04

หนังสือเรียนสาระการพัฒนาสังคม

รายวชิ าสงั คมศึกษา

(สค31001)

ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย

หลักสตู รการศึกษานอกระบบระดบั การศกึ ษาขนั้ พน้ื ฐาน
พุทธศกั ราช 2551

(ฉบับปรบั ปรงุ พ.ศ. 2560)

หามจาํ หนาย

หนงั สอื เรยี นเลม น้ี จดั พิมพดว ยเงินงบประมาณแผนดนิ เพื่อการศึกษาตลอดชวี ติ สาํ หรบั ประชาชน
ลิขสิทธเ์ิ ปนของ สํานกั งาน กศน. สาํ นักงานปลัดกระทรวงศกึ ษาธกิ าร

สํานกั งานสงเสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั
สาํ นกั งานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ
กระทรวงศึกษาธิการ

หนงั สือเรียนสาระการพัฒนาสงั คม

รายวชิ าสังคมศกึ ษา (สค31001)

ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย

(ฉบบั ปรบั ปรุง พ.ศ. 2560)

เอกสารทางวชิ าการลาํ ดบั ที่ 37/2557

คาํ นํา

สาํ นกั งานสง เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัย ไดด ําเนนิ การจัดทาํ หนงั สอื เรียนชดุ
ใหมนี้ขึ้น เพื่อสําหรับใชใ นการเรียนการสอนตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบ ระดับการศึกษาข้ันพื้นฐาน
พุทธศักราช 2551 ท่ีมีวัตถุประสงคในการพัฒนาผูเ รียนใหม ีคุณธรรม จริยธรรม มีสติปญญาและศักยภาพ
ในการประกอบอาชีพการศึกษาตอและสามารถดํารงชีวิตอยูในครอบครัว ชุมชน สังคมไดอยางมีความสุข
โดยผูเ รยี นสามารถนําหนังสอื เรยี นไปใชด ว ยวธิ ีการศึกษาคน ควาดว ยตนเอง ปฏิบัติกจิ กรรม รวมทงั้ แบบฝกหัด
เพื่อทดสอบความรูความเขาใจในสาระเนื้อหา โดยเมื่อศึกษาแลว ยังไมเ ขา ใจ สามารถกลับไปศึกษาใหมไ ด
ผเู รียนอาจจะสามารถเพ่ิมพูนความรูห ลังจากศึกษาหนังสือเรียนน้ี โดยนําความรูไปแลกเปลี่ยนกับเพ่ือนในชั้น
เรยี น ศึกษาจากภูมิปญญาทอ งถนิ่ จากแหลง เรียนรูแ ละจากสอื่ อื่น ๆ

ในการดําเนินการจัดทําหนังสือเรียนตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบ ระดับการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน
พทุ ธศกั ราช 2551 ไดรับความรว มมือท่ีดีจากผูทรงคุณวุฒิและผูเ ก่ียวขอ งหลายทานท่ีคน ควา และเรียบเรียง
เน้ือหาสาระจากสอ่ื ตา ง ๆ เพือ่ ใหไ ดส อ่ื ที่สอดคลอ งกบั หลักสตู รและเปนประโยชนตอ ผูเ รยี นที่อยูน อกระบบ
อยางแทจริง สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ขอขอบคุณคณะที่ปรึกษา
คณะผูเ รยี บเรียง ตลอดจนคณะผูจ ัดทําทกุ ทา นทีไ่ ดใ หความรว มมือดวยดี ไว ณ โอกาสน้ี

สาํ นักงานสง เสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย หวังวา หนังสือเรียนชุดนี้จะเปน
ประโยชนใ นการจัดการเรยี นการสอนตามสมควร หากมีขอ เสนอแนะประการใด สํานักงานสง เสริมการศึกษา
นอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ขอนอมรับไวด ว ยความขอบคุณยง่ิ

สาํ นกั งาน กศน.
กันยายน 2557

สารบัญ หนา

คํานํา 1
สารบญั 2
คาํ แนะนําในการใชหนงั สอื เรยี น
โครงสรางรายวชิ าสงั คมศกึ ษา (สค31001) 34
บทที่ 1 ภมู ศิ าสตรก ายภาพ...................................................................................... 43

เรอ่ื งที่ 1 สภาพภูมศิ าสตรก ายภาพ .................................................................... 52
เรอ่ื งท่ี 2 ลกั ษณะการเกิดปรากฏการณทางธรรมชาติทสี่ ําคัญ
74
และการปอ งกนั อนั ตราย ..................................................................... 77
เรือ่ งที่ 3 วิธีใชเ คร่ืองมือทางภูมศิ าสตร............................................................... 78
เรื่องที่ 4 ปญหาการทาํ ลายทรพั ยากรธรรมชาติและส่งิ แวดลอม 83
89
ผลการจัดลําดับความสําคญั ของปญหาทรพั ยากรธรรมชาติ 104
และส่งิ แวดลอม................................................................................... 124
เร่ืองท่ี 5 แนวทางปองกันแกไขปญหาการทําลายทรัพยากรธรรมชาติ 127
และสง่ิ แวดลอ ม โดยประชาชน ชุมชน องคก ร ภาครัฐ 163
ภาคเอกชน.......................................................................................... 164
บทท่ี 2 ประวัติศาสตร............................................................................................. 170
เรอ่ื งที่ 1 การแบงชวงเวลาและยคุ สมัยทางประวัตศิ าสตร ..................................
เรอ่ื งที่ 2 แหลงอารยธรรมของโลก.....................................................................
เรื่องที่ 3 ประวตั ศิ าสตรช าติไทย ........................................................................
เร่อื งที่ 4 บุคคลสาํ คญั ของไทยและของโลกในดา นประวตั ศิ าสตร.......................
เร่ืองที่ 5 เหตกุ ารณส าํ คัญของโลกทมี่ ผี ลตอ ปจ จบุ นั ............................................
เร่อื งที่ 6 บทบาทของสถาบันพระมหากษัตริยใ นการพฒั นาชาตไิ ทย.....................
บทที่ 3 เศรษฐศาสตร..............................................................................................
เรอ่ื งท่ี 1 ความรูเบ้อื งตนเกย่ี วกับเศรษฐศาสตร..................................................
เรื่องท่ี 2 ระบบเศรษฐกจิ ...................................................................................

สารบญั (ตอ )

หนา

เรอ่ื งท่ี 3 กระบวนการทางเศรษฐกิจ .................................................................. 181
เรอ่ื งท่ี 4 แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ.............................................. 199
เร่ืองท่ี 5 สถาบันการเงนิ และการเงนิ การคลงั ..................................................... 209
เร่ืองที่ 6 ความสัมพนั ธและผลกระทบเศรษฐกจิ ระหวา งประเทศ
225
กบั ภมู ภิ าคตางๆ ของโลก .................................................................... 232
เรื่องที่ 7 การรวมกลมุ ทางเศรษฐกจิ ................................................................... 239
บทที่ 4 การเมืองการปกครอง .................................................................................. 240
เรอ่ื งที่ 1 การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย....................................................... 245
เรอ่ื งที่ 2 การปกครองระบบเผดจ็ การ................................................................
เรอ่ื งที่ 3 พัฒนาการของระบอบประชาธปิ ไตย 249
256
ของประเทศตา ง ๆ ในโลก...................................................................
เรื่องท่ี 4 เหตุการณสําคัญทางการเมอื งการปกครองของประเทศไทย ................ 261
เรอื่ งที่ 5 เหตุการณส ําคญั ทางการเมอื งการปกครองของโลก 265
271
ทสี่ งผลกระทบตอประเทศไทย ............................................................ 274
เรื่องที่ 6 หลกั ธรรมมาภบิ าล.............................................................................. 278
แนวเฉลยกจิ กรรม ...........................................................................................................
บรรณานกุ รม ……………………………………………………………………………. ......................
คณะผูจ ดั ทาํ ...........................................................................................................

คําแนะนําในการใชหนังสอื เรยี น

หนงั สอื เรยี นสาระการพฒั นาสังคม รายวชิ าสงั คมศึกษา รหัส สค31001 ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย
เปนหนังสือเรียนท่จี ัดทําข้ึน สาํ หรบั ผเู รียนทเ่ี ปนนักศกึ ษาการศกึ ษานอกระบบ

ในการศกึ ษาหนังสอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม รายวชิ าสงั คมศกึ ษา ผูเรยี นควรปฏิบตั ดิ งั น้ี
1. ศกึ ษาโครงสรา งรายวชิ าใหเขา ใจในหัวขอ สาระสาํ คญั ผลการเรียนรทู ีค่ าดหวงั และขอบขายเน้อื หา
2. ศกึ ษารายละเอียดเน้ือหาของแตละบทอยา งละเอียด และทํากจิ กรรมตามทีก่ ําหนด แลวตรวจสอบ
กบั แนวเฉลยกิจกรรมท่กี ําหนด ถาผเู รยี นตอบผดิ ควรกลับไปศึกษาและทําความเขาใจในเนือ้ หานน้ั ใหมใ ห
เขา ใจกอนท่ีจะศกึ ษาเรอ่ื งตอ ไป
3. ปฏิบตั ิกจิ กรรมทา ยบทของแตล ะบท เพอ่ื เปนการสรุปความรู ความเขาใจของเน้ือหาในเร่ืองน้ัน ๆ
อีกคร้ัง
4. หนงั สือเรยี นเลมน้มี ี 4 บท คือ

บทท่ี 1 ภูมิศาสตรกายภาพ
บทท่ี 2 ประวตั ศิ าสตร
บทที่ 3 เศรษฐศาสตร
บทท่ี 4 การเมอื งการปกครอง

โครงสรางรายวชิ าสังคมศกึ ษา (สค31001)

สาระสาํ คัญ

ประชาชนทกุ คนมหี นา ท่สี ําคัญในฐานะพลเมอื งดขี องชาติ การเคารพและปฏิบัติตามกฎหมายภายใต
การปกครองตามระบอบประชาธปิ ไตย มีความรใู นเร่อื งลักษณะทางกายภาพ การปฏสิ ัมพนั ธระหวา งมนุษยกับ
สิ่งแวดลอมและสามารถบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติใหเ อ้ือประโยชนต อคนในชาติ การศึกษาความ
เปน มาและประวตั ิศาสตรข องชนชาติไทยทําใหเ กิดความรูความเขาใจและภาคภูมใิ จในความเปนไทย

ผลการเรียนรทู ่คี าดหวัง

1. อธิบายขอมูลเกี่ยวกับภูมิศาสตร ประวัติศาสตร เศรษฐศาสตร การเมือง การปกครองท่ีเก่ียว
ของกับประเทศตา ง ๆ ในโลก

2. วเิ คราะห เปรยี บเทียบสภาพภูมิศาสตร ประวัติศาสตร เศรษฐศาสตร การเมืองการปกครอง
ของประเทศตาง ๆ ในโลก

3. ตระหนักและคาดคะเนสถานการณระหวางประเทศทางดา นภูมิศาสตร ประวัติศาสตร
เศรษฐศาสตร การเมือง การปกครองที่มีผลกระทบตอ ประเทศไทยและโลกในอนาคต

4. เสนอแนะแนวทางในการแกป ญ หา การปอ งกันและการพัฒนาทางดา นการเมือง การปกครอง
เศรษฐกจิ และสังคมตามสภาพปญหาท่เี กิดขนึ้ เพอ่ื ความม่ันคงของชาติ

สาระการเรยี นรู

บทที่ 1 ภมู ิศาสตรก ายภาพ
บทที่ 2 ประวตั ศิ าสตร
บทท่ี 3 เศรษฐศาสตร
บทที่ 4 การเมืองการปกครอง

1

บทที่ 1 ภูมศิ าสตรก ายภาพ

สาระสาํ คัญ

ลักษณะทางกายภาพและสรรพสิ่งในโลก มีความสมั พันธซ่งึ กนั และกนั และมีผลกระทบตอระบบนเิ วศ
ธรรมชาติ การนําแผนทแ่ี ละเครอื่ งมือภมู ิศาสตรมาใชใ นการคนหาขอ มูลจะชวยใหม ขี อ มลู ทีช่ ดั เจนและนําไปสู
การใชก ารจดั การไดอยา งมปี ระสิทธิภาพ การปฏสิ มั พนั ธร ะหวา งมนุษยกบั สภาพแวดลอ มทางกายภาพ ทาํ ให
เกิดสรางสรรคว ฒั นธรรมและจิตสํานกึ รว มกันในการอนุรกั ษท รัพยากรธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดลอ ม เพอ่ื การ
พฒั นาท่ีย่งั ยืน

ตวั ชว้ี ดั

1. มคี วามรคู วามเขา ใจเกี่ยวกับสภาพทางภมู ศิ าสตรกายภาพของประเทศไทยกับทวปี ตา ง ๆ
2. เปรยี บเทยี บสภาพภูมิศาสตรกายภาพของประเทศไทยกบั ทวีปตา ง ๆ
3. มีความรูความเขาใจในปรากฏการณท างธรรมชาติที่เกดิ ขึน้ ในโลก
4. มีทักษะการใชเ ครอื่ งมือทางภูมิศาสตรทีส่ าํ คญั ๆ
5. รวู ิธปี องกนั ตนเองใหป ลอดภยั เมอื่ เกดิ ภยั จากปรากฏการณธ รรมชาติ
6. สามารถวเิ คราะหแ นวโนมและวกิ ฤตสงิ่ แวดลอ มทีเ่ กิดจากการกระทําของมนษุ ย
7. มีความรคู วามเขา ใจในการใชนวตั กรรมและเทคโนโลยดี า นส่งิ แวดลอ มเพอื่ พฒั นา

ทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสิง่ แวดลอมทยี่ งั่ ยืน

ขอบขา ยเนอ้ื หา

เร่อื งที่ 1 สภาพภูมศิ าสตรกายภาพ
เรือ่ งที่ 2 ลกั ษณะการเกิดปรากฏการณทางธรรมชาติ และการปองกนั อนั ตราย
เรอ่ื งท่ี 3 วิธีใชเ ครื่องมอื ทางภูมศิ าสตร
เร่อื งท่ี 4 ปญหาการทําลายทรพั ยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอ ม การจัดลําดบั ความสําคัญของปญหา

ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม
เรื่องที่ 5 แนวทางปอ งกนั แกไขปญ หาการทาํ ลายทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสงิ่ แวดลอ ม โดยประชาชน

ชุมชน องคก ร ภาครฐั ภาคเอกชน

2

เรอื่ งท่ี 1 สภาพภูมศิ าสตรก ายภาพ

ภมู ศิ าสตรก ายภาพประเทศไทย

ทําเลท่ีตง้ั
ประเทศไทยต้ังอยูในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต ซ่ึงประกอบดวยสวนที่เปนแผนดินใหญหรือ
เรียกวาคาบสมทุ รอนิ โดจนี หรอื แหลมทอง และสว นท่ีเปน หมเู กาะใหญนอ ยหลายพนั เกาะ ตั้งอยูในแหลมทอง
ระหวางละติจูด 5 องศา 37 ลิปดาเหนือกับ 20 องศา 22 ลิปดาเหนือ และลองจิจูด 97 องศา 22 ลิปดา
ตะวนั ออก กบั 105 องศา 37 ลปิ ดาตะวนั ออก
ขนาด
ประเทศไทยมีเนื้อท่ี 513,115 ตารางกิโลเมตร ถาเปรียบเทียบขนาดของประเทศไทยกับประเทศ
ในภมู ภิ าค เอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใตด ัวยกนั แลว จะมพี นื้ ทีข่ นาดใหญเ ปน อันดับท่ีสาม รองจากอินโดนีเซียและ
เมียนมาร ความยาวของประเทศวัดจาก เหนือสุด ที่อําเภอแมสาย จังหวัดเชียงรายไปจดใตสุดท่ีอําเภอเบตง
จังหวัดยะลา ประมาณ 1,260 กิโลเมตร สวนความกวางมากท่ีสุด วัดจากดานพระเจดียสามองคอําเภอ
สังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรีไปจดตะวันออกสุด ที่อําเภอสิรินธร จังหวัดอุบลราชธานี ยาวประมาณ 780
กิโลเมตร สําหรับสวนทแี่ คบทสี่ ดุ ของประเทศไทยอยใู นเขตจังหวดั ประจวบครี ีขนั ธ วดั จากพรมแดนพมาถึงฝง
ทะเลอาวไทยเปนระยะทางประมาณ 10.5 กโิ ลเมตร
อาณาเขตตดิ ตอ
ประเทศไทยมีอาณาเขตตดิ ตอ กับประเทศเพอื่ นบานโดยรอบ 4 ประเทศคอื เมยี นมาร ลาว กมั พชู า
และมาเลเซียรวมความยาวของ
พรมแดนทางบก ประมาณ
5,300 กโิ ลเมตร และมีอาณา
เขตติดตอกับชายฝง ทะเลยาว
2,705 กโิ ลเมตร คือ แนวฝง
ทะเลดานอา วไทยยาว 1,840
กโิ ลเมตร และแนวชายฝงดา น
ทะเลอันดามันยาว 865
กโิ ลเมตรดงั นี้

3

1. เขตแดนทต่ี ิดตอกบั เมยี นมาร เร่มิ ตนท่ีอาํ เภอแมส ายจงั หวดั เชยี งรายไปทางตะวนั ตก ผานทจี่ งั หวัด
แมฮ องสอน ไปส้ินสดุ ทจี่ ังหวดั ระนอง จังหวัดชายแดนดา นนม้ี ี 10 จังหวัดคอื เชยี งราย เชียงใหม แมฮ อ งสอน
ตาก กาญจนบรุ ี ราชบุรี เพชรบรุ ี ประจวบคีรขี ันธ ชุมพร และ ระนอง มที ิวเขา 3 แนว เปน เสน กน้ั พรมแดน
ไดแก ทวิ เขาแดนลาว ทวิ เขาถนนธงชยั และทวิ เขาตะนาวศรี นอกจากน้ันยงั มีแมน้าํ สายสน้ั ๆ เปน แนวกน้ั
พรมแดนอยูอกี คอื แมน ํ้าเมย จังหวัดตากและแมน ํ้ากระบุรี จังหวัดระนอง

2. เขตแดนท่ีติดตอกับลาว เขตแดนดานน้ี เร่ิมตนที่อําเภอเชียงแสน ไปทางตะวันออกผานอําเภอ
เชียงของ จังหวัดเชียงรายเขาสูจังหวัดพะเยา ไปส้ินสุดที่จังหวัดอุบลราชธานี ดินแดนที่ติดตอกับลาวมี 11
จังหวดั คือ เชยี งราย พะเยา นาน อุตรดิตถ พิษณุโลก เลย หนองคาย นครพนม มุกดาหาร อํานาจเจริญ และ
อุบลราชธานี มแี มน ้ําโขงเปน เสนกัน้ พรมแดนทางนํ้าที่สําคัญ สวนพรมแดนทางบกมีทิวเขาหลวงพระบางก้ัน
ทางตอนบนและทวิ เขาพนมดงรักบางสวนก้ันเขตแดนตอนลา ง

3. เขตแดนท่ีติดตอกับกัมพูชา เร่ิมตนที่พ้ืนที่บางสวนของภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนลางจาก
อําเภอนํ้ายืน จังหวัดอุบลราชธานี มาทางทิศตะวันตก แลววกลงใตที่จังหวัดบุรีรัมย ไปส้ินสุดท่ีจังหวัดตราด
จังหวัดชายแดนทตี่ ดิ ตอ กับกมั พูชา มี 7 จงั หวดั คือ อุบลราชธานี ศรสี ะเกษ สุรนิ ทร บรุ รี ัมย สระแกว จันทบรุ ี
และ ตราด มีทวิ เขาพนมดงรักและทวิ เขาบรรทดั เปนเสนกน้ั พรมแดน

4. เขตแดนที่ติดตอกับมาเลเซีย ไดแก เขตแดนทางใตสุดของประเทศ ในพ้ืนท่ี 4 จังหวัด คือ สตูล
สงขลา ยะลา และนราธวิ าส มแี นวเทือกเขาสนั กาลาครี ี และแมนาํ้ โก-ลกจังหวดั นราธวิ าสเปน เสน กน้ั พรมแดน

ภาคเหนอื

ภาคเหนือประกอบดว ยพนื้ ท่ีของ 9 จังหวัด ไดแก 1. เชียงราย 2. แมฮองสอน 3. พะเยา 4. เชียงใหม
5. นา น 6. ลาํ พูน 7. ลาํ ปาง 8. แพร 9. อุตรดิตถ

ลกั ษณะภมู ิประเทศทัว่ ไป เปนเทือกเขาสงู
ทอดยาวขนานกนั ในแนวเหนือ-ใต และระหวาง
เทือกเขาเหลา น้มี ที ี่ราบและมีหบุ เขาสลบั อยทู ั่วไป
เทอื กเขาทส่ี ําคญั คอื เทอื กเขาหลวงพระบาง
เทือกเขาแดนลาว เทอื กเขาถนนธงชยั เทือกเขา
ผปี นนํา้ เทือกเขาขนุ ตาลและ เทือกเขาเพชรบรู ณ
ยอดเขาที่สงู ทส่ี ดุ ในภาคน้ี ไดแก ยอดอนิ ทนนท อยู
ในจังหวัดเชยี งใหม มคี วามสูงประมาณ 2,595 เมตร
จากระดบั น้ําทะเล เทือกเขาในภาคเหนือ เปนแหลงกําเนดิ ของแมนํ้าสายยาว 4 สาย ไดแ ก แมน าํ้ ปง วัง ยม
และนาน แมน้ําดงั กลาวนไ้ี หลผา นเขตทร่ี าบหุบเขา พน้ื ทท่ี ง้ั สองฝง ลาํ น้ําจงึ มีดนิ อุดมสมบูรณเ หมาะแก
การเพาะปลูก ทําใหม ผี ูค นอพยพไปตงั้ หลกั แหลง ในบรเิ วณดงั กลา วหนาแนน นอกจากนีภ้ าคเหนือยังมแี มนํ้า
สายสัน้ ๆ อกี หลายสาย ไดแกแ มนาํ้ กก และแมนาํ้ อิง ไหลลงสู แมนา้ํ โขง สว นแมน า้ํ ปาย แมน า้ํ เมย และแมน า้ํ ยม
ไหลลงสแู มนํา้ สาละวิน

4

ภาคกลาง

ภาคกลางประกอบดวยพ้ืนทข่ี อง 22 จังหวัด ไดแ ก 1. สโุ ขทยั 2. พิษณโุ ลก 3. กําแพงเพชร 4. พจิ ติ ร
5. เพชรบรู ณ (ภาคกลางตอนบน) 6. นครสวรรค 7. อทุ ยั ธานี 8. ชยั นาท 9. ลพบรุ ี 10. สิงหบ รุ ี 11. อางทอง
12. สระบรุ ี 13. สพุ รรณบรุ ี 14. พระนครศรีอยธุ ยา 15. นครนายก 16. ปทมุ ธานี 17. นนทบรุ ี 18. นครปฐม
19. กรุงเทพมหานคร 20. สมุทรปราการ 21. สมทุ รสาคร 22. สมทุ รสงคราม

ลกั ษณะภูมปิ ระเทศท่วั ไป เปนท่รี าบดนิ ตะกอนท่ีสายน้ําพดั มาทบั ถม ในบริเวณที่ราบนี้มีภูเขาโดด ๆ
ซึง่ สวนใหญเปนภูเขาหินปูนกระจาย อยูท่ัวไป ภูมิประเทศตอนบนของภาคกลางเปนท่ีราบลูกฟูก คือเปนที่
สูง ๆ ตํ่า ๆ และมีภูเขาท่ีมีแนวตอเนื่องจากภาคเหนือ เขามาถึงพื้นท่ีบางสวนของจังหวัดพิษณุโลก และ
เพชรบูรณ สว นพื้นท่ตี อนลางของภาคกลางนั้นเปนดินดอนสามเหลี่ยมปากแมนํ้าเจาพระยา ซ่ึงเกิดจากการ
รวมตัวของแมนํ้าปง วัง ยม นาน นอกจากแมนํ้าเจาพระยา แลวตอนลางของภาคกลางยังมีแมน้ําไหลผาน
อีกหลายสาย ไดแ ก แมน้าํ แมกลอง แมน า้ํ ทา จนี แมน าํ้ ปาสัก และแมนํา้ นครนายก เขตน้ีเปนท่ีราบกวางขวาง
ซ่ึงเกิดจากดินตะกอน หรือดินเหนียวที่สายนํ้าพัดพามาทับถมเปนเวลานาน จึงเปนพื้นที่ที่อุดมสมบูรณ
เหมาะแกการเพาะปลูกมาก และเปนเขตท่ีมีประชากรมากท่ีสุดในประเทศไทย ฉะนั้นภาคกลางจึงไดช่ือวา
เปนอูขา ว อูน ้ําของไทย

5

ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื

ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ ประกอบดวยพื้นที่ของ 20 จงั หวดั ไดแ ก 1.เลย 2. หนองคาย 3. อุดรธานี
4. สกลนคร 5. นครพนม 6. ขอนแกน 7. กาฬสินธุ 8. มุกดาหาร 9. ชยั ภูมิ 10. มหาสารคาม 11. รอยเอ็ด
12. ยโสธร 13. นครราชสมี า 14. บุรรี มั ย 15. สุรนิ ทร 16. ศรสี ะเกษ 17. อุบลราชธานี 18. อาํ นาจเจรญิ
19. หนองบัวลาํ ภู 20. บึงกาฬ

ลักษณะภูมิประเทศทั่วไป มลี ักษณะ
เปนแอง คลายจาน ลาดเอยี งไปทางตะวนั ออก
เฉยี งใตม ขี อบเปนภเู ขาสูงทางตะวันตกและ
ทางใต ขอบทางตะวนั ตก ไดแก เทอื กเขา
เพชรบรู ณ และเทือกเขาดงพญาเย็น สวนทางใต
ไดแก เทอื กเขาสันกําแพง และเทอื กเขาพนม
ดงรัก พ้นื ท่ีดานตะวันตกเปน ทร่ี าบสูง เรียกวา
ท่รี าบสงู โคราช ภูเขาบรเิ วณน้ีเปนภเู ขาหินทราย
ทร่ี จู กั กนั ดีเพราะเปนแหลง ทอ งเที่ยว คือ
ภูกระดงึ ภูหลวง ในจังหวัดเลย แมนาํ้ ท่สี าํ คญั ของภาคนไ้ี ดแ ก แมน้าํ ชี และแมน า้ํ มลู ซ่ึงมีแหลงกําเนดิ จาก
เทือกเขาทางทศิ ตะวันตก และทางใตแ ลวไหลลงสแู มน้ําโขง ทําใหสองฝง แมนํา้ เกดิ เปน ทรี่ าบน้ําทว มถงึ เปน
ตอน ๆ พน้ื ท่รี าบในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื มกั มีทะเลสาบรปู แอง เปน จํานวนมาก แตท ะเลสาบเหลา นจ้ี ะมี
น้ําเฉพาะฤดูฝนเทา น้นั เมอ่ื ถึงฤดรู อนน้ําก็จะเหอื ดแหงไปหมด เพราะดนิ สว นใหญเปน ดินทรายไมอ ุมนํ้า
น้าํ จึงซมึ ผานไดเ รว็ ภาคน้ีจึงมีปญ หาเรอื่ งการขาดแคลนน้าํ และดนิ ขาดความอุดมสมบรู ณ ทําใหพ้นื ทบ่ี างแหง
ไมสามารถใชประโยชนในการเกษตรไดอ ยา งเตม็ ท่ี เชน ทุง กลุ ารองไห ซึ่งมเี นือ้ ทีถ่ ึงประมาณ 2 ลา นไร
ครอบคลมุ พื้นท่ี 5 จงั หวัด ไดแ ก รอยเอด็ สรุ ินทร มหาสารคาม ยโสธร และศรสี ะเกษ ซง่ึ ปจ จบุ นั รัฐบาล
ไดพยายามปรบั ปรงุ พน้ื ที่ใหด ีข้ึน โดยใชร ะบบชลประทานสมัยใหม ทาํ ใหส ามารถเพาะปลกู ไดจนกลายเปน
แหลงเพาะปลกู ขา วหอมมะลทิ ีด่ ีทส่ี ดุ แหง หน่ึงของประเทศไทย แตกป็ ลกู ไดเ ฉพาะหนา ฝนเทา น้ัน หนาแลง
สามารถทําการเพาะปลูกไดเ ฉพาะบางสวนเทานั้น ยงั ไมค รอบคลุมบรเิ วณทั้งหมด

ภาคตะวนั ตก

ภาคตะวนั ตก ประกอบดว ยพน้ื ท่ีของ 5 จงั หวดั ไดแก 1. ตาก 2. กาญจนบรุ ี 3. ราชบุรี 4. เพชรบุรี
5. ประจวบครี ขี นั ธ

ลักษณะภมู ิประเทศทวั่ ไป สวนใหญเ ปน เทือกเขาสงู ไดแ ก เทอื กเขาถนนธงชัย และเทือกเขาตะนาว
ศรีเปน แนวภเู ขาที่ซับซอนมที ร่ี าบแคบ ๆ ในเขตหุบเขาเปนแหง ๆ และมีที่ราบเชิงเขาตอเน่ืองกับที่ราบภาค
กลางเทือกเขาเหลาน้ีเปนแหลงกําเนิดของ แมน้ําแควนอย (แมน้ําไทรโยค) และแมน้ําแควใหญ (ศรีสวัสด์ิ)
ซ่ึงไหลมาบรรจบกัน เปนแมน้ําแมกลอง ระหวางแนวเขามีชองทางติดตอกับประเทศเมียนมารได ท่ีสําคัญคือ
ดา นแมล ะเมาในจังหวัดตาก และดานพระเจดียส ามองค ในจังหวัดกาญจนบุรี

6

ภาคตะวนั ออก

ภาคตะวันออก ประกอบดว ยพื้นที่ของ 7 จงั หวัดไดแ ก 1. ปราจนี บรุ ี 2. ฉะเชงิ เทรา 3. ชลบุรี
4. ระยอง 5. จันทบรุ ี 6. ตราด 7. สระแกว

ลกั ษณะภูมิประเทศท่ัวไป คือ เปนที่ราบใหญอยูทางตอนเหนือของภาค มีเทือกเขาจันทบุรีอยูทาง
ตอนกลางของภาค มเี ทือกเขาบรรทดั อยทู างตะวนั ออกเปน พรมแดนธรรมชาติระหวา งประเทศไทยกับประเทศ
กัมพชู า และมที ี่ราบชายฝง ทะเลซึ่งอยรู ะหวา งเทอื กเขาจนั ทบรุ ีกบั อา วไทย ถึงแมจ ะเปน ทีร่ าบแคบ ๆ แตก เ็ ปน
พืน้ ดนิ ทอ่ี ุดมสมบรู ณเ หมาะสาํ หรบั การปลกู ไมผ ล ในภาคน้ีมจี งั หวัดปราจีนบรุ ีและจงั หวัดสระแกวเปน จงั หวดั ท่ี
ไมมีอาณาเขตจดทะเล นอกน้ันทุกจังหวัดลวนมีทางออกทะเลท้ังสิ้น ชายฝงทะเลของภาคเริ่มจากแมน้ํา
บางปะกง จังหวัดฉะเชิงเทราไปถึงแหลมสารพัดพิษ จังหวัดตราด ยาวประมาณ 505 กิโลเมตร เขตพ้ืนท่ี
ชายฝงของภาคมีแหลมและอาวอยูเปนจํานวนมากและมีเกาะใหญนอยเรียงรายอยูไมหางจากฝงนัก เชน
เกาะชาง เกาะกดู เกาะสีชัง เกาะลา น เปน ตน

7

ภาคใต

ภาคใตป ระกอบดวยพืน้ ทีข่ อง 14 จงั หวดั ไดแ ก 1. ชุมพร 2. สุราษฎรธ านี 3. นครศรีธรรมราช
4. พทั ลงุ 5. สงขลา 6. ปตตานี 7. ยะลา 8. นราธิวาส 9. ระนอง 10. พังงา 11. กระบี่ 12. ภเู ก็ต 13. ตรงั
14. สตลู

ลกั ษณะภมู ิประเทศทัว่ ไป เปน คาบสมุทรยื่นไปในทะเลทางตะวันตกของคาบสมุทรมีเทือกเขาภูเก็ต
ทอดตัวเลียบชายฝง ไปจนถงึ เกาะภเู ก็ต ตอนกลางของภาคมเี ทือกเขานครศรธี รรมราช สวนทางตอนใตสุดของ
ภาคใตมเี ทอื กเขาสนั กาลาครี ี วางตัวในแนวตะวันออก-ตะวนั ตก และเปน พรมแดนธรรมชาติก้ันระหวา งไทยกับ
มาเลเซยี ดวย พื้นทีท่ างชายฝง ตะวนั ออกมีทร่ี าบมากกวาชายฝง ตะวนั ตก ไดแก ท่รี าบในเขตจงั หวดั นครศรธี รรมราช
พทั ลงุ สงขลา ปตตานี และนราธวิ าส ชายฝง ทะเลดา นตะวนั ออกของภาคใตม ชี ายหาดเหมาะสําหรับเปน ท่ี
ตากอากาศหลายแหง เชน หาดสมิหลา จงั หวัดสงขลาและหาดนราทัศน จังหวัดนราธิวาส เปนตน เกาะที่สําคัญ
ทางดานน้ี ไดแก เกาะสมุยและเกาะพงัน สวนชายฝงทะเลดานมหาสมุทรอินเดีย มีเกาะท่ีสําคัญคือ
เกาะภูเก็ต เกาะตรเุ ตา เกาะยาวและเกาะลนั ตา นอกจากน้ี ในเขตจังหวัดสงขลาและพัทลุงยังมีทะเลสาบเปด
(lagoon) ที่ใหญที่สุดแหงหนึ่งในเอเชียตะวันออกเฉียงใต คือ ทะเลสาบสงขลา มีความยาวจากเหนือจดใต
ประมาณ 80 กิโลเมตร สว นทกี่ วา งท่ีสุด ประมาณ 20 กิโลเมตร คิดเปนเน้ือที่ประมาณ 974 ตารางกิโลเมตร
สวนเหนอื สดุ ของทะเลสาบเปน แหลง นาํ้ จดื เรยี กวา ทะเลนอย แตท างสว นลา งนํ้าของทะเลสาบจะเคม็ เพราะมี
นานนํ้าตดิ กบั อา วไทย น้าํ ทะเลจงึ ไหลเขามาได ในทะเลสาบสงขลามีเกาะอยูหลายเกาะ บางเกาะเปนท่ีทํารัง
ของนกนางแอน บางเกาะเปนที่อยูของเตาทะเล นอกจากนี้ในทะเลสาบยังมี ปลา และกุงชุกชุมอีกดวย
สวนชายฝง ทะเลดานตะวันตกของภาคใตม ีลักษณะเวาแหวงมากกวาดานตะวันออก ทําใหมีทิวทัศนที่สวยงาม
หลายแหง เชน หาดนพรตั นธ ารา จงั หวดั กระบ่ี หมูเกาะซิมิลนั จังหวัดพังงา ชายฝงตะวันตกของภาคใตจ งึ เปน
สถานท่ีทองเที่ยวที่สําคัญแหงหน่ึงของประเทศ แมน้ําในภาคใต สวนใหญเปนแมน้ําสายส้ัน ๆ ไหลจาก
เทือกเขาลงสูท ะเล ทสี่ าํ คัญไดแก แมน้าํ โก-ลก ซงึ่ กนั้ พรมแดนไทยกับมาเลเซียในจังหวัดนราธิวาส แมน้ํากระ
บุรีซ่ึงก้ันพรมแดนไทยกับพมาในเขตจังหวัดระนอง แมนํ้าตาปในจังหวัดสุราษฏรธานี และแมนํ้าปตตานีใน
จงั หวัดยะลาและปตตานี

ทวีปเอเชยี

1. ขนาดทตี่ งั้ และอาณาเขตติดตอ

ทวีปเอเชยี เปนทวีปที่มีขนาดใหญท ส่ี ดุ มพี ้ืนทปี่ ระมาณ 44 ลานตารางกโิ ลเมตร เปนทวีปที่มพี ื้นทก่ี วาง
ท่สี ดุ ในโลกต้ังอยูทางทิศตะวันออกของโลก ทวีปเอเชียตั้งอยูระหวางละติจูด 1 องศา 15 ลิปดาเหนือถึง 77
องศา 41 ลปิ ดาเหนือและลองติจดู 24 องศา 4 ลปิ ดา ตะวนั ออกถึง 169 องศา 40 ลิปดาตะวันตก
อาณาเขตติดตอ

ทิศเหนอื ตดิ กับมหาสมทุ รอารกตกิ
ทศิ ใต ตดิ กบั มหาสมทุ รอินเดีย
ทศิ ตะวันออก ตดิ กบั มหาสมทุ รแปซฟิ ก

8

ทศิ ตะวันตก ติดกับเทอื กเขาอรู าล ทวีปยุโรป

2. ลกั ษณะภมู ิประเทศของทวปี เอเชยี

ทวปี เอเชยี มีลกั ษณะเดนคือ มีภมู ปิ ระเทศทีเ่ ปนภเู ขาสงู อยูเกอื บใจกลางทวีป ภูเขาดังกลาวทําหนาที่
เหมือนหลังคาโลกเพราะเปนจุดรวมของเทือกเขาสําคัญ ๆ ในทวีปเอเชียจุดรวมสําคัญ ไดแก ปามีรนอต
ยูนนานนอต และอามเี นยี นนอต เทอื กเขาสูง ๆ ของทวีปเอเชียวางแนวแยกยายไปทุกทิศทุกทางจากหลังคาโลก
เชน เทือกเขาหิมาลัย เทือกเขาคุนลุน เทือกเขาเทียนชาน เทือกเขาอัลตินตัก เทือกเขาฮินดูกูซ เทือกเขา
สุไลมาน ยอดเขาเอเวอรเ รสต มีระดับสูง 8,850 เมตร จากระดับน้ําทะเล (29,028 ฟุต) เปนยอดเขาสูงท่ีสุด
ในโลกตงั้ อยูบนเทอื กเขาหมิ าลยั ระหวางเทือกเขาเหลานี้มีพื้นท่ีคอนขางราบแทรกสลับอยู ทําใหเกิดเปนแอง
แผนดนิ ที่อยูในท่ีสูง เชน ที่ราบสูงทิเบต ท่ีราบสูงตากลามากัน ที่ราบสูงมองโกเลีย ท่ีราบสูงยูนาน ลักษณะ
ภมู ิประเทศดงั กลา วขางตนทาํ ใหบ ริเวณใจกลางทวีปเอเชียกลายเปนแหลงตนกําเนิดของแมนํ้าสายสําคัญที่มี
รูปแบบการไหลออกไปทุกทิศโดยรอบหลังคาโลก เชนไหลไปทางเหนือมีแมน้ําอ็อบ เยนิเซ ลีนา
ทางตะวนั ออกเฉียงเหนือมีแมน้ําอามูร ทางตะวันออกมแี มนํ้าฮวงโห (หวงเหอ) แยงซีเกียง (ฉางเจียง) ซีเกียง
(ซเี จียง) ทางตะวนั ออกเฉียงใตมีแมน้ําแดงโขง เจาพระยา สาละวิน อิระวดี ทางใตมีแมน้ําพรหมบุตร คงคา
สินธุ ทางตะวันตกมีแมนํ้าอามู ดารยา จากท่ีสูงอามีเนียนนอต มีแมน้ําไทกรีส ยูเฟรตีส บทบาทของลุมน้ํา
เหลา นี้ คอื พัดพาเอาตะกอนมาทบั ถมทร่ี าบอันกวางใหญไพศาล กลายเปนแหลงเกษตรกรรมและที่อยูอาศัย
สาํ คัญ ๆ ของชาวเอเชีย โดยเฉพาะทรี่ าบดินดอนสามเหลย่ี มปากแมน ้าํ จึงกลายเปนแหลงที่มีประชากรอาศัย
อยหู นาแนนทีส่ ดุ

3. ลกั ษณะภูมอิ ากาศของทวีปเอเชีย

ทวปี เอเชยี โดยสวนรวมประมาณ
ครึง่ ทวปี อยภู ายใตอทิ ธิพลของลมมรสุมตงั้ แต
ปากีสถานถึงคาบสมทุ รเกาหลี เปนผลทาํ ใหมีฝน
ตกชกุ ในฤดูมรสมุ ตะวันตกเฉียงใต และมีอากาศ
หนาวในฤดูมรสมุ ตะวนั ออกเฉียงเหนอื ในเขต
ละติจดู กลางหรือเขตอบอุน แถบจีนและญป่ี ุน
จะไดรับอิทธิพลจากแนวปะทะอากาศบอยครง้ั
ทางชายฝง ตะวันออกของทวีปตั้งแตญ ปี่ นุ
อนิ โดนีเซีย จะไดร ับอทิ ธพิ ลของลมไตฝนุ และดีเปรสช่นั ทําใหดินแดนชายฝง ตะวนั ออกของหมเู กาะไดร บั
ความเสยี หายจากลมและฝนเสมอ ทางเอเชียตะวันออกเฉยี งใตและเอเชยี ใต ซงึ่ อยูใ กลศนู ยส ตู รจะมี
ปรากฏการณของหยอ มความกดอากาศต่ําทาํ ใหมอี ากาศลอยตวั กอ เปน พายฟุ า คะนองเกดิ ขน้ึ เปนประจาํ
ในเวลาบา ย ๆ หรือใกลคํา่ แถบทีอ่ ยูล กึ เขาไปในทวีปหางไกลจากทะเลจะมีภมู ิอากาศแหงแลง เปนทะเลทราย

9

4. สภาพทางสังคม วฒั นธรรม ภาษา ศาสนา

เชื้อชาติเผาพันธุ ประชากร 2 ใน 3 ของประชากรทั้งหมด เปนพวกมองโกลอยด มีพวกคอเคซอยด
อยูบ าง เชน ชาวรสั เซียอพยพมาจากยุโรปตะวันออก ประชากรของเอเชียมีความหลากหลาย ดานประกอบ
อาชีพ เศรษฐกิจของประเทศในเอเชียขึ้นอยูกับภาคเกษตรกรรม ประชากรสวนใหญ ประกอบอาชีพดาน
การเกษตร คือ การเพาะปลกู ขาว ขา วโพด และมกี ารเลีย้ งสัตว ทั้งเลยี้ งไวเปนอาหาร และทํางาน นอกจากนี้
ยงั มีการคาขาย การประมง การทาํ เหมืองแร

ลักษณะทางเศรษฐกิจ

1. การเพาะปลูกทําในที่ราบลุมของแมนํ้าตาง ๆ ไดแก ขาว ยางพารา ปาลม ปอ ฝาย ชา กาแฟ
ขาวโพด

2. การเลีย้ งสัตว ในเขตอากาศแหงแลงจะเล้ียงแบบเรรอ นซงึ่ เลี้ยงไวใชเนื้อและนมเปนอาหาร ไดแก
อฐู แพะ แกะ โค มา และจามรี

3. การทําปาไม ปา ไมในเขตเมอื งรอนจะเปนไมเ น้ือแข็ง ผลผลิตทไ่ี ดส วนใหญนําไปกอสราง
4. การประมง ทําในบริเวณแมนา้ํ ลําคลอง หนอง บึงและชายฝง ทะเล
5. การทําเหมืองแร ทวีปเอเชยี อดุ มไปดว ยแรธ าตุนานาชนดิ
6. อตุ สาหกรรม การทําอุตสาหกรรมหลายประเทศในเอเชีย เร่ิมจากอุตสาหกรรมในครัวเรือนแลว
พฒั นาข้ึนเปน โรงงานขนาดเลก็ ขนาดกลาง ขนาดใหญ

ประชากร

ทวีปเอเชียมีประชากรมากท่ีสุดในโลกประมาณ 3,155 ลานคน ประชากรสวนใหญมาจากพันธุ
มองโกลอยดประชากรอาศัยอยูหนาแนนบริเวณชายฝงทะเลและท่ีราบลุมแมนํ้าตาง ๆ เชน ลุมแมนํ้า
เจาพระยา ลุมแมน้ําแยงซีเกียง ลุมแมน้ําแดงและลุมแมน้ําคงคาสวนบริเวณท่ีมีประชากรเบาบาง จะเปน
บริเวณท่แี หงแลง กันดารหนาวเยน็ และในบรเิ วณทเ่ี ปน ภเู ขาซบั ซอน ซึง่ สวนใหญจะเปน บรเิ วณกลางทวีป

ภาษา

1. ภาษาจนี
ภาษาที่ใชกันมากในทวีปเอเชีย โดยใชกันในประเทศจีน ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต เชน สิงคโปร
ประมาณวาประชากรเอเชีย 1,000 ลานคน พูดภาษาจีน แตเปนภาษาที่แตกตางกันไป เชน ภาษาแตจ๋ิว
ไหหลาํ จีนกลาง หรอื ทเ่ี รยี กวา ภาษาแมนดาริน
2. ภาษาอินเดีย

เปน ภาษาที่ใชก ันแพรห ลายรองลงมาอันดบั 2 โดยสว นใหญใ ชกันในประเทศอนิ เดีย และปากีสถาน
3. ภาษาอาหรบั

เปนภาษาที่ใชกนั แพรหลายมากอนั ดบั 3 โดยใชกนั ในแถบเอเชียตะวนั ตกเฉยี งใต

10

4. ภาษารัสเซยี
เปนภาษาทใี่ ชก ันมากอันดับ 4 โดยใชกันในรัสเซยี และเครือจกั รภพ

ศาสนา

ทวีปเอเชียเปนแหลงกําเนิดศาสนาท่ีสําคัญของโลก เชน ศาสนาคริสต ศาสนาอิสลาม ศาสนาพุทธ
ศาสนาฮินดู และยูดาห ในเอเชียตะวันตกเฉียงใตประชากรสวนใหญนับถือศาสนาฮินดูกวา 500 ลานคน
ในอินเดีย รองลงมาคือ ศาสนาอิสลามมีผูนับถือประมาณ 450 ลานคน นอกจากน้ียังมีลัทธิเตา ลัทธิขงจื้อ
ที่แพรห ลายในจนี ลทั ธชิ นิ โตในญปี่ นุ

ทวีปยุโรป

1. ขนาดท่ีตงั้ และอาณาเขตตดิ ตอ

ทวีปยโุ รปเปน ทวีปทมี่ ลี กั ษณะทางกายภาพทีเ่ หมาะสมในการต้งั ถ่ินฐานทงั้ ในดา นลักษณะภูมปิ ระเทศ
ท่มี ที รี่ าบลมุ เทือกเขาทีไ่ มตง้ั กนั้ ทางลม มีแมน้าํ หลายสาย ลกั ษณะภมู อิ ากาศทอ่ี บอุน ชุมชน่ื มีทรพั ยากรธรรมชาติ
คอื เหลก็ และถานหนิ ซึ่งเปนสว นสําคัญอยางยงิ่ ตอการพัฒนาอุตสาหกรรมขนาดใหญ จึงสง ผลใหท วปี ยโุ รป
มปี ระชากรตั้งถิน่ ฐาน
หนาแนนทส่ี ุดในโลก อีกท้ัง
เปน ทวีปทีม่ อี ารยธรรมท่ี
เกาแก คือ อารยธรรมกรกี
และโรมัน
ทวีปยุโรป เปนทวีปที่ตั้งอยู
ระหวางละติจูด 36 องศา 1
ลิปดาเหนือถึง 71 องศา 10
ลปิ ดาเหนอื และระหวางลองติ
จูด 9 องศาตะวันตก ถึง 66
องศาตะวันออก จากพิกัด
ภูมศิ าสตรจ ะสงั เกตไดว า ทวีป
ยุโรปมีพื้นที่ท้ังหมดอยูในซีกโลกเหนือและอยูเหนือเสนทรอปคออฟแคนเซอรมีเสนสําคัญที่ลากผาน คือ
เสนอารกตกิ เซอรเคลิ และเสน ลองตจิ ดู ที่ 0 องศา มีเนื้อท่ีประมาณ 9.9 ลานตารางกิโลเมตร จึงเปนทวีปที่มี
ขนาดเล็ก โดยมีขนาดเลก็ รองจากทวีปออสเตรเลยี

11

อาณาเขตติดตอ

ทศิ เหนอื ตดิ กับมหาสมทุ รอารกตกิ และข้วั โลกเหนือ จุดเหนอื สดุ อยทู แ่ี หลมนอรท (North Cape)
ในประเทศนอรเ วย

ทิศใต ตดิ กบั ทะเลเมดิเตอรเรเนียน จดุ ใตส ุดอยทู ่เี กาะครตี ประเทศกรชี
ทิศตะวันออก ติดตอ กับทวีปเอเชีย โดยมีเทือกเขาอูราล เทือกเขาคอเคซัสและทะเลแคสเปยนเปน
เสน ก้นั พรมแดน
ทิศตะวันตก ติดตอกับมหาสมุทรแอตแลนติก จุดตะวันตกสุดของทวีปอยูท่ีแหลมโรคาประเทศ
โปรตเุ กส

2. ลักษณะภูมิประเทศ

ลักษณะภูมิประเทศแบง ออกเปน 4 เขต ไดแก
1. เขตเทอื กเขาตอนเหนือ ไดแ ก บรเิ วณคาบสมทุ รสแกนดเิ นเวยี ภมู ิประเทศสวนมากประกอบดวย
เทือกเขาสงู และท่รี าบชายฝงทะเล เทือกเขาที่สําคัญในบริเวณน้ีไดแก เทือกเขาเซอรอนและเทือกเขาแกรม
เปยน เนื่องจากทวีปยุโรปเคยถูกปกคลุมดวยน้ําแข็งมากอน บริเวณชายฝงทะเลถูกธารน้ําแข็งกัดเซาะและ
ทับถม ทาํ ใหเกิดชายฝง เวาแหวงและอา วนํ้าลกึ ทเี่ รยี กวา ฟยอรด พบมากในประเทศนอรเวยและแควน สกอตแลนด
2. เขตที่ราบสูงตอนกลาง ประกอบดวยท่ีราบสูงสําคัญ ไดแก ที่ราบสูงแบล็กฟอเรสตตอนใตของ
เยอรมันนี ที่ราบสูงโบฮีเมีย เขตติดตอระหวางเยอรมันนีและสาธารณรัฐเช็คท่ีราบเมเซตา ภาคกลางของ
คาบสมุทรไซบีเรยี ในเขตประเทศสเปนและโปรตุเกส ทรี่ าบสูงมสั ชพี ซองตรลั ตอนกลางของประเทศฝร่ังเศส
3. เขตทีร่ าบตอนกลาง ครอบคลุมพื้นที่ต้ังแตช ายฝง มหาสมทุ รแอตแลนตกิ ไปจนถึงเทอื กเขา
อูราลในรัสเซีย ตะวันตกของฝรั่งเศส ตอนใตของสหราชอาณาจักรเบลเย่ียม เนเธอรแลนด เดนมารก
ภาคเหนือของเยอรมันนีโปแลนดและบางสวนของรัสเซียเปนบริเวณที่มีประชากรอาศัยอยูหนาแนนท่ีสุด
และมคี วามสําคญั ทางเศรษฐกจิ อยา งมาก เนือ่ งจากเปน พ้ืนทเี่ กษตรกรรมท่ีสําคญั ของทวีปในบริเวณนี้มีแมนํ้า
ทสี่ ําคัญไดแ ก แมน ้าํ ไรน แมน าํ้ เชน แมน ้าํ ลวั ร และแมน้าํ เอลเบ
4. เขตเทอื กเขาตอนใต ประกอบดว ยเทอื กเขาสงู เทอื กเขาทส่ี ําคัญในบรเิ วณน้ไี ดแก เทือกเขาแอลป
ซ่ึงเปนเทือกเขาที่มีขนาดใหญท่ีสุดในทวีปยุโรป ทอดตัวยาวต้ังแตตะวันออกเฉียงใตของฝร่ังเศสผาน
สวิตเซอรแลนด เยอรมนั นี ออสเตรีย เซอรเ บยี ไปจนถงึ ทางเหนือของอิตาลี บรเิ วณยอดเขามธี ารนํ้าแข็ง
ปกคลมุ เกอื บตลอดทง้ั ป บางชวงเปนหุบเขาลึก ยอดเขาทส่ี งู ท่สี ดุ ในเทอื กเขาแอลป คือ มองตบลงั ก สูง 4,807
เมตร จากระดับนาํ้ ทะเล นอกจากน้ยี งั ประกอบดวยยอดเขาคอเคซัส ทางตอนใตข องรสั เซียมียอดเขาเอลบรูส
สงู 5,642 เมตร จากระดบั น้ําทะเล ซ่ึงเปน ยอดเขาที่สูงที่สุดในยโุ รป

แมนาํ้ แมน าํ้ ทส่ี าํ คัญในทวปี ยโุ รป มีดังนี้

แมนาํ้ โวลกา เปนแมน ้ําสายยาวที่สดุ ในทวีป มีตน นา้ํ อยูบรเิ วณตอนกลางของสหพนั ธรฐั รัสเซยี ไหลลง
สทู ะเลแคสเปย น

12

แมนํ้าดานูบ มีตนกําเนิดจากเทือกเขาทางภาคใตของเยอรมัน ไหลผานประเทศออสเตรีย ฮังการี
ยูโกสลาเวีย พรมแดนระหวางประเทศบลั แกเรียกับประเทศโรมาเนีย แลวไหลลงสูทะเลดํา แมน้ําดานูบเปน
แมน้าํ ท่ีไหลผานหลายประเทศ ดงั นั้นจงึ ถือวาเปนแมนํ้านานาชาติแตในดานความสําคัญของการขนสงสินคา
อุตสาหกรรมน้นั มีไมมากเทา กบั แมน ํา้ ไรน เนอื่ งจากแมน ํ้าดานูบไหลออกสทู ะเลดาํ ซง่ึ เปนทะเลภายใน

แมนํา้ ไรน มตี นกาํ เนิดจากเทือกเขาแอลปท างตอนใตข องสวิสเซอรแ ลนด ไหลขนึ้ ไปทางเหนอื ระหวาง
พรมแดนฝรัง่ เศสและเยอรมันไปยงั เนเธอรแ ลนด แลวไหลลงทะเลเหนือ แมน้ําไรนเปนแมนํ้าที่มีความสําคัญ
มาก มปี ริมาณน้าํ ไหลสม่ําเสมอ ไหลผานท่รี าบและไหลผา นหลายประเทศจึงถอื วา เปน แมน้ํานานาชาติ และยงั
เปน เสน ทางขนสง วตั ถุดบิ และสนิ คา ท่ีสาํ คัญ คอื ถา นหนิ แรเหล็ก และแปงสาลี โดยเฉพาะการขนสงถานหิน
ซ่งึ มปี รมิ าณมากในยานอุตสาหกรรมถา นหินของเยอรมัน แมนํ้าสายน้ีจึงไดรับสมญานามวา “แมนํ้าถานหิน”
การขนสง สินคาผา นทางแมน้าํ ไรนน้ี จะออกสูบรเิ วณปากแมน ้าํ ซง่ึ เปน ท่ีตั้งของเมืองทา
รอตเตอรด ัม (เนเธอรแ ลนด) ซึง่ เปนเมืองทาทส่ี าํ คญั ท่สี ุดของทวีป

3. ลกั ษณะภูมอิ ากาศ เขตอากาศ

ปจจัยท่ีมอี ทิ ธพิ ลตอ ภมู ภิ าคอากาศของทวปี ยโุ รป

1. ละติจูด ทวีปยโุ รปมที ่ตี ้งั อยรู ะหวา งละตจิ ูด 36 องศา 1 ลิปดาเหนือ ถึง 71 องศา 10 ลิปดาเหนือ
พ้ืนท่ีสว นใหญอ ยูใ นเขตอบอนุ มีเพียงตอนบนของทวปี ที่อยใู นเขตอากาศหนาวเย็นและ ไมม ีสวนใดของทวีป
ที่อยใู นเขตอากาศรอน

2. ลมประจาํ ลมประจาํ ท่ีพดั ผา นทวีปยุโรป คือ ลมตะวันตก ซึง่ พดั มาจากมหาสมทุ รแอตแลนติกเขา
สทู วีปทางดา นตะวันตก มผี ลทาํ ใหบ รเิ วณฝง ตะวนั ตกของทวีปมีปริมาณฝนคอนขางมาก อุณหภูมิระหวางฤดู
รอนกับฤดูหนาวไมคอยแตกตางกันมากนัก แตถาลึกเขามาภายในทางดานตะวันออกของทวีปซึ่งติดกับทวีป
เอเชียน้ัน ปรมิ าณฝนจะลดลงและจะมคี วามแตกตางของอณุ หภมู ริ ะหวางฤดูรอนกับฤดฝู นมากขึน้ ดว ย

3. ความใกลไ กลทะเล ทวีปยุโรปมีชายฝงทะเลยาวและเวาแหวง ประกอบกับมีพื้นท่ีติดทะเลถึง 3
ดา น ทาํ ใหไดร ับอิทธพิ ลจากทะเลและมหาสมุทรอยางท่ัวถึง โดยเฉพาะบริเวณที่อยูใกลชายฝง ดังน้ันจึงไมมี
พื้นทใี่ ดในทวปี ยโุ รปทีม่ ภี ูมอิ ากาศแหงแลง

4. ทิศทางของเทอื กเขา เทือกเขาสว นใหญใ นทวปี วางตัวในแนวทิศตะวันออกตะวันตก ทําใหไมก้ัน
ขวางทางลมตะวันตกท่ีพัดเขาสทู วปี

5. กระแสน้าํ ในมหาสมทุ ร บรเิ วณ
ชายฝงมีกระแสนํ้าอุน แอตแลนติกเหนอื ไหลผา น
ทางตะวันตกและตะวันตกเฉียงเหนอื ของทวปี
ทาํ ใหน า นนํ้าบริเวณเกาะบรเิ วนใหญแ ละประเทศ
นอรเวยไ มเ ปนน้ําแข็งในฤดหู นาว จึงแตกตางจาก
บริเวณทะเลบอลติกท่นี ํา้ กลายเปนนํ้าแขง็ ทาํ ให
ประเทศสวเี ดน ตอ งเปลยี่ นเสน ทางการขนสง

13

สินคา จากทางเรือไปเปน การขนสง โดยใชเ สน ทางรถไฟจากสวเี ดนไปยงั นอรเ วยแ ลวจงึ นําสนิ คาลงเรือที่เมอื งทา
ประเทศนอรเวย

เขตภมู อิ ากาศแบง ออกไดเ ปน 7 เขต ดังน้ี

1. ภมู อิ ากาศแบบทะเลเมดเิ ตอรเ รเนี่ยน ไดแก บริเวณชายฝงทะเลเมดิเตอรเรเนียนในเขตประเทศ
อติ าลี ฝร่ังเศส ภาคใตของสเปน แอลเบเนีย กรีซ บัลแกเรีย และเซอรเบีย ฤดูรอนมีอากาศรอน อุณหภูมิ
เฉล่ยี 23 องศาเซสเซยี ส ในฤดหู นาวมอี ากาศอบอุน และมฝี นตกอุณหภูมิเฉลีย่ 8 องศาเซลเซยี ส ปริมาณฝนตก
เฉลย่ี 500 - 1,000 มลิ ลเิ มตรตอ ป

2. ภูมอิ ากาศแบบทงุ หญา กงึ่ ทะเลทราย ไดแก บรเิ วณภาคกลางของคาบสมทุ รไซบเี รยี ตอนเหนือ
ของทะเลดําและทะเลแคสเปยนในเขตประเทศ
ฮังการี ยเู ครน โรมาเนยี และตอนใตข องรสั เซยี
มีฝนตกนอยมาก เฉลีย่ ปล ะ 250 -500
มิลลิเมตรตอป

3. ภูมิอากาศแบบพื้นสมทุ ร ไดแก
สหราชอาณาจักร เนเธอรแ ลนด ฝร่ังเศส
เดนมารก เบลเยี่ยม และตอนเหนือของ
เยอรมนี มฝี นตกชุกตลอดทง้ั ปเ ฉลีย่ 750 -
1,500 มิลลเิ มตรตอ ป ฤดูหนาวอากาศ
ไมห นาวจัด อุณหภมู เิ ฉลย่ี 1 - 7 องศา
เซลเซียส เนื่องจากไดร ับอทิ ธพิ ลจากกระแส
นาํ้ อุนแอตแลนติกเหนอื

4. ภมู อิ ากาศแบบอบอุนชน้ื ไดแ ก บรเิ วณท่รี าบลุมแมน ้ําดานบู ในฮังการีตอนเหนือของเซอรเบียและ
โรมาเนยี มีอากาศอบอนุ ฝนตกตลอดท้ังปเ ฉลย่ี 500 - 1,000 มิลลิเมตรตอป เนื่องจากไดรับอิทธิพลความชื้น
จากทะเล

5. ภูมิอากาศแบบอบอุนชื้นภาคพ้ืนทวีป ไดแก ยุโรปตะวันออก และยุโรปกลาง รัสเซีย สาธารณ
รัฐเช็ค สาธารณรัฐสโลวักและโปแลนด ฤดูหนาวมีอากาศหนาวและแหงแลง ฤดูรอนมีอากาศอบอุนและมี
ฝนตก อุณหภมู ิเฉลย่ี 19-20 องศาเซลเซียส ปรมิ าณฝน 500-750 มิลลเิ มตรตอป

6. ภูมิอากาศแบบไทกา ไดแก ตอนเหนือของฟนแลนด สวเี ดน และนอรเวย ฤดูหนาวมีอากาศหนาว
เย็นและยาวนาน อุณหภูมิเฉล่ีย 6 องศาเซลเซียส ฤดูรอนอากาศอบอุนอุณหภูมิเฉลี่ย 17 องศาเซลเซียส
มีปรมิ าณฝนตกนอยและสว นมากเปน หิมะเฉลี่ย 600 มลิ ลเิ มตรตอป

7. ภูมิอากาศแบบขั้วโลกหรือภูมิอากาศแบบทุนดรา ไดแก ทางเหนือของทวีปที่มีชายฝงติดกับ
มหาสมทุ รอารก ตกิ ฤดูหนาวมอี ากาศหนาวจดั และยาวนานปล ะ 10-11 เดือน ฤดูรอ นมีอากาศอบอนุ และ

14

สนั้ เพยี ง 1-2 เดือน อณุ หภมู ิเฉล่ียตลอดทงั้ ปประมาณ 10 องศาเซลเซียส ปริมาณฝนตกนอ ยมากและสวนมาก
เปน หิมะ

4. ลักษณะเศรษฐกจิ และ สภาพแวดลอมทางสังคมวฒั นธรรม

ลกั ษณะเศรษฐกิจ

ทวีปยุโรปมคี วามเจรญิ ทัง้ ในดา นเกษตรกรรมและอุตสาหกรรม โดยมีเขตเกษตรกรรมและอุตสาหกรรม
ดงั นี้

การทาํ เกษตรกรรม

1. เขตปลูกขา วสาลี ไดแ ก บรเิ วณทรี่ าบภาคกลาง โดยเฉพาะบรเิ วณประเทศฮังการี โรมาเนีย ยูเครน
ซ่งึ เปน แหลงผลิตขาวสาลีแหลงใหญ

2. เขตทําไรปศุสัตว สวนใหญจะพบในบริเวณเขตอากาศแหงแลง ไมคอยเหมาะกับการเพาะปลูก
แตม หี ญาทสี่ ามารถเลี้ยงสตั วได เชน บริเวณชายฝงทะเลแคสเปยน และท่ีราบสูงของทวีป สัตวที่เลี้ยง ไดแก
โคเนื้อ แกะ แพะ สวนการเลี้ยงโคนม จะพบบริเวณเขตอากาศช้ืนภาคพื้นสมุทร เน่ืองจากมีทุงหญาอุดม
สมบูรณมากกวา

3. เขตเกษตรกรรมแบบผสม ไดแ ก เขตที่มกี ารเล้ยี งสตั วควบคกู บั การปลกู พืช เชน การปลูกขาวสาลี
ขา วบาเลย การเลีย้ งสัตว เชน โคเนอื้ โคนม ซง่ึ พบมากบรเิ วณภาคตะวันตก และภาคกลางของทวีป

4. เขตเกษตรแบบเมดิเตอรเรเนียน พบบรเิ วณเขตชายฝงทะเลเมดเิ ตอรเ รเนยี น เชน อติ าลี กรีซ พชื
สําคญั ไดแ ก สม องนุ มะกอก

5. เขตเลย้ี งสัตวแบบเรรอ น มกี ารเลยี้ งสตั วแบบท่ีมีการยา ยถิ่นทีอ่ ยูเ พอื่ หาแหลง อาหารแหลง ใหม
ท่ีอดุ มสมบรู ณกวา บรเิ วณที่มีการเล้ียงสัตวแบบเรร อ น คอื บรเิ วณท่ีมอี ากาศหนาวเย็น เชน ชายฝง มหาสมุทร
อารก ตกิ หรอื เขตอากาศแบบทนุ ดรา

การปาไม

แหลงปา ไมท่สี าํ คญั ของทวีป คือ เขตภูมิอากาศแบบไทกา บริเวณคาบสมุทร สแกนดิเนเวีย ซึ่งจะมี
ปาสนเปน บรเิ วณกวาง

การประมง

จากลักษณะภูมปิ ระเทศของทวปี ยโุ รปทม่ี ีชายฝง ทะเลยาวและเวา แหวง ตดิ ทะเล ทง้ั 3 ดาน ประกอบ
กับการมีกระแสนา้ํ อุน แอตแลนติกเหนือไหลผานทําใหใ นฤดหู นาวนํ้าไมเ ปนนาํ้ แข็ง จงึ กลายเปนแหลง ประมง
ทส่ี าํ คัญของทวีป มชี ่อื วา “ดอกเกอรแ บงก (Dogger Bank)

การเหมอื งแร

ทวปี ยุโรปมที รัพยากรทม่ี ีความสาํ คัญมากตอ การทาํ อุตสาหกรรม ไดแก เหลก็ และถา นหิน

15

แรถ า นหนิ ใชเ ปนเชือ้ เพลงิ ในการถลงุ เหลก็ โดยมแี หลง ถานหนิ ท่สี าํ คญั เชน ภาคเหนอื ของฝรงั่ เศส
และภาคกลางของเบลเยยี่ ม เยอรมัน เปน ตน

แรเหลก็ เมื่อผา นการถลุงแลว จะนําไปใชในอุตสาหกรรมเหล็กและเหล็กกลา โดยมีแหลงแรเหล็กท่ี
สาํ คัญ เชน ประเทศสวีเดน ฝร่งั เศส

น้าํ มนั ปโตรเลยี มมี 2 แหลงทส่ี าํ คัญ คือ ทะเลเหนอื และทะเลดํา

การอุตสาหกรรม

ทวีปยโุ รปเปนศูนยกลางอุตสาหกรรมที่สําคญั แหงหนึ่งของโลก ประเทศที่มีชื่อเสียงมาก คือ สหราช
อาณาจักร ฝร่ังเศส เบลเยี่ยม สวีเดน โดยบริเวณน้ีจะมีแรเหล็กและถานหินซ่ึงเปนสวนสําคัญในการทํา
อตุ สาหกรรม

สภาพแวดลอมทางสังคมและวฒั นธรรม

ลักษณะประชากร

1. มีประชากรมากเปนอนั ดบั 4 ของโลก และหนาแนนมากเปนอันดบั 2 ของโลก
2. มกี ารกระจายประชากรทั่วทงั้ ทวปี เนื่องจากความเหมาะสมในดานสภาพภูมิประเทศ ภูมิอากาศ
และทรพั ยากร
3. บริเวณท่ีมปี ระชากรหนาแนน คอื บรเิ วณทีร่ าบภาคตะวันตกและภาคกลางของทวีป สวนบรเิ วณ
ที่มปี ระชากรเบาบาง คอื บริเวณคาบสมทุ รสแกนดิเนเวีย และเขตยุโรปตะวันออก

ประวตั ศิ าสตร แบง ได 3 สมยั คอื

1. สมยั โบราณ หรือ อารยธรรมสมยั คลาสสิค มกี รกี และโรมันเปน ศนู ยกลางความเจริญ โดยตง้ั มัน่ อยู
ทางตอนใตของทวปี ยโุ รปในแถบทะเลเมดเิ ตอรเรเนียน

กรกี ชนชาตกิ รีกไดถ า ยทอดมรดกทางศิลปวัฒนธรรมไวห ลายประการ ไดแ ก

1. การปกครอง ชาวกรกี ไดใ หสิทธิราษฎรในการลงคะแนนเสยี งเลอื กเจาหนาท่ีฝายปกครอง
2. ศลิ ปวัฒนธรรม ชาวกรีกมีความสามารถในดานวรรณคดี การละคร และสถาปต ยกรรม
สถาปตยกรรมท่ีมชี ่อื เสยี ง คอื วหิ ารพาเธนอน นอกจากน้ียังมกี ารแขงขนั กฬี าทเ่ี ปนทร่ี จู ักกันดี คือ กฬี า
โอลิมปก
3. ปรชั ญาความคดิ นักปรัชญากรกี ท่มี ชี ื่อเสียง คอื อรสิ โตเติล และเพลโต

โรมัน ชนชาติโรมันไดรับความเจริญตาง ๆ จากกรีก สิ่งที่ชาวโรมันไดถายทอดใหกับชนรุนหลังคือ
ประมวลกฎหมาย และภาษาละตนิ

2. สมัยกลาง ในชวงน้ียโุ รปมีศกึ สงครามเกอื บตลอดเวลา จนทําใหการพฒั นาดานตาง ๆ ตองหยุดชะงัก
ยุคน้ีจึงไดชื่อวาเปน “ยุคมืด” หลังจากผานพนชวงสงครามจึงเปนชวงของการฟนฟูศิลปะวิทยาการเริ่มให
ความสําคัญกับมนุษยมากขน้ึ เรยี กยุคน้ีวา ยคุ เรอเนสซองซ (Renaissance)

16

3. สมยั ใหม ยุคน้ีเปน ยคุ แหงการแสวงหาอาณานคิ ม ทําใหศ ลิ ปวัฒนธรรมของชาติตะวันตกแผขยาย
ไปยังดินแดนตา ง ๆ นอกจากนี้ยังมีเหตกุ ารณสําคญั คือ การปฏิวัติวทิ ยาศาสตรแ ละการปฏิวัตอิ ุตสาหกรรม

ทวีปอเมริกาใต

1. ขนาดที่ตง้ั และอาณาเขตติดตอ
ทวีปอเมริกาใตเปนทวีปที่ใหญเปนอันดับ 4 ของโลก รองจากทวีปเอเชีย ทวีปแอฟริกา และทวีป
อเมรกิ าเหนอื มพี ืน้ ท่ีประมาณ 17.8 ลา นตารางกโิ ลเมตร มีประชากรประมาณ 299 ลานคน รูปรางของทวีป
อเมริกาใตคลายคลึงกับทวีปอเมริกาเหนือ คือ มีลักษณะคลายรูปสามเหล่ียมหัวกลับ มีฐานกวางอยูทางทิศ
เหนือ สว นยอดสามเหลยี่ มอยูทางทิศใต
ต้ังอยูในแถบซีกโลกใต ระหวางละติจูด 12 องศา 25 ลิปดาเหนือ ถึง 56 องศาใตและลองติจูด 34
องศา 47 ลิปดาตะวนั ตก ถงึ 81 องศา 20 ลิปดาตะวันตก อาณาเขตของทวปี อเมริกาใตม ดี งั นี้
อาณาเขตตดิ ตอ
ทิศเหนือ ติดกับทวีปอเมริกาเหนือ โดยมีคลองปานามาเปนเสนก้ันเขตแดนและติดตอกับทะเล
แคริบเบียน ในมหาสมทุ รแอตแลนตกิ จุดเหนือสุดอยทู ่ีแหลมกายนี าสในประเทศโคลอมเบีย
ทิศใต ติดกับทวีปแอนตารกติกา มีชองแคบเดรกเปนเสนก้ันเขตแดน จุดใตสุดอยูที่แหลมโฟรวารด
ในคาบสมทุ รบรนั สวกิ ประเทศชิลี
ทศิ ตะวันออก ติดกับมหาสมทุ รแอตแลนตกิ จดุ ตะวันออกสุดอยูท แ่ี หลมโคเคอรสู ในประเทศบราซลิ
ทศิ ตะวันตก ติดกบั มหาสมุทรแปซฟิ ก จุดตะวันตกสุดอยทู แ่ี หลมปารนี เยสในประเทศเปรู
2. ลักษณะภมู ิประเทศ
ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศของทวีปอเมริกาใตส ามารถแบงออกได 3 ลักษณะไดแก
1. เขตเทือกเขาตะวนั ตก ไดแ ก บรเิ วณเทอื กเขาแอนดสี ซ่งึ ทอดตวั ยาวขนานไปกับชายฝง มหาสมุทร
แอตแลนติก ต้ังแตทางเหนือบริเวณทะเลแคริบเบียนไปจนถึงแหลมฮอรนทางตอนใต มีความยาวประมาณ
7,200 กิโลเมตร เปนแนวเทือกเขาที่ยาวที่สุดในโลกยอดเขาสูงท่ีสุดในบริเวณนี้ คือ ยอดเขาอะคองคากัว
สงู ประมาณ 6,924 เมตร จากระดับน้ําทะเล บริเวณตอนกลางของเทือกเขามีท่ีราบสูงท่ีสําคัญคือ ท่ีราบสูง
โบลเิ วยี มีความสงู ถึง 4,500 เมตร จากระดบั นํ้าทะเล และมขี นาดกวา งใหญเปนอันดับ 2 ของโลก รองจากที่
ราบสูงทิเบต บนท่ีราบสูงแหงน้ีมีทะเลสาบซึ่งเปนทะเลสาบที่สูงท่ีสุดในโลก ไดแก ทะเลสาบติติกากา
ในประเทศเอกวาดอร
2. เขตทรี่ าบสูงตะวนั ออก ประกอบดวยท่รี าบสูงสาํ คัญ 3 แหง ไดแ ก
ท่ีราบสงู กิอานา ตั้งอยูท างตอนเหนอื ของทวปี ในเขตประเทศเวเนซูเอลา กายอานาซูรินาเม เฟรนซ
เกียนา และภาคเหนือของบราซลิ มีลกั ษณะท่เี ปน ทีร่ าบสงู สลบั กับเทือกเขาสลบั ซับซอน
ที่ราบสูงบราซิล ตงั้ อยูต อนกลางของทวีป บรเิ วณตะวันออกของประเทศบราซิล ต้ังอยูระหวางท่ีราบ
ลุมแมน้าํ แอมะซอน ทร่ี าบลมุ แมนํา้ ปารานา และทีร่ าบลุมแมน้ําปารากวยั ทางตะวันออกมีความสงู ชัน จากน้ัน
คอย ๆ ลาดตํ่าลงไปทางตะวันตก

17

ท่รี าบสูงปาตาโกเนีย ตงั้ อยทู างตอนใตข องทวีป ในเขตประเทศอารเจนตินาทางตะวันออกคอนขาง
ราบเรียบและคอย ๆ สูงขึ้นไปเรื่อย ๆ ทางตะวันตก

3. เขตทร่ี าบลุมแมน ํ้า อยบู รเิ วณตอนกลางของทวีป เปน ท่รี าบดินตะกอนท่ีมีความอุดมสมบูรณและ
กวาง ตง้ั อยูระหวา งเทือกเขาแอนดสี และที่ราบสูงทางตะวันออก เขตที่ราบลุมแมน้ําท่ีสําคัญของทวีปอเมริกา
ใตม ี 2 บรเิ วณไดแก

ท่ีราบลมุ แมนาํ้ แอมะซอนหรอื อเมซอน เปนท่รี าบลมุ แมนา้ํ ท่ใี หญท ส่ี ดุ ในโลก มีพ้ืนทปี่ ระมาณ 7 ลาน
ตารางกิโลเมตร มีแมนํ้าหลายสายไหลผาน สวนมากมีตนกําเนิดจากเทือกเขาแอนดีสและไหลสูมหาสมุทร
แอตแลนตกิ แมนา้ํ ทส่ี ําคัญท่สี ดุ ในบรเิ วณนค้ี ือ แมนาํ้ แอมะซอน

ท่ีราบลุมแมนํ้าโอริโนโค อยูทางตอนเหนือของทวีป ในเขตประเทศโคลอมเบีย และเวเนซุเอลา
บริเวณนเี้ ปน เขตเล้ียงสัตวท ี่สาํ คญั ของทวีปอเมริกาใต

แมน ้ําทสี่ าํ คญั ในทวีปอเมรกิ าใต ไดแก
แมน้ําแอมะซอน มคี วามยาว 6,440 กิโลเมตร เปน แมน ้ําท่ีมีความยาวเปนอนั ดับ 2 ของโลก รองจาก
แมนา้ํ ไนล มีตน กําเนิดจากเทือกเขาแอนดสี ไหลผานประเทศบราซลิ ไหลลงสูมหาสมุทรแอตแลนติก
แมนํ้าปารานา มีความยาว 2,800 กิโลเมตรมีตนกําเนิดจากที่สูงทางตะวันออกของทวีป ไหลผาน
ประเทศบราซิล ปารากวัย อารเ จนตินา ลงสมู หาสมุทรแอตแลนตกิ บริเวณอาวริโอเดอลาพลาตา
แมน ้าํ ปารากวัย มคี วามยาว 2,550 กโิ ลเมตร มตี นกาํ เนิดจากที่สงู ในประเทศบราซิลไหลผานประเทศ
บราซิล ปารากวัยไปรวมกับแมน้ําปารานาในเขตประเทศอารเ จนตนิ า

3. ลกั ษณะภมู ิอากาศ

ปจจัยท่มี อี ทิ ธิพลตอภมู ิอากาศของทวีปอเมรกิ าใต
1. ละติจูด พ้ืนท่ีสวนใหญของทวีปครอบคลุมเขตอากาศรอน และประมาณ 1 ใน 3 ของพื้นท่ีทวีป
เปนอากาศแบบอบอนุ ภมู ิภาคทางเหนือของทวีปจะมฤี ดกู าลท่ตี รงขามกับภมู ิภาคทางใต
2. ลมประจาํ ไดแก

2.1 ลมสินคาตะวันออกเฉียงเหนือพัดผานมหาสมุทรแอตแลนติกจึงนําความชุมชื้นเขาสูทวีป
บริเวณชายฝง ตะวันออกเฉยี งเหนอื

2.2 ลมสนิ คา ตะวนั ออกเฉยี งใตพดั ผา นมหาสมทุ รแอตแลนตกิ จึงนาํ ความชุมช้นื เขา สูทวีปบรเิ วณ
ชายฝงตะวนั ออกเฉียงใต

2.3 ลมตะวนั ตกเฉยี งเหนอื พัดผา นมหาสมุทรแปซฟิ กจึงนําความชุมช้ืนเขาสูทวีปบริเวณชายฝง
ตะวันตกของทวีป ตั้งแตป ระมาณละติจูด 40 องศาใตล งไป

3. ทศิ ทางของเทอื กเขา ทวปี อเมริกาใตมเี ทอื กเขาสงู อยูท างตะวันตกของทวีป ดังนั้นจึงเปนสิ่งท่ีกั้น
ขวางอิทธิพลจากทะเลและมหาสมุทร ทําใหบริเวณที่ใกลเทือกเขา คอนขางแหงแลง แตในทางตรงกันขาม
ชายฝงดานตะวนั ออกจะไดร บั อทิ ธิพลจากทะเลอยางเต็มท่ี

18

4. กระแสน้าํ มี 3 สายท่สี าํ คัญ คอื
4.1 กระแสน้ําอนุ บราซิล ไหลเลยี บชายฝงของประเทศบราซลิ
4.2 กระแสน้ําเยน็ ฟอลกแลนด ไหลเลียบชายฝง ประเทศอารเ จนตนิ า
4.3 กระแสนํา้ เยน็ เปรู (ฮัมโบลด) ไหลเลียบชายฝงประเทศเปรูและชิลี

เขตภูมิอากาศแบงออกไดเปน 8 เขต ดังน้ี

1. ภูมอิ ากาศแบบปา ดบิ ช้นื ไดแก บรเิ วณท่ีราบลุมแมน้ําแอมะซอน เปน บรเิ วณท่ีมอี ากาศเยน็ ปา ดิบ
ชน้ื ทีก่ วางใหญท่สี ดุ ในโลกสว นใหญม พี ื้นท่ีอยูประเทศบราซิล มีอณุ หภมู ิสงู เฉลย่ี 27 องศาเซลเซียส มีฝนตกชุก
เกอื บตลอดทง้ั ปป ระมาณ 2,000 มลิ ลิเมตรตอป

2. ภูมอิ ากาศแบบทงุ หญา เขตรอ น ไดแ ก บริเวณตอนเหนอื และใตของลุมแมนํ้าแอมะซอน มีอากาศ
รอนและแหง แลง ฤดรู อนมีฝนตกแตไมชกุ เหมอื นในเขตปาดิบช้ืน อณุ หภูมสิ ูงเฉลีย่ 27 องศาเซลเซยี ส
มลี กั ษณะอากาศคลายกบั ภาคกลางและภาคตะวันออกเฉยี งเหนอื ของประเทศไทย

2. ภมู ิอากาศแบบทะเลทราย ไดแ ก ภาคใตข องเปรแู ละภาคเหนอื ของชิลี เปนบริเวณทร่ี อ นและ
แหงแลงมาก มปี ริมาณฝนตกเฉล่ียตํา่ กวา 250 มิลลิเมตรตอป และบางคร้ังฝนไมตกยาวนานติดตอกันหลาย
เดอื น ทะเลทรายท่สี าํ คญั ในบริเวณนีไ้ ดแก ทะเลทรายอะตากามาในประเทศชิลี ในบริเวณนี้มีฝนตกนอยกวา
50 มลิ ลิเมตรตอป บางครัง้ ฝนไมต กติดตอ กนั เปนเวลานานหลายป จัดเปนทะเลทรายท่ีแหงแลงมากท่ีสุดแหง
หน่งึ ของโลก

4. ภมู อิ ากาศแบบทุงหญา ก่ึงทะเลทราย ไดแ ก ทางตะวันออกของประเทศอารเ จนตนิ าจนถงึ ทร่ี าบสูง
ปาตาโกเนีย อุณหภูมิไมสูงนักเฉล่ีย 18 องศาเซลเซียส ฤดูหนาวมีอากาศหนาวเย็น ฤดูรอนมีอากาศรอน
ปริมาณฝนนอยประมาณ 500 มิลลิเมตรตอ ป

5. ภมู อิ ากาศแบบเมดเิ ตอรเ รเนียน ไดแ ก บรเิ วณชายฝง มหาสมทุ รแปซิฟก ตอนกลางของประเทศชลิ ี
ในฤดรู อ นมอี ากาศรอ นและแหง แลง ฤดหู นาวมฝี นตก

6. ภูมิอากาศแบบอบอุนช้ืน ไดแก บริเวณตะวันตกเฉียงใตของทวีป ต้ังแตตอนใตของบราซิล
ปารากวัย อุรุกกวัย และตะวันออกเฉียงเหนือของอารเจนตินา อากาศในบริเวณน้ีไมแตกตางกันมากนัก
ฤดหู นาวมีอากาศอบอุน ฤดรู อ นมีฝนตกเฉล่ีย 750 – 1,500 มิลลิเมตรตอ ป

7. ภูมิอากาศแบบภาคฟน สมุทร ไดแก บริเวณชายฝง ทะเลอากาศหนาวจัด มีฝนตกเกือบตลอดทั้งป
โดยเฉพาะในฤดูหนาวและฤดูใบไมร วงเฉลยี่ 5,000 มิลลิเมตรตอป

8. ภูมิอากาศแบบท่สี งู ไดแ ก บรเิ วณเทอื กเขาแอนดสี เปนบริเวณท่ีมีความแตกตางกันมาก ขึน้ อยูกับ
ระดับความสูงของพ้ืนท่ี คือ บริเวณท่ีราบมีอุณหภูมิสูงและฝนตกชุก เม่ือสูงข้ึนอุณหภูมิและปริมาณน้ําฝน
จะลดลงไปเรื่อย ๆ ย่ิงสูงกวาระดับน้ําทะเลประมาณ 3,000 เมตร มีอุณหภูมิเฉลี่ยตลอดท้ังปประมาณ 15
องศาเซลเซียส ปริมาณฝนตกเฉลี่ย 1,000 มิลลิเมตรตอป ในขณะท่ีประเทศอ่ืนที่อยูบริเวณเสนศูนยสูตร
แตต้ังอยูบนที่ราบ เชน มาเลเซีย มีอุณหภูมิเฉลี่ย 27 องศาเซียส และมีฝนตกชุกตลอดทั้งปสูงกวา 2,500
มิลลเิ มตรตอป

19

4. ลกั ษณะเศรษฐกิจและสภาพแวดลอมทางสังคม วฒั นธรรม

ลักษณะเศรษฐกจิ

การทําเกษตรกรรม
1. จากลกั ษณะอากาศของทวีป เหมาะกับการปลกู พชื เมืองรอน เชน กาแฟ กลวย โกโก ออย ยาสูบ
โดยเฉพาะกาแฟมีผผู ลติ รายใหญ คอื บราซิลและโคลัมเบีย
2. บริเวณท่ีราบลุม แมนํา้ ปารานา–ปารากวัย–อรุ ุกวัย มีความเหมาะสมในการปลกู ขาวสาลี เน่ืองจาก
อยใู นเขตอบอุนและเปนท่รี าบลมุ แมน า้ํ ที่มคี วามอดุ มสมบรู ณโ ดยเฉพาะในเขตประเทศอารเ จนตินา
3. การเพาะปลูกในทวปี มีท้ังการเพาะปลกู เปนไรการคาขนาดใหญ ที่เรียกวา เอสตันเซีย และมีการ
เพาะปลูกแบบยงั ชพี

การเลย้ี งสัตว

การเลี้ยงสัตวใ นทวีปอเมริกาใตก ระทําอยางกวา งขวาง ดงั น้ี
1. ทงุ หญาปามปส เปน เขตปศุสตั วข นาดใหญ มีการเล้ียงโคเนือ้ โคนม แกะ
2. ทุง หญา ยาโนส และทงุ หญาแกมโปส เปน เขตเลีย้ งโคเนอ้ื
3. ทุงหญา กึง่ ทะเลทราย บริเวณทรี่ าบสูงปาตาโกเนยี มีการเล้ยี งแกะพนั ธขุ น
ประเทศท่ีสง เนอ้ื สตั วเ ปนสินคา ออกจํานวนมาก คือ ประเทศอารเจนตนิ า อุรุกวยั บราซิล

การประมง

แหลง ประมงทส่ี ําคัญของทวปี คือ บรเิ วณชายฝง ประเทศเปรูและชิลี ซง่ึ มกี ระแสนํ้าเยน็ เปรู (ฮัมโบลด)
ไหลผาน มีปลาแอนโชวีเปนจํานวนมาก นอกจากนี้ยังมีการจับปลาตามลุมแมนํ้าตาง ๆ โดยชาวพื้นเมือง
อกี ดวย แตเ ปน การจับปลาเพือ่ ยงั ชีพ

การปา ไม

การทําปาไมในทวีปมีไมมากนักเน่ืองจากความไมสะดวกในการคมนาคมและการขนสง เขตที่มี
ความสาํ คญั ในการทําปา ไม คอื ภาคตะวันออกเฉยี งใตของบราซิล

การทาํ เหมอื งแร

ทวปี อเมริกาใตเปนแหลงผลติ พชื เมืองรอนและสินแร การทําเหมืองแรมีความสําคัญรองจากการทํา
เกษตรกรรม โดยมแี หลงแรท่ีสาํ คัญ ดังน้ี

อตุ สาหกรรม

การอตุ สาหกรรมในทวีปยังไมค อ ยมคี วามเจริญมากนกั เนอื่ งจากขาดเงินทุน และยังตองอาศัยความรวมมือ
และการรวมลงทุนจากตางชาติ ประเทศที่มีความเจริญทางดานอุตสาหกรรม คือ อารเจนตินา บราซิล ชิลี
เวเนซเุ อลา

20

ทวปี อเมริกาเหนอื

1. ขนาดทต่ี ัง้ และอาณาเขตตดิ ตอ

ทวีปอเมรกิ าเหนือเปนทวปี ที่มีขนาดกวางใหญโดยมีขนาดใหญเปนอันดับที่ 3 ของโลกรองจากทวีป
เอเชียและทวปี แอฟรกิ ามีพ้นื ทป่ี ระมาณ 24 ลานตารางกิโลเมตร รปู รางของทวปี อเมริกาเหนอื มลี ักษณะคลา ย
สามเหลี่ยมหัวกลบั มฐี านกวา งอยูท างทศิ เหนอื สว นยอดสามเหลยี่ มอยูทางทิศใต ดวยความกวางใหญของทวีป
จึงมีความหลากหลายท้ังในดานลักษณะทางกายภาพทรัพยากรธรรมชาติและเปนท่ีรวมของชนชาติหลาย
เช้อื ชาตจิ นกลายเปนเบา หลอมทางวัฒนธรรม อีกทัง้ มคี วามเจริญกา วหนาในดานเทคโนโลยีและเปนศูนยรวม
ของวฒั นธรรมตาง ๆ ตั้งอยใู นแถบซกี โลกเหนอื ระหวางละตจิ ดู 7 องศา 15 ลปิ ดาเหนอื ถึง 83 องศา 38 ลิปดา
เหนือและลองจจิ ูด 55 องศา 42 ลิปดาตะวนั ตก 172 องศา 30 ลปิ ดาตะวนั ออก

อาณาเขตตดิ ตอ

ทศิ เหนอื ตดิ กบั ทะเลโบฟอรตในมหาสมุทรอารกติกและข้ัวโลกเหนือ จุดเหนือสุดอยูท่ีแหลมมอริส
เจซปุ เกาะกรนี แลนดและประเทศแคนาดา

ทิศใต ตดิ กับทวปี อเมริกาใต (มคี ลองปานามาเปนเสน แบง ทวปี ) ทะลแครบิ เบยี นในมหาสมุทรแปซฟิ ก
และอา วเม็กซโิ กในมหาสมทุ รแอตแลนตกิ

ทิศตะวันออก ติดกับมหาสมุทรแอตแลนติก จุดตะวันออกสุดของทวีปอยูท่ีคาบสมุทรลาบราดอร
ประเทศแคนาดา

ทศิ ตะวันตก ติดกับมหาสมุทรแปซฟิ ก จุดตะวันตกสดุ ของทวีปอยูทแี่ หลมปรินซอ อฟเวลรัฐอะลาสกา
ประเทศสหรฐั อเมรกิ า

21

2. ลักษณะภูมิประเทศ

ลักษณะภมู ิประเทศของทวีปอเมรกิ าเหนือ สามารถแบงออกได 3 ลกั ษณะ ไดแก
1. เขตเทือกเขาภาคตะวนั ออก เร่ิมต้ังแตเกาะนิวฟนดแลนดทางตะวันออกเฉียงเหนือของแคนาดา
จนถึงตะวนั ออกเฉียงใตข องสหรัฐอเมริกา ประกอบดวยเทือกเขาและที่ราบสูงแตไมสูงนัก ยอดเขาที่สูงที่สุด
คือ ยอดเขามิตเชล มคี วามสูง 2,037 เมตร เทือกเขาที่สําคัญ คือ เทือกเขาแอปปาเลเซียน นอกจากนี้ยังมีที่
ราบแคบ ๆ ขนานไปกบั ชายฝงทะเล บางสว นลาดลงทะเลกลายเปน ไหลท วปี

22

2.เขตเทือกเขาสูงภาคตะวันตก ไดแก พื้นท่ีชายฝงตะวันตกดานมหาสมุทรแปซิฟก ต้ังแตเทือกเขา
ตอนเหนอื สุดบริเวณชอ งแคบแบรงิ ทอดตวั ยาวทางใตของทวีป ประกอบดวยเทือกเขาสูงสลับซับซอนจํานวน
มาก ยอดเขาที่สงู ทีส่ ุด คือ ยอดเขาแมกคนิ เลย สูง 6,096 เมตร ในเทอื กเขาอะลาสกา นอกจากนย้ี ังมีเทอื กเขา
ร็อกกแี ละเทือกเขาแมกเคนซี ระหวา งเทือกเขาสูงมีทรี่ าบสูงจาํ นวนมาก ทีส่ าํ คัญไดแ ก ท่ีราบสูงอะลาสกา
ที่ราบโคโรราโด ที่ราบสงู เม็กซิโก และที่ราบสูงบริตชิ โคลมั เบีย เขตเทือกเขาสงู บรเิ วณนม้ี ีภมู ิประเทศทสี่ วยงาม
ที่มีทัง้ เทอื กเขาสูง สลบั กับทร่ี าบสูง หบุ เขาลึกชนั เกดิ เปนโตรกเขาที่เกิดจากการกัดเซาะของแมนํ้า โตรกเขา
ที่มีชื่อเสียงท่ีสุด คือ แกรนดแคนยอน (grand canyon) ที่เกิดจากการกัดเซาะของแมนํ้าโคโรราโด
รฐั แอริโซนาประเทศสหรฐั อเมรกิ า

3. เขตท่ีราบภาคกลาง เปนที่ราบขนาดกวางใหญ อยูระหวางเทือกเขาตะวันออกและตะวันตก
เรม่ิ ตง้ั แตช ายฝง มหาสมุทรอารต ิกจนถึงชายฝง อา วเม็กซิโก มลี กั ษณะเปน ที่ราบลูกคล่ืนอันเกิดจากการกระทํา
ของธารนาํ้ แข็งและการทับถมของตะกอนจากแมน าํ้ ที่ราบที่สําคัญ ไดแก ท่ีราบลุมทะเลสาบท้ังหา ท่ีราบลุม
แมนาํ้ แมกแคนซี ท่ีราบลุมแมน ํ้ามิสซิสซิปป-มิสซูรี่ ที่ราบแพรแี ละท่ีราบชายฝง อา วเมก็ ซิโก

แมน ํ้าท่ีสาํ คัญในทวปี อเมรกิ าเหนือ มีดังนี้

แมน ํ้ามสิ ซสิ ซปิ ป เกิดจากเทือกเขาสงู ทางตะวนั ตกของทวปี เปนแมนา้ํ สายทีย่ าวทสี่ ดุ ในทวีปไหลผา น
ท่รี าบกวา งลงสอู าวเมก็ ซโิ ก เปนเขตทร่ี าบท่ีมีตะกอนทับถมเปนบริเวณกวาง จึงเหมาะแกการเพาะปลูกและ
เปนเขตประชากรหนาแนน

แมนาํ้ เซนตล อวเรนซ ไหลจากทะเลสาบเกรตเลค ออกสูมหาสมทุ รแอตแลนติก แมนา้ํ สายนใ้ี ชใ นการ
ขนสงสนิ คาหรือวัตถดุ บิ ทางอุตสาหกรรม (เนอ่ื งจากบริเวณรอบ ๆ เกรตเลคเปนเขตอุตสาหกรรม) แตปญหา
สําคัญของแมน ้ําสายนี้ คือ จะมีระยะที่เดินเรือไมไดในฤดูหนาว ลักษณะพิเศษของแมนํ้าเซนตลอวเรนซ คือ
มีการขุดรอ งนาํ้ และสรา งประตกู น้ั นํา้ เปนระยะ ๆ เนอื่ งมาจากบริเวณแมน ้ํามีแกงนา้ํ ตกขวางหลายแหงเสน ทาง
การขนสง สนิ คา และเดนิ เรอื น้ี เรยี กวา “เซนตลอวเรนซซ เี วย” (St. Lawrence Seaway)

แมนา้ํ ริโอแกรนด ก้ันพรมแดนระหวา งประเทศสหรฐั อเมรกิ ากบั ประเทศเมก็ ซิโก

3. ลกั ษณะภูมอิ ากาศ

ปจจัยท่ีมีอิทธพิ ลตอ ภูมอิ ากาศของทวีปอเมรกิ าเหนือ
1. ละติจดู ทวีปอเมรกิ าเหนอื ตั้งอยูร ะหวา งละติจูด 7 องศา 15 ลิปดาเหนือ ถึง 83 องศา 38 ลิปดา
เหนือใกลขั้วโลกเหนือ จึงทําใหมีเขตภูมิอากาศทุกประเภทต้ังแตอากาศรอนไปจนถึงอากาศหนาวเย็นแบบ
ขว้ั โลก
2. ลมประจํา ลมประจําที่พดั ผา นทวปี อเมริกาเหนือ มคี วามแตกตา งกนั ตามชว งละติจูด มลี มประจํา
ที่สําคัญดังนี้

1) ลมดานตะวันออกเฉียงเหนือ พัดตั้งแตละติจูด 40 องศาเหนือลงไปทางใตพัดผานมหาสมุทร
แอตแลนติกเขาสูทวีป จึงนําความชุมชื้นมาใหชายฝงตะวันออกของทวีปตลอดทั้งป ตั้งแตตอนใตของ
สหรฐั อเมริกา อเมริกากลางและหมเู กาะอนิ ดิสตะวันตก

23

2) ลมตะวันตกเฉียงใต พัดตั้งแตละติจูด 40 องศาเหนือถึง 60 องศาเหนือ พัดจากมหาสมุทร
แปซฟิ กเขาสตู อนกลางถึงตอนเหนอื ของสหรฐั อเมรกิ าและตอนใตของแคนาดา

3) ลมข้วั โลก พดั อยบู ริเวณขว้ั โลกนําความหนาวเย็นมาใหพ้นื ที่ทางตอนบนของทวีป
3. ความใกลไกลทะเล จากลักษณะรปู รางของทวปี อเมรกิ าเหนอื ซ่งึ ตอนบนจะกวา งใหญ และคอย ๆ
เรียวแคบลงมาทางตอนใต ทําใหตอนบนของทวีปไดรับอิทธิพลจากมหาสมุทรนอย จึงทําใหพื้นท่ีตอนบน
มภี ูมอิ ากาศคอนขางแหง แลง
4. ทศิ ทางของเทอื กเขา ทศิ ทางการวางตวั ของเทือกเขาในทวปี อเมริกาเหนอื เปน สวนสาํ คัญในการทํา
ใหพื้นที่ทางตอนในของทวีปมีอากาศคอนขางแหงแลง โดยเฉพาะเทือกเขาทางตะวันตกของทวีป ซึ่งเปน
เทือกเขายคุ ใหมทสี่ งู มาก จึงขวางกั้นความชื้นท่ีมากับลมประจาํ
5. กระแสน้ํา ทวปี อเมรกิ าเหนอื มกี ระแสนํา้ 4 สาย ซึ่งมอี ิทธิพลตออากาศบริเวณชายฝงโดยกระแส
นํ้าอุน ทาํ ใหอ ากาศบริเวณชายฝงอบอุนชมุ ชน้ื สวนกระแสนํ้าเยน็ ทาํ ใหอากาศบริเวณชายฝง เยน็ และแหงแลง

1) กระแสนํา้ อนุ กลั ฟสตรมี ไหลเลยี บชายฝงตะวนั ออกของเมก็ ซิโก และสหรฐั อเมรกิ าทางใตขน้ึ ไป
ทางตะวันออกเฉียงเหนือของเกาะนิวฟน ดแลนดข องแคนาดา

2) กระแสนํ้าเย็นแลบราดอร ไหลเลียบชายฝงตะวันตกของเกาะกรีนแลนดลงมาจนถึงชายฝง
ตะวนั ออกของแคนาดา พบกบั กระแสนา้ํ อุนกัลฟสตรีม บริเวณเกาะนิวฟนดแลนดจึงทําใหบริเวณนี้เปนแหลง
ปลาชมุ เนอื่ งจากมอี าหารปลาจํานวนมาก กลายเปน เขตทาํ ประมงทสี่ ําคัญ เรียกบริเวณนีว้ า “แกรนดแบงค”
(Grand Bank)

3) กระแสนํ้าอุนอลาสกา ไหลเลียบชายฝงตะวันตกของรัฐอลาสกาขึ้นไปทางเหนือจนถึงชอง
แคบเบรงิ ทําใหชายฝงอบอนุ น้าํ ไมเ ปน น้ําแข็งสามารถจอดเรือไดต ลอดป

4) กระแสน้ําเย็นแคลิฟอรเนีย ไหลเลียบชายฝงตะวันตกของสหรัฐอเมริกาลงมาทางใตจนถึง
ชายฝง คาบสมทุ รแคลิฟอรเ นีย ทําใหชายฝงมีอากาศเยน็ และแหง

พายุ พายุทมี่ ีอทิ ธิพลตอ ลมฟา อากาศของทวีปอเมริกาเหนอื เปน อยางมากคอื
1. พายุเฮอริเคน เปนพายุหมุนเขตรอน เชนเดียวกับใตฝุน พายุนี้เกิดในทะเลแคริเบียน และอาว
เมก็ ซโิ ก เปน พายุที่ทําใหฝนตกหนัก คล่ืนลมแรงเคลื่อนตัวจากทะเลเขาสูชายฝงของสหรัฐอเมริกา เม็กซิโก
และหมูเกาะในทะเลแครเิ บียน
2. พายุทอรนาโด เนือ่ งจากบริเวณภาคกลางของสหรัฐอเมริกาเปนพ้ืนที่โลงกวาง ทําใหมวลอากาศ
ปะทะกันไดง า ยเกิดเปน พายหุ มุนทอรน าโด มีกาํ ลงั แรงมาก กอใหเกิดความเสียหายกับบานเรือนในรอบ 1 ป
เกดิ พายุนีไ้ ดบอยคร้ัง จนไดรบั สมญานามวา “พายปุ ระจําถ่นิ ”ของสหรฐั อเมริกา

24

เขตภูมอิ ากาศแบง ออกไดเปน 12 เขต ไดแก

1. ภูมอิ ากาศแบบรอ นช้นื ไดแก บรเิ วณชายฝงตะวนั ออกของอเมรกิ ากลาง และบางสวนของหมูเกาะ
อนิ ดสี ตะวันตก มีอากาศรอนเกือบตลอดทั้งป อุณหภูมิเฉลี่ย 18 องศาเซลเซียสและมีฝนตกชุกเฉล่ีย 1,700
มลิ ลเิ มตรตอ ป ในเขตนีไ้ มม ฤี ดหู นาว

2. ภูมิอากาศแบบทะเลทราย ไดแก บริเวณภาคตะวันตกเฉียงใตของสหรฐั อเมรกิ าและภาคเหนอื ของ
เม็กซโิ ก มีอากาศรอนจัดและมฝี นตกนอยมาก เฉลี่ย 250 มิลลิเมตรตอ ป

3. ภูมิอากาศแบบทุงหญาเขตรอน ไดแก ชายฝงตะวันตกของอเมริกากลาง พื้นที่สวนใหญของ
เมก็ ซโิ ก บางสวนของหมูเกาะอินดสี ตะวนั ตก และทางตอนใตส ุดของคาบสมทุ รฟลอริดา มีอณุ หภมู ิแตกตางกัน
มากระหวางฤดรู อนและฤดหู นาว คือ ฤดูหนาวอากาศหนาวจดั ฤดรู อ นมีอากาศรอ นจัดและมฝี นตก

4. ภมู ิอากาศแบบทุง หญา กึ่งทะเลทราย ไดแ ก บรเิ วณชายขอบของเขตทะเลทรายเร่ิมต้ังแตบางสวน
ของประเทศแคนาดาและเม็กซิโก ทางตะวันตกและตะวันตกเฉียงใตของสหรัฐอเมริกา มีลักษณะภูมิอากาศกึ่ง
แหงแลง ฤดูหนาวมีอากาศหนาวจัด ฤดูรอนมีอากาศรอนและแหงแลง ปริมาณฝนไมมากนัก แตมากกวา ในเขต
ทะเลทราย

5. ภูมิอากาศแบบเมดิเตอรเรเนียน ไดแก บริเวณชายฝงมหาสมุทรแปซิฟก ในเขตรัฐแคลิฟอรเนีย
ของสหรัฐอเมริกา ในฤดรู อนมอี ากาศไมรอ นจัด ในฤดหู นาวมอี ากาศอบอนุ แหงแลงและมีฝนตก

6. ภมู ิอากาศแบบอบอุนช้ืน ไดแก บริเวณท่ีราบชายฝงมหาสมุทรแอตแลนติกและที่ราบตอนกลาง
ของทวีป อณุ หภมู เิ ฉลย่ี ตลอดทั้งปม ีความใกลเคียงกนั มีฝนตกเกอื บตลอดทัง้ ปเฉลยี่ 750 มิลลเิ มตรตอ ป

7. ภมู อิ ากาศแบบภาคพน้ื สมทุ รชายฝงตะวันตก ไดแก ชายฝงมหาสมุทรแปซิฟกในเขตสหรัฐอเมริกา
และแคนาดา มีฝนตกชุกเกือบตลอดท้ังปเฉลี่ย 2,000 มิลลิเมตรตอป ฤดูรอนมีอากาศรอนช้ืนและ ฤดูหนาว
มีอากาศเยน็ สบาย

8. ภูมิอากาศแบบช้ืนภาคพื้นทวีป ไดแก ตอนใตของประเทศแคนาดารอบ ๆ ทะเลสาบทั้ง 5 และ
ภาคเหนือของสหรัฐอเมรกิ า ในฤดหู นาวมอี ากาศหนาวเยน็ ในฤดรู อนมีอากาศอบอุนและมฝี นตก

9. ภูมิอากาศแบบไทกา ไดแก ภาคเหนือของประเทศแคนาดา และตอนใตของรัฐอะลาสกา
สหรฐั อเมริกา เปน บริเวณท่มี อี ากาศหนาวจัด มีหิมะตกตดิ ตอกันหลายเดอื นฤดูรอ นมอี ากาศเย็น มีปริมาณฝน
ตกนอ ยและระยะส้นั ๆ

10. ภูมิอากาศแบบทุนดรา ไดแก ชายฝงมหาสมุทรอารกติก ภาคเหนือของแคนาดา รัฐอะลาสกา
ของสหรัฐอเมรกิ า และชายฝง เกาะกรนี แลนด มีอากาศหนาวจัดเกอื บตลอดทง้ั ป ฤดรู อนมีชวงสัน้ และอณุ หภูมิ
ต่ําเฉล่ยี ตลอดท้งั ป 10 องศาเซลเซยี ส

11. ภมู ิอากาศแบบขวั้ โลก ไดแ ก ตอนกลางของเกาะกรีนแลนด มีอากาศหนาวจัดมีนํ้าแข็งปกคลุม
เกอื บตลอดทงั้ ป บริเวณตอนกลางของเกาะมนี ํ้าแข็งปกคลุมหนาถงึ 3,000 เมตร

25

12. ภูมิอากาศแบบบริเวณภูเขาสูง ไดแก เทือกเขาสูงในภาคตะวันตก เปนบริเวณที่มีอุณหภูมิ
แตกตา งกนั มาก ขึ้นอยูกับความสูงของพื้นที่ เชน ในฤดูรอนดานท่ีรับแสงแดดอากาศรอนจัด ในดานตรงกัน
ขา มจะมอี ากาศหนาวเยน็ ในแถบหุบเขาจะมีอากาศหนาวเยน็ โดยเฉพาะในเวลากลางคนื อณุ หภูมิจะต่ําลง
เม่ือความสงู เพิ่มข้ึน บริเวณยอดเขามีนาํ้ แข็งปกคลุมอยู ในบริเวณนี้มฝี นตกนอย

4. สภาพเศรษฐกจิ และสภาพแวดลอ มทางสงั คมวฒั นธรรม

ลักษณะเศรษฐกิจ ลักษณะเศรษฐกิจของทวีปอเมรกิ าเหนือจะมคี วามแตกตางกนั คือ ในสหรฐั อเมริกา
แคนาดา จะเปนเขตเศรษฐกิจที่มีความเจริญสูง สวนในเขตของเม็กซิโก อเมริกากลางและหมูเกาะอินดีส
ตะวนั ตกจะมที ง้ั เขตเศรษฐกิจทเี่ จรญิ แลว และเขตทยี่ งั ตอ งไดร ับการพฒั นา

การทาํ เกษตรกรรม
1. เขตปลกู ขา วสาลี บริเวณท่ีมีการปลูกขาวสาลี ซึง่ ถอื เปน แหลง สําคญั ของโลก คือ บรเิ วณ
ภาคกลางของแคนาดาและสหรัฐอเมรกิ า
2. เขตทําไรปศุสัตว พบในบริเวณท่ีภูมิอากาศคอนขางแหงแลง เชน ภาคตะวันตกของแคนาดา
สหรฐั อเมริกา และเมก็ ซิโก สตั วท ี่เล้ียง คือ โคเนอ้ื
3. เขตเกษตรกรรมแบบผสม ไดแก เขตท่ีมกี ารเล้ยี งสัตวค วบคูกบั การปลูกพชื เชน ขา วสาลี ขา วโพด
สว นสัตวเลีย้ งคือ โคเน้อื โคนม การเกษตรลักษณะนี้พบบริเวณทางตะวนั ออกของสหรฐั อเมรกิ าและแคนาดา
4. เขตปลกู ฝาย ไดแ ก บรเิ วณทางตะวนั ตกของสหรัฐอเมรกิ า ซง่ึ เปน เขตที่มีอากาศคอ นขางรอ นและ
แหง แลง
5. เขตปลูกผกั ผลไมและไรยาสูบ ไดแก บรเิ วณทร่ี าบชายฝงมหาสมทุ รแอตแลนตกิ
6. เขตปลูกพืชเมืองรอน พืชเมืองรอนที่นิยมปลูกคือ กลวย โกโก ออย กาแฟ ซึ่งมีมากบริเวณ
อเมริกากลางและหมูเกาะอนิ ดสี ตะวันตก

การประมง

บรเิ วณทม่ี กี ารทาํ ประมงกนั อยางหนาแนน คือ แกรนดแบงค และบริเวณชายฝงมหาสมุทรแปซิฟก
โดยเฉพาะบริเวณทม่ี กี ระแสนา้ํ เย็นแคลิฟอรเนียไหลผาน

การทาํ เหมอื งแร

ถา นหนิ สหรฐั อเมรกิ าและแคนาดา สามารถผลิตถานหนิ ไดเปน จาํ นวนมาก โดยมแี หลงผลิตที่สําคัญ
คอื บริเวณเทอื กเขาแอปปาเลเซียน ในสหรัฐอเมรกิ า และมณฑลควเิ บกของแคนาดา

เหลก็ แหลง สําคญั คอื ทะเลสาบเกรตแลค
น้ํามนั และกา ซธรรมชาติ พบบริเวณเทือกเขาแอปปาเลเซยี นลมุ แมน้ํามสิ ซสิ ซปิ ป อาวเม็กซิโก
แคลิฟอรเ นีย อลาสกา
การทําอตุ สาหกรรม สหรัฐอเมรกิ าเปน ประเทศผูนําในการทําอุตสาหกรรมระดับโลก สวนใหญเปน
อตุ สาหกรรมขนาดใหญใชเ งนิ ทุนเปนจาํ นวนมาก สว นประเทศเมก็ ซโิ ก และอเมรกิ ากลาง รวมถึงประเทศในหมู

26

เกาะอนิ ดีสตะวันตก อุตสาหกรรมสวนใหญเปนอุตสาหกรรมเกษตรการแปรรูปผลผลิตตาง ๆ ซึ่งตองอาศัย
การพฒั นาตอไป

สภาพแวดลอมทางสังคมและวัฒนธรรม
ประชากร
1. บริเวณที่มีประชากรหนาแนน ไดแก ชายฝงตะวันตกของสหรัฐอเมริกา ลุมแมน้ํามิสซิสซิปป
ลุมแมน าํ้ เซนตลอรวเรนซ ทีร่ าบสงู ในเม็กซิโก หมเู กาะอนิ ดสี ตะวนั ตก
2. มีผูค นหลากหลายเชื้อชาติ เชน อินเดียนแดง เอสกิโม ยุโรป แอฟรกิ นั เอเชยี และกลุม เลือดผสม
เขตวัฒนธรรม
1. แองโกอเมรกิ า หมายถงึ สหรัฐอเมริกาและแคนาดา
2. ลาตินอเมริกา หมายถึง กลุมคนในเมกซิโก อเมริกากลาง และหมูเกาะอินดีสตะวันตก
(ซึ่งไดร ับอทิ ธพิ ลจากสเปนและโปรตเุ กส)

ทวีปแอฟรกิ า
1. ขนาดทต่ี ้งั และอาณาเขตตดิ ตอ

ทวปี แอฟริกามีขนาดใหญเปนอนั ดับ 2 รองจากทวปี เอเชยี มพี ื้นท่ีประมาณ 30.3 ลา นตารางกิโลเมตร
มปี ระชากร 600 ลา นคน อยรู ะหวางละติจูดที่ 37 องศา 21 ลิปดาเหนือ ถึง 34 องศา 50 ลิปดาใต ลองติจูด
ที่ 51 องศา 24 ลิปดาตะวันออกถงึ 17 องศา 32 ลปิ ดา

27

อาณาเขตตดิ ตอ
ทศิ เหนือ ติดกับทะเลเมดิเตอรเรเนียน ในมหาสมุทรแอตแลนติก ชองแคบยิบรอลตาร จุดเหนือสุด
ของทวปี อยทู ่แี หลมบอน ประเทศตูนเิ ซยี
ทิศใต ติดกับมหาสมทุ รแอตแลนตกิ และมหาสมุทรอินเดีย จุดใตสุดของทวีปอยูท่ีแหลมอะกอลฮัส
(Agulhas) ในประเทศแอฟริกาใต
ทิศตะวันออก ติดกับทะเลแดง ในมหาสมุทรอินเดีย จุดตะวันออกสุดของทวีปอยูที่แหลมฮาฟูน
ประเทศโซมาเลยี
ทศิ ตะวันตก ติดกบั มหาสมุทรแอตแลนตกิ จดุ ตะวนั ตกสุดของทวปี อยทู แ่ี หลมเวริ ดประเทศเซเนกัล

2. ลักษณะภูมิประเทศ

ลกั ษณะภูมิประเทศทวปี แอฟริกาสามารถแบงออกไดเ ปน 3 ลักษณะดงั นี้
1. เขตทร่ี าบสูง
พนื้ ทเี่ กือบทงั้ หมดของทวปี เปนทีร่ าบสูง จนไดร บั สมญาวา เปนทวีปแหงที่ราบสูงโดยทางซีกตะวันออก
จะสูงกวา ซกี ตะวันตก ลักษณะเดน ของบรเิ วณทร่ี าบสงู ทางภาคตะวนั ออกของทวีป คอื เปน พน้ื ที่ที่มี
ภูเขาสงู และภเู ขาไฟ ภูเขาไฟท่มี ีชื่อเสียง คือ ภูเขาคิลิมันจาโร (แทนซาเนีย) และมีทะเลสาบหลายแหง เชน
ทะเลสาบวคิ ตอเรยี (ทะเลสาบนา้ํ จืดใหญเ ปน อนั ดบั 2 ของโลก) ทะเลสาบแทนแกนยิกาและทะเลสาบไนอะซา

28

2. เขตทรี่ าบ ทวปี แอฟรกิ ามที ่ีราบแคบ ๆ บรเิ วณชายฝง ทะเล
3. เขตเทือกเขา

เขตเทือกเขาทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ คือ เทือกเขาแอตลาส วางตัวขนานกับชายฝงทะเล
เมดเิ ตอรเรเนยี น เปนเทอื กเขายุคใหม

เทือกเขาทางทศิ ใต คอื เทอื กเขาดราเคนสเบิรก วางตัวขนานกับชายฝงมหาสมทุ รอนิ เดยี
เปนเทอื กเขายคุ เกา

แมน ้าํ แมน ํ้าในทวีปแอฟริกาสว นใหญเ กดิ จากทร่ี าบสงู ตอนกลาง และทางตะวันออกของทวปี ซง่ึ มีฝน
ตกชุก เนอ่ื งจากพน้ื ทต่ี า งระดบั แมน าํ้ จึงกดั เซาะพ้ืนทใ่ี หเ กดิ เปน แกง น้ําตกขวางลําน้ํา จึงเปนอุปสรรคตอการ
คมนาคม แตสามารถใชป ระโยชนใ นการผลติ กระแสไฟฟาไดแมนา้ํ ท่ีสําคัญ ไดแก

แมนํ้าไนล เปน แมนาํ้ สายที่ยาวที่สดุ ในโลก ไหลลงสูทะเลเมดิเตอรเรเนียน ประกอบดวยแควสําคัญ
คือ ไวทไนว บลไู นลแ ละอัตบารา ปากแมน าํ้ เปน เดลตา

แมนํ้าซาอีร (คองโก) เปนแมน้ําสายยาวอันดับ 2 ของทวีป และเปนที่ราบลุมแมน้ําที่กวางขวางนํ้า
ในแมน า้ํ ไหลลงสูม หาสมุทรแอตแลนตกิ

แมน้ําไนเจอร ไหลลงสอู าวกินี
แมน ้าํ แซมเบซี ไหลลงสูม หาสมุทรอินเดีย ไหลผานที่ราบสูงและไหลเช่ียวมาก

3. ลักษณะภมู อิ ากาศ เขตอากาศ

ปจจัยท่ีมอี ทิ ธิพลตอ ภูมอิ ากาศของทวปี แอฟริกา
1. ละติจูด ทวีปแอฟริกามีเสนศูนยสูตรผานเกือบกึ่งกลางทวีป และต้ังอยูระหวางเสนทรอปคออฟ
แคนเซอร กบั เสน ทรอปค ออฟแคปรคิ อรน ทาํ ใหมีเขตอากาศรอนเปนบรเิ วณกวาง มีเฉพาะสวนเหนือสุดและ
ใตส ดุ ทีอ่ ยใู นเขตอบอุน
2. ลมประจาํ มี 2 ชนดิ คือ
ลมสินคาตะวนั ออกเฉยี งใต พดั จากมหาสมทุ รอนิ เดยี และมหาสมุทรแอตแลนติกทําใหฝนชุกบริเวณ
ชายฝงแอฟรกิ าตะวันออกและตะวนั ออกเฉียงใตกับชายฝงอาวกนิ ี
ลมสินคา ตะวนั ออกเฉียงเหนือ พัดจากตอนในของทวีปมาสูชายฝง จึงนําความแหงแลงมาสูชายฝง
ตะวันออกเฉียงเหนือของทวปี
3. กระแสนํ้า ไดแก
กระแสน้าํ อนุ กนิ ี ไหลผา นชายฝง ตะวันตกจากมหาสมุทรแอตแลนตกิ ไปยงั อา วกนิ ี
กระแสนํา้ เย็นคานารี ไหลเลียบชายฝงตะวันตกเฉยี งเหนือของทวีป
กระแสนาํ้ เยน็ เบงเก-ลา ไหลเลียบชายฝง ตะวนั ตกเฉียงใตของทวีป
กระแสน้ําอนุ โมซมั บิก ไหลผานบรเิ วณชอ งแคบโมซมั บิก

29

4. ระยะหางจากทะเล ดวยความกวางใหญของทวีป การมีท่ีสูงอยูโดยรอบทวีปทําใหอิทธิพลของ
มหาสมุทรเขาไปไมถงึ ประกอบกบั ไดรับอิทธิพลจากทะเลทรายของทวีปเอเชยี ทางดานตะวันออกเฉียงเหนือ
ของทวปี ทาํ ใหท วปี แอฟรกิ ามเี ขตภูมิอากาศแหงแลง เปนบริเวณกวา ง

ทวปี แอฟรกิ าสามารถแบงเขตอากาศไดเปน 8 เขตดังนี้

1. ภมู อิ ากาศแบบทะเลทราย ไดแ ก บริเวณทะเลทรายสะฮาราและทะเลทรายลิเบียทางตอนเหนือ
ของทวีป ในเขตประเทศไนเจอร ชาด ลเิ บีย มาลี บุรกินาฟาโซ มอริเตเนีย คิดเปนพ้ืนที่รอยละ 30 ของพ้ืนที่
ในทวีปแอฟริกา และถือเปนเขตทะเลทรายที่มีขนาดใหญที่สุดในโลก ทะเลทรายท่ีสําคัญอีกแหงหนึ่ง คือ
ทะเลทรายกาลาฮารี ทางตอนใตของทวปี ในเขตประเทศบอตสวานาและนามิเบีย มีลักษณะอากาศรอนและ
แหง แลงเฉลยี่ สงู กวา 35 องศาเซลเซยี ส อุณหภูมิระหวางกลางวันและกลางคืนแตกตางกันมาก มีฝนตกนอย
เฉล่ียตํ่ากวา 250 มลิ ลิเมตรตอป

2. ภมู อิ ากาศแบบทุง หญา กง่ึ ทะเลทราย ไดแก บรเิ วณทรี่ าบสงู ตอนในของทวีปชายฝงตะวันตกและ
ตอนใตข องเสนศนู ยสตู ร ในฤดูรอ นมอี ากาศรอ นจัดและมีฝนตกแตไ มม ากนกั ประมาณ 600 มิลลเิ มตรตอ ป ฤดู
หนาวมอี ากาศหนาวจัด บางคร้ังอาจถึงจุดเยือกแขง็

3. ภูมิอากาศแบบปาดบิ ชืน้ ไดแก บรเิ วณลมุ แมนํ้าคองโก ท่ีราบสูงในแอฟรกิ าตะวนั ออก
ฝงตะวนั ออกของเกาะมาดากัสการ และชายฝง รอบอาวกินี มอี ากาศรอ นอุณหภมู ิเฉลี่ย 27 องศาเซลเซยี ส
และฝนตกชุกตลอดทั้งปม ากถึง 2,000 มลิ ลเิ มตรตอ ป

4. ภูมิอากาศแบบทุงหญาสะวันนา ไดแก บริเวณเหนือและใตแนวเสนศูนยสูตรในเขตประเทศ
เอธโิ อเปย ซดู าน เคนยา คองโก สาธารณรฐั คองโก แทนซาเนยี และดานปลายลมของเกาะมาดากัสการ
มอี ุณหภูมิรอนเกือบตลอดท้ังป ในฤดูรอนมอี ากาศรอนและมีฝนตกปริมาณ 1,500 – 2,000 มิลลิเมตรตอป
ฤดหู นาวมีอากาศหนาวและแหงแลง

5. ภูมิอากาศแบบเมดิเตอรเรเนียน ไดแก บริเวณชายฝงของประเทศตูนิเซีย แอลจีเรีย โมร็อกโก
และตอนใตของประเทศแอฟริกาใต มีอุณหภูมิไมแตกตางกันมากนัก ในฤดูรอนมีอากาศรอนและแหงแลง
ในฤดูหนาวมอี ากาศอบอนุ และมีฝนตก

6. ภมู อิ ากาศแบบมรสุม ไดแ ก ประเทศไลบีเรีย และโกตดวิ วั ร เน่ืองจากไดร บั อิทธิพลจากลมประจํา
ตะวันตกและกระแสน้ําอุนกินี สงผลใหมีฝนตกชุกประมาณ 2,500 มิลลิเมตรตอปและมีอากาศรอนชื้น
อณุ หภมู เิ ฉลีย่ 20 องศาเซลเซียส

7. ภูมิอากาศแบบอบอุนชื้น ไดแก บริเวณตะวันออกเฉียงใตของทวีป ในเขตประเทศแทนซาเนีย
แซมเบีย โมซัมบิก ซิมบับเว มาลาวี สวาซิแลนด เลโซโท และแอฟริกาใต ไดรับอิทธิพลจากกระแสนํ้าอุน
โมซัมบิก และลมคาตะวนั ออกเฉียงเหนอื ทาํ ใหฤ ดหู นาวมอี ากาศอบอุน ในฤดรู อนมฝี นตก

8. ภูมิอากาศแบบภูเขา ไดแก ท่ีราบสูงเอธิโอเปย และท่ีราบสูงเคนยา ทางตะวันออกของทวีป
ลกั ษณะอากาศช้ืนอยกู บั ความสูงของพืน้ ที่ ยิง่ สงู ขน้ึ อากาศจะเย็นลง และมปี รมิ าณฝนตกนอ ยลง

30

4. ลักษณะเศรษฐกจิ และสภาพแวดลอ มทางสงั คมวฒั นธรรม

ลกั ษณะเศรษฐกิจ
การเกษตรกรรม
1. การเพาะปลูกแบบยังชีพ เปน การปลูกพชื เพือ่ บริโภคภายในครอบครวั
2. การทําไรขนาดใหญ เปน การเพาะปลูกเพอื่ การคา พืชที่ปลกู เชน ยางพารา ปาลม นํ้ามนั
3. การเกษตรแบบผสม คอื การเพาะปลูกแบบเลี้ยงสัตวควบคูกันไป พืชท่ีปลูกคือ ขาวโพดขาวสาลี
สตั วท เี่ ลี้ยง คือ โคเน้อื โคนม แกะ
4. การเกษตรแบบเมดิเตอรเรเนียน คือปลูกองุน มะกอก บริเวณชายฝงทะเลเมดิเตอรเรเนียนและ
ตอนใตข องทวีป
5. การทําไรปศุสัตว สวนใหญจะเปนการเลี้ยงแบบปลอยคือ การปลอยใหสัตวหากินในทุงหญา
ตามธรรมชาติ
6. การเล้ยี งสตั วแบบเรรอน เปนการเล้ยี งสัตวใ นพนื้ ท่ที เี่ ปน ทะเลทราย

การปาไม

พ้นื ท่ที ่ีมคี วามสําคัญในการทําปาไม คือ แอฟริกาตะวันตก แอฟริกากลาง ปาไมสวนใหญสูญเสียไป
เนอ่ื งจากการทาํ ไรเลือ่ นลอยและการขาดการบาํ รงุ

การลาสัตวและการประมง

ชนพนื้ เมอื งจะดํารงชพี ดว ยการลา สัตว สวนการประมงมีความสําคัญไมมาก การประมงน้ําจืดจะทํา
ตามลุมแมน้าํ สายใหญ และทะเลสาบวคิ ตอเรยี สวนประมงนํ้าเค็มมักจะทําบรเิ วณท่ีมีกระแสน้ําเย็นเบงเก-ลา
ไหลผา น

การทําเหมอื งแร

เปนทวปี ท่ีมีสินแรอ ยูเปนจาํ นวนมาก ทีส่ าํ คัญคือ เพชร ทองคาํ นํ้ามนั กาซธรรมชาติ

การอตุ สาหกรรม

การทําอุตสาหกรรมสวนใหญในทวีปแอฟริกา เปนอุตสาหกรรมที่เก่ียวของกับการแปรรูปผลิตผล
การเกษตร การอุตสาหกรรมสว นใหญย ังไมคอ ยเจรญิ มากนักเน่ืองจากยังขาดเงินทุนและผูเช่ียวชาญดานการ
พฒั นาอตุ สาหกรรม

ประชากร มีประชากรมากเปน อนั ดบั 2 รองจากทวปี เอเชยี

ประชากรหนาแนนบรเิ วณลมุ แมนาํ้ และบริเวณชายฝงทะเล ประกอบดวยเช้ือชาตินิกรอยดและ
คอเคซอยด

31

ทวปี ออสเตรเลียและโอเซียเนยี

1. ขนาดทตี่ งั้ และอาณาเขตตดิ ตอ

ทวปี ออสเตรเลียและโอเซียเนีย เปน ทต่ี ้ังของประเทศออสเตรเลีย ประเทศนิวซีแลนด ทวีปออสเตรเลีย
ไดรับสมญานามวา ทวปี เกาะ สว นหมูเกาะแปซิฟก ซง่ึ เปนท่ตี งั้ ของประเทศ อน่ื ๆ ตอ เนอื่ งไปถงึ ทวปี แอนตารกติก
เรียกวา โอเชียเนีย หมายถึง เกาะและหมูเกาะในภาคกลางและภาคใตข องมหาสมทุ รแปซิฟก รวมทั้งหมูเกาะ
ไมโครนเี ซยี เมลานเี ซยี โปลนี ีเซยี ออสเตรเลยี นิวซีแลนด และหมูเกาะมลายู

ทวปี ออสเตรเลยี เปนทวปี ทีม่ ีขนาดเล็กทส่ี ดุ ในโลก มพี ้ืนท่ี 7.6 ลา น ตร.กม. มีประชากร 17.5 ลา นคน
ท่ีตั้งของทวีปออสเตรเลียอยูในซีกโลกใตท้ังหมด ตั้งแตละติจูด ที่ 10 องศา 41 ลิปดาใต ถึง 43 องศา 39
ลิปดาใต และลองจิจดู 113 องศา 9 ลปิ ดาตะวนั ออก ถงึ 153 องศา 39 ลปิ ดาตะวนั ออก

อาณาเขตตดิ ตอ

ทิศเหนือ ติดตอกบั ทะเลเมดิเตอรเรเนียนในมหาสมทุ รแปซิฟก จดุ เหนอื สดุ ของทวีปอยูที่แหลมยอรก
มีชอ งแคบทอรเรสกัน้ จากเกาะนวิ กนิ ี

ทิศตะวันออก ติดกับทะเลคอรัลและทะเลแทสมันในมหาสมุทรแปซิฟก จุดดานตะวันออกสุดอยูที่
แหลมไบรอน

ทศิ ใต ติดกับมหาสมุทรอินเดีย จดุ ใตส ดุ อยทู ่แี หลมวิลสนั มชี อ งแคบบาสสก ้นั จากเกาะแทสมาเนยี
ทิศตะวนั ตก ติดกบั มหาสมทุ รอินเดยี จดุ ตะวันตกสุดอยูท่แี หลมสตีฟ

ภมู ิภาคและประเทศตาง ๆ ของทวปี ออสเตรเลยี

1. ออสเตรเลีย ไดแก ออสเตรเลยี และนวิ ซีแลนด
2. หมูเกาะในมหาสมุทรแปซิฟก ไดแก ปาปวนิวกินี หมูเกาะเซโลมอน ฟจิ วานูอาตู คิริบาส ซามัว
ตะวันตก ตองกา ตูวาลู นาอรู ู ไมโครนีเซยี

2. ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศของทวีปออสเตรเลียและโอเซียเนีย

มีเขตท่สี ูงทางดา นตะวันออก มฝี นตกชกุ ที่สดุ ของทวปี มีเทอื กเขาเกรตดไิ วดิงอยทู างดา นตะวนั ออก
มีลักษณะเปนสนั ปนน้ําทแี่ บง ฝนทต่ี กลงใหไ หลสลู าํ ธาร เขตที่ราบตา่ํ ตอนกลาง พ้ืนทีร่ าบเรยี บ มลี าํ น้าํ หลายสาย
ไหลมาอยูบริเวณน้ี และเขตที่ราบสูงทางดานตะวันตกตอนกลางของเขตน้ีเปนทะเลบริเวณทางใตและทาง
ตะวนั ออกเฉยี งเหนือใชเปนเขตปศสุ ตั วและเพาะปลูก

3. ลกั ษณะภูมอิ ากาศของทวปี ออสเตรเลียและโอเซียเนีย

ปจจยั สําคัญทท่ี าํ ใหท วีปออสเตรเลยี มภี ูมอิ ากาศตาง ๆ กนั คือ ตัง้ อยูในโซนรอนใตแ ละอบอนุ ใต
มลี มประจําพัดผา น ลักษณะภูมปิ ระเทศและมกี ระแสนาํ้ อุนและกระแสนา้ํ เยน็ ไหลผาน

32

ลกั ษณะภมู อิ ากาศของทวีปออสเตรเลียและโอเซียเนยี แบง เขตภมู ิอากาศเปน 6 ประเภท คือ
1. ภมู อิ ากาศทงุ หญา เขตรอ น
2. ภูมิอากาศทงุ หญา กึ่งทะเลทราย
3. ภมู อิ ากาศทะเลทราย
4. ภมู อิ ากาศเมดเิ ตอรเ รเนยี น
5. ภูมิอากาศอบอนุ ช้ืน
6. ภมู ิอากาศภาคพนื้ สมทุ รชายฝง ตะวันตก

4. สภาพทางสังคม เช้อื ชาติ เศรษฐกจิ ศาสนาและวัฒนธรรม

ประชากร
เชื้อชาติเผาพันธุของออสเตรเลีย ชาวพื้นเมืองด้ังเดิมเปนพวกผิวดําเรียกวาอะบอริจินสเปนพวกท่ี
อพยพมาจากหมเู กาะในมหาสมุทรแปซฟิ ก สวนใหญอยูทางภาคเหนอื และภาคตะวันตกปจจุบันมี ชาวผิวขาว
ซ่ึงสวนใหญเ ปนชาวอังกฤษอาศัยอยูจํานวนมากรัฐบาลไดจัดท่ีอยูในเขตนอรทเทิรนเทริทอรี่ รัฐควีนสแลนด
และรัฐออสเตรเลียตะวันตก พวกผิวเหลืองเปนพวกที่อพยพมาภายหลังสงครามโลกคร้ังที่ 2 ไดแก ชาวจีน
ญ่ีปนุ พวกผวิ ขาว สว นใหญเปนพวกทอี่ พยพมาจากประเทศอังกฤษ มีการประกอบอาชีพทางดานการเกษตร
คือปลกู พืชและเลย้ี งสัตว การประมง และอตุ สาหกรรม
การกระจายประชากร
รัฐบาลออสเตรเลยี มีนโยบายสงวนพื้นท่ีไวสําหรับชาวผิวขาว คือ นโยบายออสเตรเลียขาวกีดกันผิว
โดยจาํ กัดจํานวนคนสีผวิ อนื่ ทไ่ี มใชผ วิ ขาวเขา ไปต้ังถน่ิ ฐานในออสเตรเลีย บริเวณทีป่ ระชากรอาศัยอยูหนาแนน
ไดแก ภาคตะวันออกเฉียงใต บริเวณท่ีมีประชากรเบาบาง ไดแก ตอนกลางของทวีป ภาคเหนือ และภาค
ตะวนั ตก
ศาสนา
ชาวออสเตรเลียนบั ถือศาสนาครสิ ตห ลายนกิ าย ไดแก แองกลกิ นั โรมันคาทอลกิ โปรแตสแตนส
ภาษาที่ใชม ากคอื ภาษาอังกฤษ
การปกครอง
การแบงแยกทางการเมือง ออสเตรเลียมีระบบการปกครองแบบสหพันธรัฐประกอบดวยรัฐตาง ๆ
รวม 6 รัฐและดินแดนอสิ ระท่ไี มขน้ึ กบั รฐั ใด ๆ อีก 2 แหง คือ
1. รัฐนิวเซาทเ วล เมืองหลวง ซิดนีย
2. รัฐวิกตอเรยี เมอื งหลวง เมลเบริ น
3. รัฐควีนสแลนด เมอื งหลวง บรสิ เบรน
4. รัฐออสเตรเลยี ใต เมืองหลวง แอเดเลด
5. รัฐออสเตรเลยี ตะวนั ตก เมืองหลวง เพริ ธ
6. รัฐแทนสเมเนยี เมอื งหลวง โอบารต

33

ดินแดนอิสระ 2 บรเิ วณ ไดแก
นอรทเทิรนแทริทอรี เมอื งหลวง ดารว ิน
ออสเตรเลยี แคปตอลเทรทิ อรี เมอื งหลวงแคนเบอรร า ออสเตรเลยี เปน ประเทศเอกราช ในเครอื จกั รภพ

อังกฤษ มพี ระนางเจาอลซิ าเบธท่ี 2 เปนพระราชินีและเปนประมุขของประเทศ มีขาหลวงใหญเปนผูสําเร็จ-
ราชการแทนพระองค

จัดการปกครองระบอบประชาธิปไตยในรูปแบบ สหพันธรัฐการปกครองของออสเตรเลีย เปนแบบ
รฐั บาลรวม คอื มรี ฐั บาล 2 ระดับ ไดแก รฐั บาลกลาง รฐั บาลของรัฐ

กจิ กรรมท่ี 1.1 สภาพภูมิศาสตรกายภาพ
1. ใหบ อกลักษณะภมู ปิ ระเทศและลกั ษณะเศรษฐกิจของประเทศไทยและทวีปยโุ รป

ลักษณะภมู ปิ ระเทศ ลักษณะเศรษฐกจิ

ประเทศไทย

ทวปี ยุโรป

2. ปจจยั ทมี่ ีอทิ ธพิ ลตอภูมิอากาศของทวปี อเมรกิ าใต คอื
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................

3. ปจจยั สําคัญทท่ี าํ ใหท วปี ออสเตรเลยี มีสภาพภมู อิ ากาศท่ีแตกตา งกัน
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................

34

เรือ่ งที่ 2 ลักษณะปรากฏการณทางธรรมชาตทิ ีส่ ําคัญและ
การปองกันอนั ตราย

ปรากฏการณธรรมชาติ คือ การเปลี่ยนแปลงของธรรมชาติ ทั้งในระยะยาวและระยะส้ัน
สภาพแวดลอมของโลกเปลี่ยนแปลงไปตามเวลา ท้ังเปนระบบและไมเปนระบบ เปนสิ่งท่ีอยูรอบตัวเรา
มกั สง ผลกระทบตอ เราในธรรมชาติ การเปลย่ี นแปลงบางอยางมีผลกระทบตอเรารุนแรงมาก สาเหตุของการ
เปล่ียนแปลงมีท้ังเกิดขึ้นเองตามธรรมชาติและเปนส่ิงที่มนุษยทําใหเกิดข้ึน ในเรื่องน้ีจะกลาวถึงสาเหตุและ
ลกั ษณะปรากฏการณทางธรรมชาตทิ ่ีสาํ คญั ดงั นี้

1) พายุ

พายุ คือ สภาพบรรยากาศท่ีเคล่ือนตัวดวยความเร็วมีผลกระทบตอพื้นผิวโลก โดยบางครั้งอาจมี
ความเร็วที่ศูนยกลางถึง 400 กิโลเมตร/ช่ัวโมง อาณาบริเวณท่ีจะไดรับความเสียหายจากพายุวาครอบคลุม
เทา ใดข้ึนอยกู ับความเรว็ ของการเคลือ่ นตวั ของพายุ ขนาด ความกวาง เสนผาศูนยกลางของตัวพายุ หนวยวัด
ความเรว็ ของพายคุ ือ หนว ยรกิ เตอรเหมือนการวดั ความรนุ แรงแผนดนิ ไหว

พายุแบงเปน ประเภทใหญ ๆ คือ

1. พายุฝนฟาคะนอง มีลักษณะเปนลมพัดยอนไปมาหรือพัดเคล่ือนตัวไปในทิศทางเดียวกัน
อาจเกิดจากพายทุ ่ีออนตัวและลดความรนุ แรงของลมลง หรือเกิดจากหยอมความกดอากาศต่ํา รองความกด
อากาศตา่ํ อาจไมม ีทศิ ทางที่แนนอน หากสภาพการณแ วดลอมตา ง ๆ ของการเกิดฝนเหมาะสม ก็จะเกิดฝนตก
มลี มพดั

2. พายุหมนุ เขตรอน (Tropical cyclone) ไดแ ก เฮอรริเคน ไตฝุน และไซโคลน ซึ่งลวนเปนพายุ
หมุนขนาดใหญเชนเดียวกัน และจะเกิดข้ึนหรือเริ่มตนกอตัวในทะเล หากเกิดเหนือเสนศูนยสูตร จะมีทิศ
ทางการหมนุ เวยี นทวนเข็มนาฬกิ า และหากเกิดใตเสนศูนยสูตรจะหมุนตามเข็มนาฬิกา โดยมีช่ือตางกันตาม
สถานที่เกดิ คอื

2.1 พายุเฮอรริแคน (hurricane) เปนช่ือเรียกพายุหมุนที่เกิดบริเวณทิศตะวันตกของ
มหาสมุทรแอตแลนติก เชน บริเวณฟลอริดา สหรัฐอเมริกา อาวเม็กซิโก ทะเลแคริบเบียน เปนตน รวมท้ัง
มหาสมุทรแปซิฟก บรเิ วณชายฝง ประเทศเม็กซโิ ก

2.2 พายุไตฝุน (typhoon) เปนชื่อพายุหมุนท่ีเกิดทางทิศตะวันตกของมหาสมุทรแปซิฟก
เหนือ เชน บริเวณทะเลจีนใต อาวไทย อาวตังเก๋ีย ประเทศญี่ปุน แตถาเกิดในหมูเกาะฟลิปปนส เรียกวา
บาเกยี ว (Baguio)

2.3 พายุไซโคลน (cyclone) เปนช่ือพายุหมุนท่ีเกิดในมหาสมุทรอินเดียเหนือ เชน บริเวณ
อา วเบงกอล ทะเลอาหรับ เปน ตน แตถ าพายุนเี้ กิดบริเวณทะเลติมอรแ ละทศิ ตะวนั ออกเฉียงเหนอื ของประเทศ
ออสเตรเลีย จะเรยี กวา พายวุ ิลล-ี วิลลี (willy-willy)

35

2.4 พายุโซนรอน (tropical storm) เกิดขึ้นเมอื่ พายเุ ขตรอ นขนาดใหญออ นกําลงั ลง
ขณะเคล่อื นตัวในทะเล และความเร็วทจี่ ุดศูนยก ลางลดลงเมือ่ เคลื่อนเขา หาฝง

2.5 พายดุ ีเปรสชนั (depression) เกดิ ข้นึ เม่อื ความเร็วลดลงจากพายุโซนรอน ซึ่งกอใหเกิด
พายฝุ นฟา คะนองธรรมดาหรือฝนตกหนกั

2.6 พายทุ อรนาโด (tornado) เปน ช่ือเรียกพายุหมุนท่เี กิดในทวีปอเมริกา มีขนาดเนื้อที่เล็ก
หรือเสน ผาศูนยกลางนอย แตห มนุ ดว ยความเรว็ สูง หรอื ความเร็วทีจ่ ดุ ศนู ยกลางสูงมากกวา พายหุ มนุ อื่น ๆ
กอ ความเสียหายไดร ุนแรงในบรเิ วณทีพ่ ดั ผา นเกดิ ไดท้งั บนบก และในทะเล หากเกดิ ในทะเล จะเรยี กวา
นาคเลนนํ้า (water spout) บางครั้งอาจเกิดจากกลุมเมฆบนทองฟา แตหมุนตัวยื่นลงมาจากทองฟาไมถึง
พ้ืนดนิ มีรูปรา งเหมอื นงวงชา ง จึงเรยี กกนั วา ลมงวง

อนั ตรายของพายุ

1. ความรุนแรงและอันตรายอันเกดิ จากพายไุ ตฝ นุ
เม่อื พายุทมี่ ีกาํ ลังขนาดไตฝ นุ พัดผานท่ใี ดยอ มทําใหเ กดิ ความเสยี หายรา ยแรงทว่ั ไป เชน บนบกตน ไม
จะลม ถอนราก ถอนโคน บา นเรือนพงั ทบั ผคู นในบานและทใ่ี กลเคยี งบาดเจ็บหรอื ตาย สวน ไรนาเสียหายหนกั
มาก เสาไฟฟาลม สายไฟฟา ขาด ไฟฟา ช็อต เกิดเพลงิ ไหมและผคู นอาจเสียชวี ติ จากไฟฟา ดูดได ผคู นทม่ี อี าคาร
พักอาศัยอยรู มิ ทะเลอาจถกู นา้ํ พัดพาลงทะเลจมนํ้าตายได ดงั เชน ปรากฎการณทแี่ หลมตะลุมพุก จังหวดั
นครศรธี รรมราช
ในทะเลลมแรงจัดมากคล่ืนใหญ เรือขนาดใหญ ขนาดหมื่นตันอาจจะถูกพัดพาไปเกยฝงลมจมได
บรรดาเรอื เล็กจะเกดิ อนั ตรายเรือลม ไมสามารถจะตานความรุนแรงของพายไุ ด คลน่ื ใหญซ ดั ขนึ้ ริมฝงจะทําให
ระดบั นา้ํ ข้ึนสูงมากจนทวมอาคารบา นชองรมิ ทะเลได บรรดาโปะจับปลาในทะเลจะถกู ทําลายลงโดยคล่นื และลม

36

2. ความรนุ แรงและอนั ตรายจากพายโุ ซนรอ น
พายุโซนรอนมีความรุนแรงนอยกวาพายุไตฝุน ฉะนั้น อันตรายจะเกิดจากการที่พายุนี้พัดมาปะทะ
ลดลงในระดับรองลงมาจากพายุไตฝนุ แตความรนุ แรงท่ีจะทาํ ใหความเสยี หายก็ยงั มมี ากเหมือนกัน ในทะเลลม
จะแรงมากจนสามารถทาํ ใหเ รือขนาดใหญ ๆ จมได ตน ไมถ อนรากถอนโคน ดังพายุโซนรอนท่ีปะทะฝงแหลม
ตะลุมพุก จังหวดั นครศรธี รรมราช
ถาการเตรียมการรบั สถานการณไ มเพียงพอ ไมม กี ารประชาสมั พนั ธใหป ระชาชนไดทราบ เพ่ือหลีกเลย่ี ง
ภยั อันตรายอยา งท่ัวถงึ ไมมวี ิธกี ารดําเนนิ การทเี่ ขมแข็งในการอพยพ การชวยเหลอื ผปู ระสบภยั ตาง ๆ
ในระหวา งเกดิ พายุ การสญู เสียก็ยอมมกี ารเสยี ท้ังชวี ติ และทรัพยส มบตั ิของประชาชน

3. พายดุ เี ปรสชน่ั เปนพายุท่มี ีกาํ ลงั ออ น ไมมีอนั ตรายรุนแรงแตทําใหมีฝนตกปานกลางท่ัวไปตลอด
ทางทีพ่ ายดุ เี ปรสช่นั พัดผา น และมีฝนตกหนักเปนแหง ๆ พรอ มดว ยลมกรรโชกแรงเปน ครง้ั คราว ซึ่งบางคราว
จะรุนแรงจนทําใหเกิดความเสียหายได ในทะเลคอนขางแรงและคล่ืนจัด บรรดาเรือประมงเล็กขนาด
ตํา่ กวา 50 ตนั ควรงดเวน ออกทะเลเพราะอาจจะลม ลงได และพายุดีเปรสชนั่ น้เี มอื่ อยใู นทะเลไดรับไอนํ้าหลอ
เล้ยี งตลอดเวลา และไมม สี ิ่งกีดขวางทางลมอาจจะทวีกําลังขน้ึ ได โดยฉับพลัน ฉะนั้น เมื่อไดรับทราบขาววามี
พายุดีเปรสช่ันขึ้นในทะเลก็อยาวางใจวาจะมีกําลังออนเสมอไปอาจจะมีอันตรายไดเหมือนกัน สําหรับพายุ
พดั จดั จะลดนอยลงเปน ลําดบั มแี ตฝนตกทว่ั ไปเปน ระยะนาน ๆ และตกไดมากถึง 100 มิลลิเมตร ภายใน 12
ชั่วโมง ซึง่ ตอ ไปก็จะทําใหเ กดิ น้ําปาไหลบาจากภเู ขาและปา ใกลเคยี งลงมาทว มบานเรือนไดในระยะเวลาสั้น ๆ
หลังจากพายุไดผ านไปแลว

4. ความรนุ แรงและอันตรายจากพายุฤดูรอน
พายฤุ ดรู อนเปนพายุที่เกิดข้ึนโดยเหตแุ ละวิธีการตางกับพายุดีเปรสชั่น และเกิดบนผืนแผนดินที่รอน
อบอาวในฤดรู อนแตเปนพายทุ ม่ี บี รเิ วณยอ ม ๆ มอี าณาเขตเพียง 20-30 ตารางกิโลเมตร แตอาจมีลมแรงมาก

37

ถึง 47 น็อต หรือ 87 กิโลเมตรตอชั่วโมง พายุนี้มีกําลังแรงที่จะทําใหเกิดความเสียหายไดมาก แตเปนชวง
ระยะเวลาสัน้ ๆ ประมาณ 2-3 ช่วั โมง อนั ตรายทีเ่ กดิ ขนึ้ คือ ตน ไมห ักลมทบั บา นเรอื นผคู น ฝนตกหนกั และอาจ
มลี กู เห็บตกได ในกรณที ่พี ายมุ ีกําลงั แรง

การเตรยี มการปองกนั อนั ตรายจากพายุ

1. ตดิ ตามสภาวะอากาศ ฟง คาํ เตอื นจากกรมอุตนุ ิยมวิทยาสม่าํ เสมอ
2. สอบถาม แจงสภาวะอากาศรอนแกก รมอตุ ุนยิ มวทิ ยา
3. ปลูกสราง ซอ มแซม อาคารใหแข็งแรง เตรียมปองกนั ภยั ใหส ตั วเลี้ยงและพชื ผลการเกษตร
4. ฝกซอ มการปอ งกันภยั พิบตั ิ เตรียมพรอมรับมอื และวางแผนอพยพหากจําเปน
5. เตรียมเคร่อื งอุปโภค บริโภค ไฟฉาย แบตเตอรี่ วิทยกุ ระเปาห้ิวเพ่ือตดิ ตามขาวสาร
6. เตรยี มพรอมอพยพเม่ือไดรับแจง ใหอ พยพ

2) นํา้ ทว ม

สาเหตุสาํ คัญข้ึนอยกู บั สภาพทอ งที่ และความวิปรติ ผันแปรของธรรมชาติแตใ นบางทองท่ี การกระทํา
ของมนุษยก ็มีสวนสาํ คญั และ เกดิ จากมนี ้าํ เปน สาเหตุ อาจจะเปนนํ้าทวม น้ําปาหรืออื่น ๆ โดยปกติ อุทกภัย
เกดิ จากฝนตกหนกั ตอ เนอื่ งกนั เปน เวลานาน บางครง้ั ทาํ ใหเกิดแผน ดนิ ถลม อาจมสี าเหตจุ ากพายหุ มนุ เขตรอน
ลมมรสมุ มีกําลังแรง รอ งความกดอากาศต่ํามีกําลังแรงอากาศแปรปรวน นํ้าทะเลหนุน แผนดินไหว เข่ือนพัง
ซ่งึ ทําใหเ กดิ อุทกภยั ได สาเหตุการเกิดอุทกภัยแบง ไดเปน 2 ชนดิ ดงั นี้

2.1 จากนํา้ ปา ไหลหลากและน้ําทวมฉับพลัน เกิดจากฝนตกหนักติดตอกันหลายช่ัวโมง ดินดูดซับ
ไมทนั นาํ้ ฝนไหลลงพน้ื ราบอยา งรวดเรว็ ความแรงของนาํ้ ทาํ ลายตน ไม อาคาร ถนน สะพาน ชีวิต ทรัพยสนิ

2.2 จากน้ําทวมขงั และนา้ํ เออนอง เกิดจากนาํ้ ในแมน ้าํ ลําธารลนตล่ิง มีระดับสูงจากปกติ ทวมและ
แชข ัง ทําใหก ารคมนาคมชะงัก เกดิ โรคระบาด ทาํ ลายสาธารณูปโภค และพืชผลการเกษตร

การปองกนั นํา้ ทวมปฏิบตั ิไดดงั น้ี

1. ตดิ ตามสภาวะอากาศ ฟง คําเตอื นจากกรมอตุ ุนิยมวทิ ยา
2. ฝก ซอ มการปอ งกนั ภัยพบิ ัติ เตรียมพรอมรับมือ และวางแผนอพยพหากจําเปน
3. เตรียมน้าํ ด่ืม เครอ่ื งอุปโภค บรโิ ภค ไฟฉาย แบตเตอร่ี วทิ ยุกระเปาหวิ้ เพอ่ื ตดิ ตามขา วสาร
4. ซอ มแซมอาคารใหแ ขง็ แรง เตรยี มปองกันภยั ใหส ตั วเ ลยี้ งและพืชผลการเกษตร
5. เตรียมพรอมเสมอเมอ่ื ไดร บั แจง ใหอ พยพไปท่ีสงู เม่ืออยใู นพื้นท่ีเส่ียงภัย และฝนตกหนกั ตอเน่ือง
6. ไมล งเลน น้าํ ไมข ับรถผา นนาํ้ หลากแมอยูบ นถนน ถาอยูใ กลนา้ํ เตรียมเรอื เพอ่ื การคมนาคม
7. หากอยใู นพ้นื ทนี่ ้ําทวมขัง ปอ งกันโรคระบาด ระวังเร่อื งน้าํ และอาหารตอ งสุก และ สะอาดกอ น

บริโภค

38

3) แผนดนิ ไหว

เปน ปรากฏการณ การสัน่ สะเทอื นหรอื เขยา ของพ้ืนผวิ โลก สาเหตขุ องการเกิดแผน ดนิ ไหวน้ันสวนใหญ
เกดิ จากธรรมชาติ โดยแผนดนิ ไหวบางลักษณะสามารถเกดิ จากการกระทําของมนษุ ยไ ดเชน การทดลองระเบดิ
ปรมาณู การปรบั สมดลุ เนื่องจากนํ้าหนักของนํ้าท่ีกักเก็บในเขอ่ื นและแรงระเบดิ การทาํ เหมืองแร เปน ตน

การปฏิบตั ิปองกนั ตวั เองจากการเกดิ แผนดนิ ไหว

กอ นเกิดแผน ดนิ ไหว
1. ควรมีไฟฉายพรอ มถา นไฟฉาย และกระเปา ยาเตรยี มไวใ นบาน และใหท กุ คนทราบวาอยทู ่ไี หน
2. ศกึ ษาการปฐมพยาบาลเบ้อื งตน
3. ควรมีเครือ่ งมอื ดับเพลิงไวใ นบาน เชน เครื่องดับเพลงิ ถุงทราย เปนตน
4. ควรทราบตําแหนงของวาลว ปด นํา้ วาลว ปดกา ซ สะพานไฟฟาสําหรับตัดกระแสไฟฟา
5. อยา วางสงิ่ ของหนกั บนชน้ั หรอื หงิ้ สงู ๆ เมื่อแผน ดินไหวอาจตกลงมากเปนอนั ตรายได
6. ผูกเครอ่ื งใชหนัก ๆ ใหแ นนกบั พ้ืนผนงั บา น
7. ควรมกี ารวางแผนเรื่องจดุ นดั หมาย ในกรณีทีต่ องพลดั พรากจากกนั เพื่อมารวมกันอีกคร้ังในภายหลงั

ระหวางเกิดแผน ดนิ ไหว

1. อยา ตนื่ ตกใจ พยายามควบคุมสติอยอู ยางสงบ
2. ถาอยใู นบานใหยืนหรือหมอบอยูในสว นของบา นที่มีโครงสรา งแขง็ แรงท่ีสามารถรับน้ําหนักไดมาก

และใหอยหู างจากประตู ระเบียง และหนาตาง
3. หากอยใู นอาคารสงู ควรตงั้ สติ และรบี ออกจากอาคารโดยเรว็ หนใี หห างจากส่งิ ทีจ่ ะลมทับได
4. ถาอยูในที่โลงแจง ใหอยูหางจากเสาไฟฟา และส่ิงหอยแขวนตาง ๆ ที่ปลอดภัยภายนอก คือ

ที่โลงแจง
5. อยาใช เทยี น ไมข ีดไฟ หรอื สิง่ ท่ที าํ ใหเกดิ เปลวหรือประกายไฟ เพราะอาจมีแกส รัว่ อยูบรเิ วณนัน้
6. ถากาํ ลังขบั รถใหหยดุ รถและอยูภายในรถ จนกระทัง่ การสั่นสะเทอื นจะหยดุ
7. หา มใชล ฟิ ทโ ดยเด็ดขาดขณะเกดิ แผนดนิ ไหว
8. หากอยูชายหาดใหอ ยูหางจากชายฝง เพราะอาจเกดิ คลืน่ ขนาดใหญซดั เขา หาฝง

หลังเกิดแผน ดนิ ไหว

1. ควรตรวจตวั เองและคนขางเคยี งวา ไดร บั บาดเจบ็ หรอื ไม ใหท ําการปฐมพยาบาลขั้นตน กอน
2. ควรรบี ออกจากอาคารที่เสียหายทันที เพราะหากเกดิ แผนดนิ ไหวตามมา อาคารอาจพงั ทลายได
3. ใสรองเทาหุมสนเสมอ เพราะอาจมีเศษแกว หรือวสั ดุแหลมคมอน่ื ๆ และสงิ่ หกั พังท่มิ แทงได
4. ตรวจสายไฟ ทอ นํ้า ทอแกส ถา แกสรว่ั ใหปด วาลว ถังแกส ยกสะพานไฟ อยา จดุ ไมขดี ไฟ หรอื กอ

ไฟจนกวา จะแนใจวาไมมีแกสรัว่
5. ตรวจสอบวา แกสรวั่ ดวยการดมกลน่ิ เทา นัน้ ถาไดก ล่นิ ใหเปด ประตหู นาตา งทกุ บาน

39

6. ใหออกจากบริเวณทีส่ ายไฟขาด และวสั ดุสายไฟพาดถึง
7. เปด วทิ ยฟุ งคาํ แนะนําฉกุ เฉิน อยาใชโทรศพั ท นอกจากจําเปน จริง ๆ
8. สํารวจดูความเสยี หายของทอสว ม และทอ นาํ้ ทงิ้ กอ นใช
9. อยา เขา ไปในเขตทมี่ คี วามเสยี หายสงู หรืออาคารพงั

4) ปรากฏการณเรือนกระจก

คาํ วา เรือนกระจก (greenhouse) หมายถึง อาณาบริเวณทปี่ ด ลอ มดวยกระจกหรือวสั ดอุ นื่ ซ่ึงมผี ล
ในการเก็บกักความรอนไวภายใน ในประเทศเขตหนาวนิยมใชเรือนกระจกในการเพาะปลูกตนไม เพราะ
พลังงานแสงอาทิตยสามารถผานเขาไปภายในไดแตความรอนที่อยูภายในจะถูกกักเก็บ โดยกระจกไมให
สะทอนหรือแผออกสูภายนอกไดทําใหอณุ หภูมขิ องอากาศภายในอบอุน และเหมาะสมตอการเจรญิ เตบิ โตของ
พืชแตกตา งจากภายนอกที่ยังหนาวเย็น นักวิทยาศาสตรจ ึงเปรยี บเทียบปรากฏการณท คี่ วามรอนภายในโลก
ถูกกับดักความรอนหรือกาซเรือนกระจก (Greenhouse gases) เก็บกักเอาไวไมใหสะทอนหรือแผออกสู
ภายนอกโลกวา ปรากฏการณเ รอื นกระจก

โลกของเราตามปกติมกี ลไกควบคุมภมู อิ ากาศโดยธรรมชาตอิ ยแู ลว กระจกตามธรรมชาติของโลก คือ
กา ซคารบ อนไดออกไซดและไอนาํ้ ซึ่งจะคอยควบคุมใหอุณหภูมิของโลกโดยเฉล่ียมีคาประมาณ 15 °C และ
ถา หากในบรรยากาศไมม กี ระจกตามธรรมชาตอิ ณุ หภูมิของโลกจะลดลงเหลอื เพียง -20°C มนุษยและพืชก็จะ
ลม ตายและโลกกจ็ ะเขา สยู ุคนาํ้ แข็งอกี ครัง้ หนง่ึ

สาเหตสุ ําคัญของการเกิดปรากฎการณเรอื นกระจกมาจากการเพิ่มขึ้นของกาซเรือนกระจกประเภท
ตา ง ๆ ไดแก คารบอนไดออกไซด (CO2) ไอน้ํา (H2O) โอโซน (O3) มีเทน (CH4)ไนตรัสออกไซด (N2O) และ
คลอโรฟลอู อโรคารบอน (CFCs) ในสวนของกาซคารบ อนไดออกไซดจ ะเกดิ การหมนุ เวียนและรักษาสมดลุ
ตามธรรมชาติ ปญ หาในเรื่องปรากฏการณเ รอื นกระจกจะไมส ง ผลกระทบท่รี ุนแรงตอมนุษยชาตโิ ดยเดด็ ขาด

แตปญ หาที่โลกของสงิ่ มีชวี ติ กําลงั ประสบอยูในปจจบุ ันกค็ อื ปริมาณกา ซเรือนกระจกที่อยใู นบรรยากาศ
เกิดการสญู เสียสมดลุ ขึน้ ปรมิ าณความเขมของกา ซเรอื นกระจกบางตวั เชน คารบอนไดออกไซด มีเทน ไนตรัส
ออกไซดแ ละคลอโรฟลอู อโรคารบ อนกลบั เพิ่มปริมาณมากขนึ้ นับตัง้ แตเกดิ การปฏวิ ัตอิ ุตสาหกรรม (industrial
revolution) หรือประมาณป พ.ศ. 2493 เปนตน มา

กจิ กรรมตา ง ๆ ทท่ี ําใหเ กิดการเพิ่มข้ึนของกาซเรือนกระจกมีดังน้ีคือ 57% เกิดจากการเผาไหมของ
เช้ือเพลิงฟอสซิล (นํ้ามันเชื้อเพลิง ถานหินและกาซธรรมชาติ) 17% เกิดจากการใชสารคลอโรฟลูออโร
คารบอน 15% เกดิ จากการผลิตในภาคเกษตรกรรม 8% เกดิ จากการตัดไมทําลายปา สวนอีก 3% เกิดจาก
การเปล่ียนแปลงตามธรรมชาติ

นกั วทิ ยาศาสตรท่ัวโลกไดต ิดตามการเพม่ิ ขนึ้ ของปรมิ าณกา ซเรอื นกระจก โดยการใชวทิ ยาศาสตรแ ละ
เทคโนโลยีอนั ทันสมยั เชน การใชดาวเทียมสํารวจอากาศและสามารถสรปุ ไดว าในแตละปส ดั สว นของกา ซเรอื น
กระจกท่ีถูกปลอยออกจากโลก โมเลกุลของคารบอนไดออกไซดจะมีผลตอการตอบสนองในการเก็บกัก
ความรอ นนอยมาก แตเน่ืองจากปริมาณของคารบอนไดออกไซดที่เกิดจากกิจกรรมตาง ๆ ของมนุษยมีมาก

40

ที่สดุ ดังน้ัน หัวใจสําคัญของการแกปญ หาจงึ ตองมงุ ประเด็นตรงไปทกี่ ารลดปรมิ าณคารบอนไดออกไซด ซ่ึงเกิด
จากการเผาไหมข องเช้ือเพลิง ฟอสซลิ กอนเปนอนั ดับแรก ตอ จากนั้นจึงคอ ยลดและเลกิ การใชค ลอโรฟลอู อโร-
คารบอนรวมถึงการควบคมุ ปริมาณของมีเทนและไนตรสั ออกไซดท จี่ ะปลอยขึ้นสูบรรยากาศ

ผลกระทบตอ มนุษยช าติจากการเกิดปรากฎการณเรือนกระจก

จากการคาดการณของนกั วทิ ยาศาสตร อณุ หภูมโิ ดยเฉลยี่ ของโลกสูงข้ึนถึงแมการเพิ่มสูงขึ้นจะแสดง
ออกมาเปนตัวเลขเพียงเล็กนอย แตอาจสงผลกระทบที่รุนแรงตอโลกของส่ิงมีชีวิต เพราะการเปลี่ยนแปลง
อณุ หภูมเิ ฉลีย่ ของโลกดังทเี่ กดิ ข้ึนในปจ จบุ นั ทําใหค วามแตกตางระหวางอณุ หภมู ิบริเวณเสน ศนู ยสตู รกบั บรเิ วณ
ขวั้ โลกลดนอยลงทําใหเกดิ ความผนั ผวนข้ึนในอณุ หภมู ิอากาศของโลก เชน แนวปะทะระหวางอากาศรอนกับ
อากาศเยน็ ของลมเปลยี่ นไปอยา งมากเกิดสภาวะความกดอากาศตํา่ มากขึน้ ทําใหม ีลมมรสมุ พัดแรง เกดิ ลมพายุ
ชนิดตาง ๆ เชน พายุโซนรอน ใตฝุน ดีเปรสช่ันและทอรนาโดขึ้นบอย ๆ หรืออาจเกิดฝนตกหนักผิดพ้ืนท่ี
สมดุลทางธรรมชาติจะเปลี่ยนแปลงไปทําใหเกิดภัยธรรมชาติ เชน ดินถูกนํ้าเซาะพังทลายหรือเกิดอุทกภัย
เฉียบพลนั เปน ตน

นอกจากนีน้ กั วิทยาศาสตรยงั มคี วามเช่ือวาหากอุณหภูมิเฉล่ียของโลกสูงมากจะทําใหนํ้าแข็งบริเวณ
ข้ัวโลกละลาย นํ้าในทะเลและมหาสมทุ รจะเพม่ิ ปรมิ าณและทวมทนทําใหเกาะบางแหงจมหายไป เมืองท่ีอยู
ใกลช ายทะเลหรือมรี ะดับพ้นื ทีต่ ่าํ เชน กรงุ เทพฯ จะเกิดปญหาน้ําทวมขึ้นและถาน้ําแข็งบริเวณข้ัวโลกละลาย
อยา งตอเน่ือง ก็จะสง ผลใหระดบั น้าํ ทะเลท่ัวโลกเพ่มิ สูงขน้ึ อีกสามเมตรหรือมากกวานน้ั ซง่ึ หมายถงึ อทุ กภัย
ครั้งใหญจะเกิดขึ้นในโลกอยางแนนอน จากเอกสารของโครงการสิ่งแวดลอมขององคการสหประชาชาติ
ไดประมาณการณวาอุณหภูมิเฉลี่ยของโลกอาจสูงขึ้น 2 ถึง 4°C และระดับน้ําทะเลอาจสูงข้ึน 20-50
เซนติเมตร ในระยะเวลาอกี 10 – 50 ปนบั จากปจ จุบนั

มาตรการปอ งกนั ผลกระทบจากการเกดิ ปรากฎการณเ รอื นกระจก

หลกั จากที่เราไดท ราบมูลเหตแุ หง การเกดิ ปรากฎการณเ รือนกระจกแลว ขอสรุปที่ดีที่สุดในการแกไข
ปญ หา คอื การลดปรมิ าณกาซเรือนกระจกทจ่ี ะถูกปลอยออกสูบ รรยากาศใหอ ยูในสัดสว น และปริมาณท่ีนอย
ที่สดุ เทา ทีจ่ ะกระทาํ ได การรกั ษาระดับความหนาแนน ของกาซเรือนกระจกในบรรยากาศทที่ ั่วโลกกําลังปฏิบัติ
มีหลายวิธี ยกตัวอยางเชน มาตรการของ IPCC (Intergovermental Panel on Climate Change)
ซ่งึ ประมาณการณเอาไววาการรักษาระดับความหนาแนนของกาซเรือนกระจกในบรรยากาศใหอยูในระดับ
เดยี วกับปจ จบุ นั จะตอ งลดการปลดปลอ ยกาซเรือนกระจกจากการกระทาํ ของมนุษยใ หต ่าํ ลงจากเดิม 6% และ
ไดเ สนอมาตรการตา ง ๆ ดังนี้

1. สงเสรมิ การสงวนและการใชพ ลงั งานอยางมปี ระสิทธิภาพสูงสุดดังจะยกตัวอยางในบานเมืองของ
เราก็เชน การใชเครื่องไฟฟาท่ีมีสลากประหยัดไฟ หรือการเลือกใชหลอดฟลูออเรสเซนต ชนิดหลอดผอม
เปนตน

41

2. หามาตรการในการลดปริมาณคารบอนไดออกไซด เชน กําหนดนโยบายผูทําใหเกิดมลพิษตอง
เปนผูรับผิดชอบคาใชจาย ในการบําบัดในบางประเทศมีการกําหนดใหมีการเก็บภาษีผูท่ีทําใหเกิดกาซ
คารบอนไดออกไซดใหมากขน้ึ ท้งั นจี้ ะสง ผลตอ การประหยดั พลงั งานของประเทศทางออ มดวย

3. เลิกการผลิตและการใชคลอโรฟลูออโรคารบอน (CFCs) รวมท้ังคนหาสารอื่นมาทดแทนคลอโร
ฟลอู อโรคารบ อน ในบางประเทศกําหนดใหใ ชไ ฮโดรฟลูออโรคารบอน(HFCs) แทน สําหรับประเทศไทยของ
เรามีการสงเสริมการสรางคานิยมในการใชสเปรย และอุปกรณที่อยูในประเภทที่ปราศจากคลอโรฟลูออโร
คารบ อน (Non-CFCs) เปน ตน

4. หันมาใชเ ชื้อเพลงิ ทีก่ อใหเ กิดคารบ อนไดออกไซดในปรมิ าณที่นอ ยกวาเมือ่ เทียบกบั คา พลังงานท่ีได
เชน การกอ สรางโครงการรถไฟฟา ของกรงุ เทพมหานครจะชว ยลดการใชน าํ้ มนั เชอ้ื เพลิงจากการขนสงมวลชน
ในแตล ะวันไดอ ยางดีและประสิทธภิ าพทสี่ ดุ

5. สนับสนุนการวิจัยเก่ียวกับแหลงพลังงานทดแทนอ่ืน ๆ เชน พลังงานแสงอาทิตยและพลังงาน
นวิ เคลยี รใ หเ กดิ เปนรูปธรรมและไดรับความเช่ือมั่นจากประชาชนวาจะไมกอใหเกิดมหันตภัยมวลมนุษยชาติ
ดังท่ีเกดิ ข้ึนในเชอรโนบวิ ล

6. หยุดยั้งการทําลายปาไมและสนับสนุนการปลูกปาทดแทน สําหรับในประเทศไทยการรณรงค
ในเรือ่ งการปลูกปาเฉลิมพระเกียรตินับเปน โครงการที่นาสนบั สนนุ อยา งมาก

5) ภาวะโลกรอ น

ภาวะโลกรอน หมายถึง การเปลยี่ นแปลงภูมิอากาศทีเ่ กิดจากการกระทําของมนุษย ท่ีทําใหอุณหภูมิ
เฉลยี่ ของโลกเพมิ่ สงู ขน้ึ เราจงึ เรียกวา ภาวะโลกรอ น (Global Warming) กิจกรรมของมนษุ ยท่ที าํ ใหเ กิดภาวะ
โลกรอนคือ กิจกรรมทที่ าํ ใหป รมิ าณกา ซเรอื นกระจกในบรรยากาศเพมิ่ มากขนึ้ ไดแก การเพมิ่ ปรมิ าณกา ซเรอื น
กระจกโดยตรง เชน การเผาไหมเช้ือเพลิง และการเพิ่มปริมาณกาซเรือนกระจกโดยทางออม คือ การตัดไม
ทําลายปา

หากไมมกี ารชว ยกันแกไขปญหาโลกในวันน้ี ในอนาคตจะสงผลกระทบดงั น้ี
1. ทําใหฤดูกาลของฝนเปล่ียนแปลงไป กระบวนการระเหยและการกลั่นตัวจะเร็วขึ้น หมายถึงวา
ฝนอาจจะตกบอ ยข้ึน แตน ํา้ จะระเหยเร็วข้นึ ดว ย ทําใหด ินแหงเร็วกวาปกตใิ นชว งฤดกู าลเพาะปลูก
2. ผลผลติ ทางการเกษตรจะลดลง นอกจากผลกระทบโดยตรงจากอุณหภมู ิ ฝน ชวงระยะเวลาฤดกู าล
เพาะปลกู แลว ยังเกิดจากผลกระทบทางออมอีกดว ย คอื การระบาดของโรคพชื ศตั รพู ชื และวัชพืช
3. สตั วนํา้ จะอพยพไปตามการเปลีย่ นแปลงของอุณหภูมิน้าํ ทะเล แหลงประมงท่ีสาํ คัญ ๆ ของโลกจะ
เปลยี่ นแปลงไป
4. มนุษยจะเสียชีวิตเน่ืองจากความรอนมากขึ้น ตัวนําเช้ือโรคในเขตรอนเพิ่มมากขึ้น ปญหาภาวะ
มลพิษทางอากาศภายในเมอื งจะรุนแรงมากข้ึน

42

วิธีการลดภาวะโลกรอน มี 10 วธิ ีดงั น้ี

1. ลดการใชพลงั งานทไี่ มจ าํ เปน จากเครือ่ งใชไฟฟา เชน เครอื่ งปรบั อากาศ พดั ลม หากเปน ไปไดใชวิธี
เปดหนา ตา ง ซึ่งบางชว งท่ีอากาศดี ๆ สามารถทาํ ได เชน หลังฝนตก หรือชว งอากาศเยน็ เปน การลดคาไฟ และ
ลดความรอ น เนือ่ งจากหลกั การทาํ ความเยน็ น้นั คอื การถายเทความรอ นออก ดังน้ันเวลาเราใชเครื่องปรับอากาศ
จะเกดิ ปริมาณความรอนบรเิ วณหลงั เครื่องระบายความรอ น

2. เลอื กใชระบบขนสง มวลชน ในกรณที ่สี ามารถทาํ ได ไดแก รถไฟฟา รถตู รถเมล เน่ืองจากพาหนะ
แตละคัน จะเกิดการเผาผลาญเช้ือเพลิง ซ่ึงจะเกิดความรอน และกาซคารบอนไดออกไซด ดังนั้นเมื่อลด
ปรมิ าณจาํ นวนรถ ก็จะลดจํานวนการเผาไหมบนทองถนน ในแตละวนั ลงได

3. ชว ยกันปลกู ตน ไม เพราะตนไมจ ะคายความชุมช้ืนใหกับโลก และชวยดูดกาซคารบอนไดออกไซด
ซึง่ เปนสาเหตภุ าวะเรือนกระจก

4. การชวนกนั ออกไปเที่ยวธรรมชาตภิ ายนอก กช็ วยลดการใชปรมิ าณไฟฟา ได
5. เวลาซ้ือของพยายามไมรับภาชนะที่เปนโฟม หรือกรณีที่เปนพลาสติก เชน ขวดนํ้าพยายามนํา
กลับมาใชอ ีก เน่อื งจากพลาสตกิ เหลา น้ีทาํ การยอ ยสลายยาก ตองใชปริมาณความรอน เหมือนกับตอนที่ผลิต
มนั มา ซงึ่ จะกอใหเ กดิ ความรอนกับโลกของเรา เราสามารถนาํ กลบั มาใชเ ปนภาชนะใสนํ้าแทนกระติกนํ้า หรือ
ใชปลกู ตนไมก ็ได
6. ใชกระดาษดวยความประหยดั กระดาษแตละแผน ทํามาจากการตัดตนไม ซึ่งเปนเสมือนปราการ
สําคญั ของโลกเรา ดงั นั้นการใชกระดาษแตละแผนควรใชใหประหยัดทั้งดานหนาหลัง ใชเสร็จควรนํามาเปน
วัสดรุ อง หรอื นาํ มาเชด็ กระจกกไ็ ด นอกจากนก้ี ารนาํ กระดาษไปเผาก็จะเกิดความรอ นตอ โลกเราเชน กนั
7. ไมสนับสนุนกิจการใด ๆ ท่ีส้ินเปลืองทรัพยากรของโลกเรา และควรสนับสนุนกิจการท่ีมีการ
คาํ นึงถึงการรักษาส่ิงแวดลอม

กิจกรรมท่ี 1.2 ลักษณะปรากฏการณท างธรรมชาติทสี่ าํ คัญและการปองกันอันตราย

1. ปรากฏการณเ รอื นกระจกคืออะไร
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................