napakaliit na mga daliri dia
nilagdaan nang dalawang memiliki jari-jari yang sangat
bansa ang kasunduan kedua mungil
negara menandatangani
perjanjian -- kelingking n kalingkingan:
kalingkingan ng bata na iyon
jantung n puso: pumalya ang ay naipit sa pinto jari
puso gagal jantung kelingking anak itu terjepit
pintu
jarah, menjarah v dambungin,
pagnakawan: ninakawan ng -- manis n palasingsingan:
mga mandurukot ang tindahan ang lalake na iyon ay
ng alahas perampok menjarah naglagay ng singsing sa
toko perhiasan itu palasingsingan ng babae na
kanyang komprometido pria
penjarahan n pandarambong, itu memasangkan cincin di
pagnanakaw, panloloob: ang jari manis wanita yang
pagnanakaw ay nangyari dilamarnya
kagabi penjarahan itu
berlangsung saat tengah -- telunjuk n hintuturo: ang
malam lalaki na iyon ay itinaas ang
kanyang hintuturo bago nag
jarak, berjarak v manatili sa tanong lelaki itu mengangkat
layo ng: ang mga manonood jari telunjuknya sebelum
ay dapat manatili sa layo ng bertanya
kalahating metro mula sa
entablado penonton sekurang- -- tengah n hinlalato: pag-
kurangnya harus berjarak turo ng hinlalato ay itinuturing
setengah meter dari panggung walang galang na aksyon sa
maraming lugar
mengacungkan jari tengah
dianggap tindakan tidak
sopan di banyak tempat

84

jaring jatuh, berjatuhan

jaring n lambat, kulambo; sapot, jatah n kota, takda, nakalaang
bahay-alalawa: mga sapot ng bahagi, rasyon: ang takdang-
gagamba jaring laba-laba dami ng kalahok sa seminar
ay limitado jatah peserta
jaringan n network: network seminar itu terbatas
ng kompyuter jaringan
komputer jati n teka: kahoy ng teka/
tekang kahoy kayu jati
jarum, jarum jahit n karayom
ng pantahi: karayom ng -- diri n pagkatao,
pantahi ay nasira dahil ang pagkakakilanlan: hindi
tela ay masyadong makapal malinaw ang pagkakakilanlan
jarum jahit itu patah karena sa babae jati diri wanita itu
bahan kain itu terlalu tebal tidak jelas

jas n jaket: naiwan niya ang jatuh, berjatuhan v malaglag:
kanyang jaket sa opisina dia nalaglag ang mga mangga
meninggalkan jasnya di dahil sa malakas na hangin
kantor buah mangga itu berjatuhan
karena angin kencang
-- hujan kapote: ang bata ay
may suot na kapote upang -- bangun n taas-baba:
maiwasan mabasa ng ulan ang tagumpay at kabiguan ng
kanyang katawan anak itu buhay jatuh bangun
mengenakan jas hujan untuk kehidupan
menghindari air hujan
membasahi tubuhnya -- cinta v umibig: umibig ako
sa unang pagkikita aku jatuh
jasa, berjasa v mag-ambag: cinta pada pandangan
masyadong malaki ang pertama
naiambag niya sa kanyang
bansa dia berjasa besar -- tempo v inaasahan:
terhadap negaranya takdang araw ng pagbabayad
ng utang jatuh tempo
jasad n katawan: may pembayaran utang
natagpuang katawan ang isang
lola malapit sa kanyang bahay terjatuh v mahulog,
jasad seorang nenek bumagsak: ang batang iyon ay
ditemukan di dekat rumahnya nalaglag sa ilog anak itu
terjatuh ke dalam sungai

85

jauh jebol

jauh a higit na, hindi hamak: menjebak v patibungan,
ang batang lalaking iyon ay siluin, mabitag, magpatibong,
hindi hamak na mas malaki mag-umang, mahuli sa bitag o
kesa sa kanyang kuya anak itu patibong, hulihin: nagplano
jauh lebih besar daripada sila na siluin ang magnanakaw
kakaknya mereka membuat rencana
untuk menjebak pencuri
berjauhan v magkalayo:
magkalayo ang bahay nila terjebak v nakulong, natigil,
rumah mereka berjauhan naipit: ang kanyang sasakyan
ay naipit sa trapik mobilnya
menjauhi umiwas: dapat terjebak kemacetan
tayong umiwas mula sa lahat
na ipinagbabawal ng Diyos jeblos, menjebloskan v itapon,
kita wajib menjauhi semua batuhin, balabag, hagis, pukol,
yang dilarang Tuhan tilapon: itinapon ng mga pulis
sa kulungan ang kurakot polisi
menjauhkan v maglayo, menjebloskan seorang
maghiwalay: ang kanyang koruptor ke dalam penjara
kasinungalingan ang naglayo
sa kanilang relasyon jebol a bumagsak, masira,
ketidakjujurannya telah mabutas, matibag, gumuho,
menjauhkan hubungan bumigay, magiba, nalabag:
mereka nagiba ang pader; ang sistema
ng seguridad ng kumpanya ay
jawat, sejawat n kasamahan: nalabag dinding itu jebol;
kasamahan ko siya noong ako sistem keamanan perusahaan
ay nagtatrabaho bilang itu jebol
mananaliksik dia sejawatku
sewaktu aku bekerja sebagai jebolan n alumnus: siya ay
peneliti nagtapos sa unibersidad na
iyon dia jebolan perguruan
jaya a matagumpay: tinggi itu
matagumpay na bansa bangsa
yang jaya menjebol v tibagin, sirain,
bagbagain: nagawa nilang
jebak, jebakan n bitag; tibagin ang depensa ng
patibong: patibong sa daga kaaway mereka berhasil
jebakan tikus menjebol pertahanan lawan

86

jejak jelek, kejelekan

~ gawang v makapuntos: menjelajahi v tuklasin,
hindi sila nakapuntos sa laban siyasatin; maglibot,
sa kabilang koponan sa unang maglakbay: nilibot nila ang
kalahati ng laro mereka belum Papua sa loob nang anim na
menjebol gawang lawan pada buwan mereka sudah
babak pertama menjelajahi Papua selama
enam bulan
jejak n 1 bakas/bakat ng paa;
yabag, yabag ng mga paa, penjelajah n manlalakbay:
apak, yapak: may mga bakas manlalakbay ng oras
ng paa sa lupa ada jejak kaki penjelajah waktu
di tanah; 2 rekord: tinangka
niyang pagtakpan ang penjelajahan n pagsaliksik:
kanyang rekord sa krimen ia pagtuklas sa kalikasan
berusaha menghilangkan penjelajahan alam
rekam jejak kejahatannya
jelang, menjelang adv
jejaka n binata, soltero: may paparating, papalapit, bago
limang binata sa silid na iyon mag: tumaas ang mga presyo
ada lima jejaka dalam ng bilihin habang papalapit
ruangan itu ang pagtatapos ng taon harga
naik menjelang akhir tahun
jejer, berjejer v pumila,
humilera, luminya: nakahilera jelas, memperjelas v linawin,
ang mga puno ng pino sa gilid liwanagin, ipaliwanag,
ng kalsada pohon cemara ipatalos: kailangan kong
berjejer sepanjang tepi jalan linawin ang sitwasyon sa
raya kanila aku harus memperjelas
situasi itu pada mereka
jelajah, menjelajah v galugarin,
siyasatin, saliksikin: jelek, kejelekan n kapangitan,
ginalugad ko ang isla ng kasamaan ng anyo: ang
Sumatra kasama ang aking kapangitan nang isang tao ay
mga kaibigan aku menjelajah lilitaw din balang-araw
Pulau Sumatra bersama kejelekan hati seseorang
teman-temanku suatu saat akan terungkap

menjelekkan v manira:
huwag manira ng kapwa
jangan menjelekkan orang
lain

87

jeli jendela

jeli a magpagmasid: siya ay jemput, menjemput v kunin,
masyadong mapagmasid dia sunduin: kailangan kong
sangat jeli sunduin ang anak ko nang ala-
una nang hapon aku harus
kejelian n pag-iingat: ang menjemput anak perempuanku
pagkamaingat ay tunay na pukul 1 siang
kailangan sa trabahong iton
kejelian sangat dibutuhkan jemu a nababagot, naiinip,
dalam pekerjaan ini pagod, sawa: naiinip akong
makinig sa kanyang talumpati
jelma, jelmaan n aku jemu mendengar
pagkakatawang-tao: pidatonya
naniniwala sila na ang bata ay
ang pagkakatawang-tao ng menjemukan a mayamot,
Diyos mereka percaya anak mainip: nakakainip masyado
itu adalah jelmaan dewa ang pelikula film itu sangat
menjemukan
menjelma v magbago;
magbagong-anyo: tila jenak, sejenak adv sandali,
nagbago siya na parang ibang saglit: magpahinga muna tayo
tao dia seolah menjelma sandali mari kita istirahat
menjadi orang yang berbeda sejenak

penjelmaan n kumakatawan: jenaka a nakakatawa, palabiro:
siya ang katauhan ng isang gusto ko ang palabirong lalaki
matagumpay na poitiko dia aku menyukai pria yang
adalah penjelmaan seorang jenaka
politikus sukses
jenazah n bang-kay: kami ay
jembatan, jembatan gantung n naghihintay para sa eroplano
nakabitin na tulay: ang na nagdala ng bangkay ng
nakabitin na tulay ay layunin aming ina kami menanti
na binuo para sa mga pasyalan kedatangan pesawat yang
ng turista jembatan gantung membawa jenazah ibu kami
itu sengaja dibangun untuk
atraksi wisata jendela n bintana, durungawan:
sigurado akong naisara ko ang
bintana aku yakin telah
menutup jendela

88