เตรียมความพร้อมก่อนสอบV-NET

10

ขั้นที่ 5 การยอมรับจากการค้นพบ (Acceptance – Finding) ขั้นนี้จะเป็นการยอมรับคำตอบที่ได้จากการ
พิสูจน์เรยี บร้อยแล้วว่าจะแก้ปัญหาให้สำเรจ็ ได้อยา่ งไร และต่อจากจุดน้ีการแก้ปัญหาหรือการค้นพบยังไม่จบตรงนี้
แตส่ งิ่ ท่ีไดจ้ ากการค้นพบจะนำไปสู่หนทางทท่ี ำให้เกดิ แนวคดิ หรอื สง่ิ ใหมต่ ่อไป ที่เรยี กว่า New Challenges

วอลลาส (Wallas, 1926 อ้างถึงใน ธัญญรัตน์ บัวพันธ์, 2558) ได้กล่าวถึงกระบวนการคิดสร้างสรรค์ว่าเปน็
กระบวนการคล้ายกบั กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ เป็นการแกป้ ญั หาอย่างมีระบบซึ่งแบ่งออกเปน็ 4 ขั้นตอน คือ

1. ขั้นการเตรียมการ (Preparation) เป็นขั้นของการสำรวจและค้นหาปัญหาที่แท้จริง เป็น การรวบรวม
ข้อมลู และเป็นการสร้างความคุ้นเคยกบั ปญั หาหรอื ประเด็นทสี่ นใจ

2. ขั้นฟักตวั (Incubation) เปน็ ขน้ั ของการพักปัญหาไวก้ ่อน เป็นการบงั คับใจตนเองจาก การคิดถงึ ปัญหาไว้
กอ่ น ปล่อยความคดิ ไวเ้ งียบ ๆ

3. ขั้นความคิดกระจ่างชัด (Illumination) เป็นขั้นที่เกิดความกระจ่างในปัญหา พบ ความคิดหรือทางออก
ใหม่เปรียบเหมือนหลอดไฟสว่างข้นึ คลา้ ยกับปรากฏการณ์ที่เรียกวา่ “ยเู รกา้ ”

4. ขั้นพิสูจน์ (Verification) เป็นการนำความคิดหรือวิธีการที่คิดได้จากขั้นที่สามมาทดลอง ใช้และตัดสินใจ
เลอื กถา้ วธิ ีการนัน้ ดีท่สี ดุ

ภาพที่ 4 กระบวนการคดิ สรา้ งสรรคข์ องวอลลาส
(พิมพป์ ระภา พาลพา่ ย และคณะ, 2561)

เทคนคิ การเปน็ นักแกป้ ัญหาเชิงสร้างสรรค์
เทคนิคการเป็นนักแก้ปัญหาเชิงสร้างสรรค์ (อารี พันธ์มณี, 2555) โดยพัฒนาตนเอง (Self-help

techniques to enhance creative problem solving) มีดังนี้
1. ทดลองปฏิบัติจริงในการสร้างสรรค์ (Practicing creativity-enhancing exercises) เป็นการนำ

ความคิดสร้างสรรค์ไปปฏิบัติจริง เช่น ถ้าคุณชอบเล่นเกมส์ปริศนาคำทาย คุณก็ต้องลองเล่น หรืออาจลอง นึก
ผลติ ภณั ฑ์มาหน่งึ ผลิตภัณฑ์ แลว้ ลองเขียนคณุ สมบัตขิ องผลติ ภณั ฑ์นนั้ เปน็ ต้น

2. ตื่นตัวต่อโอกาส (Staying alert to opportunities) เป็นเรอื่ งของการคน้ หาส่ิงท่คี นอน่ื มองขา้ ม ไป เช่น
ค้นหาโอกาสจากการขายสินค้าใหมบ่ างชนดิ ให้กับกลุม่ ทร่ี ักร่วมเพศ

เอกสารประกอบการฝึกอบรม สานกั พฒั นาสมรรถนะครแู ละบคุ ลากรอาชวี ศกึ ษา

11

3. ใช้ประสาทสัมผัสหลายส่วนในการค้นหาคำตอบที่เหมาะสม (Using multiple senses when seeking
solutions) เป็นการใช้ความคิดในรูปของประสาทสัมผัสทั้ง 5 ได้แก่ การได้เห็น การได้ยิน การ ลิ้มรส การสัมผัส
และการได้กลิ่น เพื่อให้เราได้รับรู้เกี่ยวกับการเคลื่อนไหว หรือตำแหน่งต่าง ๆ ของ ร่างกาย ตัวอย่าง ร้านอาหาร
หรือภัตตาคาร ต้องคำนึงถึงสิ่งต่าง ๆ ดังนี้ (1) รสชาติดีและหลากหลาย (2) กลิ่นหอม (3) สีสันสวยงาม (4)
บรรยากาศดี (5) โต๊ะ เก้าอี้และอุปกรณ์ในร้านสวยงามและสะอาด (6) ทำเลที่ตั้งภัตตาคาร สะดวก มองเห็นได้
ชดั เจน (7) ควรเสรมิ สรา้ งบรรยากาศในรา้ นดว้ ยเสียงเพลงหรอื เสียงดนตรีหรือไม่ (8) ควรจัดแสดงชนิดของอาหาร
และเครอื่ งดื่มด้วยของจรงิ หรอื โบรชวั ร์ แผน่ พบั หรอื แผ่นรองจาน เป็นตน้

4. รักษาและเสริมสร้างทัศนคติที่ดี (Maintaining an enthusiastic attitude) เป็นการพัฒนาให้เกิด
ความรู้สึกที่ดีในการเป็นนักแก้ปัญหาเชิงสร้างสรรค์ และฝึกแก้ปัญหาในสถานการณ์จริง เช่น ในการ แก้ปัญหา
ความขัดแย้ง บางครั้งเป็นเรื่องของการใช้ดุลยพินิจตัดสิน (Judicial) บางครั้งก็เป็นเรื่องของการ สร้างมโนภาพ
(Imaginative) เอาเอง สถานการณ์ที่ต้องใช้ดุลยพินิจตัดสิน เช่น การทบทวนคำขอ งบประมาณ การตรวจสอบ
คุณภาพสินคา้ เป็นต้น สว่ นสถานการณท์ ี่ต้องอาศัยมโนภาพ เช่น การเสาะหา ทางเลอื กอื่นทส่ี ร้างสรรค์นน่ั เอง

5. หาโอกาสพูดคุยกับผู้ใช้สินค้าเมื่อเริ่มแรก (Speaking to lead users) เนื่องจากผู้ใช้สินค้าเมื่อ เริ่มแรก
นั้น ส่วนใหญ่จะเป็นผู้ที่ต้องการสินค้าที่มีลักษณะสร้างสรรค์ เพราะนั้นเขาจะมีความคิดที่ดีเกี่ยวกับ สินค้านั้นและ
จะพยายามค้นหาวิธีการพัฒนาสินค้าของตนอย่างสม่ำเสมอโดยผนวกให้เขากับโอกาสใหม่ ๆ เทคนิคนี้ก็คือการ
สอดแนมศึกษาว่าเขาทำอะไรกัน ทำไปถึงไหนแล้ว เช่น ถ้าคุณต้องการผลิตยางเส้นที่มี ความทนทาน คุณอาจ
พิจารณาจากผ้ผู ลิตยางรถยนตว์ ่าเขาใชย้ างประเภทไหน

6. แบ่งกลุ่มเล่นเกมส์ (Having people play games) เป็นการจัดกลุ่มเพื่อระดมความคิดและแก้ปัญหาใน
เรื่องใดเร่ืองหนึง่ เพอื่ พัฒนาความคดิ สรา้ งสรรคใ์ นเรอื่ งนั้น เชน่ การเลน่ ทายคำปรศิ นาและการเลน่ เกมส์ ถอื ว่าเป็น
วธิ กี ารพฒั นาความคิดอยา่ งสรา้ งสรรค์ เช่น คุณอาจให้ทัง้ 2 ฝา่ ย ผลดั กันตง้ั คำถาม ผลัดกันตอบคำถามของอกี ฝา่ ย

7. เก็บบันทึกความคิดเห็นต่าง ๆ (Maintaining and using an idea notebook or computer file)
เป็นการเก็บบันทึกข้อมูลต่าง ๆ ในสมุดบรรทุกเพื่อช่วยเตือนความจำ เพราะการจดจำสิ่งต่าง ๆ ด้วยสมองของ
คุณในแต่ละวันอาจทำให้คุณหลงลืมได้ ดังนั้นคุณควรหาสมุดที่แยกเฉพาะสำหรับจดบันทึกสิ่งที่คุณ หรือคนอื่น ๆ
ได้แสดงความคิดเห็นออกมา แล้วนำไปเก็บบันทึกให้ได้ และถ้าให้ดีควรถ่ายสำเนาไว้ 2 ชุด ด้วย ชุดหนึ่งเก็บไว้ใน
บา้ นอีกชดุ ไวท้ ท่ี ำงาน

8. แสดงบทบาทเป็นนักสำรวจ จิตรกร ผู้พิพากษา และทนาย (Playing the roles of explorer, artist,
judge and worrier) นกั คิดเชงิ สรา้ งสรรค์ตอ้ งมคี ณุ สมบัติตา่ ง ๆ ดังต่อไปนี้

8.1 บทบาทของนักสำรวจ (Explorer role) คือ การพยายามพูดคุยกับกลุ่มคนที่แตกต่างกันเพื่อหา
ข้อมูล เช่น ถ้าคุณอยู่กลุ่มโทรคมนาคม คุณก็อาจพูดคุยกับผู้ที่เป็นพนักงาน และผู้เชี่ยวชาญด้านการผลิตเพื่อเก็บ
ข้อมูล

เอกสารประกอบการฝึกอบรม สานกั พฒั นาสมรรถนะครแู ละบคุ ลากรอาชวี ศกึ ษา

12

8.2 บทบาทจิตรกร (Artist role) คือ การสร้างจินตนาการของคุณให้กว้างออกไปโดย ใช้คำถาม “ถ้า
แล้ว ใช่หรือไม่” เช่น กลุ่มโทรคมนาคมอาจถามกันว่า “ถ้าหากมีการใช้เครื่องมือสื่อสาร เป็นจำนวนมากจะทำให้
เกดิ ความเสีย่ งต่อการเกดิ มะเรง็ ในอัตราทีส่ งู ใชห่ รอื ไม่

8.3 บทบาทผู้พิพากษา (Judge role) คือ เป็นการหาข้อเท็จจริงว่าสิ่งใดถูกและสิ่งใดผิด ซึ่งจะต้องเป็น
ผู้ที่มีความเปน็ กลางไม่เชื่อมั่นความคิดตัวเองมากเกนิ ไป เพราะนั่นอาจทำให้ไม่ค้นหาแนวทาง ที่สร้างสรรค์ได้ เช่น
ถ้าหากคุณเป็นเจ้าของบริษัททนายความ ที่มีโครงการจะเปิดสาขาย่อย 2 แห่ง เพื่อตอบสนองความต้องการของ
ลูกความ โดยได้วางแผนวา่ จะลงโฆษณาผา่ นวทิ ยุ โทรทศั น์ และหนงั สอื พิมพ์ และกพ็ ิจารณาอยา่ งรอบคอบแล้วคุณ
กล็ ม้ เลกิ โครงการ เพราะเกรงวา่ ลกู ความจะไม่มาใช้บรกิ ารบรษิ ัทแม่ เป็นตน้

8.4 บทบาทของนักรบ (Worrier) คือการแสดงความกล้าในการที่จะนำความคิดไปใช้ให้ เกิดประโยชน์
ซึ่งจะพบว่าความคิดใหม่ ๆ อาจจะไม่ได้รับการยอมรับ จึงจำเป็นต้องหาทางและใช้ความกล้า ในการนำเสนอ
ความคดิ ใหม่ ๆ

เอกสารประกอบการฝึกอบรม สานกั พฒั นาสมรรถนะครแู ละบคุ ลากรอาชวี ศกึ ษา

13

เอกสารประกอบการเรียน
เร่อื ง ประโยชนแ์ ละตัวอยา่ งของเทคนิคการตัดสนิ ใจแกป้ ัญหา

7.3 ประโยชนแ์ ละตัวอย่างของเทคนิคการตัดสินใจแกป้ ัญหา

การตัดสนิ ใจมีความสำคัญอยา่ งยง่ิ ตอ่ การดำเนนิ ชวี ติ ของบุคคล เพราะการทำกิจกรรมทกุ อยา่ งจะต้องมีการ
ตัดสินใจเข้าไปเกี่ยวข้องแทบทั้งสิ้น บุคคลจึงควรมีการตัดสินใจที่ดีสุดสำหรับตัวเขาที่จะต้องเป็นการตัดสินใจที่
รอบคอบเป็น กระบวนการและมีระบบและตอ้ งคำนึงถงึ ผลดี ผลเสีย มีการชงั่ นำ้ หนักและพิจารณาอย่างรัดกมุ ดว้ ย
เหตุนี้การตัดสินใจจึงเป็นกระบวนการที่สำคัญยิ่งกระบวนการหนึ่ง (นวลศิริ เปาโรหิตย์, 2528 อ้างถึงใน ดวงกมล
โนนจุย้ , 2556)

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (กรมวิชาการ, 2544 อ้างถึงใน ดวงกมล โนนจุ้ย,
2556) กล่าวถึง ความสำคัญของการตัดสินใจในการจัดการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ว่า การจัดการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์
นอกจากมุ่งพัฒนาแนวความคดิ หลักที่เกี่ยวข้องกับเนือ้ หาในบทเรียนแล้ว ยังมุ่งให้ นักเรียนไดพ้ ัฒนาความสามารถ
ในการตัดสินใจ พัฒนาความคิดขั้นสูง ครูควรจัดกิจกรรมต่าง ๆ ที่เปิดโอกาสให้นักเรียนได้ตัดสินใจ เช่น กิจกรรม
การแก้ปัญหา การศึกษาค้นคว้าอย่างมีระบบ หรือ อาจจัดกิจกรรมโดยการสร้างสถานการณ์ขึ้นเองและเปิดโอกาส
ให้นักเรียนได้แสดงบทบาทเป็น ผู้เกี่ยวข้องกับการตัดสินใจในเรื่องที่สำคัญของบ้านเมือง เช่น การสร้างเขื่อน การ
สร้างโรงไฟฟ้า นิวเคลียร์ และปญั หาต่าง ๆ ภายในชมุ ชน

จากคำกล่าวเกี่ยวกับความสำคัญของการตัดสินใจข้างต้นสรุปได้ว่า การตัดสินใจเป็น กระบวนการที่มี
ความสำคญั ท่แี ทรกอยใู่ นการแกป้ ญั หา ซ่งึ การตดั สนิ ใจทดี่ ีสง่ ผลให้การแก้ปญั หา เป็นไปอย่างมปี ระสทิ ธภิ าพ

การแก้ปัญหาจะช่วยให้เด็กรู้จักคิด และเป็นการฝึกฝนทางด้านความคิด หรืออภิปรายโดยใช้ความคิด
ระดับสูง ซึ่งสอดคล้องกับแนวคิดของ Schiever (1991 อ้างอิงใน จิต นวนแก้ว, 2543) ที่ให้ความเห็นว่าการ
แก้ปัญหาในชีวิตประจำวันต้องอาศัย กระบวนการคิดต่าง ๆ มากมาย เช่น การคิดตัดสินใจ คิดวิจารณญาณ คิด
สร้างสรรค์ ดังแนวคดิ ของ นักศกึ ษาหลายท่าน อาทเิ ชน่ Piaget (1962; Henney, 1971; Good, 1973; Brunner,
1975; Wood, 1983 อา้ งถึงใน ดวงกมล โนนจยุ้ , 2556) ทไี่ ดศ้ กึ ษาถงึ องคป์ ระกอบที่มีอทิ ธพิ ลต่อความสามารถใน
การแก้ปัญหาพบว่า องค์ประกอบด้านกระบวนการคิดต่าง ๆ และความสามารถในการตัดสินใจมีความสำคัญต่อ
ความสามารถในการแก้ปัญหา ดังนั้นจะเห็นว่าการที่บุคคลจะมีความสามารถแก้ปัญหามากน้อย เพียงใดนั้นขึ้นอยู่
กับองค์ประกอบหลายด้าน ซึ่งความสามารถในการตัดสินใจ เป็นความสามารถ อีกด้านหนึ่งที่มีความสำคัญมากท่ี
จะส่งผลให้การแก้ปญั หาประสบผลสำเร็จ

ยุดา รักไทย (2545 อ้างถึงใน ดวงกมล โนนจุ้ย, 2556) กล่าวว่า ความสัมพันธ์ระหว่างการตัดสินใจ กับการ
แก้ปัญหา ไม่มีปัญหาใดจบลงโดยปราศจากการตัดสินใจ และไม่มีการตัดสินใจใดเกิดขึ้น "โดยปราศจากปัญหา
เช่นกัน เพราะปัญหาก่อให้เกิดโอกาสและทางเลือกต่าง ๆ ซึ่งต้องอาศัย การตัดสินใจว่าจะเลือกดำเนินไปทางใด

เอกสารประกอบการฝึกอบรม สานกั พฒั นาสมรรถนะครแู ละบุคลากรอาชวี ศกึ ษา

14

จึงจะเหมาะสมและเกดิ ประโยชน์สงู สดุ หรือเสยี หายนอ้ ย ท่สี ุด ซ่งึ สอดคลอ้ งกบั แนวคิดของ รศนา อชั ชะกจิ (2539
อ้างถึงใน วนิช สุธารัตน์, 2547) ที่ให้ความเหน็ วา่ การตัดสินใจเป็นวิธคี ิดการแกป้ ญั หา เมื่อบุคคลมีทางเลือกหลาย
ทาง การตัดสนิ ใจจึงถือเปน็ ขั้นตอนสำคัญ ดงั น้นั ความสามารถในการตดั สนิ ใจจึงเป็นอกี เรือ่ งหน่ึงที่มีความสำคัญที่
ควรพฒั นา ควบคู่กับความสามารถในการแกป้ ญั หา

เอกสารประกอบการฝึกอบรม สานกั พฒั นาสมรรถนะครแู ละบคุ ลากรอาชวี ศกึ ษา

15

เอกสารประกอบการเรยี น
เรอื่ ง ตวั บ่งช้ีของเทคนคิ การตดั สนิ ใจแกป้ ญั หา

7.4 ตวั บ่งชขี้ องเทคนิคการตดั สินใจแกป้ ญั หา

แบบวดั ความสามารถในการตดั สินใจ

มนี ักการศึกษากล่าวถึงแบบวดั ความสามารถในการตัดสินใจ ดังตอ่ ไปนี้ (ดวงกมล โนนจุ้ย, 2556)

ทิศนา แขมมณี (2544) ได้กล่าวถึง การสร้างแบบวัดความสามารถ ในการคิดว่า การคิด (Thinking) เป็น

กิจกรรมทางสมองที่เกิดขึ้นตลอดเวลา การคิดที่เราสนใจ เป็นการคิดอย่างมีจุดมุ่งหมาย เป็นการคิดค้นข้อสรุปอัน

เป็นคำตอบสำหรบั ตัดสินใจหรยี แกป้ ัญหา สิ่งใดสิ่งหน่ึงการคิดจึงเป็นความสามารถอย่างหนึง่ ทางสมอง ไม่สามารถ

มองเห็น ไม่สามารถ สังเกตสัมผัสวัดได้โดยต้องใช้แบบสอบมาตรฐานมาช่วยในการวัด ดังนั้นการวัดความสามารถ

ในการคิดผสู้ รา้ งเคร่ืองมือตอ้ งรอบรใู้ นแนวคิดหรอื ทฤษฎีเก่ยี วกบั การคิด เพอ่ื นำมาเป็นกรอบ การคดิ แล้ว จะทำให้

ได้ตัวชี้วัดหรือลักษณะพฤติกรรมเฉพาะที่เป็นรูปธรรม ซึ่งสามารถบ่งชี้ โครงสร้างการคิด เมื่อมีการก้าหนดนิยาม

เชิงปฏิบัติการของโครงสร้างหรือองค์ประกอบการคิดแล้ว จะทำให้ได้ตัวชี้วัดหรือลักษณะพฤติกรรมเฉพาะที่เป็น

รูปธรรม ซึ่งสามารถบ่งชี้โครงสร้างหรือ องค์ประกอบความคิด จากนั้นจึงเขียนข้อความตามตัวชี้วัดของแต่ละ

องคป์ ระกอบของความคดิ ซง่ึ สามารถสรปุ ไดด้ งั ภาพ ต่อไปนี้

สง่ิ ทมี่ ุ่งจะวัด (นามธรรม) ความสามารถทางการคดิ

รูปธรรม (ตวั ชีว้ ัด) โครงสรา้ งหรอื องคป์ ระกอบของความสามารถทางการคดิ

เครอ่ื งมือ สำหรับใช้วัด นยิ ามเชงิ ปฏิบัตกิ ารของแตล่ ะองคป์ ระกอบ

เขยี นนยิ ามเชงิ พฤตกิ รรมทเี่ ป็นตวั แทนและ
ครอบคลุมแตล่ ะองค์ประกอบ

ภาพท่ี 1 แสดงหลักการสรา้ งแบบวดั ความสามารถในการคดิ
เอกสารประกอบการฝึกอบรม สานกั พฒั นาสมรรถนะครแู ละบคุ ลากรอาชวี ศกึ ษา

16

ขอ้ บง่ ชก้ี ารตดั สนิ ใจแก้ปญั หา (bananatraining, 2561)
1) ระบุความชัดเจนต่อประเด็นปัญหาได้ (Frame the Issue Properly) เป็นด่านแรกที่จำเป็นและสำคัญ

ท่ีสดุ เราจะไม่สามารถแก้ปญั หาไดอ้ ย่างมีประสิทธภิ าพหรือตัดสนิ ใจไดด้ ี ถ้าเราลม้ เหลวกับความชัดเจนต่อประเด็น
ปัญหา หรืออาจเรียกอกี อย่างว่าไม่สามารถกำหนดกรอบของปัญหาได้เหมาะสม ผมชอบยกตัวอย่างงา่ ย ๆ สำหรบั
การเรียนรู้ในหัวข้อนี้คือ การหาของในห้องเก็บของไม่เจอ โดยความชัดเจนต่อประเด็นปัญหาของเรื่องนี้คือ เรา
กำหนดกรอบของปัญหาว่าเกิดจาก “หลอดไฟเสีย” หรือ “ไม่มีแสงสว่าง” ซึ่งท้ังสองประเด็นปัญหาเป็นสาเหตุท่ี
เกดิ ขึ้นจรงิ ๆ ตอ่ ปัญหา

ถ้าเรามีความชัดเจนและเขา้ ใจประเด็นปัญหาที่เกิดขึ้น การแก้ปัญหาจะส่งผลกระทบต่อเป้าหมายได้อย่างมี
ประสิทธิภาพ เช่น ถ้าเรากำหนดกรอบของปัญหาคือหลอดไฟเสีย เป้าหมายของการแก้ปัญหาคือการได้หลอดไฟ
ปกติ (ไม่เสีย) แต่ถ้าเรากำหนดกรอบปัญหาคือไม่มีแสงสว่าง เป้าหมายของการแก้ปัญหาคือการมีแสงสว่าง ซึ่งท้ัง
สองประเดน็ มวี ธิ กี ารได้มาแตกตา่ งกนั อย่างส้ินเชงิ

จากตัวอย่างข้างต้นเราสามารถเทียบเคียงกับปัญหาทางธุรกิจได้เช่นกัน เช่น ปัญหายอดขายต่ำกว่าเป้า
15% ซึ่งจากการวิเคราะห์มีประเด็นปัญหามากมายหลายสาเหตุ ความชัดเจนต่อประเด็นปัญหาจึงมีความสำคัญ
มาก และในความเป็นจริงของโลกธุรกิจ การกำหนดกรอบปัญหาอาจไม่ได้มีแค่เพียงประเด็นเดียว และประเด็น
ปัญหาอาจมีภาวะซอ้ นทบั กนั อยู่

“ดงั นนั้ ความชัดเจนตอ่ ประเดน็ ปญั หาและเปา้ หมายของการแกป้ ญั หาจงึ มีความจำเปน็ อยา่ งยงิ่ ”
2) สามารถพัฒนาทางเลือกแก้ประเด็นปัญหาได้ (Generate Alternatives) หลังจากเรากำหนดกรอบของ
ปัญหาได้อย่างเหมาะสมแล้ว เราต้องสร้างหรือพัฒนาทางเลือกแก้ประเด็นปัญหาดังกล่าว ถ้าเรามีเพียงทางเลือก
เดียวมีนัยยะว่าการตัดสินใจครั้งนั้นอาจจะไม่มีใช่การตัดสินใจที่แท้จริงและเหมาะสม จึงจำเป็นต้องสร้างทางเลือก
หลาย ๆ ทางเพอ่ื นำแต่ละทางเลอื กมาประเมิน เปรียบเทยี บซึ่งกนั และกันในมิติตา่ ง ๆ
3) การประเมินข้อดีข้อเสียแต่ละทางเลือกได้ (Evaluate the Alternatives) เมื่อได้ทางเลือกที่
สมเหตสุ มผลแลว้ นำแต่ละทางเลือกมาประเมนิ ถึงความเป็นไปได้ (Feasibility), ความเสยี่ ง (Risk), ความเก่ียวข้อง
หรือผลกระทบกับส่วนอื่น (Implications), เวลา (Time) และอื่น ๆ โดยปกติแล้วมีเครื่องมือประเมินหลายชนิด
เชน่ การวิเคราะห์ทางการเงิน (Financial Analysis), เมทรกิ จำลำดับความสำคญั (Prioritization Matrix), แผนผงั
ต้นไม้ (Decision Trees)
4) เลือกทางเลือกที่ดีที่สุดได้ (Choose the Best Alternative) เมื่อดำเนินการอย่างเหมาะสมกับแต่ละ
ทางเลือก ขั้นตอนสุดท้ายคือเลือกทางเลือกที่ดีที่สุด ถ้ากระบวนการคิดแก้ปัญหาเกิดจากบุคคลเดียว การตัดสินใจ
เลือกวิธีที่ดีที่สุดจะเกิดจากมุมมองของคนหนึ่งคน แต่ถ้ากระบวนการเกิดจากทีม (Cross – Functional Team)
ซึ่งเป็นภาวะปกติที่เกิดขึ้นเสมอ มุมมองของการเลือกย่อมมีความแตกต่างกัน ก่อให้เกิดอคติ ความคลุมเครือ และ

เอกสารประกอบการฝึกอบรม สานกั พฒั นาสมรรถนะครแู ละบคุ ลากรอาชวี ศกึ ษา

17

ความเห็นที่แตกต่างกันได้ ซึ่งทำให้ยากต่อการตัดสินใจครั้งสุดท้าย ดังนั้นถ้ามีปัญหานี้เกิดขึ้นเราสามารถใช้
เครื่องมอื มาช่วยแก้ ได้แก่ Catchball, Point – Counterpoint and Intellectual Watchdog

โดยสรุปเราต้องอยู่กับการคิดแก้ปัญหาและตัดสินใจอยู่ตลอดเวลา ทั้งระดับปัญหาที่ไม่ซับซ้อนและไม่ต้อง
วิเคราะห์เชิงรูปธรรม ไปจนถึงระดับปัญหาทางธุรกิจที่มีความซับซ้อนและต้องการเครื่องมือแก้ปัญหาเชิงรูปธรรม
ซึ่งในประเด็นหลังจะช่วยเรื่องการพัฒนาศักยภาพทางความคิดอย่างมีเหตุผลให้กับทีมตัดสินใจ ( The decision
Team) ไดเ้ ป็นอย่างดี

เอกสารประกอบการฝึกอบรม สานกั พฒั นาสมรรถนะครแู ละบุคลากรอาชวี ศกึ ษา

เอกสารประกอบการติวสอบ V-NETปี การศึกษา 2564
องค์ประกอบท่ี6

เรื่อง การคิดเป็ นระบบ

1

เอกสารประกอบการเรยี น
เรอื่ ง หลักการจัดการเรยี นรต7ู ามข้ันตอนอยา< งมีระบบ

6.1 แนวคดิ ความหมายและองคปD ระกอบของหลักการจดั การเรยี นรู7ตามขั้นตอนอยา< งมรี ะบบ

ความหมายของระบบ
มีผAใู หAความหมายขอคำวาF “ระบบ” (system) ไวหA ลายคน เชนF บานาธ่ี (Banathy) หรือ วอง (Wong)
บานาธี่ ไดAใหAความหมายของคำวFาระบบวFา “ระบบ หมายถึงองค]ประกอบตFาง ๆ ที่มีความสัมพันธ]ซ่ึง

กันและกัน มีปฏิสัมพันธ]กัน ซึ่งองค]ประกอบทั้งหลายเหลFานี้จะรFวมกันทำงานเปfนอันหนึ่งอันเดียวกันเพื่อใหA
บรรลุถึงจุดมุFงหมายที่ไดAกำหนดไวA” ความหมายของระบบตามแนวทางของวองก็จะมีลักษณะแนวทาง
ใกลAเคียงกับของบานาธี่ โดยวองใหAความหมายของระบบวา “ระบบ หมายถึง การรวมกลุFมของสFวนประกอบ
ตาF ง ๆ ที่มปี ฏิสมั พันธซ] ่ึงกนั และกนั ท้ังนเ้ี พอ่ื ใหบA รรลุจดุ มุงF หมายท่ไี ดAกำหนดไวA”

จากความหมายขาA งตนA สามารถสรุปไดAวFาระบบจะตAองมี
1. องคป] ระกอบ
2. องค]ประกอบนั้นตAองมีความสัมพันธ] มีการโตAตอบ มปี ฏิสมั พันธก] นั และ
3. ระบบตอA งมวี ัตถปุ ระสงคใ] นการดำเนินกจิ กรรมนนั้ ๆ

ลกั ษณะของระบบท่ีดี
ระบบที่ตAองสามารถปฏิบัติงานไดAอยFางมีประสิทธิภาพ (Efficiency) และมีความยั่งยืน (sustainable)

การมีประสิทธภิ าพและมคี วามยงั่ ยืน ระบบน้นั จะตAองมีลกั ษณะ 4 ประการคือ
1. มีปฏิสัมพันธ]กับสิ่งแวดลAอม (interact with environment) ระบบทุก ๆ ระบบจะมีปฏิสัมพันธ]ไมF

ทางใดก็ทางหนึ่งกับโลกรอบ ๆ ตัวของระบบ โลกรอบ ๆ ตัวนี้เรียกวFา “สิ่งแวดลAอม” การที่ระบบมีปฏิสัมพันธ]
กับสิ่งแวดลAอมนี้เองทำใหAระบบดังกลFาวกลายเปfนระบบเปyด (open system) กลFาวคือ ระบบจะรับป{จจัย
นำเขAา (inputs) จากสิ่งแวดลAอม ซึ่งอาจจะเปfนพลังงาน อาหาร ขAอมูล ฯลฯ ระบบจะจัดกระทำเปลี่ยนแปลง
ปจ{ จยั นำเขาA นใี้ หเA ปfนผลผลิต (outputs) แลวA สFงกลับไปใหAส่ิงแวดลอA มอีกทหี นึง่

เอกสารประกอบการฝ,กอบรม สำนกั พฒั นาสมรรถนะครูและบคุ ลากรอาชวี ศกึ ษา

2
ภาพท่ี 1 ลกั ษณะการปฏิสมั พนั ธร] ะหวFางระบบกับสิง่ แวดลAอม
จากภาพที่ 1 แสดงใหAเห็นไดAวFาระบบมีการแลกเปลี่ยนสิ่งตFาง ๆ (สิ่งนำเขAาและผลผลิต) กับสิ่งแวดลAอม
การแลกเปลี่ยนจะเปfนไปอยFางตFอเนื่องเสมอตAนเสมอปลาย ในเรื่องสิ่งแวดลAอมของระบบนี้จะกลFาวถึงอยFาง
ละเอยี ดอกี ครงั้ หน่งึ ในบทตFอไป
2. มีจุดมุFงหมายหรือเป}าประสงค] ระบบจะตAองมีจุดมุFงหมายที่ชัดเจนแนFนอนสำหรับตัวของมันเอง
ระบบที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ เชFน ระบบการดำเนินชีวิตของมนุษย]นั้นก็มีจุดมุFงหมายสำหรับตัวของระบบเอง
อยFางชัดเจนวFา “เพื่อรักษาสภาพการมีชีวิตไวAใหAดีที่สุด” จุดมุFงหมายนี้ดูออกจะไมFเดFนชัดสำหรับเรานักเพราะ
เราไมFใชFผูAคิดสรAางระบบดังกลFาวขึ้นมาเอง ลองดูตัวอยFางอีกตัวอยFาง คือ ระบบของรถยนต]โดยสารสFวนตัว
ระบบดังกลFาวเปfนระบบที่มนุษย]สรAางขึ้น ซึ่งมีจุดมFุงหมายคือ เปfนยานพาหนะที่อำนวยความสะดวกสบายแกF
มนษุ ย]ในเรือ่ งของความรวดเร็ว การทนุF แรง
3. สามารถรักษาสภาพตัวเองไดA ลักษณะที่สามของระบบ คือ การที่ระบบสามารถรักษาสภาพของตัว
มันเองใหAอยูFในลักษณะที่มั่นคงอยูFเสมอ การรักษาสภาพตนเองทำไดAโดยการแลกเปลี่ยนอินพุทและอาท]พุทกัน
ระหวFางองค]ประกอบตFาง ๆ ของระบบ หรือระบบยFอย ตัวอยFางที่เห็นไดAชัดเจน คือ ระบบยFอยอาหารของ
รFางกายมนุษย] ซึ่งประกอบดAวยองค]ประกอบยFอย ๆ หรือระบบยFอยตFาง ๆ เชFน ปาก น้ำยFอย น้ำดี หลอด
อาหาร กระเพาะอาหาร ลำไสเA ลก็ ลำไสใA หญF ฯลฯ

ภาพที่ 2 การรักษาสภาพตนเองของระบบ
จากภาพที่ 2 ซึ่งแสดงระบบการยFอยอาหารของคน ซึ่งประกอบดAวย องค]ประกอบยFอย ๆ (ระบบยFอย)
หลายองค]ประกอบดAวยกัน การที่ระบบการยFอยอาหารจะทำงานไดAดี และรักษาสภาพการยFอยอาหารใหAทำงาน
ไดAสมบูรณ]ตลอดไปนั้น องค]ประกอบตFาง ๆ ตAองทำงานตามหนAาที่ของมัน และตAองทำงานใหAสัมพันธ]กับ
องค]ประกอบอื่น ๆ อีกดAวย เฉพาะการทำงานของปาก ลิ้น และฟ{นจะตAองมีความสัมพันธ]กันอยFางดี ในขณะ
เคี้ยวอาหาร การทีฟ่ น{ ไมFเคย้ี วลนิ้ ในขณะเค้ียวอาหารน้ันกเ็ กดิ จาการทำงานประสานอยาF งดนี ัน่ เอง

เอกสารประกอบการฝ,กอบรม สำนักพัฒนาสมรรถนะครแู ละบุคลากรอาชวี ศึกษา

3
4. การปรับและแกAไขตนเอง ลักษณะที่ดีของระบบ คือ มีการแกAไขและปรับตัวเอง ในการที่ระบบมี
ปฏิสัมพันธ]กับสภาพแวดลAอมบางครั้งปฏิสัมพันธ]นั้นก็จะทำใหAระบบการรักษาสภาพตัวเอง (Self –
regulation) ตAองย่ำแยFไป ระบบก็ตAองมีการแกAไขและปรับตัวเองเสียใหมF ตัวอยFางเชFน การปฏิสัมพันธ]ระหวFาง
รFางกายกับอากาศหนาว (สภาพแวดลAอม) อาจจะทำใหAเกิดอาการหวัดขึ้นไดA ในสถานการณ]นี้ ถAาระบบรFางกาย
ไมFสามารถที่จะรักษาสภาพตัวเองไดAอยFางดี รFางกายก็จะตAองสามารถที่จะปรับตัวเองเพื่อที่จะตFอสAูกับอาการ
หวดั นั้น โดยการผลิตภมู ิคุAมกนั ออกมาตาA นหวัด
ในขณะที่ระบบสรAางผลผลิต (Output) สFงออกไปสูFสิ่งแวดลAอม (environment) นั้นระบบก็จะนำเอา
ผลผลิตสFวนหนึ่งมาตรวจสอบโดยการป}อนเขAาที่สFวนนำเขAา (input) ใหมF ลักษณะนี้เรียกวFา การป}อนกลับ
(feed back)

ภาพท่ี 3 การปรับและแกAไขตัวเองของระบบ
การรักษาสภาพตัวเอง และการแกAไขปรับแตFงตนเองนี้ เปfนคุณลักษณะที่สำคัญของระบบ เพราะจะทำ
ใหAระบบมลี ักษณะเปfนวงจรไมใF ชเF สนA ตรง
ระบบเป>ดและระบบปด>
มองไปรอบ ๆ ตัวเราแลAวจะเห็นวFาประกอบไปดAวยระบบตFาง ๆ มากมายทั้งที่เปfนระบบที่เกิดขึ้นตาม
ธรรมชาติ เชFน ระบบสุริยะจักรวาล ระบบลมบกลมทะเล ระบบหมุนเวียนโลหิต หรือระบบที่มนุษย]เราสรAาง
ขึ้นมา เชFน ระบบสังคม ระบบการศึกษา ระบบการเงิน ระบบการธนาคาร ระบบไฟฟ}าของรถยนต] ฯลฯ
ระบบตFาง ๆ ตามที่กลFาวมานี้สามารถที่จำแนกออกเปfนชนิดใหญF ๆ ไดA 2 ชนิด คือ ระบบเปyด (open
system) และระบบปyด (closed system)
ระบบเปyด คือ ระบบที่รับป{จจัยนำเขAา (Input) จากสิ่งแวดลAอม และขณะเดียวกันก็สFงผลผลิต
(output) กลับไปใหAสิ่งแวดลAอมอีกครั้งหนึ่ง (Carlisle, 1976) ตัวอยFางระบบเปyดนั้นจะหาดูไดAทั่ว ๆ ไป เชFน
ระบบสังคม ระบบการศึกษา ระบบการสบู ฉดี โลหติ ระบบหายใจ ฯลฯ
ระบบปyด คือ ระบบที่มิไดAรับป{จจัยนำเขAาจากสิ่งแวดลAอม หรือรับป{จจัยนำเขAาจากสิ่งแวดลAอม หรือรับ
ป{จจัยนำเขAาจากสิ่งแวดลAอมนAอยมาก แตFขณะเดียวกันระบบปyดจะผลิตเอาท]พุดใหAกับสิ่งแวดลAอมไดAดAวย

เอกสารประกอบการฝก, อบรม สำนักพฒั นาสมรรถนะครูและบคุ ลากรอาชวี ศึกษา

4
ตัวอยFางระบบปyดที่เห็นงFาย ๆ ก็คือ ระบบถFานไฟฉาย หรือระบบแบตเตอรี่ตFาง ๆ ตัวถFานไฟฉายหรือ
แบตเตอรี่นั้นถูกสรAางขึ้นมาใหAมีพลังงานไฟฟ}าสะสมอยูFในตัว ภายในแบตเตอรี่หรือถFานฉายก็มีองค]ประกอบ
ยFอย ๆ ที่เรียกวFา ระบบยFอยอีกหลายระบบ ระบบยFอยแตFละอยFางนี้ทำงานสัมพันธ]กันอยFางดี จนสามารถใหA
พลังงานไฟฟ}าออกมาไดA โดยที่ไมFไดAรับป{จจัยนำเขAาใหมFเขAาไปเลย การทำงานในลักษณะหรือสภาวะเชFนน้ี
แบตเตอรี่จะมีลักษณะเปfนระบบปyด คือไมFไดAรับพลังงานจากสิ่งแวดลAอมภายนอกเลย ระบบปyดนี้ปกติจะมีอายุ
สั้นกวFาระบบเปyด เนื่องจากระบบปyดนั้นทำหนAาที่เพียงแตFเปfน “ผูAใหA” เทFานั้น ในตัวอยFางแบตเตอรี่นั้น ถAาเขา
ใชAไฟไป นาน ๆ แบตเตอรี่ก็จะหมดไฟ และระบบแบตเตอรี่ดังกลFาวก็จะหมดสภาพไป ถAาจะทำใหAแบตเตอร่ี
สามารถทำงานไดAนานขึ้น ก็ตAองทำใหAการทำงานของแบตเตอรี่ดังกลFาวมีลักษณะเปfนระบบเปyดขึ้นมา คือ
สามารถรับพลังงานจากภายนอกไดA พอเปfนระบบเปyดแลAวแบตเตอรี่ดังกลFาวก็สามารถที่จะมีสภาพหรือมีอายุ
นานขึ้น

ระบบที่จะกลFาวถึงในที่น้ีจะจำกัดอยูFแตFระบบเปyด (Open system) เทFานั้น ทั้งนี้เนื่องจากระบบเปyดคือ
ระบบที่มนุษย]สรAางขึ้นเพื่อใชAงาน เราสามารถวิเคราะห] สามารถสรAางและปรับปรุงเปลี่ยนแปลงมันไดA อีกท้ัง
เปนf ระบบที่มีความยนี ยงอีกดวA ย

ความเข@าใจเกยี่ วกบั วิธรี ะบบ
เรื่องของวิธีระบบ (System approach) นั้น ไดAมีการกลFาวถึงอAางอิงกันมาก จริง ๆ แลAวเกือบจะทุกสิ่ง

ทุกอยFางที่เกิดตามธรรมชาติจะถือวFาประกอบดAวยระบบอยูFทั้งนั้น จักรวาลจัดเปfนระบบที่ใหญFที่สุดที่เรารูAจัก
มนุษย]เปfนระบบยFอยลงมา ระบบแตFละระบบมักจะประกอบดAวยระบบยFอย (subsystem) และแตFละระบบ
ยอF ยกย็ ังอาจจะประกอบดAวยระบบยFอยลงไปอกี

วธิ ีระบบ (System approach)
วิธีระบบ คือแนวทางในการพิจารณาและแกAไขป{ญหา ซึ่งแนวทางดังกลFาวถูกสรAางขึ้นมาเพื่อใหAมีความ

ผดิ พลาดนAอยทีส่ ุด ขณะเดียวกันก็พยายามใชAทรัพยากรที่มีอยใFู หAคAุมคาF ท่สี ดุ
ในป{จจุบันจะพบวFา วิธีระบบนั้นถูกนำไปใชAในดAานตFาง ๆ อยFางกวAางขวาง วิธีระบบจะเปfนตัวจัดโครง

รFาง (Skeleton) และกรอบของงานเพื่อใหAงFายตFอการที่จะนำเทคนิค วิธีการแกAป{ญหาตFาง ๆ มาใชA การ
ทำงานของวิธีระบบจะเปfนการทำงานตามขั้นตอน (step by step) ตามแนวของตรรกศาสตร] ผูAใชAวิธีระบบ
จะตAองเชื่อวFา “ระบบ” ประกอบดAวยสFวนตFาง ๆ ที่มีความสัมพันธ]ซึ่งกันและกัน (interrelated parts) และ
เชื่อวFาประสิทธิผล (effectiveness) ของระบบนั้นจะตAองดูจากผลการทำงานของระบบมิไดAดูจากการทำงาน
ของระบบยFอยแตFละระบบ

เอกสารประกอบการฝก, อบรม สำนกั พฒั นาสมรรถนะครแู ละบุคลากรอาชวี ศึกษา

5
วิธรี ะบบสรูU ะบบการเรยี นการสอน

แนวคิดของวิธีระบบ ถือไดAวFาเปfนรากฐานของระบบการเรียนการสอน โดยเฉพาะความเชื่อที่วFา ระบบ
จะประกอบดAวยองค]ประกอบตFาง ๆ ที่ทำงานสัมพันธ]กัน และระบบสามารถปรับปรุง ปรับทิศทางของตนเอง
ไดA จากการตรวจสอบจากขอA มูลป}อนกลับ (Feedback)

วิธีระบบถูกนำมาใชAในระบบการศึกษาและไดAรับการพัฒนา ปรับปรุงขึ้นเปfนลำดับ โดยไดAมีผูAพัฒนา
รูปแบบการสอน (Model) ขึ้นหลากหลายรูปแบบ รูปแบบเหลFานี้เรียกชื่อวFา ระบบการออกแบบการเรียน
การสอน (instructional design systems) หรือเรียกสั้นลงไปอีกวFา การออกแบบการเรียนการสอน
(instructional design)

การออกแบบการเรียนการสอนจะประกอบดAวยองค]ประกอบที่เปfนขั้นตอนตFาง ๆ ที่อาศัยหลักการและ
ทฤษฎีสนับสนุนจากองค]ความรูAและการวิจัยทางการศึกษา จนถึงป{จจุบันนักการศึกษาไดAพัฒนารูปแบบการ
เรียนการสอน (Instructional model) ขึ้นมากกวFา 50 รูปแบบ รูปแบบเหลFานี้ไดAรับการตรวจสอบ ทดสอบ
และการปรับปรุงมาแลAวกFอนที่จะเปfนรูปแบบที่สมบูรณ]ที่เชื่อไดAวFา ถAานำไปใชAแลAวจะทำใหAประสิทธิผลและ
ประสิทธิภาพในการสอนอยFางสูงสุดประสิทธิผลและประสิทธิภาพนี้จะเกิดขึ้นอยFางแนFนอนไมFวFาจะใชAกับ
จุดมุFงหมายในการสอนลักษณะใด ผูAเรียนที่แตกตFางกันเพียงไร สถานการณ]สิ่งแวดลAอมหรือสื่อการสอนที่
แตกตFางกันออกไป รูปแบบอันหลากหลายน้ีจะมีความแตกตFางกันออกไปในรายละเอียด แตFเมื่อพิจารณา
โดยรวมแลAวจะเห็นวFา ความแตกตFางนั้นมีไมFมากนัก รูปแบบการเรียนการสอนนี้สามารถนำไปใชAในการเรียน
การสอนหรือการฝ,กอบรม ซึ่งถือวFาเปfนเรื่องของการเรียนการสอนโดยตรง เชFน สามารถนำไปใชAในโรงงาน
เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการทำงาน ใชAในโรงพยาบาล สถานีตำรวจ ธนาคารหรืออื่น ๆ ที่เกี่ยวขAอง กับการ
ใหAความรAู การเปลี่ยนทศั นคติ หรอื การฝก, ทักษะตFาง ๆ

เอกสารประกอบการฝก, อบรม สำนักพัฒนาสมรรถนะครูและบุคลากรอาชวี ศึกษา

6

เอกสารประกอบการเรียน
เรอื่ ง การจัดการเรยี นรตู7 ามขั้นตอนอย<างมีระบบ

6.2 การจดั การเรยี นรตู7 ามขั้นตอนอย<างมีระบบ

การออกแบบการเรยี นการสอนไมUใชUการสร@างระบบใหมU
กิจกรรมการออกแบบการเรียนการสอน (instructional design) นั้นไมFใชFกิจกรรมการออกแบบและ

สรAางระบบการสอนขึ้นใหมF แตFเปfนกระบวนการนำรูปแบบ (model) ที่มีผูAคิดสรAางไวAแลAวมาใชAตามขั้นตอน
(step) ตFาง ๆ ที่เจAาของรูปแบบนั้นกำหนดไวAอาจจะมีคำถามวFา ถAาไมFไดAออกแบบระบบเอง ทำไมจึงใชAคำวFา “
ออกแบบการเรียนการสอน” คำตอบที่ชัดเจนก็คือ ผูAใชAรูปแบบ (model) ของการสอนนั้นจำเปfนตAอง
ออกแบบตามขั้นตอนตFาง ๆ ของรูปแบบนั้น ๆ ทั้งนี้เนื่องจากรูปแบบ (model) ที่มีผูAสรAางไวAใหAนั้นเปfนเพียง
กรอบและแนวทางในการดำเนินงานเทFานั้น รายละเอียดตFาง ๆ ภายในขั้นตอนจะแตกตFางกันออกไปตาม
สภาพปญ{ หา จดุ มงFุ หมายของการเรยี นการสอน ลักษณะของผAเู รยี น และเง่อื นไขตาF ง ๆ

จากที่กลFาวมาในตอนตAน ๆ ทำใหAทราบความเปfนมาของระบบการสอนรวมถึงคำวFา “ระบบ” วFาเปfน
อยFางไร และปรับเปลี่ยนดัดแปลงการออกแบบการเรียนการสอนดAวยเหตุใด ตFอไปนี้จะกลFาวถึงรายละเอียด
ของการออกแบบการเรียนการสอน โดยจะเริ่มจากความเปfนมา ความหมาย ระดับของการออก
แบบองค]ประกอบ รูปแบบของการออกแบบการเรียนการสอน และสุดทAายคือ กระบวนการขั้นตอนการ
ออกแบบการเรยี นการสอน

ความเปYนมาของการออกแบบการเรียนการสอน
การออกแบบการเรียนการสอน (ID) เกิดจากการใชAกระบวนการของวิธีระบบ (system approach)

ในการฝ,กทหารของกองทัพบกอเมริกันในชFวงสงครามโลกครั้งที่ 2 โดยมีความเชื่อวFา การเรียนรูAใด ๆ ไมFควร
จะเกิดอยFางบังเอิญ แตFควรเกิดจากการพัฒนาสิ่งตFาง ๆ อยFางเหมาะสม มีกระบวนการ มีขั้นตอน และ
สามารถวัดผลจากการเรียนรูAไดAอยFางชัดเจนในการออกแบบการเรียนการสอนตAองอาศัยความรูAศาสตร] สาขา
ตFาง ๆ อันไดAแกF จิตวิทยาการศึกษา การสื่อความหมาย การศึกษาศาสตร]ทางเทคโนโลยีคอมพิวเตอร]เขAา
มารFวม

ความหมายของการออกแบบการเรียนการสอน
การออกแบบการเรียนการสอน คือ ศาสตร] (Science) ในการกำหนดรายละเอียด รายการตFาง ๆ

เพื่อพัฒนา การประเมินและการทำนุบำรุงรักษาใหAคงไวAของสภาวะตFาง ๆ เพื่อทำใหAเกิดการเรียนรูA ทั้งใน
เน้ือหาจำนวนมาก หรอื เนอ้ื หาสน้ั ๆ (Richey, 1986)

เอกสารประกอบการฝ,กอบรม สำนกั พัฒนาสมรรถนะครูและบคุ ลากรอาชวี ศกึ ษา

7

ปญZ หาในระบบการเรยี นการสอน
เป}าหมายหลกั ของครูหรอื นกั ฝ,กอบรมในการสอน คือการชวF ยใหผA ูAเขยี นหรือผูAเขาA รบั การฝก, อบรมไดA

เรียนรAู และในการชFวยใหเA กิดการเรียนรAูนม้ี ีป{ญหาหลกั ๆ อยูFหลายประการทผ่ี ูอA อกแบบการเรียนการสอน
จะตอA งตระหนกั และพยายามหลกี เลีย่ ง ป{ญหาดงั กลาF วคอื

1. ป{ญหาดาA นทศิ ทาง (Direction)
2. ป{ญหาดAานการวัดผล (Evaluation)
3. ป{ญหาดาA นเนอื้ หาและการลำดบั เน้อื หา (Content and Sequence)
4. ปญ{ หาดาA นวธิ ีการ (Method)
5. ปญ{ หาขAอจำกดั ตาF ง ๆ (Constraint)

ปญZ หาดา@ นทิศทาง
ปญ{ หาดAานทิศทางของผเูA รยี นก็คือ ผเAู รียนไมทF ราบวาF จะเรียนไปเพอ่ื อะไร ไมรF ูAวาF จะตAองเรยี นอะไร

ตอA งสนใจจุดไหน สรุปแลAวพูดไววA าF เปfนป{ญหาดาA นจุดมงุF หมาย

ปZญหาด@านการวัดผล
ป{ญหาการวัดผลนี้จะเกิดขึ้นกับทั้งผูAสอนและผูAเรียน ผูAสอนจะมีป{ญหา เชFน จะรูAไดAอยFางไรวFาผูAเรียน

ของตนเกิดการเรียนรูAหรือไมF จะรูAไดAอยFางไรวFาวิธีการที่ตนใชAอยูFนั้นใชAไดAผลดี ถAาจะปรับปรุงเนื้อหาที่สอนจะ
ปรับปรุงตรงไหน จะใหคA ะแนนอยFางยตุ ิธรรมไดAอยาF งไร

ป{ญหาของผูAเรียนเกี่ยวกับการวัดผลอาจเปfน ฉันเรียนรูAอะไรบAางจากสิ่งนี้ ขAอสอบยากเกินไป ขAอสอบ
กำกวม อื่น ๆ

ปZญหาด@านเนื้อหา และการลำดบั เน้อื หา
ป{ญหานี้เกิดขึ้นกับครูและผูAเรียนเชFนเดี่ยวกัน ในสFวนของครูอาจจะสอนเนื้อหาที่ไมFตFอเนื่องกัน เนื้อหา

ยากเกินไป เน้อื หาไมตF รงกับจุดมงุF หมาย เนือ้ หาไมFสมั พันธ]กนั และอน่ื ๆ อกี มากมาย
ในสFวนของผูAเรียนก็จะเกิดป{ญหาเชFนเดี่ยวกับที่กลFาวขAางตAนอันเปfนผลมาจากครูอาจเปfนการสอนหรือ

วิธีการสอนของครูทำใหAผูAเรียนเบื่อหนFาย ไมFอยากเขAาหAองเรียน มีทัศนคติที่ไมFดีตFอการเรียนสิ่งนั้น ๆ หรือ
ป{ญหาการสอนที่ไมFสอดคลAองกับจุดมุFงหมายที่ตั้งเอาไวA เชFน ตั้งเป}าหมายไวAวFาใหAผูAเรียนสามารถใชAกลAองถFาย
วดิ ีโอไดAอยFางชำนาญ แตFวิธีสอนกลับบรรยายใหฟA ง{ เฉย ๆ และผูเA รยี นไมมF สี ิทธิจับกลAองเลย เปนf ตนA

ปญZ หาขอ@ จำจดั ตUาง ๆ
ในการสอนหรือการฝ,กอบรมนั้นตAองใชAแหลFงทรัพยากร 3 ลักษณะ คือ บุคลากร ครูผูAสอน และสถาบัน

ตFาง ๆ บุคลาการที่วFานี้อาจจะเปfนวิทยากร ผูAชFวยเหลือตFาง ๆ เชFน พนักงานพิมพ] ผูAควบคุมเครื่องไมA

เอกสารประกอบการฝ,กอบรม สำนกั พัฒนาสมรรถนะครูและบุคลากรอาชวี ศึกษา

8

เครื่องมือ หรืออื่น ๆ สถาบันตFาง ๆ หมายถึง แหลFงที่เปfนความรูA แหลFงที่จะใหAความรFวมมือสนับสนุนตFาง ๆ
อาจเปfนหAองสมดุ หนFวยงานตFาง ๆ เปfนตนA

วิธีระบบที่ดี ตAองเปfนการจัดสรรทรัพยากรที่มีอยูFมาใชAอยFางประหยัดและเหมาะสมกับสภาพแวดลAอม
และสถานการณ] เพื่อใหAการทำงานเปfนไปอยFางมีประสิทธิภาพ และบรรลุเป}าหมายที่วางไวA ถAาระบบใดมี
ผลผลิตทั้งในดAานปริมาณและคุณภาพมากกวFา ขAอมูลหรือวัตถุดิบที่ป}อนเขAาไป ก็ถือไดAวFาเปfนระบบที่มี
คุณภาพ ในทางตรงขAามถAาระบบใดมีผลผลิตท่ีต่ำกวFาขAอมูลหรือวัตถุดิบที่ไปใชA ก็ถือวFาระบบนั้นมี
ประสทิ ธิภาพต่ำ

ลกั ษณะสำคญั ของวิธรี ะบบ
1. เปนf การทำงานรวF มกนั เปนf คณะของบุคคลท่ีเกย่ี วขอA งในระบบนั้น ๆ
2. เปนf การแกAป{ญหาโดยการใชวA ิธกี ารทางวทิ ยาศาสตร]
3. เปfนการใชทA รพั ยากรท่ีมีอยFูอยาF งเหมาะสม
4. เปfนการแกAป{ญหาใหญF โดยแบFงออกเปfนป{ญหายFอย ๆ เพื่อสะดวกในการแกAป{ญหาอันจะเปfนผลใหA
แกปA {ญหาใหญไF ดAสำเรจ็
5. มงFุ ใชAการทดลองใหAเห็นจรงิ
6. เลอื กแกปA ญ{ หาท่พี อจะแกไA ขไดแA ละเปนf ปญ{ หาเรงF ดFวนกอF น

การวเิ คราะหรb ะบบ (System Analysis)
คือการกระทำหลังจากผลท่ไี ดอA อกมาแลAว เปfนการปรบั ปรงุ ระบบการทำงานใหมA ีประสิทธภิ าพยิ่งข้นึ

ดAวยการนำขAอมูลที่ไดAจากการประเมินผลมาใชAแกAไขขAอบกพรFองในสFวนตFาง ๆ การนำขAอมูลยAอนกลับมาใชAใน
การวิเคราะห]ระบบ เปfนสFวนสำคัญของวิธีระบบ (System Approach) ซึ่งจะขาดองค]ประกอบนี้ไมFไดA เพราะ
จะทำใหAขาดการปรบั ปรุง พัฒนาระบบใหมA ีมปี ระสิทธภิ าพ

ขั้นตอนของการวิเคราะหbระบบ
1. กำหนดป{ญหา (Identify Problem)
2. กำหนดจุดมงFุ หมาย (Objectives)
3. ศกึ ษาขAอจำกัดตาF ง ๆ (Constraints)
4. สรAางทางเลือก (Alternatives)
5. พจิ ารณาทางเลอื กทเี่ หมาะสม (Selection)
6. ทดลองปฏบิ ตั ิ (Implementation)
7. ประเมนิ ผล (Evaluation)
8. ปรับปรงุ แกAไข (Modification)

เอกสารประกอบการฝ,กอบรม สำนกั พัฒนาสมรรถนะครแู ละบคุ ลากรอาชีวศกึ ษา

9

ขั้นที่ 1 ขั้นตั้งป{ญหาหรือกำหนดป{ญหา ในขั้นนี้ตAองศึกษาใหAถFองแทAเสียกFอนวFาอะไรคือป{ญหา ที่ควร
แกไA ข

ขั้นที่ 2 ขั้นกำหนดเป}าหมายหรือวัตถุประสงค]เพื่อการแกAไขป{ญหานั้น ๆ วFาจะใหAไดAผลในทางใด มี
ปริมาณและคุณภาพเพียงใดซึ่งการกำหนดวัตถุประสงค]นี้ควรคำนึงถึง ความสามารถในการปฏิบัติไดAจริงเปfน
สำคญั

ขั้นที่ 3 ขั้นสรAางเครื่องมือวัดผลการสรAางเครื่องมือนี้จะสรAางหลังจากกำหนดวัตถุประสงค]แลAว และตAอง
สรAางกFอนการทดลองเพ่ือจะไดAใชAเครือ่ งมือน้ี วัดผลไดAตรงตามเวลาและเปfนไปทกุ ระยะ

ขั้นที่ 4 คAนหาและเลือกวิธีการตFาง ๆ ที่จะใชAดำเนินการไปสูFเป}าหมายที่วางไวA ควรมองดAวยใจ
กวAาง และเปนf ธรรม หลาย ๆ แงF หลาย ๆ มุม พจิ ารณาขAอดีขอA เสยี และขAอจำกัดตFาง ๆ ทมี่ ีอยูใF หAเห็นชัด

ขั้นที่ 5 เลอื กเอาวธิ ที ด่ี ที สี่ ุดจากข้นั ที่ 4 เพ่อื นำไปทดลองในขนั้ ตFอไป
ขั้นที่ 6 ขั้นการทดลอง เมื่อเลือกวิธีการใดแลAวก็ลงมือปฏิบัติตามวิธีการนั้น การทดลองนี้ควรกระทำ
กับกลุFมเล็ก ๆ กFอนถAาไดAผลดีจึงคFอยขยายการปฏิบัติงาน ใหAกวAางขวางออกไป จะไดAไมFเสียแรงงาน เวลาและ
เงนิ ทองมากเกนิ จำเปนf
ขั้นที่ 7 ขั้นการวัดผลและประเมินผล เมื่อทำการทดลองแลAวก็นำเอาเครื่องมือวัดผลที่สรAางไวAในขั้นที่ 3
มาวัดผลเพื่อนำผลไปประเมินดูวFา ปฏิบัติงานสำเร็จตามเป}าหมายเพียงใด ยังมีสิ่งใดขาดตกบกพรFอง จะไดA
นำไปปรับปรงุ แกไA ข
ขั้นที่ 8 ขั้นการปรับปรุงและขยายการปฏิบัติงาน จากการวัดผลและประเมินผลในขั้นที่ 7 ก็จะทำใหAเรา
ทราบวFา การดำเนินงานตามวิธีการที่แลAวมานั้นไดAผลตามวัตถุประสงค] หรือไมF เพียงใด จะไดAนำมาแกAไข
ปรับปรุงจนกวาF จะไดAผลดจี งึ จะขยายการปฏบิ ัติ หรอื ยดึ ถอื เปนf แบบอยFางตอF ไป
นอกจากน้ีรศ.ดร.ฉลอง ทับศรี กลาF วถงึ การวเิ คราะห]ระบบ คอื กระบวนการศกึ ษาขอบขาF ย(Network)
ของปฏิสัมพันธ]ขององค]ประกอบตFาง ๆ ในระบบ เพื่อจะเสนอแนวทางในการดำเนินการเพื่อปรับปรุงการ
ทำงานของระบบนั้น ๆ
ในการออกแบบการเรียนการสอนไมFวFาจะเปfนรูปแบบการสอนของใครก็ตาม จะมีกลไกหรือมีขAอมูลเพื่อ
ใชAในการวิเคราะห]ระบบอยูFแลAว ขAอมูลดังกลFาวคือ ขAอมูลป}อนกลับ (Feedback) ตFาง ๆ การที่ระบบการ
สอนมีองค]ประกอบใหAเห็นอยFางชัดเจนและแสดงความสัมพันธ]ขององค]ประกอบตFาง ๆ อยFางชัดเจน จะชFวยใหA
งFายตอF การวิเคราะห]ความสัมพันธ]ขององค]ประกอบตาF ง ๆ วาF ป{ญหาระบบเกิดจากอะไรการดำเนนิ การวเิ คราะห]
ระบบในรูปแบบ (Model) การสอนตFาง ๆ นั้นทำไดAงFายเพราะมีผูAจัดสรAางกลไกและจัดหาขAอมูลเตรียมไวAใหA
แลAวแตFถAาจะดำเนินการวิเคราะห]ระบบอื่นใดที่นอกเหนือไปจากนี้แลAวกระบวนการคิดวิเคราะห]ก็จะตAองมี
รายละเอยี ดและกระบวนการเพ่มิ มากข้ึน
ในที่น้ีจะขอเสนอแนวทางในการวิเคราะห]ระบบสำหรับระบบโดยทั่ว ๆ ไปที่ไมFใชFระบบการเรียนการ
สอน ในการวิเคราะห]ระบบจะประกอบดAวยกจิ กรรมตาF ง ๆ เปนf วงจรชวี ิต (Life cycle) ดังตFอไปน้ี คอื

เอกสารประกอบการฝก, อบรม สำนักพฒั นาสมรรถนะครแู ละบคุ ลากรอาชวี ศกึ ษา

10

1. การกำหนดปญ{ หา (Problem definition)
2. การรวบรวมและวิเคราะหข] Aอมูล (Data collection and analysis)
3. การวิเคราะห]ทางเลอื กของระบบ (Analysis of system alternatives)
4. ศกึ ษาความเปfนไปไดขA องทางเลือก (Determination 0f feasibility)
5. การพัฒนาแนวคิดเพ่ือเสนอขอความคดิ เห็น (Development 0f the systems proposal)
6. การพัฒนาและทดลองใชตA Aนแบบ (Pilot of prototype systems development)
7. การออกแบบระบบ (System design)
8. การพัฒนาโปรแกรม (Program development)
9. การนำระบบใหมเF ขAาไปใชA (System implementation)
10.การตรวจสอบและการประเมนิ ระบบ (Systems implementation)
กิจกรรมทั้ง 10 นี้ ปกติแลAวจะไมFสามารถดำเนินการในลักษณะที่แยกออกจากกันอยFางเด็ดขาดไดA
เพราะในลักษณะการทำงานจริง กิจกรรมเหลFานี้จะมี่ความเกี่ยวโยงกันจนแยกไมFออกย้ำอีกครั้งหนึ่งวFา
กระบวนการวิเคราะห]ระบบทั้ง 10 นี้ ขAอที่กลFาวมาขAางตAนใชAสำหรับการวิเคราะห]ระบบที่นอกเหนือจาก
ระบบการเรียนการสอน ทั้งนี้เนื่องจากระบบการเรียนการสอนนั้นไดAสรAางกลไกและขAอมูลสำหรับตรวจสอบ
แกAไขระบบอยใFู นตวั แลAว (รศ. ดร. ฉลอง ทบั ศรี คณะศึกษาศาสตร] มหาวิทยาลัยบรู พา)

ลกั ษณะของระบบทดี่ ี
ระบบทดี่ ีตอA งสามารถปฏิบัตงิ านไดAอยาF งมปี ระสิทธิภาพ (efficiency) และมีความยั่งยนื (sustainable)

ซ่งึ ตAองมีลักษณะ 4 ประการคอื
1. มีปฏสิ ัมพนั ธ]กับส่ิงแวดลAอม (interact with environment)
2. มีจดุ หมายหรือเปา} ประสงค] (purpose)
3. มกี ารรกั ษาสภาพตนเอง (self-regulation)
4. มีการแกไA ขตนเอง (self-correction)
ปฏิสัมพันธ]กับสิ่งแวดลAอม (interact with environment) ระบบทุก ๆ ระบบจะมีปฏิสัมพันธ]ไมFทางใด

ก็ทางหนึ่งกับโลกรอบ ๆ ตัว ของระบบ โลกรอบ ๆ ตัวนี้ เรียกวFา "สิ่งแวดลAอม" การที่ระบบมีปฏิสัมพันธ]กับ
สิ่งแวดลAอมนี้เอง ทำใหAระบบดังกลFาวกลายเปfน ระบบเปyด (Open system) กลFาวคือ ระบบจะรับป{จจัย
นำเขAา (inputs) จากสิ่งแวดลAอม ซึ่งอาจจะเปfนพลังงาน อาหาร ขAอมูล ฯลฯ ระบบจะจัดกระทำเปลี่ยนแปลง
ปจ{ จัยนำเขAานี้ใหเA ปนf ผลผลติ (output) แลวA สงF กลบั ไปใหAสงิ่ แวดลAอมอกี ทหี นึ่ง

มีจุดหมายหรือเป}าประสงค] (purpose) ระบบจะตAองมีจุดมุFงหมายที่ชัดเจนแนFนอนสำหรับตัวของมัน
เอง ระบบที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ เชFน ระบบการดำเนินชีวิตของมนุษย]นั้นก็มีจุดมุFงหมายสำหรับตัวของระบบ
เองอยFางชัดเจนวFา "เพื่อรักษาสภาพการมีชีวิตไวAใหAไดAใหAดีที่สุด" จุดหมFงุหมายนี้ดูออกจะไมFเดFนชัดสำหรับเรา
นักเพราะเราไมใF ชFผคAู ดิ สรAางระบบดงั กลFาวขึ้นมาเอง

เอกสารประกอบการฝ,กอบรม สำนักพฒั นาสมรรถนะครแู ละบุคลากรอาชีวศึกษา

11

มีการรักษาสภาพตนเอง (self-regulation) ลักษณะที่สามของระบบ คือ การที่ระบบสามารถรักษา
สภาพของตัวเองใหAอยูFในลักษณะที่คงที่อยูFเสมอ การรักษาสภาพตนเองทำไดAโดยการแลกเปลี่ยนอินพุทและ
เอาท]พุทกันระหวFางองค]ประกอบตFาง ๆ ของระบบหรือระบบยFอย ตัวอยFาง ที่เห็นไดAชัดเจนคือ ระบบยFอย
อาหารของรFางกายมนุษย] ซึ่งประกอบดAวย องค]ประกอบยFอย ๆ หรือระบบยFอยตFาง ๆ เชFน ปาก น้ำยFอย น้ำดี
หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ฯลฯ

มีการแกAไขตนเอง (self-correction) ลักษณะที่ดีของระบบ คือ มีการแกAไขและปรับตัวเอง ในการท่ี
ระบบมีปฏิสัมพันธ]กับสภาพแวดลAอมบางครั้งปฏิสัมพันธ]นั้นก็จะทำใหAระบบการรักษาสภาพตัวเอง ตAองย่ำแยF
ไป ระบบก็ตAองมีการแกAไขและปรับตัวเองเสียใหมF ตัวอยFางเชFน การปฏิสัมพันธ]ระหวFางรFางกายกับอากาศ
หนาว (สภาพแวดลAอม) อาจจะทำใหAเกิดอาการหวัดขึ้นไดA ในสถานการณ]นี้ ถAาระบบรFางกายไมFสามารถที่จะ
รักษาสภาพตัวเองไดAอยFางดี รFางกายก็จะตAองสามารถปรับตัวเองเพื่อที่จะตFอสูAกับอาการหวัดนั้นโดยการผลิต
ภูมิคAมุ กันออกมาตAานหวัด เปนf ตนA

วิธรี ะบบกบั การเรยี นการสอน
ตัวป}อน (Input) หรือ ป{จจัยนำเขAาระบบ คือ สFวนประกอบตFาง ๆ ที่นำเขAาสูFระบบไดAแกF ผูAสอน ผูAเรียน

หลกั สูตร และสงิ่ อำนวยความสะดวกตFาง ๆ
ผูAสอน หรือครู เปfนองค]ประกอบสำคัญที่จะทำใหAการเรียนการสอนบรรลุผลตามวัตถุประสงค] ซึ่งขึ้นอยFู

กับคุณลักษณะหลายประการไดAแกFคุณลักษณะดAานพุทธิพิสัย เชFน ความรูA ความสามารถ ความรูAจำแนกเปfน
ความรAใู นเนอื้ หาสาระทีส่ อน และความรูAในเทคนิคการสอนตFาง ๆ

ผูAเรียน เปfนองค]ประกอบที่สำคัญที่สุดในระบบการเรียนการสอน ซึ่งจะบรรลุผลสำเร็จไดAยFอมขึ้นอยูFกับ
คุณลักษณะของผูAเรียนหลายประการ เชFน ความถนัด ความรูAพื้นฐานเดิม ความพรAอม ความสนใจและความ
พากเพียรในการเรยี น ทักษะในการเรียนรูA ฯลฯ

หลักสูตร เปfนองค]ประกอบหลักที่จะทำใหAผูAเรียนเกิดการเรียนรูA หลักสูตรประกอบดAวยองค]ประกอบ
พน้ื ฐาน 4 ประการคอื

- วตั ถุประสงคก] ารเรียนรAู
- เน้ือหาสาระทีเ่ รยี น
- กิจกรรมการเรยี นการสอน (รวมวิธสี อนและสือ่ การเรยี นการสอน) และ
- การประเมนิ ผล
ส่งิ อำนวยความสะดวก อาจเรียกอีกอยาF งวาF "ส่ิงแวดลอA มการเรยี น" เชนF หอA งเรียน สถานที่เรยี น ซง่ึ
ประกอบดวA ยโตžะ เกาA อี้ แสงสวFาง ฯลฯ
กระบวนการ (Process) ในระบบการเรียนการสอนก็คือ การดำเนินการสอนซึ่งเปfนการนำเอาตัวป}อน
เปfนวัตถุดิบในระบบมาดำเนินการเพื่อใหAเกิดผลผลิตตามที่ตAองการ ในการดำเนินการสอน อาจมีกิจกรรมตFาง
ๆ หลายกิจกรรม ไดAแกF การตรวจสอบและเสริมพื้นฐาน การสรAางความพรAอมในการเรียน การใชAเทคนิค
การสอนตFาง ๆ และอาจใชAกิจกรรมเสริม การตรวจสอบและเสริมพื้นฐาน เปfนกิจกรรมที่ทำใหAผูAสอนรูAจัก

เอกสารประกอบการฝก, อบรม สำนกั พัฒนาสมรรถนะครแู ละบุคลากรอาชวี ศกึ ษา

12
ผูAเรียนและไดAขAอสนเทศที่นำมาใชA ชFวยเหลือผูAเรียนที่ยังขาดพื้นฐานที่จำเปfนกFอนเรียน ใหAไดAมีพื้นฐานที่พรAอมท่ี
จะเรียนโดยไมFมีป{ญหาใด ๆ การสรAางความพรAอมในการเรียน เมื่อเริ่มชั่วโมงเรียน โดยทั่วไปแลAว จะมีผูAเรียน
ที่ยังไมFพรAอมที่จะเรียน เชFน พูดคุยกัน หรือ คิดถึงเรื่องอื่น ๆ ที่ไมFเกี่ยวขAองกับการเรียน ถAาผูAสอนเริ่มบรรยาย
ไปเรื่อย ๆ อาจไมFไดAผลตามที่ตAองการโดยเฉพาะในชFวงตAนชั่วโมง จึงควรดึงความสนใจของผูAเรียนใหAเขAาสูFการ
เรียนโดยเร็ว ซึ่งทำไดAหลายวิธี เชFน ใชAคำถาม ใชAสื่อโสตทัศนูปกรณ]ชFวยเรAาความสนใจ หรือยกเรื่องที่เกี่ยวขAอง
มาเลFาใหAผูAเรียนฟง{

การใชเA ทคนคิ การสอนตาF ง ๆ ควรทำการสอนโดยใชAเทคนิค วธิ กี าร และกจิ กรรมตFาง ๆ หลาย ๆ วธิ ี
การใชAกิจกรรมเสริม วิธีสอนแตFละวิธีหรือรูปแบบการสอนแตFละรูปแบบจะมีกิจกรรมแตกตFางกันไป ผูAสอนควร
พิจารณากิจกรรมตFาง ๆ ที่จะเสริมกับวิธีสอน เชFน การใหAทำแบบฝ,กหัด การใหAการเสริมแรง การใชAคำถาม
ชนิดตFาง ๆ และการทบทวนสรุป เปfนตAน

ผลผลิต (Output) ผลผลิต คือ ผลที่เกิดขึ้นในระบบ ซึ่งเปfนเป}าหมายปลายทางของระบบ สำหรับ
ระบบการเรียนการสอน ผลผลิตที่ตAองการก็คือ การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของผูAเรียนไปในทางที่พึงประสงค]
เปนf การพัฒนาทด่ี ีในดAาน ตFาง ๆ 3 ดาA นคอื

- พทุ ธพิ ิสยั (Cognitive)
- จติ พสิ ัย (Affective) และ
- ทักษะพิสัย (Psychomotor)
การติดตามผล ประเมินผล และปรับปรุง เพื่อใหAการเรียนการสอนบรรลุผลอยFางมีประสิทธิภาพ ผูAสอน
จะตAองพิจารณาองค]ประกอบตFาง ๆ ทั้งหมดในระบบ โดยพิจารณาผลผลิตวFาไดAผล ตามที่มุFงหวังไวAหรือไมF มี
จดุ บกพรFองในสFวนใดที่จะตAองแกAไข ปรับปรงุ บาA ง
ถAาหากการจัดการเรียนการสอน ไมFวFาในระดับชั้นใด ดำเนินไปโดยปราศจากการคิดในเชิงระบบหรือ
ไมFไดAนำเอาวิธีระบบเขAาไปใชAในกระบวนการจัดการเรียนการสอน ก็นับวFานFาเปfนหFวง เพราะจะเปfนการทำงาน
อยFางไรAเป}าหมายที่ชัดเจน อันจะนำไปสูFการสูญเสียทั้งเวลาและทรัพยากร โดยผลที่ไดAจะไมFคุAมกับการ
ลงทุน การตรวจสอบเพื่อพัฒนางานก็จะทำไดAยาก ที่สำคัญที่สุดคือจะเปfนการกระทำที่มีผลกระทบตFอชีวิต
ของผลผลิตของระบบการศึกษา คือคนไทยที่เปfนผูAเรียนอยูFในสถานศึกษาทุกระดับชั้น การกำหนด
คุณลักษณะท่ีพงึ ประสงค]ของผลผลิต เพื่อใหAออกไปเปfนทรพั ยากรมนุษย]ทีม่ คี ณุ ภาพ แมจA ะกำหนดไวสA วยหรู
เพยี งใดกต็ าม ถาA ปราศจากการจดั การเรยี นการสอนท่เี ปfนระบบ ก็ยากนักทจี่ ะทำไดสA ำเรจ็

เอกสารประกอบการฝ,กอบรม สำนักพัฒนาสมรรถนะครูและบุคลากรอาชวี ศึกษา

13

เอกสารประกอบการเรียน
เรอ่ื ง ประโยชนแD ละตัวอยา< งของหลกั การจดั การเรียนร7ูตามขั้นตอนอย<างมรี ะบบ

6.3 ประโยชนแD ละตัวอย<างของหลกั การจัดการเรียนรู7ตามขัน้ ตอนอย<างมรี ะบบ

ประโยชนแb ละการจดั ระบบการสอนของวิธรี ะบบ
ประโยชน]ของวิธีระบบมีมากมาย ถAานำวิธีระบบที่เหมาะสมมาใชAในการดำเนินงาน เพราะวิธีระบบจะ

ทำใหAการดำเนินงาน มีประสิทธิภาพ ประสิทธิผลและคุAมคFาหรือประหยัดมากขึ้น ประโยชน]ของวิธีระบบสรุป
ไดAดงั นี้

1. ทำใหAเราทราบข้ันตอนการดำเนนิ งาน สามารถดำเนินงานไดAอยาF งมีขั้นตอน
2. สรAางความมั่นใจใหแA กFผAูดำเนินงาน
3. ทำใหกA ารดำเนนิ งานบรรลจุ ุดมงFุ หมายไดAโดยงาF ย
4. สามารถตรวจสอบ และปรบั ปรงุ ไดAทกุ ข้นั ตอน
5. ทำใหกA ารดำเนนิ งานตัง้ อยFูบนหลกั การ ทฤษฎแี ละวิจยั
ป{จจุบัน วิธีการวิเคราะห]ระบบไดAรับความนิยมนำไปใชAในสาขาวิชาการตFาง ๆ กันอยFาง
กวAางขวาง เพราะจากการศึกษาทดลองพบวFาเปfนวิธีการที่ใหAประสิทธิภาพ ประสิทธิผลและคุAมคFาหรือ
ประหยัดมากกวFา ในทางการศึกษาและทางการเรียนการสอนก็นำเอาหลักการวิเคราะห]ระบบมาใชA
เชFนเดียวกนั
นอกจากนี้ยงั มีผูAกลFาวถงึ ระบบการเรียนการสอนมีประโยชน]ตอF การจดั การเรียนการสอน ดังนี้
1) ระบบการเรียนการสอนเปรียบเสมือนพิมพ]เขียวที่จัดวางองค]ประกอบของการเรียนการสอน ตFาง ๆ
ไวAอยFางเปfนระเบียบ ทำใหAครูรูAจุดมุFงหมายของการเรียนการสอน การดำเนินการจัดการเรียนการสอน และการ
วดั ผลผAูเรยี น ซง่ึ อำนวยความสะดวกแกคF รูในการเตรียมการสอนทำใหเA กิดความพรAอมในการ ดำเนินงาน
2) สFงเสริมใหAการจัดการเรียนการสอนมีประสิทธิภาพ คือสามารถควบคุมการดำเนินงานใหA บรรลุ
จุดมุFงหมายไดAอยFางสะดวก รวดเร็ว มีคุณภาพ และประหยัดทรัพยากร รวมทั้งเวลา ดีกวFาการจัดการเรียนการ
สอนที่ขาดระบบ เพราะจะทำใหAเกิดความสับสน เพราะไมFทราบจุดมุFงหมายชัดเจนและ ไมFสามารถควบคุมการ
ดำเนนิ งานไดA
3) ชFวยใหAครูทราบป{ญหาและหาแนวทางในการแกAป{ญหาการเรียนการสอนไดAอยFางเหมาะสม เพราะมี
ระบบควบคุมกระบวนการดำเนินการทำใหAทราบวFาผลการเรียนรูAของนักเรียนเกิดจากป{ญหาการ ดำเนินงานใน
สวF นใด เพือ่ หาทางแกAป{ญหาไดอA ยาF งถกู ตอA งเหมาะสม
4) ชFวยใหAครไู ดAนำผลการประเมิน และขAอเสนอแนะตFาง ๆ ไปใชAเปfนขAอมูลในการปรับปรุง การเรียนการ
สอนใหAมคี ณุ ภาพดขี ึ้น
5) การนำวิธีการเชิงระบบไปใชAในการพัฒนาสื่อการเรียนการสอน กFอใหAเกิดผลิตภัณฑ]ทาง การศึกษา
ตFาง ๆ เชนF สื่อส่งิ พิมพ] ส่อื เทคโนโลยตี Fาง ๆ ทีม่ คี ุณภาพ เปนf ประโยชน]สำหรับผใูA ชอA ยาF ง กวาA งขวาง

เอกสารประกอบการฝก, อบรม สำนกั พฒั นาสมรรถนะครแู ละบคุ ลากรอาชีวศกึ ษา

14

ตวั อยาU งการจดั ระบบการสอนของวธิ รี ะบบ
การออกแบบการเรียนการสอนใหAหลักการแนวทางของระบบ ดังนั้นในการออกแบบการเรียนการ

สอนจึงประกอบดAวยองค]ประกอบตFาง ๆ ที่สัมพันธ]กันอยFางแยกไมFไดA และในกระบวนการออกแบบการเรียน
การสอนก็จะมีกลไกในการปรับปรุงแกAไขตัวเอง อันไดAแกF กระบวนการใชAขAอมูลป}อนกลับ (Feedback) จาก
การประเมินผลที่เรียกวFา การประเมินผลเพื่อการปรับปรุง (formative evaluation) เนื่องจากมีรูปแบบ
(Model) สำหรับนำไปใชAในการออกแบบการเรียนการสอนอยูFมากมายจึงมีความหลากหลายในองค]ประกอบ
ในรูปแบบนั้น ๆ แตFอยFางไรก็ตาม รูปแบบการเรียนการสอนใด ๆ ก็จะยึดแนวทางของรูปแบบดั้งเดิม (generic
model)

รปู แบบด้งั เดิม (Generic model)
การวเิ คราะห] (Analysis)
การออกแบบ (Design)
การพฒั นา (Development)
การนำไปใชA (Implementation)
การประเมนิ ผล (Evaluation)

จากรูปแบบดังเดิม (Generic model) นี้จะมีผูAรูAตFาง ๆ นำไปสังเคราะห]เปfนรูปแบบตFาง ๆ มากมาย
ตามความเช่อื ความตAองการของตน

รูปแบบการสอนของดิคคแb ละคาเรยb (Dick and Carey model)
รูปแบบการสอน (Model) ของดิคค]และคาเรย] ประกอบดวA ยองคป] ระกอบดAวย 10 ขนั้ ดAวยกัน คือ
1. การกำหนดเปา} หมายของการเรยี นการสอน (Identify Instructional Goals)
2. ดำเนนิ การวเิ คราะห]การเรียนการสอน (Conduct Instructional Analysis)
3. กำหนดพฤตกิ รรมกอF นเรยี นและลักษณะผเูA รียน (Identify Entry Behaviors, Characteristics)
4. เขียนจดุ มFงุ หมายเชงิ พฤตกิ รรม (Write Performance Objective)
5. พฒั นาขAอสอบองิ เกณฑ] (Develop Criterion - Referenced Test Items)
6. พฒั นายุทธวิธกี ารสอน (Develop Instructional Strategies)
7. พฒั นาและเลอื กวสั ดุการเรยี นการสอน (Develop and Select Instructional Materials)
8. ออกแบบและดำเนินการประเมินเพื่อการปรับปรุง (Design and Conduct Formative

Evaluation)
9. การปรับปรงุ การสอน (Revise Instruction)
10.การออกแบบและดำเนินการประเมินระบบการสอน (Design and Conduct Summative

Evaluation)

เอกสารประกอบการฝก, อบรม สำนักพัฒนาสมรรถนะครแู ละบุคลากรอาชวี ศึกษา

15

ภาพท่ี 4 รูปแบบการออกแบบการเรียนการสอนของดิคค]และคาร]เรย]
ระบบการสอนของเกอรbลาชและอีลาย (Ger lach and Ely Model)

เกอร]ลาชและอลี ายเสนอรปู แบบการออกแบบการสอนประกอบดAวยองคป] ระกอบ 10 อยFางดวA ยกนั คือ
1. การกำหนด เปนf การกำหนดวาF ตอA งการใหผA ูเA รยี นรอAู ะไร แคไF หน อยFางไร
2. การกำหนดเนื้อหา (Specify Content) เปfนการกำหนดวFาผเูA รยี นตอA งเรยี นอะไรบAางในอนั ท่ีจะบรรลุ
เปา} หมายท่ตี ัง้ ไวA
3. การวิเคราะหป] ระสบการณ]เดิมของผูAเรียน (Analyze Learner Background Knowledge) เพ่อื
ทราบความสามารถพ้นื ฐานของผAเู รยี น
4. เลือกวธิ ีสอน (Select Teaching Method) ทำการเลอื กวธิ ีสอนใหAสอดคลAองกบั จุดมFุงหมาย
5. กำหนดขนาดของกลFมุ (Determine Group Size) เลอื กวาF จะสอนเปนf กลFุมยอF ยหรอื กลุFมใหญF
อยาF งไร
6. กำหนดเวลา (Time Allocation) กำหนดวาF จะใชเA วลาในการสอนมากนอA ยเพียงใด
7. กำหนดสถานที่ เครอ่ื งอำนวยความสะดวก (Specify Setting and Facilities) กำหนดวFาจะสอนท่ี
ไหน ตAองเตรยี มอะไรบาA ง
8. เลอื กแหลงF วิชาการ (Select Learning Resources) ตAองใชAส่อื อะไร อยาF งไร
9. ประเมนิ ผล (Evaluation) ดูวาF การสอนเปfนไปตามจุดมFงุ หมายหรือไมF
10.วเิ คราะหข] Aอมลู ปอ} นกลับเพ่อื การปรบั ปรุงแกไA ข (Analyze Feedback for Revision) เปนf การ
วเิ คราะห]วาF ถAาการสอนไมไF ดผA ลตามจุดมุงF หมายจะทำการปรับปรุงแกAไขตรงไหนอยาF งไร

เอกสารประกอบการฝ,กอบรม สำนกั พัฒนาสมรรถนะครูและบคุ ลากรอาชีวศกึ ษา

16

ภาพท่ี 5 รปู แบบระบบการสอนของเกอลาชและอลี าย
จากตัวอยFางรูปแบบระบบการสอนท่ยี กมาจะเห็นวาF จะอยใFู นกรอบของรูปแบบดงั เดิม (Generic
model) ทงั้ ส้นิ
โพแฟม และเบเกอร] ไดอA อกแบบระบบการสอนโดยแบงF เปfน 4 ข้ันตอน ดังน้ี
1. กำหนดวตั ถุประสงค]
2. พจิ ารณาพื้นฐานผูเA รยี น
3. วางแผนกจิ กรรมการเรยี นการสอน
4. ประเมนิ ผล
เบราน]และคณะ เปfนระบบการสอนที่มุFงเนAนใหAผูAเรียนเปfนศูนย]กลางในการเรียน และมีการวิเคราะห]
ผูAเรียน เพื่อที่จะสามารถจัดการเรียนการสอนซึ่งตอบสนองความแตกตFางของผูAเรียน ดังมีรายละเอียดดังนี้
- เป}าหมาย (goals) เพราะในการเรียนการสอนหรือการฝ,กอบรมก็ตามจำเปfนตAองมีจุดประสงค]
จุดมุFงหมาย ซึ่งจุดประสงค]ตFาง ๆ เหลFานี้จะตAองนำไปเขียนเปfนจุดประสงค]การเรียนรูA ซึ่งแบFงเปfน 3 ดAานดังนี้

1. ดAานพุทธิพิสัย (Cognitive Domain) เกี่ยวขAองกับความรูA ความจำ ความเขAาใจ การวิเคราะห]
สงั เคราะห] และประเมนิ ผล

2. ดAานจิตพิสัย (Affective Domain) เกี่ยวขAองกับเจตคติ และความรูAสึกนึกคิด เชFน ความรูAสึก
ซาบซ้ึงตอF ดนตรี หรอื งานศลิ ปะ เปfนตนA

3. ดAานทักษะพิสัย (Psychomotor Domain) เปfนเรื่องเกี่ยวกับทักษะตFาง ๆ เชFน ทักษะการเลFน
ฟุตบอล ทักษะการพมิ พ] หรือทกั ษะการประดิษฐ]ตวั อักษร เปนf ตนA

- สภาพการณ] (Conditions) หมายถึง ประสบการณ]การเรียนรูAที่จัดใหAผูAเรียน สามารถทำใหAผูAเรียน
บรรลุจุดประสงค]ที่ตั้งไวA โดยยึดหลักการที่วFา "การเรียนรูAเปfนกระบวนการที่เกิดจากกระทำดAวยตนเองทั้งทาง
รFางกายและจิตใจ" ดังนั้น การเลือกรูปแบบของประสบการณ] และกิจกรรมที่เอื้อใหAผูAเรียนสามารถบรรลุ
วัตถปุ ระสงคท] ่ีต้ังไวแA ละสอดคลAองกบั รูปแบบการเรยี นของผเAู รียนจงึ เปนf สง่ิ สำคญั

เอกสารประกอบการฝ,กอบรม สำนกั พัฒนาสมรรถนะครูและบคุ ลากรอาชีวศึกษา

17

- แหลFงการเรียน (Resources) นับเปfนสFวนประกอบหลักที่สำคัญของการจัดการสอน ซึ่งรวมไปถึง
สิ่งแวดลAอมทางกายภาพตFาง ๆ ที่จะเอื้อใหAผูAเรียนเกิดการเรียนรูAที่มีประสิทธิภาพ ไดAแกF วัสดุ อุปกรณ]รวมถึง
บุคลากร ครูผูAสอน หAองสมุด ผูAเชี่ยวชาญดAานสื่อ ผูAชFวยสอนและอื่น ๆ ซึ่งมีผลโดยตรงหรือทางอAอมที่ทำใหAเกิด
การเรยี นรูAไดAดี

- ผลลัพธ] (Outcomes) คือผลที่ไดAรับการกิจกรรมการเรียนการอน เชFน ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของ
ผAเู รียน ซงึ่ จะมีการรวบรวมขAอมลู แลวA นำมาเปนf ขAอปรบั ปรุงเพอ่ื ใหกA ารเรยี นการสอนมปี ระสทิ ธิภาพยิ่งขึ้น

เกอร]ลาซ และ อีลี ไดAเสนอรูปแบบการสอนซึ่งประกอบดAวยองค]ประกอบตFาง ๆ 10 ประการคือ
1. กำหนดวัตถุประสงค] (Specification of Objectives) คือการวัตถุประสงค]วFาผูAเรียนควรจะสามารถ
ทำส่งิ ใดไดAบาA ง
2. กำหนดเนื้อหา (Specification of Content) เปfนการเลือกเนื้อหาที่จะสามารถชFวยใหAผูAเรียนบรรลุ
ตามวตั ถปุ ระสงคท] ี่ต้งั ไวAไดA
3. พิจารณาพื้นฐานเดมิ ของผเAู รยี น (Assessment of Entering Behaviors) การทราบถึงความรพูA ้ืนฐาน
หรือประสบการณ]เดิมของผูAเรียน จะทำใหAผูAสอนสามารถนำสิ่งเหลFานั้นมาพิจารณากFอนที่จะวางแผนการสอน
โดยการวิเคราะห]ความแตกตFางระหวFางบุคคล (Individual differences) ในดAานตFาง ๆ ซึ่งสามารถคAนหา
ขอA มลู ไดAจาก

1. บันทึกขAอมูลตFาง ๆ (Use of Available Records) เชFน ระเบียนสะสม ซึ่งจะบันทึกผลการเรียน
ดAานตาF ง ๆ เชนF สตปิ {ญญา การใชAเหตุผล และภาษา ตลอดจนขAอมลู เกีย่ วกบั บุคลิกภาพ

2. แบบทดสอบทผ่ี Aสู อนสรAางข้ึน (Teacher - Designed Pretest) เพอ่ื ทดสอบถงึ ความรพูA ้ืนฐานหรอื
ประสบการณ]เดิมของผูAเรียนเกี่ยวกับเรื่องที่จะสอน ทำใหAผูAสอนไดAทราบถึงความสามารถ (Learners'
abilities) ความถนัด (Aptitudes) ของผูAเรียน อันจะเปfนขAอมูล เพื่อใชAในการแนะนำผูAเรียน และในการวาง
แผนการจัดประสบการณ]เพอ่ื การเรียนรใูA นอนาคต

4. เลือกยุทธศาสตร]และเทคนิคการสอน (Determination of Strategy and Techniques) คือ
วิธีการที่ครูใชAในการใหAขAอมูล ในการเลือกแหลFงการเรียนรูA และบทบาทของผูAเรียน ที่จะชFวยใหAผูAเรียนสามารถ
บรรลวุ ัตถปุ ระสงคท] ่ตี ง้ั ไวA ซง่ึ วิธกี ารดงั กลFาวแบงF ไดAเปนf 2 ประเภท คือ

1. การบรรยาย (Expository Approach) จะเปfนวิธีการสอนแบบดั้งเดิม ที่เนAนครูเปfนผูAนำเสนอ
ขAอมูลตาF ง ๆ

2. วิธีการสืบเสาะหาความรAู (Inquiry Approach) วิธีการนี้บทบาทของครูจะเปfนผูAอำนวยการใน
การจัดประสบการณ] โดยการตั้งคำถาม สรAางเงื่อนไขใหAผูAเรียนไดAเสาะแสวงหาคำตอบในการแกAป{ญหา โดยใชA
ขAอมูล ตำรา หนังสือ วัสดุ และผูAเรียนจะตAองพยายาม รวบรวม (Organize) จัดระบบขAอมูล ความรูAตFาง ๆ โดย
ผูAเรียนจะตAองทำกิจกรรมดAวยตัวเอง (Active participations) ในที่สุดจะไดAเปfนขAอสรุปที่สามารถนำไปใชAใน
การวางแผนการดำเนนิ การเรียนการสอนไดA

5. จัดกลุFมผูAเรียน (Oganization of Students into Groups) เปfนการจัดกลุFมเรียน เชFน เรียน
รFวมกันเปfนกลุFมเล็ก หรือโดยการบรรยายเปfนกลุFมใหญF หรือเปfนรายบุคคล ระหวFางครูและกลุFมผูAเรียนเทFานั้น

เอกสารประกอบการฝก, อบรม สำนกั พฒั นาสมรรถนะครูและบุคลากรอาชวี ศกึ ษา

18

6. กำหนดเวลาเรียน (Allocation of Time) การเลือกยุทธวิธี เทคนิคตFาง ๆ นั้นลAวนมีผลตFอการเลือก
และกำหนดเวลาเรียนที่เหมาะสมทั้งสิ้น เชFน เนื้อหาวิชา วัตถุประสงค] สถานที่เรียน รูปแบบการบริหาร
ความสามารถ และความสนใจของผเAู รยี น

7. กำหนดสถานที่เรียน (Allocate of Learning Space) จะขึ้นอยูFกับขนาดของกลุFมผูAเรียน วิธีการ
สอน คอื

1. หอA งสำหรบั กลุมF ใหญF เรียนไดคA รง้ั ละ 30-50 คน
2. หAองขนาดเล็ก ใชสA ำหรับการเรยี นการสอนกลุFมยอF ย หรือการอภปิ ราย
3. หอA งเรยี นแบบรายบุคคล อาจเปนf ศูนยส] อื่ ทจี่ ัดไวสA ำหรับเรยี นเปนf รายบคุ คล
8. การกำหนดแหลFงการเรียนรูA (Allocation of Resources) เปfนการเลอื กแหลFงการเรียน หรอื สื่อการ
สอน ซ่ึงสามารถสนองตอบวัตถุประสงค]ท่ีต้ังไวA เชFน ภาพนิง่ เสียง ภาพเคล่อื นไหว โทรทศั น] ของจรงิ ส่อื บคุ คล
หนFุ จำลอง สถานการณ]จำลอง และโปรแกรมคอมพวิ เตอร]ชFวยสอน
9. ประเมินผล (Evaluation of Performance) เปfนการประเมินผลพฤติกรรมของผูAเรียนอันเกิดจาก
ปฏิสัมพันธ] ระหวFางผูAสอนกับผูAเรียน หรือ ผูAเรียนกับผูAเรียน และผูAเรียนกับสื่อการสอน การประเมินผลเปfนสFวน
สดุ ทAายในการวางแผนรูปแบบการสอน ท่ยี ดึ วัตถปุ ระสงคเ] ปนf หลัก
10. วิเคราะห]ขAอมูลยAอนกลับ (Analysis of Feedback) หลังจากที่ไดAประเมินผลการเรียนการสอนแลAว
จะทำใหAทราบวFา การเรียนการสอนสามารถบรรลุวัตถุประสงค]ที่ตั้งไวAมากนAอยเพียงใด หากมีขAอบกพรFองก็
สามารถวิเคราะห]ผล แลAวยAอนกลับมาเพื่อพิจารณาองค]ประกอบยFอยตFาง ๆ ตั้งแตFเริ่มกระบวนการ เพื่อนำมา
ปรับปรุงแกAไขระบบการสอนใหAมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น และควรวิเคราะห]ขAอมูลยAอนกลับใหAรวดเร็วที่สุด มิใชF
เพียงเฉพาะผAสู อนเทาF นั้นแตFรวมถงึ ผเูA รียนดAวย

รูปแบบการสอนโดยใช@รูปแบบจำลอง ASSURE
การใชAรูปแบบการสอน แบบ ASSURE เปfนวิธีระบบรูปแบบหนึ่งที่นำมาจากแนวคิดของไชน]พิชและ

คณะ (1993) โดยมรี ะบบการดำเนินงานตามลำดบั ขั้นดงั น้ี
A = ANALYZE LEARNER'S CHARACTERISTICS การวิเคราะห]พฤติกรรมเบื้องตAนและความตAองการ

ของผเูA รยี น ท่ีสำคัญไดแA กF
1. ขอA มูลท่ัวไป เชFน อายุ เพศ ระดบั การศึกษา เจตคติ ระบบสังคม วฒั นธรรม
2. ขAอมูลเฉพาะ เปfนขAอมูลที่เก่ียวขAองโดยตรงกับการเรียนการสอน เชFน ประสบการณ]เดิม ทักษะ

เจตคติ ความรAพู ้ืนฐาน และความสามารถในการเรียน
การวิเคราะห]จะชFวยใหAผูAสอนสามารถตัดสินใจเลือกสื่อและจุดมุFงหมายการเรียนการสอนไดAอยFาง

เหมาะสม

เอกสารประกอบการฝก, อบรม สำนกั พฒั นาสมรรถนะครูและบุคลากรอาชีวศึกษา

19
S = STATE LEARNING OBJECTIVES AND CONTENT การกำหนดจุดมงFุ หมาย จดุ มุFงหมายการเรียนทด่ี ี ควร
เปนf ขAอความทแ่ี สดงถึงลกั ษณะ สำคญั 3 ประการคือ

1. วิธีการปฏิบัติ PERFORMANCE (ทำอะไร) การเขียนจุดมุFงหมายควรใชAคำกริยาหรือขAอความที่สังเกต
พฤตกิ รรมไดA เชนF ใหคA ำจำกัดความ อธบิ าย บอก หรอื จำแนก เปนf ตAน

2. เงือ่ นไข CONDITIONS (ทำอยาF งไร) การเขยี นจดุ มงFุ หมายการเรียน ควรกำหนดเงือ่ นไขที่จำเปfน
ภายใตAการปฏบิ ัตภิ ารกิจตาF ง ๆ เชFน บวกเลขในใจโดยไมใF ชAกระดาษ หรือ ผสมแป}งโดยใชAชAอน

3. เกณฑ] CRITERIA (ทำไดAดีเพยี งไร) มาตรฐานการปฏิบัติ ซึง่ ควรตง้ั อยFูบนพื้นฐานของความเปfนจริง
เชFน ระดับของความสามารถในการปฏบิ ัติ ระดบั ของความรทAู จี่ ำเปนf เพอ่ื การศึกษาตอF ในหนวF ยการเรียนท่ี
สงู ขน้ึ ไป

S = SELECT, MODIFY OR DESIGN MOTHODS AND MATERIALS การกำหนดสอื่ การเรียนการสอน
อาจดำเนนิ การอยาF งใดอยาF งหนงึ่ ใน 3 ประการดังน้ี คอื

1. การเลือกใชAส่อื การเรียนการสอน
2. ดัดแปลงจากสื่อวสั ดุที่มีอยูFแลAว
3. การออกแบบส่ือใหมF
U = UTILIZE METHODS AND MATERIALS กจิ กรรมการใชAส่อื การเรยี นการสอน พิจารณาไดA 3
ลกั ษณะคือ
1. การใชAสอื่ ประกอบการสอนของผูสA อน เชFน ประกอบคำบรรยาย และอธบิ าย
2. การใชสA ่อื เปนf กจิ กรรมการเรียนการสอนของผูเA รียน เชFน ชุดการสอน บทเรียนดวA ยตนเอง
3. การใชAสอ่ื รวF มกนั ระหวาF งผเAู รยี นและผAูสอน เชนF เกม สถานการณจ] ำลอง และการสาธติ การมสี Fวน
รFวมของผูเA รยี น การใชAสือ่ การเรียนการสอนควรเปดy โอกาสใหผA ูเA รยี นมสี FวนรวF มในกจิ กรรมการเรียนการสอนใหA
มากทีส่ ุด
R = REQUIRE LEARNER'S RESPONSE การกำหนดพฤตกิ รรมตอบสนองของผAเู รยี น การเรียนรAทู มี่ ี
ประสทิ ธภิ าพทีส่ ุดนั้นผเูA รียนจะตAองมปี ฏิกิริยาตอบสนอง และมีการเสรมิ แรง การท่ผี AูสอนใหขA Aอมลู ยAอนกลบั
ทนั ทีตFอการตอบสนองของผAูเรยี นจะทำใหAผเูA รียนมแี รงจงู ใจในการเรียน
E = EVALUATION การประเมนิ ผล ควรพจิ ารณาทง้ั 3 ดาA นคอื
1. การประเมินผลสมั ฤทธ์ทิ างการเรยี น
2. การประเมินสื่อและวิธีใชA
3. การประเมนิ กระบวนการเรียนการสอน

เอกสารประกอบการฝก, อบรม สำนกั พัฒนาสมรรถนะครแู ละบคุ ลากรอาชวี ศกึ ษา

20

ตวั อยาU งหลกั การจัดการเรยี นร@ูตามขั้นตอนอยUางมรี ะบบ
1. ทักษะกระบวนการ 9 ประการ
อาจกลFาวไดAวFาทักษะกระบวนการ 9 ประการนี้เปfนการรวบรวมวิธีการจัดการเรียนรูAตFาง ๆ เขAา

ดAวยกัน ผูAที่จัดการเรียนรูAแบบนี้ไมFจำเปfนตAองกังวลวFาไดดA ำเนินการตามลำดับขั้นหรือไมF ครบทุกขั้นตอนหรือไมF
เพราะการจัดการเรียนรูAแตFละครั้งมีจุดเนAนตFางกันการจัดการเรียนรูAครั้งที่หนึ่งอาจเริ่มจากขั้นท่ี 1 แลAวไปเนAน
ขั้นที่ 4,5 และ 6 เปfนตAน ผูAสอนอาจเนAนทักษะบางขั้นมาก และบางขั้นนAอยกวFา อยFางไรก็ตามทักษะ
กระบวนการทั้ง 9 ประการนี้ เปfนสิ่งที่มุFงจะใหAเกิดขึ้นกับผูAเรียน โดยใหAผูAเรียนมีนิสัยที่จะใชAกระบวนการเหลFาน้ี
ในการคดิ คAนควาA หาความรตูA อF ไป ทกั ษะกระบวนการ 9 ประการมขี นั้ ตอนดงั น้ี

1.1 ขัน้ ตระหนกั ผเูA รียนตระหนกั ถึงปญ{ หา ความจำเปfน เห็นความสำคัญของป{ญหานน้ั และตอA งการ
เรยี นรAหู รอื แกปA {ญหา

1.2 ข้ันวิเคราะห] วจิ ารณ] ผเูA รยี นนำป{ญหาแยกแยะหาสาเหตุ ความสำคัญและพิจารณาองค]ประกอบ
ของปญ{ หา

1.3 ขั้นสราA งทางเลอื กท่หี ลากหลาย ผAูเรยี นเสนอแนวทางแกAปญ{ หา โดยไมFตอA งกังวลวFาดหี รือไมดF ี
1.4 ขั้นประเมินและเลือกทางเลอื ก ผAเู รยี นคดิ อภปิ รายถงึ แนวทางแกปA ญ{ หาท่ีไดAผลและตรงป{ญหา
ที่สดุ
1.5 ขน้ั ปฏิบตั ิ ตกลงวางแผนการปฏิบัติตามทางเลือกโดยวิธตี Fาง ๆ เชนF ลงมือทำหาความรAู
1.6 ขน้ั ปฏบิ ตั อิ ยFางชน่ื ชม ผAูสอนติดตามใหAกำลังใจและใหกA ารยอมรบั เพื่อใหAผเูA รยี นทุกคนใหAความ
รวF มมือดAวยความเต็มใจ
1.7 ขั้นประเมินระหวFางปฏิบตั ิ ผูAเรยี นตรวจสอบการปฏิบตั งิ าน เพ่ือตรวจความถกู ตAอง เหมาะสม
ผูสA อนใหกA ารเสรมิ แรงตามขAอตกลง

เอกสารประกอบการฝก, อบรม สำนักพฒั นาสมรรถนะครูและบคุ ลากรอาชีวศกึ ษา

21

1.8 ขน้ั ปรบั ปรงุ ผเูA รียนยอมรับปญ{ หา ถAามปี ญ{ หาเกดิ ข้นึ ในการทำงานผเAู รียนชวF ยกันเสนอแนะและ
นำไปปรบั ปรงุ ดAวยตนเอง

1.9 ข้นั ประเมินผลรวม ผเูA รยี นทัง้ ช้นั สรปุ การทำงานของตน
2. กระบวนการสรAางความคดิ รวบยอด

มักใชAสอนคำนยิ ามศพั ท] และแนวคดิ ตาF ง ๆ เชFน ในการจัดการเรียนรคูA วามคิดรวบยอด
เรือ่ ง “ปย¯ุ ” มีขัน้ ตอนดังน้ี

2.1 ข้ันสงั เกต เปนf การรวบรวมขAอมลู เกยี่ วกบั รปู ราF ง ปรมิ าณ คณุ สมบตั ิโดยใชAประสาทตFาง ๆ คือ
หู จมูก ล้นิ กายสัมผัส ในขั้นนี้ผAเู รยี นอาจสงสัยวาF ดนิ ทจ่ี ะใชAปลูกถว่ั ในกระบะตFาง ๆ จึงไมเF หมอื นกนั มีท้ังทีม่ ี
ดินปนทราย ดินผสมขีว้ วั ดินผสมขยุ ไผF ดนิ ผสมเศษพลาสตกิ

2.2 ข้ันจำแนกความแตกตFาง เปfนการจำแนกดนิ แตFละชนดิ มผี ลตFอการงอกอยFางไร
2.3 ขัน้ หาลกั ษณะรวF ม เปนf การกำหนดลักษณะรFวมบางประการของปญ{ หา
2.4 ขน้ั ระบชุ ่ือความคิดรวบยอด เปfนการใหAคำจำกดั ความของปยุ¯
3. กระบวนการสรAางความตระหนกั
3.1 ขั้นสังเกต ใหAผูเA รียนไดAเหน็ หรือสัมผสั กับปญ{ หา หรอื วตั ถุบางอยFาง
3.2 ขน้ั วิจารณ] เหน็ ผลดีของการแกไA ขป{ญหา และผลเสยี ของการไมอF าจแกAป{ญหาหรือการปฏบิ ัติ
อยาF งใดอยFางหนึง่
3.3 สรุป เห็นความสำคญั ของปญ{ หา และพรอA มจะดำเนนิ การตFอป{ญหาดังกลาF ว
4. กระบวนการปฏิบัติ มขี นั้ ตอนดงั นี้
4.1 ขน้ั สงั เกตรับรAู รจAู ักอุปกรณใ] นการปฏบิ ตั ิ เห็นตัวอยาF ง ชอื่ และความหมาย
4.2 ขั้นทำตามแบบ แสดงแบบทีละขั้นตอนจากพ้ืนฐานไปสูคF วามซับซAอนแลAวใหผA เAู รยี นทำตามทีละ
ขัน้ ตอนจนชำนาญ
4.3 ข้ันใหทA ำเองโดยไมFมีแบบ ใหผA เูA รยี นฝก, การปฏิบตั ิ โดยนำขน้ั ตอนยอF ยมาประยกุ ตเ] ปfนงานรวม
4.4 ขน้ั ฝ,กใหชA ำนาญ เปลย่ี นสถานการณเ] ปลีย่ นงานใหAผูเA รยี นทำจนชำนาญ
5. กระบวนการคิดอยาF งมีวจิ ารณญาณ กระบวนการคดิ อยาF งมีวิจารณญาณเปนf กระบวนการทางปญ{ ญา
ซง่ึ มขี ั้นตอนตงั้ แตFการรบั รAู จำ เขAาใจ วเิ คราะห] สงั เคราะห] ดงั รายละเอียดตFอไปนี้
5.1 ขน้ั สราA งความคดิ รวบยอด ใหผA Aูเรยี นสงั เกต ทำกิจกรรมรับรAไู ดAความคดิ รวบยอด เชอ่ื มโยง
ความสัมพันธ] สรุปใจความไดคA รบถAวนถกู ตอA ง
5.2 ขน้ั การอธิบาย ผเAู รยี นแสดงความคดิ เห็นเชิงเห็นดวA ยหรือไมเF ห็นดAวยกับสง่ิ ท่กี ำหนด เนนA การใชA
เหตผุ ล หลกั การ กฎเกณฑ] มีหลกั ฐานประกอบใหนA Fาเชื่อถอื
5.3 ขน้ั การรบั ฟ{ง ผAเู รยี นแสดงความคิดเหน็ ตอบโตคA ำวิจารณ] และปรับเปลีย่ นความคดิ เดิมของตน
โดยไมใF ชอA ารมณถ] AาไดAขอA มลู ทดี่ กี วFา
5.4 ขั้นเช่ือมโยงความสัมพนั ธ] เปรียบเทียบความแตกตFาง ความคลAายคลงึ และสรปุ จดั กลมFุ ทเ่ี ปนf
พวกเดยี วกนั ในเชงิ เหตุและผลในลักษณะอปุ มา-อุปมัย

เอกสารประกอบการฝก, อบรม สำนกั พฒั นาสมรรถนะครูและบคุ ลากรอาชีวศึกษา

22
5.5 ข้ันวจิ ารณ] วิเคราะห] วิจารณ] จำแนกหาสFวนดี สFวนดอA ย สวF นสำคัญสFวนไมFสำคัญของสิ่งน้ัน ๆ
5.6 ขน้ั การสรปุ สรุปผลอยFางถูกตAองตามขAอมูลในขณะน้ัน
6. กระบวนการแกปA ญ{ หา เปนf กระบวนการหาคำตอบ หรอื แกปA ญ{ หาดAวยตนเอง มขี ั้นตอนดงั นี้
6.1 ขัน้ สังเกต สมั ผัสแลAวสำรวจหาความเหมือนกัน หรอื แตกตFางกัน
6.2 ขน้ั วิเคราะห] ผูเA รยี นอภปิ รายหวั ขอA ทต่ี ัวเองตอA งการหาคำตอบทีส่ ำคัญตFาง ๆ
6.3 ขน้ั สรAางทางเลอื ก ผAเู รยี นชFวยกนั เสนอสมมตฐิ านทตี่ อบปญ{ หาตFาง ๆ ดังกลFาวตลอดจนกำหนด
กิจกรรมเพื่อหาคำตอบใหกA บั ทางเลือก
6.4 ขั้นเกบ็ ขอA มลู ประเมินทางเลอื ก โดยผเAู รยี นทำงานตามแผนและบันทึกสงิ่ ท่ีคนA ควาA ไดA แลวA นำไป
รายงานใหเA พอื่ นพจิ ารณาวาF สมมติฐานหรอื ทางเลือกถกู ตAองหรือไมFอยาF งไร
6.5 ขั้นสรุป ผูAเรยี นสังเคราะห]ความรAู แลวA สรปุ

สรปุ การนำระบบการจัดการเรียนร@ไู ปใช@
จากแนวคดิ ของนักการศกึ ษาตาF ง ๆ เกย่ี วกับระบบการจดั การเรียนรูA อาจนำแนวคดิ ดังกลาF วไปใชAใน

การจดั การเรียนรAูอยFางมีประสิทธภิ าพ โดยมีแนวทางดังนี้
1. ขัน้ กอF นสอน ผสAู อนควรเตรยี มในเรื่องตFาง ๆ ดงั ตอF ไปนี้ เชนF
1.1 ศกึ ษาขอA มูลของผเAู รยี นทกุ ดาA นทัง้ ดAานความสามารถ สติป{ญญา ความสนใจประสบการณ]เดมิ

สภาพครอบครวั ฯลฯ โดยอาจจะศกึ ษาจากระเบยี นสะสม แบบสอบถาม หรอื จากการสมั ภาษณ]พูดคุย
1.2 กำหนดจดุ ประสงคก] ารจัดการเรียนรAู โดยระบุเปfนจดุ ประสงค]เชิงพฤตกิ รรมและเขียนใหA

ครอบคลมุ ท้งั ดาA น ความรAู ความคดิ ทักษะกระบวนการและ เจตคติ
1.3 เลอื กเนือ้ หาทจ่ี ะสอน โดยศึกษาจากหลักสูตร คำ อธบิ ายรายวิชาและผลการเรยี นรAทู ่คี าดหวัง

จดั เน้ือหาใหครบและเหมาะสมกับระยะเวลา สภาพผูAเรยี นและสภาพแวดลอA ม
1.4 พิจารณาเลือกเทคนิควธิ สี อนหรือกจิ กรรมการเรียนรAใู หเA หมาะสมสอดคลอA งกบั จดุ ประสงคก] าร

จดั การเรยี นรAู เน้ือหา ระยะเวลา สภาพผเAู รียนและสภาพแวดลAอม
1.5 จดั เตรยี มส่อื การจัดการเรยี นรูA แหลFงการเรียนรูAใหสA อดคลAองกับเนือ้ หาและกจิ กรรม
1.6 จดั เตรยี มสภาพแวดลอA มทางการเรยี น เชFน หอA งเรียน หอA งปฏบิ ัติการ โตะž เกAาอี้ ป}ายนเิ ทศ

แหลงF วทิ ยาการ หAองสมดุ ใหAเหมาะสมและมีบรรยากาศท่สี งF เสริมสภาพการเรียนรAู
1.7 กำหนดวธิ ีการวดั ผลประเมินผลใหAสอดคลAองกับจุดประสงคก] ารจดั การเรียนรAู
1.8 เขยี นแผนการจัดการเรียนรูเA พือ่ เปนf แนวทางในการดำเนนิ การจดั การเรียนรูA

เอกสารประกอบการฝ,กอบรม สำนกั พัฒนาสมรรถนะครูและบุคลากรอาชวี ศึกษา

23
2. ขน้ั ระหวFางสอน ควรดำเนนิ การจดั การเรยี นรตูA ามแผนการจัดการเรียนรAทู ่ีเขียนไวA ตามลำดับข้ันดงั นี้

2.1 ขน้ั นำเขAาสFบู ทเรียน เปนf ข้ันเตรยี มความพรอA ม ทบทวนความรเAู ดิมและเราA ความสนใจแกผF เูA รียน
ข้ันนไี้ มFควรใชAเวลามากนัก

2.2 ขั้นดำเนนิ การจัดการเรยี นรูA เปนf ขัน้ ที่สำคญั อีกข้นั หนึ่ง เปนf ขน้ั ท่ผี ูAสอนตอA งใชAเทคนิควิธีการ
จดั การเรยี นรAูตาF ง ๆ ทกั ษะตFาง ๆ มาใชเA พ่ือใหAเกดิ การเรยี นรูAไดAดีทีส่ ุด ผAูสอนตAองเปนf ผเูA ลือกใชAเทคนคิ การ
จดั การเรียนรูใA หAเหมาะสมกบั ผเAู รียนเอง และตอA งปรบั เปล่ียนไปตามสภาพของเนื้อหา กจิ กรรมและสภาพของ
ผเูA รยี น

2.3 ขั้นสรุป เปfนขนั้ สรุปทบทวนความรูAและย้ำ ความเขาA ใจในสิ่งท่ีไดเA รียนมาทัง้ หมด ซง่ึ ในข้นั น้ีอาจ
มกี ารวดั ผลเพ่ือเปนf การทบทวนความรAูอยFูดวA ย

3. ขัน้ หลงั การจัดการเรียนรAู เปนf ขนั้ ของการวัดผลประเมนิ ผลการจดั การเรยี นรวAู Fาเปนf ไปตาม
จุดประสงค]ทตี่ ้ังไวหA รอื ไมF มสี ง่ิ ใดทค่ี วรมีการปรับปรุง เพม่ิ เตมิ แกไA ข เพ่ือใหกA ารจดั การเรียนรูAในครั้งตFอไป
ไดผA ลดีย่ิงข้ึน

เอกสารประกอบการฝก, อบรม สำนกั พฒั นาสมรรถนะครูและบคุ ลากรอาชวี ศกึ ษา

1

เอกสารประกอบการเรียน
เรือ่ ง แนวคดิ เกี่ยวกบั เทคนิคการตดั สินใจแกป้ ญั หา

7.1 แนวคิด เกย่ี วกับเทคนิคการตดั สนิ ใจแกป้ ญั หา

แนวคดิ เกีย่ วกบั การตดั สินใจ
ความหมายของการตัดสนิ ใจ (Decision making)

มีผเู้ ช่ยี วชาญหลายทา่ นได้ให้ความหมายของการตดั สินใจไว้ดงั น้ี (จินตนา บรรลอื ศกั ด์ิ, 2558)
Hicks (1991) ได้ให้ความหมายของการตัดสินใจไว้ว่า เป็นการใช้ความคิดเพื่อทำการคัดเลือกระหว่าง
แนวทางในการปฏบิ ัติท่ีมีอย่หู ลายทาง
Yates (2003) ได้ให้ความหมายของการตัดสินใจไว้ว่า เป็นการเลือกแนวทางปฏิบตั ิเพื่อมุ่งแก้ไขปัญหา ตาม
สถานการณต์ า่ ง ๆ
องค์การอนามัยโลก (1994) กล่าวว่า การตัดสินใจเป็นสิ่งที่นำไปสู่การตัดสินใจเกี่ยวกับเรื่องราวต่าง ๆ ใน
ชีวิต ซึ่งถ้าบุคคลมีการตัดสินใจอย่างมีประสิทธิภาพในการกระทำต่าง ๆ ที่เกี่ยวขอ้ งกับสุขภาพ โดยมีการ ประเมนิ
ทางเลือกและผลจากการตดั สินใจ จะก่อให้เกดิ ผลดีตอ่ สขุ ภาพอนามยั ของบุคคลน้นั ๆ
ดวงกมล มงคลศิลป์ (2550) ได้ให้ความหมายของทักษะการตัดสินใจว่าเป็นความสามารถของบุคคลท่ี
เกิดขึ้นจากการเรียนรู้ในการคิดตัดสินใจอย่างมีเหตุผลตามขั้นตอน เพื่อเลือกแนวทางปฏิบัติที่ถูกต้องเหมาะสม
และบรรลุตามเปา้ หมาย
วโรชา คล้ายแจ้ง (2552) ได้ให้ความหมายว่า การตัดสินใจ หมายถึง การพิจารณาทางเลือกที่ดีที่สุด ในการ
แกป้ ัญหา โดยพจิ ารณาข้อดีและข้อเสียกอ่ นตัดสินใจเลือกแนวทางท่เี หมาะสม
กันทิมา กัลยาวุฒิพงศ์ (2555) ได้ให้ความหมายว่า การตัดสินใจ หมายถึง การพิจารณาอย่างเป็น ระบบ
เพ่ือหาทางเลือกทด่ี ที ี่สดุ ในการแกป้ ัญหา โดยพิจารณาถงึ ขอ้ ดี ข้อเสีย และผลกระทบกอ่ นตดั สนิ ใจเลือก แนวทางท่ี
เหมาะสมตามความตอ้ งการและเป้าหมายที่กำหนดไว้
กล่าวโดยสรุป ทักษะการตัดสินใจ คือ ความสามารถของบุคคลในการคิดพิจารณาอย่างมีเหตุผล เพื่อเลือก
ทางเลือกทเี่ หมาะสม บรรลตุ ามเป้าหมายท่ีกำหนดไว้ ทกี่ ่อใหเ้ กดิ ผลดหี รือเปน็ ประโยชนก์ ับตวั เอง

แนวคิดและทฤษฎีเก่ียวกบั การตัดสนิ ใจ
ได้มีผู้แสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับการตัดสินใจไว้มากมาย แต่ที่น่าสนใจพอสรุปได้ ดังนี้ (ดวงกมล โนนจุ้ย,

2556)
สุมน อมรวิวัฒน์ (2531) กล่าวถึง การตัดสินใจว่า เป็นกระบวนการคิด แบบหนึ่ง ซึ่งกระบวนการคิดเหล่าน้ี

ตอ้ งได้รบั การฝึกฝนเป็นขน้ั ตอนและใช้วิธีฝึกอยา่ งตอ่ เนอื่ ง จึงทำใหบ้ ุคคลสามารถคิดได้

เอกสารประกอบการฝึกอบรม สานกั พฒั นาสมรรถนะครแู ละบุคลากรอาชวี ศกึ ษา

2

ทิศนา แขมมณี (2534) กล่าวถึง การตัดสินใจว่า การตัดสินใจเป็น กระบวนการคิดอย่างหนึ่ง ซึ่ง
กระบวนการคดิ เกดิ ข้ึนไมไ่ ดห้ ากผ้เู รียนไมไ่ ด้รับการฝกึ ฝนเพยี งพอ

หากนกั เรยี นไดร้ ับประสบการณ์และไดร้ ับการฝึกกระบวนการดงั กล่าวบ่อย ๆ ความชำนาญหรอื ความคลอ่ ง
ในการคิดก็จะเกิดขน้ึ รวมทัง้ คุณภาพในการคิดกจ็ ะมมี ากขนึ้

Litchfield (1956) กล่าวว่า การตัดสินใจเป็นวัฏจักรของเหตุการณ์ (Cycles of Events) นับตั้งแต่การ
กำหนดปัญหา การวิเคราะห์ปัญหา จนถึงการวางแผนในการแก้ไขปัญหา และการประเมินผล ที่ว่าการตัดสินใจ
เปน็ วัฏจักรของเหตกุ ารณ์ นน่ั คอื เม่อื นำกระบวนการตัดสินใจ ไปแก้ปญั หาหนง่ึ แล้ว มักจะมีปัญหาอย่างอื่นตดิ ตาม
มา ปัญหาที่ติดตามมานี้อาจเกิดขึ้นในช่วงใด ช่วงหนึ่งของกระบวนการแก้ปัญหา และปัญหาที่เกิดขึ้นใหม่ก็ต้อง
อาศัยการแก้ปญั หาที่เปน็ กระบวนการ เช่นกนั

จากแนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกบั การตัดสินใจท่ีกลา่ วมาข้างต้นสรุปไดว้ า่ การตดั สินใจ เป็นความคดิ สง่ิ ทแี่ ทรก
อยู่ในการปฏิบัติกิจกรรมของมนุษย์ตลอดเวลา และการตัดสินใจที่มี ประสิทธิภาพควรมีการฝึกฝนอย่างสม่ำเสมอ
และเป็นการตัดสนิ ใจตามกระบวนการ โดยขนั้ ตอน ท่ีสำคัญในการตัดสนิ ใจ คอื กำหนดปญั หา การระบปุ ัญหา การ
สร้างทางเลือกในการแก้ปัญหา การเลือกทางเลือกในการแก้ปัญหา การดำเนินการประเมินผล ในการตัดสินใจได้
อยา่ งถูกต้อง ขนึ้ อยกู่ ับหลายปัจจยั อันไดแ้ ก่ การประสบความสำเรจ็ ของประสบการณ์ในอดีตคา่ นิยม ความมี อคติ
ในการรับข้อมูล การจินตนาการของผู้ตัดสินใจ นอกจากนี้ผู้ตัดสินใจควรมีเวลาในการไตร่ตรอง ข้อมูลอย่างรอบ
ดา้ น

ทั้งด้านดี และไม่ดี มีการเรียนรู้จากข้อมูลย้อนกลับและเตรียมแผนการรับรองสิ่งที่ อาจจะเกิดขึ้นจากการ
ตดั สินใจ

แนวคิดเก่ียวกบั การแก้ปญั หา (Problem Solving)
ความหมายของการแก้ปญั หา

ไดม้ ีผู้ให้ความหมายเกีย่ วกบั ทักษะการแก้ปญั หาไวด้ ังนี้ (จินตนา บรรลอื ศักด์ิ, 2558)
Eysenck & Arnold (1972) ได้ให้ความหมายของการแก้ปัญหาที่เป็นกระบวนการที่จำเป็นต้องอาศัย
ความรู้ในการพิจารณาสังเกตปรากฏการณ์และโครงสร้างของปัญหารวมทั้งต้องใช้กระบวนการคิดเพื่อให้บรรลุ ถึง
จุดหมายที่ต้องการ
สุมน อมรวิวัฒน์ (2547) ได้ให้ความหมายของการแก้ไขปัญหา ไว้ว่า เป็นการกระทำอย่างใดอย่างหนึ่ง เม่ือ
เผชิญกับสถานการณ์ที่ไม่เป็นไปตามความคาดหวัง หรือสภาวการณ์ที่ทำให้เกิดภาวะที่ต้องเลือกทางใดทาง หน่ึง
การแกไ้ ขปัญหาเป็นกระบวนการทีส่ ลับซับซ้อน
กันทิมา กัลยาวุฒิพงศ์ (2555) ให้ความหมายการแก้ปัญหาว่าการแก้ปัญหาเป็นกระบวนการในการ
แก้ปัญหาอย่างเป็นระบบ โดยใช้ความรู้ ความเข้าใจ ทักษะ และประสบการณ์มาเป็นตัวช่วยในการวางแผนการ

เอกสารประกอบการฝึกอบรม สานกั พฒั นาสมรรถนะครแู ละบคุ ลากรอาชวี ศกึ ษา

เอกสารประกอบการตวิ สอบ V-NETปี การศึกษา 2564
องค์ประกอบที่7

เร่ือง สมรรถนะภาษาองั กฤษ

7.1 Introduction and Greeting

For questions 1-3, please use the following picture to help you answer the
questions.

“Hello, my name is Toby. I am 27
years old. I am from America and
have only been here for 3 months.

1. What is the speaker’s name?
a. Hello
b. 27 years old
c. 3 months
d. Toby

2. How long has Toby been in the country for?
a. 27 months
b. 3 months
c. 10 months
d. 25 months

3. What country is Toby from?
a. America
b. Thailand
c. Japan
d. Canada

7.1 Introduction and Greeting

For question 4 and 5, please use the following dialogue to help you answer the
questions.

Derek: Hello, Tommy, I hope you are doing well today.
Tommy: I am doing well. Do you have any plans today after class?
Derek: I do not have any plans. What’s up?
Tommy: Would you like to grab some lunch after classes today then?
Derek: Sounds like a good idea. Let’s try to get some street food.

4. What plan does Derek and Tommy have after class?
a. They are going straight home after class.
b. They do not have plans yet.
c. They are going to get lunch.
d. Tommy and Derek are going to play football.

5. According to the dialogue, how are both Derek and Tommy doing?
a. They are not well.
b. Derek is tired, while Tommy is energetic.
c. Tommy wants to play football, while Derek wants to go to class.
d. Both Derek and Tommy are doing well.

For questions 6-8, please use the following dialogue to help you answer the
questions.

Rocky: “This is my friend Maya. She is a college student, and she is
visiting me during her summer break.”

Lucky: “Hello Maya. It is very nice to meet you. Rocky and I have
been friends since childhood. It is such a pleasure meeting you. What
are some of your hobbies?”

Maya: “It is nice to meet you too, Lucky. I am excited to get to know
you more over the next couple of weeks. I love hiking! Are there any
good hiking trails around here?”

Lucky: “You’re in luck. We are known to have the best hiking trails
in the country.”

7.1 Introduction and Greeting

6. What is the name of the friend that Rocky is introducing to his friend
Lucky?
a. Lucky
b. Maya
c. Rocky
d. Mountains

7. What is Maya’s current profession?
a. She is not working; she is a college student.
b. She hikes as her profession.
c. She travels during the summer for work.
d. She loves to hike but does not get paid to do so.

8. Judging from the dialogue, can we assume that this conversation is
formal or informal?
a. Informal; Lucky was very unfriendly towards Maya.
b. Informal; Rocky did not introduced Maya to his friend Lucky.
c. Formal; Rocky introduced both Lucky and Maya to each other
.since they do not know each other.
d. Formal; Rocky introduced Maya to Lucky and his whole
.family.

9. Which expression is used to introduced others?
a. “I would like you to meet my friend, Aaron.”
b. “Good morning, I hope your day has been well.”
c. “Tobias, are long are you planning to travel?”
d. “What are you up to today, buddy?”

10. “I am Nat. It is nice _______ meet you, sir.”
a. two
b. to
c. too
d. tool

7.2 Offering and Giving Help

1. “………. like a cup of Americano coffee, sir?
a. Can I
b. Would you
c. Should we
d. Could you

2. The underlined sentence expresses…

Rain: Would you like some help carrying your baggage
in? They look really heavy.
Alexis: It is heavy, but I think I can handle it myself.
Thank you for asking.

a. Alexis would not like some help carrying in her baggage.
b. Rain offered to help, but remembered he has other duties to
…..attend to.
c. Alexis wanted help with her baggage but was too shy to ask
…..Rain.
d. Rain helped Alexis with her baggage anyway because they
…..looked too heavy.

3. The underlined sentence expresses…

Mr. Zorn: “I just made some coffee and tea. Do you
fancy having some either?”
Mr. Bern: “Oh yes, please. I would like some tea if you
do not mind.”

a. Asking an offer.
b. Declining an offer.
c. Making an offer.
d. Accepting an offer.

4. Ron and Harry are friends. Ron broke his car and Harry wants
to help him fix it. Which expression will Harry use?
a. “This is your problem, Ron.”
b. “Since your car is broken, we should fix it together.”
c. “Ron, I told you not to drive that old car of yours. Now
.we cannot fix it and will be late.”
d. “Let’s find another ride since your car is broken.”

7.2 Offering and Giving Help

5. Fern is staring at an old gentleman who needs help crossing the
road. The old gentleman is also looking back at Fern. Which
expression can Fern use to offer him help?
a. “Excuse me, ma’am. Would you like some help?
b. “The sun sure is bright today, isn’t it?
c. “Do you need help crossing over, sir?
d. “Have you seen bus 181? That is my ride home.”

For questions 6-8, please use the following dialogue to help you
answer the questions.

Drew: We are going to a concert tonight, what time
would you like for me to pick you up?
Sam: I forgot to tell you. I have too much homework so I
cannot make it. I will give you a refund for the ticket you
brought.
Drew: No way! I think you will really like the band. I
can help you with your homework so you can finish
earlier.
Sam: That would be nice, but I don’t want to hold you
back. Please just go on without me.

6. Is Sam going to the concert with Drew?
a. No, and since Sam is not going, Drew decided not to
.either.
b. Yes, Sam will go to the concert after he finishes his
.homework.
c. No, because Sam must finish his homework.
d. Yes, Drew convinced Sam to go.

7. What did Drew offer to help Sam with?
a. Go to the library to help him finish homework.
b. Finish his homework so he can go.
c. Watch the concert and then finish his homework
.following day.
d. Do his homework during the concert.

7.2 Offering and Giving Help

8. Aside from offering to help Sam with his homework, what else
did Drew offer to help Sam with?
a. Take him to school the next day.
b. Pick him up and drive him to the concert.
c. Talk to Sam’s mom about letting him go to the concert.
d. Record videos of the concert for Sam because he will be
.missing the concert.

9. The suitable expression to complete the dialogue is…

Kat: Good afternoon, Mr. Sir. Do you know where
I can find books about trains?
Shopkeeper: Yes, dear. It is on aisle 10. ______
like for me to show you, or do you know the way?

a. Couldn’t I
b. Could you
c. Should I
d. Would you

10. The underlined sentence expresses…

Mr. Zorn: “Do you want us to buy some flowers for you
since you cannot come with us?
Mr. Bern: “Yes, please. Only if it won’t be a burden on
you or anyone else.

a. Making an offer
b. Declining an offer.
c. Asking an offer.
d. Accepting an offer.

Telling Direction

Direction: Look at the map and answer the question below. (10 points)

Parking Lot Hospital Bank F
Church Third Street D
C
Fountain E
Church Street
Central Avenue

Fourth Street

School Playground Office Office Office AB
A B C Bus

A = Museum B = Chemist C = Bookshop
F = Supermarket
D = Barbershop (Hairdresser) E = Flower Shop (Florist)
the corner of
on opposite walk past
next to between museum
at the end of walk along

1. The hospital is ___________ Third Street.
2. The parking lot is ___________ the church.
3. The playground is on _____________ Fourth Street and Church Street.
4. Office A is ____________ office B.
5. Office B is ___________ office A and office C.
6. The school is _________ the playground.
7. The museum is on __________ Central Avenue and Fourth Street.
8. If you _________ Central Avenue, the first thing you will see is the bus stop

and then the ___________.
9. If you ______________ the school, the next thing you will see is the

playground.

10.The barber shop is ___________ Third Street.

CHONBURI TECHNICAL COLLEGE
NOTES ON GIVING SERVICE IN DIFFERENT SITUATIONS (7.4)

PREPARED BY TEACHER DENNIS ADONTENG

Amazing customer service is essential for business. In fact, consumers are willing to spend 17
percent more with companies that deliver great customer service, according to American
Express.

Unfortunately, it’s true that bad news travels faster than good news, especially in the age of
social media. Most customer service stories online are about bad customer service experiences,
and consequently, you don’t always hear about companies who are doing it right.

Read now: How to improve customer satisfaction with more effective, engaged agents

What does good customer service look like?
Examples of good customer service experiences are more often than not the result of a kind,
customer-centric staff who are good at the following things:

Responding quickly: A customer will appreciate fast response times when they want to ask a
question or highlight a problem.
Acting on feedback: When an employee acts on the feedback they received from a customer, it
shows the customer that their opinion mattered.
Having empathy: Employees that try to understand a customer’s point of view make a customer
feel valued.
Maintaining customer self-service options: When customers want to find their own answer to
service problems, having an up-to-date FAQ page or knowledge article base can be very helpful.
Providing omnichannel support: Different communication channels can support customers that
have busy schedules or want flexibility in how they connect with businesses. Your employees
need to be prepared to offer support through email, phone, live chat, and social media.

Going the extra mile: When an employee delivers value beyond the customer’s expectations or
adds a personal touch to the service experience, it can leave a positive impression and increase
customer loyalty.

Good customer service examples
It's one thing to talk about what good customer service is in theory, and another to apply it to
real-world companies. Below are eleven of the best customer service companies that go above
and beyond to provide good customer service:

JetBlue - Thanks frequent customers with small gestures
Tesla - Meet your customers where they're at
Adobe - Respond to customer service complaints before they happen
Trader Joe's - Help those in time of need
Coca-Cola - Get involved in social causes
Zappos - Personally reply to every email
Us! - Provide an exceptional event experience
Sainsbury’s – Don't be afraid to change everything
American Express – Give customers benefits that can be used globally
Walmart - Invite customers into the company family
The Ritz-Carlton Hotel Company – Turn customer errors into service opportunities

1. JetBlue - Thank frequent customers with small gestures
Paul Brown was flying JetBlue airlines when he casually tweeted that he couldn’t grab his
Starbucks coffee before boarding the plane because he was flying out of the smaller terminal at
Boston’s Logan airport. Within seconds of seeing the tweet, JetBlue sprang to action and the
airport customer service reps delivered a Starbucks venti mocha to his seat on the plane. Brown
was elated and raved about JetBlue on Twitter.

Customer service takeaway: This is definitely one of those great customer examples other
companies can learn from. The main takeaway? Your customers don’t always need large
gestures, but just want to know they’re appreciated. In fact, 68 percent of customers leave
because they perceive you don’t appreciate them. I’m sure after knowing his request was
heard, Mr. Brown feels appreciated and he’ll be a loyal customer for a long time. Keep your
company at the top of your customer’s mind, with good customer care by doing small acts for
more people, instead of a few large things for a lot of people. Believe it or not, it's the simple
things that count and produce loyal and happy customers.

2. Tesla - Meet your customers where they’re at

Tesla literally meets customers where they’re at by going to the customer’s home and fixing
issues on their car. It’s convenient for the customer because they don’t have to sit around a
repair shop and it can be scheduled on their own time. This is excellent customer service.

Customer service takeaway: While you can’t always physically meet customers where they’re
at, you can use omni-channel feedback and multiple customer support options to allow
customers to contact your support team in the way that’s most convenient for them.
Customers value time and convenience, and as evidenced by Tesla’s high prices, will even pay
more for it. The Tesla example highlights how when it comes to quality customer service,
delivery of services can be a game-changer.

3. Adobe - Respond to customer service complaints before they happen

When Adobe had an outage due to an issue with Amazon Web Services, they posted a tweet
about it before they started getting customer complaints. The tweet contained a video of a
puppy stampede as a distraction and lightened the mood. While there were some comments
asking when the program would be running again, many replies focused on the adorable
puppies.

Customer service takeaway: Sometimes it’s better to acknowledge an issue before it arises and
let your customers know you’re working to fix it. Many customers know technology doesn’t
work 100 percent of the time and like when you apologize for making a mistake. In this case,

also making it lighthearted helped.

4. Trader Joe's - Help those in time of need
An 89-year-old man was stuck in his house during a snowstorm and his granddaughter was
worried he wouldn’t have enough food. She called around to several grocery stores and asked if
they would deliver, to no avail. Finally, Trader Joe’s said they normally don’t deliver, but they
would help. She read off a big list to the store and they delivered the entire order and more
within 30 minutes, free of charge.

Customer service takeaway: Just like the story of Chick-fil-a handing out sandwiches to
stranded motorists during an Atlanta snowstorm, this story ended up going viral. Why? People
love championing companies that help the underdog and those in need. It shows corporate
responsibility and that the company truly cares about its customers.
trader joes reddit serivce

5. Coca-Cola - Get involved in social causes
Since 1984, Coke has given back more than $1 billion through the Coca-Cola Foundation.
What’s great is they give back at the local level and not just to large organizations. For instance,
Coke in Ireland initiated the Coca-Cola Thank You Fund, which gives €100K annually to local
charities that empower young people, foster sustainability, and encourage diversity and
inclusion.

Customer service takeaway: Millennials especially want to do business with companies that
have similar social values and use their resources to give back to those in need. By donating to
social causes, you can burnish your reputation and gain millennials' trust.
coke thank you fund custome serivce

6. Zappos - Personally reply to every email

Zappos responds to every email it receives, even if it’s to the CEO. In this case, a woman sent a
request to Tony Hsieh and even though he was unavailable, his representative sent a humorous
and engaging email back.

Customer service takeaway: When customers take the time to send you an email, they expect a
reply. It shows you value them as customers and care about their needs. As a bonus, Zappos
also gives headquarter tours to give their loyal fans a taste of what goes on behind the scenes.
zapppos CEO responds on twitter customer service

7. Us! - Provide an exceptional event experience
During many conferences that we attend, we send our “Qualtrics Dream Team” to fulfill
customers' needs and wishes to make the event a truly exceptional experience. From food and
drinks, to swag, to even vacations and massages, they try to fulfill as many requests as possible.
They also collect customer feedback and make changes for a better event experience, like room
temperature and provide phone chargers.

Customer service takeaway: Today’s customers don’t just want products or services, they want
unique experiences that they can’t get anywhere else. Customers want to be delighted at every
touchpoint, and anytime you can go the extra mile to make it even more special, you’ll gain
loyalty.

8. Sainsbury’s – Don't be afraid to change everything
When Sainsbury’s, a UK supermarket chain, received a letter from three-and-a-half-year-old Lily
Robinson, they ended up rebranding one of their products entirely. Lily thought their "tiger
bread" didn’t resemble a tiger’s stripes at all – it looked more like the pattern on a giraffe.
Sainsbury’s responded that the little girl was right and made new labels to share Lily's insight
with other customers.

Customer service takeaway: Lily and her mother were probably not expecting the response

they got. Sainsbury’s was able to take a customer suggestion and act on it immediately – and in
a big way. If you can find opportunities to be creative and go all-in to help your customers,
they'll never forget it.

9. American Express – Give customers benefits that can be used globally
American Express maintains their position as a top-tier credit card company by offering its
customers plenty of extra benefits: complimentary travel flight credit, insurance, and access to
airline lounges to name a few. Combine these worldwide benefits with American Express's 24/7
support line and its global partners network and you have a company that truly connects with
you wherever you are.

Customer service takeaway: Provide benefits that can be used as widely as possible: across
borders, time zones, and languages. Customers are mobile and want their service to be
available wherever they go.

American Express

10. Walmart - Invite customers into the company family
Walmart has a reputation for being focused on providing value to everyday families. They live
out their family focus through the way they treat their employees. When one of their associates
turned 101 years old, they shared the news on Facebook and invited customers to participate in
the celebration.

Customer service takeaway: You don't have to wait for customers to reach out with problems
to begin engaging with them. Rather than sharing images of celebrities, focusing on real people
is a good way to show that your brand matches up with customer perception. Giving your
customers feel-good stories about birthday celebrations makes them feel connected and part
of the brand family.

11. The Ritz-Carlton Hotel Company – Turn customer errors into service opportunities
Ritz-Carlton employees are allowed up to $2,000 to fix any guest problem, no questions asked.
One example was told by customer John DiJulius, who left his charger behind at The
Ritz-Carlton Sarasota. He received a next-day air package with his charger and a note saying
‘Mr. DiJulius, I wanted to make sure we got this to you right away. I am sure you need it, and,
just in case, I sent you an extra charger for your laptop.’

Customer service takeaway: A customer’s error can be a great opportunity. Use it as a chance
to go above and beyond. By anticipating that John would need his charger for his laptop,
employees were able to be proactive and delight him with their thoughtfulness and concern.

Want to learn more about how to delight your customers?
You can easily measure and improve your customer experience (CX) by gathering feedback
from your customers.

QUESTIONS
1. What does good customer service look like ?
2. Write down 6 examples of good customer service.
3. Your employees need to be prepared to offer support through email, ................, live chat,

and .................
4. What does a good customer service look like ?
5. What would you do differently if you are to give service in a different situation ?
6. How can you measure and improve your service experience.
7. A good customer service includes which of the following .............. ?