คู่มือปฏิบัติการแบคทีเรียและเชื้อรา กรมวิทย์ 2561

ตารางท่ี 5.4-5 การแยกพิสจู น์เช้อื กลมุ่ ท่ี 2 TSI : A/A หรอื A/AG, H2S+ Fermentation of
Organisms
Phenylalanine deaminase
Lysine decarboxylase
Ornithine decarboxylase
Indole production
Voges-Proskauer
Citrate (Simmons)
Urea hydrolysis
D-Glucose, gas
Lactose
Sucrose

Budvicia aquatica - - - - - - V V + -
Citrobacter spp. - - - V - V V V V V
Proteus mirabilis + - + - V V + + - V
Proteus vulgaris + - - + - V + + - +
Proteus penneri + - - - - - + V - +
Salmonella spp. - + + - - + - + V -
V, >11 - <80% positive

แผนภมู ทิ ่ี 5.4-6 การแยกพิสจู น์เชือ้ กล่มุ ที่ 2 TSI : A/A หรอื A/AG, H2S+



สำ� หรับโรงพยาบาลศูนย์และโรงพยาบาลท่ัวไป 129

ตารางท่ี 5.4-6 การแยกพิสูจน์เชื้อกลมุ่ ที่ 3 TSI : K/A หรือ K/AG, H2S-, PDA (+)
Fermentation of

Organisms
Phenylalanine deaminase
Lysine decarboxylase
Ornithine decarboxylase
Indole production
Citrate (Simmons)
Urea hydrolysis
Motility
D-Glucose, gas
Lactose
Sucrose
D-Mannitol
Adonitol

Buttiauxella noackiae + - - V V - + + - - + -

Pantoea agglomerans V - - V V V + V V V + -

Morganella morganii + V V V - + V + - - - -

Providencia spp. + - - VV - VV - V - V

Providencia rettgeri + - - + + + + - - V + +

Providencia stuartii + - - + + V + - - V - -

V , >11 - <80% positive

แผนภูมทิ ่ี 5.4-7 การแยกพสิ ูจนเ์ ช้อื กล่มุ ที่ 3 TSI : K/A หรือ K/AG, H2S-, PDA (+)

130 ค่มู อื การปฏิบตั ิงานแบคทีเรยี และรา

ตารางท่ี 5.4-7 การแยกพสิ ูจน์เชอ้ื กลุ่มท่ี 3 TSI : K/A หรอื K/AG, H2S-, PDA (-), LDC (-), ODC (+)

Fermentation
of
Organisms Phenylalanine deaminase
Lysine decarboxylase
Ornithine decarboxylase
Indole production
Motility
Voges-Proskauer
Citrate (Simmons)
Citrate (25 °C)
Urea hydrolysis
Urea hydrolysis (25 °C)
D-Glucose, gas
lactose
sucrose

Citrobacter spp. - - +V+ - + -V- + V -
Enterobacter spp. - - + -V++ - - - + V -
Escherichia albertii - -++- - - - - -V - -
biogroup 2
Escherichia coli - VV+ - - - - - - - V V
(inactive)
Escherichia hermanii - -+++- - - - -+ V V
Salmonella Paratyphi A --+-+-----+ - -
Shigella sonnei --+-------- - -
(serogroup D)
Yersinia spp. - - VV - - - VV+V - V
V, >11 - <80% positive

แผนภูมิที่ 5.4-8 การแยกพิสจู นเ์ ชอ้ื กลุ่มท่ี 3 TSI : K/A หรอื K/AG, H2S-, PDA (-), LDC (-) ODC (+)

สำ� หรบั โรงพยาบาลศนู ยแ์ ละโรงพยาบาลทว่ั ไป 131

132 คมู่ อื การปฏิบัตงิ านแบคทเี รยี และรา ตารางท่ี 5.4-8 การแยกพสิ จู นเ์ ชอ้ื กลุ่มที่ 3 TSI : K/A หรอื K/AG, H2S-, PDA (-), LDC (-), ODC (-) Fermentation of
Organisms
Phenylalanine deaminase
Lysine decarboxylase
Ornithine decarboxylase
Yellow pigment
Indole production
Motility
Motility (25 °C)
Voges-Proskauer
Citrate (Simmons)
Urea hydrolysis
Malonate utilization
ONPG test
D-Glucose, gas
Lactose
Sucrose
Adonitol
D-Mannitol
L-Arabinose
Sorbitol

Budvicia aquatica - - - - -+-- - V - +V+ - -V+ -
Buttiauxella gaviniae - - - - -+--V - ++VV-+++ -
Cedecea spp. - - - - -+-V+ - V+ + VV- + - -
Citrobacter spp. - - - - VV - - V V V V V V V - + + +
Pantoea agglomerans V - - VV+ - VV V V + V VV - + + V
Escherichia coli (inactive) - VV- +- - - - - - V - VV- + + V
Escherichia vulneris -+ - - -+-- - - +++V- - ++ -
Ewingella americana - - - - -V-++ - - + - V - - + - -
Klebsiella ozaenae - V - - - - - -V - - +VVV+ + + V
Klebsiella rhinoscleromatis - - - - - - - - - - + - - - V+ + + +
Photorhabdus asymniotica - - -V-+- -VV - - - - - - - - -
Shigella dysenteriae Serogroup A - - - -V- - - - - - V - - - - - VV
Shigella spp. - - - -V- - - - - - - - - - - +VV
Yersinia pestis - - ------- - -V- - --++V
Yersinia spp. - -V- --+- - V -V- -V- +VV
V, >11 - <80% positive

แผนภูมทิ ่ี 5.4-9 การแยกพสิ จู นเ์ ชื้อกลุ่มท่ี 3 TSI : K/A หรอื K/AG, H2S-, PDA (-), LDC (-), ODC (-)
+

สำ� หรับโรงพยาบาลศนู ย์และโรงพยาบาลท่วั ไป 133

134 คมู่ อื การปฏิบัตงิ านแบคทเี รยี และรา ตารางที่ 5.4-9 การแยกพิสจู น์เช้ือกล่มุ ที่ 3 TSI : K/A หรือ K/AG, H2S-, PDA (-), LDC (+) Fermentation of
Organisms
Phenylalanine deaminase
Lysine decarboxylase
Ornithine decarboxylase
Indole production
Motility
Voges-Proskauer
Citrate (Simmons)
Urea hydrolysis
Malonate utilization
DNase (25 °C)
Gas from Glucose
Lactose
Sucrose
Adonitol
L-Arabinose

Escherichia albertii Biogroup 1 - + + - - - - - - - + - - - +

Escherichia coli (inactive) - V V V - - - - - - - VV - V

Escherichia fergusonii - + + ++-V-V- +--++

Escherichia vulneris - V - - + - - - V - +V- - +

Hafnia alvei - + + - VV - - V - +- - - +

Hafnia alvei biogroup 1 - + V - -V- -V- ---- -

Klebsiella ozaenae - V - - - - V - - - VVV + +

Salmonella enterica (Group I) - + + - + - V - - - + - - - -
Serotype Choleraesuis

Serratia odorifera biogroup 2 - + - V + + + - - + V + - V +

Yersinia ruckeri - V + - - - - - - - ---- -

Yokenella regensburgei - + + - +- +- - - +-- -+
V, >10 - <89% positive

แผนภูมทิ ่ี 5.4-10 การแยกพิสจู น์เชื้อกลมุ่ ที่ 3 TSI : K/A หรอื K/AG, H2S-, PDA (-), LDC (+)


สำ� หรับโรงพยาบาลศนู ย์และโรงพยาบาลท่วั ไป 135

136 คมู่ อื การปฏิบัตงิ านแบคทเี รยี และรา ตารางท่ี 5.4-10 การแยกพิสจู นเ์ ชือ้ กล่มุ ท่ี 4 TSI : K/A หรือ K/AG, H2S+ Fermentation of
Organisms
Phenylalaninedeaminase
Lysine decarboxylase
Ornithine decarboxylase
Indole production
Motility
Citrate (Simmons)
Hydrogen sulfide (TSI)
Malonate utilization
ONPG test
Gas from Glucose
Lactose
Sucrose
L-arabinose
D-sorbitol
Maltose

Budvicia aquatica - - - -V-VV + V V - ++-
Citrobacter spp. - - - VVVV V V V V V - - +
Edwardsiella tarda - ++++ -+ - + + - - - -+
Leminorella spp. - - - - - V+ - - V - - + - -
Morganella morganii + V++V- - - V + - - - --
Proteus mirabilis + - + - +++ - - + - V - --
Salmonella enterica (Group I) - + + - +V+ - - + V - +++
Salmonella Typhi - + - - + - + - - - - - - ++
Salmonella Choleraesuis - + + - +VV - - + - - - ++
Salmonella Gallinarum - + - - - -+ - - - - - V-+
Salmonella Pullorum - ++- - -+ - - + - - +--
Salmonella Group II, IIIa, IIIb strains - + + - + ++ + V + V - +++
Salmonella Group IV strains - + + - + ++ - - + - - +++
Salmonella bongori (Group V) - + + - + ++ - + + - - +++
Salmonella Group VI strains - ++ - +++ - V + V - +-+
Trabulsiella guamensis - + +V+ ++ - + + - - +++
V, >10 - <89% positive

แผนภมู ทิ ่ี 5.4-11 การแยกพิสูจน์เชื้อกลมุ่ ท่ี 4 TSI : K/A หรือ K/AG, H2S+

S. Gallinrum S. Pullorum S. Tarphi
S. Choleraesuis

สำ� หรับโรงพยาบาลศนู ย์และโรงพยาบาลท่วั ไป 137

เอกสารอ้างองิ

1. Abbot, S L. 2007. Klebsiella, Enterobacter, Citrobacter, Serratia, Plesiomonas, and Other
Enterobacteriaceae. In: P. R. Murray editor Manual of Clinical Microbiology 9th ed., Washington,
DC : ASM Press. p. 698-715.
2. Farmer III, J. J., K. D. Boatwright, and J. M. Janda. Enterobacteriaceae: Introduction and
Identification. In: P. R. Murray (ed.), Manual of clinical microbiology, 9th ed. Washington,
DC:ASM Press; 2007. p. 649-669.
3. Nataro, J. P., C. A. Bopp, P. I. Fields, J. B. Kaper, and N. A. Strockbine. Escherichia, Shigella,
and Salmonella. In: P. R. Murray editor. Manual of Clinical Microbiology 9th ed. Washington,
DC:ASM Press; 2007. p. 670-687.
4. Walker, K. E., A. J. Horneman, C. R. Mahon, and G. Manusells. Enterobacteriaceae. In C. R.
Mahon, D. C. Lehman, and G. Manuselis editor. Textbook of Diagnositic Microbiology 4th ed.
Maryland Height. Mo:Saunder Elsevier; 2011. p. 427-461.
5. Wanger, A. Yersinia. In: P. R. Murray editor. Manual of Clinical Microbiology 9th ed. Washington,
DC:ASM Press; 2007. p. 688-697.

138 คู่มอื การปฏิบัตงิ านแบคทเี รยี และรา

5.5 การวินิจฉัยเชือ้ แบคทเี รยี Family Vibrionaceae บญุ ช่วย เอ่ียมโภคลาภ

เชอื้ ใน genus Vibrio เปน็ เชอ้ื ประเภทแกรมลบรปู แทง่ บางชนดิ มรี ปู รา่ งโคง้ งอ สามารถ ferment นำ้� ตาล glucose
ได้ บางชนิดสร้างแก๊ส เกือบท้ังหมด สร้าง oxidase enzyme บางชนิดต้องการเกลือในการเจริญ เชื้อในกลุ่มน้ีมี
รายงานวา่ ทำ� ใหเ้ กดิ อจุ จาระรว่ ง บางชนดิ เกดิ การตดิ เชอ้ื ในอวยั วะตา่ งๆ ได้ เชอื้ สว่ นใหญเ่ จรญิ ไดบ้ น highlyselective
medium เช่น Thiosulfate citrate bile salt sucrose (TCBS) agar ในบทนจ้ี ะกลา่ วถงึ การเพาะแยกและวินจิ ฉยั เช้อื ใน
Family Vibrionaceae รวมถงึ เชื้อในกล่มุ ใกล้เคยี ง เชน่ Aeromonas และ Plesiomonas (ซ่ึงอยใู่ นตระกลู Enterobac-
teriaceae ด้วย)

1. การเพาะแยกและวินจิ ฉยั เชือ้ Vibrio จากอจุ จาระ

1.1 การเลย้ี งเพมิ่ จำ� นวนเชือ้ (enrichment)
การเลี้ยงเพิ่มจ�ำนวนเชื้อ Vibrio ท�ำได้โดยใส่ส่ิงส่งตรวจ ลงในหลอดท่ีบรรจุอาหารเลี้ยงเช้ือ เช่น alkaline
peptone water (APW) แลว้ อบทีอ่ ณุ หภมู ิ 35 °C ประมาณ 6 ชม. เชอื้ จะเพมิ่ จำ� นวนขน้ึ การเพาะเชอ้ื จาก APW ลง
บน Plate ควรใช้ loop ตักเฉพาะบรเิ วณผิวด้านบน เพราะจะมเี ชือ้ จ�ำนวนมาก (ไมค่ วรเขย่าหลอด) ถ้าอบนานกวา่
6 ชม. เชอ้ื ทเี่ ปน็ normal flora บางชนดิ อาจเจรญิ เพม่ิ จำ� นวน ทำ� ใหต้ รวจหา Vibrio ไดย้ ากขนึ้ สำ� หรบั เชอ้ื Aeromonas
และ Plesiomonas น้ัน ยังไม่มีการเลี้ยงเพ่ิมจ�ำนวนเช้ือเป็นการเฉพาะ จึงเพาะหาเชื้อน้ีโดยวิธี direct plating จาก
อจุ จาระ หรอื จาก transport medium ลงบนอาหารเพาะเชอ้ื โดยตรง

1.2 การเจรญิ บนอาหารเพาะเชอื้
โดยท่ัวไปเช้อื Vibrio เจรญิ ได้ดีบนอาหารเพาะเชอ้ื หลายชนดิ โดยเฉพาะอาหารชนิด non-selective medium
เช่น BA ซ่ึง Vibrio โดยทว่ั ไปจะใหล้ ักษณะ β-hemolysis บางชนดิ อาจให้ α-hemolysis เช่น Vibrio vulnificus แต่
บางชนิด อาจไม่แสดงลกั ษณะ hemolysis ก็ได้
อาหารเพาะเชือ้ ชนดิ selective medium ทนี่ ิยมใชค้ อื TCBS agar เช้อื ทเ่ี จรญิ ไดบ้ นอาหารนี้ สว่ นใหญ่จะเป็น
เชอ้ื ในกลุม่ Vibrio ซ่ึงจะมขี นาดโคโลนีค่อนขา้ งใหญ่ (2-3 mm ขน้ึ ไป) และเชอ้ื อื่นบางชนดิ กอ็ าจเจริญได้ แตโ่ ดย
ท่ัวไปโคโลนีจะเลก็ กว่า เช้อื ที่เจรญิ บน TCBS agar ถ้าหมกั ยอ่ ยน�ำ้ ตาล sucrose ได้ จะให้โคโลนีสเี หลือง ถา้ หมัก
ยอ่ ยนำ้� ตาล sucrose ไมไ่ ด้ จะให้โคโลนีสีเขียว
สำ� หรับเชือ้ Aeromonas และ Plesiomonas โดยทว่ั ไปไม่เจรญิ บน TCBS agar แต่สามารถเจริญได้บนอาหาร
ชนิดอื่นทใี่ ช้อยตู่ ามปกติ เช่น SS agar หรอื MAC เป็นตน้ ลกั ษณะโคโลนีของ Plesiomonas อาจคล้าย Shigella และ
ลกั ษณะโคโลนีของ Aeromonas จะค่อนข้างใหญ่ อาจแบนหรอื นนู ได้ และไม่ ferment นำ้� ตาล lactose ลกั ษณะของ
เชอื้ ทงั้ สองอาจไมส่ ามารถแยกจากเชือ้ อนื่ ที่เปน็ normal flora ไดช้ ัดเจน จงึ ควรท�ำ oxidase test กอ่ น แล้วเลี้ยงเชอ้ื
ลงใน TSI agar และดูลกั ษณะของ TSI ในวันร่งุ ขนึ้
1.3 การวินจิ ฉัยเชื้อ
เมอ่ื ไดล้ กั ษณะโคโลนีบน TCBS agar แลว้ ในขัน้ ตน้ มักจะทดสอบวา่ เชื้อน้นั คอื Vibrio cholerae O1 หรอื
O139 หรอื ไม่ ซึ่งท�ำไดโ้ ดยเลือกโคโลนีท่ีมีสีเหลืองใส ท�ำปฏกิ ริ ิยา agglutination กับ antisera (โดยท่ัวไปใช้ Vibrio
cholerae O1 antiserum ไดแ้ ก่ polyvalent, Ogawa, Inaba และ Vibrio cholerae O139 antiserum) โดยอาจทดสอบ
กับ Vibrio cholerae polyvalent anti-serum ก่อน ถ้าให้ผลลบก็ทดสอบกับ O139 antiserum ถ้าให้ผลบวกกับ

สำ� หรบั โรงพยาบาลศูนยแ์ ละโรงพยาบาลท่ัวไป 139

polyvalent antiserum กค็ วรทดสอบกับ monovalent antiserum ท้ังสองชนดิ คอื Ogawa และ Inaba จงึ จะสามารถ
รายงานผลการตรวจในขัน้ ตน้ ได้ เชือ้ ทีข่ ึ้นบน TCBS agar และสงสัยว่าเป็นเชื้อ Vibrio ทั้งโคโลนีสเี หลือง และโค
โลนีสีเขียว ให้ทดสอบ biochemical test เพื่อวินิจฉัย species การทดสอบ biochemical test ของเช้ือ Vibrio,
Plesiomonas และ Aeromonas ดูในตารางท่ี 5.5-1 และตารางท่ี 5.5-2
1.4 การรายงานผล
ถ้าเช้อื ท่ีน�ำมาวนิ ิจฉัยให้ผลบวกกับ Vibrio cholerae O1 antiserum ใหร้ ายงานผล serotype เชน่ รายงานวา่
Vibrio cholerae O1, Ogawa serotype หรอื Vibrio cholerae O1, Inaba serotype ถา้ เชอื้ ใหผ้ ลบวกกบั O139antiserum
รายงานว่า Vibrio cholerae O139 เปน็ ตน้ ถา้ ใหผ้ ลลบกับ antiserum แตผ่ ลการทดสอบ biochemical test ได้เป็น
Vibrio cholerae ให้รายงานว่า Vibrio cholerae non-O1/ non-O139 ส�ำหรบั เชอ้ื Vibrio อ่นื หรือเชอ้ื Aeromonas
และ Plesiomonas รายงานตามผลปฏกิ ริ ยิ าชวี เคมีท่ที ดสอบได้
1.5 ข้อควรระวัง
ในการวนิ ิจฉยั เชือ้ Vibrio species จาก TCBS agar มีขอ้ ควรระวงั บางประการคอื
1. หลอด alkaline peptone water (APW) ซ่ึงเพาะเชื้อลงบน TCBS agar แล้วยังไม่ควรท้ิงในวันน้ัน
ควรเกบ็ ไวอ้ ยา่ งนอ้ ยอกี 1 วนั เพอื่ วา่ ในบางกรณอี าจมปี ญั หา อาจตอ้ งนำ� หลอดมาตรวจสอบความถกู
ต้องอกี ครั้ง
2. ในการทดสอบความทนเกลือ (salt tolerance) ต้องระวังไม่ใส่เชื้อมากเกินไปจน broth ขุ่น เพราะ
จะทำ� ให้อา่ นเป็นค่าบวก ซง่ึ อาจเปน็ ผลบวกปลอม
3. antiserum ที่ใช้ทดสอบต้องไม่หมดอายุ เพราะ antiserum ท่ีหมดอายุ อาจให้ผลลบปลอม หรือ
ผลบวกปลอมได้ และ antiserum เมื่อใช้งานเสร็จไม่ควรวางไว้ที่โต๊ะ ควรเก็บรักษาไว้ท่ีอุณหภูมิ
4-8 °C

2. การเพาะแยกและวนิ ิจฉยั Vibrio species จากส่ิงส่งตรวจอ่นื ที่มใิ ช่อุจจาระ

โดยท่วั ไปการเพาะเช้ือจากส่ิงสง่ ตรวจอ่นื ทมี่ ิใช่อจุ จาระนัน้ จะใชอ้ าหารเพาะเช้ืออย่างน้อย 2 ชนดิ คอื BA และ
MAC ซึง่ การเจริญของเช้อื บนอาหารเพาะเชื้อท้งั สองชนิดน้ี อาจให้ลักษณะบางประการ ซึ่งจะท�ำใหน้ กึ ถงึ ว่าอาจ
เป็นเชื้อ Vibrio ลักษณะดงั กล่าวได้แก่
2.1 การเจริญบน BA โดยทั่วไปเชื้อในกลุ่ม Vibrio น้ีมักจะให้ลักษณะ β-hemolysis ถ้าโคโลนีบน BA มี
ลักษณะคลา้ ยเชื้อแกรมลบ (ใหญ,่ มันวาว) และมี β-hemolysis ก็ควรทดสอบ oxidase ถา้ ใหผ้ ลบวกกอ็ าจเปน็ เชือ้
ในกลุม่ Non-fermenter หรอื เช้ือ Vibrio ได้
2.2 การเจรญิ บน MAC เชอื้ Vibrio cholerae หรือเชื้อ Vibrio parahaemolyticus เม่อื เจรญิ บน MAC มกั จะ
ไม่ ferment นำ�้ ตาล lactose แต่จะใหโ้ คโลนีท่ีมสี ีค่อนข้างคล�ำ้ กวา่ สขี องเช้ือ non-lactose fermenter ท่ัวไป ซึ่งควร
ทดสอบ oxidase ทุกครัง้

2.3 ในห้องปฏบิ ตั กิ ารบางแห่ง อาจน�ำเช้อื ทเี่ พาะได้ไปทดสอบ biochemical test โดยไมไ่ ด้ทดสอบ oxidase
กอ่ น ซงึ่ เชอื้ Vibrio และเชอ้ื ในกลมุ่ ทใี่ กลเ้ คยี งบางชนดิ อาจใหป้ ฏกิ ริ ยิ าทคี่ ลา้ ยกบั เชอื้ ใน FamilyEnterobacteriaceae
และอาจรายงานผลผิดพลาดได้ แตม่ ขี อ้ สังเกตประการหนงึ่ คอื ในการทดสอบ Indole production โดยเลี้ยงเชอื้ ใน
SIM medium เมื่อหยด Kovac’s reagent ลงไป ถา้ เปน็ เช้ือกลมุ่ Vibrio มกั จะใหผ้ ล Indole บวก แตส่ แี ดงที่เกดิ ขนึ้
มักจะเกิดค่อนขา้ งช้า และสีมักจะไมแ่ ดงจดั เหมือนกบั ท่เี กดิ จากเช้ือ Enterobacteriaceae ชนิดอ่ืน

140 คมู่ อื การปฏบิ ตั ิงานแบคทเี รียและรา

เอกสารอ้างองิ
1. Abbott SL, Cheung WKW and Janda JM. The genus Aeromonas : biochemical characteristics,
atypical reaction, and phenotypic schemes. J Clin Microbiol. 2003; 41:2348-57
2. Abbott SL, Janda JM, Farmer III JJ. Vibrio and Related Organisms. In: Versalovic J, Carroll
KC, Funke G, Jorgensen JH, Landry ML, Warnock DW editor. Manual of Clinical
Microbiology 10th ed. Washington, DC: ASM Press; 2011. p. 666-676.
3. Horneman AJ, Ali A. Aeromonas. In: Versalovic J, Carroll KC, Funke G, Jorgensen JH,

Landry ML, Warnock DW editor. Manual of Clinical Microbiology 10th ed. Washington,
DC: ASM Press; 2011. p. 658-665.

สำ� หรบั โรงพยาบาลศูนยแ์ ละโรงพยาบาลท่วั ไป 141

142 คมู่ อื การปฏิบัตงิ านแบคทเี รยี และรา ตารางที่ 5.5-1 การทดสอบปฏิกิรยิ าชีวเคมีของเชอื้ Vibrio และ Plesiomonas

Test b P. V. V. V. V. % Positive for:a V. V. V. V. V.
shigelloides cholerae furnissii alginolyticus parahaemolyticus eunificusd harveyi
Indole (HIB) mimicus metschnikoviic cincinnatiensis G. P. V.
VP 100 99 hollisae damselae fluvialis 11 85 98 97 100
0 75 98 20 8 0 95 0 0 50
Moeller's 9 96 0 97 0 13
Arginine 0 95 0
Lysine
Ornithine 98 0 0 60 0 0 93 93 100 0 0 00
100 99 100
Motility 99 99 100 35 57 0 50 0 0 99 95 55 0
Gelatin hydrolysis (22 °C) 99 99 0
D–Glucose, gas production 95 99 99 0 0 100 0 0 0 50 95 75 0
0 00
Acid production from: 95 99 98 74 86 0 25 70 89 99
L–Arabinose
Cellobiose 0 90 65 65 0 0 6 85 86 90
Lactose
myo-Inositol 0 00 0 0 0 10 0 100 0
Salicin
Sucrose 0 01 0 100 97 0 93 100 1 80 0 0
0 80 9 5 99 50
ONPG 80 7 21 50 100 0 0 30 11 3 1 85 0
95 0 0 40 0 00
Salt tolerance (growth 0 10 9 0 0030 0 1 95 0
in nutrient broth with): 0 100 0 100 1 15 50
0% NaCi 90 94 90 50 100 0 0 0 0 0 5 75 0
6% NaCl
100 0 0 0 0 4
O/129 susceptibility e
100 0 5 100 100 99

86 0 0 40 35 0

100 100 100 0 0 0000 0 0 00

NA 53 49 78 100 83 95 96 100 100 99 65 100

100 99 95 90 25 40 90 31 0 19 20 98 100

a Abbreviations: HIB, heart infusion broch; VP, Voges-Proskauer; ONPG, α–nitrophenyl–β–D–galactopyranoside: NaCl, sodium chloride; NA, not available.
b Percentage of strains positive after 48 h of incubation at 36 °C unless otherwise indicated. Most positive reactions occur within 24 h.
c 1% NaCl added to all media except salt tolerance tests.
d This organism is oxidase negative and does not reduce nitrate to nitrite.
e Biogroup 1 strains,
Zone of inhibition present (disk content, 150 µg). Data for Plesiomonas are from the Microbial Diseases Laboratory.

ตารางท่ี 5.5-2 การทดสอบปฏกิ ริ ยิ าชีวเคมีของเชื้อ Aeromonas

Test Resulta

Utilization of: A. A. A. A. A. A. A. A. A. A.
Citrate hydrophila bestiarum salmonicida caviae media cucrenophila veroniib jandaei Schubertii trota
DL–Lactate
สำ� หรับโรงพยาบาลศนู ย์และโรงพยาบาลท่วั ไป 143 Urocanic acid + (92) V (38) + (85) + (88) V (82) – (0) V (52) + (87) V (58) + (94)
V (84) – (0) – (0) + (96) V (56) – (0) – (0) –(7) V (58) + (88)
Gluconate oxidation V (16) + (94) + (100) + (100) + (100) – (0) – (0) – (7) – (0) V (75)
Gas from D–glucose V (64) – (13) – (0) – (0) –(0) – (0) V (60) V(60) –(0) –(0)
PZA + (92) V(69) V(77) – (0) – (0) V (78) + (92) + (100) –(0) V (69)
Indole V (24) V (50) V(31) + (88) V (18) + (100) ND ND ND ND
Voges–Proskauer + (96) + (100) + (100) V (84) + (100) + (89) + (100) + (100) V (17) + (100)
Lipase (corn oil) + (92) V (63) V (62) – (0) (0) + (92) + (87) V (17) – (0)
Acid from: + (100) + (88) + (92) V (76) (0) + (89) + (92) + (100) + (100) –(0)
V (82)
Cellobiose – (4) V (38) V (69) + (100) V (56) V (20) V (20) – (0) + (100)
Lactose V (64) – (13) + (92) V (60) + (100) – (11) – (12) – (0) – (0) – (0)
L–Rhamnose V (24) V (69) – (0) – (0) V (64) V (22) – (0) – (0) – (0) – (0)
D–Sorbitol – (0) – (0) + (85) – (4) – (0) – (0) – (0) – (0) – (0) – (0)
Glucose 1–phosphate ND – (4) – (0) + (100) ND ND ND ND
Glucose 6–phosphate ND ND ND – (4) + (100) + (100) ND ND ND ND
Lactulose ND ND ND V (68) + (100) – (0) ND ND ND ND
D–Mannose ND + (100) ND V (32) V(55) + (100) ND + (100) + (92) + (100)
Glycerol + (100) + (100) + (100) V (68) + (100) – (11) + (100) + (100) – (0) + (94)
D–Mannitol + (96) +(100) + (100) + (100) V (55) + (100) + (100) + (100) – (0) V (69)
Sucrose + (96) + (94) + (100) + (100) + (100) V (33) + (100) – (0) – (0) V (19)
Ampr + (100) + (94) + (100) + (100) + (100) + (100) + (100) + (93) + (92) – (6)
+ (100) + (85) V (73)

aData compiled from Tables 2, 6, 7 and 8 in reference 2 and reprinted with permission. +, ≥85% of the strains positive; – <15% positive; V, 15 to 85% positive

4b(rBedslaouyvlsta:srcaastor4bb8orhihay)d.(DrNaNtuemAs, bihneyrdsborilnied,ipazaanrtdeionlntihpaegssreeo,su7ipndd8ai)cy;sa:ttehpeypresarezcipenanartmaptiiodosanisteiov(fePAfZoA.r )vt,ee2rsotndauatytbsh;ve.Afvmienpraorl,ndrieiasy(isDotfaNnrAecaedhtioynbg1r.0idGµilzguactoiofonanamtgepr,ioc2uildplian1y,s0;1)DdfrLaoy-lm:aVctAoagt.eevsae-Pnrordnoisuikrabouvc.earns,oi3cbradicaaiydsi,.s 3NacdDha,yiensv:oeCtdidtwroanitteeh.,

AcF.our reoancith bv. veronii having positive reactions for omithine decarboxylase and esculin hydrolysis and a negative reaction for arginine dihydrolase.
of the three Acromonas species complexes, the discriminatory reactions between the species within each complex are presented in bold type.

5.6 การวนิ จิ ฉัยเชือ้ แบคทีเรียกล่มุ Glucose Nonfermentative Gram-Negative Bacilli

สรุ างค์ เดชศิรเิ ลิศ
เพญ็ แข รตั นพิรยิ กุล

แบคทเี รยี ทีจ่ ัดอยู่ในกลมุ่ glucose nonfermentative gram-negative bacilli (NF) มีคุณสมบตั ิทีเ่ หมอื นกนั คือ ไม่
ferment glucose ให้เกดิ กรด เช้ือในกลุม่ นเี้ กีย่ วขอ้ งกับการก่อโรคในคน สามารถแบ่งได้ 2 กลุม่ คือ กล่มุ ท่สี ลาย
glucose โดยขบวนการ oxidation ในหลอดอาหาร OF (glucose) ทไี่ ม่ไดป้ ิดทับด้วย liquid paraffin เรียกเช้อื ในกลุ่ม
นี้วา่ oxidizer (oxidative bacteria) ไดแ้ ก่ Pseudomonas, Burkholderia เป็นต้น และกลุ่มทีไ่ ม่สลาย glucose ทัง้ ใน
หลอดอาหาร OF (glucose) ท่ีปิดและไม่ปิดทับด้วย liquid paraffin เรียกกลุ่มนี้ว่า nonoxidizer (nonoxidative
bacteria) เชอ้ื ในกลมุ่ นี้ ไดแ้ ก่ เชอื้ กลมุ่ Alcaligenes, Moraxella เปน็ ตน้ บาง genus อาจเปน็ เชอื้ ทเ่ี จรญิ ชา้ หรอื ตอ้ งการ
สารอาหารพิเศษในการเจริญ ซ่งึ อาจไม่เจรญิ ในอาหารวนุ้ ที่ใชท้ �ำ OF test เช่น เชอื้ Bordetella, Brucella, Eikenella
และ Francisella โดยในบทน้ีจะกล่าวถึงเชอ้ื ในกลมุ่ NF เฉพาะเชื้อทเ่ี จริญได้ง่ายบนอาหารเพาะเชื้อท่วั ไป

ลักษณะทั่วไปของเชอื้ glucose nonfermentative gram–negative bacilli

1. รูปรา่ งแทง่ (rod) คอ่ นข้างกลม (coccobacilli) หรอื กลม (cocci: Moraxella catarrhalis)
2. เป็น strictly aerobic bacteria คือเจริญเตบิ โตในบรรยากาศทีม่ อี อกซิเจน แตเ่ ช้ือบางชนดิ เจรญิ ได้ในสภาพไร้
อากาศท่ีมี electron acceptor อ่ืนท่ีไม่ใช้ออกซิเจน เช่น ไนเตรท ด้วยขบวนการdenitrification ได้แก่
P. aeruginosa, P. stutzeri, Achromobacter xylosoxidans และ A. denitrificans
3. TSI ให้ผลเปน็ neutral หรือ alkaline slant และ neutral butt (N/N หรือ K/N) ยกเว้น Burkholderia
pseudomallei ให้ acid slant และ neutral butt (A/N) หลงั อบนานกวา่ 24 ชม.
4. ไม่ใช้ glucose โดยขบวนการ fermentation แต่ใช้ glucose โดยวธิ ี oxidation หรือไม่สามารถใช้ glucose ได้
เลย (nonsaccharolytic) (ยกเวน้ Flavobacterium บางสายพันธ์สุ ามารถ weakly ferment)
5. ไมส่ รา้ ง Spore
ปกติเชอื้ กลุ่ม NF พบได้ทวั่ ไปในธรรมชาติ เช่น ในดนิ น้ำ� สงิ่ แวดล้อมในโรงพยาบาล เช่น อา่ งลา้ งมือ พน้ื ห้อง
เครื่องมือต่างๆ และอาศัยบนเย่ือเมือกในคนและสัตว์โดยไม่ท�ำให้เกิดอันตราย เชื้อนี้ท�ำให้เกิดโรคในคนต่อเมื่อมี
ภมู ิต้านทานตำ�่ เชน่ ในผู้ทรี่ บั ยาลดภมู ติ า้ นทาน ผ้ปู ว่ ยมะเร็ง, เบาหวาน, น�้ำร้อนลวก หรือ โดยผา่ นเครือ่ งมอื แพทย์
ทป่ี นเป้อื น เช่น เคร่ืองมือผ่าตัด เครอ่ื งชว่ ยหายใจ ฯลฯ จงึ ถือวา่ เป็นเชือ้ ฉวยโอกาส (opportunistic pathogen) ดงั
น้นั เชอื้ กล่มุ น้ีจงึ มักเกยี่ วขอ้ งกบั โรคติดเช้อื ในสถานพยาบาล (healthcare associated infections) ซ่ึงปจั จบุ ันพบวา่
เช้ือกล่มุ นม้ี ักดื้อสารตา้ นจลุ ชพี และเปน็ ปัญหาสาธารณสุข

144 คู่มอื การปฏบิ ัติงานแบคทเี รยี และรา

เทคนคิ การแยกและวินจิ ฉยั เชือ้ nonfermenter

1. การทดสอบการใชน้ ้ำ� ตาล เช้ือกลมุ่ NF ใชอ้ าหารทดสอบ OF medium ทเ่ี ปน็ semisolid มปี ริมาณ peptone
0.2% และ น�้ำตาล 1.0% (เชอ้ื แบคทเี รยี ทั่วไปใชอ้ าหารเหลวทีม่ ี peptone 1% และน้�ำตาล 0.5%) เน่ืองจาก
การใชน้ ำ้� ตาล โดยวธิ ี oxidation ของเชอ้ื NF ใหผ้ ลกรดนอ้ ยกวา่ การใชน้ ำ�้ ตาลโดยวธิ ี fermentation ดงั นน้ั การ
ใช้ peptone ต่�ำส�ำหรับ NF ท�ำให้ด่างที่เกดิ จากการใช้ peptone ของเชอื้ มปี ริมาณไมม่ ากพอท่ีจะกลบเกลือ่ น
ความเป็นกรดท่เี กดิ จาก oxidation นำ้� ตาลของเชือ้ NF ทำ� ใหเ้ กิดการเปลีย่ นสี indicator ใหเ้ ราสงั เกตเหน็ ผล
บวกจากการใชน้ ้�ำตาลได้ สำ� หรับการใช้ semisolid media แทนอาหารเหลว เพือ่ ให้กรดท่เี กิดขึน้ ไม่เจือจาง
หายไปในอาหารเหลว ผลบวกท่ไี ด้ คอื เหน็ การเปลยี่ นแปลงสีจากเขียวเปน็ เหลอื งทีบ่ ริเวณผิว OF medium
2. Motility การทดสอบ motility ใน semisolid เป็นวิธที ีไ่ มด่ ีส�ำหรบั เชือ้ NF เน่ืองจากเชือ้ NF สว่ นใหญ่ไมข่ ึ้น
ในสว่ นลกึ ของหลอดอาหาร semisolid แม้วา่ เช้อื บางชนดิ อาจเจรญิ ในสว่ นใต้ผวิ ได้แต่อาจสังเกตเห็นการ
เคลอื่ นทไี่ มช่ ดั เจนเสมอไป ดังนนั้ การดกู ารเคลื่อนไหวโดยวธิ ี wet mount หรือ hanging drop เปน็ วิธที ดี่ ที ส่ี ดุ
เม่อื พบวา่ เชือ้ มกี ารเคลื่อนท่ี ใหท้ �ำการยอ้ ม flagella
3. การยอ้ ม flagella ใชน้ �ำ้ ยาย้อมโดยวิธี Ryu (J" Clin" Microbiol 1982, 16: 984-952) หยดน้�ำกล่ันกลาง slide
เขยี่ เชอ้ื แตะรอบ ๆ น�้ำกลนั่ 4 จดุ คือ บน-ล่าง, ซ้าย-ขวา ท้ิงให้แหง้ แล้วหยดน้�ำยายอ้ มให้ทั่วทง้ิ ไว้ 2-15 นาที
เปน็ วธิ ที งี่ า่ ยกวา่ การยอ้ มแกรม และมปี ระโยชนใ์ นการแยกชนดิ เชอ้ื กลมุ่ NF มาก เชน่ Pseudomonas มี flagella
ท่ขี ้ัวเซลล์ (polar flagella) Bordetella และ Alcaligenes มี flagella ลอ้ มรอบเซลล์ (peritrichous flagella)
4. การทดสอบ oxidase ควรใชน้ �้ำยา 1% N-dimethyl-p-phenylenediamine dihydrochloride ซึง่ มคี วามไวนอ้ ย
กวา่ (อ่านผลภายใน 30 วนิ าที) tetramethyl-p-phenylenediamine dihydrochloride (อ่านผลภายใน 10 วินาท)ี
เนื่องจากเม่อื ใช้ 1% N-dimethyl-p-phenylenediamine เชือ้ B. cepacia และ S. maltophilia สายพันธุ์ท่ีให้ผล
oxidase ลบ อาจใหผ้ ลบวกโดยใช้ tetramethyl-pphenylenediamine ในการทดสอบควรใชน้ ำ้� ยาทเ่ี ตรยี มใหมๆ่
หรอื เกบ็ ในขวดสชี าในตเู้ ยน็ 4-10 °C ไมเ่ กนิ 1 สปั ดาห์ เชอ้ื ทใ่ี ชท้ ดสอบควรเปน็ เชอื้ ใหมท่ อี่ ายไุ มเ่ กนิ 18-24 ชม.
และไม่ควรเปน็ เชือ้ ท่ีเพาะในอาหารที่มี carbohydrate เชน่ TSI ควรทดสอบกบั เชอ้ื ทเ่ี พาะใน TSA หรอื NA
5. อณุ หภมู ิ ทเ่ี หมาะสมในการอบเพอื่ ทดสอบทางชวี เคมขี องเชอ้ื NF คอื 30-35 °C และอา่ นผลหลงั อบนาน 48 ชม.
6. Indole production เนอ่ื งจากเชอ้ื NF บาง species สร้าง indole ในปรมิ าณต�ำ่ การใช้ SIM ในการ ทดสอบ
บางครง้ั อาจไม่ได้ผล จงึ ควรใชอ้ าหารทดสอบท่ีเตรียมจาก BHI ทีเ่ ตมิ tryptophan และควรสกัด indole ด้วย
xylene และเขย่า ก่อนเตมิ Ehrlich’s หรอื Kovac’s reagent ควรระวงั อย่าเติมxylene, Ehrlich’s หรอื Kovac’s
reagent ปรมิ าณมากเกนิ ไปเพราะจะทำ� ให้ indole ทเี่ กิดขนึ้ เจือจางท�ำให้ไม่สามารถตรวจพบการเกดิ indole
ส่วนเช้อื Delftia acidovorans ให้ผลสีสม้ ซึง่ เกิดจาก anthranilic acid ไมไ่ ดเ้ กิดจากการสร้าง indole
7. การทดสอบ lysine decarboxylase, ornithine decarboxylase หรอื arginine dihydrolase ควรใชอ้ าหาร
ทดสอบสูตรของ Moeller (แทนสูตรของ Falkow) ใส่ในหลอดปริมาตร 1-2 ml และลงเชื้อปริมาณมาก
ปดิ ทับดว้ ย liquid paraffin สูง 4 mm และมคี วามจ�ำเปน็ อย่างยง่ิ ทจ่ี ะตอ้ งมีหลอดอาหารทดสอบควบคมุ ที่
ไม่ไดเ้ ตมิ lysine, ornithine หรอื arginine เพ่อื ชว่ ยในการแปลผล
8. Nitrate reductionกลมุ่ เชอื้ NFทใี่ ช้nitrate(denitrification)และใหก้ า๊ ซไนโตรเจนประกอบดว้ ย Burkholderia
pseudomallei, Pseudomonas aeruginosa, P. stutzeri, P. mendocina, Achromobacter xylosoxidans,
Achromobacter denitrificans, Alcaligenes faecalis, Ochrobactrum anthropi และ Rhizobium radiobacter

ส�ำหรับโรงพยาบาลศนู ยแ์ ละโรงพยาบาลทั่วไป 145

9. Pigmentation กลุ่มเช้ือที่ให้ลักษณะโคโลนีเหลืองอ่อน-เหลืองแก่ ประกอบด้วย Chryseobacterium,
Elizabethkingia, Sphingomonas, Ralstonia, P. luteola, P. oryzihabitans, B. cepacia, S. maltophilia และ
Brevundimonas vesicularis กลุ่มเช้ือที่ให้ pigment สีชมพูเย้ิม-ชมพูออกแดงปูนอิฐ เช่น Roseomonas,
Methylobacterium
10. Esculin hydrolysis กลุม่ เช้ือทใ่ี หผ้ ลบวกในการทดสอบ esculin ประกอบด้วย Brevundimonas vesicularis,
Burkholderia cepacia, Stenotrophomonas maltophilia, Chryseobacterium, Elizabethkingia, Flavobacterium,
Pseudomonas luteola, Sphingomonas, Sphingobacterium, Rhizobium และ Ochrobactrum anthropic
11. การย้อมแกรม Paracoccus yeeii มีลักษณะเป็น coccobacilli ค่อนข้างกลมและใหญ่เรียงตัวเป็นระเบียบ
ลักษณะเด่นเป็น O-shape ใหญ่กลมเหมือนขนมโดนัท กลุ่ม Moraxella spp. เป็น coccobacilli หรือ
diplococci และ Neisseria spp. เปน็ rod ขนาดเล็ก
เช้ือแบคทีเรยี กลุ่ม NF 4 ชนิดเป็นเชอื้ ก่อโรค (Pathogen) ได้แก่
1. Pseudomonas aeruginosa
2. Burkholderia pseudomallei
3. Burkholderia mallei
4. Elizabethkingia meningoseptica
เช้ือแบคทเี รียกลมุ่ NF ท่ีเป็นเชอื้ ฉวยโอกาส (Opportunistic pathogen) หรือโรคติดเช้อื ในโรงพยาบาลทพ่ี บบ่อย
ดังนี้
1. Pseudomonas
2. Acinetobacter
3. Burkholderia
4. Stenotrophomonas
5. Flavobacterium
6. Achromobacter
7. Chryseobacterium
8. Brevundimonas
9. Comamonas
10. Ochrobactrum
11. Ralstonia
12. Shewanella
13. Rhizobium
14. Alcaligenes
15. Moraxella
16. Methylobacterium
17. Roseomonas
18. Sphingomonas

146 คู่มือการปฏิบตั งิ านแบคทเี รยี และรา

เชอ้ื แบคทเี รียกลุ่ม NF ท่ี ก่อโรค ไดแ้ ก่
1. Pseudomonas aeruginosa
เป็นไดท้ ั้งเชื้อก่อโรค (pathogen) ที่กอ่ โรคตดิ เช้อื ในชมุ ชน และฉวยโอกาส (opportunistic pathogen) ท่ีกอ่
โรคตดิ เชอื้ ในโรงพยาบาล (nosocomial infection) สามารถเจรญิ ไดบ้ น BA และ MAC ท่ี 30-35 °C นาน 18-24 ชม.
มกั มี hemolysis มกี ลน่ิ คล้ายอง่นุ โคโลนีมักจะแบนและแผ่ ขอบอาจจะหยกั (serrated) และมีหลายลกั ษณะ เช่น
หยาบ (rough), เรยี บ (smooth), เยิ้ม (mucoid) บางสายพนั ธ์มุ ขี นาดเลก็ ฝอย เชอื้ น้ีสามารถเคล่ือนท่ีโดยใช้ flagella
1 เส้นทขี่ ้ัวเซลล์ (monotrichous flagellum) สามารถสรา้ ง pigment ได้ เชน่
- pyocyanin (สนี ำ้� เงนิ ) pigment นสี้ ร้างได้เม่อื เพาะเช้ือใน King A medium หรอื Pseudomonas agar P
- pyoverdin หรอื fluorescein (สเี หลอื งแกมเขยี วหรอื เหลอื งแกมนำ�้ ตาลเรืองแสงภายใตแ้ สงยูวีคล่ืนสนั้ )
pigment นีส้ รา้ งไดด้ ีเม่ือเพาะเชือ้ ใน King B medium หรือ Pseudomonas agar F
- pyocyanin ผสมกบั pyoverdin จะเห็นโคโลนีเป็นสเี ขียวสวา่ ง
- pyomelanin (สนี ำ�้ ตาลดำ� ) pigment นส้ี รา้ งไดด้ เี มอ่ื เพาะเชอื้ ใน King B medium หรอื Pseudomonas agar F
- pyorubrin (สแี ดง)
เช้อื น้ีบางสายพนั ธุ์ไม่มีสี (non-pigment) สายพนั ธเ์ุ ย้ิม (mucoid) ท่ีแยกได้จากผปู้ ว่ ยติดเชอื้ ระบบทางเดนิ หายใจ
อาจจะมีลักษณะทางสรีรวิทยาเปล่ยี น ไดแ้ ก่ เจริญช้า ไม่เคลือ่ นที่ ไม่มี pigment ไมส่ ามารถเคล่ือนท่ี ฝงั ตัวบนผวิ
agar และเมอ่ื ละลายในอาหารเหลวจะเกดิ autoaggregate
2. Burkholderia pseudomallei (ช่ือเดิม Pseudomonas pseudomallei)
พบในส่ิงแวดล้อมธรรมชาติ เช่น ดินชื้น บ่อน้�ำ เข้าสู่ร่างกายโดยการหายใจ รับประทานหรือเข้าบาดแผล
บริเวณผวิ หนัง กอ่ โรค melioidosis หรอื เรยี กวา่ โรค Vietnamese time bomb ในผปู้ ว่ ยพบได้ในเลือด เสมหะ หนอง
ปสั สาวะ เชอื้ นเ้ี จรญิ ไดบ้ น BA และ MAC ทอี่ ณุ หภมู ิ 30-35 °C นาน 18-24 ชม. ลกั ษณะโคโลนมี สี เี ทา ใส ขอบเรยี บ
และมันวาว เม่ืออายุเกิน 48 ชม. จะมีลักษณะขาวขุ่นและย่น (wrinkle colony) กลิ่นคล้ายดินหลังฝนตก (musty
odor) เม่ือยอ้ มแกรมจะตดิ สเี ขม้ ท่ปี ลายทั้ง 2 ข้าง (bipolar staining) ตรงกลางติดสีจาง คล้ายเขม็ กลัดซ่อนปลาย
(closed safety pin) TSI ให้ A/K ให้กา๊ ซไนโตรเจนในอาหารท่ีใช้ทดสอบ nitrate reduction เชอ้ื ใหผ้ ลบวกในการ
ทดสอบ oxidase, motility, arginine dihydrolase, เชอ้ื สามารถ oxidize นำ�้ ตาล glucose และเจรญิ ไดท้ อี่ ณุ หภมู ิ 42 °C
3. Burkholderia mallei
เปน็ แบคทเี รยี ทกี่ อ่ โรค glander ในมา้ แตส่ ามารถตดิ ตอ่ สคู่ น ลกั ษณะโคโลนบี น BA มขี นาดเลก็ และบางสาย
พันธ์ุไม่เจรญิ บน BA ข้นึ ได้ดบี น BHI agar ท่ีเตมิ glycerol โคโลนสี ีขาวเทา translucent หลังจากอบนานกว่า 48 ชม.
โคโลนีมีสีเหลืองขุ่น ไม่เคล่ือนที่เน่ืองจากไม่มี flagella ย้อมติดสีแกรมลบ coccobacilli บางคร้ังเป็นเส้นยาว
(filament) และมรี ูปรา่ งไม่แน่นอน (pleomorphic) เชอ้ื ใหผ้ ล oxidase บวก และสามารถ oxidize glucose ได้
4. Elizabethkingia meningoseptica
(ช่อื เดมิ Chryseobacterium meningosepticum, Flavobacterium meningosepticum) เป็นเชือ้ ทท่ี �ำให้เกดิ โรค
เยื่อหุ้มสมองอักเสบหรือ septicemia ในเด็กแรกเกิดหรือเด็กคลอดก่อนก�ำหนด (neonatal meningitidis) และใน
ผู้ใหญท่ �ำให้เกิดโรคตดิ เชื้อในโรงพยาบาล เจรญิ ได้ทัง้ บน BA และ MAC อบทอ่ี ุณหภูมิ 30-35 °C นาน 24-48 ชม.
เชื้ออายุ 24 ชม. มโี คโลนขี นาด 1-2 mm อายุ 48 ชม. มโี คโลนีขนาด 2-3 mm ลักษณะกลม เรยี บ สเี หลอื งออ่ น ยอ้ ม
ตดิ สีแกรมลบ coccobacilli , TSI ใหผ้ ล K/N หรอื K/K ใหผ้ ลบวกในการทดสอบ esculin, gelatin, oxidase, indole
และ DNase ใหผ้ ลลบในการทดสอบ motility, starch hydrolysis และflexirubin เชอื้ สามารถ oxidize นำ�้ ตาล glucose,
mannitol และ fructoseได้

สำ� หรบั โรงพยาบาลศูนย์และโรงพยาบาลท่วั ไป 147

เชือ้ แบคทเี รียกลุ่ม NF ที่เป็นเชื้อฉวยโอกาส (opportunistic pathogen) และโรคตดิ เช้อื ในโรง
พยาบาล (nosocomial infections หรือ healthcare associated infections)

1. Pseudomonas fluorescens และ Pseudomonas putida
มักพบเป็นเชื้อฉวยโอกาส (opportunistic pathogen) ส่วนใหญ่ให้สี pyoverdin และไม่สามารถเจริญ
ที่อุณหภูมิ 42 °C ได้ เช้ือทั้งสองชนิดสามารถแยกจากกันได้ โดยใช้การทดสอบ gelatin โดย Pseudomonas
fluorescens ให้ผลบวก แต่ Pseudomonas putida ใหผ้ ลลบ
2. Pseudomonas stutzeri
เป็นเช้ือฉวยโอกาส สามารถกอ่ โรคติดเชอ้ื ในโรงพยาบาล พบไดท้ ง้ั ใน clinical specimens และ
สิง่ แวดล้อม เช้ือน้เี จรญิ ไดท้ ั้งบน BA และ MAC ท่อี ุณหภมู ิ 30-35 °C นาน 24-48 ชม. ลักษณะโคโลนี สเี ทาปน
เหลอื ง ผวิ หยาบ ยน่ และให้กา๊ ซไนโตรเจนในอาหารทใี่ ช้ทดสอบ nitrate reduction คล้าย B. pseudomallei เชอื้ P.
stutzeri ไม่ oxidize lactose ท�ำใหโ้ คโลนที ขี่ ้นึ บน MAC ไมเ่ ปน็ สีชมพูออ่ น สว่ น B. pseudomallei สามารถ oxidize
lactose และให้โคโลนีสีชมพูบน MAC
3. Burkholderia cepacia complex
เชอื้ กลมุ่ นี้มี 17 species จากเชื้อทโ่ี รงพยาบาลส่งทดสอบยืนยันท่กี รมวิทยาศาสตรก์ ารแพทย์พบว่า species
ทีพ่ บบอ่ ยท่ีสุดในผปู้ ว่ ยคือ B. cenocepacia การท่ีจะแยกชนดิ วา่ เป็น species ใดไมส่ ามารถใชว้ ธิ แี ยกทางชีวเคมีได้
ต้องใช้วิธีทางอณูชีวโมเลกุล เช้ือกลุ่มน้ีพบในสิ่งแวดล้อม ได้แก่ น�้ำยาฆ่าเช้ือในโรงพยาบาลมักเป็นสาเหตุส�ำคัญ
ของโรคตดิ เชอ้ื ในโรงพยาบาล สามารถเจรญิ ไดท้ ง้ั บน BA และ MAC ทอ่ี ณุ หภมู ิ 30-35 °C นาน 24-48 ชม. ยอ้ มตดิ
สแี กรมลบรปู แท่งลกั ษณะโคโลนีกลม สีเทาปนเหลืองอ่อน บางสายพนั ธมุ์ ีสี เหลืองบน TSI, oxidase บวกช้า (20-
30 วนิ าท)ี หรอื ลบ ใหผ้ ลบวกในการทดสอบ motility, glucose, lysine decarboxylase และ ornithine decarboxylase
ใหผ้ ลลบในการทดสอบ arginine dihydrolase และไมใ่ ห้กา๊ ซไนโตรเจนในอาหารท่ีใช้ทดสอบ nitrate reduction
4. Stenotrophomonas maltophilia (ช่อื เดิม Xanthomonas maltophilia)
เชื้อน้เี ดมิ จัดอยูใ่ น genus Pseudomonas ตอ่ มา พ.ศ. 2526 ถูกจดั อยูใ่ น genus Xanthomonas และล่าสุด พ.ศ.
2536 จดั อยู่ใน genus ใหม่ คอื Stenotrophomonas ปจั จุบันเช้ือใน genus นี้มี 2 species คือ S. maltophilia และ S.
africana เชอื้ นสี้ ามารถกอ่ โรคตดิ เชอื้ ในโรงพยาบาล เจรญิ บน BA และ MAC ทอี่ ณุ หภมู ิ 30-35 °C นาน 24-48 ชม.
ลักษณะโคโลนกี ลม เทาปนเหลืองอ่อน หรือไม่มสี ี บางสายพันธ์ุมีสเี หลอื งบน TSI, oxidase บวกช้า (20-30 วินาที)
เคล่อื นทโ่ี ดยมี flagella หลายเส้นทขี่ ั้วเซลล์ (multitrichous flagella) สามารถ oxidize glucoseได้ และใหผ้ ลบวกใน
การทดสอบ lysine decarboxylase, gelatinase, esculin และ DNase
5. Acinetobacter spp.
เช้ือใน genus Acinetobater พบได้ทว่ั ไปในดนิ น้ำ� พชื อาหาร ผวิ หนังคนและสัตว์ ในบรรดาเชอ้ื กล่มุ NF ที่
แยกไดจ้ ากตวั อยา่ งผปู้ ว่ ยในโรงพยาบาลพบ genus นมี้ ากแปน็ อนั ดบั สองรองจาก P. aeruginosa เชอื้ กลมุ่ นท้ี มี่ คี วาม
ส�ำคัญทางการแพทยแ์ ละพบในคนมี 26 species จากเชอ้ื ท่ี รพ. ส่งทดสอบยืนยนั ทก่ี รมวทิ ยาศาสตรก์ ารแพทย์พบ
วา่ species ทพ่ี บบ่อยที่สดุ ในผูป้ ว่ ยคือ Acinetobacter baumannii และ A. pittii (Acinetobacter DNA group 3) การ
ท่จี ะแยกชนดิ ใหแ้ นน่ อนว่าเป็น species ใดไมส่ ามารถใชว้ ธิ ีแยกทางชีวเคมีได้ ต้องใช้วธิ ีทางอณูชวี โมเลกุลอย่างไร
ก็ตามในหอ้ งปฏิบัตกิ ารของโรงพยาบาลสามารถแยกชนดิ เบอื้ งตน้ และออกผลได้ ดังแสดงในตารางท่ี 5.6-11 เชื้อ
ทง้ั สองนี้ (พรอ้ มทงั้ เช้ืออีก 3 ชนิดไดแ้ ก่ A. calcoaceticus, Acinetobacter DNA group TU13 และ A. nosocomialis

148 ค่มู ือการปฏบิ ัติงานแบคทเี รยี และรา

ซึ่งมีผลทางชีวเคมีคล้ายกันจึงแนะน�ำให้ออกผลเป็น Acinetobacter calcoaceticus-baumannii complex มักท�ำให้
เกิดโรคตดิ เชื้อในโรงพยาบาลและเป็นเช้ือดอื้ ยาหลายชนดิ พร้อมกัน (multiple drug resistant: MDR) สามารถเจรญิ
ไดท้ งั้ บน BA และ MAC อบทอี่ ณุ หภมู ิ 30-35 °C โคโลนมี ลี กั ษณะกลมสเี ทาบน MAC โคโลนใี ส (translucent) ยอ้ ม
ตดิ สีแกรมลบมีรูปร่างค่อนข้างกลม (coccobacilli) ใหผ้ ล oxidase ลบ และไมเ่ คลอ่ื นท่ี
6. Achromobacter xylosoxidans (ช่ือเดมิ Achromobacter xylosoxidans subsp. xylosoxidans)
เปน็ เชอื้ ฉวยโอกาส สามารถกอ่ โรคตดิ เชอื้ ในโรงพยาบาล พบใน clinical specimens โดยเฉพาะในเลอื ด เจรญิ
ไดท้ ้ังบน BA และ MAC ท่ี 30-35°C นาน 24-48 ชม. ให้ลกั ษณะโคโลนกี ลมเทาบางครง้ั อาจเยม้ิ (mucoid) oxidase
บวก เคลื่อนทโี่ ดยใช้ flagella รอบเซลล์ (peritrichous flagella), oxidize glucose, xylose โดยเฉพาะ xylose ให้ผล
บวกเร็ว ให้กา๊ ชไนโตรเจนในอาหารท่ีใชท้ ดสอบ nitrate reduction เจรญิ ได้ทีอ่ ุณหภูมิ 42°C
7. Chryseobacterium indologenes
เปน็ เชอ้ื ฉวยโอกาสและกอ่ โรคตดิ เชอ้ื ในโรงพยาบาล เจรญิ ไดบ้ น BA อบทอี่ ณุ หภมู ิ 30-35 °C นาน 24-48 ชม.
หลงั อบนาน 24 ชม. โคโลนีมขี นาด 1-2 mm และเมอื่ อบนาน 48 ชม. มีขนาด 2-3 mm โคโลนลี กั ษณะกลม เรยี บ
สีเหลอื งอ่อน-แก่ ยอ้ มติดสแี กรมลบ coccobacilli TSI ใหผ้ ล K/N หรอื K/K เช้อื ให้ผลบวกในการทดสอบ esculin,
gelatin, oxidase, indole, glucose, fructose, starch, flexirubin และใหผ้ ลลบในการทดสอบ motility, mannitol, DNase
8. Alcaligenes spp.
พบได้ในสงิ่ แวดลอ้ ม อาจพบอาศยั แบบ colonization ในระบบทางเดินหายใจและทางเดนิ อาหารของผู้ปว่ ย
ในโรงพยาบาล เปน็ เชอ้ื ฉวยโอกาสและกอ่ โรคตดิ เชอื้ ในโรงพยาบาล พบในผปู้ ว่ ยทม่ี ภี มู ติ า้ นทานตำ่� เจรญิ ไดท้ งั้ บน
BA และ MAC ที่ 30-35 °C นาน 24-48 ชม. โคโลนสี ี เทา บางสายพนั ธสุ์ ามารถเปลีย่ นสี BA เปน็ สเี ขียวและ
โคโลนแี ผย่ อ้ มตดิ สีแกรมลบ coccobacilli, oxidase บวก เคลอ่ื นที่โดยใช้ flagella รอบเซลล์ (peritrichous flagella)
ใหผ้ ลลบในการทดสอบ glucose, lysine, ornithine decarboxylase, arginine, dihydrolase, gelatin, DNase, indole และ esculin
9. Sphingomonas spp.
เดิมอยูใ่ น genus Pseudomonas พบอาศยั อยู่ไดท้ ่ัวไปในสิ่งแวดล้อมและในโรงพยาบาล เปน็ เช้ือฉวยโอกาส
และสามารถก่อโรคติดเช้ือในโรงพยาบาลได้ เช้ือ Sphingomonas spp. ท่ีส�ำคัญทางคลินิกและพบบ่อยท่ีสุดมี 2
species คอื S. paucimobilis และ S. parapaucimobilis เจรญิ ไดบ้ น BA ทอ่ี ณุ หภมู ิ 30-35 °C นาน 24-48 ชม. โคโลนี
กลมเรียบเทาปนเหลือง เช้ือใหผ้ ลบวกในการทดสอบ oxidase, motility, glucose, lactose, maltose, xylose และ
fructose และให้ผลลบในการทดสอบ mannitol
10. Brevundimonas spp.
เดมิ อย่ใู น genus Pseudomonas เช้ือ Brevundimonas spp. ท่สี ำ� คญั ทางคลินิกและพบบ่อยมี 2 species คอื
B. diminuta และ B. vesicularis การก่อโรคของท้ัง 2 species พบในคนได้ไม่บ่อย แต่มีรายงานก่อให้เกิดการติด
เช้อื ไดใ้ นกระแสเลอื ดโดยเฉพาะในผปู้ ว่ ยท่ีมรี ะบบภูมคิ ้มุ กนั บกพรอ่ ง
11. Ochrobactrum spp.
Species ที่พบก่อโรคในคนได้คือ Ochrobactrum anthropi (ช่อื เดิม Achromobacter sp. Vd-1, Vd-2) กอ่ โรค
ไดใ้ นหลายระบบ เช่น การติดเชือ้ ของบาดแผล ตดิ เช้อื ในระบบทางเดนิ ปัสสาวะ และในกระแสเลอื ด การตดิ เชือ้
ในโรงพยาบาลมกั สัมพันธก์ บั การใส่สายสวน เช่น สายใหส้ ารน้�ำทางเสน้ เลอื ด สว่ น species อื่น ทพี่ บก่อโรคได้คือ
Ochrobactrum intermedium โดยกอ่ ใหเ้ กดิ การติดเชอ้ื ในเลือด เจริญบน BA และ MAC ท่อี ุณหภูมิ 30-35 °C นาน
24-48 ชม. ลกั ษณะโคโลนกี ลมเทา เย้มิ เชอื้ ให้ผลบวกในการทดสอบ oxidase, motility, glucose, mannitol, xylose,
nitrate, urea และ esculin ใหผ้ ลลบในการทดสอบ lactose

ส�ำหรับโรงพยาบาลศนู ยแ์ ละโรงพยาบาลทวั่ ไป 149

12. Rhizobium radiobacter (ช่ือเดมิ Agrobacterium tumefaciens)
เป็นเช้อื ฉวยโอกาสและก่อโรคตดิ เชือ้ ในโรงพยาบาลพบใน clinical specimens และสิง่ แวดล้อมทั่วไป เจริญ
บน BA และ MAC ที่อณุ หภูมิ 30-35 °C นาน 24-48 ชม. ลกั ษณะโคโลนกี ลมเหลือง เยิ้ม เชอ้ื ใหผ้ ลบวกในการ
ทดสอบ oxidase, motility, glucose, mannitol, xylose, nitrate, urease, esculin และ lactose
13. Methylobacterium mesophilicum (ชอื่ เดมิ Pseudomonas mesophilicum)
เปน็ เชอื้ ฉวยโอกาสและกอ่ โรคตดิ เชอ้ื ในโรงพยาบาลพบใน clinical specimens และสง่ิ แวดลอ้ ม สามารถพบ
ได้ในสงิ่ แวดลอ้ มของโรงพยาบาล ไม่เจริญบน MAC แต่เจรญิ บน BA ท่ีอณุ หภมู ิ 30-35 °C นาน 2-3 วนั และเจรญิ
ได้ดบี น SDA ลกั ษณะโคโลนีชมพอู อกแดงปนู อฐิ แหง้ มเี มอื กเล็กน้อย ติดสีแกรมลบ bacilli ขนาดใหญ่ เซลลต์ ดิ สี
แกรมไดไ้ ม่ดีและมี vacuole ขนาดใหญ่อยู่ภายในเซลล์ เช้ือใหผ้ ลบวกในการทดสอบ motility, glucose, xylose และ
urease ใหผ้ ลลบในการทดสอบ oxidase, fructose, mannitol, esculin และ nitrate
14. Roseomonas spp.
เปน็ เชอื้ ฉวยโอกาส สามารถกอ่ โรคตดิ เชอ้ื ในโรงพยาบาลพบใน clinical specimens และสงิ่ แวดลอ้ ม สามารถ
พบไดใ้ นสิ่งแวดล้อมของโรงพยาบาลเจรญิ บน BA และ MAC ทีอ่ ณุ หภูมิ 30-35 °C นาน 2-3 วนั เช้ือนี้เจริญไดด้ ี
บน SDA ลักษณะโคโลนี สีชมพเู ยม้ิ ตดิ สแี กรมลบ, nonvacuolated, coccoid, plump rods เซลล์ค่อนขา้ งกลมเรียง
ตวั เปน็ คหู่ รอื สายสนั้ ๆ เชอ้ื ใหผ้ ลบวกในการทดสอบ oxidase, motility, fructose, xylose และ urease เจรญิ ทอ่ี ณุ หภมู ิ
42 °C ให้ผลลบในการทดสอบ glucose, mannitol, esculin และ nitrate
15. Shewanella spp.
เดมิ จดั อยใู่ น genus Pseudomonas เปน็ เชอื้ ฉวยโอกาส สามารถกอ่ โรคตดิ เชอ้ื ในโรงพยาบาลรว่ มกบั เชอื้ อนื่ ๆ
พบใน clinical specimens และพบอาศยั อยทู่ ว่ั ไปในสง่ิ แวดลอ้ มหรอื ตามแหลง่ นำ้� เจรญิ บน BA และ MAC ทอี่ ณุ หภมู ิ
30-35 °C นาน 24-48 ชม. genus Shewanella มี 2 species คอื S. algae และ S. putrefaciens ทพ่ี บในคนมากคอื
Sได. ท้al่ีg4a2e°เCช้อื ใทห้ัง้ผสลอลงบนใใ้ีนหก้ผาลรบทวดกสใอนบกlาaรcทtoดsสe,อxบylooxseid, amsaen, nmitootlilแitลy,ะneistrcautlei,ngกeาlaรtทinดaสseอ,บDคNวaาsมeทแนละเกสลรือ้าง6.H52%S เจรญิ
เชอ้ื S. algae สามารถทนเกลือ 6.5 % NaCl ได้ ส่วนเชือ้ S. putrefaciens ไมส่ ามารถทนเกลือ 6.5 % NaCl NaCl

16. Ralstonia spp.
เชือ้ Ralstonia ทกี่ ่อโรคมี 3 species คือ R. pickettii, R. mannitolilytica และ R.insidiosa เปน็ เชือ้ ฉวยโอกาส
กอ่ โรคตดิ เช้ือในโรงพยาบาลพบไดใ้ น clinical specimens กอ่ โรคในคนไดน้ อ้ ย อาจ colonize ได้ชวั่ คราว ในระบบ
ทางเดินหายใจสว่ นบน โดยไมก่ อ่ ใหเ้ กดิ โรค เจริญบน BA และ MAC ที่อุณหภมู ิ 30-35 °C นาน 24-48 ชม. โคโลนี
สีเทาถงึ เหลือง อาจย่นเล็กน้อย เชอ้ื ใหผ้ ลบวกในการทดสอบ catalase, oxidase, urease, lactose และ motility เจรญิ
ได้ท่ี 42 °C ให้ผลลบในการทดสอบ lysine
17. Moraxella spp. และเช้อื ทใ่ี กลเ้ คยี งกับ Moraxella
เชอ้ื ใน genus Moraxella อาศยั อยบู่ นผวิ หนงั และเยอื่ เมอื กของคนและสตั ว์ ไมค่ อ่ ยพบในสง่ิ แวดลอ้ ม ยกเวน้
Psychrobacter phenylpyruvicus (ชอ่ื เดมิ Moraxella phenylpyruvica) พบในเนยแขง็ และนำ้� เจรญิ บน BA ทอี่ ณุ หภมู ิ
30-35 °C นาน 24-48 ชม. โคโลนขี นาดเลก็ สเี ทา เซลลร์ ปู รา่ ง coccobacilli ตดิ สแี กรมลบ อาจอยเู่ ปน็ คหู่ รอื เรยี งตวั
เป็นสายสั้นๆ เช้อื บาง species บางครั้ง decolorize ยาก ท�ำให้ย้อมติดเปน็ สแี กรมบวก oxidase บวก ไมเ่ คลอื่ นท่ี
ส่วนใหญ่ไม่ใช้น้�ำตาล glucose (nonoxidizer) เชื้อ Moraxella และเช้ือที่ใกล้เคียงกับ Moraxella ที่มีความส�ำคัญ
ทางการแพทย์ ได้แก่ M. osloensis, M. catarrhalis, M. lacunata, M. nonliquefaciens, M. atlantae, Psychrobacter
phenylpyruvicus, Paracoccus yeei, Neisseria weaveni, N. elongata

150 คู่มือการปฏบิ ัติงานแบคทีเรียและรา

แผนภมู ทิ ่ี 5.6-1 ขัน้ ตอนการวนิ จิ ฉัยเช้อื กลุ่ม Nonfermentative Gram-Negative Bacilli เบอื้ งต้น
เพาะเชอ้ื จาก Specimen ลงบน BA และ MAC อบที่ 30-35 °C นาน 18-48 ชม.
เขย่ี เชอ้ื 1โคโลนี จาก BA

TSI TSB TSA

อบที่ 30-35 °C นาน 18-24 ชม.

อา่ นผล (K/N,N/N,A/N) Oxidase test

ลงอาหารทดสอบ

OF Glucose,
OF Lactose,
OF Maltose,
OF Xylose,
OF Sucrose,
OF Fructose,
OF Arabinose,
OF Fructose,
OF Arabinose
MacConkey, SIM, Citrate, Urease, Gelatinase, Esculin, Nitrate, Acetate, Malonate
Arginine dihydrolase, Lysine decarboxylase, Ornithime decarboxylase

DNase, TSB อบเช้อื 42 °C

อบที่ 30-35 °C นาน 18-24 ชม.

อา่ นและแปลผลตามตารางการจ�ำแนกเชือ้ ที่ 5.6-2 ถงึ 5.6-12

ส�ำหรับโรงพยาบาลศูนยแ์ ละโรงพยาบาลท่วั ไป 151

152 คมู่ อื การปฏิบัตงิ านแบคทเี รยี และรา ตารางที่ 5.6-1 รายชือ่ เชื้อตามการจำ� แนกผล oxidase/motility/OF (glucose)

+/+/+ +/+/+ +/+/+ +/+/- +/+/- +/-/+ +/-,+ +/-/- -/-/+,- +,-/+/+,-
(Pritrichous (Polar flagella) (Polar flagella) (Pritrichous (Polar flagella) (Indole+) (Indole-) (Indole+) (pink pigment)
ตารางท่ี 5.6-10 ตารางที่ 5.6-11
flagella) flagella) ตารางที่ 5.6-12
PPSPPBPPBPPPPBt.s.saa.ss.ruueeeeennepspnrrnmocavgclfuuuuvpddkkunluooeeoelrudddduuoohhtaaolryprsmtemooooointrdulrroomizamotooaacrmmmmdgpilloicoerolpeedduheibliiapunsooooaamnlehneealaehicmainnnnxrroobucrsaeoriiiaaaamgsislpoaapinntisssssaaea.laisoaasnnsntssaaiss AAAAAAAAAAAAAcccccccccccccgiiiiiiiiiiiiilphcubgjcbsjrbnnnnnnnnnnnnnuowuacaoayreeaaeeeeeeeeeeeeeinhdhslerumriloltttttttttttttcjiienlivlimooooooooooooomefnoieoonzpusfbbbbbbbbbbbbbrngruiadioolaisieaaaaaaaaaaaaanebicnilnlniscccccccccccccaexiyeecniaittttttttttttterttrikseeeeeeeeeeeeeeiiiigticcirrrrrrrrrrrrreiiuuinsss-
ตารางท่ี 5.6-2 ตารางที่ 5.6-3 ตารางท่ี 5.6-3(1)* ตารางที่ 5.6-4 ตารางที่ 5.6-5 ตารางท่ี 5.6-6 ตารางท่ี 5.6-7 ตารางท่ี 5.6-8 ตารางท่ี 5.6-9 RRMARARRRoooooozseasssssossmsgcsgteieeeeehuupseeeaooooooupyrpbbnnvmmmmmmcsilss.ooropoippimmcoooooobpls..alnnnnnnaa.oougrlaaaaaacoissmissssssstlppseaeeeggrrsacciiidpulliiiaapeemirr.ssdd45iiii

OOOOOORAPah.....ccrnhppihhigpaxaznnassrrnrhydoeeetoooitrleigmuubhbmnooarnddiriagsmbauoboioooctmanmobagpentxctprcrdaeiinituithtrdecigeeemmuirtannltreumuneosrmssdenieunmse ASSSABP(APPBAPPPPPSPPPRPRBBIBBBnC.htppaa........sraaaruuuu...cqeeDneneapmhvemshfpsmlllrirrrtfwpdpmtpcvgdpmcnulsnsudvevttskwkdkdkehiaiueueoCuuaseiuealtotoinnoeeredouumahohorhhcaaaamootlpeorulsmutatttnuasonggiiuonnivnaidloororozzarrnniudagnnrcgplslttddiaonatoceomtfdedoepnpiilllleaoriincdeaeirueeieioosoeeddddfuaaimmirprmirisaenlionpiiiuoilraxrsomaimaietlaceeeaealllchlulsdu–aoophitacmiiooanldxoirrxrreliaiiocaasncepsnooliriliiiiiininaib*nilciepaaaailipmaamansiannklisaampsisVnkl.layislaasseiliosoiseigteocssbstsisntiaeabc-tuani3aiissle)iss BBBBBBBBBBBBBBBBBB.................. pccdcpassllmvduaamaaeteemnroyisobiattbfueempnentaeolrbftbhtlooruoaetuanntiioiiasrcidnncllsfaneviimcalieaoasassmniaaoicprlmnisiirainaiasiaesuacannlinstsasiivsorans AAOCABCBoouulcclicbrpphrhrppudfgaddraerrrrireaeoleiooieeeseiunlaanpgttcclmmoicevevachaietlullriirohoylnallddaiilaabbitfuesucuusiiaascdchsuessccaaipilittninteeizsrrciai I BPSSDCPPPPCBPPSPRPa.h..ssshat.roraueeeeeennesppneelpmplpvapdgamnsuuuvfvpwdwdonusrlceeuiittoddduauuceiooamliorloisraatataammoioouadnntlrrrtrnminnmvotriuaalecdommmoddoidnoioeeireefucaeopgvbiidpuiunllanooommaainlaillheoeunhimtaciaaannnlunnarcorascsooiiorsaaagaselspoeiapamnngissssanienslsl.laidaaeigaspnossgssnitapsnoeaaei.ansssaes CCESCECCWhmlhhhhhiaizrrrrrbgmahmtinpufyyyyynranrolageetsssssediebeetmlzvdoeeeeehunvoesrueoooooobseirmtilintrhosonbibbbbbanaeegkcipgaaaaaaiinlsitioicccccceilesnattttttsnereeeeeegeeirrrrrriupsiiiiiauuuuumtimmmmmca PAPSISBPHWSESnpppasspOulaqoyyhhhlirherfsmtfmicsmis-auhcciiikmhmieampph3hnnncnihhlhteiuaalpifegggiomsaogiarrrcltlaolw.ooonscoopillitstohalneitiooobbbucubbodsiamvlriivbuaaabuistsaapnecosicccoirasoccrilherlitttmacirnttieeeueliyaeesustllrrranmoeeaurrtiiimsuuuisernmcimmmiasais BWeerzvegoikerosoyheseleallllaacum PPMMMOMOHMPMMMMsssllaoyooooooyyyyuiiepnluaopmclosggrrrrrrrrrcccroiamahoatoaaaaaoaaurddeenehhhclsaenentxxxxxxxlliialootcarlrruasllddnmohgloeeeeeeenoooorraatirsnyeelrqauaolllllllertbbblioyalllllllalssahnttluibnpaaaaaaaaaaniutiltneeaimieyaisacccisiccisflincrstttsaisaauieeetsscmnevrrriisrieiucsnusss

ตารางที่ 5.6-2 การจ�ำแนกเชือ้ กลุ่ม oxidase บวก, motility บวก, OF glucose บวก, peritrichous flagella

Peritrichous flagella Flagella
Esculin
Urease
Susceptible
to Colistin
Mannitol
Xylose
Growth at 42 ๐C

Achromobacter xylosoxidans (135) Pt, L 0 0 ND 0 100 ND

Ochrobactrum anthropi (29) Pt, L 0 100 100 59 100 0
O. grignonnense (2) Pt, L 0 0 50 50 100 0
O. haematophilum (3) Pt, L 0 100 100 33 100 100
O. intermedium (9) Pt, L 0 (44) 0 33 100 100
O. pseudintermedium (1) Pt, L 0 0 0 0 100 100
O. pseudogrignonense (2) Pt, L 0 (100) 0 50 100 0

Pannonibacter phragmitetus (7) Pt, L 100 100 0 28 100 ND

Rhizobium radiobacter (22) Pt, L 100 100 68 100 100 ND
Numbers in parentheses after organism names are numbers of strains tested. Values are percentages of positive,
those in parentheses represent delayed positivity.
Pt = Peritrichous flagella, L = Lateral flagella, ND = not determined.

สำ� หรบั โรงพยาบาลศูนยแ์ ละโรงพยาบาลทัว่ ไป 153

ตารางท่ี 5.6-3 การจ�ำแนกเช้ือกลุ่ม oxidase บวก, motility บวก, OF glucose บวก, polar flagella

Polar flagella No. of flagella Note
42 °C
Pyoverdin
N2 gas
Arginine
Lactose
Maltose
Mannitol
Gelatin (7days incubation)
Urease

Acidovorax delafeldii (2) 1-2 50 0 0 100 0 0 50 0 100 citrate + MAC +

A. facilis (2) 1-2 0 0 0 100 0 0 100 100 100 citrate -, MAC -

A. temperans (2) 1-2 100 0 100 0 0 0 50 0 50 citrate -, MAC +

A. wautersii (3) 1 - - ND - +* ND +* - + citrate +

Balneatrix alpica (2) 1-2 0 0 ND ND ND 100 100 0 0 indole +, nitrate +

B(Greluvcuonsdeim+2o1n%as)diminuta (68) 1-2 38 0 0 0 0 0 0 68 13 esculin +88%, MAC +

(BGreluvcuonsdeim+8o7n%as)vesicularis (94) 1-2 19 0 0 0 0 94 0 25 2 esculin +5%,
MAC +43%

Burkholderia pseudomallei >=2 + - + + + + + v v TSI A/N arabinose -

Burkholderia thailandensis >=2 + - + + + + + v v arabinose +

Burkholderia cepacia complex (211) >1 60 0 0 0 99 98 100 74 45 ใหด้ ูตาราง 5.6-3(1)
เพ่ือแยก species

Burkholderia gladioli (27) >1 - - - ND - - ND v ND oxidase V

Inquilinus limosus (3) (Motility 33%) 1 100 0 0 0 ND ND 100 0 0 nonpigment,verymucoid,
esculin +

Pandoraea apista (11) 1 100 0 ND 0 ND ND 0 0 100 Glucose(+)

Pandoraea sp. (1) 1 0 0 ND 0 ND ND 0 0 100 Glucose(+) Glucose(+),
oxidase -, nitrate +, Mac +

Pseudomonas aeruginosa (201) 1 100 65 93 100 <1 <1 70 82 48(9)

P.fluorescens (155) >1 0 96 3 97 24 2 53 100 21(31)

P. mendocina (4) 1 100 0 100 100 0 0 0 0 50

P. monteilii (10) ND 0 100 0 100 0 0 0 0 50

P. mosseilii (12) 1 0 100 0 100 0 17 75 92 ND

P. pseudoalcaligenes (34) 1 94 0 0 78 0 0 0 0 3/(6) glucose +9%

P. putida (16) >1 0 93 0 100 25(13) 31 25 0 31(44)

154 คูม่ อื การปฏิบัตงิ านแบคทเี รยี และรา

ตารางท่ี 5.6-3 การจ�ำแนกเช้อื กลมุ่ oxidase บวก, motility บวก, OF glucose บวก, polar flagella (ตอ่ )

Polar flagella No. of flagella Note
42 °C
Pyoverdin
N2 gas
Arginine
Lactose
Maltose
Mannitol
Gelatin
Urease

P. stutzeri (28) 1 69 0 100 0 0 100 89(4) 0 33(22) wrinkle colony

P. stutzeri–like (CDC group Vb-3) 1 ND 0 >90 >90 <10 >90 ND ND ND

P. veronii (8) 1 0 100 100 100 ND ND ND 13 25

Ralstonia pickettii 1 V - ND ND V V - ND + xylose +, Nitrate +

Ralstonia mannitolilytica 1 + - ND ND + + + ND + xylose +,Nitrate -

Stenotrophomonas maltophilia (228) >2 48 0 0 0 ND 100 0 93 3 esculin 39%, lysine
(Glucose +85%) +93%

Sphingomonas paucimobilis (184) 1 0 0 0 0 100 100 0 0 0 yellow, esculin +,
DNase +, citrate -

Sphingomonas parapaucimobilis 1 - - ND ND V V - - ND esculin +, DNase -,
citrate +

Shewanella putrefaciens (2) 1 ND 0 ND ND ND ND 0 100 0 g6l.5u%cosNea5C0l%0,%H2S +,

Numbers in parentheses after organism names are numbers of strains tested.
Values are percentages of positive; those in parentheses represent delayed positivity.
+, positive for 90 to 100% of strains; -, positive for 0 to 10% of strains; V = positive for 11 to 89% of strains; ND = not
determined, * Acid production on low peptone phenol red agar.

ส�ำหรับโรงพยาบาลศูนย์และโรงพยาบาลทวั่ ไป 155

ตารางที่ 5.6-3 (1) Characteristics of the B. cepacia complexa

Oxidaseb
No. of flagella
42 °Cc
Pyoverdin
N2 gas
Arginine
Lactoseb
Maltosec
Mannitol
Gelatine
Urease
Yellow pigmentc
Brown pigmentc

B. ambifaria + ND V - ND ND + + ND + ND V -
B. anthina + ND V - ND ND + + ND - ND - -

B. arboris + ND V - ND ND V + ND + ND V -

B. cenocepacia + ND V - ND - + V + V -/+ - +

B. cepacia + ND V - ND ND + V ND V ND V -

B. contaminans V ND V - ND ND + V ND + ND V -

B. diffusa + ND V - ND ND + + ND V ND - -

B. dolosa + ND + - ND ND + + ND - ND - -

B. lata V ND - - ND ND + + ND V ND V -

B. lateens + ND + - ND ND + + ND V ND - -

B. metallica + ND + - ND ND + + ND + ND V -

B. multivorans + ND + - ND - + + + - 40 - -

B. pseudomultivorans + ND + - ND ND + + ND - ND - -

B. pyrrocinia V ND V - ND ND + + ND V ND V -

B. seminalis + ND + - ND ND + + ND + ND V -

B. stabilis + ND - - ND ND V + ND + ND - -

B. ubonensis + ND V - ND ND + + ND + ND - -

B. vietnamiensis + ND + - ND ND + + ND - ND - -

abcaaB1B1ANNnn11..dbu;;duccbmmBoo1B1rnn6.bbe6.tt2paveae2pmyrmriayaarooniritrnnnirffodooadacssnncfnttirfsrirsnsonraa,,iaomiiia57nannm,4;,sds5L;B8oo;HBsi5.PfyfB.;demueed.niBamafisbrffcc.eyufoahhsumsle((ssassumuia:,ppnn,n6+eeia1pnp;cc,l6uiaiiBu>see;blb,9.issBlsl1d0i,ttis.3eoe%sh1ds;hsle9oottBeeoed;sldoddaf).Bs),::sia.a.s1tBBn,aos2d.5b.tl;aa7aiaDBbltm;mieis..Blsb,bilAsa.ai2i,fftl.r7aaaae7H,;trr3aiip1Beaa,;1on,,2.B;sr155uiyB.8t;1biu.;B;(vobulBBen.aon;elt..napeVnaatneusenn,nsbintt,s1slhhs,i6i0,isis2;nn6h,t;Baa;oe2,B,Bd.;912m.B.d064vmae%.;;vitteeBBaaitteal)na..l.trilnaaaeclimraracpbbm,aiooo3e,isrr;ne7iiisBnsst;i,i,sBv.s1i1,ems.36;,3m;u;_16,lBuB4.t<li.D5.tvi1c.cova0eeDrot%annaranaootfnsccoar,seefo1f,pprim70asoa19occm5;riliaaae;Br,t,fBeee19.fs.r32epepar98snsree;;eecnuuBBecdpd.se.ooosccms1meei11tuppui12lvaal2tt,cceii,vivi.1aa1oo5,,r5r6a21a6n,n38,ss;1,,;

156 คมู่ อื การปฏิบัตงิ านแบคทเี รยี และรา

ตารางที่ 5.6-4 การจ�ำแนกเช้ือกล่มุ oxidase บวก, motility บวก, OF glucose ลบ, peritrichous flagella

Peritrichous flagella Urease Note
Nitrate
N2 gas
Acetate

Achromobacter denitrificans (52) 31 98 98 87
Achromobacter piechaudii (13) 0 100 0 0 1-day BA: 0.1-0.5 mm; 2-day
BA: 1.5 mm

Alcaligenes faecalis (152) 0 0 0 100 1-day BA: 0.5-3 mm, smooth
sometime rough; 2-day BA:
α-haemolysis; fruity odor

Bordetella bronchiseptica (24) 100 (rapid) 100 0 100 1-day BA: 0.5 mm;
2-day BA: 1-2.5 mm

Bordetella hinzii I (7) 0 0 0 ND 2-day BA: colonies flat,
spreading

Cupriavidus pauculus (31) 100 (rapid) V ND 97

Cupriavidus respiraculi 0 V ND ND

Oligella ureolytica (19) 100 (rapid) 100 58 79 1-day BA: < 0.1mm
2-day BA: 0.3-1 mm

Numbers in parentheses after organism names are numbers of strains tested
Values are percentages of positive; +, positive for 90 to 100% of strains; -, positive for 0 to 10% of strains;
V = positive for 11 to 89% of strains; ND = not determined.

ส�ำหรบั โรงพยาบาลศนู ยแ์ ละโรงพยาบาลท่ัวไป 157

ตารางที่ 5.6-5 การจำ� แนกเช้อื กลุม่ oxidase บวก, motility บวก, OF glucose ลบ, polar flagella

Polar flagella No. of flagella
Nitrate
Esculin
Acetate
Fructose
Maltose
Mannitol
Xylose
H2S
Growth 42 ๐C

Brevundimonas diminuta (68) (21% glucose +) 1-2 3 5 0 0 0 0 0 34 38

Brevundimonas vesicularis (94) 1-2 5 88 0 0 94 0 27 49 19
(98% oxidase+, 87% glucose +)

Comamonas spp. (28) >2 96 0 ND ND 0 0 0 0 68

Cupriavidus gilardii 1 - ND ND ND ND ND - 0 +

Delftia acidovorans (69) >2 99 0 100 100 0 100 0 0 ND

Pandoraea apista (11) 1 0 0 ND 0 ND 0 - - 100

P. norimbergensis (4) 1 0 0 ND 0 ND 0 - - 0

P. pnomenusa (6) 1 83 0 ND 0 ND 0 - - 100

P. pulmonicola (3) 1 0 0 ND 0 ND 0 - - 100

P. sputorum (7) 1 14 0 ND 0 ND 0 - - 57

Pandoraea sp. (1) 1 100 0 ND 0 ND 0 - - 0

Pseudomonas alcaligenes (26) 1 54 0 ND 0 0 0 92 0 ND

Pseudomonas pertucinogena (2) 1 >10 ND ND ND ND ND ND 0 ND
(some strains glucose +weak)

Pseudomonas pseudoalcaligenes (34) 1 100 0 ND 79 0 0 18 0 ND
(9% glucose+) (21) (12)

Ralstonia insidiosa ND + ND ND ND ND ND ND 0 ND

Shewanella algae (10) 1 100 0 ND ND ND 0 0 100 100

Shewanella putrefaciens (3) 1 100 0 ND ND ND 0 0 100 0

Stenotrophomonas maltophilia (228) >2 39 39 ND ND 100 0 0 0 ND

Numbers in parentheses after organism names are numbers of strains tested
Values are percentages of positive; those in parentheses represent delayed positivity. ND = not determined.
+, positive for 90 to 100% of strains; -, positive for 0 to 10% of strains; V = positive for 11 to 89% of strains;
Ralstonia spp. and Cupriavidus spp. may grow slowly on primary isolation media, requiring >= 72 h of incubation
before colonies are visible. Species level identification in these genus with standard biochemical testing is difficult.

158 คู่มือการปฏบิ ัตงิ านแบคทเี รยี และรา

ตารางท่ี 5.6-6 การจ�ำแนกเช้อื กล่มุ oxidase บวก, motility ลบ, OF glucose บวก, indole บวก

Species (Baefttea-rh3edmaolysysiosn SBA)
Production of flexirubin pigment
Production of other pigment*
Growth on MAC
Growth at 42 ºC
Mannitol
Xylose
L-Arabinose
Maltose
Sucrose
Esculin hydrolysis
Gelatinase
Urease
Nitrate

Chryseobacterium anthropi (9) 0 0 -/PS 0 0 0 0 0 100 0 0 100 0 0
73
Chryseobacterium gleum (11) 0 100 - 100 100 0 27 100 100 0 100 100 73 65
26
Chryseobacterium hominis (11) 0 0 -/PY 0 0 0 0 0 100 28 100 100 0 60
0
Chryseobacterium indologenes (15) 100 74 - 67 0 0 0 0 100 20 100 100 0 0
0
Chryseobacterium treverense (5) 0 0 PY 0 0 0 0 0 100 0 20 0 0 0

สำ� หรับโรงพยาบาลศนู ย์และโรงพยาบาลท่วั ไป 159 Elizabethkingia meningoseptica (17) 0 0 -/PY/ PS 83 47 100 0 0 100 0 100 100 0*

Empedobacter brevis (7) 0 0 PY 100 0 0 0 0 100 0 0 100 0

Shingobacterium mizutaii (5) 0 0 PY 0 0 0 100 80 100 100 100 0 0

Wautersiella falsenii (53) 0 0 -/PY 100 0 0 0 0 100 0 53 53/ (47) 100
Numbers in parentheses after organism names are numbers of strains tested.
Values are percentages of positive; those in parentheses represent delayed positivity. PY, pale yellow; PS, pale salmon-pink.
*Elizabethkingia miricola is urease positive

ตารางท่ี 5.6-7 การจำ� แนกเช้ือกลมุ่ oxidase บวก, motility ลบ, OF glucose บวก, indole ลบ

Species Growth on Note
MAC
Mannitol
Xylose
Nitrate
Esculin
Urease

Alishewanella fetalis (1) 100 0 0 100 0 100

Burkholderia mallei (8) + -V+ - V

EO-3 (5) 100 100 100 0 0 +

Haematobacter missouriensis (3) 100 66 100 0 ND 100 arginine 100%

Inquilinus limosus (3) (100) 100 100 0 100 (33) motility 33%

Paracoccus yeeii (14) 100 -50 100 100 0 100 arginine 0%

Psychrobacter faecalis (19) 100 0 100 100 ND 0 arginine 0%

Psychrobacter immobilis (13) 92 0 85 77 0 + arginine 0%

Sphingobacterium multivorum (22) 100 0 100 0 100 100

Sphingobacterium spiritivorum (4) 55 100 100 0 100 100

Sphingobacterium thalpophilum (7) 100 0 100 100 100 (100)

Sphingomonas spp. (15) 0 0 0 7 100 0 glucose 87(13%)w,
0 100w 0 ND motility 66%
Wohlfahrtiimonas chitiniclastica (3) 100
0 acetate (100%)w

Numbers in parentheses after organism names are numbers of strains tested; w=weak
Values are positive percentages; those in parentheses represent delayed positivity; ND = not determined+,
>=90% positive; -,<10% positive; v, 10% to 90% positive; ND, not determined.

160 คูม่ อื การปฏิบัติงานแบคทเี รยี และรา

ตารางท่ี 5.6-8 การจ�ำแนกเชื้อกลุ่ม oxidase บวก, motility ลบ, OF glucose ลบ, indole บวก

Species Maltose Note
Urease
Gelatin
Growth
on MAC

Bergeyella zoohelcum (10) 0 100 100 100 colony: sticky, tan and yellow
(rapid)

Weeksella virosa (87) 0 0 100 100 1-day BA plate colonies:
202ayde.--233hll-eo0mdrwa.e8mynissmthinBtm,oAtdatiihnnapemltdaoaeitgaetbaemrcrro;eowtcleoonrnl;oimensiu:ecsobidecaonmde
Numbers in parentheses after organism names are numbers of strains tested.
Values are percentages of positive.

ตารางท่ี 5.6-9 การจำ� แนกเช้ือกลุม่ oxidase บวก, motility ลบ, OF glucose ลบ, indole ลบ

Species Growth on MAC Note
Arginine
Urease
Gelatinase
Nitrate reductase
Acetate

Haematobacter massiliensis (10) 90 100 100 0 0 100 mannitol 0%

Moraxella atlantae (7) 100 0 0 0 0 0

Moraxella canis (5) 60 0 0 0 80 100

Moraxella catarrhalis (7) 0 0 0 0 100 0 DNase +

Moraxella lacunata (5) 0 0 0 100 100 60 poor growth on OF medium

Moraxella lincolnii (2) 000000

Moraxella nonliquefaciens (16) 0 0 0 0 100 0

Moraxella osloensis (28) 50 0 0 0 18 100

Myroides odoratimimus (20) 100 ND 100 100 0 ND produce flexirubin pigment

Myroides odoratus (4) 75 ND 100 100 0 ND produce flexirubin pigment

Oligella ureolytica (3) 0 0 100 0 100 100 motility +67% (peritrichoust)

Oligella urethralis (7) 57 0 0 0 0 100

ส�ำหรับโรงพยาบาลศนู ย์และโรงพยาบาลท่วั ไป 161

ตารางท่ี 5.6-9 การจำ� แนกเช้ือกลมุ่ oxidase บวก, motility ลบ, OF glucose ลบ, indole ลบ (ต่อ)

Species Growth on MAC Note
Arginine
Urease
Gelatinase
Nitrate reductase
Acetate

Psychrobacter phenylpyruvicus (5) 0 0 100 0 20 100 growth promote by Tween 80

Psychrobacter pulmonis (8) (25) 0 0 0 100 100

Psychrobacter sanguinis (15) 0 0 100 0 33 87 growth promote by Tween 80

VNNaDulmu, enbsoertasrdeientpeperramcreeinnnettahdgeesessoaffpteorsiotrivgea;nitshmosenaimn pesaraernethneusmesberersproefssetnrtaidneslateysetdedp.ositivity

ตารางที่ 5.6-10 การจำ� แนกเชอื้ กลุ่ม oxidase ลบ, motility บวก, OF glucose บวก

Species Oxidase
Glucose
No. polar flagella
Pyoverdin
Esculin
Maltose**
Lactose**
Mannitol**
Gelatin
42 ºC
Lysine

Burkholderia cepacia complex* (211) V + >1 0 67 98 99 100 74 V V

Burkholderia gladioli (280)1 (27)2 V1 + 1 0 V2 - - + V2 - -

Brevundimonas vesicularis (94) 98 87 1-2 0 88 94 0 0 25 19 0

Pandoraea apista (11) 64 (+) 1 - 0 ND ND 0 0 100 0

P. norimbergensis (4) 100 - 1 - 0 ND ND 0 0 0 0

P. pnomenusa (6) 33 - 1 - 0 ND ND 0 0 100 0

P. pulmonicola (3) 100 - 1 - 0 ND ND 0 0 100 0

P. sputorum (7) 57 - 1 - 0 ND ND 0 0 57 0

Pandoraea sp. (1) 0 (+) 1 - 0 ND ND 0 0 0 0

Pseudomonas aeruginosa (201) 99 97 1 65 0 >1 >1 70 82 100 0

Pseudomonas fluorescens (155) 97 100 >1 96 0 2 24 53 100 0 0

Pseudomonas luteola (34) 0 100 >1 0 100 100 3(24) 76(18) 61 94 0

Pseudomonas oryzihabitans (36) 0 100 1 0 0 97 14(22) 100 17 33 7

Stenotrophomonas maltophilia (228) 20 85 >2 0 39 100 60 0 93 48 93
tN**tiosh*MoueA8lsmoa9ectsb%seitderBsreoptsuprfrairronskiednthsrpuseaoacnialrntdtreiseoend.rntneihalooaenncyspeeelpisodgawampcfiotepaesnerictptooeitvdrmogi,ntpaybenl.uepit+xshmoeapnnroneoisarlsiomtlrinoeve-wdesc,oaafwnogretraearan9inku0i-mnptogobse1mir0tsei0vdo%eifaosoixterfia.dsiTantrsSsaeIit,netemssst;eta,-dns.pyoVomsastilretuaisevinpseseafcproiererosp0deaurtrocceeeo1nax0tai%bdgraeiogssefhotnsftyerpegaolailnstoiistwv;ievVpeai;,ngtpdmhoomessinoettis.vitnecplfioanrriec1na1-l

162 คู่มอื การปฏบิ ัตงิ านแบคทีเรยี และรา

ตารางท่ี 5.6-11 การจำ� แนกเชอ้ื กลุ่ม oxidase ลบ, motility ลบ , OF glucose บวก/ลบ
Species
Acidifcation of D-Glucose
Gelatinase
Hemolysis of sheep blood
Growth at 37 °C
Growth at 41 °C
Growth at 44 °C
Simmons Citrate
Malonate

Acinetobacter calcoaceticus-baumannii complex (70) + - - + V1 V2 + V
(DNA group 1,2, 3, TU13)

Acinetobacter beijerinckii (15) -V++ - - ++

Acinetobacter bereziniae (16) (DNA group 10) 88 - - + - - + -

Acinetobacter guillouiae (17) (DNA group 11) - - - - - - + V

Acinetobacter gyllenbergii (9) - +++ - - +V

Acinetobacter haemolyticus (21) (DNA group 4) V + + + V - V -

Acinetobacter johnsonii (20) (DNA group 7) - - - - - - +V

Acinetobacter junii (21) (DNA group 5) - -V+V- +V

Acinetobacter lwoffii (26) (DNA group 8, 9, TU15) V - - V - - V -

Acinetobacter parvus (14) - - -+- - - -

Acinetobacter radioresistens (22) (DNA group 12) - - + V - - + -

Acinetobacter schindleri (22) - - -++-V-

Acinetobacter ursingii (29) - - -+- -+-

Numbers between parentheses are the numbers of strains tested. Values are percentages of positive
+ positive for 90 to 100% of strains; - positive for 0 to 10% of strains; V, positive for 11 to 89% of strains.
1 Typically negative only for A. calcoaceticus strains
2Typically positive only for A. baumannii and most strains of genomic species 13TU.

สำ� หรับโรงพยาบาลศนู ย์และโรงพยาบาลท่ัวไป 163

164 คมู่ อื การปฏิบัตงิ านแบคทเี รยี และรา ตารางที่ 5.6-12 การจำ� แนกเช้อื กลุม่ oxidase บวก/ลบ, motility บวก, OF glucose บวก/ลบ, pink pigmentednonfermenter
Species
Oxidase
No. of flagella
Growth on MAC
Glucose
Fructose
Mannitol
Xylose
Arabinose
Urease
Nitrate
Esculin

Asaia spp. (2) 0 P1-2/L ND 100 100 100 10 100 0 0 0

Azospirillum spp. (3) 100 P1-2 ND 0 (100)w 0 100 100 100 100 100
Methylobacterium spp.* (4) 0 P1 - (25) 0 0 100 100 100 0 0
Roseomonas cervicalis** (2) 100 P1-2 + 0 50 0 (100) 100 100 0 0
Roseomonas gilardii subsp. gilardii**
Roseomonas gilardii subsp. rosea** (5) 100w P1-2 + (20) 60/(40) (80) 0 100 100 0 0
11w P1-2 + 100 100 100 0 100 100 0 0
Roseomonas mucosa** (9) 100 P1-2 + (100) 100 0 0 0 100 100 0
Roseomonas genomospecies 4** (1)

Roseomonasgenomospecies 5** (4) 100w P1-2 + 0 (100) 0 0 0 100 0 0

Numbers in parentheses after organism names are numbers of strains tested. Values are percentages of positive; those in parenthesesrepresent delayed positivity;
+ positive for 90 to 100% of strains; - positive for 0 to 10% of strains; W weak positive P and number=Number of polar flagella; L = Lateral flagella; ND = not
determined Gram’s stain(Gram negative) *Bacilli with vacuole, **Coccoid rod

ตารางที่ 5.6-13 Nomenclature of glucose nonfermentative gram-negative bacteria from clinical specimens

Current names Former names/Synonyms
ACCAAAADDlllllcccccCCaaaaallllliiiiggggggigrreeeeooennnnuuneeeeppsssseVIsdxxpIyeyiIcedanll,coo,eihtssCnraooiiDfuxxtidrciiCddiaifiaanignncsrssaosnussu-------uupsbbbsIssspIppuI.b..bddxeseynpnli.otirtsxirofiyifxcilciaodanasnsnoss,x,idans,
Genus species

AAAAAAAAAccccccccchhhhhhhhhrrrrrrrrrooooooooommmmmmmmmooooooooobbbbbbbbbaaaaaaaaacccccccccttttttttteeeeeeeeerrrrrrrrr xrmsmdipanupeyoiseauhgillrucrceolripahaiintxcfinlvasoanaoduictsusleidieisidneininassinsss

Achromobacter denitrificans

AAAAcccciiiiddddoooovvvvoooorrrraaaaxxxx wdfteaemacluiaplftiieeserrlsadiniiis PAPHsscyeeiduudrddoooovgmmoernooaonnxmaaassovdtneeeanmlsaapeffiaeecrlaidlniisis,,, EPE.s.eFFuaadllsoseemnno((nEEaFFs))fgagrcrooiluuispp 13
Acinetobacter baumannii 16

Avacri.naentoitbraatcutse,r Aanciitnraettuosb,acAtecrinDetNobAacgtreorupca2lcoaceticus

AAAccciiinnneeetttooobbbaaacccttteeerrr bbcccaoaeellrmiccjeeoozpraailicnecnexiecattkieicciuiuss-baumannii -
Acinetobacter hggauyeilllmelonoubliyearteigciui s AAcciinneettoobbaacctteerr DDNNAA ggrroouupp 110,2, 3, TU13
AAAccciiinnneeetttooobbbaaacccttteeerrr jjlwouhnoinfisfioinii sAAAAAAAAAAAAuccccccccccccbiiiiiiiiiiiisnnnnnnnnnnnnpeeeeeeeeeeee.ttttttttttttoooooooooooocbbbbbbbbbbbbaaaaaaaaaaaalacccccccccccccotttttttttttteeeeeeeeeeeaerrrrrrrrrrrcrepaDDDDDcpDaDtnahhinNNNNNNlciNeecitunnAAAAAAtroArasooaa,tggggggnnucugArrrrrressr34oooooot,,coiuuuuuuiAcuAnppppppupcecs175893it4ino1,,nvebAeaMtatroco.cboitblneawraearccotxtDotefeebfrNlrilaDaAccNtlaewglArcroogofgarufiircpmoeu1toipncut4isi
AAAccciiinnneeetttooobbbaaacccttteeerrr
ppaitrtviius
AAcciinneettoobbaacctteerr

ส�ำหรับโรงพยาบาลศนู ย์และโรงพยาบาลท่ัวไป 165

ตารางที่ 5.6-13 Nomenclature of glucose nonfermentative gram-negative bacteria from clinical specimens (ตอ่ )

Current names Former names/Synonyms
Genus species AAAccciiinnneeetttooobbbaaacccttteeerrr ppDhhNeennAoognnr12oup 12

AAAccciiinnneeetttooobbbaaacccttteeerrr rsuacrdhsiiinongrdeiliseirsitans

AAllccaalliiggeenneess fruaehclaanlidsii PCsDeCudgormouopnaVsIodorans, Alc-aligenes odorans,

Alishewanella fetalis -
Asaia spp. -
Azospirillum brasilense RRoosseeoommoonnaassggeennoommiiccssppeecci-eiess36(Roseomonas fauriae),
Azospirillum spp.
BBaallnneeaattrriixx azlopoihcaelcum CDC group Iij, Weeksella-zoohelcum

BBoorrddeetteellllaa abvroiunmchiseptica BBAHACABarDoalclucccreiCanacdimllleeeliinultoggtloeospeaelbnnnhlpbaaoeeiacrlxssbuortaiersnbfdopracrbineeopzhrrccneaiotahsrrucnlpaihsgiccpessirhasteiotinsierycsu,tipaepuspHt,p,esic2AtaAsIiuiec--I(lslsmcacNaaollOipiggh-ee2innl)ueessspbbarroroannpccehhriitccuaasnnsiiisss
PPsseeuuddoommoonnaassvdeismiciunluatrais,,CCDorCyngerboaucpte1riaum vesiculare
BBBooorrrdddeeettteeellllllaaa hhpoainrlmzapiieesIritiussis
Bordetella trematum
BBrreevvuunnddiimmoonnaass dviemsiicnuulataris

BBuurrkkhhoollddeerriiaa amrabloleriis BGBPGmLsouueeaeennrrlulkkfooefdhhmmieo,oormooMellddlvvoleeaaaanrrlrriilamaaeVVsoaccIImmleeIIlIppeayiaalc,lcceeAiiisaa,c,,mBiBBnaaeuulctlrrioekk-lbilhh,uaooAsclltmddceteerairrnlmiiloaaeabiccl,aeelPceppiifaalelccuiiifsaafemccrooeammllllaeppilleexx

Burkholderia ambifaria
Burkholderia anthina

166 ค่มู อื การปฏบิ ตั ิงานแบคทเี รียและรา

ตารางที่ 5.6-13 Nomenclature of glucose nonfermentative gram-negative bacteria from clinical specimens (ต่อ)

Current names Former names/Synonyms
Genus species
BPPBPPBBBCBPLBBBcPBBBBMLPBmPBBossssssssoouuuuuDuuauauuuuuuaameeeeeeeeeeccrrrrrrrrrrrrrrlluuuCuuuuulkkkkkkkkkkkkkkffitlpeelffeddddddddhhhhhhhhhhhhhhllielrgouoooooooo,eoooooooooeoooooirrmsummmmmmmmxrMelllllllllllllloddddddddeddddddmlpyuoooooooolleeeeeeeeeeeeeea(alscpnnnnnnnnrrrrrrrrrrrrrrBalweeiiiiiiiiiiiiiilaaaaaaaamaaaaaaaaaaaaaaueECpssssssssshodasOcccccccccpccccCipgkcmappmmeoltoeeeeeeeeeeeesslmen-lisy)umppppppppppppeeceanua1ypetrduGioaaaaaaaaaaaaoudilglrucaa,mlotccccccccccccdvordieielciedAoiiiiiiiiiiiiimilovecoisiinaaaaaaaaaaaaoe,lac(nmoicmioiammnkrBcccccccccccc,ierlmonoiiaooooooooooooanlPaaaanebennlmmmmmmmmmmmmaollcs,glitillasneeivocBeeapppppppppppp----lsiusaiabilellllllllllllu,u,dsreeeeeeeeeeee)artAsoxxxxxxxxxxxxcIkrXmatmchGeiGGGGGGtonroaienleeeeeenlmndolonnnnnnaeoekaboooooosirmll,ammmmmmialmaPceohooooooiifacvolevvvvvvrleamuigaaaaaaprfsrrrrrriafanIeXVIIIVmcarVIIietIIaaalll,laei,
BBuurrkkhhoollddeerriiaa cceanpoaccieapacia CFFCllDDaavvCCoobbggaarrcooctuuteepprriiuIIuIImmeh,igCnldDeouClmoggernoeu--sp, FIIlcavobacterium group IIb

BBBBBBuuuuuurrrrrrkkkkkkhhhhhhoooooollllllddddddeeeeeerrrrrriiiiiiaaaaaa ddfcguoloiafnnlfdogtuaisosomaarluiimnans -
BBBuuurrrkkkhhhooollldddeeerrriiiaaa mllaattaealnlesi
pommskueeltlauathidlvlooiomcmraaeannllsseiis
BBBBuuuurrrrkkkkhhhhoooollllddddeeeerrrriiiiaaaa

BBuurrkkhhoollddeerriiaa ppsyerurodcoimniualtivorans

BBBBBuuuuurrrrrkkkkkhhhhhooooollllldddddeeeeerrrrriiiiiaaaaa tuvsshetbiaeamobitlnniialnaeinamsndlsieiisesnnssiiss

CCCCCChhhhhhrrrrrryyyyyysssssseeeeeeoooooobbbbbbaaaaaacccccctttttteeeeeerrrrrriiiiiiuuuuuummmmmm gtshiarncnoleedotmvuhopermilhroonetpighnseiasnlemesum
Chryseomonas polytricha

สำ� หรับโรงพยาบาลศนู ย์และโรงพยาบาลทั่วไป 167

ตารางท่ี 5.6-13 Nomenclature of glucose nonfermentative gram-negative bacteria from clinical specimens (ตอ่ )

Current names Former names/Synonyms

Genus species Comamonas terrigena DNA group 2
ACACooqqmmuuaaaassmmppiioorrnniillaalluussmmtteerraarrqqiigguueeaannttiiaaccuuDDmmNN,AACDggrrCoouugppro13up EF-19
Comamonas aquatica Pseudomonas testosteroni
RRRCRaaaaDllllssssCttttoooognnnnriiiioaaaaugptrpaeiailsIuwapVcriaducrnai-liae2c,,nuWWslii,saa,WuuWtteaeruarssutieiataresgrpisiaaliaaurrcetdausipilwair,aanceunlisis
CCoommaammoonnaass tkeerrrsigteernsaii Pseudomonas acidovorans, Comamonas acidovorans
Pseudomonas indoloxidans, Pseudomonas desmolytica
Comamonas testosteroni Chryseobacterium meningosepticum
Flavobacterium meningosepticum, CDC group IIa
CCuupprriiaavviidduuss pgialuacrduilius

CCuupprriiaavviidduuss rtaeiswpiarnaecnusliis

Delftia acidovorans

Elizabethkingia meningoseptica

Empedobacter brevis FPslaevuodboabcatcetreiurimumbrberveev,isFlavobacterium brevis,
-
Empedobacter falsenii -
EO-3 EO-3

Flavobacterium mizutaii SCpDhCinggroobuapctIeiriium mizutaii, Flavobacterium mizutaii

Inquilinus limosus -

Kerstersia gyiorum Alcaligenes faecalis-like organism La
Kerstersia similis -

168 ค่มู อื การปฏิบตั ิงานแบคทีเรียและรา

ตารางที่ 5.6-13 Nomenclature of glucose nonfermentative gram-negative bacteria from clinical specimens (ตอ่ )

Current names Former names/Synonyms
Genus species PVsieburidooemxotonragsumenessophilica-, Pseudomonas extorquens,

MMeetthhyylloobbaacctteerriiuumm smpeps.ophilicum

MMMMMMMMMMMMMMMooooooooooooooorrrrrrrrrrrrrrraaaaaaaaaaaaaaaxxxxxxxxxxxxxxxeeeeeeeeeeeeeeellllllllllllllllllllllllllllllaaaaaaaaaaaaaaa occanpaboelblpsiaaaqntalvsoooonclucntlauarvvnicuaocsrcitnioilorasniehiisrtplcqnnaaahneuiutseriamasloiielitsilfiasyfaletciiruicemans CDC group M-3 - catarrhalis
N----eisseria
Branhamella catarrhalis, -------
Moraxella liquefaciens

MMyyrrooiiddeess ooddoorraattiums imus CoFdlhaorvryoastbeuaomcbt,aecCritueDrmCiuomgdrooourdapoturMamt4u-mf, Flavobacterium

Ochrobactrum anthropi CAADcchhCrroogmmroooubbpaaccVtteedrr-1sgpraopnu.dpbiAoVt,dyC-p-----2easn1daDnd 2

OOOOOccccchhhhhrrrrrooooobbbbbaaaaaccccctttttrrrrruuuuummmmm ghippnassrtieeeeguumrnmddoaootengiodnerpintiuhegsmrinelmuomendeinusme MCDorCaxgerloluapurIeVtheralis, CDC group M-4
OOlliiggeellllaa uurreeothlyratilicsa
PPPPPPaaaaaannnnnnddddddoooooorrrrrraaaaaaeeeeeeaaaaaa ssppanpppounupirlosmit.mtmoaorebunnemiucrgsoaelansis CDC group WO-2 -----

สำ� หรบั โรงพยาบาลศนู ย์และโรงพยาบาลทว่ั ไป 169

ตารางที่ 5.6-13 Nomenclature of glucose nonfermentative gram-negative bacteria from clinical specimens (ตอ่ )

Current names Former names/Synonyms
Genus species

Pannonibacter phragmitetus Achromobater group B and E
Paracoccus yeeii CDC group EO-2
PPPPPPPPPPPPPPPPPPPssssssssssssssssssseeeeeeeeeeeeeeeeeeeuuuuuuuuuuuuuuuuuuudddddddddddddddddddooooooooooooooooooommmmmmmmmmmmmmmmmmmooooooooooooooooooonnnnnnnnnnnnnnnnnnnaaaaaaaaaaaaaaaaaaasssssssssssssssssss ohvbpslfaaosm-pmpsmullttielieruteseiumuucbeoitoyrkertrtteoattneusonitiiuzezziodusldrlsadgintdieeicelacheegigeioairrosisiiniaireicicnllcao–boiinoieoliiulniscelnitgaapakasaselen2ingsaenes CCPCCCFPslsDDDDhaeervCCuCCuyiddsmgggIoeovrrroommooodnmuuu,ooaopppCnnsnaaDVVVsasoCsbbbrapy---lly312gcuzoairthecolioyaugblapeanin,tEeaeCaFns,Ds-bB1,-----------CiCaoctDgytreCporeuigupBrmoVuaepe-1rVugei-n2osum
PPPPssssyyyycccchhhhrrrroooobbbbaaaacccctttteeeerrrr ppfimahuelemcmnaoyolbilnspiilysisruvicus Moraxella phenylpyruvica---, CDC group M-2

RRaallssttoonniiaa mpicaknnetittioililytica RsRBBCoaauDulllrarssCkkntthhooagoocnnrelliioddaaaueerpppurriiiimccaaVkkspaeeoi-ttc1lttaiikiinae-bnlatiticdkioiee,vVaairPasur-osm23elau,tdPeossmeuodnoams opnicaksettii
RRaallssttoonniiaa isnosliadniaocseaarum

Rhizobium radiobacter AAggrroobbaacctteerriiuumm truamdieofbaacciteenrs, CDC group Vd-3,

RRRRRRRooooooossssssseeeeeeeooooooommmmmmmooooooonnnnnnnaaaaaaasssssss gfcggmgaeeeiilluurnnaavrcoorrioiddammcsiieaiiaoolssisssuuppbbeessccppiiee..ssrgo54ilsaeradii -------

170 คู่มอื การปฏบิ ัติงานแบคทีเรียและรา

ตารางที่ 5.6-13 Nomenclature of glucose nonfermentative gram-negative bacteria from clinical specimens (ตอ่ )

Current names Former names/Synonyms
Genus species Shewanella putrefaciens biovar 2, CDC biotype 2,
CDC group Ib-2
Shewanella algae Shewanella putrefaciens biovar 1 and 3, CDC
biotype 1, Pseudomonas putrefaciens, Alteromonas
Shewanella putrefaciens putrefaciens Achromobacter putrefaciens,
CDC group Ib-1 and Ib-2

Sphingobacterium mizutae Flavobacterium mizutaii, CDC group IIi
Sphingobacterium multivorum Flavobacterium multivorum, CDC group IIk-2
Sphingobacterium spiritovorum Flavobacterium spiritovorum, Flavobacterium
Sphingobacterium thalpophilum yabuuchiae, Sphingobacterium versatilis, CDC group
IIK-3
Flavobacterium thalpophilum

Sphingomonas parapaucimobilis -
Sphingomonas paucimobilis Pseudomonas paucimobilis, Flavobacterion devorans
Stenotrophomonas maltophilia CDC group IIk-1
Wautersia eutropha Pseudomonas maltophilia, Xanthomonas maltophilia
Wautersiella falsenii Stenotrophomonas africana
Weeksella virosa
Alcaligenes eutrophus, Ralstonia eutropha,
Cupriavidus necator
phenotypically resembling members of the genera
Chryseobacterium and Empedobacter.
CDC group IIf, Flavobacterium genitale

ส�ำหรับโรงพยาบาลศูนยแ์ ละโรงพยาบาลทั่วไป 171

เอกสารอา้ งองิ
1 2 3 45 8 6 7 9 1 11 1 1.13........024 ..... sM dHVrDVaMcVMIPCnKCW1MHL5pVMJKCeN(MMBIPสJbLสpannบGGtedeo.0aarieรrouaุ.aaaoøCaöeo6litfถpiipaoioiat,clnuv:Aรii r,,nาncncepncecnnewinn1e8nnbcJuau,ricาrvdc.bรงrrncrrerodlrelarPPSaif3,8orgcunotบkmLooaosoloomSyigyคeณteeyevosaxi-Pffi7alMaoaiipnerbblbbca.rtraนัylc6.aameozb์aeCNvaiml–arnเm,seาhDiiหnii1htlnls3ดtKluieeooioocวn8rGธoIwollTJHmoloP,tdG.doi4CaeesenนAชaolllldJ9จิEfCnEิกuDlCr,EAruuooWorrn.aW,,seomg35,oDศy9eยัgา้tC,.,า,cFstggttivAatagSeMM39VrsIt.niวaรoิPce,Cร2,p1BLiyyM,aMlnengoatnsny::sMtoo,iเfิuทิPC0,)l6al,,11e,MdduieลlanAA.aeR,uemM,svCJvt0HnLaa4a71n40nWยrhnlaMieeศ1ิxoคVeOie,,dcnrPhO2,d-om1to32,dsoาunfe,s1rilh1aDwู่มJde.aebCCfrlแaaiศetm––Ftrgvprn,GNtooaselche9hmnysEocnBsahอืล11.EeuSiruาaaapndBnlrso0Mehhrnetcreyw,nm2ส41enrrotunะกMMsmedahsanearvmietoJrrdใs9,H91dsDbtrckneAเmidDeiaiตiาooc,aearNพนeekettrc,LZ:W..irieegaร,uhihlnlorPLรaen,oniP,-hrBovcllc7,ญo:็tP,-vปaomnsNoslGสe์ssGlo,ClPoGano1มiJBn,FKKtij,ou.atAbanแHฏ6nnseMlaMGaeา.la,3eofmBntl2ueาdscrihigCCr3,nขetธgt,WิบvR1o-eeacpลrdBo,e0n1neuiu,,rad:7Daamาaenvl.,,ln.rP2cตั0mik.sKรยัsaAlr,omMyot2BlรorciyuAghnkCLLik29eAnfตัaaGิงsgrOo3hvวiälณevenaetcooh0as.nd.taaSา.นySofmG.ntSeDaรealeSEdoohelvo3nnTeนTสlM,ntCsntJr2CrtMจlพaine,l.,,rl,p–ddaBashsaam,,1é,Tแt0ขุdrJิตfoaooRttHaf2hrรrิnSexVnaN1Deoa1aiKePบ.eyyMneopnlPร2ivยiกิonSistcnur5elBr2narnzdcinMChl,ค0erVeกindiรn,sedB.MMnauA0naauheyPlaวuc6t.ทลsุPมnrlWAaedG,w1sda,lKVtLest,riนัsy,.scLLaed,disDa..,kีเว5aGpp,Cro,sorCeTร,ra,Wa,n2ท,,DCmha.eSทpิppa.eWrnn1nียaroWo.vSda5mson.FF.lนr,nno9t,PยdM2mrแorm5uooooSanc.laVuuooimr39D-aaาesา0dl7llลrasmofo,osNeesnnvc,t9e1nmศsa1eac.ป1hsemavะWlMekJhKkku.ve6irPhnlา5กem.iP.mn,รoiวiieaedaB-M,nNสpegcK.,oDranาAiaa,GาfnoีณPooscgalaerรnanIgตrGGonBสeCcW,dnmarSCnnnanttnontoวetmsกxPiooรeDomnon,,�ำoena,MovvdmroBนิopon.ก์KติsหddrwsiLneewcReRae(teenmdapr,u2W,จิhaotenาyต,sknnoaรngPcaiiieR.Drn0DedcรฉrmctEDctctbnพิnyับaiksat,raDanhJh1l)แaohheยIัEeCd,ee,neaeelhoR,CMuaoรiโd5ldttพrWlsเptmrLanicWoill.gรteeชfvu,ge.,sy.sssMeaTeo,tทilrrhงn7สmo.r,ea,tอ้ืGipcPdrm,BMeL,haa(tพtl7nnasWยauSSuวกeaiuesSnpe,iin3fsuS’nflp์tlrlPยSSGdรLmPลiศdsceaaomilaida-rucBp8lsา.i),,รa,hunr7มk่,ุrnนูe.sasRaa,Ce1บ2oBuณmrmdchWWFx9hd2tdpAleย3e0nMieGJrooMาi.0ouu0ioyrooาkAcคa์-nJCl1ieaลlmaaJ.tlnrlca1n8rs,fko,hg3rdguตaวrrkrJceotศtk53oCMeDIrbnnoVC.toneeocnJhาilรlcnoe.bูน7ndl.ooD,lodarcfuolมAoPllะadnaiiAi.booiCnccsiGSJยascAanslnGeรn.nhกe,etesokkdvtolpp,c์แIsuld,rวi่eiieaDerูลMr2eaenov.ciNccoaeiSlลlgaRngnrDDมnansry0trnra.ส,efCotmeJutitdoeะiiaeieeมl0oroahWtWpcbcoaCrcrมnr.nxItwtโrnmv1eM,eForitoieอืnnhraรslf,irบlcDool.Ppg.aslobeoaditeat,a,ไeงs((binte,taerGcCูรptannPทlPPJcree.พaeamriiicnGuTPpocณrdd,onca,dhFrdยoJS7isSslยotp.aeena))WaGel8gGteedfE-9epy์tbาa,,mSnhxแlrdส3arno3in1A.c2soบtM,mit,ott,ooMลmi8o9ot-aoห-bin0PvMMvAJCmWcNrาoo8-t:taะlESmoo0aaeGfii1iyร8ลodn1cEnhvdสaceooaaenv0va05pgฐัipsIaทB,2yrgeolrann,dnk..ormุร7,l0yyilolJP.,avnouuดeaัว่acIeGlDpGาR3S.,sbBtnoPofcmrvsoaaxไา้niงIeM–1airpet,,vImtLfrollปrnucM,นooคoaelna1u1oseeMRrJkrl,cimrlooDmb.xaec์J0nสetekkcoiเAJoBhaSffxaortaดจ2Drr7oaraoih-gewาhimltcaory,n0aัดh8lrpCชCsneMroธyCWgotgDyaCbscaegt1e.dtMpueทl,ศาlloedtulivntgodien6Aiir,sariPoeร1onnริsnn�ำetEnoai(tnieaetrrvenu,1iสTslsne,โhitiiิเirsrisdcvraiลofcceescดamd taoi tiehvsขุoohoa, paaisa nl,e ิศ) liยnecefr,.llilll ..,
Nomenclature Up-to-date (October 2017) (http://www.dsmz.de/bacterial-diversity/prokaryotic-nomencla
ture-up-to-date)

172 คู่มือการปฏิบัตงิ านแบคทเี รียและรา

5.7 การวนิ ิจฉยั เช้อื กลุ่ม Higher Bacteria

ณฎั ฐีวรรณ ปนุ่ วัน
หลกั การ
higher bacteria เป็นเช้อื ในกลมุ่ actinomycetes จัดอยู่ใน Order Actinomycetales ซึ่งมกี ารเจรญิ เป็นเส้นสาย
เลก็ ๆ แตกกิ่งก้าน ขนาดเส้นผ่านศนู ยก์ ลาง 0.5-0.8 µm ขยายพนั ธโุ์ ดยการสรา้ งสปอร์หรอื แตกหักเปน็ ทอ่ นของ
เสน้ สาย มที ง้ั เชอื้ ทเ่ี ป็น aerobic actinomycetes, facultative anaerobes และ obligate anaerobes เช้ือก่อโรคท่สี ำ� คัญ
ในกลุ่ม aerobic actinomycetes ไดแ้ ก่ Nocardia , Actinomadura, Rhodococcus และ Streptomyces.
การวินจิ ฉัยทางห้องปฏิบัติการ
1. สงิ่ ส่งตรวจ เสมหะ สิ่งสง่ ตรวจจากระบบหายใจ หนองจากแผล เลือด น�้ำไขสันหลงั ช้นิ เน้ือจาก ตอ่ ม
น�ำ้ เหลือง ปอด เปน็ ตน้
2. การตรวจโดยตรงทางกลอ้ งจุลทรรศน์
2.1 การเตรียมตวั อยา่ งเพอ่ื ตรวจโดยตรงทางกลอ้ งจุลทรรศน์
ในกรณีท่ีส่ิงส่งตรวจเป็นหนองจากแผล (non sterile site) ที่สงสัยโรค actinomycotic mycetoma น�ำ
ตัวอย่างหนองจากแผลถ่ายลงในจานเพาะเช้ือตรวจหา grains หรือ granules ซึ่งเป็นกลุ่มของเชื้อก่อโรค
(microcolonies) ดูสี รูปร่าง ขนาด ความนุ่มหรือความแข็งของ grains หรือ granules ด้วยตาเปล่า จากนั้นใช้
pasteur pipette ดดู แยก grains ออกมาหยดลงบนแผ่นสไลดแ์ ก้วและใชแ้ ผน่ สไลด์แกว้ อกี แผน่ หนง่ึ ปิดทบั บดให้
grains แตก แลว้ เกลย่ี ใหเ้ ปน็ แผน่ บาง ปล่อยให้แหง้ และลนผา่ นเปลวไฟ 3 คร้งั

ช้นิ เนือ้ ใช้กรรไกรทีป่ ราศจากเชื้อตัดใหเ้ ป็นชิน้ เล็กๆ ใช้คีมคบี ปราศจากเช้ือคีบชนิ้ เนอ้ื กดลงบนแผน่
สไลด์แก้วหลายๆ ครง้ั ปลอ่ ยให้แหง้ และลนผา่ นเปลวไฟ 3 คร้ัง

Body fluids (เลือด น�้ำไขสันหลงั นำ้� จากตำ� แหน่งทไ่ี มม่ เี ชอื้ ประจำ� ถิน่ ) นำ� เข้าเครือ่ งปนั่ (centrifuge) โดย
ใช้ความเรว็ 2800 g เป็นเวลา 10 นาที นำ� สว่ นท่ีอยู่กน้ หลอดมาสเมียรบ์ นแผน่ สไลด์แก้วปล่อยให้แห้งและลนผา่ น
เปลวไฟ 3 ครงั้
2.1.1 การยอ้ มแกรม โดยวิธกี ารยอ้ มเหมือนกบั การย้อมสีแกรมแบคทเี รีย
เชือ้ ควบคมุ คณุ ภาพ Gram-positive control Streptomyces flavus DMST 15342

Gram-negative control Escherichia coli DMST 4212
2.2.2 การย้อม Modified Kinyoun acid- fast
วธิ ีย้อม
1. หยดสารละลาย carbon fusion ลงบนแผน่ สเมยี รจ์ นทัว่ ท้ิงไว้ 5 นาทที อ่ี ุณหภมู ิ
หอ้ ง ไมต่ อ้ งอุน่
2. ล้างด้วยนำ้�
3. ล้างด้วย 50% ethyl alcohol ราดทับและเททิ้งสลับกันไปหลายๆ คร้ังจนกว่าสีแดง
ส่วนเกินจะจางลง
4. ล้างดว้ ยน้�ำ
5. ลา้ งด้วย 1% Sulfuric acid ในน้ำ� เป็นเวลา 3 นาที
6. ยอ้ มทบั ดว้ ย methylene blue เป็นเวลา 1 นาที
7. ลา้ งดว้ ยน้ำ� ปล่อยใหแ้ หง้ ตรวจดดู ้วยกลอ้ งจุลทรรศน์

ส�ำหรบั โรงพยาบาลศนู ยแ์ ละโรงพยาบาลท่ัวไป 173

เช้ือควบคมุ คณุ ภาพ
Modifiied AFB positive control Nocardia asteroides DMST 15332
Modifiied AFB negative control Streptomyces flavus DMST 15342

2.2 การเพาะเชอื้
การตรวจแยกเชื้อ aerobic actinomycetes จากส่ิงส่งตรวจท่ีไม่มีเช้ือประจ�ำถิ่น (sterile sites) หรือ
concentrated sterile body fluid สามารถเพาะโดยตรงบนอาหารเล้ียงเช้ือ BA, CA, BHA, Sabouraud dextrose agar
(SDA) และ Lowewstein-Jensen medium

ส่ิงส่งตรวจจากต�ำแหน่งที่มีเช้ือประจ�ำถิ่น (nonsterile sites) เช่นสิ่งส่งตรวจจากทางเดินหายใจ และ
mycetoma ให้ pretreat ด้วย low-pH (2.2 ) HCl-KCl solution (46.8 ml. 0.2 M HCl และ 300 ml 0.2 M KCL) ใช้
1 ml low pH (2.2 ) HCl-KCl solution ผสมกบั ตัวอยา่ ง 10 ml ตง้ั ทง้ิ ไว้ 4 นาที เพาะลงบน selective media เช่น
modified Thayer - Martin agar (MTM), Buffered charcoal yeast extract (BCYE) เพาะเชอ้ื ทอี่ ณุ หภมู ิ 30 °C และ
35 °C นาน 1-3 สปั ดาห์ ตรวจสอบการเจริญของเชอื้ ทกุ วนั ในสัปดาหท์ ่ีหนงึ่ และสปั ดาหล์ ะครัง้ ของสัปดาหท์ ่ี 2
และ 3 เมื่อเช้อื เจริญ ส่งต่อฝา่ ยเชือ้ ราวิทยา สถาบันวิจัยวทิ ยาศาสตร์สาธารณสุข กรมวทิ ยาศาสตรก์ ารแพทย์
นำ� โคโลนที ไ่ี ดม้ าทำ� การทดสอบคณุ สมบตั กิ ารตดิ สีacid-fastดกู ารสรา้ งaerialmyceliumดว้ ยกลอ้ งจลุ ทรรศน์
3. การอ่านผล
ตารางท่ี 5.7-1 ลกั ษณะของ grains หรอื granules ของเช้ือก่อโรค actinomycotic mycetoma

Organisms Grains

Nocardia asteroides Rare; white, soft, irregular, 1 mm.
Nocardia brasiliensis white to yellow, soft, lobe, 1 mm.
Nocardia otitidiscaviarum white to yellow
Actinomadura madurae white, soft, oval to lobe, 5 mm.
Actinomadura pelletieri red, hard, oval to lobe, 1 mm.
Streptomyces somaliensis yellow, hard, round to oval, 2 mm.

Actinomadura spp. ตดิ สีแกรมบวก ไมต่ ิดสี modified acid-fast I รปู รา่ งลกั ษณะเป็นเส้นสายส้นั ๆ ขนาดเสน้
ผา่ นศนู ย์กลางน้อยกวา่ 1 µm
Nocardia spp. ตดิ สีแกรมบวกและตดิ สี modified acid-fast เป็นบางส่วน รปู รา่ งลักษณะเป็นเสน้ สาย เส้นสาย
แตกหักเปน็ รูปทอ่ น จนถงึ รปู กลม ขนาดเส้นผ่านศนู ย์กลางประมาณ 0.5-1 µm
Rhodococcus spp. ตดิ สแี กรมบวกและตดิ สี modified acid-fast เปน็ บางส่วน รปู รา่ งลกั ษณะเป็น coccobacilli
หรือมลี กั ษณะคล้าย diphtheroids
Streptomyces spp. ตดิ สแี กรมบวก ไม่ตดิ สี modified acid-fast รปู ร่างลกั ษณะเปน็ เสน้ สาย ขนาดเสน้ ผ่าน
ศูนย์กลางประมาณ 0.5-1 µm ไม่มกี ารแตกหักของเส้นสายเปน็ ท่อน

174 คูม่ อื การปฏบิ ตั ิงานแบคทเี รียและรา

ตารางที่ 5.7-2 Morphologic characteristics of aerobic actinomycetes

Genus Substrate Aerial Conidia Modified Microscopic Colonial morphology
Actinomadura hyphae Hyphae acid-fast morphology

Nocardia - V V - Thin, short Powdery aerial hyphae may be

Rhodococcus branching flament blue, brown, cream, gray, green,
Streptomyces pink, white, violet, or yellow.
Colonies are wrinkled and may
have a leathery or cartilaginous
appearance when aerial myceliu-
mis absent.

+ + V W Thin, filamentous Chalky, matte or velvety,

branching rods, powdery (usually), irregular,
0.5-1.0 µm in wrinkled, heaped, or smooth on
diam; beading surface; may be brown , tan, pink,
generally apparent. orange, red, purple, gray, yellow,

peach, or white on reverse;
smooth or granular; soluble brown
or yellow pigments may be
produced

+ - - W Coccoid to Rough, smooth, or mucoid; buff,

bacillary forms cream, yellow, orange, or red;
colorless variants occur; may
become increasingly pigmented
and rough with age.

+ + + - Filamentous Colonies are discrete and
branching rods, lichenoid, leathery, or butyrous;
0.5-2.0 µm in variety of pigments; aerial hyphae
diam; filaments may appear floccose, granular,
may fragment into powdery, or velvety; may produce
short rods; may a colored soluble pigment.
stain more solidly
gram positive than
Nocardia; may
show beading.

ตรวจดกู ารสรา้ ง aerial mycelium ดว้ ยกลอ้ งจลุ ทรรศน์ สว่ นขอบของโคโลนจี ะเหน็ ลกั ษณะทเี่ ปน็ เสน้ สายคลา้ ยกบั
เส้นซกิ แซก

สำ� หรับโรงพยาบาลศนู ย์และโรงพยาบาลท่วั ไป 175

4. การรายงานผล
การตรวจโดยตรงทางกล้องจุลทรรศน์

รายงานผล Nocardia “Gram-positive, modified acid fast positive (partially acid fast), branching filament,
beading filament, fragment bacilli, suggesting Nocardia.”
รายงานผล Rhodococcus “Gram-positive, modified acid fast positive (partially acid fast), coccoid to
bacillary forms, suggesting Rhodococcus.”
รายงานผล Streptomyces “Gram-positive, modified acid fast negative, branching filament, suggesting
Streptomyces.”
รายงานผล Actinomadura “Gram-positive, modified acid fast negative, short branching filament,
suggesting Actinomadura.”
กรณีท่ีพบ grains หรอื granules ในส่งิ สง่ ตรวจ ใหพ้ ิจารณาสี ขนาด ความนมุ่ หรอื แขง็ และขนาดของ grains
หรอื granules ตามท่แี สดงไวใ้ นตารางที่ 5.7.1 .ลักษณะของgrains หรอื granules ของเช้ือก่อโรค Actinomycotic
mycetoma. มาประกอบในการรายงานผลด้วย
การรายงานผลเพาะเชื้อเบื้องต้น สามารถรายงานผลได้ในระดับ genus โดยพิจารณาจากลักษณะโคโลนีบน
อาหารเลี้ยงเชอื้ การตดิ สีAFB และการสร้าง aerial mycelium โดยพจิ ารณาคณุ สมบตั ิของเช้อื ทีท่ �ำการทดสอบ
ประกอบกับคณุ สมบัตขิ องเช้อื แต่ละ genus ที่แสดงไว้ในตารางที่ 5.7.2
เอกสารอา้ งอิง
1. Conville PS and Witebsky FG. Nocardia, Rhodococcus, Gordonia, Actinimadura,
Sterptomycetes, and Other Aerobic Actinomycetes. In: Versalovic J, editor in chief. Manual of
Clinical Microbiology 10th ed. Vol 1. Washington, DC: ASM Press; 2011. p.443-471.
2. Engelkirk PG and Engelkirk DJ. Laboratory Diagnosis of Selected Fungal Infections. In:
Laboratory Diagnosis of Infectious Diseases: Essentials of Diagnostic Microbiology.
Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2008. p. 507-540.
3. Hazen KC and Howell SA. Aerobic Actinomycetes. In: Garcia LS.editor in chief. Clinical
Microbiology Procedures Handbook. 3rd ed. Vol 2. Washington, DC: ASM Press; 2007.
p. 6.0.1-6.2.10.

176 คมู่ ือการปฏบิ ัติงานแบคทเี รียและรา

5.8 การวินิจฉยั เชื้อกลุ่ม Miscellaneous Gram-Negative Bacteria วรดา สโมสรสุข
อนศุ กั ดิ์ เกดิ สิน

Francisella spp.
เป็นแบคทีเรียแกรมลบ ติดสีแดงของ safranin บางๆ รูปร่าง coccobacilli ประกอบด้วย 3 species ดังน้ี
F. tularensis, F. novicida และ F. philomiragia ส�ำหรับ F. tularensis สามารถจ�ำแนกออกไดอ้ ีก 3 subspecies คือ
subspecies tularensis, holarctica และ mediasiatica โรคทเี่ กิดจากเช้อื น้คี ือ โรคทลู ารเี มีย (tularemia) ซงึ่ เช้ือท่กี ่อ
โรคนี้ คือ F. tularensis โดยเฉพาะ F. tularensis subsp. tularensis มคี วามรนุ แรงในการก่อโรคสูงสดุ และถือเป็น
อาวธุ ชวี ภาพอกี ดว้ ย เชอ้ื นมี้ สี ตั วป์ า่ เปน็ แหลง่ รงั โรคเปน็ ทงั้ สตั วท์ มี่ แี ละไมม่ กี ระดกู สนั หลงั การตดิ ตอ่ สคู่ นสามารถ
เกดิ ข้นึ โดยผ่านทางบาดแผลจากการสัมผสั หรือถกู กดั หรือขว่ น การรับประทานเนื้อสัตวป์ ่าที่ปรงุ ไมส่ กุ หรอื การ
หายใจเอาละอองหรือสารคัดหล่ังท่ีมีการปนเปื้อนเชื้อนี้เข้าสู่ร่างกาย ในประเทศไทยยังไม่มีรายงานผู้ป่วยโรค
ทูลาริเมยี จากเช้ือ F. tularensis แตพ่ บรายงานการตดิ เชอ้ื F. novicida ในกระแสโลหติ ในผ้ปู ่วย เมอ่ื ปี พ.ศ. 2551
เช้ือ F. tularensis สามารถเพาะไดด้ ้วยอาหารเลีย้ งเชอ้ื BA หรอื CA ท่เี สริมด้วยสารประกอบจ�ำพวก sulhydryl
ได้แก่ cysteine, cystine, thiosulfate หรอื IsoVitaleX นอกจากน้ีอาหารเลี้ยงเช้ือ buffered charcoal-yeat extract
agar (BCYE) ทใ่ี ช้ในการเพาะเชอ้ื Legionella spp. สามารถใช้ได้ อยา่ งไรกต็ าม F. novicida และ F. philomiragia
สามารถเจรญิ ไดใ้ นอาหารเลยี้ งเช้อื BA หรอื CA ท่ไี ม่ตอ้ งเสริมดว้ ยสารประกอบจำ� พวก sulhydryl เช้ือน้ีเจริญไดท้ ี่
อ2ณุวนัหภโมูดิย3ท5-ัว่ 3ไ7ป°โCคโไลมนต่ อ้ี มงขี กนาราดCปOร2ะใมนากณาร1เจ-2รญิmเmตบิ สโีเตทารถะึงยเะทเวาขลาาวในบกนาอรเาจหราญิ รเเตลบิย้ี งโตเชจอื้ นCเปAน็ กโคารโลทนดีสโดอยบเฉเบลอ้ื ยี่ งมตาน้กเกพวอ่ื า่
จำ� แนก Francisella ออกจากเช้ืออน่ื ๆ ที่ใกลเ้ คยี ง เชน่ Brucella, Haemophilus, Acinetobacter ได้แก่ การทดสอบ
oxidase, X, V factor และ urease ซึ่งใหผ้ ลลบทัง้ หมด

Brucella spp.
เปน็ แบคทเี รียแกรมลบ รูปร่าง coccobacilli ขนาดเลก็ ตดิ สแี ดงของ safranin บางๆ ไม่มี capsule, flagella และ
endospore ไม่สามารถหมักน�้ำตาลได้ ประกอบดว้ ย 9 species มสี ัตวท์ ี่เป็นพาหะจ�ำเพาะตามแตล่ ะ species ได้แก่
B. melitensis มแี พะหรือแกะหรืออูฐ เปน็ สัตวร์ งั โรค B. abortus มีสัตว์เคีย้ วเออ้ื ง เช่น โค กระบอื เปน็ สตั ว์รงั โรค
B. suis มีสกุ รเปน็ สตั ว์รงั โรค B. ovis มีแกะ เป็นสัตวร์ งั โรค B. canis มสี นุ ขั เปน็ สตั วร์ งั โรค B. neotomae มีหนู
เป็นสัตว์รังโรค B. delphini, B. pinnipediae, B. cetaceae มีสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมท่ีอาศัยอยู่ในทะเล อาทิ แมวนำ้�
ปลาวาฬ ปลาโลมา เป็นสัตว์รงั โรค
โรคที่เกิดจากเชื้อ Brucella เรียกว่า โรค Brucellosis นอกจากน้ียังมีชื่อเรียกอย่างอื่นแตกต่างกันไปตามสภาพ
ภูมศิ าสตร์ เชน่ Malta fever, Mediterranean fever, Cyprus fever, Gilbrata fever เปน็ ตน้ การตดิ ต่อสคู่ นสามารถ
เกดิ ขนึ้ โดยผา่ นทางบาดแผลจากการสมั ผสั การรบั ประทานนมดบิ เนย ชสี ทไี่ มผ่ า่ นกระบวนการพาสเจอรไ์ รซ์ หรอื
การหายใจเอาละอองหรอื สารคดั หลงั่ ทมี่ กี ารปนเปอ้ื นเชอื้ นเี้ ขา้ สรู่ า่ งกาย เชอ้ื นย้ี งั ถกู จดั ใหเ้ ปน็ อาวธุ ชวี ภาพอกี ดว้ ย
การเพาะเชือ้ Brucella สามารถเพาะลงอาหารเล้ียงเช้ือ BA, CA, Thayer-Martin, Martin-Lewis เชอ้ื สามารถ
เจรญิ ไดท้ ีอ่ ณุ หภมู ิ 35-37 °C ทมี่ หี รือไม่มี CO2 (5-10%) สามารถพบโคโลนีไดห้ ลงั จากอบแล้ว 1-2 วนั โคโลนีมี

ส�ำหรับโรงพยาบาลศูนย์และโรงพยาบาลทัว่ ไป 177

ขนาดเล็กประมาณ 1-2 mm ลกั ษณะกลมนนู ผวิ เรยี บ นอกจากน้ี เครื่อง automated blood culture เชน่ Bactec,
BacT Alert ให้ผลการเจรญิ ของเชอื้ ดกี ว่า วิธี nonautomated blood culture อยา่ ง biphasic Ruiz-Castañeda bottle
ซ่งึ ใช้เวลาประมาณ 7-35 วันในการเจรญิ ขณะทเี่ คร่ือง automated blood culture จะใช้เวลาไม่เกนิ 10-14 วนั ใน
การจำ� แนกเชอื้ Brucella เบอ้ื งตน้ ไดแ้ ก่ การทดสอบ oxidase, catalase และ urease ซง่ึ ใหผ้ ลบวกทงั้ หมด โดยเฉพาะ
การทดสอบ urease จะใหผ้ ลบวกที่คอ่ นขา้ งเรว็ ภายใน 5 นาที สำ� หรบั species ท่แี ยกได้จากคนอยู่บอ่ ยๆ เช่น
B. melitensis, B. abortus

Pasteurella spp.
เป็นแบคทเี รียแกรมลบ รูปรา่ งทรงแทง่ หรอื coccobacilli ปัจจบุ นั มี 8 species โดย P. multocida เป็น species ที่
แยกไดจ้ ากผูป้ ่วยบอ่ ยทสี่ ดุ อย่างไรก็ตาม P. multocida สามารถจำ� แนกออกได้อีก 3 subspecies ดงั น้ี multocida,
septica, gallicida เชอ้ื Pasteurella พบได้ท่ัวไปทง้ั ในสตั วป์ ่าและสตั ว์บ้าน
การเพาะเชอื้ Pasteurella สามารถเพาะเลย้ี งไดง้ า่ ย โดยใชอ้ าหารเลยี้ งเชอ้ื ทว่ั ไปทม่ี อี ยใู่ นหอ้ งปฏบิ ตั กิ าร อยา่ ง BA
สหารยอื พCันAธ์อุทาี่อจุณพหบภโคมู โิ ล35น-ี3ท7ีม่ °ีลCกั ไษมณต่ ้อะงเยกิม้ าไรดC้ (Om2uโcคoโidล)นกีมาขี รนทาดดสปอรบะปมฏาณิกริ 1ยิ -า2ทmางmชวี nเoคnมhเี eบmอ้ื oงlตy้นsisไดอแ้ยกา่ ง่ กไรากรต็ทาดมสบอาบง
catalase, oxidase, indole ซง่ึ ใหผ้ ลการทดสอบเปน็ บวกทงั้ หมด นอกจากนก้ี ารใช้ penicillin disk ขนาด 10 U สามารถ
ช่วยในการจ�ำแนกได้ เนื่องจาก Pasteurella จะไวตอ่ ยา peniillin โดยมขี นาดของ inhibition zone 15 ≥ mm

Bartonella spp.
เปน็ แบคทเี รยี แกรมลบ ขนาดเลก็ รปู รา่ งทรงแทง่ หรอื curve rod เลก็ นอ้ ย คลา้ ยกบั Helicobacter, Campylobacter
หรอื Haemophilus ตดิ สแี กรมไมค่ อ่ ยดี ไมว่ า่ จะใช้ safranin หรอื basic fuchsin เชอ้ื เป็น facultative intracellular
สามารถอาศยั อยู่ในเซลล์ของคนและสัตว์ มีมากกวา่ 22 species มีสตั ว์บ้าน สตั วป์ า่ และแมลงเป็นแหล่งรังโรค
Bartonella สามารถเพาะไดโ้ ดยใช้อาหารเลย้ี งเชื้อที่มอี ยู่ในหอ้ งปฏิบตั ิการ อย่าง BA และ CA แต่เนอ่ื งจากเป็น
เชื้อท่ี fastidious ดงั นั้นระยะเวลาในการเพาะอาจนานต้งั แต่ 5 วัน จนถึง 30 วัน ณ อุณหภูมิ 35-37 ล°Cกั ษทณม่ี ีะCคOล2า้ (ย5ก%บั )
และความชน้ื สูง (high humidity) ลักษณะโคโลนมี ี 2 แบบ คือ (1) แบบขรขุ ระ ผิวไม่เรยี บ แห้ง
ดอกกะหล�ำ่ (cauliflower-like) (2) แบบกลม ผิวเรียบ ขนาดเล็ก และอาจฝงั อยใู่ นเนือ้ ของอาหารเล้ยี งเชือ้ เน่อื งจาก
เช้ือ Bartonella คอ่ นขา้ ง inert ตอ่ การทดสอบทางปฏกิ ริ ิยาชีวเคมี ซง่ึ จะให้ผลลบต่อการทดสอบทง้ั หมด ดังนัน้ วิธี
ในการตรวจยนื ยนั เชอ้ื ดงั กลา่ ว ควรใชว้ ธิ ที างอณชู วี วทิ ยา เชน่ DNA sequencing, PCR ซง่ึ เหมาะสมทส่ี ดุ แตอ่ ยา่ งไร
ก็ตาม จากลักษณะทกี่ ล่าวมาขา้ งตน้ อาจสันนษิ ฐานไดว้ า่ เป็นเช้ือดังกล่าว
อาหารเลีย้ งเช้อื อกี ชนิดหนึ่งที่ชว่ ยเสริมให้เชอ้ื Bartonella เจรญิ เตบิ โตไดด้ ี คอื Bartonella Alphaproteo bacteria
growth medium (BAPGM) อยา่ งไรกต็ าม ในกรณีทเี่ ล้ียงเชือ้ ในเครอื่ ง automated blood culture system ที่อาศัยการ
ตรวจจบั สญั ญาณจาก CดOัง2นมัน้ กั กลาม้รทเหำ� ลbวlใinนdกsาuรbตcรuวltจuหreาเจชาอ้ื กนขี้วเพดรhาeะmวา่oเcชuอื้ ltมuคีreวจามะมinีปeรrtะใโนยกชานร์ใยนอ่ กยรสณลีทาย่สี องาสหัยาเรชแอ้ื ลดะงั
ผกลลิตา่ วCO2 ไดน้ อ้ ยมาก

178 คมู่ ือการปฏบิ ัติงานแบคทีเรียและรา