3) 3100-0009 วิชางานเครื่องมือกลเบื้องต้น ปวส

สอ่ื การเรยี นรู้

รหัส 3100-0009 วิชางานเครอ่ื งมือกลเบอ้ื งตน้
หลกั สูตรประกาศนยี บตั รวิชาชีพชน้ั สงู
ประเภทวิชาอุตสาหกรรม
สาขาวิชาช่างกลโรงงาน
สาขางานเครอื่ งมอื กล

นายชัยวัฒน์ นกึ ชนะ
ครปู ระจำวิชา

แผนกวิชาชา่ งกลโรงงาน
วิทยาลัยเทคนคิ รตั นบรุ ี
สำนกั งานคณะกรรมการการอาชวี ศึกษา
กระทรวงศกึ ษาธิการ

1 ความปล
กบั

ลอดภัยในการทางาน
บเครื่องจกั รกล

สาระสาคญั

การประกอบอาชีพทุกอาชีพมีโอกาสในก
ถ้ามีความรุนแรงจะเกิดการบาดเจ็บหรือเสียชีว
จัดการด้านความปลอดภัยไม่ดีพอ ระบบกา
ความปลอดภัยโดยตรง ทาให้ขาดผู้ทาหน้าที่ตร
ท่เี อ้อื ต่อการเกิดอุบตั เิ หตุ และสาเหตขุ องการเกิด

การเกิดอุบัติเหตุได้ท้ังทางตรงและทางอ้อม
วิตขึ้นได้ โดยสาเหตุหลักมาจากการบริหาร
ารจัดการบกพร่อง ไม่มีผู้รับผิดชอบด้าน
รวจสอบสถานประกอบการอันเป็นสาเหตุ
ดอุบตั เิ หตุจากการทางาน

สาระการเรียนรู้

1. ความหมายของความปลอดภัยในการทางา
2. สภาพการทางานทีไ่ ม่ปลอดภัยและการเสริม
3. ความปลอดภัยทวั่ ไป
4. ประเภทของเคร่ืองจักรที่ทาให้เกดิ อนั ตราย
5. ความปลอดภัยในการใช้เครอื่ งจกั ร
6. สัญลกั ษณค์ วามปลอดภัย
7. การชว่ ยเหลือผู้ประสบอบุ ัตเิ หตใุ นสถานปร

าน
มสรา้ งความปลอดภยั
ระกอบการ

สมรรถนะประจาหนว่ ย

1. แสดงความรู้เกีย่ วกบั ความปลอดภยั ในการท
2. แสดงความรูเ้ กยี่ วกบั วธิ ีการทางานได้อย่างป

จุดประสงคก์ ารเรียนรู้

1. อธิบายความหมายความปลอดภยั ในการทา
2. บอกหลักการทาานด้วยความปลอดภัยได้
3. บอกสาเหตุของการเกิดอุบตั เิ หตุในการทาง
4. อธบิ ายวิธกี ารทางานที่ปลอดภยั ได้
5. บอกสญั ลักษณข์ องความปลอดภัยได้
6. อธิบายวิธีการปฐมพยาบาลเบื้องตน้ ได้

ทางาน
ปลอดภัย

างานได้
งานได้

ความหมายของความปลอดภยั ใ

สภาวการณ์ท่ีปราศจากอันตรายจากการเกิดอุบ
การบาดเจบ็ พิการ เสยี ชวี ติ อนั เนอื่ งมาจากการทางานท้ัง

อันตราย

สิ่งหรือสถานการณ์ท่ีอาจก่อให้เกิดการบาดเ
ตอ่ ทรัพย์สนิ ต่อสภาพแวดลอ้ มในการทางาน หรอื ต่อสาธา

ในการทางาน

ความปลอดภัยในการทางาน

บัติเหตุ รวมถึงปราศจากโอกาสเส่ียงต่อการเกิดอุบัติเหตุ
งตอ่ บุคคล ทรัพยส์ ิน และสิง่ แวดลอ้ ม

เจ็บหรือความเจ็บป่วยจากการทางาน ความเสียหาย
ารณชน หรอื สิ่งตา่ งๆ เหลา่ นร้ี วมกนั

ความหมายของความปลอดภัยใ

อบุ ัติการณ์ที่มผี ลใหเ้ กดิ การบาดเจ็บ ความเจบ็ ป

ความเจ็บป่วยจากการทางาน

ความเจ็บป่วยท้ังทางร่างกายและจิตใจท่ีม
ในการทางาน

ในการทางาน อบุ ัตเิ หตุ

ป่วย จากการทางาน หรอื การเสยี ชวี ิต

มีสาเหตุจากกิจกรรมการทางานหรือสภาพแวดล้อม

สภาพการทางานที่ไม่ปลอดภัยแ

สภาพการทางา

1 เกิดจากผู้ปฏิบัตงิ าน
การขาดความรู้ ประสบการณ์ ความชานาญ มเี

2 เกิดจากส่งิ แวดล้อมในการทางาน
สภาพการทางานทไ่ี ม่ปลอดภัย การทางานทเี่ ร่ง

และการเสริมสร้างความปลอดภยั

านทไ่ี มป่ ลอดภัย

เจตคติและจิตสานกึ ท่ีไม่ดตี ่อความปลอดภัย
งรีบ งานลว่ งเวลาทไ่ี มเ่ หมาะสม

สภาพการทางานท่ีไม่ปลอดภัยแ

การเสรมิ สรา้ งความป

Engineering (วิศวกรรมศาสตร์)
คานวณและออกแบบเครื่องจักรเครื่องมือท่มี ปี

Education (การศึกษา)
ศึกษา ฝึกอบรม แนะนาผู้ปฏิบัติงาน หวั หนา้ งา

Enforcement (การออกกฎขอ้ บังคับ)
กาหนดวิธีการทางานอยา่ งปลอดภัย และมมี าต

และการเสรมิ สร้างความปลอดภัย

ปลอดภยั ดว้ ยหลกั 3E

ประสทิ ธิภาพในการใช้งานท่ปี ลอดภัยทส่ี ดุ
าน ตลอดจนผู้ทเี่ กยี่ วขอ้ งในการทางาน
ตรการบงั คับควบคมุ ใหผ้ ู้ปฏิบัติงานปฏบิ ัติตาม

ความปลอดภยั ทว่ั ไป

สาเหตุพ้นื ฐานหรือสาเห

สาเหตุจากส่งิ แวดลอ้ มในการปฏิบัตงิ าน
• โครงสร้างของอาคารไมม่ ัน่ คง แข็งแรง
• ขาดการวางแผน การจัดระเบียบ การรักษา

ความสะอาดในโรงงาน
• การตัง้ กองวัสดไุ ม่เป็นระเบียบและไมถ่ ูกวธิ ี
• การจัดการสารเคมีที่เป็นพิษ วัตถุระเบิด หรือ

สารไวไฟไมถ่ ูกตอ้ ง

หตทุ ่ที าให้เกดิ อุบตั เิ หตุ

สาเหตุจากผปู้ ฏบิ ัตงิ าน
• ขาดความรู้หรอื จิตสานกึ ความปลอดภยั
• มีทัศนคติในเรื่องความปลอดภัยไม่ดีและ

ไม่ถกู ต้อง
• ขาดสตแิ ละความต้ังใจในการทาางาน
• ไม่สามารถควบคมุ อารมณไ์ ด้
• อ่อนเพลยี เมอ่ื ยลา้

ความปลอดภยั ท่วั ไป

หมวกนริ ภยั

ป้องกันการกระแทกทศ่ี ีรษะ

ถุงมอื นริ ภยั

ปอ้ งกนั การบาดเจ็บทมี่ ือ

รองเทา้ นริ ภัย

ปอ้ งกนั การบาดเจ็บทเี่ ท้า

ความปลอดภัยส่วนบคุ คล

แว่นตานริ ภัย

ปอ้ งกนั การบาดเจบ็ ทด่ี วงตา

เสอื้ สะท้อนแสง

ป้องกันงานเฉพาะเสอื้ สะทอ้ นแสง

เข็มขดั นริ ภยั

ป้องกนั งานเฉพาะงานทสี่ ูง

ประเภทของเครือ่ งจกั รที่ทาใหเ้ ก

เคร่ืองตน้ กาลัง เช่น เครื่องยนต์ที่ผลิตกระแสไฟ
ผลติ ไอน้า

เคร่ืองสง่ กาลงั เช่น เพลา สายพาน โซ่ กระเ
การชน กระแทก หรือหนบี รง้ั เขา้

เครอ่ื งจกั รทาการผลติ เชน่ เครอ่ื งกลงึ เครอ่ื งกดั
หรือซ่อมบารุง อนั ตรายมัก

กดิ อันตราย

ฟฟ้าใช้เองภายในโรงงาน หม้อผลิตกระแสไฟฟ้า หม้อ

เดื่อง ท่อลมอัดต่างๆ อันตรายมักเกิดในลักษณะ
าไปตดิ ทาให้สญู เสียอวัยวะไปจนถงึ เสียชีวิต

เคร่อื งไส เครื่องเจาะ เครื่องปั๊มโลหะ ที่ใชใ้ นการผลิต
กจะเกิดกบั แขน เท้า ศีรษะ และบริเวณใบหน้า

ความปลอดภยั ในการใชเ้ คร่อื งจ

จกั ร

ความปลอดภยั ในการใชเ้ คร่อื งจ

จกั ร

ความปลอดภยั ในการใชเ้ คร่อื งจ

จกั ร

ความปลอดภยั ในการใชเ้ คร่อื งจ

จกั ร

ความปลอดภยั ในการใชเ้ คร่อื งจ

จกั ร

สญั ลกั ษณค์ วามปลอดภัย

ปา้ ยเครือ่ งหมายแสดง

สเี ขียว หมายถึงแสด

งสภาวะความปลอดภยั
ดงสภาวะปลอดภยั

สญั ลักษณค์ วามปลอดภยั

ปา้ ยเคร่ืองห

สเี หลือง หมายถึง

หมายเตือน
งระวงั มีอันตราย

สญั ลักษณค์ วามปลอดภัย

ป้ายเครือ่ ง

สีแดง หมายถงึ

งหมายหา้ ม
งหยดุ หรือห้าม

สญั ลักษณค์ วามปลอดภยั

ปา้ ยเคร่ืองห

สนี า้ เงนิ หมายถึงบ

หมายบงั คบั
บงั คับใหต้ อ้ งปฏิบตั ิ

การชว่ ยเหลือผปู้ ระสบอุบตั ิเหต

หลกั การชว่ ยเหลอื ผปู้ ระสบอุบตั ิเหตุ

• สารวจสถานท่เี กิดอุบัตเิ หตวุ า่ ปลอดภยั หรอื ไม่
• ใชส้ ายตาสารวจดู
• ผบู้ าดเจ็บต้องอยู่ในท่ีปลอดภัยก่อน
• ชว่ ยเหลือด้วยความนมุ่ นวลและระมัดระวงั

ตใุ นสถานประกอบการ

พจิ ารณาอาการบาดเจ็บของผู้ปว่ ย

• ตรวจดคู วามร้สู กึ ตัว
• ตรวจดทู างเดนิ หายใจ
• ตรวจดูการหายใจ
• ตรวจชีพจร

สรุป โรงงานเป็นสถานท่ีที่ผู้ประกอบ
เครื่องจักรกลหรือเคร่ืองมือต่างๆ ตามเทคโน
ต่อต้นทุนการผลิตและกาไรแตกต่างไปตามคว
ปลอดภัยไว้ก่อนจึงเป็นส่ิงสาคัญและจาเป
เพิ่มอัตราความปลอดภัยขึ้น การระมัดระ
การสูญเสียท้ังชีวิตและทรัพย์สินลงได้ วิธีกา
การเพิ่มความรอบคอบ ไม่ประมาท และเต
เคร่ืองมือเคร่ืองใช้ และสภาพแวดล้อมในการ
อยา่ งรัดกุมแล้ว สิ่งสาคัญที่สุดคือทุกฝ่ายต้อง
ความสาเร็จตามหลัก Safety First หรอื ปลอด

บการใช้เพ่ือผลิตสินค้าต่างๆ ซ่ึงภายในโรงงานอาจมี
นโลยแี ตกต่างกันไป หากเกิดอุบัติเหตุขึ้นก็จะมีผลกระทบ
วามรุนแรง ดังนั้นหลัก Safety First ในโรงงานหรือหลัก
ป็นอย่างยิ่ง เพ่ือเป็นการป้องกันการเกิดอุบัติเหตุและ
วังและป้องกันจะทาาให้สามารถลดการบาดเจ็บและ
ารป้องกันและหลีกเลี่ยงอุบัติภัยจากการทางานทาได้โดย
ตรียมการป้องกันอันตรายในด้านบุคลากรผู้ปฏิบัติงาน
รปฏิบัติงาน ถึงแม้จะมีหลักการและกฎเกณฑ์กาหนดข้ึน
งปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัด จึงจะเกิดผลสูงสุดและประสบ
ดภยั ไวก้ ่อนอย่างยง่ั ยืน

2 การศกึ ษา
เจยี

าและการปฏิบตั ิงาน
ยระไนลบั คมตดั

สาระสาคัญ

เครื่องเจียระไนลับคมตัดเป็นเครื่องมือก
สามารถทางานได้อย่างกว้างขวาง เช่น ใช้สาหร
มีดไส ดอกสว่าน และยังสามารถเจียระไนตกแ
ความปลอดภยั

กลพื้นฐานชนิดหนึ่งท่ีมีประโยชน์มากและ
รับลับคมตัดของเครื่องมือตัด ได้แก่ มีดกลึง
ต่งชิ้นงานต่างๆ ได้ โดยต้องคานึงถึงเรื่อง

สาระการเรียนรู้

1. ชนดิ ของเครื่องเจยี ระไนลับคมตัด
2. ส่วนประกอบของเครื่องเจียระไนลบั คมตัด
3. เครือ่ งมอื และอปุ กรณท์ ีใ่ ช้ในการเจยี ระไนล
4. ล้อหินและการปาดหน้าล้อหินเจียระไนลบั ค
5. ความปลอดภยั ในการใช้และการบารงุ รักษา
6. การลับมีดกลงึ ปาดหน้า
7. การลับมดี กลงึ ปอกขวา
8. การลับดอกสว่าน