รายงานสรุปการประเมินสถานภาพลุ่มน้ำ

รายงานสรปุ สําหรบั ผูบรหิ าร

กิจกรรมนาํ รองในพนื้ ท่ีกรณีศึกษา 5 พื้นที่

11. มาตรการและแนวทางในการจัดการเพ่ืออนุรักษฟนฟูและปองกันพ้ืนที่ตามผลการ
ประเมนิ สถานภาพของพื้นที่ลุม น้าํ

จากผลการประเมินสถานภาพลุมนํ้า พบวาสถานภาพพื้นที่ลุมน้ําภาคตะวันตกและภาคกลาง โดย
สวนใหญอยูในระดับเตือนภัยและเส่ียงภัย โดยลุมนํ้าหลักท่ีมีสถานภาพอยูในระดับเส่ียงภัย ไดแก ลุมน้ํา
เจาพระยา และลุมน้ําสะแกกรัง สวนลุมนํ้าหลักท่ีมีสถานภาพอยูในระดับเตือนภัย ไดแก ลุมน้ําเพชรบุรี
ลุมน้ําแมกลอง และลุมนํ้าทาจีน ซึ่งมาตรการและแนวทาง ไดนําเสนอในการจัดการเพ่ืออนุรักษ ฟนฟู
คุม ครองและปองกันพนื้ ทลี่ มุ นํา้ ภาคตะวันตกและภาคกลาง มที ัง้ สนิ้ 7 มาตรการ ไดแก

โครงการเพ่ิมประสิทธภิ าพการบริหารจดั การพ้นื ท่ชี ั้นคณุ ภาพลุมนา้ํ (ลมุ น้ําภาคตะวันตกและภาคกลาง) 37

รายงานสรปุ สําหรบั ผูบริหาร

มาตรการท่ี 1 : คุมครอง ปองกัน รักษา และลดภัยคุกคามตอทรัพยากรปาไมและพ้ืนท่ีตนนํ้า
ลาํ ธาร เพื่อสรา งสมดุลของระบบนิเวศลุมน้ํา

มาตรการที่ 2 : วางแผนและกําหนดเขต เพื่อการใชประโยชนท่ีดินในลุมน้ําใหสอดคลองกับ
ชนั้ คณุ ภาพลมุ นํ้า

มาตรการที่ 3 : อนุรักษ ฟนฟูระบบนิเวศแหลงนํ้าและใชประโยชนจากทรัพยากรน้ําอยางมี
ประสิทธิภาพและเกดิ ความมนั่ คง

มาตรการที่ 4 : สงเสริมกิจกรรมการผลติ การบริการ และการบรโิ ภคทเ่ี ปน มติ รกับสิ่งแวดลอมและ
วถิ สี ุขภาวะเพื่อกาวสกู ารเปนลุมนํา้ คารบอนตํ่า

มาตรการที่ 5 : เพิ่มขีดความสามารถในการปรับตวั ระดบั ลุมน้ํา เพ่ือรองรับการเปล่ียนแปลงสภาพ
ภูมอิ ากาศและความเสยี่ งภยั ธรรมชาติ

มาตรการที่ 6 : ปองกันและขจัดมลพิษจากแหลงกําเนิด และพัฒนาสูเมืองสิ่งแวดลอมย่ังยืนบน
พน้ื ฐานความรบั ผิดชอบตอ สงั คมและสิง่ แวดลอมรวมกนั

มาตรการที่ 7 : เรงเสริมประสิทธิภาพระบบกลไกและเคร่ืองมือ เพื่อการบริหารจัดการลุมนํ้า
อยา งบรู ณาการโดยฐานชุมชน

รายละเอียดของแนวทางในแตล ะมาตรการ และระดบั ความสําคญั ของแนวทางอยูในระดับเรง ดวน
ระดบั สงู หรอื ระดับทัว่ ไป ในแตล ะลุม น้าํ หลัก ดงั แสดงในตารางท่ี 13

โครงการเพิ่มประสทิ ธภิ าพการบริหารจดั การพ้นื ทีช่ ้ันคณุ ภาพลมุ นา้ํ (ลุมน้าํ ภาคตะวันตกและภาคกลาง) 38

ตารางที่ 13 มาตรการและแนวทางในการจดั การเพอ่ื อนุรักษ

มาตรการท่ี 1 : คุมครอง ปองกนั รักษา และลดภยั คกุ คามตอ ทรัพยากรปาไมและพืน้ ทีต่ น น้ําลาํ ธารเพอื่ สร
จุดมุงหมายหลกั : เปน การกาํ หนดมาตรการในการดาํ เนินแนวทางทกุ รปู แบบที่เหมาะสม เพ่ือระงับยบั ยั้งการบ
นเิ วศ โดยเฉพาะอยา งยงิ่ พน้ื ทต่ี นนํา้ ลาํ ธารที่มศี ักยภาพในการอํานวยนํ้าและนิเวศบริการ (Ecosystem Services)
การใชประโยชนในกิจกรรมตาง ๆ การสรางภูมิทัศนพื้นที่สีเขียวใหกระจายตามนิเวศลุมน้ํา และยังครอบคล
ลําธารตามหลักการอนุรักษวิธี (Conservation Practices) นอกจากน้ี เพ่ือเปนการลดปญหาความขัดแยง
(Integrated Buffer Zones Management) โดยใหประยุกตใชมาตรการพัฒนาใหสอดคลองกับภูมิสังคมลุม
อนุรกั ษท รัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมควบคไู ปดวย

พน้ื ที่เปาหมาย: 1. พน้ื ที่ปา ตนน้ําลาํ ธารในเขตพ้ืนทช่ี ้ันคุณภาพลุมนาํ้ ชั้นท่ี 1 และ 2
2. พ้นื ทปี่ า อนุรักษ ไดแก อทุ ยานแหง ชาติ เขตรักษาพันธสุ ัตวปา วนอุทยาน และเขตห
3. พน้ื ที่ปา สงวนแหง ชาติ
4. พื้นทป่ี า สงวนแหง ชาตทิ ี่ขึ้นทะเบียนเปนปาชุมชน
5. พน้ื ท่ีแนวกันชนในรัศมี 3-5 กโิ ลเมตรโดยรอบพ้นื ท่อี นุรักษ
6. พ้ืนท่สี าธารณประโยชน พ้ืนท่วี าง หรือพ้นื ท่ีที่ชุมชนสงวนไวเปนพ้ืนทใี่ ชสอยรว มกัน
7. พน้ื ทร่ี ะบบนเิ วศปากแมน ํ้า และระบบนเิ วศปาชายเลนและชายฝงทะเล

กลุม ของมาตรการและแนวทาง รปู แบบการริเริ่มแผนงาน/โครงการรองรับแนวท

แนวทางที่ 1.1 คุมครอง ปองกัน 1. เพิ่มประสิทธิภาพระบบการตรวจลาดตระเวนพื้นท่ีปาไมโดยใชเทคโ
และหยุดย้ังการบุกรุกทําลาย รวมตลอดจนรูปแบบการตรวจลาดตระเวนเชิงคุณภาพ
ทรัพยากรปาไมและระบบนิเวศ 2. พัฒนาความพรอมของหนวยพิทักษอุทยานแหงชาติ หรือหนวย
ปฏบิ ัติภารกจิ เฝาระวงั รักษาปา
ทางธรรมชาติ
3. เสริมสรางความรวมมือกับเครือขายชุมชนทองถ่ินในการเฝาระ

และการบกุ รกุ ทําลายทรพั ยากรปา ไม

4. ดาํ เนนิ มาตรการทางกฎหมายอยางเขมงวดเพือ่ ปองกันการบกุ รกุ ท

เลนและที่ดนิ ชายฝง และการดาํ เนินคดกี ับผูบ ุกรุกทําลายทรพั ยากรของแ

โครงการเพ่ิมประสทิ ธภิ าพการบริหารจดั การช้นั คุณภาพลุม นํ้า

รายงานสรปุ สําหรบั ผูบรหิ าร

ฟน ฟู คุม ครองและปองกันพนื้ ท่ตี ามผลการประเมนิ สถานภาพ

รางสมดุลของระบบนิเวศลุมน้าํ
บุกรุกทําลายทรัพยากรปาไม สตั วป า ระบบนเิ วศทีม่ ีความหลากหลายทางชีวภาพ เพ่ือรักษาสมดุลของระบบ
ตอระบบลุมนํ้าท้ังระบบ ควบคูกับการอนุรักษ ฟนฟูระบบนิเวศลุมนํ้าที่เสื่อมโทรมจากการบุกรุกทําลายหรือ
ลุมถึงการกําหนดและควบคุมกฎระเบียบในการเขาถึง การใชประโยชนจากทรัพยากรปาไมและพ้ืนท่ีตนน้ํา
งหรือขอพิพาทในปญหาท่ีดินปาไม จึงควรสนับสนุนแนวทางในการจัดการพื้นที่แนวกันชนแบบผสมผสาน
มนํ้า ซึ่งจะมีสวนในการสนับสนุนการพัฒนาคุณภาพชีวิต เศรษฐกิจและสังคมของชุมชนบนพื้นฐานของการ

หา มลา สตั วปา

ทาง ลุมนาํ้ ลุมนํา้ ลุม น้ํา ลมุ นํ้า ลุมน้ํา
โนโลยีท่ีมีความแมนยําสูง เจา พระยา ทา จนี แมก ลอง สะแกกรงั เพชรบรุ ี

เส่ยี งภยั เส่ียงภัย เตือนภยั เสย่ี งภัย เตอื นภัย

    

ยปองกันรักษาปาในการ

วังและพิทักษพื้นที่ปาไม

ทําลายทรัพยากรปาชาย
แผนดนิ

39

ตารางท่ี 13 มาตรการและแนวทางในการจัดการเพือ่ อนุรกั ษ ฟน

กลุมของมาตรการและแนวทาง รปู แบบการริเรมิ่ แผนงาน/โครงการรองรับแนวท

แนวทางที่ 1.2 อนุรักษ ฟนฟู 1. สาํ รวจและฟนฟูพน้ื ที่ปาไมธรรมชาติที่เส่ือมโทรม โดยใชแนวทาง
ระบบนิเวศปาไมและพ้ืนที่ตนนํ้า สภาพทางภูมิศาสตรของลุมนาํ้
ลาํ ธารท่ีเส่อื มโทรมเชงิ ระบบนิเวศ 2. สํารวจพ้ืนที่ท่ีมีความเหมาะสมในการสรางฝายชะลอความชุม

ในพน้ื ทตี่ น นา้ํ เพื่อรกั ษาระบบนิเวศตน นา้ํ และลดการชะลา งพงั ทลายของดิน
3. การปลูกหญาแฝกในพื้นท่ีเส่ียงการเกิดการชะลางพังทลายของด

การเกดิ ดนิ โคลนถลม ในเขตพื้นทตี่ นน้าํ หรือพ้ืนทลี่ าดชัน
4. เรงฟนฟูระบบนิเวศปาชายเลนและพื้นที่ชายฝง โดยใชแนวทาง

แบบอิงธรรมชาตโิ ดยการมีสว นรวมของชุมชน
แนวทางท่ี 1.3 สงเสริมการพัฒนา 1. พัฒนาความรวมมือระหวางรัฐกับชุมชนทองถ่ินในการใชประโย
พ้ืนที่แนวกันชนแบบผสมผสาน ท่สี อดคลองกบั สภาพทางเศรษฐกิจ สงั คม วฒั นธรรม
โดยรอบพื้นที่อนุรักษอยางมีสวนรวม 2. พัฒนาแหลงน้ําขนาดเล็กหรือขุดบอน้ําในพ้ืนท่ีเกษตรกรรมเ
และลดขอ พพิ าทในปญหาทดี่ ินปาไม เพ่ือการเกษตร

3. พัฒนาพื้นท่ีปาไมนอกเขตพ้ืนที่อนุรักษใหเปนปาชุมชน เพ่ือก
ระเบียบชุมชน และชวยลดภาระการพ่งึ พิงปา และทรพั ยากรชวี ภาพในเขตพ

4. พัฒนากรอบความรวมมือระหวางรัฐและชุมชนทองถ่ินหรือเกษ
การใชประโยชนท ่ีดิน และการหมายแนวเขตการใชป ระโยชนเพ่ือลดคว
ปาไม

5. เสริมสรางการมีสวนรวมและการปรับตัวของชุมชนในการปองก
ระหวางชมุ ชนและสัตวปา

โครงการเพม่ิ ประสิทธิภาพการบรหิ ารจดั การช้ันคุณภาพลุมน้ํา

รายงานสรปุ สาํ หรับผูบรหิ าร

นฟู คมุ ครองและปองกันพ้นื ท่ีตามผลการประเมนิ สถานภาพ (ตอ-1)

ลุมนํ้า ลุมนาํ้ ลุมนา้ํ ลมุ นํ้า ลมุ นํา้
เพชรบุรี
ทาง เจาพระยา ทา จนี แมก ลอง สะแกกรงั
เตือนภัย
เสย่ี งภยั เสยี่ งภยั เตือนภัย เสี่ยงภัย 

งการฟนฟูท่ีกลมกลืนกับ    

มช้ืน หรือฝายดักตะกอน
น
ดิน หรือพ้ืนที่ออนไหวตอ

งการฟนฟูเชิงระบบนิเวศ

ยชนท่ีดินอยางผสมผสาน     

เพ่ือเปนแหลงน้ําสํารอง

การใชประโยชนตามกฏ
พนื้ ทอ่ี นรุ ักษ
ษตรกรในการกําหนดเขต
วามขัดแยงในปญหาท่ีดิน

กันแกไขปญหาผลกระทบ

40

ตารางท่ี 13 มาตรการและแนวทางในการจัดการเพือ่ อนุรักษ ฟน

กลุมของมาตรการและแนวทาง รูปแบบการรเิ ร่ิมแผนงาน/โครงการรองรับแนวท

แนวทางท่ี 1.4 ปองกนั และแกไข 1. สาํ รวจพ้นื ท่ีเสีย่ งภัย หรอื พน้ื ทีจ่ ดุ แสดงความรอน (Hot Spot) ตอ
ปญ หาไฟปาและหมอกควนั โดย ในเขตพน้ื ท่ีปา ไมแ ละเขตพื้นทแี่ นวกนั ชน
ฐานชมุ ชน
2. จัดทาํ แนวกนั ชนที่มีประสิทธิภาพในการเกิดไฟปาและผลกระทบ
แนวทางท่ี 1.5 สงเสริม พัฒนา ขอ มูลการประเมนิ ความเส่ียงไฟปา
และปรับปรุงภมู ทิ ัศนปา ไมแ ละ
พืน้ ทสี่ เี ขียวในระดับลมุ นาํ้ โดยฐาน 3. สรางเครือขายหมูบานเฝาระวังและปองกันไฟปา และการประ
ชุมชน สนธิกําลงั รวมระหวา งชุมชนและเจาหนา ทีร่ ัฐในการบรหิ ารจดั การไฟปา ต

4. สง เสริม รณรงค และควบคมุ การเผาวัชพืชทางการเกษตรในพื้นท

1. พัฒนาพน้ื ทเี่ ช่อื มตอระบบนิเวศระหวางผืนปาใหเอื้อตอการรักษา
2. สงเสรมิ การปลกู ไมพ นั ธุกรรมทองถน่ิ ในระดับชุมชนหรือลุม นํ้าขน
3. สงเสรมิ การปลูกไมเ ศรษฐกิจสอดแทรกระบบนิเวศเกษตรเพื่อสร
ชีวภาพ

โครงการเพมิ่ ประสิทธภิ าพการบรหิ ารจดั การชั้นคณุ ภาพลุมนํ้า

รายงานสรุปสําหรับผูบรหิ าร

นฟู คมุ ครองและปองกันพืน้ ทต่ี ามผลการประเมินสถานภาพ (ตอ -2)

ลมุ นาํ้ ลมุ น้ํา ลุมนาํ้ ลมุ นํา้ ลุมนํ้า
เพชรบุรี
ทาง เจาพระยา ทา จนี แมก ลอง สะแกกรัง
เตอื นภัย
เสย่ี งภัย เสีย่ งภัย เตือนภยั เส่ียงภัย

อการเกิดปญหาไฟปาท้ัง    

บของไฟปา โดยใชระบบ

ะสานความรวมมือในการ     
ตามฤดูกาล
ที่โลง แจง

าสมดุลของธรรมชาติ
นาดเลก็
รางความหลากหลายทาง

41

ตารางท่ี 13 มาตรการและแนวทางในการจดั การเพ่ืออนุรักษ ฟน

มาตรการที่ 2: วางแผนและกําหนดเขตเพือ่ การใชป ระโยชนทด่ี นิ ในลุมน้าํ ใหสอดคลอ งกบั ช้นั คุณภาพลุมน
จุดมุง หมายหลัก : เปนการมุง เนน การศกึ ษา วิเคราะห ประเมินศกั ยภาพของพ้นื ทลี่ ุมนํา้ โดยจาํ แนกตามเขตก
หรือแรงขบั (Driving Forces) ที่จะสงผลกระทบตอ การเปลี่ยนแปลงคุณภาพของลุมนํ้า เชน การสงเสริมพืชเ
การสงเสริมกจิ กรรมการทอ งเท่ยี วและนันทนาการ ความตองการใชพลังงาน การพัฒนาอุตสาหกรรม และกา
การดาํ เนนิ นโยบายการพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมที่กระทบตอสภาพลุม น้ํา เปน ตน ซง่ึ มีความจําเปนอยา งยิ่งท
ช้ันคณุ ภาพลมุ น้ํา และใหรวมถึงการสงเสรมิ สนับสนนุ ใหเ กดิ การอนุรกั ษ ฟนฟูและใชประโยชนจากทรัพยากร
ของดินและทดี่ นิ ทีม่ ปี ระสทิ ธิภาพ อน่งึ การวางแผนการใชป ระโยชนท่ดี ินในระดบั ลมุ น้าํ มสี วนสาํ คญั ในการสรา
ปจจัยจากกิจกรรมการพัฒนาในลุมนํ้า โดยลุมน้ําท่ีมีศักยภาพรองรับการพัฒนาอยางสมดุลตองประกอบดว
ท่ีไมเกินขีดความสามารถในการรองรับได (Carrying Capacity) ท้ังในทางกายภาพ ชีวภาพ เศรษฐกิจ สังค
ปองกนั การชะลา งพงั ทลายของดนิ (Soil Erosion) เพอ่ื ลดการสญู เสียความอดุ มสมบูรณข องดนิ การลดปญหา
ฉับพลนั (Flash Flood) สวนพื้นท่ีใชประโยชนอื่น ๆ น้ัน ควรอยางยิ่งท่ีจะตองอนุรักษ ฟนฟูและบํารุงดินโด
ลมุ นํา้ ควบคูไปดวย

พน้ื ท่เี ปาหมาย: 1. พ้นื ทีล่ ุมนา้ํ ชนั้ ที่ 1-5
2. พ้ืนทีท่ ่ีมีความออ นไหวเปราะบางตอการเปล่ยี นแปลงระบบนิเวศ เชน พืน้ ทที่ ี่มีความ
3. พ้ืนทท่ี ี่มีความเหมาะสมตอ การใชประโยชนตามกจิ กรรมการพฒั นา เชน เกษตรกรรม
4. พน้ื ท่ีที่ควรสงวนไวเ ปนพืน้ ทข่ี องรัฐ หรอื พื้นทีส่ งวนไวเ พื่อกิจการในดานความม่ันคงข
5. พ้นื ท่ีท่ีมคี วามเสยี่ งตอการเกิดภัยธรรมชาตหิ รือปญ หาสงิ่ แวดลอ ม เชน พื้นทอ่ี ุทกภยั

กลมุ ของมาตรการและ รูปแบบการรเิ รมิ่ แผนงาน/โครงการรองรบั แนวท
แนวทาง

แนวทางที่ 2.1 จัดทํา 1. สํารวจ วิเคราะหและประเมินสถานภาพลุมนํ้าสาขาและลุมนํ้ายอย เพ
แผนการใชป ระโยชนท ่ีดิน และบริหารจดั การลมุ นา้ํ
ในระดับลุมนํา้ สาขาและ 2. กาํ หนดเขตการใชประโยชนท ดี่ นิ ในระดับลุมน้ําสาขาและลุมน้ํายอย โดย
ลุมนาํ้ ยอย แบบสหวทิ ยาการ
3. จัดทําแผนท่ีเขตการใชประโยชนท่ีดิน และแนวทาง/มาตรการในก
สอดคลองกบั มาตรการการจัดช้ันคณุ ภาพลุม นํ้า

โครงการเพ่ิมประสิทธภิ าพการบริหารจดั การชัน้ คณุ ภาพลุมน้ํา

รายงานสรปุ สาํ หรบั ผูบริหาร

นฟู คุม ครองและปองกนั พื้นทต่ี ามผลการประเมินสถานภาพ (ตอ-3)

น้ํา
การจดั ชัน้ คุณภาพลุมน้าํ พรอ มทง้ั วางแผนแนวทางการเปล่ียนแปลงการใชประโยชนที่ดินในลุมน้ําดวยปจจัย
เศรษฐกิจ การเกิดความเสี่ยงของภัยธรรมชาติ นํ้าทวม ภัยแลง การเปล่ียน แปลงประชากร การตั้งถ่ินฐาน
ารจัดการมลพิษสิ่งแวดลอม รวมถึงการเปลี่ยนแปลงชุมชนสูความเปนเมือง (Urbanization) รวมตลอดจน
ท่ีจะตองกาํ หนดเขตการใชประโยชนท่ีดิน (Land Use Zoning) เพ่ือใหเปนเขตการจัดการตามศักยภาพของ
รดินและที่ดินตามศักยภาพ เอื้ออํานวยตอการใหผลผลิตท่ีเหมาะสม บนพื้นฐานการบํารุงรักษาระบบนิเวศ
างสมดุลของลุมนํ้า เน่ืองจากเก่ียวของสัมพันธกับปจจัยแวดลอมในลุมนํ้า ทั้งปจจัยที่เกิดจากธรรมชาติและ
วย การใชประโยชนท่ีดินท่ีเปนไปตามสมรรถนะของดินและการใชท่ีดิน วางแผนการพัฒนากิจกรรมรองรับ
คม และระบบนิเวศ โดยเฉพาะพื้นที่ช้ันคุณภาพลุมน้ําช้ันที่ 1 และ 2 จําเปนตองมีมาตรการในการควบคุม
าการสะสมตะกอนดินในแหลงนํา้ ธรรมชาติ อา งเกบ็ น้ํา ซ่ึงเชื่อมโยงไปสูป ญหาความเส่ียงของการเกิดน้ําทวม
ดยชีววิธี นอกเหนือจากจะชวยลดตนทุนในการจัดการแลว ยังเปนมาตรการท่ีเหมาะสมกับสภาพบริบทของ

มเสี่ยงตอการชะลางพังทลายของดนิ พื้นท่ีดนิ มีปญ หา ลมุ นํา้ ลุมนา้ํ ลุมนา้ํ
ม การต้งั ถน่ิ ฐานชุมชน แมกลอง สะแกกรัง เพชรบรุ ี
ของชาติ เตอื นภัย เสีย่ งภยั เตือนภยั
ย พื้นท่ีดนิ โคลนถลม พื้นทีท่ มี่ กี ารปนเปอ นมลพิษ   

ลมุ นาํ้ ลุมน้ํา
ทาง เจา พระยา ทา จีน

เสี่ยงภัย เสยี่ งภัย
พ่ือประเมินศักยภาพการพัฒนา  

ยใชระบบขอมูลและสารสนเทศ

ารบริหารจัดการท่ีดินลุมน้ําที่

42

ตารางท่ี 13 มาตรการและแนวทางในการจัดการเพอื่ อนุรกั ษ ฟน

กลมุ ของมาตรการและ รปู แบบการริเริ่มแผนงาน/โครงการรองรับแนวท
แนวทาง

แนวทางที่ 2.2 ควบคมุ 1. ดําเนินมาตรการในการปลูกหญาแฝกในเขตพ้ืนที่สูงชัน และพ้ืนท่ีใชปร

ปอ งกันและบรรเทาปญ หา น้าํ (Soil & water Conservation)

การชะลางพังทลายของดนิ 2. ดําเนินมาตรการในการใชหลักการผสมผสานทางชีวะวิศวกรรม (Bio-e

ในพ้ืนท่ีสงู ชันและพ้ืนที่ใช เพื่อปองกันและบรรเทาปญหาการชะลา งพงั ทลายของดนิ หรือการเกิดดนิ เล่ือ

ประโยชน 3. ควบคุมรูปแบบกิจกรรมการใชประโยชนท่ีดินในพ้ืนท่ีลุมนํ้าท่ีมีความเ

พังทลายของดินหรอื การสูญเสียหนา ดิน

แนวทางท่ี 2.3 สง เสรมิ 1. สงเสริมประสิทธิภาพการวางแผนการใชประโยชนท่ีดินใหกับเกษต

สนับสนุนกจิ กรรมการพัฒนา Planning) หรือในพน้ื ท่ขี นาดเล็ก

และใชประโยชนท ่ีดินใหกบั 2. พัฒนาและเสริมสรางศักยภาพการเปนเกษตรกรตนแบบยุคใหม (Sm

เกษตรกรอยางมี ความรแู ละวทิ ยาการสมยั ใหมใ นการผลติ และแปรรูปผลผลิตทางการเกษตรท

ประสทิ ธิภาพ 3. พัฒนาพ้ืนที่เรียนรูเกษตรกรรมตนแบบที่เปนเลิศ (Best Practices

ส่ิงแวดลอ มและวิถสี ุขภาวะ

แนวทางท่ี 2.4 คุมครองพื้นท่ี 1. วางแผนและกาํ หนดเขตผงั เมอื งระดบั ลุมน้ําเพ่อื คมุ ครองเขตพน้ื ท่ใี ชประโยชน
เกษตรกรรมช้ันดเี พอ่ื ความ 2. สงเสริมแนวทางการทาํ การเกษตรกรรมที่ใหผลติ ภาพสูงในเขตพ้ืนทท่ี ีม่ ีศ
มัน่ คงทางอาหาร 3. สนบั สนนุ วางระบบโครงสรางพื้นฐานรองรับเขตพัฒนาดานเกษตรกรรม
พ้ืนทีเ่ กษตรกรรมช้นั ดี

แนวทางท่ี 2.5 สงเสริมการ 1. สง เสรมิ และเสริมสรา งความรูความเขาใจในการอนุรักษ ฟนฟู บํารุงดินแ
อนุรกั ษ ฟนฟแู ละบํารุงดนิ ระยะยาวใหกับเกษตรกรในสาขาตา ง ๆ
และทีด่ ินใหม ีศักยภาพในการ 2. ศึกษา พัฒนารูปแบบของทางเลือกเชิงนวัตกรรม วิทยาการ หรือผลิตภ
ผลติ สงู บาํ รงุ ดินและที่ดนิ อยา งยั่งยืน และไมก ระทบตอส่ิงแวดลอ มและสขุ ภาพ
3. สง เสรมิ การเกษตรกรรมผสมผสานหรือการเกษตรทางเลือกท่ีมีความหล
นเิ วศเกษตร เพื่อความมนั่ คงในการดํารงชีพ (Sustainable Livelihood App

โครงการเพ่ิมประสทิ ธิภาพการบริหารจดั การชั้นคุณภาพลุมนํา้

รายงานสรปุ สําหรับผูบรหิ าร

นฟู คมุ ครองและปองกันพน้ื ท่ตี ามผลการประเมนิ สถานภาพ (ตอ-4)

ลุม นาํ้ ลุมน้าํ ลุมนํา้ ลมุ นํา้ ลุมนาํ้
เพชรบรุ ี
ทาง เจาพระยา ทาจีน แมกลอง สะแกกรัง
เตือนภัย
เส่ียงภัย เสย่ี งภัย เตือนภัย เสยี่ งภยั

ระโยชนเพื่อการอนุรักษดินและ    

engineering Measurements)
อนไหลหรือดินโคลนถลม
เส่ียงงายตอการเกิดการชะลาง

ตรกรในระดับไรนา (On-farm     

mart Farmers) โดยผสมผสาน
ที่ใหมูลคา สูง
s) ท่ีสงเสริมความเปนมิตรกับ

นสาํ คญั     

ศักยภาพดานการเกษตร
ม เพ่ือเปนแรงจูงใจการคุมครอง

และท่ีดินเพ่ือศักยภาพการผลิต     

ภัณฑท่ีชวยในการอนุรักษ ฟนฟู

ลากหลายทางชีวภาพของระบบ
proach)

43

ตารางที่ 13 มาตรการและแนวทางในการจดั การเพ่ืออนุรกั ษ ฟน

มาตรการที่ 3: อนรุ ักษ ฟน ฟรู ะบบนเิ วศแหลงนํา้ และใชประโยชนจากทรัพยากรนา้ํ อยา งมีประสทิ ธิภาพแล
จดุ มุงหมายหลัก : เปนมาตรการและแนวทางทมี่ ีความสําคัญยิง่ ตอ การบรหิ ารจัดการลมุ น้ํา เน่ืองจากวตั ถุประ
ทรัพยากรสาขาตาง ๆ ในลุม นํ้า เพอ่ื ยงั ประโยชนในดา นการไดม าซงึ่ ปริมาณน้ํา (Quantity) คณุ ภาพน้ํา (Qua
ไดใ นระยะยาวตามศกั ยภาพของลุมน้ํานั้น แนวทางสาํ คญั ในการทําใหแ หลงนํ้ามีความม่ันคงและใหค ุณประโยช
ในการเกบ็ กักน้ํา รวมทง้ั การพัฒนาแหลงน้าํ ขึ้นมาใหม

พื้นทเี่ ปาหมาย: 1. พื้นท่ลี ุมนํา้ ชน้ั ท่ี 1-5
2. พ้นื ท่ที ่ีมศี กั ยภาพในการพัฒนาแหลง นํ้า (พื้นที่ลุมน้ําตอนบน (เฉพาะเพื่อการบรรเทา
3. พื้นท่ีเกษตรกรรม รวมถึงพื้นทรี่ องรบั การพัฒนาในระบบเขตชลประทาน เชน คสู ง น
4. พ้ืนที่ที่ประสบปญหาภยั แลง หรอื การขาดแคลนนา้ํ หรือพ้ืนที่ท่ไี มส ามารถวางระบบ
5. พน้ื ท่ีที่มศี กั ยภาพการพฒั นานํา้ ใตดินมาใชประโยชนต ามหลักการอนุรักษว ิธี (เนนพ้ืน
6. พืน้ ทแี่ หลงนํ้าผิวดินธรรมชาติ เชน หนอง คลอง บงึ พืน้ ท่ชี ุมนาํ้
7. พ้นื ทท่ี ่ีมีการตดิ ตัง้ บอ บาดาลเพอ่ื กจิ กรรมการใชประโยชนของชมุ ชน และอื่น ๆ ตาม

กลุมของมาตรการและแนวทาง รูปแบบการรเิ รม่ิ แผนงาน/โครงการรองรบั แนว

แนวทางที่ 3.1 อนรุ กั ษ ฟนฟูแหลง นํ้า 1. สํารวจและจดั ทาํ ทะเบียนขอ มลู และสารสนเทศแหลงนํา้ ในระด
ผิวดนิ และคลองสง นํ้าและพ้นื ทช่ี ุมนา้ํ 2. สํารวจสภาพปญหาและประเมินศักยภาพของแหลงนํ้าเพ่ือ
ธรรมชาติ บรหิ ารจดั การ เพื่อการใชประโยชนตามวัตถปุ ระสงค
3. ดําเนินแผนงาน โครงการ และกิจกรรมการคุมครองแหลงน
แหลงนํ้าผิวดิน แหลงนํ้าธรรมชาติ และพื้นที่ชุมน้ํา (Wetland) โดยใชฐา
การจดั การ (ภมู ิปญ ญาทอ งถิ่น/เทคโนโลย/ี นวัตกรรม/วศิ วกรรม/การมีสวนร
4. บูรณะและบํารุงรักษาระบบโครงขายคลองสงน้ํา ฝาย และ
ชลประทาน โดยการมีสว นรว มของกลมุ ผูใชน าํ้

โครงการเพ่ิมประสิทธิภาพการบรหิ ารจดั การช้ันคณุ ภาพลุมนํา้

รายงานสรุปสําหรับผูบริหาร

นฟู คุม ครองและปองกันพ้ืนทตี่ ามผลการประเมินสถานภาพ (ตอ-5)

ละเกดิ ความมัน่ คง
ะสงคหลกั ของการบริหารจดั การลุมนํา้ คือ การดําเนินมาตรการในลุมนา้ํ หรือการดําเนินมาตรการตอ
ality) และระยะเวลาการไหลของนํ้า (Timing) ในลมุ นํ้าทม่ี ีเสถยี รภาพสามารถใชป ระโยชนในกิจกรรมตาง ๆ
ชนใ นลุมนํ้าไดคอื การอนุรกั ษแหลงน้าํ ทม่ี อี ยู การฟนฟแู หลงน้ําทีเ่ สื่อมโทรม การเพิ่มสมรรถนะของแหลง นํ้า

าอทุ กภัย) ลมุ นํ้าตอนกลาง และลุมน้ําตอนลาง)
นํ้า ฝาย คลองระบายน้ํา
บสง น้ําใหเ ขา ถงึ การใชประโยชนไ ดโ ดยตรง เชน พ้นื ท่สี งู ชัน
นที่ลุมนํ้าตอนกลาง และลุมน้ําตอนลา ง)

มวตั ถุประสงค ลมุ นา้ํ ลมุ นํา้ ลุมนา้ํ ลุมน้ํา ลุมน้ํา
เจา พระยา ทา จนี แมก ลอง สะแกกรัง เพชรบรุ ี
วทาง
เสยี่ งภัย เส่ยี งภยั เตอื นภยั เส่ยี งภยั เตอื นภยั
ดบั ลุมน้ํา
อรองรับการพัฒนาและ     

น้ํา และการอนุรักษ ฟนฟู
านความรูเชิงระบบนิเวศใน
รว ม)
ะอางเก็บนํ้าในเขตพ้ืนท่ี

44

ตารางที่ 13 มาตรการและแนวทางในการจัดการเพอื่ อนุรักษ ฟน

กลุม ของมาตรการและแนวทาง รปู แบบการรเิ ริ่มแผนงาน/โครงการรองรบั แนว

แนวทางท่ี 3.2 จัดหาและพัฒนาแหลง 1. สนับสนนุ เกษตรกรในการกาํ หนดพน้ื ทเี่ หมาะสมเพอ่ื การขดุ สระ
น้าํ ขนาดเล็กสําหรบั ชุมชนและ 2. จดั หาและพัฒนาแหลงนํา้ ผิวดนิ ขนาดกลางและขนาดเล็กสําห
เกษตรกร เกษตรกรในเขตพน้ื ที่ท่ีมศี กั ยภาพการผลิตดา นการเกษตรกรรม
3. สง เสริมการพัฒนาแหลงน้ําใหมีความสามารถในการเก็บกักน
แนวทางที่ 3.3 วางระบบการใช นา้ํ หรือประตรู ะบายน้าํ
ประโยชนจ ากทรัพยากรนํ้าในระดับ 4. สาํ รวจและพฒั นาบอบาดาลเพ่ือการใชประโยชนสําหรับการ
ลมุ นํา้ อยา งประหยัดและมี ประปาหมูบา น และการใชสอยของชุมชน
ประสทิ ธภิ าพสูง
1. ประเมินศักยภาพและสมดุลนํ้าในระบบลุมน้ําใหตอบสนองอ
และความตองการใชน ้ําในสาขาตา ง ๆ (Demand & Supply Side)

2. สงเสริม และถายทอดองคความรูและเทคโนโลยีในการใช
มีประสทิ ธภิ าพสูงและลดตนทุนการผลติ (ความคมุ คาทางเศรษฐศาส

3. ศึกษาและกําหนดรูปแบบแนวทางทีม่ ีความเปน ไปไดในการน
แลว มาใชป ระโยชนใหม (Water Reclamation) (มุงเนนการนํานํ้า
ของเทศบาล/ชมุ ชนเมืองมาใชประโยชนในภาพ การเกษตรกรรม)

4. สงเสริม ประชาสัมพันธ และสื่อสารความเขาใจและตระหน
ผลิตในฤดนู ้ํานอ ย (Dry Season) เพอ่ื ลดความเสี่ยงในการใชน้ําในช

โครงการเพิ่มประสิทธภิ าพการบริหารจดั การชั้นคุณภาพลุม นาํ้

รายงานสรปุ สาํ หรับผูบรหิ าร

นฟู คุมครองและปองกนั พื้นท่ีตามผลการประเมินสถานภาพ (ตอ -6)

ลมุ นา้ํ ลมุ นํา้ ลมุ น้าํ ลมุ นํ้า ลมุ นํา้
เพชรบุรี
วทาง เจาพระยา ทา จีน แมก ลอง สะแกกรงั
เตือนภัย
เสยี่ งภยั เส่ยี งภัย เตือนภัย เสี่ยงภัย

ะนา้ํ ในระดบั ไรนา    

หรับการใชประโยชนของ

นํ้าในรูปแบบของฝายก้ัน

รเกษตรกรรม หรือระบบ

อยางพอเพียงตอปริมาณ     
)
ชประโยชนจากน้ําอยาง
สตรท รพั ยากร)
นํานํ้าเสียที่ผานการบําบัด
าเสียที่ผานการบําบัดแลว

นักตอการใชนํ้า เพ่ือการ
ชว งน้าํ ขาดแคลน

45

ตารางท่ี 13 มาตรการและแนวทางในการจัดการเพอ่ื อนุรักษ ฟน

กลุมของมาตรการและแนวทาง รปู แบบการริเรมิ่ แผนงาน/โครงการรองรับแนว

แนวทางท่ี 3.4 เสริมสรางกฎระเบียบ 1. พัฒนากระบวนการจัดต้ังคณะกรรมการลุมน้ําหลัก และลุม

ลมุ นํ้าและองคกรผูใชน ํ้าในระดับลมุ นํ้า หลกั การมสี ว นรวมอยา งแข็งขันของภาคใี นลุมนาํ้ (กระบวนการไดม

ใหมีความเขมแข็ง สวนตาง ๆ/บทบาทหนาท่ี/การกําหนดกฏระเบียบลุมน้ํา และค

บริหารจดั การลุม น้ํา)

2. สนับสนุนความพรอมในการจัดตั้งกลุมองคกรผูใชน้ําในพื้นท

นํา้ และการเสริมสรา งขีดความสามารถของกลุมองคก รผใู ชนํ้าอยา ง

3. จัดทําแผนการบริหารจัดการนํ้าในระดับลุมนํ้าหลัก ลุมน้ําสา

น้ําชุมชน) ใหสอดคลองกับศักยภาพและสมดุลนํ้า โดยการมีสวน

อยางสรา งสรรค

แนวทางที่ 3.5 ศกึ ษาความเหมาะสม 1. ศึกษาและพัฒนาแนวทางในการคุมครองพ้ืนท่ีทุงธรรมชาต

ในการบรหิ ารจัดการแหลงนํ้าและ เกษตรกรรมเพอ่ื รองรับการบริหารจัดการน้ําในภาวะวกิ ฤต

ทรพั ยากรนํา้ 2. ศึกษาและพัฒนารูปแบบแนวทางเลือกในการบริหารจัด

เพ่ือความม่ันคงดานน้ําแบบ (Across the Basin) เพื่อสนบั สนนุ ความมั่นคงดา นนํ้าของชาติ

อเนกประสงคในระยะยาว 3. ศึกษาและประเมินส่ิงแวดลอมระดับยุทธศาสตรของ

Environmental Assessment: SEA) เพื่อการวางแผนและตัดส

หลัก-โครงการ (Policy-Plan-Program)

โครงการเพมิ่ ประสิทธิภาพการบรหิ ารจดั การชน้ั คุณภาพลุมน้าํ

รายงานสรุปสําหรับผูบรหิ าร

นฟู คมุ ครองและปองกนั พ้ืนท่ตี ามผลการประเมนิ สถานภาพ (ตอ -7) ลุม นํา้
เพชรบุรี
ลุมนาํ้ ลมุ นํา้ ลุมนํา้ ลุม น้าํ
วทาง เจา พระยา ทา จนี แมกลอง สะแกกรงั เตือนภัย

เส่ยี งภัย เส่ียงภัย เตือนภยั เสย่ี งภยั 
มนํ้าสาขาท่ีตอบสนองตอ    

มา/องคประกอบของภาค

ความรับผิดชอบตอการ

ที่รองรับการพัฒนาแหลง
งเปนเครือขาย
าขา และลุมน้ํายอย (ลุม
รวมของภาคี ในลุมน้ํา

ติ พ้ืนท่ีชุมนํ้า หรือพ้ืนที่     

ดการน้ําแบบขามลุมนํ้า

พ้ืนท่ีลุมนํ้า (Strategic
สินใจระดับนโยบาย-แผน

46

ตารางท่ี 13 มาตรการและแนวทางในการจัดการเพ่อื อนุรักษ ฟน

มาตรการท่ี 4: สงเสริมกจิ กรรมการผลิต การบรกิ าร และการบริโภคที่เปนมิตรกบั สิง่ แวดลอมและวิถสี ุขภา
จุดมุงหมายหลัก : ใหความสําคัญกับการสงเสริม สนับสนุน พัฒนาความรวมมือระหวางเกษตรกร ชุมชน ผูประ
การบรโิ ภคสินคา และผลิตภณั ฑท เ่ี กดิ จากการผลิตจากตน ทาง และมวี ธิ ปี ฏิบตั ทิ ีด่ ีทง้ั ในดา นการใชทรัพยากร ก
ซ่ึงกันและกัน ไมเอาเปรียบผูบริโภค สงเสริมการเขาถึงผลผลิตท่ีครอบคลุมทุกกลุมเปาหมายและชวงวัย แ
การพัฒนาชุมชนนวัตวิถี ผลิตภัณฑชุมชน (Villages Products) ท่ีมีคุณภาพเปนที่ยอมรับของผูบริโภค กา
การใชท รพั ยากรชีวภาพเพ่อื เศรษฐกจิ ชมุ ชน (Green Economy) การอนุรักษดิน นํ้า ปาไม และนิเวศธรรมชาติในทอ
ในรูปแบบตา ง ๆ การสงเสรมิ สทิ ธแิ ละความเสมอภาคในชุมชน รวมตลอดจนการพฒั นากจิ กรรมสกู ารเปนชุมช

พืน้ ทเี่ ปาหมาย: 1. พื้นทีอ่ นรุ กั ษ (Protected Areas) ในรูปแบบของอทุ ยานแหงชาติ วนอุทยาน เขตรักษ
(Recreation Zone) หรือพ้นื ท่ีเช่อื มตอ (Corridor) ทมี่ จี ดุ มงุ หมายเพอื่ การศกึ ษาเรยี

2. พ้ืนทสี่ งวนธรรมชาติ (Nature Reserve Areas) หรอื พ้ืนทกี่ ่ึงธรรมชาติ หรอื พนื้ ทกี่ ึ่ง
3. พ้ืนท่ีเกษตรกรรม หรอื พ้ืนที่พฒั นาในเขตกรรมสิทธขิ์ องบุคคลที่สอดคลองกบั มาตรก
4. พ้ืนท่ชี มุ ชนที่มวี ิถีการดํารงชีวิตและวัฒนธรรมอนั เปนเอกลักษณ
5. พื้นท่ีปาชุมชนทมี่ ีทรพั ยากรที่มศี กั ยภาพในการใหเปน แหลงเรยี นรูเชิงนิเวศ
6. พ้ืนท่จี าํ หนายสนิ คา ผลติ ภัณฑทม่ี ีกระบวนการผลิตท่ีเปนมิตรกบั สิง่ แวดลอ มและสุข

กลุม ของมาตรการและแนวทาง รูปแบบการริเร่มิ แผนงาน/โครงการรองรับแนว

แนวทางท่ี 4.1 พฒั นากลมุ อาชีพของ 1. สนับสนุนการจัดตั้งกลุมอาชีพของเกษตรกรและเครือขา
เกษตรกรและกลุม การผลิตท่ีเปนมติ ร แผนการผลิตทีเ่ ปนมติ รกับส่ิงแวดลอมและสขุ ภาพ
กบั สงิ่ แวดลอม
2. พฒั นาความรแู ละทักษะ รวมทั้งวิทยาการและเทคโนโลยใี นการผล
ขีดความสามารถในการแขง ขนั และการเขา สรู ะบบตลาดทางเลอื กและสัง

3. สงเสริมการประยุกตใชองคความรูและภูมิปญญาทองถ่ินในก
ในทอ งถิน่ เพื่อการผลิตสนิ คา และผลติ ภณั ฑท่ียนื ยนั ถึงการปฏิบตั ทิ ด่ี

4. พัฒนากรอบความรวมมือเชิงวิชาการและการถายทอดงา
เพื่อรเิ รม่ิ การผลติ สนิ คา และผลติ ภณั ฑท างเลือกเพ่ือส่ิงแวดลอมและส

โครงการเพ่มิ ประสทิ ธภิ าพการบรหิ ารจดั การชัน้ คุณภาพลมุ น้ํา

รายงานสรุปสาํ หรบั ผูบรหิ าร

นฟู คุมครองและปองกนั พืน้ ทต่ี ามผลการประเมนิ สถานภาพ (ตอ-8)

าวะเพ่ือกา วสูการเปน ลมุ นํ้าคารบอนตํ่า
ะกอบการ กับหนวยงานภาครัฐ ภาควิชาการและภาคการตลาดในการใหเกิดกระบวนการผลิต การบริการ และ
การอนรุ กั ษส ่ิงแวดลอม การใสใ จตอสุขภาพของผูบริโภค รวมท้ังความรับผิดชอบตอการสรางสังคมที่เกื้อกูล
และยังหมายรวมถึงการพัฒนากิจกรรมการใหบริการดาน การทองเที่ยว นันทนาการและเรียนรูเชิงนิเวศ
ารสงเสริมองคความรูและภูมิปญญาชุมชนในการทําการเกษตร การแปรรูป การทองเที่ยวเชิงนิเวศวัฒนธรรม
องถิ่น การสงเสริมกลุมวิสาหกิจชุมชนแบบพึ่งตนเอง การจัดการสวัสดิการชุมชน และทุนทางสังคมในชุมชน
ชนเชงิ นเิ วศ
ษาพันธุสตั วปา และเขตหา มลาสัตวปา เฉพาะในสว นของเขตพื้นที่ใหบริการกจิ กรรมนนั ทนาการ
ยนรูและกจิ กรรมนันทนาการและการทองเทีย่ วทางธรรมชาติ
งกลาง (Intermediate Areas) ระหวา งพื้นทอี่ นรุ ักษและพ้นื ทธ่ี รรมชาตใิ นรูปแบบอื่น ๆ
การในการจําแนกชัน้ คุณภาพลมุ นํ้า (ช้ันท่ี 3-5)

ขภาพ (ตลาดสีเขยี ว) ลมุ นาํ้ ลุมนา้ํ ลุมนํ้า ลมุ นา้ํ ลมุ นาํ้
วทาง เจาพระยา ทา จีน แมกลอง สะแกกรัง เพชรบรุ ี
ายเกษตรกรในการวาง
เส่ยี งภยั เสี่ยงภยั เตือนภยั เสี่ยงภยั เตอื นภยั

    

ลติ อยางครบวงจรเพ่ือเพ่ิม
งคมสงู วยั
การใชทรัพยากรชีวภาพ
ดี
านวิชาการสูภาคปฏิบัติ
สขุ ภาพ

47

ตารางท่ี 13 มาตรการและแนวทางในการจดั การเพ่ืออนุรักษ ฟน

กลุมของมาตรการและแนวทาง รปู แบบการรเิ ริ่มแผนงาน/โครงการรองรบั แนว

แนวทางที่ 4.2 สงเสรมิ สนับสนุน 1. จดั ทําแผนพัฒนาแหลงทอ งเท่ียวทางธรรมชาติในเขตพ้ืนท่ีอน
พฒั นาแหลง ทอ งเท่ียวทางธรรมชาติ
และกจิ กรรมการทองเทย่ี วเชงิ นเิ วศ (Zoning) โดยมงุ เนนการสรางกิจกรรมนันทนาการเชิงสรางสรรคแ
แบบมงุ เนนประสบการณใ หมและการ
ผจญภยั ใหมดา นการอนุรกั ษธ รรมชาติ (ใหค วามสําคญั กับกจิ กรรมการเดินป

แนวทางท่ี 4.3 สง เสรมิ สนับสนนุ การ กจิ กรรมการตง้ั คา ยพักแรม กิจกรรมการดูนก การลองลาํ น้ําศกึ ษานิเวศล
ใหบ รกิ ารการทอ งเท่ยี วเชงิ นิเวศโดย 2. พัฒนาและยกระดับสมรรถนะของหนวยใหบริการแกผูม
ฐานชุมชน (Community-based
Tourism: CBT) (ทั้งดานการถายทอดความรู การส่ือความหมายธรรมชาติ การเป

การนาํ ลาดตระเวนไพร การดูแลความปลอดภัยของผูมาเยือน รวมท

โตเ หตุฉกุ เฉนิ )

3. พัฒนาแหลงประกอบกิจกรรมนันทนาการและการทองเที่ยว

อํานวยความสะดวกรองรับ (ศูนยบริการนักทองเท่ียว/ศูนยขอมูลก

ลานกางเต็นท/หองน้ํา/เครื่องนอน/ระบบไฟสองสวาง/ระบบสื่อ

เสน ทางศึกษาธรรมชาต/ิ ปา ยสือ่ ความหมายธรรมชาติ/อปุ กรณก ูภัยแ

1. จดั ทาํ แผนพัฒนาศกั ยภาพชมุ ชนในการบรหิ ารจัดการการทอ
ชุมชน

2. พัฒนาศักยภาพและเตรียมความพรอมดานบุคลากรแ
ดําเนินงานของชมุ ชน (ขอมูล/การประชาสัมพันธ/กลุมเปาหมาย/พ
ใหบริการ/การมีสวนรวมของชุมชนและเครือขายพันธมิตร รวม
ทรพั ยากร)

3. เพิ่มขีดความสามารถของผูนําชุมชน ผูรูทองถิ่นและกลุมอ
ทองเที่ยวเชิงนิเวศโดยฐานชุมชนในการแบงปนประโยชน (Benefit S
กิจกรรมสูก ารพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ ของชุมชนและสวัสดกิ ารชุมชนแบบพ

โครงการเพ่ิมประสิทธิภาพการบริหารจดั การชนั้ คุณภาพลมุ นา้ํ

รายงานสรปุ สาํ หรับผูบรหิ าร

นฟู คุมครองและปองกนั พืน้ ทตี่ ามผลการประเมนิ สถานภาพ (ตอ-9)

ลุมนํ้า ลุมน้ํา ลมุ นํ้า ลมุ นํ้า ลมุ นํา้
เพชรบุรี
วทาง เจาพระยา ทา จีน แมก ลอง สะแกกรงั
เตือนภัย
เส่ียงภัย เสย่ี งภยั เตอื นภยั เสี่ยงภัย

นุรักษตามเขตการพัฒนา    

และเพ่ิมพูนประสบการณ

ปาระยะส้ันและระยะไกล

ลํานํ้า การสองสัตวปา )

มาเยือนอยางมีคุณภาพ

ปนวิทยากรกระบวนการ

ท้ังการกูชีพและการตอบ

ว โครงสรางพื้นฐานและ     
การทองเท่ียว/พื้นที่และ
อสารในพื้นท่ีธรรมชาติ/
และกชู ีพ)
องเที่ยวเชิงนิเวศ โดยฐาน

และส่ิงสนับสนุนในการ
พ้ืนที่รองรับ/กิจกรรมการ
มท้ังการจัดการทุนและ

องคกรในการจัดการการ
Sharing) จากการดําเนิน

พึง่ ตนเองได

48

ตารางท่ี 13 มาตรการและแนวทางในการจดั การเพอื่ อนุรกั ษ ฟน ฟ

กลุมของมาตรการและแนวทาง รปู แบบการริเร่มิ แผนงาน/โครงการรองรับแนว

แนวทางที่ 4.4 สง เสริม สนับสนนุ การ 1. สงเสริมและสนับสนุนเกษตรกรบริหารจัดการที่ดิน เพ่ือกา
ทําการเกษตรกรรมอินทรยี เ พ่ือวถิ ี พอเพียงและพึ่งพาตนเองได (นอมนําศาสตรพระราชาสูการพัฒน
สขุ ภาพ อยา งพอเพียงและยงั่ ยนื )

แนวทางที่ 4.5 พฒั นาระบบตลาด 2. เสริมสรา งศกั ยภาพเครือขายผนู าํ เกษตรกร เพ่ือเปนตนแบบก
เพ่อื จาํ หนา ยสินคา บริการและ อนิ ทรียวิถีสขุ ภาพ
ผลิตภัณฑท ่ีเปน มติ รกบั สง่ิ แวดลอ ม
ใหกับกลุมผูบริโภคอยา งเปน ธรรม 3. พัฒนาและยกระดับพ้ืนท่ีปฏิบัติการจริงสูการเปนพ้ืนที่เรียนร
หรอื Learning through Action) ดานการเกษตรกรรมอนิ ทรยี ในระ

1. สงเสริม สนับสนุนการจัดตั้งวิสาหกิจชุมชน และ/หรือก
คุณภาพชีวิตชุมชน เพื่อใชเปนทุนในการแปรรูปผลผลิตการเก
มูลคาทางการตลาด

2. พัฒนาความพรอมของตลาดกลางผลผลิตทางการเกษตรท
มคี วามสามารถในการตอรองทางการตลาด

3. สื่อสารประชาสัมพันธใหประชาชนและผูบริโภคเขาถึงผ
รวมท้งั สนิ คา ผลิตภณั ฑทม่ี กี ระบวนการผลติ ท่เี ปนมิตรกับสิง่ แวด

โครงการเพิ่มประสทิ ธิภาพการบรหิ ารจดั การชน้ั คุณภาพลมุ น้ํา

รายงานสรุปสําหรบั ผูบริหาร

ฟู คมุ ครองและปองกนั พนื้ ท่ีตามผลการประเมินสถานภาพ (ตอ-10)

ลมุ นํ้า ลมุ น้าํ ลมุ น้ํา ลุมน้าํ ลุมนํ้า
เพชรบรุ ี
วทาง เจา พระยา ทาจนี แมก ลอง สะแกกรงั
เตือนภัย
เสี่ยงภัย เสี่ยงภยั เตอื นภยั เส่ียงภยั

ารทําการเกษตรกรรมวิถี    

นาดิน นํ้า ปาและวิถีชีวิต

การทํา การเกษตรกรรม

รู (Demonstration Site     
ะดับลมุ นํา้

กองทุนเพ่ือการพัฒนา
กษตรทุกสาขาและเพ่ิม

ท่ีเปนธรรมและเกษตรกร

ผลผลิตทางการเกษตร
ดลอม

49

ตารางท่ี 13 มาตรการและแนวทางในการจดั การเพอ่ื อนุรักษ ฟน ฟ

มาตรการท่ี 5 : เพิม่ ขดี ความสามารถในการปรับตัวระดับลมุ นาํ้ เพื่อรองรบั การเปลยี่ นแปลงสภาพภูมิอากา
จดุ มงุ หมายหลกั : เปน มาตรการและแนวทางเชงิ การปฏบิ ตั ทิ ี่มุงเนนการพัฒนา และยกระดบั ความพรอ มและข
อยางรูเทาทันการเปลี่ยนแปลงของสถานการณท่ีหลากหลายและซับซอน ท้ังที่เปนสถานการณจากปญหาแล
ความเส่ียง/ความถี่/ความรนุ แรง) ของภัยธรรมชาติ เชน นํ้าทวมฉับพลัน ดินโคลนถลม ดินเลื่อนไหล ภาวะก
สงผลกระทบตอการเกษตรกรรม คุณภาพผลผลิตทางการเกษตร สุขภาพของประชาชน การต้ังถิ่นฐานชุมช
เปราะบางของชมุ ชนในการเผชิญกับสภาวะทางธรรมชาติ สงผลโดยตรงตอการฟนคืนสภาพเดิม (Resilience
เปน ผลมาจากการดําเนินนโยบายการพัฒนาของรัฐที่กระทบตอการเปล่ียนแปลงการใชประโยชนที่ดินในลุมน
ขนาดใหญ การพัฒนาเครอื ขายระบบผนั นํา้ ขามลุม นํา้ เพอื่ บรรเทาอทุ กภยั นโยบายการสงเสริมพชื เศรษฐกิจทส่ี
จากภาวะภัยแลง อทุ กภัย เปนตน ซึ่งลว นเปน สถานการณแ ละเง่อื นไขที่ทาํ ใหมีความจาํ เปน ตอ งวางแผนการปร
ดานการสือ่ สารความเสีย่ ง การจัดทําแผนการปรับตวั ระดับครัวเรอื น ชุมชน กลมุ และเครือขาย การติดตามแล
เสียหาย การปรับเปล่ียนการดํารงชีพ การเพิ่มทางเลือกในการผลิต/การเกษตรกรรม การปรับตัวในการต้ัง
ตลอดจนการสรา งเครอื ขา ยความรวมมือในการทาํ งานสนบั สนนุ ความชว ยเหลอื ซึ่งกันและกนั
พ้นื ท่ีเปาหมาย: : 1. พื้นทล่ี ุมน้าํ ช้นั ที่ 1-5 (ภาพรวมท้ังระบบลมุ นาํ้ )

2. พ้นื ท่ที ่ีมคี วามออ นไหวเปราะบางตอการเปลี่ยนแปลงระบบนเิ วศ เชน พ้นื ทอี่ นรุ กั ษ พ
แลง ซา้ํ ซาก พ้ืนที่ที่เปนแหลง พันธกุ รรมพชื หายาก หรอื ระบบนิเวศท่ีเปนถนิ่ อาศยั ของส

3. พ้นื ทที่ ี่มคี วามเหมาะสมตอ การใชประโยชนต ามกิจกรรมการพฒั นา เชน พื้นทเี่ กษตรก
4. พื้นท่ที ่ีมีความเปราะบางตอการกัดเซาะชายฝง
5. พน้ื ทท่ี ร่ี ัฐกําหนดไวสําหรบั การพัฒนาโครงการขนาดใหญ หรอื พน้ื ทีร่ องรับการใชป ระ

กลุม ของมาตรการและแนวทาง รูปแบบการรเิ ร่ิมแผนงาน/โครงการรองรับแนว

แนวทางที่ 5.1 เพิ่มขีดความสามารถ 1. ประเมินความลอแหลมเปราะบาง (Vulnerability Assessme
ในการวางแผนการปรบั ตัวเพอ่ื รองรับ ตาง ๆ ในลมุ น้าํ จากผลของการเปลีย่ นแปลงสภาพภูมิอากาศและค
การเปลย่ี นแปลงสภาพภมู อิ ากาศและ
ภัยธรรมชาติระดบั ลุมน้ํา 2. เสริมสรางความรูความเขาใจและส่ือสารความเส่ียงของภาคสวน
ความตระหนกั ตอ สถานการณและการเผชิญกับสภาวะในปจจบุ นั และอน

3. จัดทําแผนการปรับตัวอยางมีสวนรวม (Anticipatory Ada
ปรบั ตวั รองรับการเปล่ยี นแปลงสภาพภมู อิ ากาศและความเส่ียงภัยธ

โครงการเพ่มิ ประสิทธภิ าพการบริหารจดั การชนั้ คุณภาพลมุ นํ้า

รายงานสรุปสาํ หรับผูบรหิ าร

ฟู คมุ ครองและปองกนั พื้นทต่ี ามผลการประเมินสถานภาพ (ตอ -11)

าศและความเสี่ยงภัยธรรมชาติ
ขดี ความสามารถในการปรับตัวของชุมชนและการพฒั นาสาขาตาง ๆ ในลุมน้ํา เพื่อเปนการวางแผนลวงหนา
ละผลกระทบของการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ รวมตลอดจนสถานการณของความเส่ียง (โอกาสเกิด/
การขาดแคลนน้ํา ภัยแลง วาตภัย รวมตลอดจนคลื่นความรอนท่ี พัดผานในบริเวณภูมิภาคของไทย ซึ่งอาจ
ชน การบริหารจัดการนํ้า การสูญเสียชีวิตและทรัพยสิน เปนตน และยังหมายรวมถึง ความเสี่ยงและความ
e) ของระบบนิเวศ นอกจากน้ี ความจําเปนในการปรับตัวของชุมชนและกิจกรรมการพัฒนาสาขาตาง ๆ ยัง
น้ําท้ังในระยะสั้นและในระยะยาว อาทิ การพัฒนาโครงการขนาดใหญ การพัฒนาแหลงน้ําหรืออางเก็บนํ้า
สําคญั เชน ยางพารา ออ ย มันสาํ ปะหลัง หรือนโยบายการฟนฟูเยียวยาความเสียหายของพ้ืนท่ีเกษตรกรรม
รบั ตวั ลวงหนา (Anticipants Adaptation) ทัง้ นี้ การปรับตัวลวงหนานั้น ตองอาศัยการสนับสนุนมาตรการ
ละเฝา ระวังสถานการณและการเตือนภัยลวงหนา (Early Warning Network System) การประกันภัยความ
งถิ่นฐาน การวางแผนการใชประโยชนท่ีดิน การวางระบบปองกันนํ้าทวม การวางผังเมืองระดับลุมน้ํา รวม

พ้นื ท่ีตนน้ําลาํ ธาร พื้นทเ่ี สย่ี งตอ ภัยธรรมชาติ เชน พ้ืนทีเ่ สยี่ งไฟปา พ้ืนท่เี สยี่ งนาํ้ ทวมฉับพลัน พ้ืนทเี่ สี่ยงภยั
สตั วปา พื้นที่รมิ แมนํ้า ลาํ คลองธรรมชาติ พ้ืนท่ีชุมน้ํา พ้ืนท่ีผันน้ํา หรือแกม ลิง
กรรมช้ันดี พืน้ ทเ่ี กษตรกรรมทั่วไป พ้ืนท่เี พ่ือการต้งั ถิ่นฐานชมุ ชน

ะโยชนในเชงิ เศรษฐกิจ เชน เขตพัฒนาเศรษฐกจิ พเิ ศษ พ้ืนที่พฒั นานิคมอุตสาหกรรม ลุมน้ํา
ลุม นาํ้ ลมุ นํ้า ลมุ น้ํา ลุมนํ้า เพชรบรุ ี
เตือนภัย
วทาง เจา พระยา ทาจนี แมกลอง สะแกกรัง 
เสี่ยงภยั เส่ยี งภยั เตอื นภยั เส่ยี งภัย

ent: V/A) ของภาคสวน    
ความเส่ยี งภัยธรรมชาติ
นตาง ๆ ในลุมนํ้าเพ่ือสราง
นาคต
aptation) เพ่ือสรางการ
ธรรมชาติ

50

ตารางท่ี 13 มาตรการและแนวทางในการจัดการเพอ่ื อนุรกั ษ ฟน ฟ

กลุมของมาตรการและแนวทาง รูปแบบการรเิ ร่มิ แผนงาน/โครงการรองรบั แนว

แนวทางท่ี 5.2 วางระบบโครงขา ยการ 1. พัฒนาระบบขอมูลและสารสนเทศในลุมนํ้าเพื่อใชในการประ
ตดิ ตาม เฝาระวังและเตือนภัยลวงหนา (Watershed Condition) ทต่ี อบสนองตอการเปล่ียนแปลงสภาพภ
ในระดับลุมนาํ้ ภยั ธรรมชาติ
2. ติดตั้งโครงขายติดตาม เฝาระวังและเตือนภัยลวงหนาในเ
ผลกระทบทั้งระบบลุมน้ํา โดยเนนภาคสวนที่สําคัญท่ีมีนัยสําคัญ
โดยตรง (กลมุ เกษตรกร กลุมผใู ชน้ํา กลุมเพาะเล้ยี งสตั วนํา้ กลมุ ทอ
3. สรางระบบการแจงเตือนภัยลวงหนาและการรายงานผลสถ
ใหก ับเครอื ขา ยในลมุ นาํ้

แนวทางท่ี 5.3 จัดทําแผนบรหิ ารความ 1. ประเมินความเปนไปไดในการเกิดความเส่ียงในลุมนํ้าท่ีสงผลกร

เส่ียงตอทรพั ยากรและนเิ วศบรกิ ารใน สถานภาพ ศักยภาพ ความออนไหวและนิเวศบรกิ ารในลมุ น้าํ

ลุม นํ้าและการรบั มือในภาวะฉกุ เฉิน 2. สรางทางเลือกในการบริหารความเส่ียง (Risk Managemen

(Emergency Response) โดยใชกลไกขององคก รลุมนํา้ เปน เครื่องมอื ในการบรหิ ารจดั การ

3. ส่ือสารแผนบริหารความเสี่ยงในภาวะฉุกเฉินและการซักซอ

สว นตาง ๆ ที่เก่ียวของ เพ่ือการรับมือและตอบโตสถานการณอยาง

ทย่ี อมรับ

แนวทางท่ี 5.4 เสรมิ สรา งความพรอม 1. สรางและสนับสนุนเครือขายชุมชน องคกรชุมชน ผูประกอ

ของเครอื ขายในลุมนา้ํ เพอื่ รองรบั การ พัฒนาสาขาตาง ๆ ท่ีมีกิจกรรมตนแบบที่ยืนยันถึงการลดการปลอ

เปลย่ี นแปลงสภาพภูมิอากาศและ กจิ กรรมคารบ อนตํา่

ความเสี่ยงภัยธรรมชาติ 2. พัฒนาศักยภาพดานความรู ทักษะ และวิทยาการเกี่ยวกับกา

การปรบั ตวั รองรบั การเปลี่ยนแปลงสภาพภมู ิอากาศและความเสยี่ งภ

3. พัฒนาความพรอมดานทักษะและการใชอุปกรณสําห

เหตุฉุกเฉินและระบบกภู ัยอยา งมีประสิทธิภาพ และรูเทาทันสถานการณ

โครงการเพิม่ ประสทิ ธภิ าพการบรหิ ารจดั การชนั้ คณุ ภาพลุมนํา้

รายงานสรุปสําหรับผูบรหิ าร

ฟู คมุ ครองและปองกนั พนื้ ทต่ี ามผลการประเมนิ สถานภาพ (ตอ -12)

ลมุ นํ้า ลมุ น้าํ ลุม นา้ํ ลมุ นํา้ ลมุ นํา้
เพชรบุรี
วทาง เจาพระยา ทาจีน แมก ลอง สะแกกรัง
เตอื นภัย
เสยี่ งภยั เสย่ี งภยั เตือนภยั เสี่ยงภัย 
ะเมินสถานภาพ ลุมน้ํา    
ภูมิอากาศและความเสี่ยง

เขตพื้นที่เส่ียงตอการรับ
ญตอการไดรับผลกระทบ
องเทีย่ ว เปนตน)
ถานการณและความเสี่ยง

ระทบตอการเปลี่ยนแปลง     

nt Plan) อยางเปนระบบ

อมความเขาใจใหกับภาค
งมีประสิทธิภาพและเปน

อบการ และภาคสวนการ     
อยกาซเรือนกระจกและ

ารส่ือสารความเส่ียงและ
ภยั ธรรมชาติ
ห รั บ ป ฏิ บั ติ ก า ร ต อ บ โ ต
ณแ ละความเสยี่ ง

51

ตารางท่ี 13 มาตรการและแนวทางในการจัดการเพื่ออนุรกั ษ ฟน ฟ

กลุม ของมาตรการและแนวทาง รปู แบบการริเร่มิ แผนงาน/โครงการรองรบั แนว

แนวทางที่ 5.5 คุมครอง พฒั นาและ 1. ศึกษาและกาํ หนดมาตรการ แผนงาน โครงการที่เหมาะสมใน
ปรบั ปรุงสภาพแวดลอ มและภูมิทัศน ปญ หาการกัดเซาะชายฝง โดยใชก ารบริหารจัดการในระบบหาด
ของพ้นื ท่ีธรรมชาตแิ ละชายฝง ทะเล 2. คุมครอง ปองกันและฟนฟูระบบนิเวศของพันธุพืชและความ
รองรบั การอนุรักษและใชประโยชนท ี่ บริเวณริมฝงแมนํ้า ปากแมนํ้า คลองธรรมชาติ พ้ืนที่ชุมน้ํา เพ่ือบ
สอดคลองกลมกลนื กับระบบนิเวศ ธรรมชาติ (Nature-based Solution: NbS)
ดัง้ เดิม 3. สรา งแนวปอ งกันภัยธรรมชาติดวยการใชธรรมชาติชวยธรรม

ปา ไมท ว่ั ทงั้ ลมุ นา้ํ (การปรับปรุงภูมิทัศนดวยการปลูกไมเศรษฐกิจ/
อยาง/การปลูกไผ/ไมใหรมเงา/พันธุไมที่มีโครงสรางเรือนยอดกรอ
ระบบรากชวยในการยึดหนาดนิ )
มาตรการท่ี 6 : ปองกนั และขจดั มลพิษจากแหลงกําเนดิ และพฒั นาสูเมืองสิง่ แวดลอมยัง่ ยนื บนพ้ืนฐานควา
จุดมงุ หมายหลกั : มงุ เนนการวางมาตรการและแนวทางในการปองกันการปลดปลอยมลพิษสูสิ่งแวดลอม รวม
การแกไ ขปญหาและตน ทุนในการบรหิ ารจดั การระยะยาว รวมท้ังการสรา งเครอื ขา ยติดตามและเฝาระวังมลพ
ของประชาชนจากมลสาร โดยเฉพาะอยางยิ่งปญหามลพิษจากขยะมูลฝอยชุมชน กากของเสียอันตราย ของเส
การฟุงกระจายของฝุนละอองขนาดเลก็ (PM 10/PM 2.5) ซงึ่ เกดิ การระบายของเสียจากการคมนาคมขนสง ก
มาตรการ แผนงาน โครงการทเ่ี กยี่ วของกับการนําเทคโนโลยีท่เี หมาะสม (Appropriate Technology) มาใชใ
ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมใหมท่ีใสใจตอปญ หาสิง่ แวดลอ ม เชน การใชหลัก 3 R (Reduce-Reuse-Recycle) ในกา
ของเสียเปนการสรางมูลคาและเพ่ิมรายไดใหกับครัวเรือน การนําของเสียหรือขยะมูลฝอยมาแปรรูปเปนปุย
คณุ ภาพน้ําโดยเครือขา ยชมุ ชน หรือสถานศกึ ษาในทองถ่ิน การพฒั นาหลกั สตู รส่ิงแวดลอมศกึ ษาเพอ่ื สรางการเ
ดําเนินการเฉพาะในสวนของครัวเรือนและชุมชน แตควรดําเนินการเปนนโยบายและแผนพัฒนาทองถ่ิน เชน
ตําบล (อบต.) โดยเปนบทบาทของทองถิ่นโดยตรงในการแกไขและวางระบบการจัดการคุณภาพสิ่งแวด
(Sustainable City หรือ Green City) ครอบคลุมองคประกอบ 4 มิติกลาวคือ (1) เมืองอยูดี (2) คนมีสุข
ส่ิงแวดลอมย่ังยืนไดน้ัน ทองถิ่นทุกระดับตองใหความสําคัญตอการพัฒนาเมืองในเชิงโครงสรางทางกาย
(Community-center Approach) การสงเสริมความรว มมอื ในการจัดการปญหาสิ่งแวดลอมทีส่ ําคญั เชน
มาภบิ าล โปรง ใส เปน ธรรม และมภี าวการณน ําองคก รทอ งถิ่นสูการบรรลุเปา หมายการพัฒนาท่ยี ่ังยนื

โครงการเพิม่ ประสทิ ธภิ าพการบรหิ ารจดั การช้ันคณุ ภาพลมุ นํา้

รายงานสรุปสําหรบั ผูบรหิ าร

ฟู คมุ ครองและปองกันพ้นื ที่ตามผลการประเมนิ สถานภาพ (ตอ -13) ลุมน้าํ
เพชรบุรี
ลมุ น้ํา ลุมนาํ้ ลมุ นาํ้ ลุม นํ้า เตอื นภัย
วทาง เจาพระยา ทาจีน แมกลอง สะแกกรงั 

เส่ียงภัย เสยี่ งภัย เตือนภยั เสย่ี งภยั
นการปองกันและบรรเทา    

มหลากหลายทางชีวภาพ
บรรเทาความเสี่ยงตอภัย

มชาติ และฟนฟู ภูมิทัศน
ไมสามอยางประโยชนสี่
องฝุนละออง/พันธุไมท่ีมี

ามรับผิดชอบตอสงั คมและสง่ิ แวดลอมรว มกัน
มทั้งสรางระบบที่มีประสิทธิภาพในการขจัดมลพิษจากแหลงกําเนิดหรือการจัดการจากตนทางเพื่อลดภาระ
พิษสิ่งแวดลอมท้ังจากแหลงกําเนิดในส่ิงแวดลอม เชน แหลงนํ้า บรรยากาศ ดิน และความเสี่ยงดานสุขภาพ
สียจากการประกอบการ ของเสียจากกิจกรรมภาคบริการ น้ําเสียและมลพิษทางนํ้า อากาศเสียและปญหา
การเผาในพ้ืนที่โลงแจง ปญหาไฟปาและหมอกควนั แนวทางการจัดการมลพิษสิ่งแวดลอม ไมเพียงแตการใช
ในการแกไขปญ หาเทานนั้ หากแตยังตอ งอาศัยกระบวนการเรียนรทู างสังคมของชุมชนหรือผูเกี่ยวของในการ
ารลดของเสยี จาก ตนทาง ใหค วามสาํ คญั กับการริเร่ิมที่บทบาทของครัวเรือน/ชุมชน/เครือขาย การเปล่ียน
ยชีวภาพ นํ้าหมักชีวภาพ อีกทั้งยังตองคํานึงถึงการติดตามเฝาระวังคุณภาพสิ่งแวดลอม เชน การตรวจวัด
เรียนรขู องเยาวชนและผูสนใจ เปนตน อนึ่ง การสรางกิจกรรมเพ่ือลดปญหามลพิษตาง ๆ นั้น ไมเพียงแตจะ
น องคการบริหารสวนจังหวัด (อบจ.) เทศบาลนคร เทศบาลเมือง เทศบาลตําบล และองคการบริหารสวน
ดลอมที่มีประสิทธิภาพและชุมชนมีสวนรวมอยางแข็งขัน เพื่อการกาวสูการเปนเมืองสิ่งแวดลอมย่ังยืน
ข (3) ส่ิงแวดลอมย่ังยืน (4) เมืองแหงการเรียนรูและบริหารจัดการที่ดี ซ่ึงหากพิจารณาจากความเปนเมือง
ยภาพ การผังเมือง ความปลอดภัย ส่ิงอํานวยความสะดวกข้ันพื้นฐาน การพัฒนาคนและชุมชนเปนฐาน
น ขยะ นาํ้ เสยี อากาศเสีย รวมท้ังใหทองถ่ินเปนองคกรสนับสนุนการทํางานเชิงพ้ืนท่ีอยางสรางสรรค มีธรร

52

ตารางท่ี 13 มาตรการและแนวทางในการจดั การเพื่ออนุรกั ษ ฟนฟ

พ้นื ที่เปาหมาย: : 1. พื้นท่ลี ุมน้ําช้ันท่ี 3-5 (พืน้ ที่ใชป ระโยชนต ามมาตรการการจดั ช้ันคณุ ภาพลุมนํา้ )
2. พืน้ ที่เสย่ี งตอการเกดิ ปญ หาไฟปาและหมอกควัน หรือพ้ืนที่ทมี่ ีการเผาในท่โี ลง แจง
3. พน้ื ทชี่ มุ ชนเมือง หรือพนื้ ทีต่ ้ังถิ่นฐานชุมชนทมี่ กี ารปลดปลอ ยมลพิษสิ่งแวดลอ ม
4. พื้นที่แหลง น้ําธรรมชาติ หรือพนื้ ท่ีรับนํา้ ที่มกี ารนํานํ้ามาใชประโยชนตามวัตถปุ ระส
5. พ้นื ท่ีท่ีจดั ไวส ําหรับรองรบั การกาํ จัดหรือจดั การของเสยี และมลพษิ สิ่งแวดลอ ม เชน

กลบกากของเสียอันตรายแบบปลอดภยั (Secure Landfill)

กลุมของมาตรการและแนวทาง รูปแบบการริเรมิ่ แผนงาน/โครงการรองรบั แนว

แนวทางท่ี 6.1 บรหิ ารจดั การขยะมลู 1. ประเมินสถานการณของปญหาขยะมูลฝอยชุมชนและผลกร
ฝอยชมุ ชนจากตนทางโดยใชช ุมชน ทองถ่นิ เพอ่ื สรางการรับรูและความตระหนกั ในการแกไขปญหารวม
เปนฐาน
2. คนหาและพัฒนารูปแบบความเปนไปไดในการลดปริมาณ
โดยกระบวนการมีสวนรวมของชุมชน (ใชเวทีการเรียนรูเพ่ือกําหน
สาํ หรบั ชมุ ชน)

3. จัดทําแผนปฏิบัติการชุมชนเพ่ือลดและจัดการขยะมูลฝอย
หลัก 3 R (Reduce-Reuse-Recycle)

4. สรา งเครอื ขายการจดั การขยะมูลฝอยชมุ ชนแบบครบวงจร ท
ครัวเรือน การคัดแยกขยะจากครัวเรือน การรวบรวมและจัดเก็บ
หรือลานคดั แยกขยะ และการขนสงและจําหนายเปนรายไดหรือสว
รวมกจิ กรรม

โครงการเพ่ิมประสทิ ธิภาพการบรหิ ารจดั การชัน้ คณุ ภาพลมุ น้ํา

รายงานสรปุ สาํ หรบั ผูบรหิ าร

ฟู คมุ ครองและปองกันพ้นื ท่ีตามผลการประเมินสถานภาพ (ตอ -14)

สงค
น โรงบาํ บดั น้ําเสยี ชุมชน บอ กาํ จดั ขยะมูลฝอยแบบถูกหลักสุขาภบิ าล โรงคัดแยกขยะมูลฝอย หรอื บอฝง

วทาง ลุม นํา้ ลุมน้ํา ลุมนํ้า ลุมน้าํ ลุมน้ํา
เจา พระยา ทาจนี แมก ลอง สะแกกรงั เพชรบุรี
ระทบที่เกิดขึ้นกับชุมชน
มกนั เส่ียงภยั เส่ียงภัย เตอื นภยั เสย่ี งภยั เตือนภยั
ณขยะมูลฝอยจากตนทาง
นดทางเลือกที่เหมาะสม     

ยจากตนทาง โดยมุงเนน

ทั้งการลดปรมิ าณขยะจาก
บ การคัดแลกซํ้า ณ ศูนย
วัสดิการของสมาชิกที่เขา

53

ตารางท่ี 13 มาตรการและแนวทางในการจัดการเพ่อื อนุรกั ษ ฟนฟ

กลุมของมาตรการและแนวทาง รูปแบบการรเิ ริ่มแผนงาน/โครงการรองรับแนว

แนวทางท่ี 6.2 วางระบบโครงขา ย 1. ศึกษาความเปนไปไดและแนวทางท่ีเหมาะสมในการสรางร
ศนู ยจ ัดการขยะมูลฝอยแบบครบวงจร ชุมชนตามกลมุ พ้ืนที่ (Cluster)
ในระดบั ลุมน้าํ และจงั หวัด
2. จดั หาพน้ื ทสี่ าํ หรับการกอ สรางระบบจดั การขยะมูลฝอยที่ถูก
แนวทางท่ี 6.3 ควบคุมและบริหาร วงจร (ทั้งระบบรวบรวม เก็บขน คัดแยก กําจัดและแปรรูปเพ่ือใช
จดั การน้ําเสยี ชมุ ชนท่ีมปี ระสิทธภิ าพ พลังงานไฟฟา )

แนวทางที่ 6.4 ติดตาม เฝาระวงั และ 3. ศึกษาและประเมินผลกระทบสิ่งแวดลอม (Environmental Im
ตรวจวดั คุณภาพส่ิงแวดลอ มโดยการมี ครอบคลุมมิติผลกระทบดานสังคมและสุขภาพ (Social & Health I
สว นรวมของเครอื ขายในลมุ นํ้า เพ่ือลดความขดั แยง ในการพัฒนาและรเิ ริ่มโครงการ

4. กอสรางระบบจัดการขยะมูลฝอยแบบครบวงจร หรือการนําขยะม
ผลติ กระแสไฟฟาจาํ หนายใหกบั ชมุ ชน

5. วางโครงสรางองคกรและบุคลากร รวมทั้งแผนบริหารจัดก
เพื่อบรหิ ารกิจการระบบจัดการขยะมลู ฝอยทม่ี ีประสิทธิภาพ

1. วางระบบทอเพื่อรวบรวมและระบายน้าํ เสียจากชมุ ชนในเขตชุมชน
2. กอสรางโรงบําบดั น้ําเสียชมุ ชนและบริหารจดั การนา้ํ เสยี อยาง
3. เตรยี มความพรอ มของโครงสรางองคกรและบุคลากรในการบ
นํา้ เสยี รวมทัง้ จัดเก็บคาธรรมเนยี มการใหบ ริการรวบรวมและบําบดั

1. สรา งเครือขายตดิ ตาม เฝา ระวังคุณภาพส่งิ แวดลอมอยา งมสี ว
2. พัฒนาสถานีตรวจวัดคุณภาพสิ่งแวดลอมทางน้ํา อากาศแ
ทเี่ ช่อื มโยงกับการมสี วนรว มของชมุ ชน
3. พัฒนาระบบการแจงเตือนสถานการณคุณภาพสิ่งแวดลอมแ
กลไกองคก รในลมุ นํา้ อยา งตอเน่ือง (Warning & Reporting System

โครงการเพมิ่ ประสิทธิภาพการบรหิ ารจดั การชนั้ คณุ ภาพลมุ นาํ้

รายงานสรปุ สาํ หรับผูบริหาร

ฟู คุมครองและปองกนั พืน้ ท่ตี ามผลการประเมนิ สถานภาพ (ตอ-15) ลุมน้ํา
เพชรบุรี
ลุม น้ํา ลุมน้ํา ลมุ นํ้า ลุมน้ํา
วทาง เจา พระยา ทา จีน แมกลอง สะแกกรงั เตือนภัย

เส่ยี งภัย เสยี่ งภยั เตือนภยั เส่ียงภัย 
ระบบจัดการขยะมูลฝอย    

หลักสุขาภิบาลแบบครบ
ชประโยชน หรือเพื่อผลิต

mpact Assessment: EIA)
Impact Assessment)

มูลฝอยมาใชเปนพลังงาน

การดานการเงิน การคลัง

นเมืองและเทศบาล     
งมีประสทิ ธิภาพ     
บริหารจัดการ โรงบําบัด
ดเสีย

วนรวม
และในส่ิงแวดลอมอ่ืน ๆ

และการรายงานผลใหกับ
m)

54

ตารางท่ี 13 มาตรการและแนวทางในการจดั การเพื่ออนุรกั ษ ฟนฟ

กลุมของมาตรการและแนวทาง รปู แบบการริเรม่ิ แผนงาน/โครงการรองรบั แนว

แนวทางที่ 6.5 พัฒนาความพรอ มและ 1. สงเสริม ประชาสัมพันธ และรณรงคใหผูนําทองถิ่นและภาค

ความรวมมือในการพัฒนาทองถิ่นสู การผลกั ดนั วาระความเปน เมืองสิง่ แวดลอ มย่ังยนื

เมอื งส่ิงแวดลอมยัง่ ยนื 2. จัดทําแผนการประเมินความพรอม และการวิเคราะหแนวทา

พัฒนาสูเมืองส่ิงแวดลอมย่ังยืน (มิติเมืองอยูดี คนมีสุข สิ่งแวดลอม

การเรยี นรูแ ละการบรหิ ารจดั การท่ีด)ี

3. เขารวมกิจกรรมการประเมินเมืองส่ิงแวดลอมย่ังยืนใหเปน

ประเมินเมืองท่ีหนวยงานรับผิดชอบกําหนด พรอมท้ังจัดทําแผ

การเมืองสิ่งแวดลอมย่ังยืนสูการยกระดับ จากเมืองตนแบบระด

ระดบั ภาค และระดบั ประเทศ

มาตรการท่ี 7 : เรง เสริมประสิทธิภาพระบบกลไกและเคร่อื งมือเพ่ือการบรหิ ารจัดการลุม นํา้ อยา งบรู ณากา

จุดมุงหมายหลัก: เปนการกําหนดมาตรการและแนวทางท่ีเอ้ืออํานวยตอปจจัยตัวชี้วัดสถานภาพลุมน้ําในม

กระบวนการ มาตรการท่ีเหมาะสมในการสนับสนุนใหลุมน้ํามีศักยภาพในการใหนิเวศบริการที่ย่ังยืน และตอ

และไมก ระทบกระเทือนตอ คณุ ภาพลุม นํา้ ทัง้ ในเชงิ ปริมาณและคณุ ภาพของทรัพยากรลุมนํ้า รวมถงึ การใชป ระ

กํากับควบคุม (Regulations) ท่ีรักษาดุลยภาพของลุมน้ํา หากมีกลไกการกํากับควบคุมท่ีดีและมีประสิทธิภา

จัดการท่ีไดผลดีนั้นตองประกอบดวย การกําหนดและการดําเนินนโยบายการอนุรักษและพัฒนาลุมนํ้าตาม

สถานการณข องปญหา แนวโนม การนาํ แผนไปสูก ารปฏิบัติเชงิ พืน้ ท่ี การติดตามและประเมนิ ผลการพัฒนา รว

โครงการเพิ่มประสทิ ธิภาพการบริหารจดั การช้นั คณุ ภาพลุมนาํ้

รายงานสรปุ สาํ หรบั ผูบรหิ าร

ฟู คมุ ครองและปองกันพ้นื ทีต่ ามผลการประเมนิ สถานภาพ (ตอ-16)

ลมุ นา้ํ ลมุ นาํ้ ลุมนํ้า ลมุ นํ้า ลมุ นาํ้
เพชรบุรี
วทาง เจา พระยา ทาจีน แมก ลอง สะแกกรงั
เตอื นภยั
เส่ียงภัย เสี่ยงภยั เตอื นภัย เสีย่ งภยั

คีในทองถิ่นมีสวนรวมใน    

างการกาวสูกิจกรรมการ
มยั่งยืน และเทศบาลแหง

นไปตามหลักเกณฑการ
ผนพัฒนาและบริหารจัด
ดับจังหวัดสูเมืองตนแบบ

ารโดยฐานชมุ ชน
มิติดานการบริหารจัดการ (Management Approach) ในภาพรวมของลุมนํ้า โดยคํานึงถึงกลไก เครื่องมือ
อบสนองตอนโยบายการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม ทั้งน้ี ตองอยูบนพ้ืนฐานของการรักษาสมดุลการพัฒนา
ะโยชนใ นดา นตา ง ๆ กลา วไดว า กลไกการบริหารจัดการลุมนํ้า (ท่ีไมใชส่ิงกอสราง) เปรียบเสมือนเปนกลไก
าพ ก็อาจทําใหทรัพยากรลุมน้ําเปล่ียนแปลงสถานภาพไปในทางท่ีแยลงจากภาวะปกติได ทั้งน้ี การบริหาร
มศักยภาพ การกําหนดองคกรรับผิดชอบภารกิจในแตละดานที่ชัดเจน การจัดทําแผนงาน โครงการรองรับ
วมทัง้ การส่ือสารและประชาสัมพันธการดาํ เนนิ งานอยางตอเนือ่ ง

55

พน้ื ทเ่ี ปาหมาย: : ตารางที่ 13 มาตรการและแนวทางในการจัดการเพ่ืออนุรักษ ฟนฟ

1. พื้นทีล่ ุมน้ําช้นั ท่ี 1-5
2. พ้ืนทใี่ ชป ระโยชนเ พื่อการอนรุ ักษตน นํ้าลําธาร และพื้นทอ่ี นรุ กั ษ (Protected Area
3. พื้นทป่ี าไมห รือพ้นื ทีส่ งวนธรรมชาติและระบบนิเวศที่สาํ คญั
4. พ้ืนทใ่ี ชป ระโยชนเพอื่ การเกษตรกรรม เหมืองแร สวนไมเศรษฐกจิ พืชไร
5. พืน้ ทใ่ี ชประโยชนเ พอ่ื ตงั้ ถนิ่ ฐานชุมชนและกิจกรรมการพฒั นาอืน่ ๆ
6. พนื้ ที่ท่ีประสบปญ หาหรือมีความเส่ียงตอการเกดิ ภยั ธรรมชาตติ าง ๆ เชน นาํ้ ทวม ภ
7. พ้นื ทท่ี ี่มศี กั ยภาพในการพัฒนาแหลงนํ้า หรอื พน้ื ทีแ่ หลง น้ําธรรมชาติ แหลงนาํ้ ผิวด
8. องคกรพันธมติ รในลุมนํ้า ทงั้ ภาครฐั ภาคธุรกิจเอกชน ผูประกอบการ องคกรปกครองสวน

กาํ กบั กฎหมาย ระเบียบ การอนญุ าตตา ง ๆ

กลุม ของมาตรการและแนวทาง รูปแบบการรเิ รมิ่ แผนงาน/โครงการรองรับแนว

แนวทางท่ี 7.1 ศกึ ษาความเปนไปได 1. สาํ รวจและกาํ หนดแนวเขตในการผนวกเพิ่มเติมเขตพ้นื ทอ่ี นรุ
ในการประกาศอุทยานแหง ชาตหิ รือ 2. สํารวจและประกาศจัดต้ังอุทยานแหงชาติ (ยกระดับจากอุท
ผนวกเขตพ้ืนทอ่ี นุรกั ษ หรอื พื้นท่ี ประกาศ)
คมุ ครองสงิ่ แวดลอ ม 3. สํารวจและประกาศเขตพื้นท่ีคุมครองส่ิงแวดลอมเพื่อการรั
และระบบนิเวศธรรมชาติ (ปากแมน้ํา ปาชายเลน ชายฝงทะเล พื้นที่ต
แนวทางท่ี 7.2 พัฒนาองคก ร ลมุ หรอื พนื้ ท่ีทม่ี ีระบบนเิ วศเฉพาะถ่นิ ท่สี ําคัญและหายาก)
นํา้ ที่ใหเขมแข็งเพือ่ เปนองคก รหลกั ใน
การบรหิ ารจดั การลุมน้ําอยางบูรณา 1. สงเสรมิ ความรว มมอื ในการดาํ เนนิ งานตามบทบาทภารกจิ ของ
การ หลกั และการจัดตัง้ คณะกรรมการลุม นาํ้ สาขาและลุม นาํ้ ยอ ย

2. จดั ทําแผนการบรหิ ารจัดการลุมนํา้ เชงิ ระบบนิเวศโดยการมีส
และการถา ยทอดแผนสูก ารปฏบิ ัตใิ นระดับหนว ยงาน/องคก รความร

3. พัฒนาศักยภาพดานความรูเชิงสหวิทยาการ รวมท้ังทักษะใน
การบูรณาการความรว มมอื ทกุ ระดับ

โครงการเพิ่มประสิทธภิ าพการบริหารจดั การช้นั คณุ ภาพลมุ นํา้

รายงานสรปุ สําหรับผูบรหิ าร

ฟู คมุ ครองและปองกันพน้ื ทต่ี ามผลการประเมินสถานภาพ (ตอ -17)

as)

ภัยแลง ไฟปาและหมอกควัน
ดิน ใตด ิน
นทอ งถิน่ สถาบันการศึกษาทกุ ระดบั ชมุ ชน เครอื ขายอาสาสมัคร องคกรลุมนาํ้ กลมุ ผูใชน้าํ หนว ยงานท่คี วบคุม

วทาง ลุมนํา้ ลมุ น้ํา ลุมน้าํ ลมุ นา้ํ ลมุ นํ้า
เจา พระยา ทา จีน แมกลอง สะแกกรงั เพชรบุรี
รกั ษ
ทยานแหงชาติเตรียมการ เสีย่ งภัย เสยี่ งภัย เตอื นภยั เสย่ี งภัย เตือนภยั

    

กษาคุณภาพสิ่งแวดลอม
ตนนํ้าลําธาร พื้นท่ีชุมนํ้า

งคณะกรรมการ ลุมน้ํา     

สวนรวมของภาคีในลุมนํ้า
รว มมือที่หลากหลาย
นการปฏิบัติงานที่เอื้อตอ

56

ตารางท่ี 13 มาตรการและแนวทางในการจัดการเพ่ืออนุรกั ษ ฟนฟ

กลุมของมาตรการและแนวทาง รูปแบบการรเิ ริ่มแผนงาน/โครงการรองรบั แนว

แนวทางท่ี 7.3 พัฒนาระบบขอมลู และ 1. สํารวจสํามะโนปญหาและฐานทรัพยากรในลุมน้ําโดยการม

สารสนเทศเพื่อการวางแผนและ อาสาสมัครในลุมน้าํ

ตดั สินใจระดับลุมนํ้าที่มีความแมนยาํ สูง 2. จัดทําฐานขอมูลเพื่อประเมินสถานภาพลุมน้ําดวยเทคนิคก

เหมาะสมรวมกับระบบภูมิสารสนเทศ

3. บงชี้สถานการณของปญหา แนวโนม ความวิกฤติ และพ้ืนท

หรือพ้นื ทท่ี ่ีมคี วามสาํ คัญสงู ในการปอ งกัน แกไ ขและบรรเทาปญ หาใ

แนวทางที่ 7.4 เพ่มิ ประสทิ ธภิ าพ 1. พัฒนาและจัดทํากฎระเบียบในการใชประโยชนและคว

มาตรการการควบคุม กาํ กบั และ ทรัพยากรในลุมน้าํ อยางมสี วนรวม และเปน ทยี่ อมรบั ของประชาคมล

สง เสริมการบริหารจัดการทรัพยากร 2. ควบคุมการอนุญาต การกํากับ ติดตาม ดูแลการใชประโยชน

ลมุ นา้ํ อยา งมีประสทิ ธิภาพและ เปน ไปตามกฎหมายและระเบยี บทีเ่ กย่ี วขอ ง

สอดคลองกบั แผนบริหารจดั การลุมน้ํา 3. สงเสริมและสนับสนุน รวมทั้งเชิดชูกิจกรรมท่ีเอ้ืออํานว

แบบบูรณาการ ทรัพยากรลุมนํ้าตามหลักการอนุรักษวิธีใหกับภาคสวนตาง ๆ เพื่อส

สังคมรว มกัน

4. สนับสนุน ผลักดันใหภาคธุรกิจเอกชน ผูประกอบการจัดทํา

ยืนยันถึงความรับผิดชอบขององคกรที่มีตอสังคม (Corporate S

CSR) โดยมุงเนนกิจกรรมการอนุรกั ษ ฟนฟรู ะบบนเิ วศลุมน้าํ

แนวทางท่ี 7.5 พัฒนาระบบกลไกการ 1. จัดทําแผนการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวด

ประสานและบูรณาการแผนระดบั ลุม อาํ เภอเปนฐาน (เชอ่ื มโยงกบั แผนพัฒนาจงั หวัด กลมุ จังหวดั และคว

นํ้าสูก ารปฏิบัติ 2. ประชาสัมพันธส่ือสารความรูความเขาใจในการดําเนินงา

บรหิ ารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสงิ่ แวดลอมระดับลมุ น้าํ จังหว

3. จัดทําหลักสูตรการพัฒนาสมรรถนะองคกรและบุคลากรในลุม

ดา นความรู ทกั ษะ และคา นิยมหลกั ในการปฏิบตั งิ าน ท้ังระดบั นโยบายแ

โครงการเพมิ่ ประสิทธิภาพการบริหารจดั การชัน้ คุณภาพลุมน้ํา

รายงานสรุปสําหรับผูบรหิ าร

ฟู คุม ครองและปองกันพืน้ ที่ตามผลการประเมนิ สถานภาพ (ตอ -18) ลมุ นํา้
เพชรบุรี
ลมุ นาํ้ ลุม นา้ํ ลุมนาํ้ ลมุ นํา้
วทาง เจาพระยา ทา จีน แมกลอง สะแกกรัง เตอื นภัย

เสย่ี งภัย เสย่ี งภัย เตือนภยั เสี่ยงภัย 

มีสวนรวมของเครือขาย    

การประยุกตใชวิธีการท่ี

ท่ีท่ีมีความจําเปนเรงดวน     
ในลุม นา้ํ

วบคุมการใชประโยชน
ลุม น้าํ
นจากทรัพยากรลุมน้ําให

วยตอการใชประโยชน
สรางความรับผิดชอบตอ

าแผนงาน และกิจกรรมท่ี
Social Responsibility:

ดลอมระดับลุมน้ําโดยใช     
วามรว มมือของทองถ่นิ )
านดานการอนุรักษและ
วัด อําเภอ และทองถิน่
มนํ้า เพื่อมีความพรอมท้ัง
และการปฏิบตั ิ

57

ตารางท่ี 13 มาตรการและแนวทางในการจัดการเพ่อื อนุรักษ ฟนฟ

กลุมของมาตรการและแนวทาง รปู แบบการรเิ รม่ิ แผนงาน/โครงการรองรับแนว

หมายเหต:ุ  4. สนับสนุนแผนงาน/โครงการเพื่อการศึกษาวิจัยเชิงปฏิบัติกา
หรือการวิจัยเชิงประจักษ (Empirical Research) เพ่ือติด
 เปล่ยี นแปลงผลกระทบในลมุ น้ํา รวมทั้งการสรา งการมีสวนรวมในการบ

 5. ประสานแผนงาน โครงการ และงบประมาณสูการปฏิบัติใน
ตดิ ตามและประเมินผลการดําเนินงาน เพ่ือเปนบทเรียนสําหรับการ
ตอ ไป

หมายถงึ เปนแนวทาง แผนงาน/โครงการท่มี ีความสาํ คัญในระดบั เรงดวน

(แผนงาน/โครงการทม่ี ีความจาํ เปนเรงดวนเพือ่ การระงับยบั ยัง้ ปญ ห

หมายถงึ เปนแนวทาง แผนงาน/โครงการท่มี ีความสาํ คัญในระดับสูง
(แผนงาน/โครงการทีค่ วรไดร บั การปอ งกนั แกไขสถานการณเ พอื่ บ

หมายถึง เปนแนวทาง แผนงาน/โครงการทีม่ คี วามสําคญั ในระดับทั่วไป
(แผนงาน/โครงการทีค่ วรไดรับการสนบั สนนุ ใหดาํ เนินงานตามแผน

ที่มา : บรษิ ัททีป่ รกึ ษา, 2562

โครงการเพ่ิมประสทิ ธิภาพการบริหารจดั การช้ันคณุ ภาพลุมนํา้

รายงานสรปุ สาํ หรบั ผูบริหาร

ฟู คมุ ครองและปองกนั พน้ื ทีต่ ามผลการประเมนิ สถานภาพ (ตอ -19) ลุมน้ํา
เพชรบุรี
ลุมน้ํา ลุม นํ้า ลุม น้าํ ลมุ น้ํา
วทาง เจาพระยา ทา จีน แมก ลอง สะแกกรงั เตือนภัย

เส่ียงภยั เส่ยี งภยั เตอื นภัย เสี่ยงภัย
าร (Action Research)
ดตามสถานภาพและการ
บรหิ ารจัดการลมุ น้ํา
นพ้ืนท่ีลุมน้ํา รวมทั้งการ
รขยายผลการดําเนินงาน

หาและสถานการณม ิใหสงผลกระทบในวงกวา ง)
บรรเทาและควบคุมผลกระทบ)
นพฒั นาปกติ หรอื การสนับสนุนของหนว ยงานทอ่ี ยูในภารกจิ ท่ีตอ งดําเนนิ งานตามแผนบรหิ ารจัดการ)

58

รายงานสรปุ สําหรบั ผูบรหิ าร

12. แบบจําลองเพื่อการประเมนิ สถานภาพลมุ นํ้าภาคตะวันตกและภาคกลาง

สําหรับแบบจําลองชุดน้ี เปนแบบจําลองที่สรางขึ้นโดยใชเครื่องมือที่มีชื่อวา “Model builder”
รวมกับการปรับแตงเครื่องมือ “Tools” โดยแบบจําลองดังกลาว สามารถใชกับ ArcGIS Version 10.5
เปน ตน ไป ซึง่ คอมพวิ เตอรค วรมคี ุณสมบัติคือ CPU-I7, RAM 16GB เปน ตนไป

12.1 คุณลกั ษณะและเครือ่ งหลกั ของแบบจาํ ลอง

แบบจาํ ลองเพ่ือการประเมินสถานภาพลุมน้ําภาคตะวันตกและภาคกลาง สรางขึ้นจากการนําขอมูล
ทไ่ี ดรวบรวมจากหนว ยงานตาง ๆ ทง้ั ในรูปแบบของขอมูลเชิงเสน (Vector) และขอมูลแบบจุดภาพ (Raster)
มีการกําหนดคาคะแนนและคาถวงนํ้าหนักท่ีแตกตางกันตามตัวช้ีวัด และการใหความสําคัญของตัวช้ีวัดท่ี
แตกตางกันในแตละลุมน้ํา วิเคราะหขอมูลดวยเทคนิคการวิเคราะหแบบหลายปจจัย (Multicriteria
Analysis) แลวปรับคาคะแนนใหมีชวง 1 – 100 คะแนน เพื่อจําแนกสถานภาพลุมนํ้าตามเกณฑมาตรฐาน
ไดแก วิกฤต เส่ียงภัย เตือนภัย และสมดุล โดยมีลําดับข้ันตอนการวิเคราะหขอมูลแบบจําลอง ดังแสดงใน
ภาพท่ี 21 และหนา จอหลกั พรอ มปมุ เครือ่ งมอื ดังแสดงในภาพที่ 22

กกาารรปปรระะเเมมินิน ลน.แมกลอง ตัวชวี้ ดั 30 ตัว DATA Vector
สสถถาานนภภาาพพลุ ลน.เพชรบรุ ี ทัง้ หมด 36 ตัว
ลน.สะแกกรงั 58 ตัว 31 ตัว
ลมุ นาํ้ ลน.ทาจนี 29 ตวั
ลน.เจาพระยา 23 ตวั
Raster Clip ดว ยขอบเขตลมุ นํ้า

Weighting Raster Calculator Reclassify Feature to Raster แบงชว งคาคะแนน
Raster overlay
ลุม นาํ้ สาขา
Min-max สถานภาพลมุ นาํ้ identity ลุมนาํ้ ยอย
Normalization (0-100)
ตาํ บล
ผลวเิ คราะหส ถานภาพ อาํ เภอ
ลุมน้าํ เชงิ พนื้ ที่ จงั หวดั

ภาพที่ 21 แสดงลาํ ดบั ขั้นตอนและวิธกี ารทํางานของแบบจาํ ลอง

โครงการเพ่ิมประสิทธิภาพการบริหารจดั การชน้ั คณุ ภาพลุมนํ้า 59

1 2 รายงานสรุปสําหรบั ผูบริหาร
7 5
6
3
4

ภาพท่ี 22 หนาจอหลกั และปุม เครอ่ื งมือที่ใชในการวเิ คราะหส ถานภาพลมุ นํ้า

หนาตา งหลกั ของโปรแกรม ArcMap ทีเ่ พ่มิ เคร่ืองมือวิเคราะหสถานภาพลุมนํ้า ไดแก เคร่ืองมือ
จัดการและใหคาคะแนนตัวช้ีวัด เครื่องมือปรับคาคะแนนตัวชี้วัด และเครื่องมือวิเคราะหสถานภาพลุมนํ้า
โดยมีรายละเอียดประกอบดงั นี้

หมายเลข
1) ชอ่ื แบบจาํ ลอง แบงเปน 5 แบบจาํ ลอง ไดแก 1mk 2pc 3sa 4tc และ 5ch แบงตามลุมน้ํา
แมก ลอง เพชรบรุ ี สะแกกรัง ทา จีน และเจา พระยา ตามลาํ ดับ
2) Main Menu แสดงแถบเคร่อื งมอื หลกั ท่ใี ชส าํ หรับโปรแกรม ArcMap
3) Tools Menu Bar แสดงเคร่อื งมอื หลกั ในการแสดงผลขอ มลู และจัดการขอมลู เบื้องตน
4) Table of content (TOC) แสดงช้ันขอ มูล พรอมคาํ อธิบายขอมูล
5) สว นแสดงเน้อื หาแผนที่
6) หนาตางเพื่อการจัดการขอมูล (ArcCatalog) หนาตางเครื่องมือ (Arc Toolbox) และ
หนาตา งคนหา (Search)
7) Menu Bar เพื่อวิเคราะหสถานภาพลุมนํ้า ประกอบดวย สวนนําเขาขอมูลและคาคะแนน
สวนแกไขคาคะแนน สวนวิเคราะหสถานภาพลุมน้ําและสวนจําแนกสถานภาพลุมน้ําตามขอบเขตพื้นท่ี
(ลุมนา้ํ สาขา ลุมน้าํ ยอย ขอบเขตตาํ บล อําเภอ จงั หวัด)

โครงการเพิม่ ประสิทธิภาพการบริหารจดั การชัน้ คณุ ภาพลุมนา้ํ 60

รายงานสรุปสาํ หรบั ผูบริหาร

12.2 ขน้ั ตอนการทาํ งานของแบบจาํ ลอง

ติดต้ังโปรแกรม ArcMap พรอมคัดลอกไฟลแบบจําลองประเมินสถานภาพ โดยเลือกลุมน้ําท่ีตองการ
จากอุปกรณจัดเก็บขอมูล แมกลอง (1mk), เพชรบุรี (2pc), สะแกกรัง (3sa), ทาจีน (4tc) และ เจาพระยา (5ch)
โดยกําหนดปลายทางการคดั ลอกขอมลู ใน Drive คอมพวิ เตอรท ่ตี องการ แบงเปน ดงั แสดงในภาพท่ี 23

1) เปด โปรแกรม ArcMap.exe เวอรช ัน 10.5 แลว เลอื ก MapDocument ตาม

ลุมนา้ํ หลกั ที่ตองการ (โดยเลอื กจาก folder หลักท่ีเก็บขอมูลของแตล ะลมุ น้าํ )

ภาพท่ี 23 การเลือกขอมลู ลุมนํา้

2) จากตวั อยา งลุมนํ้าสะแกกรัง หนาตา งหลกั หลงั จากเปด Map Document ดงั แสดงใน
ภาพท่ี 24

ภาพท่ี 24 ภาพหนาตางแบบจาํ ลองเพื่อประเมินสถานภาพลุมนา้ํ (ลุมนาํ้ สะแกกรัง)

โครงการเพิม่ ประสทิ ธภิ าพการบริหารจดั การช้นั คุณภาพลุมน้ํา 61

รายงานสรุปสาํ หรับผูบริหาร

3) การวิเคราะหขอมูลสถานภาพลุมน้ํามขี นั้ ตอนหลกั 4 ขั้นตอน ไดแ ก การเตรียมตัวช้ีวดั
และคา คะแนนการปรับคาคะแนน การปรับคา ถวงน้าํ หนักและการวเิ คราะหสถานภาพลุมน้ํา และการวิเคราะห
สถานภาพลมุ นาํ้ ตามขอบเขตทสี่ นใจ โดยมเี คร่อื งมอื หลัก ดังแสดงในตารางท่ี 18 ดงั นี้

ตารางที่ 14 เครอื่ งมือและคําอธบิ าย

ลาํ ดบั ท่ี เครอื่ งมอื คําอธบิ าย

1 เตรียมตวั ช้วี ดั และคาคะแนน

2 เปล่ยี นแปลงคา คะแนน

3 วิเคราะหสถานภาพลุมนํ้าโดยการกําหนด
ตัวชี้วัด คาถวงน้ําหนัก และการวิเคราะห
หาขนาดและสดั สว นสถานภาพลุม น้ํา

4 การวิเคราะหผลสถานภาพลุมน้ํารายขอบเขต
พ้ืนท่ีท่ีตองการ ไดแก รายลุมนํ้าส าขา
ลมุ นาํ้ ยอย ตาํ บล อาํ เภอ และจังหวัด

4) การเตรยี มตวั ชีว้ ัด ประกอบดว ยเครื่องมือรองจาํ นวน 4 เครื่องมือ ไดแ ก

4.1) New Boundary ใชเพื่อปรับขอบเขตของตัวชี้วัดใหมีขนาดเทากับลุมนํ้า โดยมีหนาตาง

คาํ สง่ั ใหเลือกชัน้ ขอมลู ดังแสดงในภาพที่ 25

โครงการเพิม่ ประสทิ ธิภาพการบรหิ ารจดั การชัน้ คุณภาพลมุ นาํ้ 62

รายงานสรปุ สาํ หรับผูบรหิ าร

ช่อื ไฟลทีต่ อ งการปรบั ขอบ (vector) เทา นน้ั
x basin.shp ขอบเขตลุม นํ้าหลัก (อยใู น folder vector ในแตละลมุ นํา้ หลัก)
ชอื่ ไฟลที่ตอ งการจัดเกบ็

แบบจาํ ลองคาํ สั่ง Model Builder
เพอื่ กําหนดขอบเขตพ้นื ทศ่ี กึ ษา

ภาพที่ 25 ภาพหนา ตางการกาํ หนดคาเพอ่ื เตรยี มตวั ช้ีวัด (กําหนดขอบเขตพื้นท่ีศึกษา) และแบบจําลอง
คําส่งั Model Builder เพ่ือกาํ หนดขอบเขตพ้นื ทศ่ี ึกษา

4.2) Add field เมนูเพิ่มตารางคาคะแนน ในกรณีท่ียังไมมีคาคะแนนหรือตองการกําหนด
คาคะแนนตวั ชวี้ ัดใหม ดงั แสดงในภาพท่ี 26

ชื่อไฟลท ตี่ อ งการเพ่มิ ตารางคาคะแนน
ช่อื หวั ตารางทต่ี องการสรา ง

แบบจาํ ลองคําสง่ั Model Builder
เพือ่ กาํ หนดคาคะแนน

ภาพท่ี 26 ภาพหนาตางการกาํ หนดคาคะแนนตวั ชีว้ ัด และแบบจาํ ลองคาํ สั่ง Model Builder
เพื่อกําหนดคาคะแนน

โครงการเพิ่มประสทิ ธภิ าพการบรหิ ารจดั การช้นั คณุ ภาพลุมนํา้ 63

รายงานสรปุ สําหรับผูบริหาร

4.3) Cal-Score ปมุ เลอื กชนั้ ขอมูลเพอ่ื ใสค าคะแนน ดงั แสดงในภาพท่ี 30

ช่ือไฟลที่ตองการแบงชว งคาคะแนน

การเขียนคําสงั่ เง่ือนไขเพอ่ื กําหนด คา คะแนนท่ตี องการ (ifelse)

แบบจาํ ลองคาํ สง่ั Model Builder
เพอื่ การแกไ ขคา คะแนนตัวชวี้ ดั

ภาพท่ี 27 ภาพหนา ตางการแกไขคาคะแนนตัวชี้วัด และแบบจาํ ลองคาํ สง่ั Model Builder
เพ่อื การแกไ ขคาคะแนนตวั ชว้ี ัด

4.4) แปลงขอมลู ทม่ี ีคาคะแนนแลว เปน ขอมลู Raster ดงั แสดงในภาพที่ 28

ช่ือไฟลท่ตี องการแปลงเปน Raster
เลือกพืน้ ท่ีจดั เกบ็ ขอมลู
เลอื กตารางทีแ่ สดงคา คะแนน (ชอ่ื หัวตาราง หรอื field)

คาํ สง่ั Model Builder การเตรยี มตัวชว้ี ดั
แบบจดุ ภาพ (raster) เพื่อวิเคราะหส ถาพ

ภาพท่ี 28 ภาพหนาตา งเตรยี มตัวชี้วดั แบบจดุ ภาพ (raster) เพอ่ื วเิ คราะหสถานภาพ และคาํ ส่ัง Model
Builder การเตรียมตัวช้ีวดั แบบจุดภาพ (raster) เพอื่ วิเคราะหสถานภาพ

โครงการเพิ่มประสิทธภิ าพการบริหารจดั การชัน้ คณุ ภาพลมุ น้าํ 64

5) การปรบั คาคะแนนตวั ช้วี ดั แบบจุดภาพ (Raster) รายงานสรุปสาํ หรบั ผูบรหิ าร

เลือกไฟล (raster) ทีต่ อ งการปรับคาคะแนน ดงั แสดงในภาพที่ 29
เลอื กพ้นื ทีจ่ ัดเกบ็ ไฟล

คาคะแนนเกา คา คะแนนใหม

คาํ สง่ั Model Builder
เพอ่ื ปรบั คา คะแนนตัวชว้ี ัดแบบจดุ ภาพ (raster)

ภาพที่ 29 ภาพหนา ตางเพอื่ ปรบั คาคะแนนตัวชวี้ ัดแบบจุดภาพ (raster) และคําส่ัง Model Builder
เพือ่ ปรับคา คะแนนตวั ชวี้ ดั แบบจุดภาพ (raster)

6) วเิ คราะหส ถานภาพลมุ น้ํา โดยการเลอื กตัวชว้ี ดั พรอ มกําหนดคา ถว งนา้ํ หนัก (raster

base) และการแปลงขอมลู เชิงเสน เพื่อวิเคราะหสดั สว นและขนาดพ้ืนที่ ดังแสดงในภาพที่ 30 ถึงภาพท่ี 31

6.1 การปรับคาถว งนํ้าหนักและตวั ชวี้ ดั

เลอื กตวั ชี้วดั ลบตวั ชวี้ ดั

กาํ หนดคาถว ง คาํ สัง่ Model Builder เพอื่ กาํ หนดตวั ชว้ี ดั และ
น้าํ หนัก คาถวงน้าํ หนกั เพ่ือวิเคราะหส ถานภาพลมุ น้ํา

เลือกพ้นื ทจ่ี ัดเกบ็ ไฟล

ภาพที่ 30 ภาพหนา ตา งเพอ่ื กาํ หนดตัวชีว้ ัดและคา ถวงนํ้าหนกั เพ่ือวิเคราะหสถานภาพลมุ นํ้า
และคําส่งั Model Builder เพือ่ กาํ หนดตวั ชีว้ ัดและคา ถวงน้าํ หนกั เพอ่ื วเิ คราะหสถานภาพลมุ นํา้

โครงการเพม่ิ ประสทิ ธิภาพการบริหารจดั การชัน้ คุณภาพลมุ นาํ้ 65

รายงานสรุปสําหรับผูบริหาร

ภาพท่ี 31 ผลการประเมินสถานภาพแบบจุดภาพ (raster)

6.2 แปลงคา สถานะภาพลุมน้ําแบบ Raster เปนแบบ Vector และคํานวณขนาดพ้ืนที่และรอย
ละของแตละสถานภาพลมุ น้ํา ดงั แสดงในภาพท่ี 32 ถึงภาพที่ 33

เลือกไฟลที่ตองการแปลงคา จาก raster เปน polygon
เลือกพน้ื ทจ่ี ดั เกบ็ ไฟล

คําสงั่ Model Builder เพื่อแปลงผลประเมนิ
สถานภาพลมุ นา้ํ จาก raster เปน vector

ภาพท่ี 32 ภาพหนา ตางเพือ่ แปลงผลประเมนิ สถานภาพลุมน้าํ จาก raster เปน vector
และคําสงั่ Model Builder เพื่อแปลงผลประเมนิ สถานภาพลมุ นาํ้ จาก raster เปน vector

โครงการเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจดั การชน้ั คุณภาพลมุ น้ํา 66