6. Sınıf
TÜRKÇE
SINIF İÇİ UYGULAMA KILAVUZU
Yayım Yeri
KULVAR YAYIN DAĞITIM ANONİM ŞİRKETİ
Hürmet Keçeli İş Hanı Büyükdere Cad. No: 53 Kat: 7
Mecidiyeköy/Şişli/İstanbul
Tel: 0212 213 09 90
Sertifika No
35295
Yazar
Serra GİRİŞ
Sinem Fatma İDE
İletişim abv /doryayayinlari
Basım Yeri
Ceren Matbaacılık A.Ş.
Selimpaşa Mah. 6093 Sk. No: 1E Silivri/İstanbul
Tel: 0212 423 90 09
Sertifika No
31715
Baskı
Ağustos / 2018
Copyright ©
Bu kitabın ve sistemin her hakkı saklıdır. Tüm hakları Kulvar Yayıncılık A.Ş.’ye aittir.
Kısmen de olsa alıntı yapılamaz. Metin, biçim ve sorular yayımlayan şirketin izni olmaksızın
elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemiyle çoğaltılamaz, yayımlanamaz.
kullanılan font minion pro
İÇİNDEKİLER
1. BÖLÜM SÖZCÜKTE ANLAM / Gerçek, Mecaz, Terim Anlam, Çok Anlamlılık .................................................................5-12
2. BÖLÜM SÖZCÜKTE ANLAM / Eş Anlamlı, Yakın Anlamlı, Eş Sesli, Zıt Anlamlı, Somut-Soyut Anlamlı, Nitel-Nicel Anlamlı,
Genel-Özel Anlamlı, Aynı Kavram Alanına Giren Sözcükler, Yansıma Sözcükler ............................................13-22
3. BÖLÜM SÖZCÜKTE ANLAM / Söz Öbeklerinin Anlamı, İkileme, Deyim .......................................................................23-30
4. BÖLÜM CÜMLEDE ANLAM / Atasözü, Özdeyiş (Vecize), Öznel- Nesnel Cümleler, Neden-Sonuç, Amaç-Sonuç, Koşul-Sonuç,
Karşılaştırma, Karşıtlık Cümleleri .................................................................................................................31-38
5. BÖLÜM CÜMLEDE ANLAM / İçerik, Üslup, Tanım, Öneri, Tasarı, Varsayım, Kesinlik, Ön Yargı, Eleştiri, Öz Eleştiri, Tahmin,
Olasılık Cümleleri ...........................................................................................................................................39-45
6. BÖLÜM CÜMLEDE ANLAM / Eşitlik, Endişe, Yakınma, Sitem Cümleleri, Uyarı, Şaşırma, Beğeni, Pişmanlık, Aşamalı Durum,
Küçümseme, Azımsama Cümleleri ...............................................................................................................46-51
7. BÖLÜM CÜMLEDE ANLAM /Cümle Oluşturma, Cümle Tamamlama, Cümlede Konu, Cümlede Anlatılmak İstenen, Benzer Anlamlı
Cümleler, Zıt Anlamlı Cümleler, Örtülü Anlam ...............................................................................................52-59
8. BÖLÜM PARÇADA ANLAM / Anahtar Kelime, Konu, Başlık .........................................................................................60-66
9. BÖLÜM PARÇADA ANLAM / Ana Düşünce, Ana Duygu, Tema ....................................................................................67-73
10. BÖLÜM PARÇADA ANLAM / Yardımcı Düşünceler, Kişilik ve Karakter Özellikleri ........................................................74-79
11. BÖLÜM PARÇADA ANLAM / Parçanın Bölümleri, Paragraf Oluşturma - Tamamlama - Bölme, Akışı Bozan Cümle ...80-86
12. BÖLÜM PARÇADA ANLAM / Anlatım Teknikleri, Anlatıcılar ........................................................................................87-92
13. BÖLÜM PARÇADA ANLAM /Düşünceyi Geliştirme Yolları, Anlatımda Yararlanılan Duyular .......................................93-99
14. BÖLÜM PARÇADA ANLAM / Anlatım Özellikleri, Metinde Olay Örgüsü, Ortak Metin, Görsel Okuma ....................100-106
15. BÖLÜM METİN TÜRLERİ / Bilgi Verici Metinler, Hikâye Edici Metinler ....................................................................107-116
16. BÖLÜM METİN TÜRLERİ / Şiir Bilgisi, Şiirin Ahenk Unsurları, Şiir Türleri, Söz Sanatları ...........................................117-123
17. BÖLÜM YAZIM KURALLARI / Bağlaç Olan de ve Ek Olan –de’nin Yazımı, Bağlaç Olan ki ve Ek Olan –ki’nin Yazımı,
Soru Eki mı / mi / mu / mü’nün Yazılışı .......................................................................................................124-130
18. BÖLÜM YAZIM KURALLARI / Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler ..............................................................................131-137
19. BÖLÜM YAZIM KURALLARI / Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler ..............................................................................138-144
20. BÖLÜM YAZIM KURALLARI / Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler ..............................................................................145-152
21. BÖLÜM YAZIM KURALLARI / Kısaltmaların Yazımı, Satır Sonunda Kelimelerin Bölünmesi, Pekiştirmeli Sözlerin Yazılışı,
Sayıların Yazımı, Birleşik Kelimelerin Yazımı, Yazımı Karıştırılan Sözcükler .................................................153-165
22. BÖLÜM YAZIM KURALLARI / Ses Bilgisine Dayalı Yazım Yanlışları ...........................................................................166-173
23. BÖLÜM NOKTALAMA İŞARETLERİ / Nokta, Virgül, Noktalı Virgül............................................................................174-182
24. BÖLÜM NOKTALAMA İŞARETLERİ / İki Nokta, Üç Nokta, Ünlem İşareti, Soru İşareti ..............................................183-190
25. BÖLÜM NOKTALAMA İŞARETLERİ / Kısa Çizgi, Uzun Çizgi, Eğik Çizgi, Tırnak İşareti, Yay Ayraç, Köşeli Ayraç,
Kesme İşareti .............................................................................................................................................. 191-200
26. BÖLÜM SÖZCÜKTE YAPI / Kök ve Kök Çeşitleri, Ek ve Ek Çeşitleri ............................................................................201-212
27. BÖLÜM SÖZCÜKTE YAPI / Basit, Türemiş ve Birleşik Sözcükler ................................................................................213-219
28. BÖLÜM SÖZCÜK TÜRLERİ / İsim(Ad), Sıfat(Ön Ad), Tamlamalar .............................................................................220-230
29. BÖLÜM ZAMİR (ADIL) / Zamir(Adıl) ve Zamir (Adıl) Çeşitleri ..................................................................................231-239
30. BÖLÜM EDAT(İLGEÇ), BAĞLAÇ, ÜNLEM ...................................................................................................................240-247
YAZILI SINAVLAR
1. DÖNEM 1. Yazılı Sınav ........................................................................................................................... 248-250
1. DÖNEM 2. Yazılı Sınav ........................................................................................................................... 251-253
1. DÖNEM 3. Yazılı Sınav ........................................................................................................................... 254-256
2. DÖNEM 1. Yazılı Sınav ........................................................................................................................... 257-259
2. DÖNEM 2. Yazılı Sınav ........................................................................................................................... 259-261
2. DÖNEM 3. Yazılı Sınav ........................................................................................................................... 262-264
.....................................................................................................................................................265-289
YANIT ANAHTARI
SÖZCÜKTE ANLAM
1.Bölüm
Gerçek, Mecaz, Terim Anlam, Çok Anlamlılık
Sınıf İçi Alıştırma ve Uygulamalar
Kılavuz Bilgi
Gerçek Anlam
Bir sözcüğün ilk anlamına ve bununla ilişkili diğer anlamlarına “gerçek anlam” denir. Gerçek anlam temel anlamı ve
yan anlamı kapsar.
Örnek: Evin pencerelerine kırmızı perdeler taktık.
Örnek: Sinemanın büyük bir perdesi vardı.
Alıştırma - 1
Görsellerden gerçek anlamlı kelime grupları oluşturunuz.
1 ............................................................ 2 ............................................................ 3 ............................................................
4 ............................................................ 5 ............................................................
5
Gerçek, Mecaz, Terim Anlam, Çok Anlamlılık
Alıştırma - 2
Altı çizili sözcüklerden gerçek anlamlı olanlara “G” yazınız.
1. Ağacın dallarına konan kuşlar neşeyle ötüyorlardı.
2. Bu olayda onun da parmağı vardır kesin.
3. Kuşumuzu kanadı incindiği için veterinere götürdük.
4. İki arkadaş koyu bir sohbete dalmıştı.
5. Onun bu pişkinliğine bir anlam veremedik.
6. Göz ameliyatı olan ninem artık çok iyi görüyor.
7. Eskiyen gemi okyanusun açık sularında battı.
8. Bizans kurulduğundan battığı tarihe kadar 1125 sene geçmişti.
9. Boş kavanozları reçellerle doldurmuştuk.
10. Boş laflara hepimizin karnı tok.
Kılavuz Bilgi
Mecaz Anlam
Gerçek anlamdan tamamen uzaklaşmış anlamdır. Mecaz anlam sözcüğün sürekli olmayan, kullanım içinde geçici olarak
üstlendiği anlamdır.
Örnek: Gözlerine perde inmiş gibi gerçekleri göremiyor.
Alıştırma - 3
Aşağıdaki cümlelerde geçen mecaz anlamlı sözcüklerin altını çiziniz.
1. Boş sözleriyle bizi kandırabileceğini düşünüyor. 6. Tiyatroya geç geldiğimiz için biletlerimiz yandı.
2. İçeriye giren kızgın adam herkesi korkuttu. 7. Bu konuda derin bir birikimi vardır.
3. Soğuk bir gülümsemeyle salondakilere bakmıştı. 8. Sözleriyle aramızdaki tüm köprüleri yıktı.
4. Sözlerine en yakın arkadaşını kırdığını bilmeden de- 9. Dar görüşlü biri olduğu için kimseyle anlaşamıyor.
vam etti.
10. Edebiyatımızın vazgeçilmez bir ışığıydı o.
5. Geçirdiği acı günlerden sonra artık çok mutluydu.
6
Gerçek, Mecaz, Terim Anlam, Çok Anlamlılık
Alıştırma - 4
Altı çizili sözcüklerden gerçek anlamlı olanlara “G”, mecaz anlamlı olanlara “M” yazınız.
Sarımsağın dişlerini tabakta biriktirdik.
Dağın yamaçlarındaki bu köyü herkes çok sever.
Gece izlediğimiz film beni çok sardı.
Diyet yapan kadın günden güne eriyor.
Bütün şiirlerini bir kitapta toplayacak.
İnce fikirleriyle onu dinleyenleri etkiledi.
Bakış açınızı değiştirmeden olayı çözemezsiniz.
Sessizce öğretmenleri dinleyen çocuklar var.
Bu süreçte onu ne arayan vardı ne soran.
Yeni aldıkları evin odalarını boyayacak.
Kılavuz Bilgi
Terim Anlam
Bir sözcüğün bilim, sanat, spor veya meslek dallarıyla ilgili anlamıdır.
Örnek: Kazlar perde ayaklı canlılardır.
Alıştırma - 5 Alıştırma - 6
Aşağıdaki cümlelerde yer alan terim anlamlı sözcük- Aşağıdaki görsellerden terim anlamlı olarak kullanı-
lerin altını çiziniz. labilecekleri işaretleyiniz.
1. Türkçe dersinde sözcüğün kökünü bulmayı öğrendik.
2. Dinlediğin bu eserin notalarını çıkarabilir misin?
3. Taç atışını, takımın en genç oyuncusu kullandı.
4. Bu ders çemberlerin çapını hesapladık.
5. Akşamki gösteride suflöre çok iş düştü.
7
Gerçek, Mecaz, Terim Anlam, Çok Anlamlılık
Kılavuz Bilgi
Çok Anlamlılık
Bir sözcüğün birden çok anlamda kullanılmasına “çok anlamlılık“ denir. Çok anlamlılık, dilin zenginliğini gösteren
unsurlardan biridir.
Çok anlamlılık, bir sözcüğün gerçek anlamından başka anlamlar kazanmasıyla olur.
Örnek: “Çevre”
1. Bir şehrin yakını, dolayı, etrafı: 3. Aynı konu ile ilgisi bulunan kimselerin tümü:
Büyük kentlerin çevrelerinde bile yeşil alan kalmadı. Edebiyat çevreleri bu semtteki evlerde otururdu.
2. Kişinin içinde bulunduğu toplumu oluşturan ortam: 4. Düzlem üzerindeki bir şekli sınırlayan çizgi:
Ailemiz bizi kapalı bir çevrede yetiştirdi. Karenin çevresini hesaplamak çok kolaydır.
Alıştırma - 7
“Almak” sözcüğünün kullanıldığı cümleleri uygun anlamlarla eşleştiriniz.
Bir şeyi veya kimseyi bulunduğu yerden ayır-
1. a. Elindeki bezle cam sehpanın tozunu aldı.
mak.
2. Satın almak. b. Gönderdiğiniz e-postaları dün aldım.
3. Ele geçirmek, fethetmek. c. Fatih İstanbul’u aldığında henüz çok gençti.
4. İçine sığmak. d. İzmir-İstanbul yolunu kaç saatte aldınız?
5. Kendine ulaştırılmak, iletilmek. e. Çocuğunu okuldan almak için erkenden çıktı.
6. İçeri sızmak, içine çekmek. f. Elindeki tüm parayla yine kitap almış.
7. Zararlı, tehlikeli bir şeye uğramak. g. Genç kız üşüyünce üzerine ince bir şal aldı.
8. Temizlemek. h. Bu dolap tüm eşyalarımızı alır mı?
Soğuk alan hayvanların hepsini veterinere götür-
9. Örtmek, koymak. i.
dük.
Çocukların yaptığı derme çatma sal, su almaya
10. Yol gitmek, mesafe kat etmek. j.
başlamıştı.
8
SÖZCÜKTE ANLAM
Gerçek, Mecaz, Terim Anlam, Çok Anlamlılık
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları-1
1. Altı çizili sözcüklerin anlam özelliklerini tabloda işaretleyiniz.
Cümle Gerçek Anlam Mecaz Anlam
1. Bu olayda mutlaka onun da parmağı vardır.
2. Yeni dikilen ekinlerin büyümesini seyretmeye doyum olmaz.
3. Eve gelirken marketten tüm ihtiyaçlarımı aldım.
4. Son otobüse yetişemezsek işte o zaman yandık.
5. Atık kâğıtları çöpe atma, biz biriktiriyoruz.
2. Aşağıdaki tabloyu altı çizili sözcüklerin anlam özelliklerine göre işaretleyiniz.
Cümle Gerçek Anlam Mecaz Anlam
1. Bu işin anahtarı düzenli ve sık tekrar yapmaktır.
2. Arabasını kapalı dükkânın önüne çekmiş.
3. Sel suları önüne kattığı her şeyi sürüklüyordu.
4. Şemsiyesini kaptığı gibi sokaklarda dolaşmaya çıktı.
5. Kendini ifade edemedi, çok kapalı konuştu.
6. Kuru yaprak, rüzgârda bir o yana bir bu yana savruluyor.
7. Sıcak bir gülümsemeyle konuklarını karşılıyor.
8. Can Bey, düzenli ve sıkı çalışmasıyla bilinir.
9. Ayakkabılarını giydi, kendini temiz havaya attı.
10. Bu ödülü kazanabilmek için gece gündüz çalıştı.
3. Verilen terim anlamlı sözcükleri uygun kutulara yerleştiriniz.
sahne - mikroskop - natürmort - meridyen - smaç - kuvvet - dekor - penaltı - manşet - akort - şut - meteor
Sanat Terimleri Kutusu Spor Terimleri Kutusu Bilim Terimleri Kutusu
9
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları - 1
4. Aşağıdaki cümlelerde kullanılan “yol” sözcüklerini karşıladıkları anlamlarla eşleştiriniz.
1. Yürümeye uygun yer. a. Üniversiteyi kazanma yolunda çok emek sarf etti.
İçinden veya üstünden bir sıvının geçtiği,
2. b. Sorununu çözmek için başka yolumuz yok!
aktığı yer.
3. Yolculuk. c. Parke taşlı bu yoldan her gün geçiyorum.
Bir amaca ulaşmak için başvurulması gereken
4. d. Evlerinin kenarında minicik bir su yolu vardı.
çare.
5. Uyulan ilke, sistem, usul. e. Yola çıkma zamanı geldi, eşyalarını topladın mı?
6. Gaye, uğur, maksat. f. Dünya barışını ancak eğitim yoluyla sağlayabiliriz.
5. Aşağıdaki kare bulmacayı doldurunuz.
Soldan Sağa:
1. İnsanı, bir şeye veya bir kimseye karşı yakın ilgi ve bağlılık göstermeye yönelten duygu.
2. Bilet veya para alıp verilen, çoğu küçük pencere biçiminde olan yer.
3. Birine, ölen bir yakınından kalan mal mülk, para.
4. Birine karşı duyulan öç alma isteği.
Yukarıdan Aşağıya:
1. Genellikle işlemelerde kullanılan, gümüş görünüşünde ve parlaklığında olan iplik.
2. Kapı boşluğunun alt yanında bulunan alçak basamak.
3. Bir araştırmanın, bir tartışmanın, bir muhakemenin temeli olan ana öge.
4. Zamanın bölünemeyecek kadar kısa olan parçası.
1 2 3 4
1
2
3
4
10
SÖZCÜKTE ANLAM
Gerçek, Mecaz, Terim Anlam, Çok Anlamlılık
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları-2
1. Altı çizili sözcüklerin cümleye kattığı anlamları TDK sözlüğünden bularak karşılarına yazınız.
Cümle Cümleye Kattığı Anlam
1. Yaptığımız yazışmalardan sonra tüm kaygılarım silindi.
2. Temiz bir ödev hazırlamışsın, tebrik ederim.
3. Onunla oturup saatlerce konuşmak akşamlarımın vazgeçilmezi.
4. Yeni öğretmen tüm köy çocuklarına bir ışık olmuştu.
5. Bütün ömrünü teyzesinin gölgesinde yaşayarak geçirdi.
2. “Okumak” sözcüğünün aynı anlamda kullanıldığı cümleleri işaretleyiniz.
1. Kadife gibi sesiyle sevenlerine bir türkü okudu.
2. Okuduğu bu yazıdan sonra bakış açısı değişecekti.
3. Uzun yıllar tıp okumak sana zor gelir.
4. Dedem her sabah günlük gazetelerini okur, yorum yapar.
5. Çocuğun bir şeyler sakladığı yüzünden okunuyordu.
3. Aşağıdaki cümlelerde yer alan altı çizili sözcükleri, ilgili olduğu anlam özelliğiyle eşleştiriniz.
1. Yıllardır süren bu tartışmalar nihayet sona ermişti.
2. Portakal ağacının tomurcukları patlamış, etraf mis gibi kokmuştu.
3. Kim bilir çağdaşlarından kaç genci güzel rüyalara sürüklemiştir?
4. Kimseye görünmeden içeriye sızmayı başardı.
a. Gerçek anlam
5. İki meridyen arasındaki mesafeyi bulmayı öğrendik.
6. Yaptığı hesaplar tutmamış, kimseyi kandırmayı başaramamıştı. b. Mecaz anlam
7. Bu genç ressamın paletinde yeşilin tüm tonlarını görebiliriz.
c. Terim anlam
8. Hasta kadına yıllardır ben bakıyorum, bir şikâyetim de yok.
9. Derin düşüncelere dalma, işine yoğunlaşmaya çalış!
10. Kampçılar 1000 metreye tırmanacaklar.
11
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları
4. Aşağıdakilerin hangisinde “ileri” sözcüğü mecaz 7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük
anlamıyla kullanılmıştır? grubunun anlamı diğerlerinden farklıdır?
A) Öne sürdüğü ileri fikirler müdürünün dikkatini çek- A) Arada bir, gün doğmadan yürüyüşe çıkar.
mişti. B) Kimi zaman onunla farklı fikirlerde olabiliyoruz.
B) Yolun ilerisinde sizi muhteşem bir manzara bekliyor! C) Ara sıra kursa gitmek istemediğini annesine de söy-
C) Duvardaki antika saat 10 dakika ileri, onu düzelt. lüyordu.
D) Toplantı, kimseye bilgi verilmeden ileri bir tarihe D) Sık sık spor kamplarına katıldığı için yorgun düşmüş-
alınmış. tü.
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “kadar” sözcüğü
5. “Bırakmak” sözcüğü aşağıdakilerin hangisinde “erte- “ölçüsünde, derecesinde” anlamında kullanılmıştır?
lemek” anlamında kullanılmıştır?
A) Dünkü gösteriye yüz kadar davetli katılmıştı.
A) Eski eşyalarını burada bırakarak yeni bir hayata yelken B) Bütün gece sabaha kadar gözüne uyku girmemiş.
açtı.
C) Bu yaşına kadar köyünden başka yerde yaşamamış.
B) Beni bırakma, diye yalvarsa da gitmesine engel ola-
madı. D) Onun kadar yaramaz bir çocuk hiç görmedim.
C) Detaylıca yaptığımız tüm planları önümüzdeki aya
bıraktık.
D) Yolunun üstündeyse beni de meydana bırakır mısın?
9. 1. Odasının içinde gözleriyle bir şeyler aradı.
2. Ceplerini arasa da paralarını bulamadı.
3. Hastalanınca beni arayan soran olmadı.
6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “perde” sözcüğü
terim anlamıyla kullanılmıştır? 4. Eski öğretmenimizi çok arıyoruz.
A) Oyunun ikinci perdesinden sonra hepimizin uykusu 5. Her akşam annemi aramazsam içim rahat etmez.
geldi.
B) Evin tüm perdelerini kapamış, karanlığa gömülmüştü. Numaralanmış cümlelerde “aramak” sözcüğü kaç
C) Odasındaki perdenin aralık kalmasından rahatsız olur. farklı anlamda kullanılmıştır?
D) Bu olaydan sonra gözündeki perde kalktı, gerçekleri A) 2 B) 3 C) 4 D) 5
görebiliyor.
12
SÖZCÜKTE ANLAM
2.Bölüm Eş Anlamlı, Yakın Anlamlı, Eş Sesli, Zıt Anlamlı, Somut-Soyut Anlamlı, Nitel-Nicel Anlamlı,
Genel-Özel Anlamlı, Aynı Kavram Alanına Giren Sözcükler, Yansıma Sözcükler
Sınıf İçi Alıştırma ve Uygulamalar
Kılavuz Bilgi
Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler
Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı sözcüklerdir. Genellikle, bir dile başka dillerden gelen sözcükler ile o
dilin kendi söz varlığındaki sözcükler arasında eş anlamlılık görülür.
! UYARI
Eş anlamlı sözcükler her zaman birbirinin yerini tutmayabilir.
Örnek: Bu kara günler de geride kalacak. (Cümlede “kara” sözcüğünün yerine eş anlamlısı “siyah” sözcüğü getirile-
mez.)
Alıştırma - 1
Aşağıdaki sözcüklerin eş anlamlılarını, verilen boşluklara yazınız.
1. Sene ................................................... 2. Yoksul ............................................... 3. Cevap ...................................................
4. Endişe ................................................ 5. Dil ..................................................... 6. Edebiyat ...............................................
7. Irmak .................................................. 8. İsim ................................................... 9. Konuk .................................................
10. Nesil ............................................... 11. Pay ................................................. 12. Barış ...................................................
Alıştırma - 2
Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerden hangilerinin yerine eş anlamlıları getirilemez, işaretleyiniz.
1. Sıranın başında duran çocuğu tanıyor musun?
2. Denizciler karayı görünce sevinç çığlıkları atmaya başladı.
3. Sonbahar benim için mevsimlerin en güzelidir.
4. Metnin iletisini anlamak için çabalamalısın.
5. Zengin bir aileden gelse de kibirli değildi.
6. Bunu yapmak yürek ister, bravo!
7. Etraftaki uyarı tabelalarına aldırmadan yürüdü.
8. Tezini yazdığın konuyu etraflıca incelemelisin.
9. Arkadaşımın biraz da olsa acıması yok.
13
Eş Anlamlı, Yakın Anlamlı, Eş Sesli, Zıt Anlamlı, Somut-Soyut Anlamlı, Nitel-Nicel Anlamlı,
Genel-Özel Anlamlı, Aynı Kavram Alanına Giren Sözcükler, Yansıma Sözcükler
Kılavuz Bilgi
Yakın Anlamlı Sözcükler
Yazılışı ve okunuşu farklı olan, anlamdaş gibi göründüğü hâlde birbirinin yerini tamamen tutmayan, yani aralarında
anlam ayrıntısı bulunan sözcüklerdir. Yakın anlamlı sözcüklerde anlamca eşitlik yoktur. Bu nedenle yakın anlamlı sözcükler
gelişigüzel kullanılmamalıdır.
Örnek: Tanıdık yüzlerle doluydu yeni taşındıkları mahalle.
Bu keskin tavır, annemin bildik tavrı değildi.
Alıştırma - 3
Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerle anlamlarını eşleştiriniz.
Yaşananlardan sonra büyük teyzem bize Birinin beklenilmeyen bir davranışı veya sözü
1. a.
küsmüş. karşısında kırgınlık duymak, kırılmak.
Yaşananlardan sonra büyük teyzem bize
2. b. Darılmak.
gücenmiş.
Üstüne basarak veya bir şey arasına sıkıştırarak
3. Bahçedeki bütün çiçekleri ezmiş. c.
yassılaştırmak, biçimini değiştirmek.
4. Bahçedeki bütün çiçekleri çiğnemiş. d. Ayağı veya tekerleği altına alarak ezmek.
Kılavuz Bilgi
Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler
Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan sözcüklerdir. Bir sözcüğün mecaz ve terim anlamı o sözcüğün sesteşi
değildir. Sesteşlik için iki farklı anlam gerekmektedir. Düzeltme işareti (^) sesteşliği bozar.
Örnek: Komşular büyük bir telaşla arabalarına bindiler.
Onunla bin defa konuşsan da fark etmez, bildiğini okur.
Alıştırma - 4
Aşağıdaki metinde geçen eş sesli sözcüklerin altını çizip verilen boşluklara sesteş anlamlarını kullanarak cümleler
yazınız.
Önce defterine tüm planını yaz. Ardından bir saat kadar yüz. Kafanı iyice boşaltmak için kırlara çık. Bu süre içinde aç kalma,
sana yaptığım sandviçi ye. Eve dönünce defterini önüne al ve artık işlerine başla.
______: ......................................................... ______: ......................................................... ______: .......................................................
______: ......................................................... ______: ......................................................... ______: ......................................................
14
Eş Anlamlı, Yakın Anlamlı, Eş Sesli, Zıt Anlamlı, Somut-Soyut Anlamlı, Nitel-Nicel Anlamlı,
Genel-Özel Anlamlı, Aynı Kavram Alanına Giren Sözcükler, Yansıma Sözcükler
Kılavuz Bilgi
Zıt (Karşıt) Anlamlı Sözcükler
Birbirinin anlamca tam tersi olan sözcüklerdir. Bir sözcüğün olumsuzu o sözcüğün zıt anlamlısı değildir.
Örnek:
boş dolu yaz kış güzel çirkin
Alıştırma - 5
Birbirinin zıddı olan sözcükleri belirleyerek verilen boşluğa yazınız.
◆ tatlı ◆ yaşlı ◆ deli ◆ tatsız ◆ acı ◆ uzun ◆ kısa ◆ gelmek ◆ akıllı ◆ gelmemek ◆ ihtiyar
Kılavuz Bilgi Alıştırma - 6
Somut-Soyut Anlamlı Sözcükler
Aşağıdaki ağaçta verilen sözcüklerden somut anlamlı
Beş duyu organımızın herhangi biriyle ya da birkaçıyla olanları işaretleyiniz.
algılayabildiğimiz sözcükler “somut” , algılayamadığımız
sözcükler “soyut” anlamlıdır. Kelimeler cümlede kulla-
nımlarına göre somut ya da soyut anlam içerebilirler. Sevgi Öfke
Örnek:
Deniz
Yaşanılan olaydan sonra aramızdaki tüm köprüler yıkıl- Çay
mıştı. (soyut) Işık Resim
Bu iki Karadeniz köyünü asma köprüler bağlıyordu. İnsan Şişe
(somut)
Ses
Kitap
15
Eş Anlamlı, Yakın Anlamlı, Eş Sesli, Zıt Anlamlı, Somut-Soyut Anlamlı, Nitel-Nicel Anlamlı,
Genel-Özel Anlamlı, Aynı Kavram Alanına Giren Sözcükler, Yansıma Sözcükler
Alıştırma - 7
Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcükleri anlamlarına göre işaretleyiniz.
Cümle Somut Soyut
1. Okuduğumuz tüm dergileri, köşedeki sehpaya yerleştirmelisin.
2. Bu kadarcık dert herkeste var, biraz görmezden gelmeye çalış.
3. Ay gökyüzünde porselen bir tabak gibi duruyordu.
4. Kırıcı sözlerden sonra aralarındaki bağ koptu.
5. Yüzümüze hafif hafif çarpan rüzgâr bizi mest etmeye yetmişti.
Kılavuz Bilgi
Nitel- Nicel Anlamlı Sözcükler
Sayısal olarak değer verilemeyen, ölçülemeyen sözcükler nitel; sayısal olarak değer verilebilen, ölçülebilen sözcükler
nicel anlamlıdır. Adet, para, hız, kilo, uzunluk, ses, hacim vb. unsurlar sayısal değer alır. Sözcükler cümle içindeki kullanı-
mına göre bazen nicel bazen de nitel anlamlı olabilir.
Örnek: Dün akşam tartışırken ağır sözler söyledin ona. (nitel)
Tüm ağır kolileri benim taşımamı istedi. (nicel)
kütle saat
sıcaklık alan
fiyat ağırlık
Neler ölçülebilir?
adet uzunluk
hacim mesafe
para
Alıştırma - 8
Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcükleri anlamlarına göre işaretleyiniz.
Cümle Nitel Nicel
1. Çevresindekiler onu ileri görüşlü bir adam olarak tanır.
2. Geçen yıl aldığımız kazak artık dar geliyor.
3. Söylediği boş sözler yüzünden onu asla affetmedi.
4. Küçük çıkarlar peşinde koşmaktan hâlâ yorulmadı.
5. Almayı düşündüğü araba bana göre oldukça pahalı.
16
Eş Anlamlı, Yakın Anlamlı, Eş Sesli, Zıt Anlamlı, Somut-Soyut Anlamlı, Nitel-Nicel Anlamlı,
Genel-Özel Anlamlı, Aynı Kavram Alanına Giren Sözcükler, Yansıma Sözcükler
Kılavuz Bilgi
Genel - Özel Anlamlı Sözcükler
Kastettiği türün tamamını belirten sözcükler genel, bir tanesini ya da bir kısmını belirten sözcükler özel anlamlıdır.
! UYARI
Sözcükler cümle içindeki kullanımına göre bazen genel bazen de özel anlam taşıyabilir.
Örnek: Roman, en çok okuduğum edebî türdür.
Özel anlam Genel anlam
“Menekşe - Çiçek - Bitki - Canlı - Varlık” sözcükleri özelden genele sıralanmıştır.
Alıştırma - 9
1. Aşağıdaki numaralanmış sözcükleri genelden özele sıralayınız.
Sokak Mahalle Ev İlçe Ülke İl
1. 2. 3. 4. 5. 6.
……………………………………………… ………………………………………………………………..………………..
2. Aşağıdaki numaralanmış sözcükleri özelden genele sıralayınız.
Türkiye Uzay Çankaya Dünya Ankara
1. 2. 3. 4. 5.
……………………………………………… ………………………………………………………………..………………..
3. Aşağıdaki numaralanmış sözcükleri özelden genele sıralayınız.
Yıldızlı Gece Sanat Resim Van Gogh Ressam
1. 2. 3. 4. 5.
……………………………………………… ………………………………………………………………..………………..
17
Eş Anlamlı, Yakın Anlamlı, Eş Sesli, Zıt Anlamlı, Somut-Soyut Anlamlı, Nitel-Nicel Anlamlı,
Genel-Özel Anlamlı, Aynı Kavram Alanına Giren Sözcükler, Yansıma Sözcükler
Kılavuz Bilgi
Aynı Kavram Alanına Giren Sözcükler
Bir nesnenin veya düşüncenin zihindeki soyut ve genel tasarımına “kavram” denir. Aynı kavram alanına giren keli-
meler, farklı anlamlar taşısalar da aynı işlevlerde kullanılan sözcüklerdir.
Örnek: Kayık, gemi, feribot, sal araçları yapı itibariyle birbirlerinden farklıdırlar. Bu varlıkların ortak yönleri denizde insan
taşıyan araçlar olmalarıdır. Dolayısıyla bu sözcükleri ifade eden kelimeler aynı kavram alanına girerler.
Alıştırma - 10
Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerle anlamlarını eşleştiriniz.
1. lale, karanfil, begonya, papatya a. Tatlı
2. resim, müzik, şiir, edebiyat b. Rüzgâr
3. tayfun, bora, kasırga, fırtına c. Çiçek
4. baklava, şöbiyet, kadayıf, şekerpare d. Sebze
5. pırasa, ıspanak, patates, soğan e. Sanat
……………………………………………… ………………………………………………………………..………………..
Kılavuz Bilgi
Yansıma Sözcükler
Doğadan dilimize taklit yoluyla giren sözcüklerdir. Yansıma sözcüklerde işitme esastır.
Örnek: tıkırtı, çatırdamak, miyav, patladı…
Alıştırma - 11
Aşağıdaki metinde geçen yansıma sözcüklerin altını çiziniz.
Uzun süreden beri ilk defa dışarı çıkmıştım. Gökyüzünde güneş pırıl
pırıl parlıyordu. Yol boyunca şırıl şırıl akan dereye selam verdim. Uçsuz
bucaksız tarlalarda meleyen kuzular baharın müjdesini verir gibiydiler.
Kulağımın dibinden vın diye bir böcek geçti. Ona da selam vermeyi
ihmal etmedim tabii.
18
SÖZCÜKTE ANLAM
Eş Anlamlı, Yakın Anlamlı, Eş Sesli, Zıt Anlamlı, Somut-Soyut Anlamlı, Nitel-Nicel Anlamlı,
Genel-Özel Anlamlı, Aynı Kavram Alanına Giren Sözcükler, Yansıma Sözcükler
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları-1
1. Verilen sözcüklerin eş anlamlılarını bulmacaya yerleştiriniz.
Soldan Sağa Yukarıdan Aşağıya
1. bellek 2. kas
3. dil 4. sevinç
5. fiil 7. sonbahar
6. roket 8. yas
2
1 7
4 6
3 8
5
2. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin zıt anlamlılarını karşılarına yazınız.
Cümle Zıt Anlamlısı
1. Kahveye gelir gelmez kendine açık bir çay söyledi.
2. Yaptığı işlerden çok iyi paralar kazandı.
3. Zürafalar uzun boyunlarıyla oldukça zariftirler.
4. Tembel bir insan değil ama çok üşengeç!
5. Anneannem simsiyah saçları, bembeyaz teniyle hâlâ çok güzel.
6. Her konuda iyimser bir tavır sergiler.
7. Arabayı biraz ileri alabilir misiniz?
8. Soğuk havada dışarı çıkarsan hastalanırsın.
9. Oteldeki temiz çarşafları çok beğendik.
19
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları - 1
3. Verilen cümle çiftlerindeki altı çizili sözcüklerden hangisi daha genel anlamda kullanılmıştır, işaretleyiniz.
1. Ağaç, birçok millet tarafından kutsal sayılan bir varlıktır.
2. Bahçemizdeki ağaç, bu hafta sonu budanacak.
a. Çocuğa verilen değer, topluma verilen değerdir.
b. Günlerdir okula gitmeyen çocuğa destek olalım.
I. Çocuk kitapları alanında daha fazla eser verilmeli.
II. Kitapsız bir dünyada yaşamayı hayal bile edemem.
4. Cümlelerde geçen altı çizili sözcükleri tablodaki uygun anlamına göre işaretleyiniz.
Cümle Somut Soyut
1. Her gece teleskobunu açar, saatlerce yıldızları seyreder.
2. Işıkların aniden sönmesiyle tüm köy karanlığa gömüldü.
3. Aklından geçen her şeyi hemen söyleme.
4. Önce hafif bir yel esti dağdan, sonra tomurcuklar patladı.
5. Her gece rüyalarıma girsen, yine otursak yan yana.
6. Tüm yol boyunca olanları düşünüp bir karar verdim.
7. En sevdiği tatlıyı masada görünce havalara uçtu.
8. Odaya girince eski kitapların kokusu genzime doldu.
9. Kana kana içilen sudan daha değerli ne olabilir ki?
10. Hayal kurmayı hiç bırakma, onların peşinden git!
5. Aşağıda verilen bilgileri “Doğru” veya “Yanlış” olarak işaretleyiniz.
Cümle Doğru Yanlış
1 “Gül, gül dedi bülbül güle / Gül gülmedi gitti.” dizelerindeki “gül” sözcükleri sesteştir.
2 “pamuk - kumaş, süt - yoğurt, ağaç - kâğıt” sözcükleri arasında ham madde - ürün ilişkisi vardır.
3 “Dallarda ötüşen kuşlar, umudun şarkısını söylüyorlardı.” cümlesinde yansıma sözcük kullanılmıştır.
4 “Bize gelir gelmez valizini açtı, eşyalarını yerleştirdi.” cümlesinde zıt anlamlı sözcükler kullanılmıştır.
5 “Çam, en sevdiğim ağaçlardan biridir.” cümlesinde özelden genele bir anlatım vardır.
20
SÖZCÜKTE ANLAM
Eş Anlamlı, Yakın Anlamlı, Eş Sesli, Zıt Anlamlı, Somut-Soyut Anlamlı, Nitel-Nicel Anlamlı,
Genel-Özel Anlamlı, Aynı Kavram Alanına Giren Sözcükler, Yansıma Sözcükler
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları-2
1. Nitelik ve niceliğin birlikte verildiği cümleleri işaretleyiniz.
Cümleler
1. Az olsun, öz olsun; yeter ki sağlık olsun.
2. Aldığımız evin geniş bir salonu var.
3. Uzun bir yolculuktan sonra Didim’e ulaştık.
4. Bu akşam işten geç çıktım ama trafik hâla yoğundu.
5. Küçük yaşında omzuna büyük sorumluluk yüklenmişti.
2. Aşağıdaki şiirlerde geçen eş sesli sözcüklerin altını çiziniz.
Bana nasıl vazgeç dersin? Sen bizim dağları bilmezsin gülüm, O zaman başından aşkındı derdi,
Gönül senden vazgeçer mi? Hele boz dumanlar çekilsin de gör, Mermeri oyardı, taşı delerdi.
Güneşsiz bir gök altında, Her haftası bayram, her günü düğün. Kaç yanık yolcuya soğuk su verdi,
Kış geçer mi, yaz geçer mi? Hele yaylalara çıkılsın da gör. Değdi kaç dudağa çoban çeşmesi?
3. Aşağıda verilen görselleri kullanım amaçlarına göre eşleştirerek kutulara yazalım.
1. 2. 3. 4. 5. 6.
7. 8. 9. 10. 11. 12.
21
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları - 2
4. Gözümde özleyiş, gönlümde acı 8. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi yansıma
1 2 değildir?
Alnımda sevdanın sıcak izi var. A) Tavan arasından gelen hırıltılara anlam veremiyorduk.
3 4
B) Babam kapıyı tıklatıp içeri girdi.
Bu dizelerdeki numaralanmış sözcüklerden hangisi C) Elindeki balon darbenin etkisiyle patladı.
somut anlamlıdır? D) Ivır zıvır şeylerle uğraşmayı artık bırakmalısın.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
5. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerden 9. “ Çocuk sınavdaki tüm soruları yine doğru cevapladı.”
hangisi daha genel anlamlıdır? cümlesindeki altı çizili sözcüğün zıddı aşağıdakiler-
den hangisidir?
A) Sokaktır insanları birbirine bağlayan.
B) Bu mahallede top oynadık hepimiz. A) Eğri B) Yamuk
C) Artık her şeyi bırakıp şehirden ayrıl. C) Yanlış D) Dürüst
D) Ülkesinin aydınlık gençlerinden biri de o.
6. Bir kayık yaptırdım yelkeni bayrak 10. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerden
hangisinin zıt anlamlısı yoktur?
Ve artık bir oldu yakınla ırak
A) Tüm yemekleri soğuk yemeyi severdi.
Bu dizelerdeki altı çizili sözcüklerde aşağıdaki anlam
ilişkilerinden hangisi vardır? B) Genç kadın parka gidip temiz hava aldı.
C) Yaşlı kaplumbağamızı hepimiz çok seviyoruz.
A) Sesteşlik D) Seçtiğin sözcükler hepimizi çok incitti.
B) Eş anlamlılık
C) Zıt anlamlılık
D) Yakın anlamlılık
11. Aşağıda görselleri verilen sözcüklerden hangisi
diğerlerinden farklı bir kavram alanına girer?
A) B)
7. Aşağıdakilerin hangisinde yer alan altı çizili kelime,
somut anlamlı olduğu hâlde soyut anlamlı olarak
kullanılmıştır?
A) Yaptıkları konuşma giderek ateşli bir tartışmaya dö- C) D)
nüşüyor.
B) Küçük bir çocuk, bahçedeki kedi ile oynuyor.
C) Tüm yazı yaylalarda geçirdikten sonra köye döndük.
D) Aldığım tüm çiçekleri bana geri göndermiş.
22
SÖZCÜKTE ANLAM
3.Bölüm
Söz Öbeklerinin Anlamı, İkileme, Deyim
Sınıf İçi Alıştırma ve Uygulamalar
Kılavuz Bilgi
Söz Öbeği
Tek sözcükle anlatılamayan, anlatımı için birden çok sözcüğe gereksinim duyulan nesne ve kavramları karşılamaya
yarayan dil birliklerine “söz öbeği” denir. Söz öbekleri en az iki sözcükten oluşur.
Alıştırma - 1
Aşağıdaki cümlelerde verilen boşluklara uygun söz öbeklerini getiriniz.
kalıcılığı yakalamak dur durak demeden ahkâm kesmek
başkalarının ayak izleri insanın içini titreten
1. Evin genç oğlu ……………………………………………çalışıp ailesini geçindirmeye çalışıyordu.
2. …………………………………….. sizin yaratıcılığınıza düşen birer gölgedir.
3. Bize sürekli ………………………………. istese de her seferinde ağzının payını alıyor.
4. ……………………………….. için eserlerinde evrensel duygulara yer vermelisin.
5. …………………………………. bir sesle güzel bir türkü okudu.
Alıştırma - 2
Aşağıdaki cümlelerde yer alan altı çizili söz öbeklerinin cümleye kattığı anlamları karşılarında verilen boşluklara
yazınız. Anlamları bulurken TDK sözlüğünden yararlanabilirsiniz.
1. Bugün okulda kayda değer hiçbir şey olmadı.
2. Hesapsız kitapsız hareketleri yüzünden bu durumda.
3. Yazdığı mektubu bir solukta okuduk.
4. Akla ziyan sorularıyla karşısındakileri terletir.
5. Gülten Dayıoğlu, çocuk edebiyatının kilometre taşıdır.
6. Dedikoduları yüzünden ofis cadı kazanına döndü.
7. Lavanta tarlaları göz alabildiğine uzanıyordu.
8. Madalyonun ters tarafından bakmayı hiç denedin mi?
9. Yazar olmak için dikenli yollardan geçtik hepimiz.
10. Fısıltı gazetesi yüzünden işinden oldu.
23
Söz Öbeklerinin Anlamı, İkileme, Deyim
Kılavuz Bilgi
İkileme
İki sözcüğün bir araya gelerek kendi anlamlarından az çok farklı bir anlam verecek şekilde kalıplaşmasına “ikileme”
denir. İkilemeler çeşitli yollarla oluşturulurlar:
◆ Aynı sözcüğün tekrarıyla: uzun uzun, koşa koşa…
◆ Eş veya yakın anlamlı sözcüklerle: doğru dürüst, yalan yanlış…
◆ Karşıt anlamlı sözcüklerle: aşağı yukarı, ileri geri…
◆ Anlamsız sözcüklerle: abur cubur, ıvır zıvır…
◆ Biri anlamlı biri anlamsız sözcüklerle: ufak tefek, yorgun argın…
◆ Sözcüğün başına –m getirilerek: kitap mitap, para mara…
◆ Hâl ekleriyle: kurda kuşa, baş başa…
◆ Yansıma sözcüklerle: tıkır tıkır, fokur fokur…
Alıştırma - 3
Numaralanmış ikilemelerin oluşum yollarını karşılarına yazınız.
1. Güçlü kuvvetli: ........................................................................................................................................................................................................
2. Tıkır tıkır: ................................................................................................................................................................................................................
3. Elden ele: ..................................................................................................................................................................................................................
4. Abur cubur: .............................................................................................................................................................................................................
5. Ağaç mağaç: ...........................................................................................................................................................................................................
6. Eften püften: ...........................................................................................................................................................................................................
7. Eğri büğrü: ................................................................................................................................................................................................................
8. Sorgu sual: ................................................................................................................................................................................................................
9. Er geç: .........................................................................................................................................................................................................................
10. Sarı sarı: ..................................................................................................................................................................................................................
24
Söz Öbeklerinin Anlamı, İkileme, Deyim
Alıştırma - 4
Altı çizili ikilemelerin cümlelere kattığı anlamları verilen boşluklara yazınız.
1. Özene bezene yaptığı tabloları bile attı.
2. Aşağı yukarı on yaşlarında gösteriyordu.
3. Yunancayı şöyle böyle konuşabiliyorum.
4. Er geç bizleri anlayacağını düşünüyorum.
Kılavuz Bilgi
Deyim
Genellikle gerçek anlamından ayrı, kendine özgü bir anlam taşıyan kalıplaşmış söz öbeklerine “deyim” denir. Deyimler
dilin, kültürün gücünü gösterir. Bir durumu, olayı ya da davranışı özetlemek için deyimleri kullanırız.
◆ Deyimler öğüt vermezler.
◆ Deyimlerin sözcüklerinin yerleri değiştirilemez, eş anlamlıları kullanılamaz; deyimler kalıplaşmışlardır.
◆ Deyimler ulusal nitelik taşır.
◆ Genellikle söz öbeği şeklindedirler.
◆ Genellikle mecaz anlam taşırlar.
◆ Birbirleriyle eş ya da karşıt anlamlı deyimler vardır.
Alıştırma - 5
Aşağıdaki deyimleri anlamlarıyla eşleştiriniz.
1. Burnunun dikine gitmek a. Kendini herkese kolaylıkla sevdirme özelliği bulunmak.
2. Ağzını bıçak açmamak b. Çok güzel ve özenli giyinmiş.
3. Akla karayı seçmek c. İşi zorlaştırmak.
4. Şeytan tüyü olmak d. Bir işi başarıncaya değin çok sıkıntı çekmek, güçlüklerle karşılaşmak.
5. Dört elle sarılmak e. Öğüt dinlemeyerek kendi bildiği gibi davranmak.
6. İki dirhem bir çekirdek f. Hiç konuşmamak.
7. İşi yokuşa sürmek g. Yapacağı işe büyük bir önem verip özen göstererek girişmek.
Bir durum karşısında nasıl davranacağı, ne tavır takınacağı belli
8. Yüzüne gözüne bulaştırmak h.
olmamak.
9. Sağı solu belli olmamak ı. Bir işi becerememek, bozmak.
10. Saçını süpürge etmek i. Birileri için çok özveride bulunarak çalışmak.
..............................................................................................................................................................................................................................................
25
SÖZCÜKTE ANLAM
Söz Öbeklerinin Anlamı, İkileme, Deyim
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları-1
1. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili söz öbeklerinden birlikte verildiği anlamlara uymayanları işaretleyiniz.
1. Kâr zarar işlerini Çiğdem’den daha iyi bilen yoktur. (alışveriş)
2. Onun tek yaptığı yel değirmenleriyle savaşmak oldu. ( kötü davranmak)
3. Gerekli adımları atmazsan onunla barışamayacaksınız. ( uygun söz veya davranış)
4. Şefimiz çalışırken dirsek temasına dikkat eder. (birlikte iş yapmak)
5. Sözlerime biraz kafa yorsan ne olurdu? (bıktırmak)
2. Sözcük ağacındaki aynı yolla oluşan ikilemeleri, uygun kutulara yerleştiriniz.
Zıt Anlamlı Sözcüklerle
Kurulanlar
ileri geri
ağrı sızı az çok
çoluk çocuk
gelenek görenek
bıkmak usanmak
eski püskü
Yakın Anlamlı Sözcüklerle acı tatlı
Kurulanlar sıkı fıkı
ak pak
dost düşman
tek tük
Biri Anlamlı Biri Anlamsız
Sözcüklerle Kurulanlar
26
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları - 1
3. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili deyimleri anlamlarına göre tabloda işaretleyiniz.
Cümle Gerçek Anlam Mecaz Anlam
1. Sokak hayvanları için yaptığı kampanya göz doldurdu.
2. Ona yükte hafif pahada ağır şeyler almalısın.
3. Atı alan Üsküdar’ı geçti, onu bulamazsın artık.
4. Bu konuda da hem suçlu hem güçlü.
5. Çoğu gitti azı kaldı, biraz daha dayan.
6. Dosta düşmana karşı hep dikkatliydi.
7. Buralarda muhtarın borusu öter Bey’im!
8. Dedem ailemizin en eli açık üyesidir.
9. Saman altından su yürüten bir karakteri var.
10. Gelmeyeceğim demiyor, ipe un seriyor.
4. Aşağıda sözleri verilen şarkıda geçen deyimlerin altını çizerek anlamlarını boşluklara yazınız.
Yine yüzünden düşen bin parça. Dalıp dalıp uzaklara iç çekiyorsun.
Eğer bıçak kemiğe dayandıysa Niye bu amansız acıya göz yumuyorsun?
27
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları - 1
5. Aşağıdaki görseller ile deyimleri eşleştiriniz.
a. Bindiği dalı kesmek b. Düşüncelere dalmak
c. Sinek avlamak d. Balık kavağa çıkınca
6. Aşağıda verilen bilgileri “Doğru” veya “Yanlış” olarak işaretleyiniz.
Doğru Yanlış
1. “Kılı kırk yarmak” ve “ince eleyip sık dokumak” deyimleri yakın anlamlıdır.
“Odaya paldır küldür girince bizi korkuttu.” cümlesinde her ikisi de anlamsız sözcüklerden oluşmuş
2.
bir ikileme kullanılmıştır.
“Yabancı sözcükler dilimize gümrüksüz giriyor.” cümlesindeki “gümrüksüz” sözcüğü “yasal olmayan
3.
yollardan” anlamını katmıştır.
4. “Siz ona bakmayın, gölgesinden bile korkar.” cümlesindeki deyim “kuşkulu” anlamına gelmektedir.
5. “Çam devirmek” ve “pot kırmak” deyimleri birbirleriyle zıt anlamlıdır.
28
SÖZCÜKTE ANLAM
Söz Öbeklerinin Anlamı, İkileme, Deyim
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları-2
1. “Kalem” sözcüğünün deyim içinde kullanılmadığı cümleyi işaretleyiniz.
1. Gerçekleri kaleme almaktan kaçınan bir yazardır.
2. Benim yazımın üzerinde kalem oynatman çok yanlış.
3. Yaşadıkların kaleme gelecek şeyler değil.
4. Sınıf gazetemizin en güçlü kalemlerinden biridir.
5. Onun kaleminden kan damlar, yazılarını okuma.
2. Aşağıdaki Âşık Veysel’e ait dizelerde geçen ikilemelerin altını çiziniz.
Bülbül gibi her dem sabah, Yel estikçe dağlar karın eritir.
Durmaz Veysel çeker ah ah! Güneş olur, çayır çimen yürütür.
…. ….
Tohumu kurtarır, bekler yağmuru, Zengin fakir aynı hana,
Gider gelir bakar tarlası kuru Pencereden bakar gider.
…. ….
Çalkalandım, çok bulandım, çok taştım Başımdan geçeni bir bir anlattım.
Gide gide bir deryaya ulaştım Ne yanlış söyledim ne yalan kattım.
…. ….
3. Numaralanmış sözcükleri karşılarındaki sözcüklerle eşleştirerek deyimler oluşturunuz.
..............................................................................
1. El Boyamak
2. Göz .............................................................................. Diremek
3. Burun .............................................................................. Yormak
4. Ayak .............................................................................. Doldurmak
5. Alın .............................................................................. Döndürmek
6. Kafa .............................................................................. Altından
7. Baş .............................................................................. Açık
8. Karın .............................................................................. Çatlamak
9. Göbek .............................................................................. Temiz
10. Kalp .............................................................................. Solumak
29
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları - 2
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları
4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “hoşa gider biçimde 8. Aşağıdakilerin hangisinde yer alan ikileme ötekiler-
konuşmak” anlamında bir deyim kullanılmıştır? den farklı bir yolla oluşturulmuştur?
A) Bana güzel haberler veriyorsun, ağzından bal damlı- A) Gece gündüz demeden çalışıp tezini bitirmelisin.
yor. B) Bu konuyu seninle enine boyuna tartışmayı çok iste-
B) Bütün gün odasındaydı, ağzını bıçak açmadı. rim.
C) İşini halletmek için müdürünün ağzının içine düşmüş. C) Sahilden topladığı irili ufaklı taşları boyuyor.
D) Ağzından gir, bunundan çık; onu buraya getir. D) Kimseye akıl fikir sormadan iş yapmamalısın.
5. “Ailesinde kitap okuma alışkanlığı olmayan bir çocuğa 9. “Turizm, ülkemiz için altın yumurtlayan tavuk; bizi en
kitap okutmaya çalışmak su üstüne yazı yazmaktır.” kolay yoldan kalkındırabilir.” cümlesindeki altı çizili
cümlesindeki altı çizili sözün cümleye kattığı anlam sözün kattığı anlam aşağıdakilerden hangisidir?
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yüksek değere sahip
A) Nesnel yaklaşmak B) Kolay elde edilen
B) Detaylandırmak C) Ekonomik getirisi fazla olan
C) Etkili ve kalıcı olmamak D) Sorun çözen
D) Samimiyetsiz davranmak
10. Aşağıdaki çocuklardan hangisi “Daha önce söylediği-
6. “Hadi gidelim.” demeye kalmadan herkes otobüslere
doluşmaya başlamıştı bile. nin tersini söylemek” anlamında bir deyim kullanmıştır?
Altı çizilin sözün cümleye kattığı anlam aşağıdaki- A)
lerin hangisinde vardır?
Müdürün odasına gidince ağız
A) Seninle vedalaşmaya fırsat bulamadan Atina’ya dön-
düm. değiştirdi.
B) Az kalsın cüzdanımı mağazada unutuyordum. B)
C) Sorunlarını çevresindekilere yansıtmayı sevmezdi.
D) Mutluluk herkes için göreceli bir kavram değil midir?
Onun ağzında bakla ıslanmaz.
7. Aşağıdakilerin hangisinde eş anlamlı deyimler bir C)
arada kullanılmıştır?
Bu çocuğun ağzı var, dili yok.
A) Bugün burnundan soluyor, üstüne gitme bence.
B) Hatalarına göz yummaktan, onları görmezden gel-
mekten bıktık. D)
C) Salonda kendi hâlinde oturuyor, kimseyle göz göze
gelmiyor. Ağız birliği yapan suçlular niha-
yet çözüldü.
D) Gözden düşünce bu işi de gözden çıkardı.
30
CÜMLEDE ANLAM
4.Bölüm Atasözü, Özdeyiş (Vecize), Öznel-Nesnel Cümleler, Neden-Sonuç, Amaç-
Sonuç, Koşul-Sonuç, Karşılaştırma, Karşıtlık Cümleleri
Sınıf İçi Alıştırma ve Uygulamalar
Kılavuz Bilgi
Atasözü
Uzun deneme ve gözlemlere dayanılarak söylenmiş ve halka mal olmuş (anonim), öğüt verici nitelikte sözlere “atasözü”
denir.
! UYARI
◆ Atasözlerinde sözcüklerin yerleri değiştirilemez, eş anlamlıları kullanılamaz; atasözleri kalıplaşmışlardır.
◆ Atasözleri ulusal nitelik taşır.
◆ Tamamı cümle şeklindedir.
◆ Gerçek ya da mecaz anlam taşıyabilirler.
◆ Birbirleriyle eş ya da karşıt anlamlı atasözleri vardır.
Örnek: Akıllı köprü arayıncaya dek deli suyu geçer.
Bir aslanla karınca kavgasında kazanan olmaz. (Afrika atasözü)
Alıştırma - 1
Aşağıda verilen atasözlerini ve anlamlarını eşleştirerek verilen boşluğa yazınız.
Güçlü olup çalışmayandan, güçsüz olup çalışan
1. Ağır kazan geç kaynar. a.
daha iyidir; daha faydalıdır.
Bilmediği şeyi bir bilene soran, en zor işlerin bile
2. Abanın kadri yağmurda bilinir. b. üstesinden gelir; sormayan ise güçlükler içinde
yuvarlanır gider.
3. Yatan aslandan gezen tilki yeğdir. c. Öfkeli, sert kimsenin zararı kendisinedir.
Komşular en küçük şey için bile birbirlerine muhtaç-
4. Dağ başından duman eksik olmaz. d.
tırlar.
İnsanlar zamanı iyi değerlendirmezlerse zorda
5. Yazın gölge hoş, kışın çuval boş. e.
kalabilirler.
Büyük adamların, büyük iş yapanların her zaman
6. Minareyi çalan kılıfını hazırlar. f.
üzüntüleri, sıkıntıları vardır.
Kalın kafalı insan bir konuyu zor anlar, tembel olan
7. Keskin sirke küpüne zarar verir. g.
işi geç yapar.
Bir şeyin gerçek değeri, ancak ona çok ihtiyaç du-
8. Komşu komşunun külüne muhtaçtır. h.
yulduğu zaman iyi anlaşılır.
Kolay kolay gizlenemeyecek kadar büyük bir yolsuz-
9. Mum dibine ışık vermez. i. luğu yapan kimse, sorumluluktan kurtulma yollarını
önceden düşünür.
10. Danışan dağı aşmış, danışmayan yolu şaşmış. j. Etkili kişi kendi yakınlarına yardımcı olamaz.
31
Atasözü, Özdeyiş (Vecize), Öznel- Nesnel Cümleler, Neden-Sonuç, Amaç-Sonuç,
Koşul-Sonuç, Karşılaştırma, Karşıtlık Cümleleri
Kılavuz Bilgi
Özdeyiş (Vecize)
Bir düşünceyi, bir duyguyu, bir ilkeyi kısa ve kesin bir biçimde anlatan, genellikle kim tarafından söylendiği bilinen özlü
sözlere “özdeyiş (vecize)” denir.
! UYARI
Özdeyişler genellikle cümle hâlindedir. Evrensel nitelik taşırlar.
Örnek: Öğretmenler! Cumhuriyet sizden fikri hür, vicdanı hür, irfanı hür nesiller ister. (M. K. Atatürk)
Alıştırma - 2
Aşağıdaki özdeyişlerin kim tarafından söylendiklerini verilen boşluklara yazınız.
1. Türkiye Cumhuriyeti’nin temeli kültürdür………………………………..
2. Cahil kimsenin yanında kitap gibi sessiz ol. ……………………………..
3. Felaket, dost sayısını sıfıra indirir. …………………………………
Kılavuz Bilgi
Öznel- Nesnel Yargılar
Doğruluğu ya da yanlışlığı kanıtlanamayan, söyleyenin kişisel beğenisine dayalı olan yargılara “öznel yargılar”; doğru-
luğu ya da yanlışlığı kanıtlanabilen, göreceli bir yanı bulunmayan yargılara “nesnel yargılar” denir.
Örnek: Yazarın kitabı etkileyici ve şaşırtıcı bir sonla bitti. (öznel)
Yazarın kitabı dört farklı bölümden oluşuyor. (nesnel)
Alıştırma - 3
Aşağıdaki yargıları tablodaki anlamlara göre işaretleyiniz.
Cümle Öznel Nesnel
1. Siyah, renklerin içerisinde en asil olandır.
2. Güneş her zaman doğudan yükselir.
3. İstanbul’un nüfusu günden güne artıyor.
4. Akşamları yürüyüş yapmak insanları mutlu eder.
5. Ailesiyle birlikte o muhteşem köşkte kimseyle konuşmadan yaşardı.
32
Atasözü, Özdeyiş (Vecize), Öznel- Nesnel Cümleler, Neden-Sonuç, Amaç-Sonuç,
Koşul-Sonuç, Karşılaştırma, Karşıtlık Cümleleri
Kılavuz Bilgi
Neden- Sonuç Cümleleri
Cümlede var olan yargının gerekçesinin de verildiği cümlelere “neden-sonuç cümleleri” denir. Neden-sonuç cümleleri
“Niçin?” sorusuna cevap verir. Bazen “sonuç-neden” şeklinde de kurulabilirler.
Örnek: Bütün yaz tekrar yaptığı için konu eksiklerini tamamladı.
Yapraklar döküldü çünkü güz geldi.
Alıştırma - 4
Aşağıdaki cümlelerden neden-sonuç ilişkisi taşıyanları işaretleyiniz.
Cümle
1. Sabah trafik olduğundan işe geç kaldım.
2. Uyuyakaldığı için Türkçe sınavını kaçırmış.
3. Onun hakkında güzel şeyler söylüyorlar.
4. Kapıyı çalanın kim olduğunu bilmiyoruz.
5. Yine yaz geldi, gülen yüzlerle doldu plajlar.
Kılavuz Bilgi
Amaç- Sonuç Cümleleri
Cümlede var olan yargının amacının de verildiği cümlelere “amaç-sonuç cümleleri” denir. Amaç-sonuç cümleleri
“amacıyla” kelimesiyle okunabilir.
Örnek: Kendini affettirmek için bütün gün bana yardımcı oldu.
Kendini affettirmek amacıyla bütün gün bana yardımcı oldu.
Alıştırma - 5
Aşağıdaki cümlelerden amaç-sonuç ilişkisi taşıyanları işaretleyiniz.
1. Seni göreyim diye bunca yolu geldim.
2. Tatile çıkmak için para biriktiriyor.
3. Konuşma yapmak üzere kürsüye çıktı.
4. Her sabah kahvaltıda iki tane elma yer.
5. Telefonundan müzik dinlemeyi sevmez.
33
Atasözü, Özdeyiş (Vecize), Öznel- Nesnel Cümleler, Neden-Sonuç, Amaç-Sonuç,
Koşul-Sonuç, Karşılaştırma, Karşıtlık Cümleleri
Kılavuz Bilgi
Koşul- Sonuç Cümleleri (Koşula Bağlılık)
Bir eylemin gerçekleşebilmesi için önceden gerçekleşmesi gereken başka bir durumun olmasına “koşula bağlılık” denir.
Koşul-sonuç cümlelerinde “–se/-sa, -ınca, -dıkça...” gibi ekler yer alır.
Örnek: Bütün ödevlerini yaparsan arkadaşlarınla dışarı çıkabilirsin.
Alıştırma - 6
Aşağıdaki cümlelerden koşul-sonuç ilişkisi taşıyanları işaretleyiniz.
1. Çaba gösterirsen yapamayacağın şey yok.
2. Zamanım oldukça gönüllü işler yapıyorum.
3. Deneylerim bitince eve gideceğim.
4. Rüzgârlı havalarda ıslak saçla dolaşılmaz.
5. Akşam oldu mu çocuklar evlerine girerdi.
Kılavuz Bilgi
Karşılaştırma Cümleleri
İki farklı varlık, kavram ya da durumun ortak bir nitelikle ilgili olarak birbirlerine karşı durumlarını belirleyen cümlelere
“karşılaştırma cümleleri” denir. Karşılaştırma cümlelerinde “en, çok, pek, daha, gibi, kadar...” gibi sözcüklere yer verilir.
Örnek: Emir, Deren’den daha uzun boylu bir çocuk.
Alıştırma - 7
Aşağıdaki cümlelerden karşılaştırma anlamı taşıyanları işaretleyiniz.
Cümle
1. Yaşça ailenin en büyüğü amcamdı.
2. Çiçekleri vazoya yerleştirmemi rica etti.
3. Ali, Osman’dan biraz daha kilolu bir çocuktur.
4. Kitaplarının tozlarını epeydir almadığı belli.
5. Bizim ev sizinki kadar büyük değil.
34
CÜMLEDE ANLAM
Atasözü, Özdeyiş (Vecize), Öznel-Nesnel Cümleler, Neden-Sonuç, Amaç-
Sonuç, Koşul-Sonuç, Karşılaştırma, Karşıtlık Cümleleri
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları-1
1. Aşağıdaki cümleleri anlatım özelliklerine göre işaretleyiniz.
Cümle Öznel Anlatım Nesnel Anlatım
1. Aradığı huzuru bu şirin kasabada bulmuştu.
2. Akşamki oyun iki perdeden oluşuyor.
3. İletişim sadece insanların uyguladığı bir eylem değildir.
4. Sümerlerin çivi yazısı kullanmasıyla haberleşme gelişmiştir.
5. Öğretmen masasında iki çocuk oyun oynuyor.
6. Dansçıların arasında güzel bir ahenk var.
7. “İhtiyar Adam ve Deniz” Hemingway’e Nobel’i getirmiştir.
8. Bu eski evler, insanı geçmiş zamanların havasına sokuyor.
9. Kimi yazılar bildirme amacına yöneliktir.
10. İtalya’nın güney kıyıları muhteşem manzaralara sahip.
2. Aşağıda verilen atasözlerinin anlamlarını TDK sözlüğünden bularak karşılarında verilen boşluklara yazınız.
Atasözü Anlamı
1. Bana dokunmayan yılan bin yaşasın.
2. Vakitsiz öten horozun başını keserler.
3. Veren el, alan elden üstündür.
4. Taşıma su ile değirmen dönmez.
5. Nerede birlik, orada dirlik.
6. Ne karanlıkta yat ne kara düş gör.
7. Lafla peynir gemisi yürümez.
8. Her yokuşun bir inişi, her inişin bir yokuşu vardır.
9. Her çok, azdan olur.
10. Görünen köy, kılavuz istemez.
35
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları - 1
3. Aşağıdaki tabloyu cümlelerin taşıdığı anlam ilişkilerine göre doldurunuz.
Cümleler Neden-Sonuç Amaç- Sonuç Koşul- Sonuç Karşılaştırma
1. İnsandaki iyi duyguları en iyi sanat uyandırır.
2. Onu görmek için şehir dışından buraya geldi.
3. Elindeki işler biterse bize de yardım edersin.
4. Bütün gün uyuduğundan başı ağrıyor.
5. Bizi ancak büyüyünce anlayabilirsin.
6. Yeterli suyu vermezsen çiçekler ölürler.
7. Hava bozdu, gezi iptal oldu.
8. Cüzdanını kaybettiği için zor durumda kaldı.
9. Çocuk kitaplarını romanlara tercih ederim.
10. Yarın sabah uyanınca bize haber ver.
4. Aşağıdaki cümlelerden özdeyiş olanları işaretleyiniz.
1. Bir ön yargıyı ortadan kaldırmak, atomu parçalamaktan daha zordur.
2. Dostluk, iki vücutta müşterek bir ruha benzer.
3. Büyük başarılar, kıymetli anaların yetiştirdikleri seçkin evlatlar sayesinde olmuştur.
4. Damlaya damlaya göl olur.
5. Gideceği limanı bilmeyen gemiye hiçbir rüzgârdan fayda gelmez.
6. Sorgulanmayan yaşam yaşanmaya değer değildir.
7. Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir.
8. Mal canın yongasıdır.
9. Yuvarlanan taş yosun tutmaz.
10. İki cambaz bir ipte oynamaz.
5. Aşağıdaki atasözleri ve görselleri eşleştiriniz.
Denize düşen yılana sarılır. Ayağını yorganına göre uzat. Armut dibine düşer.
36
CÜMLEDE ANLAM
Atasözü, Özdeyiş (Vecize), Öznel-Nesnel Cümleler, Neden-Sonuç, Amaç-
Sonuç, Koşul-Sonuç, Karşılaştırma, Karşıtlık Cümleleri
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları-2
1. Aşağıdaki atasözlerini anlamlarına göre işaretleyiniz.
Cümle Gerçek Anlam Mecaz Anlam
1. Son pişmanlık fayda etmez.
2. Dost ile ye, iç; alışveriş etme.
3. Altın eşik, gümüş eşiğe muhtaç olur.
4. Kaz gelen yerden tavuk esirgenmez.
5. Akıllı köprüyü arayıncaya dek, deli suyu geçer.
2. Aşağıdaki atasözlerinden hem gerçek hem mecaz anlam içerenleri işaretleyelim.
1. Mum dibine ışık vermez.
2. Dikensiz gül olmaz.
3. Ağaç yaşken eğilir.
4. Boşboğazı ateşe atmışlar, odunum yaş (az) demiş.
5. Arabanın ön tekerleği nereden geçerse art tekerleği de oradan geçer.
3. Aşağıdaki cümlelerden kişisel yorum içerenleri işaretleyiniz.
1. Kitabın sürükleyici anlatımı, beni hayal âlemlerine götürdü.
2. Cep telefonuna kırılmaz camdan ekran taktırmış.
3. Tabloda genç bir anne ve çocuğu resmedilmiş.
4. Hedefine ulaşmak için yılmadan çalışmalısın.
5. Filmin sonunda Paris’e taşınıyorlar.
37
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları - 2
4. Aşağıdaki atasözlerinden hangisi konusu bakımın- 8.
dan diğerlerinden farklıdır?
A) Ağacın meyvesi olunca başını aşağı salar.
B) Alçak uçan yüce konar, yüce uçan alçak konar.
C) Yerdeki yüze basılmaz.
D) Akıl akıldan üstündür.
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşılaştırma yok-
tur?
Bu resimle ilgili olarak aşağıdaki cümlelerin hangi-
A) Hava düne göre oldukça serin ve yağışlı. sinde kişisel bir yoruma yer verilmiştir?
B) Osman sınıfın en başarılı öğrencisidir.
A) Sağ taraftaki duvarda çerçeveler vardır.
C) Yarın akşam ailece sinemaya gideceğiz.
B) Oda oldukça zevkli döşenmiştir.
D) Kimseyi sevmedim ben senden daha güzel.
C) İki adet sandalye farklı yerlerde durmaktadır.
D) Duvar açık mavi renkte boyanmıştır.
6. (1) Bu satırları seni ne kadar çok özlediğimi söylemek
için kaleme alıyorum. (2) Sen gittikten sonra mahallenin 9. Aşağıdakilerin hangisinde atasözü kullanıldığı cüm-
eski tadı kalmadı. (3) Kimse dışarı çıkıp oyun oynamak leye uygun düşmemiştir?
istemiyor. (4) Arada sırada yan yana geldiğimizde bile A) Akıl adama sermayedir, az paran da olsa bu işi yapa-
sadece seni konuşuyoruz.
bilirsin.
Bu mektubun yazılma amacı numaralanmış cümle- B) Ağaç yaşken eğilir, bu eğitimi almakta çok gecikmiş-
lerin hangisinde verilmiştir? sin.
C) Ona yaptığım masraftan bıktım, ekmek istemez su
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 istemez.
D) Hiçbir şeyi atma, sakla samanı gelir zamanı.
7. (1) İstanbul’dan Kars’a uzun bir yolculuğa çıktık. (2) Kita-
bın tanıtımını bütün ülke genelinde yapmak istiyorduk.
(3) Gittiğimiz her yerde yeni insanlarla, yeni hikâyelerle
tanışıyorduk. (4) Ne çok hikâye var Anadolu insanının 10. Aşağıdakilerin hangisinde koşul-sonuç ilişkisi var-
yüreğinde. dır?
Numaralanmış cümlelerin hangi ikisi arasında ne- A) Onun kalbini kazanmayı bir becerebilsem…
den-sonuç ilişkisi vardır?
B) Gitsen de gitmesen de onun için fark etmez.
A) 1-2 B) 1-4 C) Hayat, sevdiğin şeyleri okudukça güzelleşir.
C) 2-3 D) 3-4 D) Dünya turu yapmak için planlar yapıyor.
38
CÜMLEDE ANLAM
5.Bölüm İçerik, Üslup, Tanım, Öneri, Tasarı, Varsayım, Kesinlik,
Ön Yargı, Eleştiri, Öz Eleştiri, Tahmin, Olasılık Cümleleri
Sınıf İçi Alıştırma ve Uygulamalar
Kılavuz Bilgi
İçerik Bildiren Yargı
Bir eserde ele alınan konunun yer verildiği cümledir. “Ne anlatılıyor?” sorusuna cevap verir.
Örnek: Orhan Pamuk son kitabında bir bozacının yaşantısını ele alıyor.
Üslup Bildiren Yargı
Bir eserin nasıl yazıldığını, tarzını veren cümlelerdir. “Nasıl anlatılıyor?” sorusuna cevap verir.
Örnek: Ünlü yazar, öykülerinde kahramanlarını şiveleriyle konuşturmuş.
Alıştırma - 1
Aşağıdaki cümleleri bildirdikleri yargıya göre işaretleyiniz.
Cümle İçerik Üslup
1. Yazar bu romanında Anadolu insanının dertlerini anlatıyor.
2. Akıcı dili ve özgün deyişleriyle okuyucusunu kendine çekiyor.
3. Çocuklara yönelik yazdığı yazılarda geleneklerimizi anlatır.
4. Son şarkısında deyim ve atasözlerine sıkça yer vermiş.
5. Sanat hakkında yazdığı bu makale çok ses getirdi.
Kılavuz Bilgi
Tanım Cümlesi
Bir kavramın niteliklerini eksiksiz olarak belirten cümlelere “tanım cümlesi” denir. Tanım cümleleri “Bu nedir ya da bu
kimdir?” sorularına cevap verirler.
Örnek: Cep telefonunun sağladığı klasik özelliklere, bilgisayar özelliklerinin de eklenmesiyle tasarlanan gelişmiş mobil
iletişim cihazlarına “akıllı telefon” denir.
Öneri Cümlesi
Bir sorunu çözmek üzere öne sürülen görüş, düşünce, teklif cümlelerine “öneri cümlesi” denir.
Örnek: Her gün evden çıkmadan duş almak zinde olmanı sağlar.
39
İçerik, Üslup, Tanım, Öneri, Tasarı, Varsayım, Kesinlik, Ön Yargı, Eleştiri, Öz Eleştiri, Tahmin, Olasılık Cümleleri
Kılavuz Bilgi
Tasarı Bildiren Cümle
Olması veya yapılması istenen bir şeyin zihinde aldığı biçimi bildiren cümlelere “tasarı cümlesi” denir.
Örnek: Önümüzdeki hafta ara sınav yapmayı planlıyoruz.
Varsayım Bildiren Cümle
Gerçekte var olmayıp bizim varsaydığımız, var olduğunu düşündüğümüz durumları bildiren cümlelere “varsayım cümlesi“
denir. “Varsayalım ki, düşünelim ki, farz edelim ki, diyelim ki, desem ki, düşün ki, kabul edelim, tut ki…” gibi kelimeler ile
varsayım cümleleri oluşturulur.
Örnek: Varsayalım bütün işlerimizi bu gece bitirdik, yarın ne yapacağız?
Kesinlik Bildiren Cümle
Şüphe ve olasılık bildirmeyen cümlelere “kesinlik bildiren cümle” denir.
Örnek: Türkiye yedi coğrafi bölgeye ayrılır.
Alıştırma - 2
Aşağıdaki cümlelerde bulunan anlam özelliklerini (tanım, öneri, tasarı, varsayım, kesinlik) boş bırakılan yerlere
yazınız.
1. Yarınki toplantı için klasik bir takım elbise giymelisin.
2. Sınavı kazandığını kabul edelim, bizden ne hediye istersin?
3. Kış tatili için seneye Uludağ’a gitmeyi planlıyoruz.
4. Uçağımız kalkmıştır, kemerlerinizi takınız.
5. Sıfat, isimlerin önüne gelerek onları niteleyen ya da belirten sözcüktür.
6. Diyelim ki onunla konuştun, eline ne geçecek?
7. Mustafa Kemal Atatürk ilk cumhurbaşkanımızdır.
8. Soruları çözerken önce soru köklerini okumalısın.
9. Türkiye’nin başkenti Ankara’dır.
10. Gelecek yıl İtalya’da yüksek lisans yapmayı planlıyor.
40
İçerik, Üslup, Tanım, Öneri, Tasarı, Varsayım, Kesinlik, Ön Yargı, Eleştiri, Öz Eleştiri, Tahmin, Olasılık Cümleleri
Kılavuz Bilgi
Ön Yargı (Peşin Hüküm) Cümlesi
Bir kişi veya bir durumla ilgili belirli şart, olay ve görüntülere dayanarak önceden edinilmiş yargıları belirten cümlelere
“ön yargı cümlesi” denir. Ön yargı cümlelerinde dikkat edilmesi gereken, yargının henüz gerçekleşmemiş olmasıdır. Bu
cümleler olumlu veya olumsuz yargı bildirebilirler.
Örnek: Aldığımız bu güzel elbise ona büyük gelecek.
Eleştiri Cümlesi
Bir yapıtın, bir insanın veya bir durumun doğru ya da yanlış yönlerini belirten cümlelere “eleştiri cümlesi” denir. Eleştiri
cümleleri olumlu ya da olumsuz yönde olabilir.
Örnek: Yazar, eserlerinde toplumun yaşadığı sorunları görmezden geliyor.
Öz Eleştiri Cümlesi
Bir kimsenin kendi kendini eleştirmesini içeren cümlelere “öz eleştiri cümlesi” denir.
Örnek: İngilizcemi geliştirmek için çok daha fazla çaba harcamalıydım.
Tahmin Bildiren Cümle
Akla, sezgilere, gözlemlere veya birtakım verilere dayanarak olacak bir şeyi önceden kestirebilme sonucunda ortaya
çıkan cümlelere “tahmin bildiren cümle” denir.
Örnek: Arabaların üzerinde bu kadar çiy olduğuna göre bugün hava açacak.
Olasılık (İhtimal) Cümleleri
Gerçekleşmesi kesin olmayan bir olayın veya bir durumun ortaya çıkmasının beklenilmesi, umut edilmesi ile ilgili cüm-
lelere “olasılık (ihtimal) cümlesi “ denir.
Örnek: Yaz tatili sonrası okulların açılması biraz ertelenebilir.
Alıştırma - 3
Aşağıdaki cümlelerde bulunan anlam özelliklerini (ön yargı, eleştiri, öz eleştiri, tahmin, olasılık) boş bırakılan
yerlere yazınız.
1. Yazarın yeni kitabı satış rekorları kıracak.
2. Hava böyle giderse yarın yağmur yağabilir.
3. Filmin maceralı konusu insanı içine çekiyor.
4. Sınava çok daha iyi hazırlanmalıydım.
5. Yazın arkadaşlarımla Türkiye turuna çıkabiliriz.
41
CÜMLEDE ANLAM
İçerik, Üslup, Tanım, Öneri, Tasarı, Varsayım, Kesinlik,
Ön Yargı, Eleştiri, Öz Eleştiri, Tahmin, Olasılık Cümleleri
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları-1
1. Aşağıdaki cümlelerin ilettikleri duygu ve düşünceleri kutudan seçerek eşleştiriniz.
Cümle a. İçerik
1. Tut ki büyük ikramiyeyi kazandın, neler alırsın? b. Üslup
2. Yazar son kitabında akıcı bir dil kullanmış. c. Tanım
3. Biraz daha çabalasaydım onunla gitmeyi başarabilirdim.
d. Öneri
4. Böyle havalarda yanında şemsiye olmadan yola çıkmamalısın.
e. Tasarı
5. Seneye yeni bir okula gitmeyi planlıyorum.
f. Kesinlik
6. Zamir, ismin yerini tutan sözcüktür.
g. Varsayım
7. Yazar hiçbir eserinde toplumsal sorunlara eğilmez.
h. Ön Yargı
8. Bu film gişede büyük bir hasılat elde edecek.
ı. Öz Eleştiri
9. Toplantı bitmiştir, herkes ofislerine dönsün lütfen.
i. Tahmin
10. Sınav sonuçlarına bakarak iyi bir liseye gideceğini düşünüyorum.
j. Olasılık
2. Aşağıdaki metinde geçen numaralanmış cümlelerden üslup ile ilgili olanların numaralarını “Ü”, içerikle ilgili olan-
ların numaralarını “İ” kutularına yazınız.
(1) Ayşen Erdoğan’ın “Küsüklü’nün Delileri” adlı kitabı da köylük yerde geçen bir roman. (2) Her yaz tatilinde ailecek köye
dedesinin yanına giden isimsiz kahramanımız yine çok sıkıcı bir yaz geçirirken çatı katındaki penceresinin dışında bir çocukla
karşılaşır. (3) Evin önündeki çınar ağacına tırmanıp dengesini kaybederek yere düşen bu çocuğu bizimki, tıpkı Alice’nin beyaz
tavşanın peşinden gittiği gibi, izler ve macera dolu bir yaz tatili başlar. (4) İyi niyetle yazılmış özgün bir roman “Küsüklü’nün
Delileri”. (5) Karşılıksız iyilik yapmak, vicdan, sevgi gibi kaybetmememiz gereken değerlerin vurgulandığı, ön yargının ne
kadar yanlış olduğunun altının çizildiği bir hikâyeye sahip. (6) Ne var ki bu kitabı okurken anneannemin arka balkonunda
okuduğum romanların, öykülerin tadını alamadım ki bunun en büyük sebebi yazarın kullanmayı tercih ettiği dil. (7) Yazar
şimdiki zaman kipi ile başlayıp geçmiş zaman kipi ile bir cümle kurduktan sonra hikâyeyi anlatıyor ve finalde de şimdiki
zamanda karar kılıyor. (8) Bazı cümleler ve ifadelerde yabancı duruyor, mesela “can atmayış nedenleri”, “kendimi işe yarar
duyumsamak güzeldi”, “bana da bir baş selamı yolladı” gibi. (9) Ayrıca çocukların birbirine ve ana karakterin babasının
oğluna “adamım” diye seslenmesi, köyde yaşayan çocuğun arkadaşını birden görünce “Oh! Merhaba” demesi sanki kötü
çevrilmiş bir roman okuduğumuzu hissettiriyor. (10) Bunun dışında yazarın üslubuna ait güzellikler de var, karakterlerini
ve bazı ifadeleri birleşik sözcüklerle isimlendirmiş: Daldandüşen, uçurumküçüğü gibi.
İçerik (İ) Üslup (Ü)
42
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları - 1
3. Aşağıda verilen cümlelerden “tanım cümlesi” olanları işaretleyiniz.
Cümleler
Çizgi film, bir konuyla ilgili olarak öykü kişilerinin hareketlerini belirtecek biçimde art arda çizilmiş
1.
resimlerden oluşan sinema filmidir.
Çizgi film tanımı zaman içerisinde değişse de aslında o "gerçekçi olmayan veya yarı gerçek çizim veya
2.
karikatür" dür.
3. Bu sanatı icra eden kimseye karikatürist denir.
4. Çizgi film, çok sabır ve titizlik gerektiren bir sanattır.
5. Zira birkaç dakikalık bir film gösterisi yapmak için binlerce resim çizmek gerekir.
6. Yapımının zorluğuna rağmen herkes tarafından televizyonda ilgiyle seyredilmektedir.
7. İlk çizgi film denemelerini 1908 senesinde Fransız Emile Cohl yaptı.
8. Beyaz bir kâğıt üzerine siyah renkle çizdiği çöpten adamlarını filme aldı.
9. Türkiye’de sinema sanatının gelişmesiyle birlikte, çizgi filmde de yeni bir gelişme göze çarpıyor.
İstanbul Reklam Ajansı, değişik bir takım çizgi film hazırlatmak için bazı karikatür sanatçılarını kadro-
10.
suna alarak çalışmalarına başladı.
4. Şiirde, aşağıdaki duygu ve yargı cümlelerinden hangisinin kullanıldığını işaretleyiniz.
Desem ki vakitlerden bir nisan akşamıdır,
Rüzgârların en ferahlatıcısı senden esiyor,
Sende seyrediyorum denizlerin en mavisini,
Ormanların en kuytusunu sende gezmekteyim,
Senden kopardım çiçeklerin en solmazını,
Toprakların en bereketlisini sende sürdüm,
Sende tattım yemişlerin cümlesini.
Varsayım Cümlesi Kesinlik Cümlesi Olasılık Cümlesi Tahmin Cümlesi
43
CÜMLEDE ANLAM
İçerik, Üslup, Tanım, Öneri, Tasarı, Varsayım, Kesinlik,
Ön Yargı, Eleştiri, Öz Eleştiri, Tahmin, Olasılık Cümleleri
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları-2
1. Aşağıdaki cümlelerden içerik, üslup veya hem içerik hem de üslup cümlesi olanları işaretleyiniz.
Cümle İçerik Üslup
1. Yazar romanında Anadolu insanının sorunlarını, naif ve gerçekçi bir dille anlatmış.
2. Bu kitapta çocukların günlük yaşamından izler bulmak mümkün.
3. Çocuk kitabı yazarken çocukların kullandığı dili de kullanmalı yazarlar.
4. Göktuğ Canbaba, kitabında kedileri Fransız aksanıyla konuşturmayı unutmamış.
5. Yazdığı gezi notlarında ada hayatını alaycı bir dille aktarmış.
6. Okuduğumuz yazıda teknolojinin zararları eğlenceli bir şekilde ortaya konmuş.
7. Yaptığı konuşmada yirmi birinci yüzyıl becerilerine atıfta bulundu.
8. Bu paragrafta tüm sözcükler gerçek anlamlarıyla kullanılmış.
9. Yurt dışında öğrenim gördüğü zamanları, içten bir dille anılarında anlatmış.
10. Kitaplarında tarihî bilgileri verirken ciddi bir üslup kullanıyor.
2. Numaralanmış cümlelerin ilettikleri duygu ve yargıları bulmacada uygun yerlere yerleştiriniz.
1. Önümüzdeki sezon bizim takım şampiyon olacak.
2. Yeni kazalar olmaması için yollar en kısa sürede ışıklandırılmalı.
3. Yeni nesil yazarlar, deyimleri göz ardı ediyor.
4. İki takımla on birer oyuncu ve bir topla oynanan oyuna futbol denir.
5. Bu binaları geçen yılki şiddetli deprem yıkmış olmalı.
2
1
4
3
5
44
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları - 2
3. Aşağıdakilerin hangisinde “varsayım” söz konusu 7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “öneri” yapılmıştır?
değildir?
A) Paragraf sorularını kaçırmamak için her gün yarım
A) Buraya daha önce de geldiğini farz edersek sana saat kitap okuyun.
yardımcı oluruz. B) Testin sonuçlarını öğrenmek için yarın hastaneye
B) Diyelim ki bütün sınıfı kandırdın, eline ne geçecek? gideceğiz.
C) Bir bakmışsın ki uzun yıllar geçmiş, saçların bembeyaz C) Tatil planlarımızı erkenden yaparsak indirim kazana-
olmuş. biliriz.
D) Pastayı senin yaptığını düşünelim, masrafımız olduk- D) Hava bu kadar soğuduğuna göre kar tatili kapıda.
ça azalır.
4. Aşağıdakilerin hangisinde “olasılık” anlamı vardır?
A) Konuşmalarımızı kimseye belli etmeden dinlemiş
olabilir.
B) Yarınki sabah uçuşuna muhakkak yetişmeliyiz. 8. (1) Futbol dünyada en çok konuşulan en çok sevilen spor
C) Yemeğiniz bitince hep birlikte buradan kalkabiliriz. dallarından biri hiç kuşkusuz. (2) Christian Tielman’ın “Sü-
D) Kitaplarını kütüphaneye iade etmeden önce bana da per Futbolcular” adlı kitabı da çocukların futbol sevgisini
göstermelisin. konu ediniyor. (3) Futbolla ilgili dediğime bakmayın;
kitap sadece futbolu seven çocuklar için değil, sekiz
5. 1. Kitaplar bizim ufkumuzu açar, hiç görmediğimiz yer- yaşından büyük her çocuğun hatta yetişkinlerin bile
lere gitmemizi sağlar ve yeni dostluklar kurmamızda okurken keyif alabileceği nitelikte. (4) Cümlelerin uzun-
bize yardımcı olur. luğu, konunun işlenişi gibi özellikler nedeniyle kitabın
2. Ciltli ve ciltsiz olarak bir araya getirilmiş, basılı veya ilk okuma çağı için uygun olmadığını düşünüyorum.
yazılı kâğıt yaprakların bütününe kitap denir. Yukarıdaki paragrafın kaçıncı cümlesinde “olumsuz
3. Kitap insanların doğruyu ve yanlışı ayırt etmesinde eleştiri” yapılmıştır?
bir yol göstericidir.
4. Bir kitabın satış rekoru kırmış olması değil, yüzyıl A) 1 B) 2 C) 3 D) 4
sonrasında da okunması onun kalıcılığının işaretidir.
Numaralanmış cümlelerin hangilerinde “tanım”
yapılmıştır?
A) 1-2 B) 2-3 C) 2-4 D) 3-4
6. (1) Mahallemizdeki herkes çocuk parkının ne kadar pis
olduğundan yakınıp duruyor. (2) Çocukların oynayaca-
ğı bu yer aynı zamanda bir mikrop yuvası. (3) İnsanlar
yakınmakta haklılar haklı olmasına ama burayı kirleten 9. Aşağıdakilerin hangisinde “üslup” ile ilgili bir yargıya
de bu mahallenin sakinleri değil mi? (4) Mesela dün yer verilmiştir?
arkadaşlarımla biraz muhabbet etmek için parka gel-
dik. (5) Elimizdeki çöpleri masaların üzerinde bırakıp A) Şair bu şiirinde ülkesinin doğal güzelliklerini anlatmış.
gitmekte hiçbir sakınca görmedik hâlbuki çöp kutuları B) Sadece kapağıyla değil, işlediği konuyla da büyüleyici
yanı başımızda duruyordu. bir kitap.
C) Çeşitli yazarlardan seçme hikâyelerle oluşturulan bu
Numaralanmış paragrafta kaçıncı cümleden itibaren
“öz eleştiri” ye geçilmiştir? eser çok değerli.
D) Yazdığı internet günlüğünde karamsar bir hava
A) 2. B) 3. C) 4. D) 5. hâkim.
45
CÜMLEDE ANLAM
6.Bölüm
Eşitlik, Endişe, Yakınma, Sitem Cümleleri, Uyarı, Şaşırma, Beğeni, Pişmanlık, Aşamalı Durum,
Küçümseme, Azımsama Cümleleri
Sınıf İçi Alıştırma ve Uygulamalar
Kılavuz Bilgi
Eşitlik Cümlesi
En az iki şeyin birbirine eşit olduğunu bildiren cümlelere “eşitlik cümlesi” denir.
Örnek: Kardeşimle bayramda topladığımız şekerleri onar onar bölüştük.
Endişe (Kaygı) Cümlesi
Olumsuz bir durumun gerçekleşme olasılığından dolayı duyulan kaygıyı anlatan cümlelere “endişe cümlesi” denir.
Örnek: Tarif edilen yeri bir an önce bulamazsak başımız derde girecek.
Yakınma (Şikâyet) Cümlesi
Bir durumdan duyulan rahatsızlığı ifade eden cümlelere “yakınma cümlesi” denir.
Örnek: Bu yaşına geldi, hâlâ yemek yapmayı öğrenemedi.
Sitem Cümlesi
Bir kimsenin yaptığı bir hareketten dolayı duyulan üzüntünün, kırgınlığın dile getirildiği cümlelere “sitem cümlesi” denir.
Örnek: Herkese selam verdin ama beni görmezden geldin.
Uyarı Cümlesi
Kişi ya da kişileri yanlış davranışlardan uzak tutmak için bir konu, sorun ya da olumsuz bir durum ile ilgili ikaz ve hatır-
latmaları içeren cümlelere “uyarı cümlesi” denir.
Örnek: İnşaatta çalışma var, lütfen başka bir yol kullanınız.
Şaşırma Cümlesi
Beklenmeyen bir durum karşısında ne yapacağını, nasıl davranacağını bilememe, hayrete düşme anlamı taşıyan cüm-
lelere “şaşırma cümlesi” denir.
Örnek: Karşıma aniden çıkınca elim ayağım dolaştı.
Alıştırma - 1
Aşağıdaki cümlelerde bulunan anlam özelliklerini (eşitlik, endişe, yakınma, sitem, uyarı, şaşırma) boş bırakılan
yerlere yazınız.
1. Onu birden karşımızda görünce ne yapacağımızı bilemedik.
2. Buraya kadar gelip de beni görmeden gitmiş.
3. Seni bir daha onun yanında görmeyeyim!
4. Her seferinde ödevlerine benim yardım etmemi bekliyor.
5. Büyükannemden tüm torunlarına birer inci kolye kalmıştı.
6. Yarın da gelmezse biz ne yapacağız?
46
Eşitlik, Endişe, Yakınma, Sitem Cümleleri, Uyarı, Şaşırma, Beğeni, Pişmanlık, Aşamalı Durum, Küçümseme,
Azımsama Cümleleri
Kılavuz Bilgi
Beğeni Cümleleri
Bir varlığa veya bir olayın sonucuna yönelik beğenme, takdir etme, övme veya onaylama işini bildiren cümlelere “beğeni
cümlesi” denir.
Örnek: Yaptığı çalışmalarla gelecek nesle örnek olacak bir kişi.
Pişmanlık Cümlesi
Yapılan bir işin veya davranışın olumsuz sonucu görüldüğünde oluşan üzüntüyü bildiren cümlelere “pişmanlık cümlesi”
denir.
Örnek: Bu işe kalkışmadan önce keşke sana bir danışsaydım.
Aşamalı Durum Bildiren Cümle
Bir durumun, bir özelliğin, bir olgunun aşama aşama değiştiğini, geliştiğini anlatan cümlelere “aşamalı durum bildiren
cümle” denir. Gittikçe, giderek, günden güne, yıldan yıla, her geçen gün, zamanla, yavaş yavaş ... gibi sözcükler bu tür
cümlelerde bulunabilir.
Örnek: Güneşin doğuşuyla bir kızıllık giderek ortalığa yayılmaya başladı.
Küçümseme Bildiren Cümlesi
Bahsedilen şeye değer vermeme, onu nitel olarak az bulma, önemsememe anlamı taşıyan cümlelere “küçümseme
bildiren cümle” denir.
Örnek: Yine son moda (!) kıyafetlerle düğüne gelmiş.
Azımsama Bildiren Cümle
Bir şeyin miktarca az olduğunu bildiren, nicel olarak az bulunan cümlelere “azımsama bildiren cümle” denir.
Örnek: Senin kazandığın parayla ben aylık benzin paramı bile karşılayamam.
Alıştırma - 2
Aşağıdaki cümlelerde bulunan anlam özelliklerini (beğeni, pişmanlık, aşamalı durum, küçümseme, azımsama) boş
bırakılan yerlere yazalım.
1. Ben ömrümde böyle güzel bir ev görmedim.
2. Bu kadarcık parayla kendine hiçbir şey alamazsın.
3. Çocuk gittikçe içine kapanıp kimseyle konuşmaz hâle geldi.
4. Onunla konuşmadan önce sana da haber verseydik keşke.
5. Siz ne anlarsınız yemekten, diyerek hepimize çıkıştı.
47
CÜMLEDE ANLAM
Eşitlik, Endişe, Yakınma, Sitem Cümleleri, Uyarı, Şaşırma, Beğeni, Pişmanlık, Aşamalı Durum,
Küçümseme, Azımsama Cümleleri
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları-1
1. Aşağıdaki cümleleri anlamlarına göre işaretleyiniz.
Cümle Azımsama Küçümseme
1. Sen ne biliyorsun da konuşuyorsun.
2. Koca köyde bu kadarcık mı çocuk var?
3. Teklif ettiğiniz maaşla kimse burada çalışmaz.
4. Sen kim, iyi bir futbolcu olmak kim!
5. Çok çalışıp bu sınavından artık sıfır almayacakmış!
6. İki kitap okuyunca kendini adam zannedenlerden işte!
7. Koca kütüphanede bir tanecik mi şiir kitabı var?
8. Büyüyecek de bize o bakacak, gel de inan.
9. Bu kadarcık maaşla İstanbul’da nasıl yaşıyorsun?
10. Tüm ay boyunca bu kadarcık mı yazı yazabildin?
2. Aşağıdaki cümlelerden aşamalı durum bildirenleri işaretleyiniz.
Cümle
1. Bu şehrin trafiği gün geçtikçe kötü hâle geliyor.
2. Yeni geldiği okula giderek alışıyordu.
3. Ayakkabıları sıktığı için bir türlü rahat edemiyor.
4. Zamanla beni anlayacağını düşünüyorum.
5. Dünyamızdaki buzul alanlar gitgide azalıyor.
3. Aşağıda verilen bilgileri “Doğru” veya “Yanlış” olarak işaretleyiniz.
Cümle Doğru Yanlış
1. “Kardeşim hiçbir zaman sözlerime kulak asmaz ki!” cümlesinde şikâyet anlamı vardır.
2. “Şirketin bütün kârını, hisseleri oranında paylaştılar.” cümlesinde eşitlik söz konusu değildir.
3. “Bu ülkenin dilini yavaş yavaş öğreniyorum.” cümlesinde aşamalı durum vardır.
4. “Sen herkese örnek gösterilecek bir çocuksun.” cümlesinde beğeni anlamı yoktur.
5. “Maaşınla ancak üç gün geçinebilirsin.” cümlesinde nitel olarak az görme vardır.
48
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları - 1
4. Numaralanmış cümlelerin anlam özelliklerini bulmacada uygun yerlere yerleştiriniz.
1. Tüm dergileri eşit sayıda ayırarak raflara dizdik.
2. Küçük kardeşini bu konudan sorumlu tutmamalıydık.
3. Dışarısı çok soğuk, şapkanızı takmayı unutmayın.
4. Aylak aylak geziyor, hiçbir işe yaramıyor.
5. Yola çıkalı üç saat olmasına rağmen hâlâ gelmedi.
6. Ev dediğin böyle manzaralı ve büyük olmalı.
7. Hani beni de çağıracaktınız akşamki yemeğe?
8. Son romanında oldukça anlaşılır bir dil kullanmış.
9. Oklava, hamuru inceltmek için kullandığımız bir mutfak aletidir.
10. Dergideki yazısında Suriyeli göçmenlerin hayatlarını anlatıyor.
3. 4.
1.
2.
6.
5.
8.
7.
9.
10.
49
CÜMLEDE ANLAM
Eşitlik, Endişe, Yakınma, Sitem Cümleleri, Uyarı, Şaşırma, Beğeni, Pişmanlık, Aşamalı Durum,
Küçümseme, Azımsama Cümleleri
Yazılıya Hazırlık ve Ödev Soruları-2
1. Aşağıdaki tabloyu uygun şekilde doldurunuz.
Eşitlik Endişe Yakınma Sitem Uyarı Şaşırma
Cümleler
Cümlesi Cümlesi Cümlesi Cümlesi Cümlesi Cümlesi
Son kalan yemeği yarı yarıya paylaşıp
1.
yediler.
Yemekten sonra dişlerinizi fırçalama-
2.
yı unutmayın.
Yeni evi görünce ağzımız bir karış
3.
açık kaldı.
Bütün parayı kardeş payı yaparak
4.
bölüştüler.
Yıllar sonra bir dükkânda karşıma
5.
çıkmasın mı!
O vakte kadar parayı bulamazsak
6.
yandık.
Herkese ufak da olsa bir hediye aldın
7.
da beni unuttun.
Ya sen gelene kadar işleri bitiremez-
8.
sem?
Seni defalarca uyarmama rağmen
9.
beni dinlemedin.
Cam eşyaları yukarı taşırken biraz
10.
daha dikkat edin.
2. Aşağıdaki cümleleri karşılarında sıralanan anlam özelliklerinden uygun olanlarla eşleştiriniz.
1. Üzerindeki kıyafet sana gerçekten çok yakışmış. a. Beğeni
2. Hedeflerine adım adım ulaşacaksın. b. Azımsama
3. Bu zamanda pahalı bir ayakkabı almak hataydı. c. Aşamalı Durum
4. Kendisini dünyanın en güzel kızı zannediyor! d. Pişmanlık
5. Bu kadarcık parayla yeni bir ev alamazsın. e. Küçümseme
50
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search