Kamus_Indonesia-Filipino

pengap penjara

-- wanita n babaeng bagong pemenggalan n pagdugtong:
kasal: ang babaing bagong pagdugtong ng salita ay
kasal na iyon ay napaiyak sa lubhang kapaki-pakinabang na
saya pengantin wanita itu sa pamamagitan ng isang
menangis bahagia pormal n asulat pemenggalan
kata sangat berguna dalam
pengap a luom: ang kuarto na penulisan surat resmi
iyon ay luom kamar itu terasa
pengap penggalan n bahagi: bahagi
ng maikling kuwento ay
pengaruh n impluwensya: siya talagang kawili-wiling
ay mabuting impluwensya dia penggalan cerita pendek itu
adalah pengaruh yang baik sungguh menarik

berpengaruh v impluwensya: terpenggal v pinutol: mas
ang tatay ay may mabuti kung pagkatay ng
impluwensya sa kanyang anak isang manok ay ang ulo ay
ayah berpengaruh terhadap hinhdi dapat pinutol
anaknya sebaiknya jika menyembelih
ayam kepalanya jangan
memengaruhi v sampai terpenggal
impluwensya: ang ideya ay
may temang peminista ay may pening a nahihilo: ang aking ulo
impluwensya sa batas dito ide ay parang nahihilo kepalaku
bertemakan feminis telah terasa pening
memengaruhi hukum di sini
peniti n perdible: ang perdible
terpengaruh v impluwensya: na iyon ay ginagamit upang
siya ay na impluwensya ng ang damit ay panatilihin na
mga ideang kanluran dia telah maayos peniti ini digunakan
terpengaruh ide-ide barat untuk membuat baju tetap
rapi
penggal, memenggal v
pahghihiwalay: paghihiwalay penjara n bilangguan: ang
ng salita upang maging pantig dalawang lalaki ay ipinasok sa
memenggal kata menjadi suku bilangguan kedua laki-laki itu
kata dimasukan ke dalam penjara

189

penjuru peragawan

memenjarakan v -- dapur n kasangkapan ng
ibinilanggo: ibinilanggo sila kusina: ang kasangkapan ng
ng pulis dahil sa kasong kusina ay ginawa sa metal na
pagnanakaw polisi may kalidad perabot dapur itu
memenjarakan mereka karena terbuat dari logam
kasus pencurian berkualitas

terpenjara v nabilanggo: -- kamar n kasangkapan ng
siya ay nabilanggo sa lungkot kuwarto: ang kasangkapan ng
ia terpenjara sepi kuwarto naiyon ay kulay pink
perabot kamar itu berwarna
penjuru n sulok: sulok ng merah muda
mundo penjuru dunia -- kantor n kasangkapan ng
opisina: ang kasangkapan ng
pental, terpental v tumalbog: opisina ay istilong minimalis
ang bola ay tumalbog bola itu perabot kantor itu bergaya
terpental minimalis
peraga, memeragakan v
pentas, mementaskan v nagpapakita: si nina ay
nagtanghal: sila ay nagtanghal nagpapakita ng tradisyonal na
ng drama sa Mawar hotel damit ng jakarta (kebaya)
mereka mementaskan drama Nina memeragakan kebaya
itu di hotel mawar
peragaan n show: fashion
pementasan n pagtatanghal: show peragaan busana
pagtatanghal na iyon ay peragaan busana n fashion
gaganapin sa lunes na ito show: ang fashion show
pementasan itu akan ngayon ay dinaluhan ng
dilakukan Senin ini maraming world class fashion
magazine peragaan busana
pepatah n kasabihan: kasabihan kali ini dihadiri oleh banyak
ay malawak na ginagamit sa majalah mode kelas dunia
araw-araw na buhay pepatah
masih banyak digunkan dalam peragawan n lalaking modelo:
kehidupan sehari-hari lalaking modelo na iyon
napaka peragawan itu terlihat
perabot n kasangkapan: ang sangat
pagpili ng kasangkapaan sa
bahay ay tama at hindi dapat 190
kumakain ng espasyo
Pemilihan perabot rumah
tangga yang tepat dan tidak
memakan banyak tempat

peragawati perawan

peragawati n babaing modelo: memerangi v nakikipaglaban:
babaing modelo na iyon ang pulis ay nkikipaglaban sa
nagsuot ng damit-panggabi droga polisi memerangi
peragawati itu mengenakan narkoba
gaun malam peperangan n digmaan: ang
digmaan ay sumisira ng
perah, memerah v paggatas: pantao peperangan
kami ay nag paggatas ng baka menghancurkan manusia
sa sakahan kami memerah perangai n ugali: ugali niya ay
susu sapi di peternakan masungit perangainya
memang pemarah
perahan n kinatas: kinatas na perangkap n panghuli: panghuli
orange perahan jeruk ng daga na ito ay lubos na
malakas perangkap tikus ini
peram, memeram v pinahinog: sangat kuat
pinahinog namin ang mangga terperangkap v nakakulong:
sa loob ng bigas kami ang ibon na iyon ay
memeram mangga itu dalam nakakulong sa kanyang hawla
beras burung itu terperangkap
dalam sangkarnya
perang n digmaan: digmaan sa peranti, peranti keras n
pagitan ng mga estado ay hardware: ang kompyuter at
mabagsik perang antar- mouse ay ang hardware na
negara itu berlangsung sengit hinahanap-hanap komputer
dan tetikus adalah dua peranti
-- dunia n digmaang keras paling dicari
pandaigdig: digmaang -- lunak n software: ang
pandaigdig ay kompyuter ay binubuo ng
kinasasangkutan ng lahat na hardware at software
bansa perang dunia komputer terdiri atas petranti
melibatkan semua negara lunak dan peranti keras
perawan a birhen: ang anak
-- urat syaraf n psywar: ang niya ay birhen pa anaknya
psywar ay naganap sa pagitan masih perawan
ng kandidato ng partido
perang urat saraf terjadi 191
antarkandidat partai

berperang v digmaan: mga
bansang malilit ay nag
digmaan sa bawat isa negara-
negara kecil berperang satu
sama lain

perban perkosa

perban n bendahe: bendahe na tepergok v nahuli: siya ay
ito ay ginagamit upang nahuli sa pagnanakaw ia
matakpan ang sugat perban terpergok sedang mencuri
ini digunakan untuk menutup
luka perkara n habla: ang
pagnanakaw ay magiging
perdu n palumpong: punong habla sa batas pencurian itu
palumpong karaniwang akan menjadi perkara hukum
matatagpuan sa propiko
pohon perdu banyak beperkara v litigante:
ditemukan di daerah tropis dalawang tao na litigante
kedua orang yang beperkara
perempuan n babae: si inang
teresa ay isa sa mga pinaka- memperkarakan v
maimpluwensyang babae sa magdadala ng isang akyon ng
mundo Bunda Teresa labas: siya ay magdadala ng
merupakan salah satu isang aksyon ng laban sa
perempuan paling pangangabuso ng kanyang
berpengaruh di dunia anak dia memperkarakan
kasus penganiayaan anaknya
pergi v pupunta: ako ay pupunta
sa bahay ni lolo aku akan perkasa a malakas: atleta na
pergi ke rumah kakek nagbubuhat ng bakal ay
napaka makapangyarihan atlet
bepergian v naglalakbay: angkat besi itu sangat perkasa
sila ay naglalakbay habang
bakasyon mereka bepergian keperkasaan n katapangan:
selama liburan katapangan niya ay hindi
kaduda-duda keperkasaannya
kepergian n pag-alis: tidak diragukan lagi
kanyang pag-alis sa ibang
bansa ay ikinagulat ng perkosa, memerkosa v
kanyang buong pamilya nanggahasa
kepergiannya ke luar negeri
membuat kaget seluruh pemerkosa n manggagahasa:
keluarganya ang lalaking iyon ay sadistang
manggagahasa lelaki itu
pergok, memergoki v huli: na adalah pemerkosa yang sadis
huli ko siyang nangaliwa aku
memergokinya selingkuh

192

permadani piara, piaraan

perkosaan n panggagahasa: pesek a pango: ang ilong niya ay
ang balitang panggagahasa ay pango hidungnya pesek sekali
naging pangunahing balita
berita perkosaan itu menjadi pesiar n maglayag: maari silang
berita utama pumili ng isang maglayag na
may buong mga pasilidad
permadani n tapiserya: sila ay mereka dapat memilih pesiar
nakaupo sa itaas ng tapiserya dengan fasilitas lengkap
mereka duduk di atas
permadani berpesiar v naglalakbay-
dagat: sila ay naglalakbay-
permata n hiyas: hiyas na iyon dagat patungo sa karagatang
ay napaka maganda permata pasipiko mereka berpesiar
itu sangat indah menuju samudera Pasifik

permen n kendi: ang kendi na pesona n kagandahan: ang aking
iyon ay matamis ang lasa kapatid ay naaakit sa kanyang
permen itu rasanya manis kagandahan kakaku tertarik
dengan pesonanya
-- karet n tsuwing gam: siya
ay gumawa ng lobo gamit ang memesona v nakakaakit: ang
kanyang tsuwing gam ia prinsipe na iyon ay sadyang
menciptakan balon dengan nakakaakit pangeran itu
permen karetnya memang memesona

pernah adv nakaranas: siya ay terpesona v nabighani: ang
nakaranas ng makulong dia asawa ng lalaki ay nabighani
pernah dipenjara sa kagandahan ng kanyang
asawang babae suami itu
persis a magkapareho: ang terpesona atas kecantikan
kanilang bag ay nakikitang istrinya
magkapareho tas mereka
terlihat sama persis piala n tropeo: tropeo at gintong
medalya ay iginawad sa unang
persisnya a eksakto: ang kampeon piala dan medali
problema ay eksakto tulad emas diberikan pada juara
nito permasalahan itu pertama
persisnya begini
piara, memiara v nag-alaga:
perwira n opisyal: ang opisyal siya ay nag-alaga ng bata na
ay nagbigay ng ulat sa iyon na parang tunay na anak
kanyang mga nakatataas dia memiara anak itu menjadi
perwira itu memberikan buah hatinya
laporan pada atasannya
193

piatu pincang

piaraan n pantahanan: sepihak n sarilinan: isang
alagang aso na pantahanan na hukom ay hindi dapat
hindi na aalagaan sa nagiging gumawa ng sarilinan desisyon
ligaw anjing piaraan yg tak seorang hakim tidak boleh
terurus menjadi liar membuat keputusan sepihak
pijak, pijakan n pagkakataon:
piatu n ulila: ang batang ulila ay ang kumpanya ay
walang magulang anak piatu sinusubukan upang makakuha
tidak memiliki kedua orang ng isang pagkakataon sa
tua merkado Indonesia
perusahaan tersebut sedang
piawai a dalubhasa: ako ay berusaha mendapat pijakan di
mayroong kaibigan na napaka pasar Indonesia
dalubhasa sa saya memiliki terpijak v tapakan: ang anak
teman yang sangat piawai ng kuting ay natapakan anak
dalam berbahasa kucing terpijak
pijat v masahe: ako ay
pidana n kriminal: pagpatay ay nangangailangan ng masahe
isang kriminal na pagkakasala sa paa saya butuh pijat kaki
pembunuhan adalah sebuah memijat v nagmasahe: ako
tindak pidana ay nagmasahe ng kanyang
kalamnan na pagod saya
terpidana n nahatulan: sila memijat ototnya yang lelah
ay nakahanap ng isang tala at pincang a humingkod: bagama't
ako ay nahatulan ng sampong ang kanyang mga binti ay
taon na sentensya dahil don humingkod, siya ay tumakas
mereka menemukan sebuah walaupun kakinya pincang, ia
catatan dan saya terpidana melarikan diri
hukuman penjara 10 tahun terpincang-pincang v
atas alasan tersebut pahilay-hilay: siya ay
naglalakad ng pahilay-hilay
pihak n partido: ikaw ay saan na dia berjalan sambil
partido kamu berada di pihak terpincang-pincang
mana
194
berpihak v asawa (suami or
istri): ang asawanya ay
kumampi sakanya istrinya
berpihak padanya

memihak v panig: ang
hukom ay panig sa nasasakdal
hakim memihak terdakwa

pingsan pramuka

pingsan v nahimatay: ang babae polos a payak: siya ay
na iyon ay nahimatay dahil sa napapalibutan ng kuwarto na
kapaguran wanita itu pingsan simple at payak dia dikelilingi
karena kelelahan ruangan yang sederhana dan
polos
pintas, sepintas sa isang sulyap:
nakita niya sa isang sulyap kepolosan n kamusmusan:
kung ano ang nangyari dia kamusmusan at kawalan ng
melihat sepintas apa yang laman ng palamuti sa kanyang
terjadi sahig ay damang-dama
kepolosan dan kehampaan
pipit n maya: ang ibon na maya pada dekorasi lantainya
ay lumipad ng mataas burung sangat terasa
pipit terbang tinggi
porsi n order: isang order ng
pita n laso: laso na pink na iyon sorbetes satu porsi es krim
ay nasa tiyan pita merah
muda itu ada di perut potret n larawan: larawan ng
kanyang ama potret ayahnya
pokok n pangunahin:
pangunahin na dahilan alasan memotret v kunan ng
pokok larawan: siya ay tapos na
kunan ng larawan lahat ng
-- pangkal n punong-batayan: hayop dia telah memotret
ang punong-batayan ng semua binatang itu
kabiguan ng koponan ay
kawalan ng pagkakaisa sa pemotretan n pagkuha ng
pagitan ng mga manlalaro larawan: siya ay nag-aaral ng
pokok pangkal kegagalan tim pagkuha ng larawan ia sedang
itu adalah mempelajari pemotretan
ketidakharmoninsan
antarpemain prajurit n mandirigma:
sinaunang griyegong
pokoknya n anuman ang mandirigma prajurit kuno
mangyari: anuman ang Yunani
mangyari hindi ako
magpapakasal sa marahas na pramuka n iskaut: siya ay isang
lalaki na iyon pokoknya saya batang iskaut na inosente ia
tidak ingin menikahi lelaki adalah seorang anak pramuka
kasar itu yang polos

195

pramuniaga pulang

pramuniaga n klerk: ang klerk memprihatinkan v
ay naglilingkod sa mga nakakbahala: ang bubong ng
parokyano ng magiliw bahay na yun ay nakakabahala
pramuniaga itu melayani dahil mukha itong halos
pelanggan dengan ramah mahuhulog atap rumah itu
memprihatinkan bagiku
pramusaji n weyter: ang weyter karena terlihat hampir jatuh
ay nagdala ng menu
pramusaji itu membawa puja n sinasamba: ikaw ang
daftar menu sinasamba at iniibig ko kaulah
yang kupuja dan kukasihi
pramuwisata n gabay turista:
ang gabay turista ay nag- memuja v sinasamba:
anyaya upang bisitahin ang sinasamba ko ang
monas pramuwisata itu Makapangyarihang Panginoon
mengajak turis mengunjungi aku memuja Tuhan Yang
monas Maha Esa

prestasi n tagumpay: unambot pujaan n anito: ang
sa puntong ito ay isang panginoon ay anito ng tao,
tagumpay mencapai tahap ini ang babae anito ng puso
adalah sebuah prestasi Tuhan pujaan manusia;
wanita pujaan hati
pria n lalaki: ang lalaki na iyon
ay nagbabasa ng dyaryo pria pula p pati/rin/too: pinasok niy
itu membaca koran adin ang aklat sa loob ng bag
niya Dia memasukan pula
pribumi n katutubo: Aborigin buku itu ke dalam tasnya
ay ang katutubong tribu ng
Australia Aborigin adalah pulang v umuwi: ako ay umuwi
suku pribumi Australia sa bahay Aku pulang ke
rumah
prihatin a nababhahala: ang
mga tagabaryo ay nababahala -- pergi v balikan: kami ay
sa pagnanakaw penduduk bumili ng balikan na tiket
desa itu merasa prihatin papuntang New York kami
dengan pencurian itu membeli tiket pulang pergi ke
New York

196

pulau pusing

berpulang v umuwi: ang punah a nalipol: ang hayop na
nanay niya ang umuwi na iyon ay nalipol hewan itu
isang taon ang nakaraan sudah punah
ibunya berpulang setahun kepunahan n pagkalipol: ang
yang lalu hayop na iyon ay dumaranas
ng pagkalipol hewan itu
pulau n isla: lihim na isla pulau sedang mengalami kepunahan
rahasia
pupuk n pataba: ito ay isang
kepulauan n kapuluan: ang pataba na ginawa sa mga
indonesia ang pinakamalaking dumi ng hayop ini adalah
kapuluan sa mundo Indonesia pupuk yang terbuat dari
merupakan negara kepulauan kotoran hewan
terbesar di dunia memupuk v nag-lalagay ng
pataba: siya ay nag-lalagay ng
pulih v nakabawi: siya ay pataba sa maliit na puno ng
nakabawi na sa kondisyon dia mangga na iyon dia sedang
sudah pulih keadaannya memupuk pohon mangga
kecil itu
pemulihan n pagbawi: siya pemupukan n pagpapabunga
ay nasa panahon ng pagbawi
dia sedang berada dalam pusar n pusod: pusod sa
masa pemulihan kanyang tiyan ay nakaumbok
pusar di perutnya terlihat
pulpen n panulat: panulat na bodong
iyon ay kulay itim pulpen itu
berwarna hitam pusara n puntod: siya ay
umupong umiiyak sa puntod
puluh num – pu: dalawangpung ng kanyang ina ia duduk
libo dua puluh ribu menangis di pusara ibunya
berpuluh-puluh num
dosena-dosenang: dosena- pusing a nahihilo: ako ay
dosenang empleyado ang nag nahihilo dahil dalawang araw
demo berpuluh-puluh na akong hindi natutulog aku
karyawan mengadakan pusing karena sudah dua hari
demonstrasi tidak tidur

puluhan num dosenang: 197
dosenang mag-aaral ay ang
seremonya sa bakuran ng
paaralan puluhan murid
sedang upacara di halaman
sekolah

pustakawan putus

memusingkan v nakakahilo: putik n pistil: ang bulaklak
ang aralin na iyon ay binubuo ngisang takupis,
nakakahilo pelajan itu sangat talutot at pistil bunga terdiri
memusingkan atas kelopak, mahkota, dan
putik
pustakawan n biblyotekaryo:
kanyang ama ay isang putra n anak na lalake: siya ay
biblyotekaryo ayahnya adalah mayroong isang anak na
seorang pustakawan lalake na guwapo dia memiliki
seorang putra yang tampan
putar v ibalik: ibalik ang
direksyon ng barko na ito putus v hiwalay: siya ay hiwalay
putar haluan kapal ini! na sakanya kasintahan dia
putus hubungan dengan
berputar(-putar) v paikot- pacarnya
ikot: sila ay paikot-ikot dahil
hindi alam ang direksyon keputusan n desisyon: ang
mereka berputar-putar karena kanyang desisyon ay pinal na
tidak tahu arah keputusan yang diambilnya
sudah final
putaran n ikot: matapos ang
pagpapatakbo ng kabayo ng memutuskan v nagpapasya:
isang ikot ito ay nagpatirapa ang hukom ang nagpapasya
setelah berlari satu putaran ng kaso hakim memutuskan
kuda itu jatuh tersungkur perkara

seputar n paligid: kayo ay terputus(-putus) v puto-
maglakad-lakad lang sa putol na: sinulid na putol-
paligid ng mall kalian putol na dahil hindi na
berjalan-jalan saja seputar ginagamit benang terputus-
mal putus kaena lapuk

putih, pemutihan n
pagpapaputi: sila ay
gaganapin ng pagpapaputi ng
empleyado mereka
mengadakan pemutihan
karyawan

198

R-r

raba v hipuin, salatin, salangin, rabun jauh
kapain: hawakan nang
malumanay; kapain rabalah -- senja a pagkabulag: ang
dengan lembut kanyang pagkabulag ay
naging dahilan na siya ay
meraba v hawakan, salatin: nahihirapan magbasa sa gabi
kapain: kinapa ng doktor ang penyakit rabun senja
dibdib ng pasyante kung may membuatnya sulit membaca di
bukol dokter meraba dada malam hari
pasien itu untuk merasakan
benjolan racun n lason: ang paginom ng
maraming tubig ay nakakaalis
raba, meraba-raba v ng mga lason minum air yang
banyak dapat menghilangkan
1 mangapa: kapain ang racun
sindihan ng ilaw sa dilim
meraba-raba sakelar lampu -- serangga n pamatay-
dalam kegelapan; 2 hulaan: sa kulisap: ang mga pananim ay
nakikita ko sa kanyang kilos winisikan ng pamatay kulisap
at galaw, kaya kong hulaan tanaman itu disemprot dengan
ang kanyang pakay dari racun serangga
gerak-geriknya saya dapat
meraba-raba maksudnya -- tikus n lason ng daga: ang
mga magsasaka ay naglagay
rabun a malabo; madilim: ng lason ng daga upang
batang may malabong sumupil sa problema ng
paningin anak bermata rabun paninira sa palayan para
petani memasang racun tikus
-- dekat a masinop: ang untuk menangani
kanyang mata ay nakakaranas permasalahan hama di sawah
ng masinop matanya
mengalami penyakit rabun beracun v nakakalason,
dekat makamandag: nakakalasong
mga kemikal zat kimia
-- jauh a korta-bista: ang beracun
kanyang mata ang kailangan
gumamit ng salamit dahil
korta-bista matanya harus
memakai kaca mata karena

199

radang ragu

radang, meradang a ragam n 1 uri, tipo, klase: may
iba't ibang uri ng musika ada
1 nagngangalit, galit na galit, banyak ragam musik;
malakas na malakas: galit na
galit daw ang ministro sa 2 pamamaraan; ugali; klase:
komento menteri dilaporkan makisalamuha sa iba't ibang
sempat meradang mendengar uri ng tao bergaul dengan
komentar tersebut; 2 galit na berbagai ragam orang
galit: talagang nagalit ako
nang sobra sa kanyang inaasal seragam n uniporme:
tingkah lakunya membuatku unipormeng pampasok sa
meradang paaralan pakaian seragam
sekolah
raga n katawan: katawan at
kaluluwa jiwa dan raga ragu a 1 pagdududa, agam-agam:
nagdududa ako sa kanyang
memperagakan v 1 idisplay, kabaitan saya ragu akan
magtanghal, magpalabas, kebaikannya;
ipalabas, magpakita, itanghal,
ieksibit Itatanghal nila ang 2 nababahala, nababalisa,
kanilang mga bagong disenyo kinakabahan: nag-aalala ako
mereka akan memperagakan kung tama ba ang sagot ko
rancangan terbarunya; saya ragu apakah jawaban
saya benar
2 imodelo: ang damit-
pangkasal ay imomodelo ng keraguan n pagdududa:
mismo ng taga-disenyo nito malaking pagdududa
gaun pengantin itu keraguan yang besar
diperagakan oleh
perancangnya sendiri meragukan v 1 mag-
alinlangan, mangamba, agam-
pemeragaan n pagpapakita: agam, magduda: hindi ako
pagpapakita kung paano nag-alinlangan sa katotohanan
gumana ang makina ng kanyang kwento saya tidak
pemeragaan cara kerja mesin pernah meragukan kebenaran
ceritanya; 2 magtanong: ang
peraga n visual aid: bawat isa ay nagtanong sa
nagtuturo siya gamit ang kakayanan niyang ayusin ang
visual aid dia mengajar problema semua orang
dengan alat peraga meragukan kemampuannya
menyelesaikan masalah itu

200

rahang rajin

ragu-ragu a 1 mag- meraih v 1 makamit,
alinlangan: huwag mag- magtamo, kamtan, makatapos:
alinlangang kontakin ako kamtin ang tagumpay meraih
jangan ragu-ragu kesuksesan; 2 abutin: inabot
menghubungi saya; 2 nag- niya ang telepono at inangat
aalinlangan, nagdududa, ito dia meraih telepon dan
walang katiyakan, hindi tiyak, mengangkatnya; 3 mang-
duda: nag-aalinlangan siya sa agaw; mangsamsam: mang-
pagtanggap ng regalo dia agaw ng kapangyarihan sa
ragu-ragu menerima hadiah pamamagitan ng kudeta
meraih kekuasaan dengan
rahang n panga: ang kanyang kudeta militer
lalamunan ay nakaranas ng
pamamaga tenggorokannya raja n 1 raha, hari: raha at reyna
mengalami radang ng Java raja dan ratu Jawa;
2 hari, monarka: ang
rahasia n lihim, misteryo: kapangyarihan ng hari
misteryo ng paglikha rahasia kekuasaan raja
penciptaan
kerajaan n 1 kaharian:
merahasiakan v 1 itago, United Kingdom kerajaan
ikubli: hindi niya naitago ang Inggris;
kanyang pagkadismaya dia
tidak dapat merahasikan 2 imperyo: imperyo ng
kekecewaannya; 2 ipagkait, negosyo kerajaan bisnis;
itago, ilihim, ikubli, isekreto:
magtago ng impormasyon 3 monarkiya, kaharian: tibagin
merahasiakan informasi ang monarkiya menghapus
sistem kerajaan
rahim n sinapupunan: sanggol
na lumalaki sa sinapupunan rajin a 1 masigasig: masigasig
bayi yang tumbuh dalam na estudyante murid yang
rahim rajin; 2 masipag, masikap:
masisipag na tao orang-orang
raih v abutin, kamtin, sunggaban: yang rajin
sunggaban mo ang araw
raihlah hari ini kerajinan tangan n katha ng
kamay: katha ng kamay ay
naka inihayag sa eksibisyon
ng kultura kerajinan tangan
itu dipamerkan di pameran
budaya

201

rak rangkai

rak n istante: mga aklat niya ay ramai a matao: ang merkado na
nakapila ng maayos sa istante iyon ay napaka matao pasar
bukunya berbaris rapi di rak itu sangat ramai

raket n raketa: paghihigpit ng beramai-ramai v pumunta
pisi ng raketa mengencangkan ng sabay-sabay: ang
senar raket komunidan ay pumunta ng
sabay-sabay upang dumalo sa
rakit n balsa: karera ng mga pagririwang ng kasalan
balsa perlombaan rakit masyarakat berama-ramai
berakit v balsa, bangkilas: menghadiri acara perkawinan
magbalsa sa lawa berakit-
rakit di danau keramaian n karamihan ng
tao: isang grupo ng mga tao
perakitan n pagbuo; pag- ang nag tipon na humantong
asembol: pabrika ng sa isang karamihan ng tao sa
pagaasembol pabrik perakitan tabi ng daan sekelompok
orang berkumpul
rakitan n gawa sa bahay: menyebabkan sebuah
bombang yaring-bahay bom keramaian di pinggir jalan
rakitan
meramaikan v pasiglahin:
rakus a 1 matakaw: buong kami ay nagsirating upang
takaw siyang kumain dia pasiglahin ang kanyang
makan dengan rakus; partido kami datang untuk
meramaikan pestanya
2 matakaw, masiba, sugapa:
malakas kumain pemakan ramping a payat: ang payat ko
yang rakus aku sangat ramping

rakyat n bayan, bansa, rangkai n gumawa: siya ay
mamamayan, publiko, masa, gumawa ng bulaklak na iyon
madla, pulutong: ang mga upang maging maganda na
mamamayan ng Indonesia palumpon dia rangkai bunga
rakyat Indonesia itu menjadi buket indah

ralat n kasangkapan: ito ay merangkai v nagaayos:
isang kasangkapan para sa nagaayos ng bulaklak
mga artikulo kahapon ini merangkai bunga
adalah ralat untuk artikel
kemarin

202

rangkap rantai

rangkaian n serye: serye ng ranjang n kama: ang kama ay
kanyang mga salita ay mala- napaka komportable ranjang
tula rangkaian kata-katanya ini sangat nyaman
sangat puitis -- lipat n natutupi na higaan:
siya ay bumili ng bagong
rangkap n doble: kopyahin ang natutupi na higaan dia
sulat na ito ng doble cetaklah membeli ranjang lipat baru
surat itu dua rangkap!
ranjau n bitag: ang mga
merangkap v sabay-sabay: mangangaso ay naglagay ng
pinuno ng BPPT pinagsabay- bitag upang mahuli ang tigre
sabay ang ministro ng mas na madalas malihis malapit na
mataas na edukasyon kepala nayon para pemburu itu
BPPT merangkap menteri memasang ranjau untuk
Dikti menangkap harimau yang
sering berkeliaran di dekat
rangkul, merangkul v yakap: ni perkampungan
yakap ko ng dalawang kamay -- darat n minahan:
ang batang yun aku pamahalaan ng Aleman ay
merangkul anak itu dengan nag isinasagawa ng isang pag-
kedua tanganku aayos ng minahan sa
natitirang bahagi ng Mundong
rangkulan n yapos: siy aay Digmaan II pemerintah
umiyak sa yapos ng kanyang Jerman melakukan penyisiran
nanay dia menangis di ranjau darat sisa Perang
rangkulan ibunya Dunia II

rangkum v lagomin: lagomin rantai n kadena: kadena ng
ang sinabi ng iyong guro bisikleta na ito ay matagal na
kanina rangkum apa yang rantai sepeda ini sudah lama
dikatakan oleh gurumu tadi! berantai v kadena

merangkum v lumagom: ako 203
ay lumagom ng resulta sa pag
titipon kahapon aku
merangkum hasil rapat
kemarin

rangkuman n buod: ito ay
isang buod ng seminaryo
kahapon ini adalah
rangkuman hasil seminar
kemarin

rantau, merantau rayap

rantau, merantau v mangibang ratap v pagtangis: pag-alis ng
bayan: libo-libong lalake na iyon ay sinabayan
mamamayan ng Nusa ng pagtangis at luha ng buong
Tenggara barat na mangibang pamilya kepergian lelaki itu
bayan sa Jawa bawat taon disertai ratap dan tangis
ribuan warga Nusa Tenggara seluruh anggota keluarganya
Barat merantau ke Pulau
Jawa setiap tahunnya rawa n lati: buwaya at bayawak
ay karaniwang nakatira sa lati
perantau(an) n ibang bansa: at ilog buaya dan biawak
malalaking lungsod ay biasanya hidup di rawa dan
madalas na ang patutunguhan sungai
ng ibang bansa kota-kota
besar sering kali menjadi raya a nag diriwang: ako ay nag
tujuan perantauan diriwang ng kaarawannya aku
merayakan ulang tahunnya
ranting n sanga: ang ibon na
iyon ay nakadapo sa sanga ng merayakan v ipinagdiriwang:
agohoy burung itu hingga di ipinagdiriwang ko ang
ranting pohon cemara kanyang kaarawan aku
merayakan ulang tahunnya
rata a flat: ang flat na sapatos ay
tunay na pinapaboran ng perayaan n pagdiriwang: sa
publiko sepatu rata itu sangat pagdiriwang ng anibersaryo
digemari masyarakat ng kanyang kasal siya ay
nakatanggap ng regalo ng
merata v pantay-pantay: ang gintong singsing pada
ospital ay binuo ng pantay- perayaan hari ulang tahun
pantay sa buong lalawigan pernikahannya ia mendapat
rumah sakit dibangun secara sebuah cincin emas
merata di seluruh provinsi
rayap n anay: ang anay ay
rata-rata a karaniwang: ang sumira ng kahoy at bubong ng
karaniwang sahod niya ang aming bahay rayap telah
napakalaki rata-rata merusak kayu dan atap rumah
pendapatannya sangat besar kami

merayap v gumapang: ang
butiki ay gumapang sa pader
at kisame cicak merayap di
tembok dan langit-langit

204

rayu regang

rayu a pag-akit: ang lalaking merebut v umagaw: siya ay
iyon ay hindi kailanman nagtagumpay umagaw ang
tumigil sa pag-akit ng pagkapanalo ia berhasil
babaeng pinupusuan niya merebut kejuaraan bergilir itu
lelaki itu tidak pernah
berhenti merayu wanita rebutan n agawan:
pujaannya magandang babae ay naging
agawan ng mga lalake wanita
merayu v manukso: siya ay cantik menjadi rebutan para
laging manukso sa babaeng laki-laki
iyon ia terus merayu gadis itu
reda v tumila: malakas na ulan
rayuan n akit: nakakamatay ay nag simulang tumila
niya na akit ay gumagawa hujan lebat mulai reda
sakin na hindi makapagsalita
rayuan mautnya membuatku redup a kumupas: dahil sa
tak sanggup berkata-kata matagal na pinsala, karera ng
manlalaro sa putbol na iyon
rebah v higa: ihiga mo ang ay kumupas karena cidera
iyong katawan sa sahig berkepanjangan, karir pemain
rebahkan badanmu di lantai sepak bola itu mulai redup

rebus v pinakuluan: ang pansit meredup v lumabo: ang sikat
na pinakuluan na ito ay ng araw ay nagsimulang
napakasarap mie rebus itu lumabo cahaya matahari
sangat enak mulai meredup

merebus v magsuam: si regang a mahigpit: tali na
ate/kuya ay magsuam ng itlog mahigpit tali yang regang
kakak merebus telur meregang nyawa v
naghihingalo: matapos ang
rebut v agawin: huwag mo pagka-koma ng ilang araw, sa
agawin ang laruan ng iyong wakas ang matanda na lalaki
kapatid jangan rebut mainan na iyon ay naghihingalo
adikmu! setelah koma selama
beberapa hari, akhirnya lelaki
memperebutkan v nag- tua itu meregang nyawa
aagawan: ang mga kandidato
ay nag-aagawan ng upuan
para sa pagkapangulo para
kandidat memperebutkan
kursi presiden

205

regu remas, meremas

peregangan n pagbanat: perekat n malagkit: ang
pagbanat ay kailangan gawin manggagawa na iyon ay
bago pa magumpisa maglaro naglalapat ng malagkit sa
peregangan perlu dilakukan bawat sapatos na ginagawa
sebelum melakukan aktivitas buruh itu mengoleskan
olahraga perekat ke setiap sepatu yang
dibuatnya
regu n mag-koponan: tayo na at
umalis nag mag-koponan mari rekayasa n manipulasyon:
kita pergi beregu manipulasyon ng data
manipulasi data
beregu v koponan: koponan
ng kampeonato kejuaraan rekening n kuwenta: siya ay
beregu sisingilin sa kuwenta ng
Rp 25000 ia dikenakan
reguk v lunokin: lunokin mo rekening sebesar Rp 25000
ang inumin na iyon kau reguk
minuman itu! -- tabungan n ipon: siya ay
mayroong ipon sa pribadong
mereguk v lumunok: siya ay bangko ia memiliki rekening
lumunok ng laway dia tabungan di bank swasta
mereguk air liur
rela v handa: handang mamatay
rekan, rekan kerja n katrabaho: rela mati
siya ay aking katrabaho dia
adalah rekan kerjaku merelakan v pinayagan:
pinayagan ako ni nanay
rekanan v kasosyo: kasosyo umalis ibu merelakan saya
sa negosyo rekanan usaha pergi

rekat, merekatkan v nag-lagay: remaja n dalaga (girl)/binata
ang sekretarya na iyon ay nag- (boy): ang kapatid (ko) ay
lagay ng selyo sa bawat sobre dalaga/binata na adikku sudah
na pinapadala sekretaris itu remaja
merekatkan perangko ke
setiap amplop yang akan remang, remang-remang a
dikirimnya makulimlim: ilaw sa kanyang
kuarto ay makulimlim lampu
kamarnya remang-remang

remas, meremas v pinisil:
pinisil niya ang papel ia
meremas kertas itu

206

rempah rias, merias

rempah n pampalasa: amoy ng meresahkan v bumabagabag:
pampalasa aroma rempah sakit ng anak niya na hindi
gumagaling ay bumabagabag
remuk a durog: pinggan na sa buong pamilya sakit
hinagis niya ay durog na anaknya yang tidak kunjung
piring yang dibantingnya itu sembuh meresahkan seluruh
remuk keluarga

renggang a manipis: ang resap, meresap v sumipsip: ang
relasyon ay manipis na tubig ay mabilis na sumipsip
hubungannya sudah renggang sa tela air meresap cepat pada
kain
merenggangkan v
maghiwalay: ang mga mag- restu n basbas: siya ay umaasa
aaral ay hiniling upang ng basbas nang kanyang
maghiwalay sa linya para magulang dia berharap restu
siswa diminta untuk dari kedua orang tua
merenggangkan barisannya
merestui v binasbasan:
rengut, merengut v umagaw: binasbasan ni nanay si
siya ay umagaw ng aking kuya/ate na lumabas ng bayan
supot ia merenggut tasku ibu merestui kakak pergi ke
luar kota
rentan a madaling kapitan: ang
kapatid (ko) ay madaling rewel a maselan: ang anaknya
kapitan ng sakit adik rentan ay maselan dahil nasasaktan
sakit anaknya rewel karena
kesakitan
renung, merenung v nag-iisip:
siya ay nag-iisip ia sedang ria a na-gagalak: ang munting
merenung pamilya na iyon ay na gagalak
sumalubong sa kapanganakan
renyah a malutong: ang ng unang anak keluarga kecil
chicharon na ito ay napaka itu bersuka ria menyambut
malutong kerupuk ini sangat kelahiran anak pertamamya
renyah
rias, merias v nag make-up: siya
resah a hindi mapakali: siya ay ay nag make-up ng babaing
hindi mapakali maghintay sa ikakasal ng isang oras dia
resulta ng huling pagsubok merias pengantin wanita itu
dia resah menanti hasil tes selama satu jam
akhir

207

ribu rujuk, rujukan

ribut a magulo: mga bata ay merobohkan v binuwag: ang
magulo anak-anak sangat pamahalaan ay binuwag ang
ribut bahay na itinuturing walang
titulo ng lupa pemerintah
rindu a nangungulila: siya ay merobohkan rumah yang
nangungulila sa bayan dia dianggap tidak memiliki surat
rindu kampung halaman tanah

merindukan v nangungulila: roda n gulong: ang anaknya ay
sila ay nangungulila sa bawa't nag bibisekleta pa ng tatlong
isa mereka saling merindukan gulong anaknya masih
bersepeda dengan roda tiga
ringkas a napaka-mabilis:
buwanang ulat ay ginawa niya rompi n tsaleko: ang pulis ay
ng napaka-mabilis laporan nagsuot ng tsaleko na hindi
bulanan dibuatnya sangat tinatablan ng bala polisi
ringkas menggunakan rompi
antipeluru
rintang, merintangi v hadlang:
puno na nahulog ay naging rontok a lagas: ang dahon na
hadlang sa daloy ng trapiko iyon ay na lagas daun itu
pohon yang tumbang itu rontok
merintangi arus lalu lintas
rosot, merosot v nahulog
riwayat n kasaysayan: nag pababa: siya ay nahulog
kanyang pamilya ay may pababa ia jatuh merosot ke
kasaysayan ng mga sakit sa bawah
puso keluarganya mempunyai
riwayat penyakit jantung rotan n sulihiya: si tatay ay
kumuha ng sulihiya sa
robek a napunit: ang papel ay kagubatan ayah mengambil
napunit nang wala siyang rotan di hutan
kamalay kertas itu robek
tanpa sepengetahuannya ruas num sekyon: ang kalsada
ay nahati sa dalawang sekyon
roboh v gumuho: ang bahay na jalan itu terbagi 2 ruas
iyon ay gumuho dahil sa
hampas ng buhawi rumah itu rujuk, rujukan n sanggunian:
roboh diterjang angin puting aklat ng sanggunian buku
beliung rujukan

208

rumah rusuh

rumah n bahay: ang lumang runtuh v wasak: na wasak ang
bahay na iyon ay binenta ng gusali dahil sa malakas na
murah rumah tua itu dijual hangin bangunan runtuh
murah akibat angin yang sangat
kencang
perumahan n pabahay: siya
ay nakatira sa pabahay ia rupa n mukha: mukha ng
tinggal di perumahan kanyang tunay na anak ay
halos kapaerho ng kanyang
rumit a kumplikado: magulang rupa anak
katanungan na ito ay napaka- kandungnya sangat mirip
kumplikado soal itu sangat dengan kedua orang tuanya
rumit
rusuh a marahas: ang mga bata
runding, berunding v ay maging marahas kapag
nakikipagnegisasyon: kami ay alam ang kanilang mga
nakikipagnegosasyon kami panloob na mga kontrahan sa
sedang berunding paaralan anak-anak akan
rusuh ketika mengetahui
runduk, merunduk v adanya konflik internal di
yumuyuko: ang palay sekolahnya
paglalong nagkalaman ay
lalong yumuyuko padi
semakin berisi semakin
merunduk

209

210

S-s

sampan n bangka, kanue: -- buku n pabalat ng aklat:
tinawid nila ang ilog gamit pabalat ng aklat ng libro na
ang kanue mereka iyon ay maganda sampul buku
menyeberangi sungai dengan itu indah
sampan
bersampul v nakabalot: ang
bersampan v mamangka: aklat ng kapatid (ko) ay
namangka sila sa kahabaan ng nakabalot ng kulay asul buku
ilog mereka bersampan adik bersampul biru
menyusuri sungai
menyampul v ibalot, balutin,
samping, menyampingkan v isilid: Isinisilid ng sekretarya
balewalain: huwag balewalain sa sobre ang mga liham na
ang problema na tila walang ipapadala sekretaris sedang
halaga jangan pernah menyampul surat-surat yang
mengesampingkan masalah akan dikirimnya
yang terlihat sepele 1samudra n karagatan: ang
kapuluan ng Indonesia ay
menyamping v 1 baybayin, napapalibutan ng karagatang
bumaybay: binaybay niya ang Pasipiko at ng karagatan ng
ilog dia berjalan menyamping India kepulauan Indonesia
sungai; 2 patagilid: pagtalon diapit oleh samudra Pasifik
ng patagilid lompatan dan samudra Indonesia
menyamping 2samudra n malaki: ang mga
malalaking pagpupulong ay
sampingan n pangalawang madalas na idinadaos sa
trabaho: upang matugunan pangunahing istadyum rapat
ang mga pang araw-araw na samudra sering
pangangailangan siya rin ay diselenggarakan di stadion
kumuha ng pangalawang utama
trabaho untuk memenuhi
kebutuhan sehari-hari dia sana pron doon: doon sila
juga mengambil pekerjaan nakatira mereka bertempat
sampingan tinggal di sana

sampul n balat; takip: pabalat ng
aklat sampul buku

211

sanak, sanak saudara sandiwara

sanak, sanak saudara n kamag- sandera n bihag, prenda,
anak: ang babae na iyon ay bilanggo: ang taong 2000 ay
mayroong kamag-anak sa nakakita ng ilang bilang ng
lungsod na itp wanita itu tidak mga batang mag-aaral sa
memiliki sanak saudara di Pilipinas na dinukot at
kota ini ginawang prenda di Filipina
tahun 2000 sejumlah anak
sandal n sandalyas; tsinelas: sa sekolah diculik dan dijadikan
paligid ng balon, sa banyo, or sandera
sa hardin, karamihan sa mga
tao ay nagsusuot ng tsinelas menyandera v bihagin,
ibu memakai sandal baru binihag, prenda: binihag nila
ang mga batang mag-aaral
sandar, bersandar v mereka menyandera anak-
anak sekolah
1 sumandal: huwag sumandal
sa lumang pader jangan penyandera n tagabihag: ang
bersandar pada dinding yang tagabihag ay isang matandang
sudah tua itu; 2 magpugal, lalake penyanderanya seorang
talian, itali, ipangkol: maitali laki-laki tua
sa pantalan bersandar di
dermaga; 3 magdepende: penyanderaan n pagbibihag:
huwag umasang masyado sa pagbibihig na na ganap sa
tulong ng gobyerno jangan lumang gusali penyanderaan
terlalu banyak bersandar terjadi di gedung tua
pada bantuan pemerintah
sandiwara n teatro: kami ay
menyandarkan v 1 isandal: mahilig manood ng teatro
isinandal niya ang bisikleta sa kami suka pergi nonton
bakod dia menyandar sandiwara
sepedanya ke pagar;
-- radio n drama sa radyo:
2 sumandal, umasa: maraming ang storya na iyon ay
tao ang umaasa sa edukasyon ginawang drama sa radyo
para sa magandang cerita itu dijadikan sandiwara
kinabukasan banyak orang radio
menyandarkan masa
depannya pada pendidikan bersandiwara v 1 drama:
siya ay nag laro ng drama sa
hayag na teatro ia bermain
sandiwara di teater terbuka;

212

sandung, sandungan sangkut paut
menyanggupi v 1 nangako:
2 magpanggap, magkunwari: sia ay nangako na dadating Ia
magaling siya sa menyanggupi akan datang;
pagpapanggap dia pandai
bersandiwara 2 kaya, may kapasidad: kung
di mo kayang gawin ito,
menyandiwarakan v 1 nag- huwag kang mangangako
sadula: siya ay nag-sadula ng kalau tidak sanggup jangan
isang kwento ng bayan Ia berjanji
sedang menyandiwarakan
sebuah cerita rakyat; sangka, menyangka v 1 igiit:
iginigiit niyang may ginawa
2 paghalaw, paghango: akong mali dia menyangka
hinahalaw ng manunulat ang saya telah berbuat salah;
isang kwentong-bayan para sa
entablado pengarang itu 2 maghinala, magsuspetsa:
sedang menyandiwarakan pinagsususpetsahan ng mga
cerita rakyat pulis ang lalaking nagnakaw
ng motorsiklo polisi
sandung, sandungan n hadlang: menyangka pemuda itu
hadlang n abato batu mencuri motor
sandungan
tersangka v pinaghihinalaan,
tersandung v tumama, suspek: umamin ang
mapatid, madapa: ang kable dalawang suspek sa kanilang
na nakahandusay sa sahig ay kasalanan kedua tersangka
pumatid sa paa ni Udin kabel sudah mengakui kesalahannya
listrik yang melintang di
lantai itu tersandung oleh sangkal, menyangkal v itanggi:
Udin itinanggi niya ang bintang dia
menyangkal tuduhan itu
sanggup v 1 kaya: nakaya
niyang bayaran ang kanyang sangkalan n pagtanggi,
utang dia sanggup melunasi pagkakaila, pagtatakwil,
utangnya; 2 handa: handa na pagtatatwa: ang pagtanggi ay
akong isakatuparan ang may katuwiran sangkalan itu
trabaho saya sanggup masuk akal
menunaikan tugas itu
sangkut paut v may kinalaman:
kesanggupan n kakayahan: wala akong kinalaman sa
ang aking kakayahan ay ito usaping ito saya tidak ada
lamang kesanggupan saya sangkut pautnya dengan
hanya itu perkara ini

213

sangkut, bersangkutan sarang

sangkut, bersangkutan v may menyangsikan v magduda:
kaugnayan: ay kaso niya ay may pagdududa siya sa aking
may kaugnayan sa nakaraan kakayahan dia menyangsikan
niya perkara itu bersangkutan kemampuan saya
dengan masa lalunya
sapa, menyapa v bumati:
menyangkut v 1 makialam, palakaibigan ang batang iyon
maki-isa, makibahagi; mag- Binabati niya ang lahat ng
alala, mag-abala: ang aming taong nakakasalubong niya
pag-uusap ay walang dia menyapa semua orang
kinalaman sa pera yang dijumpainya
pembicaraan kami tidak
menyangkut masalah uang; sapaan n 1 bati; pagbati:
biglang may narinig na
2 kawit, sabit; magkabuhol, pagbati mula sa kusina tiba-
magkadugtong, magkakabit, tiba terdengar sapaan di
magkaugnay: sumabit ang dapur; 2 palayaw: ang
saranggola ko sa poste ng palayaw ng pangalan niya ay
kuryente layang-layangku Ita nama sapaannya Ita
menyangkut di tiang listrik
saraf n ugat: neurologist ahli
tersangkut v sangkot, saraf
nasasangkot, kasali, nadawit:
siya ay nasangkot sa isang sarana n pamamaraan: bawat
alingasngas ng katiwalian dia layunin ay nangangailangan
tersangkut dalam skandal ng pamamaraan para makamit
korupsi ito setiap tujuan memerlukan
sarana untuk mencapainya
sangsi a kawalan ng tiwala,
hindi sigurado, duda: duda sarana dan prasarana n
ako kung kaya niyang gawin estruktura, gusali;
iyan saya sangsi apakah dia inprastuktura: ang
bisa mengerjakan pekerjaan pagpapaunlad ng mga
itu estruktura at inprastuktura ay
mahalaga sa pag-unlad ng
kesangsian n pagdududa, ekonomiya pembangunan
pag-aalinlangan, kawalan ng sarana dan prasarana penting
tiwala: walang duda tungkol untuk pertumbuhan ekonomi
diyan tidak ada kesangsian
lagi tentang hal itu sarang n 1 pugad: pugad ng
ibon sarang burung;

214

sari satu

2 pugad; kuta: kuta ng mga sasar, menyasar v naligaw: ang
magnanakaw sarang bala na iyon ay naligaw sa
penyamun pader peluru itu menyasar ke
dinding
sari n katas: ang keyk na ito ay
ginamitan ng katas ng sasaran n target: target ng
dalandan kue ini memakai sari impormasyon na iyon ay ang
buah jeruk mga guro sasaran informasi
itu adalah para guru
-- buah n katas ng prutas:
tuwing umaga siya ay tersasar v ligaw: nung pag
umiinom ng katas ng prutas dating sa Bali ako ay naligaw
setiap pagi dia minum sari ng maraming beses ketika tiba
buah di Bali saya tersasar
beberapa kali
saring, menyaring v 1 salain,
magbistay: binistay muna nila satu num isa: isang araw satu
nag buhangin bago haluan ng hari
semento mereka terlebih
dahulu menyaring pasir bersatu v 1 magkaisa tayo'y
sebelum mencampurnya magkaisa mari kita bersatu;
dengan semen; 2 salain; piliin: 2 magkaisa, magsama-sama,
sinala nila ang mga aplikante magsanib: isang isip; isang
sa trabaho mereka menyaring puso bersatu hati
para pelamar kerja
kesatu num kaunahan: siya
sarung n sarong: siya ay ay kaunahan na anak mula sa
gumamit ng bagong saraong apat na magkakapatid dia
dia memakai sarung baru anak kesatu dari empat
bersaudara
-- tangan n guwantes: ang
opisyal ng seremonya ay kesatuan n 1 yunit, pangkat;
nagsuot ng guwantes petugas kalipunan: pangkat na
upacara itu memakai sarung umaalalay kesatuan bantuan;
tangan 2 integridad, pagkakaisa:
isang hindi mapaghihiwalay
sasana n gym: ang seminar na na pagkakaisa satu kesatuan
iyon ay gaganapin s agym yang tidak terpisahkan;
seminar itu dilaksanakan di
sasana

215

sawit sayang

3 unyon, pagkakaisa, satuan n yunit: pwersa yunit
pagsasama, pagsasanib, satuan pasukan
kapisanan, pagpipisan,
samahan, pag-iisa, liga: sama- satu-satu adv isa-isa:
samang pagkilos ng mga mag- binilang niya ang mga prutas
aaral ng Indonesia kesatuan ng isa-isa dia menghitung
aksi mahasiswa Indonesia buah-buah itu satu demi satu

mempersatukan v pag- satu-satunya a nag iisa: siya
isahin, pagsamahin, buuin: ay nag-iisa na anak dia adalah
pinagkakaisa ng wikang anak satu-satunya
Indonesian ang mga tribo sa
Indonesia bahasa Indonesia sawit n langis ng palma: siya ay
mempersatukan suku-suku may isang negosyo ng langis
bangsa di Indonesia ng palma dia mempunyai
bisnis sawit
menyatukan v 1 nagkakaisa:
ang wika ang nagkakaisa ng 1sayang a mahal: bawat ina
bansa bahasa menyatukan siguradong mahal ang
bangsa; 2 magtipon, kanilang anak Setiap ibu pasti
magkatipon, tipunin, sayang anaknya
magsama-sama, pagsama-
samahin, pisanin, ibunto, pag- 2sayang a sa kasawiangpalad, sa
isipang mabuti, paglimiin: kasamaang-palad: napakasaya
iniisip lang niya ang ng pagtitipon, sa kasawiang
kampeonato dia menyatukan palad, umulan pesta itu
perhatiannya hanya untuk meriah, sayang sekali hujan
pertandingan itu
kesayangan n paborito: puso
persatuan n 1 pagkakaisa: ay ang paborito na hayop ng
ang pagkakaisa ay nagdadala kapitbahay kucing adalah
ng kaunlaran persatuan hewan kesayangan tetangga
membawa kemajuan;
menyayangi v magmahal:
2 samahan, kalipunan, mahal niya ang kanyang ina
kapisanan: samahan ng mga dia menyayangi ibunya
Indonesian na nagluluwas ng
troso/kahoy Persatuan menyayangkan v
Pengekspor Kayu Indonesia pinagsisihan: pinagsisihan ng
lider ang kabiguan ng
pyektong iyon pimpinan
menyayangkan kegagalan
proyek itu

216

sayembara sedap

penyayang n mapag mahal: 2 mabigkas: hindi niya
siya ay mapag mahal dia mabigkas ang kompletong
bersifat penyayang pangalan ng kanyang kapatid
dia tidak bisa menyebut nama
sayembara n tagisan, lengkap adiknya;
kompetisyon, patimpalak,
paligsahan: tagisan sa 3 binanggit: binanggit nila
pagsulat ng awit sayembara lahat ng partido na may
mengarang lagu kaugnayan sa problema
mereka menyebut semua
sebab, sebab akibat n sanhi at pihak terkait masalah itu
epekto: lahat ng mangyayari 1sedang a kalagitnaan,
ay mayroong sanhi at epekto kasalukuyan, pa: nasa
semua yang terjadi ada pasti kalagitnaan ako nang pagkain
ada sebab dan akibat nung tinawagan mo ako sa
telepono saya sedang makan
sebal a 1 sawa, pagod: sawa na ketika kamu menelepon saya
akong marinig ang paulit-ulit 2sedang a katamtaman,
na kwentong iyan saya sebal pangkaraniwan, gitna:
mendengar cerita itu lagi; pangkaraniwan lang ang
resulta ng kanyang
2 nainis, nayamot: ang eksaminasyon hasil ujiannya
kanyang walang tigil na sedang saja
pagrereklamo ay nakayamot
sa iba keluhannya membuat sedap a 1 maginhawa,
orang lain sebal maaliwalas, komportable: ang
bahay na ito ay malinis at
seberang n 1 kabila: sa kabilang maayos Komportableng
panig; sa tapat di seberang; tumira dito rumah ini rapi,
bersih, dan sedap; 2 may
2 kabila: ang bahay niya ay masarap na amoy, masarap,
nasa kabila ng mall rumahnya katakam-takam, malinamnam,
di seberang mal malasa: nakakatuwang iyong
tignan sedap dipandang mata;
sebut, menyebut v 1 tawag: sa 3 masarap: ang keyk na iyon
panalangin, maraming beses ay sobrang masarap kue itu
niyang tinawag ang pangalan sedap sekali
ng Diyos dalam doa itu dia
menyebut nama Tuhan
berkali-kali;

217

sedekah sagara

penyedap rasa n pampalasa: 2 mahiyain: ang lahat ay
ang pagkain na iyon ay nahihiya sa kanya semua
nilagyan ng pampalasa merasa segan terhadapnya
masakan itu diberi penyedap
segar a 1 presko, sariwa: sariwa
sedekah n limos, kawang gawa: ang hangin sa labas udara di
pagbibigay ng limos sa mga luar segar; 2 nagiginhawaan:
mahihirap memberi sedekah nagiginhawaan ako
kepada fakir miskin pagkatapos kong mag-
ehersisyo badan saya merasa
bersedekah v magbigay ng segar setelah berolahraga;
limos: ang pagbibigay ng
limos ay mabuting gawi 3 sariwa, bago: sariwa ang
bersedekah adalah perbuatan mga gulay na ito dahil bagong
baik pitas lang mula sa hardin
sayuran ini segar karena baru
sediakala n dati: ang situwasyon saja dipetik dari kebun
ay bumalik sa normal keadaan
kembali seperti sediakala -- bugar a malusog: malusog
ang bagong panganak na
sedikit a kaunti: kaunting asin sanggol bayi yang baru lahir
sedikit garam itu segar bugar

segala num 1 lahat: kesegaran n kasariwaan: ang
pinamahalaan niya ang lahat kasariwaan ng pag-iisip ay
ng problema ng may nangyayari sa umaga
pagtitiyaga segala macam kesegaran berpikir bisa
persoalan dihadapinya didapat di pagi hari
dengan sabar; 2 pa: hindi mo
na kailangan gamitin ang menyegarkan v magpalamig;
ingles pa! tidak usah pakai makapagpanariwa: ang pag-
bahasa Inggris segala! inom ng alak ay
nakakapanariwa ng
segala-galanya lahat ng pakiramdam minum anggur
bagay: ang pamilya ay lahat menyegarkan badan
ng bagay keluarga adalah
segala-galanya segara n gilid ng karagatan: ang
hotel ay binuo sa gilid ng
segan a 1 nahihiya: siya ay karagatan hotel itu dibangun
nahihiya makipagkita s di tepi segara
amaraming tao dia segan
bertemu dengan banyak orang;

218

segel sejak
sehat a 1 malusog, mabuti: mabuti
segel n selyo, tatak: ang
kasunduan ay may bisa kapag ako saya sehat; 2 malusog;
sila ay pumirma sa ibabaw ng malakas: malakas ang industriya
selyo surat perjanjian itu sah ng pagbabanko sa bansang ito
bila ditandatangani di atas perbankan di negara ini sangat
segel sehat

menyegel v saraduhan, sehingga p 1 kaya: kumain siya
barikadahan, barahan: nang napakarami na halos
Isinarado ng pulis ang hindi na niya kayang gumalaw
pasugalan polisi menyegel dia makan terlalu banyak
tempat perjudian sehingga tak bisa bergerak;

segenap num lahat: lahat ng 2 hanggang, hanggang sa:
mga tauhan ay ipinadala hindi sila tumigil sa paglalaro
upang makumpleto ang hanggang sa paglubong ng
proyekto segenap tenaga araw mereka terus bermain
dikerahkan untuk sehingga matahari terbenam
menyelesaikan proyek itu
sejahtera a masagana: isang
segi n 1 gilid: nakikita mo ang matuwid at masaganang
problema mula sa isang gilid lipunan masyarakat adil dan
lamang saudara melihat sejahtera
masalah itu hanya dari satu
segi saja; 2 aspeto; anyo: ang kesejahteraan n 1
problema ay may iba-ibang kapakanan: kapakanan ng
anyo suatu masalah banyak bansa negara
seginya; 3 tapyas, anyo, berkesejahteraan rakyat;
anggulo, katangian, gilid:
mayroon itong dalawang 2 kapakanan, kabutihan,
mahahabang gilid at isang kagalingan: laging
maikling bahagi ada dua segi sinisigurado ni nanay ang
panjang dan satu segi pendek kapakanan ng kanyang mga
anak ibu selalu
segitiga n tatsulok: nagsuot siya memperhatikan kesejahteraan
ng telang hugis tatsulok sa anak-anaknya
cove ia memakan kain
segitiga untuk menutup sejak p buhat: nitong nakalipas
kepalanya na dalawang linggo sejak dua
minggu lalu

219

sejarah sekian

sejarah n kasaysayan, istorya, sekarang, sampai sekarang n
salaysay, nangyari: ang hanggang ngayon: siya ay
salaysay ng pakikipaglaban ng nakatira pa rin sa lumang
Indonesia para sa kalayaan bahay hanggang ngayon dia
sejarah perjuangan masih tinggal di rumah lama
kemerdekaan Indonesia sampai sekarang

bersejarah v makasaysayan: sekarat a naghihingalo, malapit
ang Monas sa harap ng nang mamatay: naghihingalo
pambansang palasyo ay isang na ang taong may sakit sakit
makasaysayang monumento itu mulai sekarat
Monas yang ada di depan
Istana Negara adalah tugu sekat, menyekat v hatiin: hinati
bersejarah; 2 makasaysayan: niya ang harapang silis sa
maraming makasaysayang dalawa dia menyekat ruang
kagamitan ng Indonesia ang depan menjadi dua
ibinenta sa ibang bansa
banyak benda bersejarah penyekat n dibayder, ampil:
Indonesia yang dijual ke luar para magmukhang malaki ang
negeri silid na ito, dapat alisin ang
ampil supaya ruangan ini
sejati a totoo, tunay: ang tunay kelihatan luas, penyekatnya
na pag-ibig ay hindi dilepaskan saja
tumitingin sa yaman at
posisyon cinta sejati tak sekian n 1 sino-sino, ano-ano: sa
mengenal harta dan dinamidami ng tao sa Jakarta,
kedudukan kaunti lang dito ang talagang
nagmula sa mga orihinal na
sejoli n pareha, pares: ang tiga-Jakarta dari sekian
magkapares dua sejoli banyak rakyat di Jakarta,
hanya sebagian kecil yang
sejuk, kesejukan n mahinahon, keturunan Jakarta asli; 2 iyon
kahinahunan: ang kaninyang lang, iyan lang: iyan lang ang
kahinahunan kesejukan masasabi ko sa pagkakataong
hatinya ito, at maraming salamat sa
inyong lahat sekian dulu dan
terima kasih

220

sekoci sekutu

1sekoci n bangka: tinawid nila -- menengah ekonomi atas
ang ilog gamit ang bangka (SMEA) n sekondaryong:
mereka menyeberangi sungai paaralan siya ay mas
itu dengan sebuah sekoci interesado pumasok sa
sekondaryong paaralan sa
2sekoci n kambil; karete; kidkid: ekonomiya Dia lebih
hindi maganda ang makinang berminat masuk Sekolah
panahi dahil naubusan ng Menengah Ekonomi Atas
sinulid ang kambil jahitan
mesin itu tidak rapi karena -- menengah pertama
sekocinya kehabisan benang (SMP) n junior na
sekundaryong paaralan:
sekolah, bersekolah v nag-aral: ngayon siya ay nakaupo sa
siya ay nag simula mag-aral junior na sekundaryong
mula noong edad na limang paaralan Sekarang dia sudah
taon dia mulai bersekolah menduduki Sekolah Menengah
sejak usia 5 tahun Pertama

-- dasar n elementarya: siya -- negeri n gobyernong
ay nag simulang pumasok sa paaralan: ang gobyernong
elementarya sa edad na pitong paaralan ay mas maraming
taon Dia mulai masuk sekolah pumipili Sekolah negeri lebih
dasar di usia 7 tahun banyak peminatnya

-- menengah atas (SMA) n -- swasta n pribadong
mataas na paaralan: eskwelahan: ang anak niya ay
pagkatapos niya mag-aral sa ipinaaral sa pribadong
mataas na paaralan siya ay eskwelahan Anaknya
magpapatuloy sa kolehiyo disekolahkan di sekolah
Setelah lulus Sekolah swasta
Menengah Atas dia akan
melanjutkan ke Perguruan sekop n pala: gamit ang pala ang
Tinggi tao ay madali sa paghuhukay
at paglipat ng lupa dengan
sekop orang mudah menggali
dan memindahkan tanah

sekutu n 1 magkakampi,
magkaanib: ang
magkakasanib puwersa
pasukan sekutu;

221

selat selip, menyelipkan

1 partner: siya ay kasosyo ko terselenggara v pinamahala:
sa negosyo dia sekutu usaha ang kaganapan ay ginanap
saya dahil sa pakikipagtulungan ng
lahat ng partido Acara itu
bersekutu v pumanig, terselenggara atas kerja keras
pagsamahin: noong digmaan semua pihak
sa Iraq, pumanig ang mga
British sa Estados Unidos selidik, menyelidiki v siyasatin,
dalam perang Irak, Inggris suriin, mag-imbestiga:
bersekutu dengan Amerika iniimbistigahan ng mga pulis
ang kaso ng pagpatay polisi
selat n kipot, kitid: kipot ng sedang menyelidiki perkara
Lombok selat Lombok pembunuhan itu

selatan n timog: ang timog selimut n kumot: ang kumot ay
Africa ay pwedeng pangalan maraming butas selimut ini
ng isang bansa o tumutukoy banyak lubangnya
sa katimugang bahagi ng
kontinente ng Africa selatan seling, selingan n 1 pagkakaiba-
adalah salah satu arah mata iba: huwag kumain ng kanin
angin palagi, kumain ng tinapay
para maiba jangan makan nasi
selenggara, menyelenggarakan terus, makanlah roti sebagai
v takbo: hangga't ang BBC ay selingan; 2 pahinga:
kaya pang magpatakbo ng pagkatapos ng matinding
mga brodkast nito, patuloy trabaho, kailangan ko ng
kaming makikinig dito RRI pahinga setelah lelah bekerja,
selalu menyelenggarakan saya perlu selingan
siarannya ke seluruh
Indonesia selip, menyelipkan v isingit:
isiningit niya ang liham sa
penyelenggara n 1 nagtatag, pagitan ng mga pahina ng
nagtayo, bumuo; libro dia menyelipkan surat
tagapamahala, tagapangasiwa, itu di antara halaman buku
manedyer: tagapamahala ng
byahe penyelenggara terselip v 1 iipit, ilagay: ang
perjalanan wisata; liham na hinahanap ko ay
nakaipit sa pagitan ng mga
2 pagbuo, pagpapatakbo: aklat na iyon surat yang saya
pagbuo nang isang kongreso cari-cari itu terselip di antara
penyelenggaraan kongres tumpukan buku;

222

selisih selundup, menyelundupkan

2 madulas, sumadsad: biglang selokan n lubak, kanal: ang
nadulas ang aking sasakyan kanal ay puno ng basura na
tiba-tiba mobil saya terselip humaharang sa maayos na
pagdaloy ng tubig selokan itu
selisih n 1 pagkakaiba magkano penuh dengan sampah
ang pinagkaiba ng presyo? sehingga airnya tidak lancar
berapa selisih harganya?; mengalir

2 pagitan, lamang: nanalo ang seluk beluk n kasalimuutan:
partido Janata sa kaunting kailangan natin ipaliwanag
lamang selisih laba ang kasalimuutan ng
perusahaan itu turun drastis problema na ito kita perlu
tahun ini menjelaskan seluk-beluk
masalah ini
-- jalan v pagkakaiba ng daan:
bisita na dadating na iyon ay selundup, menyelundupkan v
pagkakaiba ng daan sa akin sa ilagay ng panakaw, ipasok ng
harap tamu yang akan datang palihim: pinagsikapan
itu selisih jalan denganku di talagang maigi na maipasok sa
depan kompleks bansa ang marijuana banyak
cara yang dilakukan untuk
-- pendapat v hindi menyelundupkan barang-
pagkakasundo: ang mga mag- barang ilegal ke negeri itu
aaral ay may hindi
pagkakasundo sa kanilang penyelundup n ismagler:
propesor tungkol sa bagong ang mga ismugler ng
teorya mahasiswa itu selisih mahahalagang bagay ay
pendapat dengan dosennya nahuli sa daungan
tentang teori yang baru penyelundup barang berharga
itu tertangkap di pelabuhan
perselisihan n away, sigalot,
salungatan ng kuro-kuro, penyelundupan n
pagtatalo, debate, labanan: pagpapasok ng kontrabando:
ang sigalot ay pwedeng maraming nagpupuslit ng
maayos perselisihan itu ilegal sa lugar na nasa
berhasil diselesaikan hangganan di daerah
perbatasan banyak terjadi
penyelundupan warga ilegal

223

seluruh sembah, mempersembahkan

seluruh num 1 lahat; buo: ang semarak a maaliwalas,
buong bayan ay maningning, masigla;
nakipagdiwang sa piyesta makulay, matingkad:
seluruh lapisan masyarakat nagmukhang makulay ang
hadir di pesta rakyat itu; tindahang iyon pagkatapos
nitong mapalamutian ruangan
2 buo(ng): aking buong buhay itu menjadi semarak setelah
ay binuhos ko sa kanya didekorasi
seluruh hidupku telah
kucurahkan pada dirinya menyemarakkan v
pasiglahin, pasayahin:
-- dunia n sa buong mundo: pinasigla nila ang selebrasyon
kilala si Muhammad Ali sa sa pamamagitan ng mga
buong mundo Muhammad Ali kantahan at sayawan mereka
dikenal di seluruh dunia menyemarakkan pesta itu
dengan tarian dan nyanyian
menyeluruh v laganap: ang
kurapsyon ay laganap korupsi sembah, mempersembahkan v
sudah melanda negeri ini gagawa, magpalabas,
seluruhnya num lahat-lahat, magpakita, magtanghal: sila
kalahatan: sa kabuuan, may ay magtatanghal nang isang
10 tao jumlah murid kelas itu dula mereka akan
seluruhnya ada 20 orang mempersembahkan sebuah
sandiwara
semak n talahiban, palumpong:
nagtatago ang tigre sa menyembah v sinasamba:
talahiban habang naghihintay kanilang sinasamba ang mga
ng kanyang susunod na namatay nilang mga ninuno
biktima harimau bersembunyi mereka menyembah pada
di balik semak menunggu leluhurnya yang sudah tiada
calon mangsanya
persembahan n inihandog:
semangat n espiritu: nawala ang sayaw ay inihandog para
niya ang sigla dia telah sa marangal na bisita
kehilangan semangat persembahan tarian ditujukan
pada tamu kehormatan
bersemangat v masigla: siya
ay masipag at
napakamasigasig dia rajin
dan sangat bersemangat

224

sembahyang sembunyi, bersembunyi

sembahyang n panalangin: -- puluhan num mula sa
pagkatapos ng panalangin, siyamnapu hanggang sa
umupo sila sa harapan ng siyamnaput siyan: ang bilang
moske setelah sembahyang ng kanyang manok ay mula sa
mereka duduk di bagian siyamnapu hanggang sa
depan masjid siyamnaput siyan jumlah
ayamnya sekitar sembilan
bersembahyang v puluhan ekor
manalangin, magdasal: limang
beses siyang magdasal sa -- ratus num siyam na daan:
isang araw dia presyo ng kendi na ito ay
bersembahyang lima kali siyam na daan na rupiah
sehari harga permen ini sembilan
ratus rupiah
sembarang a kahit ano: kahit
anong kotse ay pwede na, -- ribu num siyam na libo:
basta hindi masisira pilihlah pera sa kanyang pitaka ay
sembarang baju sesuai siyam na libo uang di
keinginanmu dompetnya hanya sembilan
ribu
sembilan num siyam: ang ika
siyam ay makakatanggap ng sembuh v gumaling:
regalong limang milyong magpagaling ka agad semoga
rupiah peringkat sembilan lekas sembuh
mendapat hadiah lima juta
rupiah menyembuhkan v gamutin:
hindi pa kayang gamutin ng
-- belas num labinsiyam: ang mga doktor ang AIDS dokter
bahay niya ay numero belum dapat menyembuhkan
labinsiyam rumahnya nomor penyakit AIDS
sembilan belas
penyembuhan n magamot:
-- puluh num siyamnapung: kailangan ng matagal na
siyamnapung mananayaw ay panahon upang magamot ang
sumali magpasigla ng kanyang sakit perlu waktu
anibersaryo ng lungsod lama untuk penyembuhan
sembilan puluh orang penari penyakitnya
ikut meramaikan acara ulang
tahun kota itu sembunyi, bersembunyi v
magtago: siya ay nagtatago sa
likod ng lambat dia
bersembunyi di balik layar

225

sembur, menyembur sempit

menyembunyikan v itago, sementara n 1 habang,
ilihim, takpan, ikubli: tinago pansamantala: pansamantala
nang matandang lalaki ang akong nakatira sa bahay ng
pera sa ilalim ng unan orang kapatid kong lalaki saya
tua itu menyembunyikan uang tinggal di rumah adik
di balik bantal sementara saja;

persembunyian n taguan, 2 pansamantala, probisyonal:
kublihan, lungga: nalaman na ang regulasyon ay
ang kanyang pinagtataguan pansamantala lang peraturan
tempat persembunyiannya ini sifatnya hanya sementara
sudah diketahui
semesta num sandaigdig:
tersembunyi v 1 tinatago, daigdig alam semesta
nakatago, nakakubli, lingid:
ang taong iyan ay may semir n pampakintab: siya ay
tinatagong balak orang itu bumili ng pampakintab sa
mempunyai maksud tindahan na iyon ia membeli
tersembunyi; 2 nakatago, semir di toko itu
lihim, nakatakip, nakakubli:
nakatago ang baril sa loob ng -- sepatu n biton: ang biton
kanyang dyaket pistol itu na iyon ay kulay kayumanggi
tersembunyi di balik jasnya semir sepatu ini berwarna
cokelat
sembur, menyembur v
pagpulandit; paglabas: ang menyemir v nagpakintab:
krudo ay pumulandit mula sa siya ay nagpakintab ng
bagong hukay na balon ng kanyang sapatos upang mag
langis minyak mentah mukhang bago ia menyemir
menyembur dari sumur yang sepatunya agar tampak baru
baru digali itu
sempat nagkaroon ng
semen n semento: merong pagkakataon: madami akong
pagawaan ng semento sa ginagawa, ganun pa man
Gresik di kota Gresik ada nakahanap pa rin ako ng oras
pabrik semen para sumulat ng liham
walaupun sibuk sekali, saya
semenanjung n peninsula, masih sempat menulis surat
tangway, halos-pulo: tangway
ng Malay semenanjung sempit a 1 makitid, limitado,
Malaysia kakaunti: limitado lang ang
oras ko waktu saya sempit;

226

semprot, menyemprot sendi

2 masikip: ang masikip na semut n langgam: pugad ng
damit n ayun ay ginagamit pa langgam sarang semut
din niya baju yang sempit itu
masih dipakainya kesemutan a manhid,
ngimay, ngalay, mitig:
semprot, menyemprot v namamanhid ang daliri ko jari
magwilig, wiligan, magwisik, tangan saya kesemutan
wisikan: winiligan ko ng
pamatay peste ang mga tanim senam n himnastiko: siya ay
saya menyemprot tanaman itu sumali ng kumpetisyon ng
dengan pestisida himnastiko ia mengikuti
lomba senam
semprotan n pambomba,
pang-sprey: sira ang pang- senapan n baril: ang baril na
sprey Aayusin namin ito iyon ay mana ng kanyang ama
semprotannya rusak, nanti senapan itu warisan
dibetulkan ayahandanya

sempurna a ganap, lubos, -- angin n pellet gun: siya ay
lubusan, lahat, puno, puspos: nagbaril ng ibon gamit ang
ang mga pasahero ay pellet gun ia menembak
pinapakiusapang manatiling burung dengan senapan angin
nakaupo hangga't hindi pa
lubusang nakahinto ang senda, bersenda gurau v
eroplano para penumpang nagbibiruan: sila ay
diminta untuk tetap duduk nagbibiruana sa hardin
sampai pesawat berhenti mereka bersenda gurau di
dengan sempurna taman

semua num 1 lahat: lahat ng sendat, tersendat v hadlang:
bisita na inimbita ay pumunta ang daan ay may hadlang
sa kasiyahan na iyon semua dahil may inaayos na daan
tamu undangan datang ke jalanan tersendat karena ada
pesta itu; 2 lahat: lahat ng perbaikan jalan
mga bagong mag-aaral ay
naglinya sa patlang ng 1sendi n kasukasuan:
pangseremonya semua murid kasukasuan sa tuhod sendi
baru berbaris di lapangan lutut
upacara

227

sendi sengketa

2sendi n pundasyon, saligan, 2 senggang a libre: anumang
base, batayan: ang pag-atake oras na libre ka, maari kang
ng mga terorista sa WTC ay pumunta sa bahay ko kapan
yumanig sa pundasyun ng saja bila kamu senggang,
sangkatauhan serangan datanglah ke rumah
teroris terhadap WTC
menggoyangkan sendi senggol, bersenggol-senggolan
kemanusiaan v magtulakan: sa isang
kasayahan, ang mga kabataan
sendok, sendok makan n ay nagtutulakan sa kanilang
kutsara: ang kutsara na iyon pagbibiruan di pasar malam
ay gawa sa ginto sendok anak-anak muda sering
makan itu terbuat dari emas bersenggol-senggolan

-- nasi n kutsara pang kanin: menyenggol v mahinang
kinuha niya ang kanin gamit dagil, marahang tulak, tapik:
ang kutsara pang kanin dia tinapik niya ako nung ako ay
mengambil nasi dengan inaantok dia menyenggol saya
sendok nasi itu waktu saya mengantuk

-- teh n kutsarita: siya ay nag tersenggol v mabangga:
dagdag ng isang kutsarita na aksidente lang ang
asukal sa kanyang inumin dia pagkakabangga ko sayo pero
menambahkan gula satu nagalit ka agad tersenggol
sendok teh pada minumannya sedikit saja kok terus marah

sengaja v sinadya, intensyonal, sengketa n kaguluhan, away,
planado: sinasadya dengan labanan, sagupaan: ang away
sengaja sa pagitan ng mga Israeli at
Palestenians ay patuloy pa rin
kesengajaan n intensyonal: sa loob ng napakaraming taon
ang pagkasunog sa kagubatan sengketa antara Palestina dan
ay intensyonal kebakaran Israel sudah lama
hutan itu merupakan berlangsung
kesengajaan

senggang a 1 libre, bakante,
pamalit: wala akong
bakanteng oras saya tidak ada
waktu senggang;

228

sengsara sentuh

bersengketa v makipag away: -- api n baril: pulis na nasa
mabait siyang bata Hindi siya tungkulin ay binigyan ng baril
nakikipag-away sa kanyang polisi yang berdinas
mga kaiibigan dia anak baik- dilengkapi dengan senjata api
baik, tidak pernah
bersengketa dengan teman- sentak, tersentak v hinaltak,
temannya inalog, niyugyog, nilukba,
tinagtag: siya ay hinaltak mula
sengsara a miserable: mayroon sa kanyang pagkakatulog dia
siyang miserableng buhay tersentak dari tidurnya
hidupnya sengsara
senter n flashlight: karaniwang
kesengsaraan n paghihirap: may baterya ang flashlight
ang mga natural na kalamidad lampu senter biasanya
at digmaan ay nagdulot nang memakai baterai
napakaraming kapighatian
bencana alam dan perang sentuh v hawakan: huwag mo
saudara membawa banyak akong hawakan! jangan
kesengsaraan sentuh aku!

seni n sining: likhang sining menyentuh v 1 hawakan:
karya seni huwag mong hawakan ang
pagkain ng iba jangan
kesenian n sining: gabing menyentuh makanan milik
sining malam kesenian orang lain; 2 tulak, pindot:
napindot ko nang hindi
seniman n artista: siya ay isang sinasadya ang boton saya
artistang mananayaw dia tidak sengaja menyentuh
seorang seniman tari tombol itu

senja n takipsilim: ang menyentuh hati v
takipsilim ay papalapit na makabagbag-damdamin:
senja sudah menjelang kuwentong makabagbag-
damdamin kisah yang
senjata, persenjataan n armas; menyentuh hati
sandata; kagamitang
pandigma: kumbensyonal na
armas panglupa, dagat at
himpapawid persenjataan
konvensional untuk darat, laut,
dan udara

229

senyum, senyuman serah, menyerah

sentuhan n hawakan, sepele, menyepelekan v maliitin:
kalabitin, masagi, mabangga, huwag mong maliitin ang
madikitan, dumampi: iyong mga magulang jangan
kumakabog ang puso ko nang menyepelekan orang tua
mahawakan ako ng bata
sentuhan tangan gadis cantik seperti p 1 kagaya, katulad:
itu mendebarkan hati saya nagtrabaho na naman siya
kagaya ng dati dia kembali
tersentuh v nasaling, bekerja seperti biasa;
natamaan: tinamaan ako sa
pangyayaring iyon hati saya 2 katulad: ikaw ay katulad ng
tersentuh oleh kejadian itu iyong kapatid kamu ini seperti
adikmu
senyum, senyuman n ngiti:
nakakita ako ng ngiti sa -- biasa adv gaya ng dati,
kanyang mukha saya melihat tulad ng kinaugalian,
senyuman di wajahnya karaniwan: tulad ng dati, si
nanay ang huling dumating
tersenyum v ngumiti: seperti biasa ibu datang
ngumiti sa iyo ang magandang paling telat
babaeng iyon wanita cantik
itu tersenyum padamu sepi, menyepi v mapag-isa: siya
ay umalis para mapag-isa sa
sepatu, bersepatu v sapatos; kuweba dia pergi menyepi di
magsapatos: walang sapin ang gua itu
paa tidak bersepatu
seragam n uniporme: siya ay
-- roda n pang-isketing: gumagamit ng putting
maglakad sa makinis na sahig uniporme tuwing lunes dia
na nakasapatos na may gulong memakai seragam putih setiap
berjalan di atas permukaan hari Senin
halus dengan sepatu roda
serah terima n pagtanggap:
sepeda, bersepeda v pagtanggap ng bagong
magbisikleta: nagbibisekleta empleyado ay gaganapin sa
siya araw-araw papasok sa araw na ito serah terima
paaralan dia bersepeda ke pegawai baru diadakan hari
sekolah setiap hari ini

-- motor n motorsiklo: serah, menyerah v sumuko:
karerahan ng motorsiklo huwag sumuko sa harap ng
balapan sepeda motor kagipitan jangan menyerah
dalam menghadapi kesulitan

230

serak serempak

menyerahkan v binigay: serat n hibla: ang pandiyeta
binigay niya ang kanyang hibla ay kailangan ng katawan
gawain sa kanyang guro dia serat makanan banyak
menyerahkan tugas pada diperlukan oleh tubuh
dosennya
serba ada a sari-sari: sari-sari
terserah v bahala: ikaw na na tindahan ay nagbebenta ng
ang bahala! terserah kamu maraming bagay toko serba
saja! ada menjual berbagai macam
barang
serak a namamaos: ang boses
niya ay namamaos dahil sa serba bisa a kaya lahat: siya ay
kakasigaw suaranya serak isang bata na kaya lahat ia
karena berteriak-teriak anak yang serba bisa

serakah a masiba: siya ay serbu, menyerbu v nilusob:
masiba na tao dia adalah nilusob ng mga bumibili ang
orang yang serakah merkado na murah pembeli
menyerbu pada pasar murah
serang, menyerang v inatake: itu
ang tigre na iyon ay inatake
ang tagabantay ng zoo serbuan n paglusob:
harimau itu menyerang paglusob ng mga insekto sa
penjaga kebun binatang palay ay pumipinsala sa mga
magsasaka serbuan serangga
penyerangan n pag-atake: pada tanaman padi itu
ang pag-atake ay naganap merugikan petani
para sa paghihiganti
penyerangan dilakukan untuk serbuk n pulbos: pulbo bedak
membalas dendam serbuk

serangan n atake: siya ay serdadu n sundalo: ang sundalo
nagkaroon ng atase sa puso na iyon ay nagsasanay sa
dia mendapat serangan pagbaril serdadu itu berlatih
jantung menembak

serasi a bagay: ang paghalo ng serempak a sabay-sabay: ang
kulay ng damit niya ay napaka lokal na halalan ay gaganapin
bagay paduan warna bajunya nag sabay-sabay sa buwan ng
sangat serasi enero 2017 pemilihan kepala
daerah diadakan secara
serempak bulan Januari 2017

231

seret, menyeret sesak

seret, menyeret v hinila: hinila menyertai v kasama: siya ay
niya ang kanyang laruan dia kasama ng pag-alis ng
menyeret mainannya kanyang ama sa labas ng
bayan dia yang menyertai
serikat n unyon: siya ang pinuno keberangkatan ayahnya ke
ng unyon sa kompanya na luar kota
iyon dia mengepalai serikat
pekerja di perusahaan itu menyertakan v isinali:
isinali niya ang mga larawan
-- dagang n unyon ng sa sulat na ipinadala niya dia
manggagawa: ang miyembro menyertakan foto-foto pada
ng unyon ng manggagawa ay surat yang dikirimkan
humihiling sa pagbabawas ng
buwis anggota serikat dagang peserta n kalahok: kalahok
meminta penurunan pajak sa takbuhan ay may bilang na
limampung mga tao peserta
perserikatan n nagkakaisang: lomba lari berjumlah 50
nagkakaisang bangsa orang
Perserikatan Bangsa-Bangsa seru, berseru v sumisigaw: ang
presidente ay sumisigaw
serta p at: damit, sapatos at bag upang labanan ang
ay binili naniya baju, sepatu, komunismo presiden berseru
serta tas sudah dibelinnya untuk melawan komunisme

-- merta adv agad na: ang seruling n plauta: ang plauta ay
kanyang tagumpay ay hindi yari sa kawayan seruling ini
agad na gumawa sakanya terbuat dari bambu
maging tamad
keberhasilannya tidak serta sesak a masikip: ang kuwartong
merta membuatnya malas ito ay parang masikip dahil
belajar maraming tao ruangan ini
terasa sesak karena
beserta v kasama: si tatay, banyaknya orang
nanay at kasama mga anak
nila ay nag tipon-tipon sa -- napas a mahirap huminga:
bahay ni lola ayah, ibu, kuwartong masikip na ito ay
beserta anak-anak berkumpul nagiging mahirap huminga
di rumah neneknya para sa kanya ruangan sempit
ini membuatnya sesak napas

232

sesat, menyesatkan sia-sia

sesat, menyesatkan v iligaw: siap, siap cetak v limbagin: ang
ang turo niya ay nakakaligaw aklat na ito ay handa na upang
ajarannya sangat limbagin buku ini sudah siap
menyesatkan cetak

tersesat v nawawala: siya ay -- pakai v handa ng gamitin:
nawawala sa gubat dia ang bagong sasakyan niya ang
tersesat di hutan handa ng gamitin mobil
barunya sudah siap pakai
setia a tapat: siya ay napaka
tapat sa kanyang pamilya dia siapa, siapa pun n sino man:
sangat setia dengan kahit sino man maaring
keluarganya kumain sa kainan na iyon
siapa pun boleh makan di
kesetiaan n katapatan: ang restoran itu
katapatan niya sa estado ay
nasubok na kesetiannya pada siar, menyiarkan v nagkalat:
negara sudah teruji siya ang nagkalat sa balia iyon
dia yang menyiarkan berita
setrika n plantsa: siya ay nag itu
ayos ng damit gamit ang
plantsa dia melicinkan baju siaran n palabas: palabas ng
dengan setrika radyo naglalaman ng balita ng
kanyang tagumpay siaran
sial a malas: napaka malas niya radio itu berisi berita
sa umaga na ito sial benar dia kemenanggannya
pagi ini
siasat n pakana: mga pakana
kesialan n kamalasan: ang niya upang linlangin ang mga
kamalasan ay palaging kaaway siasatnya untuk
lumalapiy sa kanya kesialan mengelabui musuh
selalu menghampirinya
sia-sia a baliwala: baliwala lang
sialan n nakakainis: magpayo sa batang galit na
nakakainis siya na naman ang iyon sia-sia saja menasihati
nakatanggap ng regalo sialan anak yang sedang marah itu
dia lagi yang mendapat
hadiah

siang, kesiangan a tanghali:
siya ay nagising ng tanghali
dia bangun kesiangan

233

sibuk, kesibukan siksa

sibuk, kesibukan n maraming sigap a matalino: ang batang
gawain: ang maraming masipag at matalino ay
gawain ay hindi naging kayang taposin ang kanyang
hadlang para sakanya upang gawain ng mabuti at mabilis
kalimutan kumain kesibukan anak yang rajin dan sigap
itu tidak membuatannya lupa dapat menyelesaikan tugas
makan dengan baik dan cepat

sidang n paglilitis: siya ang sihir n salamangka: siya ay nag
nangunguna sa paglilitis sa aral ng salamangka dia
hukuman dia memimpin belajar sihir
sidang di pengadilan
penyihir n mangkukulam:
bersidang v magtipun-tipon: ang mangkukulam ay kinulam
ang mga miyembro ng lupon ang bulaklak upang maging
ay nagsisimulang magtipun- ibon penyihir telah menyihir
tipon noong Pebrero anggota bunga menjadi burung
dewan mulai bersidang pada
bulan Februari tersihir v na ingkanto: siya
ay na ingkanto sa
sidik, penyidik n imbestigador: pamamagitan ng kabaitan ng
ang imbestigador ay tao na iyon dia tersihir oleh
nagsimulang mangolekta ng keramahan orang itu
katibayan penyidik mulai
mengumpulkan barang bukti sikat n sipilyo: sipilyo sikat gigi

-- jari n tatak ng daliri: tatak siksa n pinaparusahan:
ng daliri ng bawat tao ay hindi pinaparusahan niya ang
magkapareho sidik jari setiap kanyang sarili dia siksa
orang tidak sama dirinya sendiri

sifat n katangian: katangian niya menyiksa v pahihirapan:
na mabait ay naging dahilan huwag pahihirapan ang hayop
upang maraming mga jangan menyiksa binatang
kaibigan sifat baik itu yang
membuatnya banyak teman siksaan n matinding
pagsubok: matinding
pagsubok sa panloob ang
dahilan ng kanyang pagpayat
siksaan batin membuatnya
semakin kurus

234

sila, mempersilakan singkir, menyingkir

tersiksa v pagkahirap: siya sindir, menyindir v pasaring:
ay nakakaramdam ng sila ay mahilig mag pasaring
paghihirap umupo sa maliit na sa mga taong huli na
silya na iyon dia merasa dumating mereka suka
tersiksa duduk di kursi yang menyindir orang yang datang
kecil itu terlambat

sila, mempersilakan v anyaya: sindiran n pangugutya: ang
siya ay nag anyaya sa pangugutya ay hindi nadama
kanyang mga bisita uoang sa kanyang puso sindiran itu
umupo dia mempersilakan tidak terasa dihatinya
tamunya untuk duduk
singgah v dumaan: sa biyahe
silau a silaw: silaw sa pauwi, siya ay dumaan sa
kapangyarihan silau bahay ko dalam perjalan
kekuasaan pulang, dia singgah di
rumahku
menyilaukan v naskasisilaw:
ang liwanag na iyon persinggahan n
nakasisilaw sa paningin ng pansamantalahang paghinto:
kanyang mata cahaya itu ang lugar na ito ay naging
menyilaukan pandangan pansamantalang paghinto para
matanya sa maga nag lalakad tempat
ini menjadi persinggahan
silih, silih berganti v bagi pejalan kaki
nagpapalitan: ang mga
biyahero ay dumadating singkir, menyingkir v tumabi:
nagpapalitan pelawat datang subukan ninyong tumabi sa
silih berganti gitna ng daan coba
menyingkir dari tengah jalan
simak, menyimak v
pagtatagubilin: nakinig siya sa menyingkirkan v tinapon:
pagtatagubilin ng kanyang tinapon niya ang mga tinik sa
guro dia menyimak penjelasan gitna ng daan dia
gurunya menyingkirkan duri di tengah
jalan
simpati n simpatiya: ang
simpatiya ay lumalabas pag tersingkir v na alis: siya ay
nakikita ang kalungkutan niya na alis na sa pagkakampeon sa
rasa simpati timbul melihat paligsahan ng pagtakbo dia
kesedihannya sudah tersingkir dari
kejuaraan lomba lari

235

sini sisip, menyisipkan

sini pron dito: dito ka! sini kamu! sisi n gilid: gilid ng bahay niya
ay nakaharap sa silangan sisi
sipit a intsik: ang mata niya ay rumahnya menghadap ke
intsik matanya sipit timur
menyisikan v nagtabi: siya
sipu, tersipu-sipu v namumula: ay nagtabi ng kanyang
siya namumula sa kahihiyan kayamanan para sa kawang-
dahil pinupuri dia tersipu-sipu gawa dia menyisikan hartanya
malu karena dipuji untuk beramal

siram, menyiram v buhos: siya sisih, penyisihan n eliminasyon:
ay nag buhos ng bulaklak sa ang unang baitang ng
hardin ng bahay dia menyiram eliminasyon ay lumipas na
tanaman bunga di halaman may mahusay na mga resulta
rumah babak penyisihan dilalui
dengan hasil yang baik
tersiram v na tapunan: ang tersisih v natanggal: koponan
kamay niya ay nasugatan niya ay natanggal sa semifinal
dahil na tapunan ng mainit na kesebelasnnya tersisih pada
tubig tanganya luka tersiram bapak semifinal
air panas
sisik n kaliskis: kaliskis ng isda
sirat, tersirat v pahiwatig: kaya na iyon ay kulay dilaw sisik
niyang kunin ang kahulugan ikan itu berwarna kuning
sa likod ng pahiwatig ng
nakasulat sa aklat na binabasa sisip, menyisipkan v nagsingit:
niya dia dapat mengambil siya ay nagsingit ng papel sa
makna yang tersirat di balik pagitan ng mga basahin na
makna yang tersurat dari libro dia menyisipkan kertas
buku yang dibacanya di antara halaman buku yang
dibacanya
sirik a mainggitin: alisin ang sisipan n pagsingit: hugis
pakiramdam na mainggitin sa pagsingit sa wika ng
iyong puso hilangkan rasa Indonesian, ay el- at -em-
sirik dari dalam hatimu bentuk sisipan dalam bahasa
Indonesia, antara lain -el-
sirip n palikpik: palikpik ng dan -em-
pating ay hinahangan ng
maraming tao sirip ikan hiu 236
banyak dicari orang

sirna a nawala: nawala na ang
kanyang pagasa sirna sudah
harapannya

siswa sorak

siswa n mag-aaral: mag-aaral sa sombong a mayabang: ang
ika-limang grado ay batang mayabang ay hindi
bumibilang sa apat na pung nakikipag kaibigan anak
bata siswa kelas lima sombong tidak akan
berjumlah 40 anak berteman
kesombongan n kayabangan:
sita, menyita v sinita: sinita ng ang kayabangan ang naging
mga pulis ang gamit na dahilan upang siya ay
kontrabando polisi menyita mahulog kesombongan itu
barang selundupan yang membuat dia jatuh
menyombongkan diri v nag
sitaan n sinita: mga gamit na mamayabang sa sarili: lagi
sinita ay itinago sa bodega siyang nag mamayabang sa
barang-barang sitaan sarili sa angkin na kayamanan
tersimpan di gudang niya dia selalu
menyombongkan diri dengan
siul, bersiul v sipol: batang kekayaan yang dimiliknya
magaling sumipol anak kecil
yang pandai bersiul sorak n hiyaw: hiyaw ng mga
nanonood ay naririnig
siulan n sumisipol: sumisipol hanggang sa labas ng gusali
ang bata bilang isang senyas sorak penonton terdengar
na siya ay dumating siulan sampai luar gedung
anak itu sebagai pertanda dia -- sorai n hiyawan:
sudah datang dumadagundong ang hiyawan
ang bumati sa tagumpay ng
sodor, menyodorkan v koponan sorak sorai
nagbigay: siya ay nagbigay ng bergemuruh menyambut
resula ng kanyang trabaho dia kemenangan kesebelasan itu
menyodorkan hasil bersorak v nagsasaya: sila ay
pekerjaannya nagsasaya sinalubong ang
kapanalunan ng kanilang
sogok, menyogok v suhol: siya koponan mereka bersorak
ay sumubok na mag suhol sa menyambut kemenangan
opisyal dia berusaha timnya
menyogok pejabat
237
sogok menyogok n
katiwalian: katiwalian ay
gawain na ipanagbabawal sa
bansa sogok menyogok
merupakan perbuatan yang
dilarang negara

sorot subur

sorot n sinag: sinag ng ilaw ay menyuap(kan) v sinusubuan:
tumagos sa kurtina sorot si nanay ay sinusubuan ng
lampu menembus tirai itu lugaw ang kapatid ibu
menyuapkan bubur pada adik
menyorot(i) v itinampok:
itinampok niya ang isyu sa sesuap n isang subo: siya ay
mga tuntunin ng sikolohiya kumain lang ng isang subo ng
dia menyoroti masalah itu kanin dia hanya memakan
dari segi psikologi sesuap nasi

tersorot v itinampok: ang suara, suara bulat n buong
magnanakaw na iyon ay pagkakaisa: siya ay napili
itinampok sa cctv sa bahay maging presidente ng buong
pencuri itu tersorot cctv di pagkakaisa dia terpilih
rumahnya sebagai ketua dengan suara
bulat
stasiun n stasyon: stasyon ng
tren stasiun kereta api -- hati n konsensiya: ang
konsensiya ay palaging tapat
suaka, suaka alam n reserba na suara hati selalu jujur
kalikasan: gubat ay isang suasana n kapaligiran: kaaya-
reserba na kalikasan hutan ayang kapaligiran suasana
merupakan suaka alam yang menyenangkan

-- margasatwa n santuario subur a malusog: lupa na
ng mga hayop: ang elepante malusog ay nag bibigay ng
ay pipoprotektahan sa maraming resulta tanah yang
santuario ng mga hayop gajah subur memberi hasil
dilindungi di suaka berlimpah
margasatwa di Lampung
menyuburkan v pataba: ang
-- politik n pampulitika ng pataba ay nakakalago ng
pagpapakupkop: sila ay halaman pupuk dapat
humingi ng pampulitika ng menyuburkan tanaman
pagpapakupkop sa ibang
bansa mereka meminta suaka penyubur n pataba: mga
politik di negara lain mani ay dapat gawing pataba
ng lupa tanaman kacang-
suap n suhol: siya ay nahuli na kacangan dapat dijadikan
nag suhol sa opisyla dia penyubur tanah
ketahuan memberi suap pada
petugas 238