Μαθαίνω Ελληνικά - Παντελής Παππάς

Από τον ενικό στον πληθυντικό και το αντίθετο:
Πού είναι ο γιατρός που εφημερεύει;

Πού πήγε ο οδηγός του λεωφορείου;

Τα λάστιχα των αυτοκινήτων έσπασαν.

Το φαρμακείο είναι κλειστό το απόγευμα.

Θέλει ένα σουβλάκι και μια μπίρα.

Ακούσατε τα καινούργια τραγούδια του Νταλάρα;

Αυτά τα προβλήματα είναι δύσκολα.

Έστειλαν προσκλήσεις στους φίλους τους.

Θηλυκά σε -η
(σχηματίζουν πληθυντικό σε -εις)

Ενικός αριθμός |

Ονομ. η λέξη η είδηση

Γεν. της λέξης (ή λέξεως) της είδησης (ή ειδήσεως)

Αιτ. τη(ν) λέξη τη(ν) είδηση

Κλητ. - λέξη - είδηση

Ονομ. οι λέξεις Πληθυντικ*5ς αριθμός
Γεν. των λέξεων οι ειδήσεις
Αιτ. τις λέξεις των ειδήσεων
Κλητ. - λέξεις τις ειδήσεις
- ειδήσεις

196

> Όπως η λέξη κλίνονται:
η σκέψη, η γνώση, η στάση, η δράση, η χρήση, η ψύξη, η παύση,
η πτώση, ...

η θέση

της τάξης

των λύσεων

η πόλη

> Όπως η είδηση κλίνονται :
η δύναμη, η κίνηση, η γέννηση, η όρεξη, η προφύλαξη, η κατάσταση,
η ευχαρίστηση, η διάθεση, η απόλυση, η διάλυση, ...

η απόφαση της εντύπωσης
οι αισθήσεις
η εξήγηση
η απόλυση των συντάξεων

οι επισκέψεις

Ασκήσεις

Κλίνε στον παρακάτω πίνακα τα θηλυκά : η γνώση και η στάση

Ονομ. η Ενικός αριθμός ^^^^
Γεν. της ^ Υ ^ ^ ^ ί ^ ν ^ ^ : - - · ■•■^
Αιτ. τη(ν) η
Κλητ. — της
τη(ν)
Ονομ. οι
Γεν. των —
Αιτ. τις
Κλητ. — Πληθυντικός αριθμός
οι
των
τις

—

197

Κάνε το ίδιο με τα θηλυκά : η αντίθεση και η κατάσταση

Ονομ. η Ενικός αριθμός
Γεν. της
Αιτ. τη(ν) η
Κλητ. — της
τη(ν)
Ονομ. οι
Γεν. των —
Αιτ. τις
Κλητ. — Πληθυντικός αριθμός
οι
των
τις

Άσκηση

Συμπλήρωσε τις προτάσεις :

• Ακούσαμε στις τα δυσάρεστα γεγονότα, (είδηση)
• Οι πρώτες από την Αθήνα ήταν ευχάριστες.

(εντύπωση) απέτυχαν στον τομέα της υγείας.
• Όλες οι
. (απόσταση)
(κυβέρνηση) πεζών, (διάβαση)
• Έχω φτάσει στο μισό της του έργου, (υπόθεση)
• Πρέπει να γίνουν υπόγειες
• Δεν ξέρω τίποτε για την . (ερώτηση)
• Απάντησα στις μισές από τις στη σελίδα 48. (απάντηση)
• Κοίταξε την
• Δεν είναι εντάξει στις . (υποχρέωση)
• Πείτε μου την ημερομηνία . (γέννηση)

Πάμε εκδρομή το τριήμερο

(Στο τηλέφωνο)
- Έλα Στάνισλαβ, ο Πέτρος είμαι.
- Τι γίνεσαι, Πέτρο; Πού χάθηκες τόσο καιρό;
- Να, γνώρισα ένα καλό κορίτσι και....
- Και είπες ... να εξαφανιστείς! Την αγαπάς;
- Ναι. Την αγαπάω πολύ και πιστεύω ότι με αγαπάει και εκείνη.

198

- Πώς τη λένε;
- Τη λένε Σοφία.
- Είναι Ελληνίδα;
- Όχι, από τη Βουλγαρία. Ήρθε στην Ελλάδα πριν λίγους μήνες κι έπιασε

δουλειά στο γραφείο του εργοστασίου. Στη χώρα της ήταν παιδαγωγός.
Ξέρει αγγλικά, γαλλικά και τώρα μαθαίνει γερμανικά στο νυχτερινό
σχολείο που πηγαίνουμε. Εκεί τη γνώρισα.
- Εμείς, πότε θα τη γνωρίσουμε;
- Γι' αυτό σε πήρα τηλέφωνο. Τη Δευτέρα είναι αργία. Οι Έλληνες έχουν
εθνική εορτή. Έτσι έχουμε ένα τριήμερο θαύμα! Τι λες, έρχεστε να πάμε
μια εκδρομή όλοι μαζί μέχρι την Ύδρα;
- Αν ο καιρός είναι καλός, γιατί όχι. Θα είναι η πρώτη εκδρομή της Άννας
και του παιδιού σε ελληνικό νησί. Θα χαρούν πολύ.
- Θα δούμε τον καιρό απόψε στις ειδήσεις των εννιά και, αν η πρόβλεψη
είναι καλή, θα σου τηλεφωνήσω αμέσως.
- Εντάξει. Περιμένω τηλέφωνο.

Υποθετικές προτάσεις

• Αν έχει καλό καιρό, θα πάμε εκδρομή.

• Αν οδηγείς προσεκτικά, δε θα τρακάρεις.

• Αν φύγεις τώρα, θα χάσεις όλους τους φίλους σου.

• Αν έχω χρόνο, θα περάσω να σε δω.

• Αν με ρωτούσες,

• Αν καπνίζεις,

• Αν νιώσεις άσχημα, . ■_ .

• Αν νοικιάσουμε μεγαλύτερο σπίτι, · ■ '

• Αν πίνεις κάθε βράδυ τόσο πολύ,

• Αν θέλεις κάτι,

Χρονικά επιρρήματα
(πότε;)

σήμερα αύριο %τες προχτές
απόψε μεθαύριο φέτος πέρυσι
τώρα τότε ποτέ πάντα
κάποτε πότε πότε κάπου κάπου άλλοτε

199

αμέσως ευθύς ήδη πια
μόλις πάλι ξανά συχνά
συνήθως έπειτα ύστερα κατόπιν
νωρίς αργά γρήγορα έγκαιρα

Μεγαλώνω τις προτάσεις με τις εκφράσεις που φανερώνουν χρόνο:
(πότε, τότε, νωρίς, αργά, πριν, κάπου κάπου, ύστερα, νωρίτερα, τώρα,
αργότερα, πού και πού)

• Μας τηλεφωνάει .

• Δυστυχώς δεν πρόλαβα! Έφτασα .

• Να περνάς να σε βλέπουμε.

• Ο αγώνας άρχισε τέσσερα λεπτά.

• από λίγο έφυγα κι εγώ.

• Απόψε πιστεύω ότι θα κοιμηθώ .

• Η Μαρία δεν ξέρει θα φύγει το πλοίο.

• Από έχει να μου μιλήσει.

• Ο φίλος σου τελείωσε από σένα.

• Έλα γιατί θα έχουμε φύγει.

(για δυο μήνες, μέρα με τη μέρα, τις προάλλες, στις επτά το πρωί, για τρία
χρόνια, αύριο, από το βράδυ)

Νοικιάσαμε ένα σπίτι κοντά στην παραλία.

Τα λουλούδια στον κήπο μας μεγαλώνουν.

Συνάντησα στο δρόμο κάποιον φίλο.
Αναχωρήσαμε γεμάτοι χαρά για τις διακοπές.

Ο θείος μου δούλευε στο μετρό.

200

I
i
i Μας υποσχέθηκε πώς θα πάμε για μπάνιο στη Βουλιαγμένη.
i Επειδή θα φεύγαμε πρωί, η μαμά μαγείρεψε χθες.
i Πάμε μια βόλτα με τον αρχαίο Έλληνα;

I αγω άγομαι

i οδηγώ κάποιον οδηγούμαι από κάποιον

i Λέξεις:
αγωγή, αγωγός, παραγωγός, παραγωγή, παιδαγωγός, νηπιαγωγείο,
i νηπιαγωγός, υδραγωγείο, υδραγωγός, ...
• Ο Δημητράκης έγινε πέντε χρονών και πηγαίνει
i στο
•Η .
των νέων είναι σήμερα δυσκολότερη.

i •Ο ύδρευσης έσπασε και η γειτονιά έμεινε χωρίς
νερό.
I • Ο πάγος κατέστρεψε την
πορτοκαλιών.

i Ο καιρός
1 Ο ΚΑΙΡΟΣ ΤΟ ΤΡΙΗΜΕΡΟ ΠΟΥ ΜΑΣ ΕΡΧΕΤΑΙ
i Με σχετικά υψηλές θερμοκρασίες για την εποχή θα κυλήσουν οι επόμενες
ημέρες σε όλη την Ελλάδα, όπου ο υδράργυρος τοπικά θα αγγίξει και τους

i 27 βαθμούς Κελσίου.
Από πλευράς καιρικών φαινομένων το επόμενο τριήμερο θα έχουμε

I περιορισμένη αστάθεια στα βορειοανατολικά.
Αναλυτικά, αύριο Σάββατο, σε όλη τη χώρα προβλέπεται γενικά αίθριος

i καιρός και μόνο στα βορειοδυτικά θα υπάρχουν λίγες νεφώσεις. Το
απόγευμα θα αυξηθούν και είναι πιθανό να εκδηλωθούν βροχές ή
καταιγίδες κυρίως πάνω από τα ορεινά. Οι άνεμοι θα πνέουν βορειοδυτικοί

I 3 ως 4 μποφόρ και τοπικά στα νοτιοδυτικά πελάγη 4 ως 5 μποφόρ.

I 201

Η θερμοκρασία στα βόρεια θα κυμανθεί από 14 ως 25 βαθμούς, στα
υπόλοιπα ηπειρωτικά από 15 ως 24 και στα νησιά του Αιγαίου από 17 ως
27 βαθμούς Κελσίου. Στην Αττική προβλέπεται σχεδόν αίθριος καιρός με
ασθενείς και τοπικά δυτικούς - βορειοδυτικούς ανέμους 3 ως 4 μποφόρ. Η
θερμοκρασία στην Αθήνα θα κυμανθεί από 18 ως 27 βαθμούς, ενώ στις
παραθαλάσσιες περιοχές η μέγιστη θα είναι 1 ως 2 βαθμούς χαμηλότερη.

Ο ίδιος καλός καιρός θα συνεχιστεί σε όλη τη χώρα την Κυριακή και τη
Δευτέρα. Οι άνεμοι θα πνέουν δυτικοί - βορειοδυτικοί 4 ως 5 μποφόρ. Η
θερμοκρασία δε θα παρουσιάσει αξιόλογη μεταβολή.

Λέξεις που γίνονται με την ένωση άλλων

τριήμερο τρεις + ημέρες
βορειοδυτικά βόρεια + δυτικά
νοτιοδυτικά νότια + δυτικά
βορειοανατολικά βόρεια + ανατολικά
νοτιοανατολικά νότια + ανατολικά
προβλέπω προ + βλέπω

Σύνθετες λέξεις

Σύνθετη είναι η λέξη που γίνεται από δυο άλλες.

Π.χ. μπαίνω + βγαίνω μπαινοβγαίνω

ανεβαίνω + κατεβαίνω ανεβοκατεβαίνω

πρώτη + βροχή το πρωτοβρόχι

νερό + ποτήρι το νεροπότηρο

Το ο που ενώνει τις δυο λέξεις γράφεται με όμικρον (ο).

σιγά + τραγουδώ
περνώ + διαβαίνω
κουρτίνα + ξύλο το
λάδι + ξίδι το
κρασί + ποτήρι το
κατά + κίτρινος

202

αλάτι + νερό το
φτωχός
+ γειτονιά η
όλος
ψηλός + κόκκινος 0
ψιλός
χιόνι + λιγνός 0
πηγαίνω
γαλανός + κομμένος 0
σταυρός
ψωμί + θύελλα η
άγριο
+ έρχομαι
συν
καλός + μάτι 0
υπέρ
μεγάλος + δρόμος το

+ τυρί το

+ λουλούδι το

+ ταξιδεύω

+ τύχη 0

+ τυχερός 0

+ γιατρός 0

Τα σημεία του ορίζοντα
Η ονομασία της θέσης στο χάρτη
Η ονομασία του ανέμου

βορειοδυτικά ο βορράς (Β) βορειοανατολικά
(ΒΔ) ν βόρεια (ΒΑ)

βόρειος
ή βοριάς

η δύση η ανατολή (Α)
(Δ)
. ανατολικά
δυτικά
ανατολικός
δυτικός

νοτιοδυτικά Λ?
(ΝΔ)
νοτιοανατολικά
(ΝΑ)

ο νότος (Ν)

νοτιά

νότιος
ή νοτιάς

Πώς λέγεται ο άνεμος που φυσάει:

από το βορρά; βόρειος
από το νότο; νότιος
από την ανατολή; ανατολικός
από την δύση;
ανάμεσα από το βορρά και τη δύση;
ανάμεσα από το νότο και την ανατολή;

204

κλίμα κλίμακα κλήμα

(τόπου) (η διαβάθμιση) (φυτό)

Άλλες λέξεις:
κλιμάκιο, κλιματισμός, κληματαριά, κλιμακωτός, κλιμακοστάσιο,

Άσκηση

Συμπλήρωσε με μερικές από τις παραπάνω λέξεις τις προτάσεις:

• Το της Ελλάδας είναι μεσογειακό και ηπειρωτικό.

• Ο χάρτης έχει σχεδιαστεί με 1 : 6.000 .

• Το φέτος δεν έδωσε πολύ καρπό.

• Η τρομοκρατία πρέπει να καταπολεμηθεί σε παγκόσμια ^ ^ _ _ _

• Ο υπάλληλος φέτος θα ανέβει στο πρώτο .

• Κάθεται κάθε μεσημέρι κάτω από την .

• Χωρίς δεν μπορείς να δουλέψεις το καλοκαίρι.

• Το ευχάριστο της παρέας, χάλασε.

0 ' *^ συννεφιά (^D

αίθριος σχεδόν αίθριος αραιή συννεφιά

4é é44 άστατος με καταιγίδες καταιγίδες
άστατος με βροχή βροχή

Φ "■*■♦» ήρεμη ταραγμένη τρικυμιώδης
θάλασσα θάλασσα θάλασσα
χιονιά

Έχει συννεφιά. Η αστραπή (αστράφτει) Ο κεραυνός
205

Πάμε στην'Υδρα

- Άκουσες τον καιρό;
- Όλα είναι εντάξει. Θα πάμε;
- Και βέβαια. Αύριο το πρωί στις 6 ραντεβού στον ηλεκτρικό σταθμό του

Θησείου. Θα πάρουμε το τρένο για το λιμάνι του Πειραιά και από εκεί
το καράβι για Ύδρα.

(Την άλλη μέρα στο λιμάνι)
- Τέσσερα εισιτήρια για Ύδρα, παρακαλώ.
- Γιατί τέσσερα; Ο μικρός δε θα ταξιδέψει;
- Θα ταξιδέψει.
- Πόσο χρονών είναι;
- Εφτά.
- Τότε πληρώνει μισό εισιτήριο.
- Κόψτε μου λοιπόν και ένα εισιτήριο για τον μικρό.
- Ορίστε. Να σας πω και κάτι άλλο;
- Άντε! Πες μας και κάτι άλλο! Μου φαίνεται πως έχεις όρεξη για

κουβέντα.
- Όρεξη δεν έχω, γιατί εγώ δουλεύω κι εσείς πηγαίνετε για τριήμερο.

Όμως, επειδή έχετε και το παιδάκι μαζί σας, δε βγάζετε από τώρα
εισιτήρια για την επιστροφή σας μήπως και τη Δευτέρα δε βρείτε; Έχει
φύγει πολύς κόσμος για την Ύδρα.
- Μου φαίνεται πως έχεις δίκιο. Βγάλε μας και τα εισιτήρια επιστροφής.
«Των φρονίμων τα παιδιά, πριν πεινάσουν μαγειρεύουν», έτσι δεν είναι
η παροιμία;
- Σωστά!
- Τι ώρα φτάνει το καράβι στην Ύδρα;
- Σε τρεις ώρες.
- Ορίστε και τα εισιτήρια επιστροφής. Καλά να περάσετε. Καλό ταξίδι.
- Ευχαριστούμε.
- Πώς είπατε;
- Είπαμε, ευ-χα-ρι-στού-με! Άκουσες τώρα; ...

Να σας πω και κάτι άλλο; Πες μας (και κάτι άλλο.)
Να σας δώσω κάτι άλλο; Δώσε μας
Να σου φέρω κάτι άλλο; Φέρε μου.

Θα πάρεις κάτι άλλο; Ναι, θα πάρω.
Θέλεις κάτι άλλο; Όχι, δεν θέλω. ή (Όχι ευχαριστώ)

206

I

i
i Ο ΣΥΛΛΑΒΙΣΜΟΣ

Όταν γράφουμε και φτάνουμε στο τέλος μιας σειράς, είναι ανάγκη

i πολλές φορές να κόψουμε μια λέξη στα δύο. Ο χωρισμός της λέξης δε
γίνεται τυχαία. Η λέξη χωρίζεται εκεί που τελειώνει μια συλλαβή και τότε

i ανάμεσα στις συλλαβές βάζουμε μια μικρή παύλα (-) που ονομάζεται
ενωτικό.

i Ο χωρισμός μιας λέξης σε συλλαβές, λέγεται συλλαβισμός.
Οι κανόνες του συλλαβισμού

3

■ 1. Τα φωνήεντα μπορούν να αποτελέσουν μόνα τους μια συλλαβή.

i■ Π.χ. έ-λα, έ-χω,
2. Ένα σύμφωνο ανάμεσα σε δυο φωνήεντα συλλαβίζεται με το δεύτερο

Ι φωνήεν.
Π.χ. κα-ρά-βι, α-γό-ρι, α-γα-πώ, ...

i 3. Δυο σύμφωνα ανάμεσα σε δυο φωνήεντα:
α) Συλλαβίζονται με το δεύτερο φωνήεν, όταν από τα σύμφωνα αυτά

1 αρχίζει ελληνική λέξη.
Π.χ. κί-τρι-νο (τρέχω), βι-βλί-ο (βλέπω), ...

i β) Χωρίζονται και το πρώτο πηγαίνει με το προηγούμενο φωνήεν, ενώ
το δεύτερο πηγαίνει με το επόμενο, όταν από τα σύμφωνα αυτά δεν

i αρχίζει ελληνική λέξη.
Π.χ. έρ-χο-μαι, καρ-πού-ζι, ...

γ) Τα δυο όμοια σύμφωνα πάντα χωρίζονται.

i Π.χ. θά-λασ-σα, παπ-πούς, κόκ-κι-νο, ...
i 4. Τρία ή περισσότερα σύμφωνα ανάμεσα σε δυο φωνήεντα :

α) Συλλαβίζονται με το δεύτερο φωνήεν, αν από τα δυο πρώτα αρχίζει

i ελληνική λέξη.
Π.χ. κά-στρο (σταθμός), ά-ντρας (ντύνω), ...

i β) Χωρίζονται και το πρώτο σύμφωνο πηγαίνει με το προηγούμενο
φωνήεν ενώ τα άλλα δύο με το επόμενο, όταν από τα δύο πρώτα δεν

ι αρχίζει ελληνική λέξη.
Π.χ. άν-θρω-πος, εκ-στρα-τεύ-ω, ...

i 5. Τα δίψηφα σύμφωνα (μπ, γκ, ντ, τσ, τζ) δε χωρίζονται.
Π.χ. κο-ρί-τσι, κο-ντός, τζα-τζί-κι, α-γκα-λιά, ...

i 207

6. Όταν τα γράμματα ( λ , ρ , μ , ν ) βρίσκονται μπροστά από άλλο
σύμφωνο, τότε πάντα χωρίζονται.
Π.χ. αρ-χη-γός, αλ-μυ-ρό, έν-ση-μα,

7. Τα δίψηφα φωνήεντα (αι, ει, οι, ου, υι) , οι συνδυασμοί αυ και ευ οι
δίφθογγοι (αϊ, οϊ, αη, οη) και γενικά όσα φωνήεντα προφέρονται σε μια
συλλαβή δε χωρίζονται.
Π.χ. πιά-νο, ά-δεια, ευ-χα-ρι-στώ, με-θαύ-ρ-ι-ο, ...

Άσκηση
Να χωρίσεις τις παρακάτω λέξεις σε συλλαβές:

παράθυρο ; καράβι
ανεβαίνω i αντέχω
αλλάζω : σύννεφο
αλλοδαπός : αέρας
κάτοικος
Ιούλιος εκείνος
Δεκέμβριος Οκτώβριος
έξοδος προσφορά
ελιά είσοδος
σκουπίζω συνάδερφος
απεργία μαγειρεύω
κέντρο αγρότης
καρφώνω μπαλκόνι
λαμπρός κινδυνεύω
κορδόνια εργοστάσιο
εμπρός Αλβανία
αστραπή εχθρός
γράμματα | πράγματα
Σάββατο ! άλλος
αχλαδιά : καρφί
αηδόνι : μοιάζω
δελφίνι ; ομπρέλα
: δαχτυλίδι

208

Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΣΥΛΛΑΒΩΝ

Οχ συλλαβές έχουν δική τους ονομασία σύμφωνα με το παρακάτω
παράδειγμα:

αρχική 7παραλήγουσα

πα ρα θυ ρο
προπαραλήγουσα
Û

λήγουσα

Ουδέτερα σε ­τήριο

ιι ­τήριο αλλά
ι? 1 διαβατήριο, εισιτήριο, δικαστήριο, κτίριο
ι
ι πρατήριο, καπνιστή pio, πιεστήριο, μαρτύριο
ι
■Π σιδερωτήριο, μυστήριο, ...
1
ι Ασκηση
ι
ι Συμπλήρωσε το παρακάτω κείμενο σύμφωνα με τον παραπάνω κανόνα:
ι
Μετά από έξι ώρες ταξίδι φθάσαμε στην Κοζάνη. Το μαρτ_ρ_ο είχε
τελειώσει και η όμορφη πόλη μας έδειχνε απλόχερα τις ομορφιές της.
Σταματήσαμε για βενζίνη σε ένα πρατ_ρ_ο κοντά στο κτ_ρ_ο που
στεγάζεται η αστυνομία. Μπήκαμε ξανά στο αυτοκίνητο και συνεχίσαμε
διασχίζοντας τον κεντρικό δρόμο. Στα διακόσια μέτρα αντικρίσαμε το
δικαστ_ρ_ο της πόλης και πιο κάτω, αφού περάσαμε το μεγάλο πάρκο,
θαυμάσαμε το κλειστό γυμναστ_ρ_ο. Δε χόρταινα να κοιτάζω τα
καταστήματα. Όλα για μένα ήταν καινούργια. Το κομμωτ_ρ_ο που ήταν
δίπλα στο καθαριστ_ρ_ο έκλεισε και τη θέση του πήρε ένα φροντιστ_ρ_ο.
Δυστυχώς δίπλα του είδα ότι άνοιξε ένα σφαιριστ_ρ_ο.

209

Ουδέτερα σε ­τήρι

­τήρι αλλά
ποτήρι, ξυπνητήρι, -τύρι

σουρωτήρι, ποτιστήρι, (όσα έχουν ως δεύτερη λέξη το τυρί)

κλαδευτήρι, σκαλιστήρι, ... ψωμοτύρι, κεφαλοτύρι, ...

Στο ξενοδοχείο

- Παρακαλώ, πού μπορούμε να βρούμε ένα φτηνό ξενοδοχείο;
- Προχωρήστε ευθεία και σε τέσσερα στενά στρίψτε αριστερά. Στο

δεύτερο δρόμο θα βρείτε στα δεξιά σας το ξενοδοχείο «ΗΎδρα».
(σε λίγο)

- Γεια σας.
- Καλώς ορίσατε!
- Θέλουμε δυο δωμάτια. Ένα δίκλινο και ένα τρίκλινο.
- Για πόσο καιρό;
- Για το Σαββατοκύριακο. Τη Δευτέρα θα φύγουμε.
- Θέλετε να είναι δίπλα-δίπλα τα δωμάτια;
- Αν γίνεται.
- Και βέβαια γίνεται. Στον τρίτο όροφο έχω ένα δίκλινο που βλέπει προς

το βουνό και πλάι σ' αυτό ένα τρίκλινο που βλέπει προς τη θάλασσα.
- Πόσο κάνουν;
- Το δίκλινο 60 ευρώ και το τρίκλινο 75 με ημιδιατροφή.
- Εντάξει.
- Έχετε ταυτότητες;
- Όχι. Έχουμε διαβατήρια. Ορίστε.
- Θα τα κρατήσω για λίγο να γράψω τα στοιχεία σας και θα σας τα

επιστρέψω. Ορίστε τα κλειδιά. Το ασανσέρ είναι αριστερά από τη
σκάλα.
- Ευχαριστούμε πολύ.
- Για ό,τι χρειαστείτε χτυπήστε το κουδούνι. Καλή διαμονή.

προχωρώ ευθεία = περπατώ ευθεία
θα σας τα επιστρέψω = θα σας τα δώσω πίσω
έχω ό,τι χρειάζομαι = έχω οτιδήποτε θέλω

210

Πάμε μια βόλτα με τον αρχαίο Έλληνα;

ημί-
(κάτι που είναι μισό ή δεν είναι ολοκληρωμένο)

ημιάγριος, ημιαπασχόληση, ημιαστικός, ημίγυμνος, ημίωρο, ημιδιατροφή,
ημίδιπλο, ημιθανής, ημίθεος, ημικρανία, ημιαργία, ημικύκλιο, ημίμετρο,
ημιώροφος, ημισφαίριο, ημιτελής, ημιτελικός, ημιφορτηγό, ημίφως,
ημίχρονο, ημιυπόγειο, ...

δις επίρρημα (δυο φορές)

Τα σύνθετα με δι- ή δισ- φανερώνουν ότι αυτό που σημαίνει η δεύτερη
λέξη είναι διπλό ή γίνεται δυο φορές.

δίγλωσσος, δίγαμος, δίλεπτο, δίδυμος, δίζυγο, διήμερο, δίκαννο,
δικέφαλος, δίκλινος, δίκροκο, δίκοπο μαχαίρι, δίκυκλο, δίμηνο, δίπατο,
δίποντο, δίπορτο, δισύλλαβος, δίτομο, δίτροχο, δίχρωμο, δίωρο, δίψηφο,
διώροφο, διπλάσιος, διπλός, διπλοπαρκάρισμα, διπλοκλειδώνω, ...

Αλλά:
τα παράγωγα του δύο με ύψιλον ( υ )
δυάδα, δυαρχία, δυάρι, δυόμισι, ...

δυσ-
(φανερώνει κακή ιδιότητα, δυσκολία ή αρνείται την καλή ιδιότητα του
δεύτερου συνθετικού)

δυσανάγνωστος, δυσάρεστος, δυσαρέσκεια, δυσβάστακτο, δυσεύρετο,
δυσκίνητος, δύσκολος, δυσλειτουργία, δυσλεξία, δυσκοιλιότητα,
δύσπιστος, δύσπνοια, δύστυχος, δυσφήμηση, δυσφορία, δυστύχημα,
δυστυχώς, δυσοσμία, δυσνόητος, δύσχρηστος, ...

η κλίνη

= (το κρεβάτι)
Λέξεις :

κλινοσκεπάσματα, κλινικός, κλινική, κλινικό, δίκλινο, τρίκλινο, ...

211

κλήση

από το ρήμα καλώ (ζητώ από κάποιον να έρθει, να παρουσιαστεί)
Π.χ. Πήρα κλήση για παράνομο παρκάρισμα.

Μου ήρθε κλήση από το στρατό να καταταγώ.

κλίση

από το ρήμα κλίνω (γέρνω προς μια μεριά, έχω ταλέντο κάπου)
Π.χ. Το καράβι έχει κλίση προς τα δεξιά.

Έχει κλίση στη μουσική.

κλείσει

από το ρήμα κλείνω (αντίθετο του ανοίγω)
Π.χ. Το μαγαζί αυτό έχει κλείσει εδώ και δυο χρόνια.

Η πληγή θα κλείσει σε λίγες μέρες.

Άσκηση
Συμπλήρωσε στις παρακάτω προτάσεις τα γράμματα που λείπουν:

• Να κλ νεις προφορικά το ρήμα «γράφω».
• Σήμερα τα καταστήματα θα παραμείνουν κλ στά.
• Έκλ σα μια σημαντική εμπορική συμφωνία.
• Μου φαίνεται πως ο δρόμος έχει επικίνδυνη κλ ση προς το γκρεμό.
• Βάλε τα κλ νοσκεπάσματα στη ντουλάπα.
• Κλ δώσε την πόρτα και μετά βάλε το κλ δί μέσα στο συρτάρι
• Μπήκε χθες αργά το βράδυ σε ιδιωτική κλ νική για θεραπεία.
• Το παιδί δεν έχει κλ σει μάτι όλη τη νύχτα.
• Τα επιρρήματα είναι άκλ τες λέξεις.
• Από τον κλ νικό έλεγχο που έγινε δε διαπιστώθηκε κάτι σοβαρό.
• Πλήρωσες την κλ ση της τροχαίας;
• Μου κλ νει την πόρτα με δύναμη κάθε φορά που φεύγω.

212

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός
οι ταυτότητες
Ονομ. η ταυτότητα των ταυτοτήτων
τις ταυτότητες
Γεν. της ταυτότητας
ταυτότητες
Αιτ. τη(ν) ταυτότητα

Κλητ. ταυτότητα

η ποσόι■ητα της την ■τις
η διώρυγα της ποιότητας
'■"'(·

την ται>τότητα |
: τις θερμότητες

την σήραγγα j

της ταχύτητας

Θηλυκά σε -ότητα και -ύτητα

-ότητα .... ,:^·,;Η
ταυτότητα, ποιότητα, ικανότητα,
-ύτητα

ταχύτητα, βαρύτητα, οξύτητα,

καθαριότητα, πραγματικότητα, ευθύτητα, γλυκύτητα, ...

τιμιότητα, ποσότητα, χρησιμότητα,

εθνικότητα, εργατικότητα,

νομιμότητα, αθωότητα, ...

η ταυτότητα της εθνικότητας την καθαριότητα
των ικανοτήτων τις ποιότητες
οι ποσότητες

η βαρύτητα
οι ταχύτητες

213

Θηλυκά σε - α

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός
οι εφημερίδες
Ονομ. η εφημερίδα των εφημερίδων
τις εφημερίδες
Γεν. της εφημερίδας - εφημερίδες

Αιτ. τη(ν) εφημερίδα

Κλητ. - εφημερίδα

> Όπως η εφημερίδα κλίνονται

η πατρίδα οι τη μαρίδα τις
τη σανίδα τις της των σειρήνων
των μερίδων την τις ελπίδες
της τις χελώνες της των λαμπάδων
τη η οι γοργόνες
οι
η ελπίδα

Θηλυκά σε -ίνα, -ίλα, -ίδα, -ισσα, -ίτσα

Τα θηλυκά αυτά γράφονται στην παραλήγουσα με γιώτα (ι).
Όσα τελειώνουν σε -ισσα γράφονται με δύο σίγμα —σσ-

-ίνα -ίλα -ίδα -ισσα -ίτσα
κουρτίνα μαυρίλα εφημερίδα
μπαλαρίνα κοκκινίλα μερίδα γειτόνισσα κουκλίτσα
θεατρίνα κιτρινίλα σανίδα
καρδερίνα σαπίλα βίδα μέλισσα ποδίτσα
Μαρίνα ξινίλα πατρίδα
Κατερίνα σαπίλα σελίδα βασίλισσα μπαλίτσα

αλλά αλλά αλλά αρχόντισσα αλυσιδίτσα
σειρήνα σκύλα χλαμύδα
Αθήνα σημύδα μαγείρισσα
καρύδα
ταξιδιώτισσα

αλλά αλλά

Λάρισα θείτσα

σάρισα

214

Γράψε τα θηλυκά στην ίδια πτώση αλλά στον άλλο αριθμό:

ενικός πληθυντικός ενικός πληθυντικός
η γαρίδα τις βίδες
οι πινακίδες της μερίδας των αλυσίδων
την κουρτίνα την σελίδα
της γειτόνισσας τις μέλισσες οι σειρήνες
των εφημερίδων τις καρύδες

Πώς τα περάσατε;

- Πού ήσαστε το σαββατοκύριακο; Σας έπαιρνα τηλέφωνο και δεν
απαντούσατε;

- Ήμαστε στην Ύδρα. Είχαμε πάει μαζί με τον Πέτρο εκδρομή.
- Πώς τα περάσατε;
- Θαυμάσια! Πολύ όμορφα! Ευτυχώς έκανε πολύ καλό καιρό και έτσι

βγαίναμε συνεχώς βόλτες στο νησί.
- Κι εμένα γιατί δε μου είπατε τίποτε;
- Το αποφασίσαμε ξαφνικά, αλλιώς θα σου το λέγαμε.

Τροπικά επιρρήματα
(πώς;)

Επίθετα Επιρρήματα
Επίθετο + ουσιαστικό Ρήμα + επίρρημα
Πώς είναι το ουσιαστικό; Πώς ήταν η ενέργεια;
Γρήγορα άλογα. Γράφω γρήγορα.
Ωραία μέρα. Διαβάζεις ωραία.
Καλά παιδιά. Περάσαμε καλά.
Ευγενικά κορίτσια. Μίλησε ευγενικά.

215

έτσι αλλιώς αλλιώτικα κάπως
μαζί όπως καθώς ως
σαν καλά κακά σιγά
ξαφνικά διαρκώς μεμιάς μονομιάς
ιδίως επίσης ειδεμή κυρίως
καλώς ακριβώς εντελώς ευτυχώς
εξής τυχόν του κάκου ελληνικά
όμορφα άσχημα χωριστά συνεχώς ...

Μεγαλώνω τις προτάσεις με τις λέξεις που φανερώνουν τρόπο:

(αργά, δυνατά, υπέροχα, αυστηρά, σκληρά, γρήγορα, καθαρά, μαζί,
βιαστικά, απρόσεχτα)

• Ο εργολάβος μίλησε στον απρόσεχτο εργάτη.

• με τις φίλες μου θα πάμε για ψώνια.

• Σε παρακαλώ, μη μιλάς ! Δεν είμαι κουφός!

• Έτρεχε και κέρδισε τον αγώνα.

• Στο γάμο του Θανάση περάσαμε .

• Γράφω και δεν προλαβαίνω.

• Μιλήστε πιο , γιατί δεν καταλαβαίνω τι λέτε!

• Οδηγούσε και τράκαρε.

• Γιατί φέρνεσαι στο παιδί;

• Πού πας έτσι ;

(κακώς, έτσι, όμορφα, άσχημα, πώς και πώς, βιαστικά, μαζί, αλλιώς,
ευτυχώς, δυστυχώς)

• Γιατί μίλησες στους φίλους σου;
• Ηλία, έφυγες πριν το τέλος του αγώνα.
• Αισθάνθηκε
• Ήταν τόσο και πήγε στο γιατρό.
• Έκανε στο Ναύπλιο που θέλω να ξαναπάω.
• Έφυγε
• Περπατήσαμε για να πάει στη γιαγιά του.
• Φύγε γιατί είχε δουλειά.
•
• έως την πλατεία.
θα φωνάξω την αστυνομία!
περάσαμε χωρίς να μας δει.
το παιδί αρρώστησε πάλι.

216

I

I
I Πότε βάζουμε είμαστε και πότε ήμαστε (ήμασταν)
είμαστε ήμαστε

I (παρόν και μέλλον) (παρελθόν)

I Στις παρακάτω προτάσεις βάζουμε σε όσες μιλούν για το παρόν και το
μέλλον είμαστε και σε όσες μιλούν για το παρελθόν ήμαστε (ήμασταν)
I Θέλω να
Στο εργοστάσιο πάντα αγαπημένοι.
τέσσερις εργάτες από τη Γεωργία.

I Θα στη δουλειά σε μισή ώρα.
Τον προηγούμενο μήνα στην Πάτρα.

I Αύριο θα στον Πειραιά.
Ελπίζω του χρόνου να όλοι μαζί στο χωριό.

I Τώρα μπροστά απο τον κινηματογράφο.
Πριν λίγη ώρα μαζί στο καφενείο.

Σε λίγο θα στο σπίτι.

Με αυτό τον μισθό δεν ευχαριστημένοι.

Πριν ένα λεπτό στο σπίτι σου.

Αυτή τη στιγμή δεν για έξοδα.

Ελεύθερος άνθρωπος

Περνώντας τη μεγάλη γέφυρα και πηγαίνοντας για τα Γιάννενα κάναμε
μια μικρή παράκαμψη. Στο 35ο χιλιόμετρο βγαίνοντας αριστερά από την
εθνική οδό, φτάσαμε σε μια όμορφη, μικρή αλλά ιστορική πόλη, το
Μεσολόγγι.

Μπαίνοντας από την κεντρική πόρτα του κάστρου με τα μικρά τείχη,
είδαμε μια μαρμάρινη επιγραφή που έλεγε: «Κάθε ελεύθερος άνθρωπος
είναι δημότης Μεσολογγίου». Συνεχίζοντας, περάσαμε μέσα από
δρομάκια και πήραμε το δρόμο για την ξακουστή λιμνοθάλασσα.

Ακολουθώντας το στενό δρόμο, μετά από λίγη ώρα παρκάραμε στην
Τουρλίδα. Καθίσαμε σε ένα μικρό ταβερνάκι και παραγγείλαμε καφέ.
Μιλώντας για την ιστορία της πόλης η ώρα πέρασε.

Φεύγοντας ζήτησα από την παρέα να πάμε πάλι στο σημείο που ήταν η
μαρμάρινη επιγραφή. Άφησα εκεί λίγα λουλούδια. Ήθελα κι εγώ να είμαι
δημότης Μεσολογγίου και ας είμαι από την Ουκρανία. Ήθελα να είμαι
ελεύθερος άνθρωπος...

217

Πάμε μια βόλτα με τον αρχαίο Έλληνα;
ο τοίχος ή το τείχος

Ο τοίχος : Μιλάμε για τους τοίχους ενός σπιτιού
Το τείχος : Μιλάμε για το εξωτερικό μέρος κάστρου, φρουρίου

οι τοίχοι τα τείχη η τύχη
( σπιτιού ) ( κάστρου ) ( ανθρώπου )

Άσκηση

Συμπλήρωσε τις παρακάτω προτάσεις με οι, ει, ή υ:

• Ο Σταμάτης είναι πολύ τ χερός άνθρωπος.
• Το Σινικό Τ χος προστάτευε την Κίνα από επιδρομές.
• Είναι παλιά εκκλησία, γιατί έχει βυζαντινές τ χογραφίες.
• Το τ χος που χώριζε το ανατολικό με το δυτικό Βερολίνο, έπεσε.
• Τον κατέστρεψαν τα τ χερά παιχνίδια.
• Οι πέτρινοι τ χοι του παλιού σπιτιού δεν άντεξαν στη δυνατή βροχή.
• Το φρούριο με τα ψηλά τ χη ξεχώριζε από μακριά.
• Μόλις τελειώσετε το μαντρότ χο να μαζέψετε τα εργαλεία.
• Μη μιλάς για ατ χία. Η τ χη βοηθά τους τολμηρούς κι εσύ δεν είσαι.

-οντάς ή -ώντας
(ενεργητική μετοχή)

Η ενεργητική μετοχή τελειώνει σε -οντάς ή -ώντας και δεν κλίνεται.

Όταν δεν τονίζεται στο ο, τότε γράφεται με όμικρον:
παίζοντας, πλένοντας.

Όταν τονίζεται στο ω, τότε γράφεται με ωμέγα:
πηδώντας, χτυπώντας

218

Γράφω την ενεργητική μετοχή (-οντάς ή -ώντας).

κουνώ δουλεύω
ιδρώνω πέφτω
ακουμπώ κατακτώ
συζητώ ακολουθώ
ανεβαίνω πηγαίνω
υπολογίζω καπνίζω
αγαπώ πηδώ
τραγουδώ χορεύω
τρώω πέφτω
στρίβω νικώ
δημιουργώ τρίβω

Συμπλήρωσε τις παρακάτω λέξεις με -ώντας ή -οντάς

τελειών γαιρετ πλέν
αργίζ αποφασίζ ξεκιν
κυβερν μιλ αφαιρ
σβήν ταξιδεύ γελ
πουλ ρωτ βρέχ
πετυχέν περπατ ακού
γενν ευχαριστ εμποδίζ
ζυγίζ συμπαθ χτυπ
αργ ρουφ πιστεύ
τοποθετ πληροφορ υψών
λαχταρ γάν φυτεύ

Τι φανερώνει η ενεργητική μετοχή;

Τρόπο
(πώς έγινε κάτι)

Ανέβαιναν στο λεωφορείο και έκαναν φασαρία.
Ανέβαιναν στο λεωφορείο κάνοντας φασαρία.

Πουλούσε κουλούρια για να μεγαλώσει τα παιδιά του.

Πουλώντας κουλούρια μεγάλωσε τα παιδιά του ,■

219

Χρόνο
(πότε γίνεται κάτι)
Όταν τελείωνε τη δουλειά του πήγαινε για ούζο στο καφενείο.
Τελειώνοντας τη δουλειά του πήγαινε για ούζο στο καφενείο.
Όταν έφτασε στην Ελλάδα ήρθε να με δει.
Φτάνοντας στην Ελλάδα ήρθε να με δει.

Αιτία
(δηλαδή για ποιο λόγο έγινε κάτι)
Επειδή δούλευα πολλές ώρες, αρρώστησα
Δουλεύοντας πολλές ώρες την ημέρα, αρρώστησα.
Επειδή χτύπησε το χέρι του στο τραπέζι, φοβήθηκα.
Χτυπώντας το χέρι του στο τραπέζι, φοβήθηκα.

Υπόθεση
( δηλαδή αν κάνουμε κάτι, τι θα συμβεί)
Αν διαβάζεις κάθε μέρα , θα μάθεις γρήγορα ελληνικά.
Διαβάζοντας κάθε μέρα, θα μάθεις γρήγορα ελληνικά.
Αν αγοράζουμε στις εκπτώσεις, κάνουμε οικονομία.
Αγοράζοντας στις εκπτώσεις, κάνουμε οικονομία.

Γράψε τις προτάσεις χρησιμοποιώντας ενεργητική μετοχή:
Διάβαζε κάθε μέρα και άκουγε μουσική από το ραδιόφωνο.

Επειδή οδηγούσε χωρίς ζώνη, ο τροχονόμος του έδωσε κλήση.

Καθώς σκούπιζε το σπίτι βρήκε το δαχτυλίδι.

Αν μιλήσεις άσχημα στον διευθυντή, μπορεί να σε απολύσει.

220

Καθώς πλησίαζε στο χωριό του άρχισε να κλαίει.
Αν ξοδεύεις τόσα χρήματα, σε λίγο θα μείνεις απένταρος.
Επειδή δούλευα όλη την ημέρα, κουράστηκα πολύ.
Αντέγραφε από τους συμμαθητές του και πέρασε στις εξετάσεις.
Έκανε όλες τις δουλειές του σπιτιού, ενώ τραγουδούσε.
Αν έχουμε δυνατά τη μουσική, ενοχλούμε τους γείτονες.
Μόλις είδε το παιδί, έβαλε τα κλάματα.
Βλέποντας
Αν οδηγείς προσεχτικά δε θα πάθεις κανένα ατύχημα.
Καθώς κατέβαινε από το αεροπλάνο, δάκρυσε.
Αν διαβάζεις κάθε μέρα, θα πετύχεις στις εξετάσεις.
Καθώς ανεβαίνεις, δώσε τα κλειδιά στον Βασίλη.
Ενώ περνούσα μπροστά του, τον χαιρέτησα ευγενικά.
Όταν επιστρέφω, θα σου αγοράσω το παιχνίδι.

221

Συμπλήρωσε το κείμενο με τις ενεργητικές μετοχές που βγαίνουν από τα
ρήματα της παρένθεσης:
(περπατώ, γελώ, πληρώνω, διασκεδάζω, τρέχω, πουλώ, μαθαίνω, ρωτώ)

• Όλοι γέλασαν το πάθημα του.

• Αγόρασε το σπίτι με μετρητά.

• Ήρθε στη δουλειά .

• από δω κι από κει έμαθε την αλήθεια.

• Πέρασαν το βράδυ στα μπουζούκια.

• Έφτασε στο νοσοκομείο.

• Έζησε την οικογένεια του φιστίκια.

• τα νέα μας, χάρηκε πολύ.

Συμπλήρωσε τις παρακάτω προτάσεις με τις ενεργητικές μετοχές των
ρημάτων που βρίσκονται στην παρένθεση:

• Πέρασε τη ζωή του από χώρα σε χώρα. (ταξιδεύω)

• Πέρασα όλο το βράδυ . (διαβάζω)

• τα νέα ο Γιάννης πέταξε από χαρά. (ακούω)

• Θα βρείτε τη λίμνη το ποτάμι, (ακολουθώ)

• Ο γέρος μιλούσε αργά τα γένια του. (χαϊδεύω)

• Τα παιδιά έπαιζαν το τύμπανο, (χτυπώ)

• η Χριστίνα αποφάσισε να γίνει γιατρός.

(μεγαλώνω)

• Περπατούσε στο δρόμο . (χαζεύω)

• Συζητούσαμε το πρωινό μας. (τρώω)

• Η Θεοδώρα μπήκε στο σπίτι . (τραγουδώ)

Συμπλήρωσε τις προτάσεις στον αόριστο

το φαγητό για το μωρό μας. (ετοιμάζω)

Ο Νίκος από τη δουλειά με τα πόδια.(γυρίζω)

γράμμα από τον ξάδερφο του που είναι στρατιώτης.(παίρνω)

με τον πατέρα του το πρόβλημα.(συζητώ)

τα ευχάριστα για τη δουλειά της στις φίλες της.(λέω)

για τις αδερφές της και πήγε να τηλεφωνήσει.(ανησυχώ)

222

• σχεδόν δυο βδομάδες να μάθει νέα από τους γονείς του.(έχω)

• Κάθε Κυριακή και οι δυο τους για καφέ.(πηγαίνω)

• Η κυβέρνηση τα αιτήματα των απεργών.(ικανοποιώ)

• αυτό που ήθελαν, γιατί ήταν ενωμένοι.(καταφέρνω)

• Όταν πήρα τη σύνταξη μου για το χωριό.(φεύγω)

• Η ομάδα μας στον τελικό και κατέκτησε το κύπελλο.(νικώ)

• Τον αιώνα που πέρασε οι Ευρωπαίοι δυο φορές
μεταξύ τους.(πολεμώ)

Συμπλήρωσε το κείμενο στο μέλλοντα με τα ρήματα της παρένθεσης:
(δουλεύω, μετακομίζω, μένω, πληρώνω, γνωρίζω, πηγαίνω, περπατώ)

Από τον επόμενο μήνα ο Αποστόλης ' στο Αίγιο γι'

αυτό στην μικρή αυτή πόλη της Πελοποννήσου.

στο σπίτι της γυναίκας του που κατάγεται από εκεί.

Έτσι δε ενοίκιο και η γυναίκα του θα κάνει τις

δουλειές του σπιτιού. Τα παιδιά του νέους φίλους

και στο σχολείο με τα πόδια. Τα απογεύματα

στους όμορφους δρόμους της παραθαλάσσιας

πολιτείας.

μονοσύλλαβες Προθέσεις τρισύλλαβη
με, σε, για, ως, προς ίσαμε
δισύλλαβες
από, κατά, μετά, παρά, αντί

δίχως, χωρίς

Συμπλήρωσε τις προτάσεις με τις προθέσεις που υπάρχουν στον πίνακα:

• Φτάσαμε το μεσημέρι.

• από δυο ώρες θα είμαι στο καφενείο.

• Δεν πηγαίνει πουθενά τον άντρα της.

• Πίνει τον καφέ του ζάχαρη.

• Κάθε Κυριακή μου αρέσει να πηγαίνω ψάρεμα.

• Θα φτάσουμε πιο γρήγορα το αεροπλάνο.

• Εγώ λέω να πάμε τα πόδια.

• Έφυγε τη δουλειά πριν λίγο.

223

• Το αγόρασα τη λαϊκή αγορά.

• Έχω να τον δω προχθές.

• Από εδώ το σπίτι μου είναι μόνο διακόσια μέτρα.

• το βράδυ θα έχουμε φτάσει.

• Η ώρα είναι δύο είκοσι πέντε.

• Βάλε στο τσάι μέλι για ζάχαρη.

• μισή ώρα το φαγητό θα είναι έτοιμο.

• Καλύτερα να παίρνω λιγότερα λεφτά, να μείνω άνεργος.

• Ο Κώστας ήρθε από εσένα.

• Πήγε τις φίλες της ένα ζαχαροπλαστείο.

• Έφυγε τρέχοντας την πλατεία.

• Μου είπε το μυστικό το τέλος της συζήτησης.

• Μείναμε πετρέλαιο!

• Έπιασε ένα ψάρι εννιά κιλά!

Συμπληρώνω τις προτάσεις με τα ρήματα της παρένθεσης:

> Στον ενεστώτα

(ξυπνώ, γνωρίζω, κυκλοφορώ, γιορτάζω, μεταφέρω, νομίζω, καπνίζω,
τραγουδώ, διαβάζω, μαθαίνω, παρακολουθώ, τρέχω)

• Ο Κωνσταντίνος και η Ελένη στις 21 Μαίου.

• Εσείς πότε θα πάμε στο θέατρο;

• Οι αγρότες κάθε μέρα πολύ πρωί.

• Η Αθανασία με το μηχανάκι για να αποφεύγει

το μποτιλιάρισμα.

• Γιατί αυτοί οι δύο;

• Πόσα τσιγάρα την ημέρα;

• Με τα φορτηγά μας προϊόντα σε όλη τη Ελλάδα.

• Η θεία μου πως έχει καλή φωνή και συνεχώς

• Εσείς εφημερίδα ή τα νέα
από το ραδιόφωνο;
τις ειδήσεις από τη τηλεόραση.
• Εμείς

224

> Στον παρατατικό

(αγοράζω, τελειώνω, βλέπω, αργώ, ξοδεύω, εξυπηρετώ, τρομάζω, κλαίω)

• Κάθε φορά οι γιορτές με χαρούμενη μουσική.

• Ο υπάλληλος τους πελάτες με υπομονή.

• Στενοχωριόταν πολύ όταν ανθρώπους να μαλώνουν.

• Πάντα όμορφα και ακριβά φορέματα.

• Τα παιδιά από τις φάρσες του και _.

• να τελειώσει τη δουλειά της.

• Σε κάθε έξοδο μας, πάνω από 50 ευρώ.

> Στον αόριστο

(περπατώ, αποφασίζω, πονώ, καλώ, πλημμυρίζω, ξεριζώνω)

• Προχθές τόσο πολύ που στο τέλος με τα

πόδια.

• Ο δυνατός αέρας το δεντράκι της αυλής.

• Ο Γιάννης μας για φαγητό στο σπίτι του.

• Την Κυριακή να επισκεφτώ τους συγγενείς μου.

• Από τη χθεσινή βροχή, πολλά υπόγεια διαμερίσματα.

δήμος
(η πόλη, οι κάτοικοι μιας πόλης)

δημότης, δήμαρχος, δημοκρατία, δημοκράτης, δημοσιογράφος, δημοσιεύω,
δημόσιος, δημοσιογραφία, δημοφιλής, δημοσιότητα, δημοσιοποίηση,
δημοψήφισμα, απόδημος, ...

225

ΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Ουσιαστικά είναι οι λέξεις που φανερώνουν πρόσωπα, ζώα, φυτά,
πράγματα, ενέργεια, κατάσταση, ιδιότητα.

> Στις παρακάτω προτάσεις οι λέξεις με έντονα γράμματα είναι
ουσιαστικά:

• Ο δάσκαλος που έχουμε, λέγεται Παντελής.
• Ο σκύλος και η γάτα γίνονται φίλοι;
• Μου αρέσει η γαρδένια και το τριαντάφυλλο.
• Βάλε ακόμα ένα πιάτο στο τραπέζι.
• Το βάψιμο του σπιτιού είναι δύσκολη δουλειά.
• Τι φασαρία είναι αυτή; Γιατί δεν κάνετε ησυχία;
• Αυτό το κορίτσι δεν έχει μόνο ομορφιά αλλά και εξυπνάδα.

Γράψε μερικά ακόμα ουσιαστικά στις παρακάτω ομάδες λέξεων:

ΠΡΟΣΩΠΑ : δάσκαλος, Παντελής ,

ΖΩΑ : σκύλος, γάτα,

ΦΥΤΑ : γαρδένια, τριαντάφυλλο,

ΠΡΑΓΜΑΤΑ : πιάτο, τραπέζι,

ΕΝΕΡΓΕΙΑ : βάψιμο, δουλειά,

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ : φασαρία, ησυχία,

ΙΔΙΟΤΗΤΑ : ομορφιά, εξυπνάδα,

> Η κατάσταση είναι προσωρινή, μπορεί να αλλάξει οποιαδήποτε στιγμή.
Π.χ. Όταν σταματήσει η φασαρία, έχουμε ησυχία.

> Η ιδιότητα είναι μόνιμη, δηλαδή δεν αλλάζει.
Π.χ. Κάποιος ή έχει εξυπνάδα ή δεν έχει.

Οι πτώσεις

Οι λέξεις αλλάζουν μορφές μέσα στο λόγο και έτσι σχηματίζουν
διάφορους τύπους, που λέγονται πτώσεις.

Οι πτώσεις είναι τέσσερις:
η ονομαστική, η γενική, η αιτιατική και η κλητική.

226

Ονομαστική είναι η πτώση που την χρησιμοποιούμε όταν απαντάμε στην
ερώτηση

ποιος; τι;

Ο Γιώργος θέλει καφέ. — Ποιος θέλει καφέ; ?
- Ο Γιώργος.

Η αλυσίδα έσπασε; ' — Τι έσπασε;
- Η αλυσίδα.

Το κρασί χύθηκε. - Τι χύθηκε;
- Το κρασί.

Γενική είναι η πτώση που την χρησιμοποιούμε όταν απαντάμε στην
ερώτηση

ποιου; ποιας;

Το μολύβι είναι του Χρήστου. - Ποιου είναι το μολύβι;
- Του Χρήστου.

Το βιβλίο είναι της φίλης μου. - Ποιας είναι το βιβλίο;
- Της φίλης μου.

Αιτιατική είναι η πτώση που την χρησιμοποιούμε όταν απαντάμε στην
ερώτηση

ποιον; ποια; ποιο; Ti;

Πήγαινε να φωνάξεις την Ευγενία. - Ποια να φωνάξω;
- Την Ευγενία.

Είδα τον κλέφτη να τρέχει. - Ποιον είδες;
- Τον κλέφτη.

Έχασα το πορτοφόλι μου. - Τι έχασες;
- Το πορτοφόλι.

227

Κλητική είναι η πτώση που χρησιμοποιούμε όταν καλούμε ή φωνάζουμε
κάποιον

- Παντελή, έλα μαζί μας.
- Τι έχω, γιατρέ;
- Πες μου, Άννα, ποιος ήταν στο τηλέφωνο;

Οι πτώσεις είναι ίδιες και στον πληθυντικό αριθμό.

Οι αριθμοί

- Μου αρέσει πολύ ο καφές, όμως οι πολλοί καφέδες πειράζουν.

Στην ελληνική γλώσσα, οι περισσότερες λέξεις έχουν άλλο τύπο όταν
μιλάμε για ένα και άλλο τύπο όταν μιλάμε για πολλά.

> Στο παραπάνω παράδειγμα με τον τύπο καφές μιλάμε για έναν, ενώ με
τον τύπο καφέδες μιλάμε για πολλούς.
Οι λέξεις που αναφέρονται σε ένα πράγμα είναι στον ενικό αριθμό, ενώ

όσες αναφέρονται σε πολλά πράγματα είναι στον πληθυντικό αριθμό.
Έχουμε λοιπόν δυο αριθμούς: τον ενικό και τον πληθυντικό.

Ασκηση

Γράψε δίπλα από τις παρακάτω λέξεις Ε όταν βρίσκονται στον ενικό
αριθμό και 77 όταν στον πληθυντικό αριθμό.

καρπούζι ψάρια πατάτα κουτάλι
γιατρός σχολεία
. δουλειές αγορά παντελόνι μαχαίρια
ί τρένο βιβλία στάση πουκάμισα
| κουζίνες δρόμοι ποτήρια θρανίο
κρεβάτι σαλάτες

228

Τα γένη των ονομάτων

Τα γένη των ονομάτων στην ελληνική γλώσσα είναι τρία: αρσενικό,
θηλυκό και ουδέτερο.

> Αρσενικά είναι όσα παίρνουν μπροστά το άρθρο ο :
ο γιατρός, ο μαθητής, ο σκύλος

> Θηλυκά είναι όσα παίρνουν το άρθρο η :
η γυναίκα, η δουλειά, η ημέρα

> Ουδέτερα είναι όσα παίρνουν το άρθρο το :
το παιδί, το χωριό, το κρασί

Οι καταλήξεις στα τρία γένη

> Μπορούμε να αναγνωρίσουμε εύκολα τα τρία γένη από τις καταλήξεις
τους.

> Ο παρακάτω πίνακας έχει τις πιο πολλές καταλήξεις των αρσενικών,
των θηλυκών και των ουδετέρων με ένα παράδειγμα.

αρσενικά θηλυκά ουδέτερα
-η (η βροχή) -ο (το παράθυρο)
-ος (ο δάσκαλος) -α (η ώρα) -ι (το παιδί)
-ης (ο μαθητής) -ος (η οδός) -υ (το βράδυ)
-ας (ο αγώνας) -ω (η Δέσπω) -ος (το λάθος)
-ες (ο καφές) -ου (η αλεπού) -ας (το κρέας)
-ους (ο παππούς) -μα (το όνομα)
-υς (ο παχύς) -ως (το φως)
-ον (το μέλλον)

Το άρθρο

ο δάσκαλος, η βροχή, το παιδί, οι μαθητές, ένας ξένος, μια φορά, ένα
βιβλίο...

> Το άρθρο είναι μια μικρή λέξη που μπαίνει μπροστά από τα ονόματα και

δείχνει τι γένους είναι το όνομα. ,

229

Στα ελληνικά έχουμε δύο άρθρα: το οριστικό και το αόριστο

Οριστικό άρθρο Αόριστο άρθρο _/
ο, η, το ένας, μια, ένα

> Το άρθρο ο, η, το λέγεται οριστικό, γιατί μας δείχνει (ορίζει) κάτι
γνωστό

Παράδειγμα:
- Ποιος έσπασε το τζάμι;
- Ο Αποστόλης.
- Με τι;
- Με την μπάλα του.

> Το άρθρο ένας, μια, ένα λέγεται αόριστο, γιατί με αυτό δε μιλάμε
συγκεκριμένα για κάτι, επειδή δεν το ξέρουμε ή δε θέλουμε να το πούμε.

Παράδειγμα:
- Ποιος έσπασε το τζάμι;
- Ένας μαθητής, κύριε.
- Με τι;
- Με μια μπάλα.

> Το οριστικό και το αόριστο άρθρο κλίνεται όπως παρακάτω:

Οριστικό άρθρο

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός
Πτώσεις αρσενικό θηλυκό ουδέτερο αρσενικό θηλυκό ουδέτερο

Ονομαστική 0 η το οι οι τα

Γενική του της του των των των

Αιτιατική το(ν) τη(ν) το τους τις τα

Κλητική —— — — ——

> Το οριστικό άρθρο δεν παίρνει τόνο.

Αόριστο άρθρο

Πτώσεις Ενικός αριθμός

Ονομαστική αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
Γενική
Αιτιατική ένας μια ένα
Κλητική
ενός μιας ενός

ένα(ν) μια ένα

———

230

Το αόριστο άρθρο δεν έχει πληθυντικό αριθμό.
> Τα άρθρα δεν έχουν κλητική

Άσκηση
Βάλε το κατάλληλο οριστικό άρθρο στις παρακάτω λέξεις:

δάσκαλος σχολείου τσάντας εφημερίδων
κατσαρόλες ποτήρι παιδιά ουρανό

πόλη τρένου γιατρούς γιορτές
ψυγείο γυναικών βροχής αίθουσας
καθηγητές μαθητή μπαλκόνι λουλούδια

> Οι λέξεις ένας, μια, ένα φανερώνουν μεν αριθμό, αλλά χρησιμοποιούμε
και για αόριστο άρθρο.

Παραδείγματα

Φανερώνουν αριθμό Είναι άρθρα
Ήταν ένας, αλλά δούλευε για δέκα. Μια φορά κι έναν καιρό ...
Έχω μια μικρότερη αδερφή. Μου το έδωσε ένας γνωστός μου.
Αγόρασα ένα παντελόνι και μια Πέρασε ένα ωραίο αυτοκίνητο!
μπλούζα.

Τύποι, θέμα, κατάληξη, χαρακτήρας

Οι περισσότερες λέξεις της ελληνικής γλώσσας αλλάζουν μορφές μέσα στο
λόγο. Οι διαφορετικές μορφές που παίρνουν λέγονται τύποι.

Για παράδειγμα οι τύποι που παίρνει η λέξη διαβάζω είναι:
διαβάζω, διαβάζεις, διαβάζει, διαβάζουμε, διαβάζετε, διαβάζουν.

Οι τύποι της λέξης γιατρός είναι:
γιατρός, γιατρού, γιατρό, γιατρέ, γιατροί, γιατρών, γιατρούς

> Στις παραπάνω λέξεις το πρώτο μέρος τους, που είναι με έντονο μαύρο
χρώμα δεν αλλάζει. Το μέρος αυτό που μένει πάντα το ίδιο, λέγεται
θέμα.
Έτσι στη λέξη διαβάζω το θέμα είναι: διαβάζ-
Στη λέξη γιατρός το θέμα είναι: γιατρ-

231

> Το τελευταίο μέρος των παραπάνω λέξεων που αλλάζει μορφές, λέγεται
κατάληξη.

Οι καταλήξεις της λέξης διαβάζω είναι: -ω, -εις, -ει, -ουμε, -ετε, -ουν
Οι καταλήξεις της λέξης γιατρός είναι: -ος, -ου, -ο, -ε, -οι, -ων, -ους

Αν έχουμε το θέμα μιας λέξης μπορούμε να βρούμε και το χαρακτήρα της.
Για παράδειγμα: Η λέξη γράφω έχει θέμα: γράφ-

> Χαρακτήρας της λέξης είναι ο τελευταίος φθόγγος του θέματος.

Στο παράδειγμα μας, χαρακτήρας της λέξης γράφ-ω είναι ο φθόγγος (φ)
Στη λέξη ακού-ω, χαρακτήρας είναι ο φθόγγος (ου)

Ασκηση

Να βρεις στις λέξεις του παρακάτω πίνακα, το θέμα, την κατάληξη και το
χαρακτήρα.

Γ λέξη Ι θέμα κατάληξη j χαρακτήρας j
τρεχ- -ω χ |
τρέχω ;
εργάτης
| μητέρα :
■ ποτίζω
• μαγειρεύω
: μαθαίνω
: σκάβω
; θέλω
; φωτογραφία
': φίλος
; πλένω

Ι ξένος
; καλύπτω
; μαζεύω
ί τουρίστας
ί βάφω
ί βλέπω
: τραπέζι
: αναπνέω

• ψυγείο

232

Ο Ήλιος κι ο Βοριάς

Ήταν κατά το τέλος του χειμώνα και την αρχή της άνοιξης. Το κρύο με
τη ζέστη έδιναν την τελευταία μάχη, ποιο από τα δυο τους θα νικήσει. Τη
μια πρόβαλλε ολόλαμπρος ο ήλιος κι η πλάση όλη γελούσε, την άλλη
μαύρα σύννεφα σκέπαζαν τον ουρανό, ο βοριάς φυσούσε δυνατά κι όλα
έπαιρναν και πάλι μιαν όψη άγρια και σκυθρωπή.

Κάποιο απ' τα πρωινά αυτής της εποχής ένας γεωργός κίνησε για το
χωράφι του. Ήταν συννεφιά και φυσούσε αέρας παγωμένος.
- Κρύο κάνει, σκέφτηκε ο γεωργός. Δε θα κάνω κι άσκημα να πάρω μαζί

μου την κάπα μου.
Την έριξε πάνω του και ξεκίνησε. Την ώρα που έβγαινε έξω από το
χωριό, κάτι χρυσαφένια σύννεφα στον ορίζοντα έδειχναν πως ο Ήλιος
έβγαινε ψηλά από την κορυφή του βουνού.
Είναι αλήθεια πως ο Βοριάς με τον Ήλιο ποτέ δεν τα είχαν και τόσο
καλά. Οι δουλειές τους είναι τόσο αντίθετες. Ο Ήλιος φέρνει τη ζεστασιά.
Ο Βοριάς το αντίθετο: Το κρύο και την παγωνιά. Ο Ήλιος βέβαια καθόλου
δεν έδινε σημασία σ' αυτό. Μα ο Βοριάς όλο και χολόσκαγε. Δεν του
έφτανε που φυσούσε όλη τη νύχτα και πάγωνε τις βρύσες και τα ποτάμια,
ξεφύλλιζε τα δέντρα, τα ταρακουνούσε πέρα δώθε, πετούσε μ' ορμή
κανένα κεραμίδι από τις στέγες. Δεν του έφτανε που όλοι τον έτρεμαν κι
αμπαρώνονταν αποβραδίς στα σπίτια τους, μαζεμένοι ολόγυρα στη φωτιά,
παρά ήθελε να συνεχίσει το τρελό τρεχαλητό του και τη μέρα. Γι' αυτό
μόλις έβλεπε τον Ήλιο να ξεπροβάλλει, στραβομουτσούνιαζε:
- Πάλι εσύ εδώ; Του έλεγε αγριοκοιτάζοντάς τον.
- Καθένας τη δουλειά του, απαντούσε ήσυχα ο Ήλιος. Κι έπειτα, σειρά
σου και σειρά μου.
- Καλά, γρύλιζε ο Βοριάς.
Ωστόσο δεν το χώνευε να 'χει κάθε πρωί τον Ήλιο να του χαλά τα
σχέδια του.

(συνεχίζεται)

233

Οι λέξεις με τα έντονα γράμματα στο κείμενο είναι ουσιαστικά. Χώρισε
τις λέξεις αυτές στα τρία γένη γράφοντας τες στην κατάλληλη στήλη.

αρσενικά θηλυκά ουδέτερα
ο χειμώνας η ζέστη το κρύο

Ισοσύλλαβα ή ανισοσυλλαβα

Τα ουσιαστικά χωρίζονται σε δυο μεγάλες ομάδες. Σε εκείνα που όταν
αλλάζουν μορφές μέσα στο λόγο, έχουν πάντα τις ίδιες συλλαβές. Αυτά
λέγονται ισοσύλλαβα.

Παράδειγμα: η η-μέ-ρα, της η-μέ-ρας, την η-μέ-ρα
οι η-μέ-ρες, των η-με-ρών, τις η-μέ-ρες

Εκείνα που όταν αλλάζουν μορφές μέσα στο λόγο έχουν περισσότερες
συλλαβές στη γενική του ενικού ή στον πληθυντικό αριθμό, λέγονται
ανισοσυλλαβα.

Παράδειγμα: ο βο-ριάς, του βο-ριά, τον βο-ριά

οι βο-ριά-δες, των βο-ριά-δων, τους βο-ριά-δες

Ισοσύλλαβα αρσενικά σε -ας

Ενικός αριθμός

Ονομ. 0 ταμίας ο χειμώνας 0 γείτονας
Γεν. γείτονα
Αιτ. του ταμία του χειμώνα του γείτονα
Κλητ. το(ν) το(ν) γείτονα
ταμία το(ν) χειμώνα
Ονομ. — — γείτονες
Γεν. ταμία - χειμώνα γειτόνων
Αιτ. οι οι γείτονες
Κλητ. των Πλη θυντικός αριθμός των γείτονες
τους τους
ταμίες οι χειμώνες
— —
ταμιών των χειμώνων

ταμίες τους χειμώνες

ταμίες - χειμώνες

Τα ισοσύλλαβα αρσενικά που τελειώνουν σε -ας τονίζονται στην
παραλήγουσα και στην προπαραλήγουσα.

234

> Όσα έχουν δυο συλλαβές και τελειώνουν σε -ας και -ίας στην
γενική του πληθυντικού κατεβάζουν τον τόνο στη λήγουσα.

Παραδείγματα: ο μήνας «=> των μηνών,
ο αισθηματίας => των αισθηματιών, ...

> Όσα τονίζονται στην προπαραλήγουσα στη ενική του πληθυντικού
κατεβάζουν τον τόνο μια συλλαβή

Παραδείγματα: ο άρχοντας <=> των αρχόντων,
ο φύλακας ■=> των φυλάκων, ...

Όπως ο ταμίας κλίνονται:

ονομαστική γενική αιτιατική
ο άντρας του λοχία
τους μήνες
των επιχειρηματιών τον ταραξία

οι εισοδηματίες

Όπως ο χειμώνας κλίνονται:

ονομαστική γενική αιτιατική
οι αιώνες του αγώνα τον πάτερα
τους αγκωνές
ο ιδρώτας
αιτιατική
των κανόνων τον λάρυγγα

Όπως ο γείτονας κλίνονται:

ovjOjiaxrriKij γενική
οι άρχοντες του ήρωα

ο θώρακας

των πινάκων
του φάρυγγα

235

Ανισοσύλλαβα αρσενικά σε -ας

Ονομ. ο βοριάς Ενικός αριθμός 0 Καναδάς
Γεν. του βοριά ο αέρας Καναδά
Αιτ. το(ν) βοριά του αέρα του Καναδά
Κλητ. βοριά το(ν) αέρα το(ν) Καναδά
οι - αέρα
Ονομ. των —
Γεν. τους Πληθυντικός αριθμός
Αιτ.
Κλητ. βοριάδες οι αέρηδες οι
των
βοριάδων των αέρηδων τους

βοριάδες τους αέρηδες

βοριάδες - αέρηδες

Όπως ο βοριάς κλίνονται : γενική αιτιατική
ονομαστική τους βοριάδες
τον κάστανα
του νοτιά
τον λουκουμά
ο μπαμπάς των ψαράδων
οι μαρμαράδες

Όπως ο Καναδάς κλίνονται τα κύρια ονόματα

ονομαστική γενική αιτιατική
του Παλαμά τον Πειραιά
ο Μιστράς
ο Παναμάς

Μεταφέρω στον πληθυντικό τις φράσεις:

ο μόχθος του αγρότη
η έκταση της χώρας
ο γραμματέας του σχολείου
ο πρόεδρος της κοινότητας
το μήκος του δρόμου
ο διάδρομος της κλινικής
η έξοδος του κινηματογράφου

236

I
I

ο δρομέας της ταχύτητας

I η απόφαση της κυβέρνησης
το κέρδος της τράπεζας

I το δάνειο του καταναλωτή
ο δήμαρχος της πόλης

I η σύνταξη του εργάτη
η αμοιβή της καθαρίστριας

I Γράψε μια πρόταση για κάθε έκφραση

f από τότε

I λίγο πολύ

I
αν ήθελες

I

f υστέρα απο μέρες
i μετά από καιρό

I
αν και ήταν

I

I κατά το απόγευμα

I δουλεύοντας σκληρά

I 237
κατά την ανατολή

I

υ κατά δυο χρόνια

I

Ο Ήλιος κι ο Βοριάς (2)

Γι' αυτό και σήμερα, μόλις τον είδε, σούφρωσε τα φρύδια.
- Ο ένας απ' τους δυο μας, λέει, πρέπει να μάθει ν' ακούει τον άλλο και
να μην του μπαίνει χωρίς λόγο στη μύτη.
- Δηλαδή; ρωτά παραξενεμένος ο Ήλιος.
- Ο αδύνατος ν' ακούει τον πιο δυνατό. Κι ό,τι προστάζει ο δυνατότερος
εκείνο να γίνεται είπε ο Βοριάς και την ίδια στιγμή φύσηξε με όση
δύναμη είχε.

Ο Ήλιος χαμογέλασε μόνος του.
- Ναι, αλλά ποιος είναι ο πιο δυνατός; ρώτησε ο Ήλιος.
- Εγώ, απάντησε ο Βοριάς.
- Μιλάς με πολύ σιγουριά για τον εαυτό σου. Όμως για να είμαστε
σίγουροι μπορούμε να ρωτήσουμε τους ανθρώπους, λέει ο Ήλιος.
- Ποιους να ρωτήσουμε; Α, δεν έχω εμπιστοσύνη σ' αυτούς. Εσένα σ'
αγαπούν περισσότερο από εμένα και σίγουρα θα πουν πως εσύ είσαι πιο
δυνατός.

Εκείνη τη στιγμή το μάτι του Ήλιου έπεσε πάνω στο γεωργό. Είχε βγάλει
την κάπα του και την κρατούσε στα χέρια.
- Να, λέει. Τον βλέπεις εκείνον εκεί κάτω το γεωργό, που περπατά μες
στον κάμπο;
- Ναι, τον βλέπω.
- Ας δοκιμάσουμε κι οι δυο μας να του πάρουμε από τα χέρια την κάπα.
Όποιος τα καταφέρει, εκείνος θα 'ναι ο πιο δυνατός.
- Σύμφωνοι, λέει ο Βοριάς.

Και, χωρίς να χάσει καιρό, άρχισε να φυσά κατά το μέρος του γεωργού μ'
όλη του τη δύναμη.
- Α, τρελο-Βοριά, είπε με το νου του ο γεωργός. Εσύ βάλθηκες να με
ξεπαγιάσεις σήμερα. Μα δε θα σου περάσει. Δε σε φοβάμαι. Σε έμαθα πια.
Πάντα ο ίδιος θα είσαι! Κι αμέσως φορά την κάπα του και τη σφίγγει
ολόγυρα στο κορμί του γερά...
- Τώρα φύσα όσο θέλεις, λέει.

Πάει να σκάσει απ' το κακό του ο Βοριάς.
- Εγώ πάω να του την πάρω, λέει, κι αυτός τη φόρεσε; Τώρα θα δει!

(συνεχίζεται)

238

Οι λέξεις με τα έντονα γράμματα στο κείμενο είναι αντωνυμίες.
Τι είναι όμως οι αντωνυμίες;
> Αντωνυμίες είναι οι λέξεις που χρησιμοποιούμε στο λόγο μας αντί

για τα ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα).
Π.χ. Ο Παντελής δουλεύει στο σχολείο.

Αυτός (δηλαδή, ο Παντελής) είναι δάσκαλος.
Ο Σταμάτης δε δουλεύει, είναι τεμπέλης.
Τέτοιος (δηλαδή, τεμπέλης) ήταν όλη του τη ζωή.
Ο ένας απ' τους δυο μας πρέπει να μάθει να ακούει τον άλλο ...
Εσύ βάλθηκες να με ξεπαγιάσεις σήμερα.
Όποιος τα καταφέρει, εκείνος θα 'ναι πιο δυνατός.

Προσωπικές αντωνυμίες

Οι προσωπικές αντωνυμίες φανερώνουν τα τρία πρόσωπα του λόγου.
Δηλαδή: εκείνον που μιλάει (πρώτο πρόσωπο: εγώ)

εκείνον που μιλάμε μαζί (δεύτερο πρόσωπο: εσύ)
και εκείνον για τον οποίο μιλάμε (τρίτο πρόσωπο: αυτός, αυτή, αυτό)

Ονομαστική - - Γενική Αιτιατική
εγώ εμένα μου εμένα με

εσυ εσένα σου εσένα σε
αυτός / αυτή / αυτό του / της / του τον / την / το

εμείς εμάς μας εμάς μας
εσείς εσάς σας εσάς σας
αυτοί / αυτές / αυτά τους τους / της / τα

Αντικατάστησε τις λέξεις με πλάγια γράμματα όπως στα παραδείγματα

Δώσε εμένα το εισιτήριο. Αώσεμου το εισιτήριο.

Φέρε εμένα το λογαριασμό.

Πες εμένα το μυστικό.

Στείλε σε εμένα μια φωτογραφία.
Βρες σε εμένα ένα διαμέρισμα.

239

Βάλε για έμενα ένα ποτό.
Κόψε για εμένα μια φέτα ψωμί.
Γράψε για εμένα ένα γράμμα.

Λες σε εμένα ψέματα; Μου λες ψέματα;
Δίνεις σε εμένα την ομπρέλα;

Φέρνεις σε εμένα ένα ποτήρι νερό;

Διαβάζεις σε εμένα το γράμμα;

Σιδερώνεις για εμένα το πουκάμισο;

Στρώνεις για εμένα να κοιμηθώ;

Καθαρίζεις για εμένα ένα πορτοκάλι;

Πάρε εμένα τηλέφωνο. Πάρε με τηλέφωνο.
Βάλε εμένα στο ταμείο.
Ξύπνα εμένα σε δυο ώρες.
Στείλε εμένα για ψώνια.

240

Κοίτα εμένα πως δουλεύω.
Περιμένεις εμένα πολλή ώρα;

Αγόρασα για εσένα λουλούδια. Σου αγόρασα λουλούδια.
Έφτιαξα για εσένα γλυκό.

Άφησα για εσένα φαγητό στο ψυγείο.

Βρήκα για εσένα φτηνό διαμέρισμα.

Τηλεφώνησα σε εσένα για να μάθεις τα νέα.

Είπα σε εσένα τι έγινε.

Είδα εσένα που έτρεχες. Σε είδα που έτρεχες.
Άκουσα εσένα που φώναζες.

Συνάντησα εσένα στο δρόμο.

Ζήτησαν εσένα στο γραφείο.

Έδιωξαν εσένα από το εργοστάσιο;

Περιμένουν εσένα από χθες.

241

Γνώρισα εσένα πριν δέκα χρόνια.
Ειδοποίησα εσένα για να ξέρεις.

Είχα καλέσει εσένα στη γιορτή. Σε είχα καλέσει στη γιορτή.

Είχα ρωτήσει εσένα για να μάθω νέα.

Είχα αγκαλιάσει εσένα από τη χαρά μου.

Είχα φροντίσει εσένα, γιατί ήσουν άρρωστος.

Ζήτησαν εμάς για δουλειά. Μας ζήτησαν για δουλειά.
Άφησαν εμάς να περάσουμε.
Σταμάτησαν εμάς για έλεγχο.
Είδαν εμάς να μαλώνουμε.

Κούρασαν εμάς με τις ερωτήσεις.
Διάβασαν σε εμάς παραμύθια.
Έδωσαν σε εμάς άδεια.

Φώναξαν εσάς στο γραφείο. Σας φώναξαν στο γραφείο.
Πλήρωσαν εσάς το μηνιάτικο;

242

Έστειλαν εσάς για ψώνια;
Μίλησαν εσάς για τον ασθενή;
Τραυμάτισαν εσάς με το αυτοκίνητο;
Νίκησαν εσάς στο ποδόσφαιρο;
Είπαν σε εσάς τα ευχάριστα νέα;
Βεβαιώνω εσάς ότι όλα θα πάνε καλά.
Παρακολουθώ εσάς συνέχεια.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ!!!
Τους δυνατούς τύπους τους χρησιμοποιούμε:
> Όταν βρίσκονται μόνοι τους στο λόγο
Π.χ. - Ποια θέλουν;

Ι - Εσένα.

ι >Όταν θέλουμε να ξεχωρίσουμε κάτι
ι Π.χ. - Εμένα ζήτησαν στο τηλέφωνο και όχι εσένα.

>Όταν πρέπει να τονίσουμε κάτι

ι Π.χ. - Εσένα θέλω για φίλο μου και όχι το Θανάση.
Ι
ι
Ι 243

Πώς κλίνεται το τρίτο πρόσωπο: αυτός, αυτή, αυτό

αρσενικό Ενικός αριθμός ουδέτερο
αυτός θηλυκό
Ονομ. αυτού του αυτό το
Γεν. αυτόν τον αυτή
Αιτ. αυτής της αυτού του
αυτή(ν) τη(ν)
Ονομ. αυτό το
Γεν.
Αιτ. Πληθυντικός αριθμός

αρσενικό θηλυκό ουδέτερο
αυτοί αυτές τις / τες αυτά τα
αυτών τους αυτών τους αυτών των
αυτούς τους αυτές τις / τες αυτά τα

> Ο αδύνατος τύπος τις μπαίνει πριν από το ρήμα, ενώ ο τύπος τες
μπαίνει μετά από αυτό.

Π.χ. Τις είδα που έτρεχαν στο δρόμο.
Κοίτα τες πως τρέχουν στο δρόμο! (Χρησιμοποιείται και ο τύπος τις)

Αντικατάστησε τις λέξεις με πλάγια γράμματα όπως στο παράδειγμα

Έδωσα αυτού τα κλειδιά. Τον έδωσα τα κλειδιά.

Διάλεξαν αυτούς για φύλακες του πάρκου.

Αυτόν γνώρισα στο σπίτι σου.

Χάρισε αυτή(ν)στχ\ν αδερφή της.

Ο παππούς έδωσε σε αυτούς συμβουλές.

Ο σκηνοθέτης μίλησε αυτών για το ρόλο.

Έστειλαν αυτές διακοπές στο νησί.

Αποστόλη, σταμάτησε αυτές γιατί θα μαλώσουν.

244

Αγόρασαν αυτής εισιτήριο για το θέατρο.
Βοήθησαν αυτά στα διαγωνίσματα.
Λύνουν αυτές τις ασκήσεις με δυσκολία.
Κοίταξε αυτές πόσο όμορφες είναι!
Μαγείρεψε αυτών για όλη την εβδομάδα.
Φύτεψαν αυτή στον κήπο.

Άσκηση
Γράψε για κάθε πρόταση μια άλλη, όπως στο παράδειγμα:
Ο φίλος μου είναι δάσκαλος
Αυτός είναι δάσκαλος.
Τα παιδιά παίζουν στην αυλή.
Ο μητέρα μου πλένει τα πιάτα.
Ο μπαμπάς και ο θείος δουλεύουν από το πρωί ως το βράδυ.
Εγώ και ο Νίκος δουλεύουμε στον Πειραιά.
Το παντελόνι θέλει πλύσιμο.
Η αδερφή μου και η θεία μου πήγαν για ψώνια στο Περιστέρι.

245