04

193

3. สถาบนั ทเ่ี กย่ี วของกบั การแลกเปลี่ยน ไดแก
1) คนกลาง (Middleman) หมายถึง ผูทําหนาที่เปนส่ือกลางระหวางผูผลิตกับผูบริโภค เชน

พอคาขายปลีก พอคาเรตาง ๆ เปนตน คนกลางมีประโยชนทําใหผูบริโภคไดใชสินคาและบริการตามความ
ตองการแตถา คนกลางเปน ผเู อาเปรียบผบู รโิ ภคมากเกนิ ไปจะทําใหประชาชนเดอื ดรอน

2) ธนาคาร (Bank) คือ สถาบันการเงินที่ใหความสะดวกในดานการแลกเปลี่ยน ธนาคารทํา
หนาท่เี ปน ตวั กลางระหวางผูออมและผลู งทนุ

3) ตลาด (Market) ในทางเศรษฐศาสตร หมายถึง กระบวนการแลกเปลี่ยนซ้ือขายสินคาและ
บรกิ าร ไมไดหมายถึงสถานท่ีทําการซ้ือขายสนิ คา แตเปนสถานทใ่ี ด ๆ ทส่ี ามารถติดตอซ้ือขายกันได อาจจะมี
หลายรูปแบบ เชน ตลาดขา ว ตลาดหนุ ตลาดโค กระบอื เปนตน หนา ทีส่ ําคัญของตลาด ไดแก

3.1) การจัดหาสินคา (Assembling) คอื จัดหา รวบรวมสินคา และบริการมาไวเพื่อจําหนาย
แกผตู อ งการซอ้ื

3.2) การเกบ็ รักษาสนิ คา (Storage) คอื การเกบ็ รกั ษาสนิ คา ท่ีรอการจาํ หนา ยแกผตู องการซอ้ื
หรือเกบ็ เพอ่ื การเกง็ กาํ ไรของผูข าย เชน โกดัง หรอื ไซโลเก็บพืชผลตาง ๆ เปน ตน

3.3) การขายสินคา และบรกิ าร (Selling) ทาํ หนา ที่ขายสนิ คาและบรกิ ารแกผูต องการซอ้ื เชน
รานคาปลกี หางสรรพสินคา ตลาดสด เปนตน

3.4) การกําหนดมาตรฐานของสินคา (Standardization) ทําหนาที่กําหนดมาตรฐานของ
สินคาท่นี าํ มาเสนอขายในดานของนํ้าหนกั ปริมาณและคณุ ภาพ เพือ่ ใหผ ซู ือ้ เกดิ ความไววางใจในสินคาที่นํามา
เสนอขาย

3.5) การขนสง (Transportation) ระบบการขนสงทําหนาท่ีสงสินคาที่นํามาแลกเปล่ียนซ้ือ
ขายกนั การขนสงมคี วามสําคญั เพราะทุกขั้นตอนของการผลิตจะตองผานกระบวนการขนสงทง้ั สน้ิ

3.6) การยอมรับการเสี่ยงภัย (Assumtion of Risk) ตลาดจะยอมรับการเสี่ยงภัยตาง ๆ
อนั อาจเกดิ ข้ึนจากการแลกเปล่ียนซอ้ื ขาย อาทิ ความเสยี่ งภยั เกี่ยวกบั สนิ คาสญู หายหรอื เสอ่ื มภาพ เชน สินคา
การเกษตร ยารักษาโรค อาหาร เปนตน

3.7) การเงิน (Financing) ตลาดทําหนาที่รับจายเงินในข้ันตอนตาง ๆ ของการซื้อขาย
ตลอดจนการจัดหาทนุ หมุนเวียนและสนิ เชือ่ ตาง ๆ เพือ่ การดําเนนิ ธรุ กิจเกย่ี วกับการแลกเปล่ยี นซ้อื ขาย

ในการแขงขนั ตลาดแบง ออกเปน 2 ลกั ษณะคือ
1) ตลาดท่ีมีการแขงขันท่ีไมสมบูรณ (Imperfect Competitive Market) เปนตลาดที่พบอยู

โดยทวั่ ไปในประเทศตา ง ๆ ลักษณะสาํ คญั ของตลาดชนิดน้ีคือ มักมีการจํากัดอยางใดอยางหน่ึงที่ทําใหผูขาย
หรือผซู ื้อมอี ิทธพิ ลตอการกําหนดราคาหรือปริมาณได ตลาดที่มีการแขงขันไมสมบูรณแบงออกเปน 3 แบบ
ไดแก

1.1) ตลาดก่ึงแขงขันก่ึงผูกขาด (Monopolistic Comtetition) คือ ตลาดที่มีผูซื้อขาย
จํานวนมาก สนิ คาของผูขายแตล ะรายจะมคี วามแตกตางกันเพียงเลก็ นอยแตไมเหมอื นกนั ทุกประการ สามารถ
ท่ีจะทดแทนกันไดแ ตไ มอาจทดแทนกันไดอยางสมบูรณ สวนใหญจะแตกตางกันในเรื่องของการบรรจุหีบหอ

194

และเครื่องหมายการคา ในตลาดชนิดน้ีผูขายสามารถกําหนดราคาไดบางแตตองคํานึงถึงราคาของผูขาย
รายอื่น ๆ ดวย ตัวอยางของสินคาในตลาด กึ่งแขงขันก่ึงผูกขาด ไดแก ผงซักฟอก ยาสีฟน สบู ยาสระผม
แปงเด็ก เปน ตน

1.2) ตลาดผขู ายนอยราย (Oligopoly) หมายถงึ ตลาดทมี่ ผี ขู ายไมม ากนัก ผูขายแตละราย
จะมีสว นแบง ในตลาด (Market Share) มาก สนิ คาที่ซื้อขายในตลาดจะมลี กั ษณะคลา ยคลงึ กันแตไ มเ หมอื นกัน
ทกุ ประการ เชน การผลิตนาํ้ อัดลมในประเทศไทยมีเพยี งไมกีร่ าย ถาหากผูผลติ น้ําอัดลมรายใดลดราคาสินคา
ลงจะทําใหปรมิ าณขายของผูผลิตรายน้ันเพิ่มข้ึนและปริมาณขายของผูอ่ืนจะลดลง แตอยางไรก็ตามผูขายใน
ตลาดชนดิ นีม้ กั จะไมลดราคาแขง ขนั กนั เพราะการลดราคาเพอ่ื แยงลูกคาซึ่งกันและกันในที่สุดจะทําใหรายได
ของผขู ายทกุ รายลดลงโดยที่ไมไดลูกคาเพิม่ ดงั นั้น ผูข ายมกั จะแขงขนั กันดวยวิธีอ่ืน เชน การโฆษณาและการ
ปรับปรุงคุณภาพของสินคา เปนตน ตัวอยางสินคาในตลาดชนิดน้ี ไดแก น้ําดื่ม น้ําอัดลม น้ํามัน รถยนต
เปน ตน

1.3) ตลาดผูกขาด (Monopoly) หมายถงึ ตลาดทม่ี ีผูขายเพียงรายเดียวสินคาท่ีซื้อขายใน
ตลาดมีคุณลกั ษณะพเิ ศษไมเ หมอื นใคร ไมสามารถหาสินคา อื่นมาทดแทนไดอ ยางใกลเ คียง เปนการผูกขาดตาม
นโยบายของรัฐบาล เชน การผลติ บหุ รี่ การออกสลากกินแบง เปนตน หรอื ขนาดของกิจการตอ งใหญม าก เชน
กจิ การรถไฟใตดิน โทรศัพท การผลิตไฟฟา เปน ตน

2) ตลาดแขง ขนั สมบรู ณ (Prefect Competitive Market) มีลกั ษณะดงั น้ี
2.1) ผูขายและผูซื้อมีจํานวนมากราย การซื้อขายของแตละรายเปนปริมาณสินคาเพียง

เลก็ นอ ยเม่ือเทยี บกบั จํานวนซ้อื ขายทงั้ ตลาด ดังนัน้ การเปล่ยี นแปลงปรมิ าณซ้อื ขายของผูซอ้ื และผูขายรายใด
รายหนง่ึ จึงไมท าํ ใหอุปสงคข องตลาดเปลี่ยนแปลง และไมส ง ผลกระทบตอราคาตลาด

2.2) สินคามคี ุณลกั ษณะและคุณภาพใกลเคียงกันมาก (Homogeneous Product)
หมายความวา ในสายตาของผูซอ้ื เหน็ วา สินคาดังกลาวของผขู ายแตล ะรายไมแ ตกตางกันจะซอื้ จากผขู ายรายใด
กไ็ ดต ราบเทา ที่ขายในราคาตลาด

2.3) ผูผ ลิตรายใหมส ามารถเขาสตู ลาดไดโดยงา ย ขณะเดียวกันการเลิกกิจการก็สามารถทํา
ไดโดยไมมีอุปสรรคในการเขาและออกจากตลาด (Free Entry and Exit) กิจการใดที่มีกําไรสูงจะมีผูเขามา
แขงขนั มากเพอื่ จะไดมีสวนแบงในกําไรนั้น แตกิจการใดขาดทุนผูประกอบกิจการจะเลิกไปเพื่อไปประกอบ
กจิ การอยางอน่ื ที่ทาํ กาํ ไรมากกวา

2.4) ปจจยั การผลิตสามารถเคล่ือนยายไดโดยสมบูรณ (Perfect Mobility of factors of
Production) ปจจัยการผลติ สามารถเคลอ่ื นยายจากกจิ กรรมทีม่ ีผลตอบแทนต่ําไปยงั กิจกรรมที่มีผลตอบแทน
สงู กวา ทนั ทีโดยไมต องเสียตนทุนการเคล่อื นยา ยแตอยางใด

2.5) ผซู ้อื ผูขายมขี อมลู ขา วสารสมบรู ณ (Perfect information หรอื Perfect Knowledge)
กลาวคือ ผูซ ้อื ผูขายสามารถเขาถึงขอมูลเก่ียวกบั ตลาด เชน ราคาสินคาในแตละพื้นท่ไี ดส ะดวกและเสมอภาค
กนั เปน ตน

195

ในตลาดแขงขันสมบรู ณดงั กลาว การจัดสรรและการใชทรพั ยากรที่มอี ยูอยางจํากัด รวมทั้งสินคาและ
บริการตาง ๆ จะถูกกําหนดโดยกลไกตลาด (Price Mechanism) หรือโดยปฏิสัมพันธของผูซ้ือและผูขาย
จาํ นวนมากในตลาดซึง่ ในทางเศรษฐศาสตร กค็ ืออุปสงคและอปุ ทานตลาดนนั่ เอง การซ้อื ขายเปน ไปตามความ
พอใจของผซู อ้ื และผขู ายอยา งแทจ ริง

4. การแทรกแซงราคาในตลาดของรัฐบาล
ราคาสนิ คา และบรกิ ารในตลาดบางครงั้ อาจถูกแทรกแซงโดยรฐั บาลกไ็ ด ซงึ่ สามารถทําไดใ น 3 กรณี คอื

1) การกําหนดราคาสงู สดุ (Fixing of Maximum Prices) ในกรณีท่ีรฐั บาลเหน็ วา สนิ คาท่จี ําหนา ย
จําเปนตอการครองชีพในทองตลาดเกิดการขาดแคลนและราคาสินคาสูงขึ้น ทําใหประชาชนไดรับความ
เดือดรอน รัฐบาลจะเขาควบคุมโดยกําหนดราคาสูงสุดของสินคาน้ัน ๆ เชน เน้ือสัตว น้ําตาลทราย
เปน ตน

2) การประกันราคาขั้นตํ่า (Guaranteed Minimum Prices) ในกรณีที่รัฐบาลเห็นวาราคา
สินคา บางอยางลดต่าํ ลง จนอาจเกิดผลเสยี แกผ ผู ลิต เชน สนิ คา การเกษตรบางประเภทรัฐบาลจะเขาควบคุม
โดยกาํ หนดราคาขนั้ ตํา่ หรือถา ไมม ีพอ คา รับซ้อื รฐั บาลจะเขารับซอื้ เอง เปนตน

3) การพยุงราคา (Price Support) เปนมาตรการท่ีรัฐบาลชวยใหราคาสินคาชนิดใดชนิดหน่ึง
เพ่มิ สงู ข้ึนเพอ่ื ประโยชนของผูผลิตหรือผูขายอาจกระทําโดยการเขาแทรกแซงตลาดของรัฐบาลดวยการเขา
แขงขนั การซื้อกับเอกชน เพ่ือขยายอุปสงค หรือการใหเงินอุดหนุนแกผูผลิตท่ีลดการผลิตลงเพื่อลดอุปทาน
ใหมีนอ ยลงกไ็ ด

กลาวไดว า การแลกเปลี่ยนเปนกิจกรรมที่สําคัญตอการกระจายสินคาและรายไดไปยังบุคคลตาง ๆ
ซ่ึงตองอาศยั สถาบันท่ีเกี่ยวของกับการแลกเปลี่ยนหลายสถาบัน อาทิ คนกลาง ตลาด ธนาคาร และสถาบัน
อ่ืน ๆ อีกมากมาย รวมทง้ั บทบาทของรัฐบาลที่จะเขา มาอาํ นวยความสะดวกใหก ารแลกเปลี่ยนดาํ เนนิ ไปดวยดี

สรปุ

การแลกเปลี่ยน หมายถึง การเปล่ียนความเปนเจาของในสินคาและบริการ โดยการโอนหรือยาย
กรรมสทิ ธิ์หรอื ความเปน เจา ของระหวา งบุคคลหรือธุรกิจ การแลกเปลี่ยนมีวิวัฒนาการมายาวนานต้ังแตการ
แลกส่ิงของกับสิ่งของจนถึงปจจุบันท่ีใชระบบเงินและเครดิตและอาศัยสถาบันตาง ๆ เปนตัวกลางในการ
แลกเปลย่ี น

แบบฝก หัดทายบทเรอื่ งท่ี 3 กระบวนการทางเศรษฐกิจ

คําส่งั เมื่อผูเรียนศึกษา เรื่องกระบวนการทางเศรษฐกิจแลวใหทําแบบฝกหัดตอไปนี้ โดยเขียนในสมุด
บันทึกกิจกรรมการเรยี นรู
แบบฝกหัดท่ี 1 ใหผูเ รยี นศึกษาวเิ คราะหช ่ือสินคา และประเภทของสินคาตามท่ีกําหนด แลวนําชื่อ ประเภท
สินคา ใสทา ยชื่อสนิ คาใหส ัมพันธ / สอดคลอ งกัน

196

ก. สินคา ไรร าคา (Free Goods)
ข. สนิ คา เศรษฐทรพั ย (Economic Goods)
ค. สินคา สาธารณะ (Public Goods)

1. นํา้ ทะเล ......................................................................................
2. ผลไม ......................................................................................
3. โทรศพั ท ......................................................................................
4. รถยนต ......................................................................................
5. ขยะ ......................................................................................
7. ปลาทตู วั เล็ก ......................................................................................
8. กองทพั แหงชาติ ......................................................................................
9. ขาวสารชนดิ 25% ......................................................................................
10. แสงแดด ......................................................................................

แบบฝก หัดที่ 2 ใหผูเ รียนตอบคาํ ถามตอไปนี้
1. การผลิต หมายถงึ อะไร

…………………………………………………………………………………………………….…………..…………………
2. ปจ จยั การผลติ ไดแ กอะไรบา ง

………………………………………………………………………………………………………………..…………………
3. ลาํ ดับข้ันการผลติ มีก่ีลาํ ดบั ขนั้ ไดแ กอ ะไรบา ง

………………………………………………………………………………………….……………………….………………
………………………………………………………………………………………………………………..……………......

4. สินคามกี ่ีประเภท อะไรบา ง
.........................................................................................................................………....
.........................................................................................................................………....

5. สงิ่ กาํ หนดการผลิตไดแกอ ะไรบาง
……………………………………………………………………………………………………………………..…………
…………………………………………………………………………………………………..……………………………

6. ประเภทของหนวยธรุ กิจไดแ กอะไรบาง
………………………………………………………………………………………………………..………………...……
…………………………………………………………………………………………………..……………………………

197

7. การแบง สรร หมายถงึ อะไร
……………………………………………………………………………………………………………………..…………
…………………………………………………………………………………………………..……………………………

8. การแบง สรรมีกีป่ ระเภท อะไรบาง
………………………………………………………………………………………………………..………………………
…………………………………………………………………………………………………..……………………………

9. ความแตกตา งในดา นรายไดข องคนเราเกิดจากอะไร
………………………………………………………………………………………………………..………………………
…………………………………………………………………………………………………..……………………………

แบบฝก หัดที่ 3 ใหผูเรยี นอา นขอ ความทกี่ าํ หนดใหแ ลว ตอบคําถาม
อุปสงค (Demand) หมายถงึ ความตอ งการของผูบ ริโภคในการที่จะบริโภคสินคาอยางใด อยางหนึ่ง

ดว ยเงินที่เขามอี ยู ณ ราคา และเวลาใดเวลาหนึ่ง เปน ความตอ งการทีผ่ ซู ้อื ตองการและเต็มใจท่จี ะซอ้ื สนิ คา
อุปทาน (Supply) หมายถงึ ปรมิ าณการเสนอขายสินคา ณ ราคาหนง่ึ ตามความตอ งการของผูซอื้ เปน

สภาพการตดั สินใจของผขู ายวาจะขายสนิ คา จํานวนเทาใด ในราคาเทา ใด
ใหผเู รียนพจิ ารณาตารางแสดงอุปสงค อุปทานของลําไยในตลาดแหง หนึง่ แลวตอบคําถาม

ตารางราคาลําไย ปริมาณซ้อื (Demand) ปริมาณจา ย (Supply)
(กก.) (กก.)
ราคา (บาท) 20 80
35 65
30 50 50
25 65 35
20 80 20
15
10

198

คําถาม
1. ราคาสินคา จะสงู หรือตาํ่ ขึน้ อยูกบั

....................................................................................................................
2. เพราะเหตุใดลาํ ไยราคากโิ ลกรมั ละ 30 บาท ผซู ื้อจึงตองการซื้อนอ ย

....................................................................................................................
3. ณ ราคาเทาใดทผ่ี ูข ายตอ งการขายลําไยนอ ยทส่ี ุด

....................................................................................................................
4. ลาํ ไยราคา 20 บาท เรียกวา

....................................................................................................................
5. ปริมาณลาํ ไย 50 กิโลกรัม เรียกวา

....................................................................................................................

แบบฝก หัดที่ 4 ใหผ เู รยี นศึกษาปจ จัยการผลิตและผลตอบแทนตอ ไปน้แี ลว ตอบคําถามท่กี ําหนดให

ในการผลติ สนิ คา จะตองอาศยั ปจ จัยการผลิต 4 อยาง คอื
1. ที่ดิน (Land) หมายถงึ ทรพั ยากรธรรมชาตทิ ุกชนิด มผี ลตอบแทนเปนคา เชา
2. แรงงาน (Labour) หมายถึง ความมานะพยายามของมนษุ ยท ัง้ ทางกายและทางสมองมผี ลตอบแทน
เปน คา จาง
3. ทนุ (Capital) หมายถึง สนิ คาประเภททนุ หรือเครอ่ื งมือในการผลติ มผี ลตอบแทนเปน ดอกเบย้ี
4. ผูประกอบการ (Entrepreneurship) หมายถึง การจัดต้ังองคการเพ่ือผลิตสินคาและบริการ
มผี ลตอบแทน คอื กาํ ไร

ใหผ ูเ รียนแสดงผลตอบแทนของปจ จัยการผลติ แตละชนดิ

ปจ จยั การผลติ ผลตอบแทนของปจจยั การผลิต

1. ที่ดนิ

2. แรงงาน

3. ทุน

4. ผปู ระกอบการ

199

เรอ่ื งท่ี 4 แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ

1. ความหมายและความสาํ คญั ของการพัฒนาเศรษฐกิจ
การพัฒนาเศรษฐกิจ หมายถึง การเปล่ียนแปลงโครงสรา งทางสงั คม การเมอื ง และเศรษฐกจิ ใหอยู

ในภาวะทีเ่ หมาะสม เพอ่ื ทําใหร ายไดทแี่ ทจริงเฉล่ียตอบุคคลเพ่ิมข้ึนอยางตอเน่ือง อันเปนผลทําใหประชากร
ของประเทศมีมาตรฐานการครองชพี สงู ขนึ้

การพัฒนาเศรษฐกจิ ของแตละประเทศ จะมีจดุ มุงหมายทแ่ี ตกตางกัน ท้งั น้ีเนอ่ื งจากทรพั ยากร
การผลิต สภาพภูมิศาสตร ตลอดจนพ้ืนฐานทางวัฒนธรรมไมเหมือนกัน แตอยางไรก็ตาม ในแตละประเทศ
ยงั คงมีจดุ มงุ หมายท่ีเหมอื นกันประการหน่ึง คือ มุงใหเกิดความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจอยางมีเสถียรภาพ
เพื่อใหป ระชากรของประเทศอยูดีกินดนี น่ั เอง

การพัฒนาเศรษฐกิจ หากทาํ ไดผลดยี อ มสงผลใหประเทศมีฐานะทางเศรษฐกิจดีข้ึน ประชาชนมี
ความเปนอยสู ุขสภาพในทางตรงกันขาม หากการพฒั นาเศรษฐกิจไมไ ดผลหรอื ไมไ ดร ับการเอาใจใสอ ยา งจริงจงั
ฐานะทางเศรษฐกิจของประเทศก็จะทรดุ โทรมลง และประชาชนมีความเปนอยูแรนแคน มากขนึ้

สาํ หรับการพัฒนาเศรษฐกจิ ของประเทศไทยน้ันไดมีการพัฒนาอยางตอเน่ืองและใหความสําคัญ
มาก โดยเฉพาะอยางย่งิ การวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจ โดยจะเหน็ ไดจากการกําหนดให มีหนวยงานรับผิดชอบ
ในการจัดทําแผน คือ สาํ นกั งานคณะกรรมการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ซ่ึงในปจจุบันประเทศไทย
มีแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติทัง้ หมด 11 ฉบับ

2. ปจ จยั ทีเ่ กีย่ วของกบั การพัฒนาเศรษฐกิจ
ปจ จยั ทีเ่ ก่ียวของกับการพัฒนาเศรษฐกิจมี 4 ประการ คือ ปจจัยทางเศรษฐกิจ ปจจัยทางการเมือง

ปจ จัยทางสังคม และปจจยั ทางเทคโนโลยี ซ่ึงปจจยั ดงั กลา วมรี ายละเอยี ดดังน้ี
2.1 ปจ จยั ทางเศรษฐกิจ ปจจัยทางเศรษฐกิจที่มีผลใหเกิดการเพิ่มข้ึนของรายไดตอบุคคลมี 4

อยาง คอื
1) การสะสมทุน การสะสมทนุ จะเกิดข้ึนไดใ นกรณีทมี่ รี ายไดประชาชาติสูงข้ึน ซึ่งทําใหเกิด

เงินออมและเงินลงทนุ เพมิ่ ขนึ้ ซ่งึ เม่อื มกี ารสะสมทนุ ขน้ึ แลว กจ็ ะมผี ลตอการเพ่มิ การผลติ และรายไดตอบุคคล
ตามมา

2) การเพิม่ จํานวนประชากร ในปจจุบันนั้นการเพ่ิมจํานวนประชากรกอใหเกิดผลเสียทาง
เศรษฐกิจอยา งมาก โดยเฉพาะอยางย่ิงการผลิตจะมีประสิทธิภาพต่ําลงเนื่องจากมีการใชทรัพยากรธรรมชาติ
กันมากขนึ้ ซ่งึ มผี ลทําใหทรัพยากรเสื่อมคุณภาพและทรัพยากรบางอยาง ก็ไมสามารถงอกเงยมาทดแทนได
นอกจากน้เี มอื่ มีประชากรเพ่ิมข้นึ ทําใหรฐั บาลตอ งเสียคา ใชจา ย ดา นสวัสดิการเพิ่มขึ้น เชน คาใชจายดานการ
จัดการศกึ ษา การสาธารณสุขและการสาธารณูปโภค เปนตน นอกจากรัฐบาลจะตองเสียคาใชจายดังกลาว
แลว ยงั มีปญ หาอยา งอื่นตามมาอกี เชน ปญหาดา นการจราจร ปญ หาดานมลพษิ ฯลฯ

3) การคนพบทรพั ยากรใหม ๆ ทําใหเ กิดโอกาสใหม ๆ ในการผลิต รวมท้ังมีผลทําใหมีการ
ลงทุนเพม่ิ ขน้ึ และสงผลในการเพิม่ ขนึ้ ของผลผลิตเพือ่ ใหประชาชนไดบ รโิ ภคมากข้นึ

200

4) ความกาวหนา ทางเทคโนโลยีจากความกาวหนาทางเทคโนโลยีในปจจุบัน จะเห็นไดวามี
การนาํ เคร่ืองจกั รมาใชใ นการผลิต ดังน้ันจึงทําใหมีความสามารถในการผลิตไดมาก ปริมาณผลผลิตก็เพ่ิมข้ึน
และเปน ไปอยางสมาํ่ เสมอ ประการที่สําคญั ชวยลดตนทนุ ในการผลิตไดเปน จาํ นวนมากอกี ดว ย

2.2 ปจจยั ทางการเมือง
ปจจัยทางการเมืองนับวามีผลตอการพัฒนาเศรษฐกิจมากดวยเชนกัน โดยเฉพาะในดาน

นโยบายและความมน่ั คงการปกครอง การเปล่ยี นแปลงรฐั บาลบอย ๆ หรือการยดึ อํานาจ โดยรัฐบาลเผด็จการ
จะมีสว นทําใหเกดิ ปญ หาดานการผลติ ตางชาติไมสามารถเขาไปลงทนุ ดา นการผลติ ได นอกจากนอี้ งคก รธุรกจิ
ภายในประเทศเองกอ็ าจตอ งหยุดซะงักตามไปดว ย

2.3 ปจ จยั ทางสงั คม
ปจ จยั ทางสังคมมีผลตอการพัฒนาเศรษฐกิจไมแพปจจัยอื่น ๆ โดยเฉพาะประเทศ ท่ีกําลัง

พัฒนา ซึ่งพบวาสวนใหญประชาชนมักขาดความกระตือรือรนในการทํางานและมีนิสัยใช จายเงินฟุมเฟอย
การเกบ็ ออมจงึ มนี อ ย และเมอื่ มีรายไดเพ่มิ มักใชจา ยในการซอ้ื เครื่องอุปโภคบริโภคท่ีอาํ นวยความสะดวกสบาย
มากกวาท่จี ะไปลงทนุ ในการผลิตเพ่อื ใหรายไดง อกเงยข้นึ

2.4 ปจ จยั ดานเทคโนโลยี
ใ น ป ร ะ เ ท ศ อุ ต ส า ห ก ร ร ม ก า ร ใ ช เ ท ค โ น โ ล ยี ช้ั น สู ง ช ว ย ทํ า ใ ห เ พิ่ ม ผ ล ผ ลิ ต ไ ด ม า ก ข้ึ น

ในขณะเดียวกันก็สามารถประหยดั การใชแรงงานซ่ึงมอี ยูอ ยางจํากดั โดยการใชเครือ่ งจกั รทุนแรงตาง ๆ แตใน
ประเทศกําลังพัฒนาการใชเทคโนโลยีมีขอบเขตจํากัดเนื่องจากยังขาดผูมีความรู ความสามารถ ดานการใช
เทคโนโลยี ขาดเงนิ ทุนท่จี ะสนับสนุน การคนควา วิจยั ทางดา นเทคโนโลยีใหม ๆ และทสี่ าํ คญั การใชเครอ่ื งจักร
ทนุ แรงในประเทศทก่ี ําลังพัฒนาจะกอใหเกดิ ปญ หาดา น แรงงานสวนเกิน แทนทจี่ ะทําใหการวา งงานนอ ยลง

3. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ ของประเทศไทย
ประเทศไทยไดมีการจัดทําแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติต้ังแตมี พ.ศ. 2504 โดยเร่ิม

ตั้งแตฉบับที่ 1 จนถงึ ปจ จบุ นั คอื ฉบับท่ี 11 มีการกําหนดวาระของแผน ฯ ดงั น้ี
แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ ฉบับที่ 1 พ.ศ. 2504 – 2509
แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบบั ท่ี 2 พ.ศ. 2510 – 2514
แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี 3 พ.ศ. 2515 – 2519
แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบับท่ี 4 พ.ศ. 2520 – 2524
แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ ฉบับท่ี 5 พ.ศ. 2525 – 2529
แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ ฉบับท่ี 6 พ.ศ. 2530 – 2534
แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี 7 พ.ศ. 2535 – 2539
แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี 8 พ.ศ. 2540 – 2544
แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ ฉบับท่ี 9 พ.ศ. 2545 – 2549
แผนพฒั นาเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ ฉบับท่ี 10 พ.ศ. 2550 – 2554
แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ ฉบับท่ี 11 พ.ศ. 2555 – 2559

201

3. สาระสาํ คญั และผลการใชพ ฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ

แผนฯ สาระสาํ คัญ ผลจากการใชแ ผนฯ

ฉบับที่ 1 จุดมงุ หมาย สงเสริมอุตสาหกรรมทดแทนการ G.D.P. เพม่ิ ขนึ้ 8 % ตอไป

พ.ศ. 2504 - 2509 นาํ เขา การกระจายรายไดไมเปน

สาระสําคญั เนนการลงทนุ เศรษฐกิจขั้นพื้นฐาน ธรรมเกิดปญ หาสาํ คญั

เชน เขอ่ื น ไฟฟา ประปา ถนน และ ในชวงนค้ี ือประชากร

สาธารณูปการอืน่ ๆ นอกจากนยี้ งั มีการพฒั นา เพิม่ ข้นึ อยางรวดเรว็

การศกึ ษาระดบั อดุ มศกึ ษาไปสูภูมภิ าคเปน

ครงั้ แรก (ตั้งมหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม, ขอนแกน)

อปุ สรรค ขาดบคุ ลากรทางวิชาการและการ

บรกิ าร

ฉบบั ท่ี 2 จดุ มงุ หมาย พัฒนาสงั คมควบคกู ับการ พัฒนา อตั ราการขยายตัวทาง
เศรษฐกจิ สงู แตตํ่ากวา
พ.ศ. 2510 - 2514 เศรษฐกจิ แผนฉบบั นจ้ี งึ เริ่มใชชือ่ วา เปา หมาย การกระจาย
“แผน พัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาต”ิ รายไดไ มเปน ธรรม

สงเสรมิ การผลิตเพอ่ื การสง ออก

ฉบับที่ 3 สาระสาํ คัญ เนน การพัฒนาสงั คม โดยลด G.D.P. เพม่ิ ขึน้ 6.2% ตอ
ปซ ึ่งตาํ่ กวา เปาหมายทั้งน้ี
พ.ศ. 2515 - 2519 ชองวางของการกระจายรายไดนอกจากนี้ยงั ได เพราะสภาพดินฟา อากาศ
เร่ิมโยบายประชากรและการวางแผนครอบครวั แปรปรวนประกอบกบั การ
ผันผวนของเศรษฐกจิ โลก
(โดยเฉพาะการข้ึนราคา
นา้ํ มัน) อตุ สาหกรรมทําให
ไทยตองนําเขาสนิ คาทนุ
มากข้ึนจนตอ งประสบ
ภาวะขาดดลุ การคา และ
ดลุ ชําระเงนิ อยางมาก

ฉบบั ที่ 4 จดุ มงุ หมาย เนนการกระจายรายไดแ ละสรา ง ผลการพฒั นาสงู กวา
เปาหมายเลก็ นอยยงั คงมี
พ.ศ. 2520 - 2524 ความเปนธรรมทางสงั คมมกี ารปรับปรงุ ปญ หาตองพงึ่ พาการ

อุตสาหกรรมเพ่อื ขยายการสงออกและพัฒนา

202

แผนฯ สาระสาํ คัญ ผลจากการใชแ ผนฯ

ทรัพยากรธรรมชาติ (โดยเฉพาะนาํ้ มนั และกาซ นาํ เขาขาดดลุ การคา ความ
ธรรมชาต)ิ มาใชประโยชนน อกจากน้มี ีการ ยากจนในชนบทการ
พัฒนาเมอื งหลกั ในแตล ะภาคอยางชดั เจน พัฒนาสงั คมความเสอื่ ม
โทรมของสง่ิ แวดลอม

ฉบับที่ 5 จดุ มุงหมาย แกป ญหาการกระจายรายได และ G. D.P. เพม่ิ ขน้ึ 4.4%
พ.ศ. 2525 - 2529 ความยากจนในชนบท โดยใหช าวชนบทมสี วน ตอ ปซ ึง่ ตํา่ กวาเปา หมาย
รวมในการแกป ญหาดว ยตัวเองมากทสี่ ุด ประสบความสําเร็จในการ
นอกจากนีย้ งั เนนการพฒั นาเมอื งในพนื้ ทช่ี ายฝง พัฒนาชนบททยี่ ากจนและ
ตะวันออก การลดอัตราการเพม่ิ
ประชากร

ฉบบั ที่ 6 จุดมงุ หมาย เนน การขยายตวั ทางเศรษฐกจิ และ เศรษฐกจิ ขยายตัวสูงและ
พ.ศ. 2530 - 2534 พัฒนาคุณภาพประชากร เปดกวางเขา สรู ะดบั
สาระสําคัญ นานาชาตมิ ากข้นึ
พัฒนาคณุ ภาพประชากร วทิ ยาศาสตร โครงสรางเศรษฐกจิ เริ่มเขา
เทคโนโลยี และทรพั ยากรธรรมชาติ ปรับปรงุ สูภ าคอตุ สาหกรรมฐานะ
คณุ ภาพสนิ คาไทยเพอื่ แขงขนั ในตลาดโลก การเงินการคลังของ
กระจายรายไดส ภู ูมภิ าคและชนบท แผนฉบบั นี้ ประเทศมเี สถียรภาพ
หันมาเพมิ่ บทบาทของภาคเอกชนในการพัฒนา (ดลุ การคลังเกินดลุ ครั้ง
ประเทศมากขึ้นอุปสรรค ขาดแคลนบริการขน้ั แรกในป 2531) ยงั คงมี
พนื้ ฐาน (เชน ถนน ไฟฟา ทาเรอื สนามบนิ ) ปญ หาการกระจายรายได
และแรงงานฝม ือ ขาดบริการขนั้ พน้ื ฐานและ
เงนิ ออมปญ หาสังคมและ
ความเสือ่ มโทรมของ
ทรัพยากรธรรมชาตริ ะบบ
ราชการไมด พี อ

ฉบบั ท่ี 7 จดุ มุงหมาย เนน “ปรมิ าณทางเศรษฐกจิ ” การเปด เสรที างการเงนิ ทํา
พ.ศ. 2535 - 2539 “คุณภาพประชากร” และ “ความเปน ธรรมทาง ใหฟ องสบแู ตก เปน
สังคม” ใหส มดลุ กนั สาระสําคญั เนนการ ตนเหตุของวิกฤตเิ ศรษฐกจิ
พัฒนาคุณภาพชวี ติ โดย มุงการขยายตวั และ ไทย (ตมยาํ กุง)

203

แผนฯ สาระสําคัญ ผลจากการใชแ ผนฯ

เสถียรภาพทางเศรษฐกจิ พฒั นากรงุ เทพฯ และ
ปรมิ ณฑลใหเ ช่อื มโยงกับพน้ื ทชี่ ายฝง ทะเล
ตะวันออก

ฉบบั ที่ 8 จดุ มงุ หมาย เนน “การพฒั นาทรัพยากร เกิดวกิ ฤตเศรษฐกจิ ไทย
ในเดือนกรกฎาคม 2540
พ.ศ. 2540 - 2544 มนษุ ย และคณุ ภาพชีวิตของคนไทยเปนสาํ คัญ ทําใหเ กิดภาวะชะงกั งนั
ทางเศรษฐกจิ และรฐั ตองกู
การพัฒนาคุณภาพชีวิต สงิ่ แวดลอ มและ เงินจาก IMF มาพยุงฐานะ
ทางเศรษฐกจิ
ทรพั ยากรธรรมชาติ สาํ หรบั การพฒั นาอยาง

ยัง่ ยนื และยาวนาน การกระจายความเจริญสู

สว นภมู ิภาคโดยใหค วามสําคัญแกการพฒั นา

กลมุ คนในชนบท และกระจายอํานาจบรหิ ารสู

ทอ งถ่นิ กําหนดเขตเศรษฐกจิ อยางจรงิ จงั และ

ชัดเจนโดยรัฐ เขา ไปดแู ลใหก ารสนบั สนนุ การ

ปลูกพืชตามท่กี ําหนดให

ฉบบั ที่ 9 จดุ มุง หมาย เนน พฒั นาคนเปน ศนู ยกลางปรบั

พ.ศ. 2545 - 2549 โครงสรา งการพฒั นาประเทศ ใชค วามคิดเห็น

ประชาชนท้งั ประเทศ มากําหนดกรอบและ

ทศิ ทางของแผนพฒั นาฯ ใชแ นวพระราชดําริ

“เศรษฐกจิ พอเพยี ง” เปน วิสยั ทศั นของแผน

การพฒั นาทีย่ ่ังยืน และความอยดู ีมีสขุ ของคน

ไทยรากฐานการพัฒนาประเทศทเี่ ขม แข็ง

กระจายผลประโยชนแ กปญ หาความยากจน

ฉบบั ที่ 10 จุดมงุ หมาย เนน “สังคมอยเู ย็นเปน สุข

พ.ศ. 2550 - 2554 รวมกนั ” ภายใตแ นวปฏบิ ัติของ “ปรัชญา

เศรษฐกจิ พอเพยี ง”การพฒั นาแบบบรู ณาการ

เปน องคร วมทม่ี ี “คนเปนศูนยกลางการพฒั นา”

การพฒั นาทีย่ งั่ ยืนการพฒั นาคนและ เทคโนโลยี

204

4. วเิ คราะหสาระสาํ คญั จากแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบับท่ี 10
จากแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 10 ไดสรุปสาระสําคัญเก่ียวกับสถานะดาน

เศรษฐกิจของประเทศไว คือ ประเทศไทยมกี ารเจริญเติบโตอยางตอเน่ืองอัตราเฉล่ีย 5.7 ตอป ชวงป 2545 -
2548 และจดั อยใู นกลมุ ประเทศทม่ี รี ายไดปานกลาง โดยมีขนาดเศรษฐกิจใหญเปนอันดับท่ี 20 จากจํานวน
192 ประเทศของโลก มบี ทบาททางการคาระหวางประเทศ และรักษาสวนแบงการตลาดไวไดในขณะท่ีการ
แขงขันสูงข้ึน ตลอดถึงการพัฒนาเศรษฐกิจฐานความรูของประเทศไทยปรับตัวสูงข้ึน โครงสรางการผลิตมี
จุดแข็ง คือมีฐานการผลิตท่ีหลากหลาย ชวยลดความเส่ียงจากภาวะผันผวนของวัฎจักรเศรษฐกิจ สามารถ
เช่ือมโยงการผลิตเพื่อสรางมูลคาเพ่ิมไดมากขึ้น แตเศรษฐกิจไทยมีจุดออนในเชิงโครงสรางท่ีตองพ่ึงพิงการ
นําเขาวัตถุดิบ ชิน้ สวน พลังงาน เงินทุนและเทคโนโลยีในสัดสวนที่สูง การผลิตอาศัยฐานทรัพยากรมากกวา
องคค วามรู มีการใชทรัพยากรเพ่ือการผลิตและบริโภคอยางส้ินเปลือง ทําใหเกิดปญหาสภาพแวดลอมและ
ผลกระทบในดานสังคมตามมา โดยไมไดมีการสรางภูมิคุมกันอยางเหมาะสม ภาคขนสงมีสัดสวนการใช
พลงั งานเชิงพานิชยส ูงถึงรอ ยละ 38 โครงสรา งพน้ื ฐานดานเทคโนโลยีสารสนเทศและส่อื สาร รวมถึงนํา้ เพ่อื การ
บรโิ ภคยงั ไมก ระจายไปสพู ้ืนท่ีชนบทอยา งเพียงพอและท่ัวถึง โครงสรางพื้นฐานดานวิทยาศาสตร เทคโนโลยี
และนวัตกรรมยงั อยใู นระดับตา่ํ และเปนรองของประเทศที่เปนคแู ขง ทางการคา

ประเทศไทยยังมีจุดแข็งอยูท่ีมีเสถียรภาพเศรษฐกิจในระดับที่ดี จากการดําเนินนโยบายเพื่อฟนฟู
เสถียรภาพเศรษฐกจิ ของประเทศและวิกฤตเศรษฐกิจ อยางไรก็ตามราคาน้ํามันที่เพิ่มสูงข้ึนและตอเน่ืองถึง
ปจ จุบัน สงผลใหด ุลการคา ดลุ บญั ชเี ดนิ สะพัดขาดดุลเพิ่มขึ้น สะทอนถึงปญ หาความออ นแอในเชิง โครงสรา งที่
พ่ึงพิงภายนอกมากเกนิ ไป ประเทศไทยยงั มีการออมตํ่ากวาการลงทนุ จึงตอ งพึง่ เงินทุนจากตา งประเทศทําใหมี
ความเสยี่ งจากการขาดดุลบญั ชีเดินสะพดั และจากการเคลอื่ นยายเงนิ ทนุ ระหวางประเทศ จึงจาํ เปน ตองพัฒนา
ระบบภูมิคุมกันทางเศรษฐกิจภายใตเง่ือนไขบริบทโลกที่มีการเคล่ือนยายอยางเสรีของคนองคความรู
เทคโนโลยี เงินทนุ สินคา และบรกิ าร

การพฒั นาเพ่ือเสริมสรา งความเปน ธรรมทางเศรษฐกิจและการแกไ ขปญหาความยากจนมีสวนชวยให
ความยากจนลดลงตามลําดับและการกระจายรายไดป รับตวั ดขี นึ้ อยา งชา ๆ

5. แนวคดิ หลกั และทิศทางการปรบั ตัวของประเทศไทย จากสถานการณดงั กลาวจําเปน ตองปรับตัว
หนั มาปรับกระบวนทรรศนก ารพัฒนาในทิศทางท่ีพ่ึงตนเองและภูมิคุมกันมากขึ้น โดยยึดหลัก “ปรัชญาของ
เศรษฐกิจพอเพียง” เปนแนวทางปฏิบัติควบคูไปกับการพัฒนาแบบบูรณาการเปนองครวมท่ียึด “คนเปน
ศูนยก ลางการพฒั นา” เพ่ือเกิดความเชือ่ มโยงท้งั ดานตวั คน สังคม เศรษฐกิจ สิ่งแวดลอมและการเมือง โดยมี
การวิเคราะหอยางมี “เหตุผล” และใชหลัก “ความพอประมาณ” ใหเกิดความสมดุลระหวางความสามารถ
ในการพึ่งตนเองกับความสามารถในการแขง ขันในเวทีโลก ความสมดุลระหวางสังคมชนบทกับสงั คมเมือง
โดยมีการเตรียม “ภมู คิ มุ กนั ” ดวยการบริหารจัดการความเสย่ี งใหเ พยี งพอพรอ มรบั ผลกระทบจากการเปล่ียน
ทั้งจากภายนอกและภายในประเทศ

การขับเคลื่อนการพัฒนาทุกขั้นตอนตองใช “ความรอบรู” ในการพัฒนาดานตาง ๆ ดวยความ
รอบคอบ เปนไปตามลําดับข้ันตอน รวมท้ังเสริมสรางศีลธรรมและสํานึกใน “คุณธรรม”จริยธรรมในการ

205

ปฏิบัตหิ นาท่ีและการดาํ เนินชวี ิตดวยความเพยี ร อนั เปน ภูมิคุม กนั ในตวั ทดี่ ี พรอมรับการเปล่ียนแปลงที่เกิดขนึ้
ท้ังในระดับครอบครัว ชุมชน สังคมและประเทศชาติ และสอดคลองกับวิถีชีวิตสังคมและสอดคลองกับ
เจตนารมณข องรฐั ธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย พ.ศ. 2550

เปาหมายดานเศรษฐกิจ ปรับโครงสรางเศรษฐกิจใหมีความสมดุลและยั่งยืน โดยใหสัดสวนภาค
เศรษฐกิจในประเทศตอภาคการคาระหวางประเทศเพ่ิมข้ึน สัดสวนภาคการผลิตเกษตรและอุตสาหกรรม
เพมิ่ ขน้ึ กาํ หนดอัตราเงนิ เฟอ ลดการใชพ ลงั งานโดยเฉพาะภาคขนสง สดั สว นผลผลิตของวิสาหกิจขนาดกลาง
และขนาดยอมตอ ผลติ ภณั ฑรวมในประเทศตาํ่ กวา รอ ยละ 40

แบบฝกหัดทายบท เรอื่ งที่ 4 แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ

คําส่งั เม่อื ผเู รียนศกึ ษา เรือ่ ง แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติจบแลวใหทาํ แบบฝกหัดตอไปน้ี
โดยเขียนในสมุดบนั ทึกกจิ กรรมการเรียนรู

แบบฝกหัดท่ี 1 ใหผเู รียนตอบคาํ ถามตอ ไปน้ี โดยกาเคร่ืองหมาย X คําตอบทีถ่ กู ท่สี ุด
1. การพัฒนาเศรษฐกิจ หมายถึงอะไร
ก. การเพ่มิ ขนึ้ ของรายได
ข. การขายตวั ทางดานเศรษฐกจิ และการคา
ค. อัตราการเจรญิ เติบโตทางเศรษฐกิจและรายไดเพิ่มสูงข้ึน
ง. การเปล่ยี นโครงสรางทางเศรษฐกจิ สงั คม การเมือง นําไปสูก ารกระจายรายไดท สี่ งู ขน้ึ
2. ประเทศตาง ๆ เร่มิ มคี วามตนื่ ตวั ในการพัฒนาเศรษฐกิจเมื่อใด
ก. กอนสงครามโลกคร้ังที่ 1
ข. หลงั สงครามโลกครงั้ ที่ 1
ค. กอ นสงครามโลกคร้งั ที่ 2
ง. หลังสงครามโลกครงั้ ที่ 3
3. เหตุผลใดไมไ ดส ง ผลกระตนุ ใหป ระเทศตาง ๆ หันมาพฒั นาเศรษฐกิจ
ก. ภาวะเศรษฐกิจตกต่ําหลังสงครามโลกคร้ังที่ 2
ข. ภาวะสงครามเย็นหลังสงครามโลกคร้ังท่ี 2
ค. ความเจริญทางการสือ่ สารกอใหเกดิ การเลยี นแบบกนั
ง. ประเทศเอกราชหลงั สงครามโลกครงั้ ท่ี 2 ต่ืนตัวในการพฒั นาเศรษฐกจิ มากขนึ้
4. ส่ิงทใี่ ชว ัดระดบั การพัฒนาเศรษฐกจิ ของประเทศตา ง ๆ คืออะไร
ก. รายไดต อบุคคล
ข. รายไดประชาชาติ
ค. รายไดร วมจากสนิ คา และบรกิ าร
ง. ความกาวหนาทางเทคโนโลยี

206

5. ประเทศ A มีรายไดแทจ รงิ ตอบคุ คล 500,000 บาท / คน / ป ประเทศ B มีรายไดแ ทจรงิ ตอ
บุคคล เทากบั ประเทศ A แสดงวา อยางไร
ก. ประเทศ A และประเทศ B เปนประเทศพฒั นาแลวเหมอื นกัน
ข. ประเทศ A มีระดบั การพฒั นาเทา กบั ประเทศ B ถาดชั นีช้ีวดั ความอยดู กี นิ ดขี อง 2 ประเทศ
ใกลเคยี งกัน
ค. ประเทศ B มีระดับการพฒั นาสงู กวา ประเทศ A ถาประเทศ B มดี ลุ การชําระเงินเกนิ ดลุ
ง. ท้ังประเทศ A และประเทศ B เปน ประเทศกําลงั พัฒนาเหมือนกัน

6. นอกเหนอื จากรายไดตอ หวั ตอคน ตอ ปแลว ส่ิงสาํ คญั ทบี่ ง บอกถงึ ระดบั การพฒั นาของประเทศ
ตาง ๆ คอื อะไร
ก. จํานวนประชากร
ข. อาชีพของประชากร
ค. คุณภาพประชากร
ง. อตั ราการเพม่ิ ของประชากร

7. ขอ ใดไมใ ชส ิ่งบงบอกวา เปนประเทศดอยพฒั นาหรอื กําลังพฒั นา
ก. รายไดตาํ่
ข. ประชากรสวนใหญเ ปนเกษตรกร
ค. มคี วามแตกตา งกนั มากเร่ืองรายได
ง. เศรษฐกจิ ของประเทศพงึ่ ตวั เองได

8. จดุ เรม่ิ ตน ของวฏั จกั รแหงความอยากจนอยูท่ีใด
ก. การลงทนุ ตํ่า
ข. รายไดแทจริงตาํ่
ค. ปจจัยทนุ มปี ระสทิ ธภิ าพตา่ํ
ง. ประสิทธภิ าพการผลิตต่าํ

9. ในการวางแผนพฒั นาเศรษฐกิจจะมกี ระบวนการพัฒนาโดยเริม่ ตนและส้ินสุดอยา งไร
ก. สํารวจภาวะเศรษฐกจิ - กาํ หนดเปาหมาย
ข. สาํ รวจภาวะเศรษฐกจิ – ประเมนิ ผลการพัฒนา
ค. กําหนดเปา หมาย – ปฏบิ ตั ิงานตามแผนพฒั นา
ง. กาํ หนดเปา หมาย – ประเมนิ ผลการพัฒนาเศรษฐกจิ

10. ขอใดไมถ กู ตอ ง
ก. ประเทศไทยไดป ระกาศใชแผนพฒั นาเศรษฐกจิ หลงั การเปลย่ี นแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475
ข. ประเทศไทยเรม่ิ ใชแผนพัฒนาเศรษฐกจิ คร้งั แรกใน พ.ศ. 2504
ค. ประเทศไทยเร่มิ ใชแผนพัฒนาเศรษฐกจิ คร้งั แรกในสมยั จอมพลสฤษด์ิ ธนะรัชต
ง. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ แผนแรกของประเทศไทยเปน แผนทีม่ รี ะยะเวลายาวนานทสี่ ดุ

207

11. ระยะแรกของการใชแ ผนพฒั นาเศรษฐกิจแหง ชาติ ฉบบั ที่ 1 เนนในเรื่องใด
ก. การพฒั นาสังคม
ข. การผลติ สนิ คาสาํ เร็จรูป
ค. การลงทุนปจ จัยพืน้ ฐาน
ง. การควบคุมอตั ราเพ่มิ ประชากร

12. ขอบกพรองของแผนพฒั นาเศรษฐกจิ แหง ชาติ ฉบับท่ี 1 คืออะไร
ก. ขาดการลงทนุ ปจจยั พ้นื ฐาน
ข. ละเลยการพัฒนาชนบท
ค. พัฒนาอตุ สาหกรรมมากกวา การเกษตร
ง. ละเลยการพฒั นาทางดานสงั คม

13. แผนพัฒนาเศรษฐกิจฉบบั ใดทีเ่ ร่ิมพัฒนาเศรษฐกจิ ควบคูกบั สังคม
ก. ฉบบั ท่ี 1
ข. ฉบับท่ี 2
ค. ฉบับที่ 3
ง. ฉบับที่ 4

14. ขอ ใดไมใ ชอุปสรรคของการดาํ เนนิ งานตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ ฉบับท่ี 3
ก. สภาพดนิ ฟา อากาศแปรปรวน
ข. ภาวะการคา และเศรษฐกจิ โลกซบเซา
ค. ดุลการคาและดลุ การชาํ ระเงนิ ของประเทศเกนิ ดลุ
ง. การขึน้ ราคานํ้ามนั ของกลมุ โอเปคทําใหเ กิดภาวะเงนิ เฟอ

15. แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาตฉิ บบั ใดทีม่ งุ แกป ญ หาความยากจนในชนบทอยางจรงิ จงั
ก. ฉบบั ท่ี 4
ข. ฉบบั ที่ 5
ค. ฉบบั ท่ี 6
ง. ฉบบั ที่ 7

16. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติฉบบั ใดทีก่ ําหนดเปา หมายการลดอัตราเพม่ิ ประชากรเปน
คร้ังแรก
ก. ฉบบั ท่ี 3
ข. ฉบับท่ี 4
ค. ฉบับที่ 5
ง. ฉบบั ที่ 7

208

17. ขอใดไมไ ดอยใู นเปา หมายการพฒั นาตามแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบบั ท่ี 6
ก. พฒั นาคุณภาพของทรัพยากร
ข. กําหนดอตั ราเพ่มิ ประชากรไมเกนิ รอยละ 1.2
ค. การผลิตสนิ คาเพอื่ การสงออกไปแขงขนั ในตลาดโลก
ง. การขยายตัวทางดานการลงทุนและดานอตุ สาหกรรม

18. ขอใดไมใ ชจ ดุ เนน ของแผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ ฉบบั ท่ี 7
ก. การกระจายรายไดไปสภู มู ภิ าคมากขึ้น
ข. การพัฒนาคุณภาพชวี ติ รกั ษาสง่ิ แวดลอมและทรพั ยากรธรรมชาติ
ค. การขยายตวั ทางเศรษฐกิจอยา งตอเนื่องเหมาะสมและมเี สถียรภาพ
ง. การพฒั นาอุตสาหกรรมโดยใชว ตั ถุดิบทางการเกษตรเพอื่ พง่ึ ตนเอง

19. การมงุ พฒั นาประเทศใหเ ปนประเทศอตุ สาหกรรมตามแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ
ฉบบั ที่ 1-7 ไดกอใหเกิดผลตอ สงั คมไทยอยางไร
ก. รายไดต อหัวของประชากรสงู ขนึ้ และกระจายไปสูคนสวนใหญอ ยางท่ัวถงึ
ข. ประชาชนไดร บั การบรกิ ารพ้ืนฐานอยา งเพยี งพอและมีความเปนธรรมในสงั คม
ค. สังคมไดรบั การพัฒนาทางวัตถุ ละเลยการพฒั นาทางจติ ใจเกิดชองวา งระหวางเมอื งและ
ชนบท
ง. เกิดเสถียรภาพทางเศรษฐกจิ สงั คมและการเมอื ง มาตรฐานการครองชพี ของประชาชนสงู ขน้ึ

20. เปา หมายหลักของแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี 8 คืออะไร
ก. การกระจายรายไดทเี่ ปนธรรม
ข. อัตราการขยายตัวทางเศรษฐกจิ สงู ข้นึ
ค. คุณภาพประชากร
ง. การเปน ประเทศอุตสาหกรรมช้นั นํา

209

เรอื่ งที่ 5 สถาบนั การเงนิ และการธนาคาร การคลงั

ความหมายและความสาํ คัญของเงนิ

เงิน (Money) หมายถึง อะไรก็ไดท่ีมนุษยนํามาใชเปนสื่อกลางในการแลกเปลี่ยน แตตองเปนส่ิงท่ี
สังคมนัน้ ยอมรบั ในการชําระหน้ี เชน คนไทยสมยั สโุ ขทยั ใชเบี้ยหรือเปลือกหอย เปนตน เงินอาจจะอยูในรูป
ของโลหะกระดาษ หนังสตั ว ใบไมกไ็ ด เงินท่ดี ีจะตองมลี กั ษณะดงั นี้

1. เปน ของมีคาและหายาก เงินจะตอ งเปน ส่ิงท่ีมีประโยชน และมีคา ในตัวของมนั เอง เชน ทองคาํ และ
โลหะเงิน เปนตน

2. เปน ของทด่ี อู อกงาย สามารถรูไดวาเปนเงินปลอมหรือเงินจริง โดยไมตองอาศัยวิธีการท่ีซับซอน
ในการตรวจสอบ

3. เปน ของทีม่ ีมลู คาคงตัว ไมเปลี่ยนแปลงมากนักแมเ วลาจะผานไป
4. เปน ของทแ่ี บง ออกเปน สวนยอ ยได และมลู คาของสวนที่แบงยอ ย ๆ น้นั ไมเ ปลีย่ นแปลงและใชเปน
สือ่ กลางในการแลกเปลยี่ นได
5. เปน ของท่ขี นยา ยสะดวก สามารถพกพาตดิ ตัวไปไดง า ย
6. เปนของท่คี งทนถาวร เงินสามารถจะเกบ็ ไวไ ดนาน ไมแ ตกหักงาย
คาํ วา “เงนิ ” ในสมัยกอ นใชโลหะทองคําและเงนิ ตอ มามกี ารปลอมแปลงกันมากจึงมีการประทับตรา
เพ่ือรบั รองน้ําหนักและความบรสิ ุทธ์ิของเงิน เงินท่ีไดรบั การประทบั ตรานีจ้ ึงเรียกวา “เงนิ ตรา”

ความสาํ คัญของเงิน
เงนิ เปนส่ือกลางในการแลกเปลี่ยนที่มีความสําคัญตอชีวิตประจําวันของมนุษยมาก เงินชวยอํานวย
ความสะดวกใหแกมนุษย 3 ประการ คอื
1. ความสะดวกในการซ้ือขาย ในสมยั โบราณมนษุ ยน าํ ส่งิ ของมาแลกเปลีย่ นกันทาํ ใหเกิดความยุงยาก
ในการแลกเปลย่ี นเพราะความตอ งการไมตรงกนั หรอื ไมย ุติธรรมเพราะมูลคา ของสง่ิ ของไมเ ทาเทยี มกนั การนํา
เงินเปนสือ่ กลางทาํ ใหเกิดความสะดวกในการซ้ือขายมากขึ้น
2. ความสะดวกในการวัดมูลคา เงินจะชวยกําหนดมูลคาของสิ่งของตาง ๆ ซ่ึงสามารถนํามา
เปรยี บเทียบกนั ได
3. ความสะดวกในการสะสมทรัพยสิน สนิ คา ทมี่ นุษยผลติ ไดบางอยา งไมสามารถเกบ็ ไวไ ดนาน ๆ
แตเมอ่ื แลกเปลี่ยนเปนเงิน สามารถทีจ่ ะเก็บไวแ ละสะสมใหเ พิ่มข้ึนได
สรปุ

เงิน หมายถงึ อะไรก็ไดที่มนุษยนํามาใชเปน สือ่ กลางในการแลกเปลี่ยนและเปนสิ่งท่ีสังคมน้ันยอมรับ

เงินนอกจะมีความสําคัญในแงข องสอ่ื กลางในการแลกเปลี่ยนแลว ยงั ชวยอํานวยความสะดวกในการซอ้ื ขายการ

วัดมลู คา และการสะสมทรัพยส ิน

210

ประเภท และหนา ท่ขี องเงนิ

ประเภทของเงนิ
เงินในปจจบุ ันแบงออกเปน 3 ประเภท ไดแ ก
1. เหรยี ญกษาปณ (Coinage) เปน เงินโลหะทสี่ ามารถชําระหนี้ไดตามกฎหมาย ในประเทศไทยผลิต
โดยกรมธนารักษ กระทรวงการคลัง
2. เงนิ กระดาษหรอื ธนบัตร (Paper Currency) เปนเงนิ ท่ีสามารถชาํ ระหนไ้ี ดต ามกฎหมายในประเทศ
ไทยผลิตโดยธนาคารแหงประเทศไทย
3. เงินเครดิต (Credit Money) ไดแก เงินฝากกระแสรายวัน หรือเงินฝากที่ส่ังจายโอนโดยใชเช็ค
รวมทั้งบตั รเครดติ ทใ่ี ชแ ทนเงนิ ได
การท่ีสังคมยอมรับวาทั้ง 3 ประเภทเปนเงิน (Money) เพราะวามีสภาพคลอง (Liquidity) สูงกวา
สินทรัพยอ ่นื ๆ กลาวคอื สามารถเปลีย่ นเปนสนิ คาและบรกิ ารไดท นั ที สว นสนิ ทรัพยอื่น ๆ เชน เงินฝากประจาํ
เงนิ ฝากออมทรพั ย ตั๋วแลกเงิน พันธบัตรรัฐบาล เปนตน มีสภาพคลองนอยกวาจึงเรียกวา เปนสินทรัพยท่ีมี
ลักษณะใกลเ คียงกับเงิน (Near Money)

หนา ท่ขี องเงนิ
เงนิ มีหนา ที่สาํ คญั 4 ประการ คือ
1. เปนมาตรฐานในการเทียบเทา (Standard of Value) มนุษยใชเงินในการเทียบคาสินคาและ
บริการตาง ๆ ทาํ ใหก ารซ้ือขายแลกเปล่ยี นสะดวกน้นั
2. เปนสื่อกลางในการแลกเปล่ียน (Medium of Exchange) เงินทําหนาท่ีสื่อกลางในการซื้อขาย
สินคาตาง ๆ เพราะวา เงนิ มอี าํ นาจซือ้ (Purchasing Power) ทจี่ ะทาํ ใหการซื้อขายเกิดขนึ้ ไดทกุ เวลา
3. เปนมาตรฐานในการชําระหน้ีภายหนาการซ้ือแลกเปล่ียนสินคาภายในประเทศและระหวาง
ประเทศยอมเกดิ หน้สี ินทจ่ี ะตอ งชาํ ระเงนิ เขา มามบี ทบาทในการเปนสญั ญาที่จะตอ งชําระหนี้นน้ั
4. เปนเครื่องรักษามูลคา (Store of Value) เงินที่เก็บไวจะยังคงมูลคาของสินคาและบริการไว
ไดอ ยา งครบถวนมากกวาการเก็บเปนตัวของสนิ คา ซึง่ อาจจะอยไู ดไ มน าน

สรุป

เงนิ แบงออกเปน 3 ประเภท คือ เหรียญกษาปณ ธนบัตร และเงินเครดิต เงินมีหนาที่สําคัญในดาน

เปน มาตรฐานในการเทยี บคา เปนสื่อกลางในการแลกเปลี่ยนเปนมาตรฐานในการชําระหน้ีภายหนา และเปน

เครอ่ื งรกั ษามลู คา

211

ววิ ัฒนาการของเงิน

ววิ ฒั นาการในดา นการแลกเปลี่ยนของมนุษยม ดี ังนี้
1. ระบบเศรษฐกิจที่ไมใชเงินตรา เปนการแลกเปล่ียนโดยใชส่ิงของกับสิ่งของซึ่งมีขอยุงยากและ
ไมสะดวกหลายประการ ไดแ ก

1.1 ความตอ งการไมตรงกันทัง้ ชนิดและจํานวนของสินคา
1.2 ขาดมาตรฐานในการเทียบคา เพราะสง่ิ ของนําทีน่ าํ มาแลกเปลยี่ นมีมลู คาไมเ ทากัน
1.3 ยงุ ยากในการเกบ็ รกั ษา การเกบ็ เปน สนิ คาเปลอื งเน้อื ท่ีมาก
2. ระบบเศรษฐกิจที่ใชเ งินตรา มวี วิ ฒั นาการดังนี้
2.1 เงินที่เปนส่งิ ของหรอื สนิ คา คอื การนําสง่ิ ของหรอื สนิ คาบางอยา งมาเปนสื่อกลาง เชน ลูกปด
ผา ขนสตั ว เปลือกหอย เปน ตน ซงึ่ เงินชนิดนอ้ี าจจะไมเ หมาะสมในดานความไมคงทน มมี าตรฐานและคุณภาพ
ไมเ หมือนกัน ทาํ ใหคา ไมม น่ั คง ยงุ ยากในการพกพาและแบงยอยไดยาก
2.2 เงินกษาปณ (Coinage) การนําโลหะมาเปนส่ือกลางในการแลกเปลี่ยน แตเดิมใชไปตาม
สภาพเดิมของแรน้ันๆ ยังไมรูจักการหลอม ตอมาไดมีวิวัฒนาการดีขึ้นเรื่อย ๆ มีการหลอม การตรวจสอบ
น้ําหนักและความบริสุทธ์ิหรือผสมโลหะหลายชนดิ เขา ดวยกนั
2.3 เงินกระดาษ (Paper Money) นิยมใชเปนสื่อกลางในการแลกเปล่ียนเพราะมีน้ําหนักเบา
พกพาสะดวก ประเทศแรกที่รูจกั การใชเงินกระดาษ คอื ประเทศจีน
2.4 เงินเครดติ (Credit Money) เปนเงินท่เี กิดขน้ึ ในสังคมเศรษฐกิจสมัยใหมที่มีระบบธนาคาร
แพรห ลายเร็ว การใชเงินชนดิ นก้ี อ ใหเกดิ ความรวดเรว็ และปลอดภัยในการแลกเปลยี่ น
สําหรบั ประเทศไทยมวี ิวัฒนาการของเงินประเภทตา งๆ ดงั น้ี
1. เหรยี ญกษาปณ ประเทศไทยใชเ งินเบี้ยเปน ส่อื กลางในการแลกเปลี่ยนมาตั้งแตสมัยสุโขทัยและใช
มาถงึ สมยั กรุงศรีอยุธยา ในรชั สมยั พระเจา อยหู ัวบรมโกศเกดิ การขาดแคลนเบ้ีย จึงนําดินเผามาปนและตีตรา
ประทับ เรียกกวา “ประกับ” ตอมาไดมีการทําเงินพดดวงข้ึนซ่ึงไดใชตอมาถึงสมัยรัชกาลที่ 4 แหงกรุง-
รัตนโกสนิ ทร เมอื งไทยเราทาํ การคากบั ตา งประเทศมากขึ้นทาํ ใหเ กิดความขาดแคลนเงินพดดวง จึงไดจัดทํา
เงินเหรียญขน้ึ แทน ในสมยั รชั กาลที่ 5 ไดจ ัดทําเหรยี ญสตางคข้นึ เพ่ือสะดวกในการทําบญั ชี
2. ธนบัตร รชั กาลที่ 4 ไดมพี ระราชดํารใิ หผลิตธนบตั รข้ึนเรียกวา “หมาย” แตไมแ พรห ลายมากนักใน
สมัยรัชกาลท่ี 5 ไดประกาศใชพระราชบัญญัติธนบัตร เมื่อวันท่ี 24 มิถุนายน 2445 ดําเนินการออกธนบัตร
โดยรฐั บาล ธนบัตรจงึ แพรห ลายตั้งแตน้ันมา

สรุป

การแลกเปลี่ยนของมนษุ ยมีวิวฒั นาการจากระบบเศรษฐกิจที่ไมใชเ งินตรามาเปน ระบบเศรษฐกิจท่ีใช

เงินตรา สําหรับประเทศไทยใชเงินเบี้ยเปนสื่อกลางในการแลกเปลี่ยนมาต้ังแตสมัยสุโขทัย มาจนถึงการใช

212

เหรยี ญสตางคในสมยั รัชกาลที่ 5 สว นธนบัตรมีการผลติ และประกาศใชพระราชบัญญตั ิธนบัตรเปนคร้ังแรกใน

สมัยรชั กาลท่ี 5

ปริมาณและการหมุนเวยี นของเงนิ

1. ปรมิ าณเงนิ
ปริมาณเงินในความหมายอยางแคบ หมายถึง ปริมาณของเหรียญกษาปณ ธนบัตร และเงินฝาก
กระแสรายวนั รวมกันท้งั หมดนาํ ออกใชหมุนเวยี นอยใู นมอื ประชาชนขณะใดขณะหน่งึ
ปริมาณเงิน ในความหมายอยางกวาง หมายถึง ปริมาณของเหรียญกษาปณ ธนบัตร และเงินฝาก
กระแสรายวนั รวมท้งั เงินฝากประจาํ และเงินฝากออมทรพั ยใ นสถาบันการเงินทุกประเภท
2. การวัดปริมาณเงิน ปริมาณเงินจะเปนเคร่ืองช้ีบอกภาวะเศรษฐกิจของประเทศในขณะใด
ถา ปรมิ าณเงินสงู ขน้ึ อํานาจซ้ือของประชาชนก็จะสงู ขน้ึ ถา ปรมิ าณสินคาและบริการไมเพียงพอประชาชนจะ
แยงกันซื้อและกักตุนสินคา ถาปริมาณเงินนอยลง อํานาจซื้อของประชาชนก็จะลดลง สินคาจะลนตลาด
ผผู ลติ อาจจะลดการผลิตสนิ คา ลง หรืออาจจะเกดิ การวา งงานได
3. การหมนุ เวียนของเงนิ กบั กฎของเกรแชม การหมนุ วยี นของเงนิ หมายถึง เงินท่ีเราจับจายใชสอย
เปลี่ยนมือไปเรื่อยๆ เซอรโทมัส เกรแชม ไดตั้งกฎที่เรียกวา กฎของเกรแชม (Greshan’s Law) กลาววา
ถาประชาชนใหความสําคัญแกเงินทุกชนิดเทาเทียมกันการหมุนเวียนของเงินก็จะไมติดขัด ถาขณะใด
ประชาชนเหน็ วา เงินชนดิ หนง่ึ สงู กวา เงินอกี ชนดิ หนง่ึ ประชาชนจะเกบ็ เงนิ ท่ีมคี า สงู ไวไ มน าํ ออกมาใชจา ย
แตจะรบี นาํ เงินทม่ี คี าตํ่ามาใช
4. คา ของเงนิ หมายถึง ความสามารถหรืออํานาจซ้ือของเงินแตละชนิดท่ีจะซื้อสินคาหรือบริการได
การวัดคาของเงินจะวัดดวยระดับราคาทั่วไปซึ่งเปนราคาถัวเฉลี่ยของสินคาและบริการคาของเงินจะ
เปลีย่ นแปลงในทางเพิม่ ขึ้นหรือลดลง ยอ มมผี ลกระทบตอ บคุ คลกลมุ ตา ง ๆ

สรปุ

ปริมาณเงนิ ในระบบเศรษฐกจิ มที ้งั ปรมิ าณเงินในความหมายอยา งแคบและปรมิ าณเงินในความหมาย
อยางกวาง ปริมาณเงินจะเปนเคร่ืองช้ีบอกภาวะเศรษฐกิจของประเทศ การวัดวาเงินจะมีคาหรือไมวัดดวย
ระดับราคาท่ัวไปหรือดัชนีราคา

สถาบันการเงิน

1. ความหมายของสถาบนั การเงนิ
สถาบันการเงินเปนตลาดเงิน (Financial Market) หรือแหลงเงินทุนใหผูที่ตองการลงทุนกูยืม

เพื่อนําไปดําเนนิ ธรุ กิจ ตลาดการเงนิ มีทงั้ ตลาดการเงินในระบบ ไดแ ก แหลงการเงนิ ของสถาบันการเงินตาง ๆ
กับตลาดการเงนิ นอกระบบ ซึ่งเปนแหลงการกยู มื เงินระหวา งบคุ คล เชน การจาํ นํา จาํ นอง เปน ตน

213

2. ประเภทของสถาบนั การเงิน สถาบันการเงินทีส่ าํ คญั ในประเทศไทย ไดแก
2.1 ธนาคารแหงประเทศไทย เปน สถาบันการเงินที่จัดตั้งขนึ้ เพ่อื รกั ษาเสถียรภาพทางการเงินและ

เศรษฐกิจของประเทศ
2.2 ธนาคารพาณิชย เปนสถาบันการเงนิ ที่ใหญท สี่ ุดของประเทศ เพราะมปี ริมาณเงินฝากและเงนิ กู

มากทสี่ ดุ เมื่อเทยี บกบั สถาบันอนื่ ๆ
2.3 ธนาคารออมสิน เปน สถาบนั การเงนิ ของรฐั ทําหนา ทเ่ี ปนสอ่ื กลางในการระดมเงินออม

จากประชาชนสูรัฐบาล เพือ่ ใหหนวยงานของรัฐและวสิ าหกิจกไู ปใชในการพฒั นาประเทศ
2.4 บรษิ ทั เงนิ ทนุ และบริษทั หลักทรพั ย

บริษทั เงนิ ทุน หมายถงึ บรษิ ัทจาํ กดั ทไ่ี ดรับอนุญาตจากรฐั มนตรีวาการกระทรวงการคลังใหประกอบ
กจิ การกยู ืมหรือรบั เงนิ จากประชาชน การใหก ูมีทัง้ ระยะสน้ั และระยะยาว

บรษิ ัทหลกั ทรัพย หมายถงึ บรษิ ัทจํากดั ทีไ่ ดรับอนุญาตจากรัฐมนตรกี ระทรวงการคลังใหประกอบธุรกิจ
หลักทรัพยประเภทใดประเภทหนึ่งหรือหลายประเภทก็ไดในดานการเปนนายหนา การคา การใหคําปรึกษา
ดา นการลงทุน เปนตน

2.5 สถาบนั การเงนิ เฉพาะอยาง
1. ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณก ารเกษตร (ธ.ก.ส.) เปนธนาคารของรัฐบาลจัดต้ังข้ึน

โดยมีวัตถุประสงคท่ีจะใหความชวยเหลือทางการเงิน เพื่อสงเสริมอาชีพ หรือการดําเนินงานของเกษตรกร
กลุมเกษตรกร หรือสหกรณการเกษตร โดยใหเ งนิ กทู ้งั ระยะสน้ั และระยะยาว

2. บรรษัทเงินทุนอุตสาหกรรมแหงประเทศไทย จัดตั้งขึ้นโดยมีวัตถุประสงคที่จะจัดหาทุน
เพือ่ ใหกูระยะยาวแกกิจการอุตสาหกรรม เพ่ือสรางสนิ ทรพั ยถ าวร เชน โรงงาน เครื่องจักร เคร่ืองมือ เปนตน
และรับประกนั เงนิ กูลกู คาที่กูจ ากสถาบนั การเงนิ ภายในและภายนอกประเทศดวย

3. ธนาคารอาคารสงเคราะห เปนธนาคารของรัฐบาล จัดตั้งข้ึนเพื่อดําเนินการสงเสริมให
ประชาชนมอี าคารและทีด่ นิ เปน ที่อยูอาศัย ท้ังการซอื้ ขาย ไถถอน จํานอง รับจาํ นํา

4. บริษัทประกันชีวิตและบริษัทประกันภัย เปนสถาบันการเงินท่ีดําเนินการรับประกันภัย
ใหกบั ผอู นื่ โดยไดรบั เบี้ยประกันตอบแทน ถา เปนการประกนั ภยั อนั เกดิ กับทรัพยสินเรยี กวา การประกันวินาศภยั

5. สหกรณการเกษตร เปน สถาบนั การเงินที่ต้ังขึน้ เพอ่ื ใหเกษตรกรรวมมอื กันชว ยเหลอื ในการ
ประกอบอาชีพของเกษตรกร

6. สหกรณอ อมทรัพย เปนสถาบนั ท่รี ับฝากเงินและใหสมาชิกกูยืมโดยคิดดอกเบ้ียมีผูถือหุน
เปนสมาชิก

7. บรษิ ัทเครดิตฟองซิเอร เปนสถาบนั ทร่ี ะดมเงนิ ทุนดว ยการออกตั๋วสัญญาใชเงินและนํามา
ใหป ระชาชนกูยมื เพือ่ ซอ้ื ท่ดี นิ และสรางท่ีอยอู าศยั

8. โรงรบั จํานาํ เปน สถาบนั การเงนิ ที่เลก็ ทีส่ ดุ มจี ดุ มุง หมายท่จี ะใหป ระชาชนกูยมื โดยการรับ
จํานาํ สิง่ ของ

214

3. การวดั ความสาํ คัญของสถาบันการเงิน
สถาบนั การเงนิ แตล ะประเภททําหนาท่ีระดมเงินออมจากประชาชนใหผูตองการเงินทุนกูยืมมาก

นอ ยแตกตางกันไป สถาบันการเงนิ มคี วามสาํ คัญ วดั ไดจาก
1. ความสามารถในการระดมเงินออม การระดมเงินออมโดยวิธีรับฝากเงินของสถาบันการเงิน

แตล ะแหงจะแตกตางกันไป ในประเทศไทยธนาคารพาณชิ ยสามารถระดมเงนิ ออมไดม ากท่ีสุด
2. ความสามารถในการใหก ยู มื เงิน ธนาคารพาณิชยเ ปน สถาบนั การเงนิ ท่ใี หก ูเงินแกป ระชาชนมาก

ท่ีสดุ รองลงมาคือบรษิ ัทเงินทนุ และท้งั สองสถาบนั ยังมีอัตราการขยายตัวของการใหกูใ นแตละปสูงดวย
3. ยอดรวมของสินทรัพย ธนาคารพาณิชย เปนสถาบันท่ีมียอดรวมของสินทรัพยมากท่ีสุด

รองลงมาคือธนาคารออมสนิ และบริษัทเงินทนุ
4. ความสาํ คัญดานการพัฒนาเศรษฐกิจ สถาบันการเงินประเภทธนาคารและบริษัทเงินทุนเปน

สถาบนั ท่เี ปน กาํ ลังสาํ คญั ในการพัฒนาเศรษฐกิจไทย เพราะทําหนาที่ระดมเงินออม ใหกูแกผูลงทุนและเปน
แหลงเงนิ กขู องรฐั บาล

การคลงั

ความหมายและความสําคัญของเศรษฐกจิ ภาครฐั บาลหรอื คลงั รัฐบาล (Public Economy)
ความหมายของเศรษฐกจิ ภาครัฐบาล
เศรษฐกิจภาครัฐบาล (Public Economy) หมายถึง กิจกรรมทางเศรษฐกิจของภาครัฐบาลในดาน
รายได รายจาย นโยบายท่ีรัฐกําหนดโครงสรางของรายไดรายจายและการกอหน้ีสาธารณะ ตลอดจน
ผลกระทบจากการจัดเก็บรายไดและการใชจายเงินของรัฐ เพื่อดําเนินกิจกรรมทางดานเศรษฐกิจท่ีมีผลตอ
เศรษฐกิจ สงั คมและการเมือง เพื่อใหบ รรลุวัตถุประสงคดานเศรษฐกจิ ของประเทศ ไดแ ก การมงี านทาํ การ
มรี ายได การรกั ษาเสถียรภาพของราคาและดุลการชําระเงิน การผลักดนั ใหระบบเศรษฐกจิ มคี วามมั่นคง
เปนตน
ริชารด อาร มัสเกรฟ กลาววา การศึกษาเศรษฐกิจภาครัฐบาลเพ่ือตอบสนองวัตถุประสงคทาง
เศรษฐกิจ 4 ประการ คือ

1. เพอ่ื จัดสรรทรัพยากรใหเ ปนไปอยางมปี ระสิทธิภาพและตอบสนองความตอ งการของสังคม
2. เพอ่ื การกระจายรายไดในสงั คมทมี่ คี วามแตกตางกัน ลดชอ งวางระหวางคนรวยและคนจน
3. เพอื่ การเจรญิ เติบโตทางเศรษฐกิจ ประชาชนมีงานทําและมีรายได
4. เพื่อรกั ษาเสถยี รภาพดา นเศรษฐกจิ แกปญ หาการวางงาน รกั ษาระดับดลุ การชาํ ระเงนิ ไมใ หข าด
ดลุ และรักษาระดับราคาสินคาไมใหส ูงข้ึน
เศรษฐกิจภาครัฐบาล กค็ ือ คลังรัฐบาล ซ่ึงหมายถงึ การแสวงหารายไดแ ละการใชจายเงินของรัฐบาล
ตามงบประมาณแผน ดนิ ประจําป

215

ความสาํ คัญของเศรษฐกิจภาครัฐบาล
นับต้ังแตศตวรรษท่ี 18 เปนตนมา นักเศรษฐศาสตรมีความเช่ืออยางแพรหลายวารัฐบาลไมควร
แทรกแซงกิจกรรมทางเศรษฐกิจ แตควรมีหนาท่ี 3 ประการ คือ หนาท่ีในการปองกันประเทศ หนาที่รักษา
ความสงบและความยตุ ธิ รรมในประเทศ และใหบ ริการสาธารณะบางอยา ง เชน การศกึ ษา สาธารณสขุ เสนทาง
คมนาคม เปนตน ท่ีเปนเชนนี้เพราะนักเศรษฐศาสตรเหลาน้ันมีความเชื่อวาถาบุคคลแตละคนสามารถจะ
ตัดสินใจทาํ กจิ กรรมตา ง ๆ ซ่ึงจะเปน ประโยชนสงู สุดแกตนเอง ยอมจะกอ ใหเกดิ ประโยชนสูงสุดตอสังคมดวย
แตนับตงั้ แตศ ตวรรษที่ 19 เปนตนมา นักเศรษฐศาสตรบางกลุมเริ่มมองเห็นวาการปลอยใหระบบเศรษฐกิจ
ดําเนินไปอยางเสรีโดยรัฐบาลไมแทรกแซงนั้นกอใหเกิดปญหาบางประการ เชน ปญหาการวางงาน ปญหา
เศรษฐกิจตกต่ํา เปนตน จึงเกิดความคิดวารัฐบาลนาจะเขามามีบทบาทในกิจกรรมทางเศรษฐกิจ เพื่อแกไข
ปญหาตา ง ๆ ขจัดการเอารดั เอาเปรยี บระหวางกลุมเศรษฐกิจตา ง ๆ สงเสริมการผลิตสินคาและบริการที่เปน
ประโยชนตอ สวนรวม ควบคมุ การผลิตสนิ คา และบริการท่กี อใหเกดิ โทษตอสังคม การแทรกแซงของรัฐบาลจะ
ชวยรกั ษาเสถยี รภาพทางเศรษฐกจิ ไมใหเกิดภาวะเงนิ เฟอหรอื เงนิ ฝด และการวางงาน เครื่องมือสําคัญในการ
ดําเนินงานของรัฐบาล คอื นโยบายการคลัง (Fiscal Policy)
เศรษฐกิจภาครัฐบาลไมวาจะเปนเร่ืองการจัดเก็บรายได การกอหน้ีสาธารณะ การใชจายเงินจาก
ภาครัฐสูภาคเอกชนลวนมีผลกระทบตอการผลิต การบริโภค และการจางงาน โดยเฉพาะในประเทศดอย
พัฒนาเศรษฐกิจ ภาครัฐบาลมคี วามสําคญั มากเพราะวา
1. รัฐบาลประเทศตาง ๆ มีภาระหนาท่ีไมเพียงแตการบริหารประเทศเทานั้น รัฐยังตองพัฒนา
เศรษฐกิจในทกุ ๆ ดา น ซ่งึ ตองใชจา ยเงนิ จํานวนมาก
2. การหารายไดจากภาษีอากร การใชจายเงินและการกูเงินของรัฐบาลผลกระทบตอกิจกรรมทาง
เศรษฐกจิ ในดา นการผลิต การบรโิ ภค การแลกเปล่ียน และการกระจายรายได
ดงั น้ัน การคลังจึงมคี วามสําคญั ในการดาํ เนนิ งานของรฐั บาล เพราะรฐั บาลจะใชการคลงั ควบคมุ ภาวะ
เศรษฐกิจของประเทศดวยวิธกี าร ดงั ตอไปนี้
1. สงเสริมการจัดสรรทรัพยากรของสังคม (Allocation Function) ใหเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ
เนอื่ งจากทุกประเทศประสบปญหาทรัพยากรมีจํากัด จึงเกิดปญหาวาจะจัดสรรทรัพยากรของสังคมอยางไร
จึงจะสามารถตอบสนองความตองการของประชาชนไดดี นโยบายการคลังจึงมีบทบาทสําคัญในการ
กาํ หนดการจดั สรรทรพั ยากรระหวางภาครัฐกับภาคเอกชนใหเปนไปในสัดสวนที่ทําใหสังคมไดรับประโยชน
สงู สุด
2. สงเสริมการกระจายรายไดท่ีเปนธรรม (Distribution Function) นโยบายการคลังของรัฐบาล
จึงมีวตั ถปุ ระสงคทจ่ี ะใหเกิดความเปน ธรรมในการไดร ับประโยชนแ ละรบั ภาระรายจายของรฐั บาล
3. การรักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจของสังคม (Stabilization Function) รัฐบาลจะตองควบคุม
และดูแลใหเศรษฐกิจของสังคมเปนไปดวยความราบรื่นดวยการรกั ษาระดับการจา งงานใหอ ยูในอัตราสูงระดับ
ราคาสินคาและบรกิ ารมีเสถียรภาพ รวมทง้ั อัตราการเจริญเตบิ โตทางเศรษฐกิจ (Economic Growth) อยูใน
ระดับทน่ี าพอใจ

216

รัฐบาลจงึ ใชนโยบายการคลงั ในการควบคุมดูแลตลอดจนแกไขปญหาตาง ๆ ที่เกิดขึ้นในระบบเศรษฐกิจ
เพอื่ ใหร ะบบเศรษฐกิจของประเทศคงไวซ ึง่ เสถยี รภาพ

ตารางแสดงความแตกตา งระหวางการดาํ เนินกจิ กรรมทางเศรษฐกิจของภาคเอกชนและภาครัฐบาล

การดาํ เนนิ กิจกรรม ภาคเอกชน ภาครฐั บาล

วตั ถปุ ระสงคแ ละจดุ มงุ หมาย เพือ่ แสวงหาผลกาํ ไรและ มีวัตถปุ ระสงคเพอ่ื ประโยชนข อง
ประโยชนส ว นตวั สาธารณชน

ดา นการวางแผนดาํ เนิน วางแผนดําเนนิ กจิ กรรมทาง วางแผนโครงการและตัง้ ประมาณ
กิจกรรม เศรษฐกจิ โดยพจิ ารณารายได การรายจา ย แลว จงึ ประมาณการ
กอ นหรอื มรี ายไดก ําหนดรายจาย รายไดทคี่ าดวาจะไดรับหรอื มี
รายจายกําหนดรายได

ดา นระยะเวลาดําเนิน มักดําเนนิ กจิ กรรมทางเศรษฐกจิ มักดําเนินกจิ กรรมทางเศรษฐกจิ
โครงการ ทีใ่ หผลตอบแทนในระยะสนั้ ที่ใหผลตอบแทนระยะยาว ในบาง
โครงการไมสามารถประเมินออกมา
เปน ตวั เลขได

สรปุ

เศรษฐกจิ ภาครัฐบาล หมายถึง กิจกรรมทางเศรษฐกจิ ของภาครัฐบาลในดานรายได รายจายนโยบาย
ทรี่ ฐั กําหนดโครงสรางของรายได รายจา ย และการกอ หนส้ี าธารณะ ตลอดจนผลกระทบจากการจดั เก็บรายได
และการใชจ า ยเงนิ ของรัฐ เศรษฐกจิ ภาครฐั บาลมคี วามสําคญั ในการดาํ เนนิ งานของรฐั บาล เพราะการคลังชวย
ควบคมุ ภาวะเศรษฐกิจของประเทศ

งบประมาณแผน ดิน (Budget)

งบประมาณแผน ดิน เปน แผนการเกยี่ วกับการหารายได และการใชจายเงินของรัฐบาลตามโครงการ
ตาง ๆ ซึ่งกระทรวง ทบวง กรมตาง ๆ เปนผูจัดทําและเสนอไปยังสํานักงบประมาณเพ่ือเสนอตอไปยัง
คณะรัฐมนตรี จัดทําเปนรางพระราชบัญญัติงบประมาณประจําป เสนอของอนุมัติจากรัฐสภาเพราะเงิน
งบประมาณแผนดินคือเงินของประชาชน ในระบอบประชาธิปไตยการใชเงินงบประมาณแผนดินตองไดรับ
อนมุ ัติจากรัฐสภากอ น

217

งบประมาณแผนดนิ แบงออกเปน 3 ลักษณะ คอื
1. งบประมาณสมดลุ (Balanced Budget) คือ รายไดและรายจา ยของรฐั บาลมีจํานวนเทากนั
2. งบประมาณขาดดุล (Dificit Budget) คอื รายไดของรฐั บาลต่าํ กวา รายจาย
3. งบประมาณเกนิ ดุล (Surplus Budget) คือ รายไดของรัฐบาลสงู กวา รายจาย

งบประมาณแผน ดินจงึ เปน การเปรียบเทียบรายไดแ ละรายจายจรงิ ของรฐั บาลในชว งเวลา 1 ป
ดลุ แหง งบประมาณในระบบเศรษฐกิจจะเปนอยางไรนน้ั ขนึ้ อยูกบั ภาวะเศรษฐกิจของประเทศ ในขณะ
น้ัน โดยทั่วไปในขณะที่ระบบเศรษฐกิจรุงเรือง ดุลแหงงบประมาณมักจะเกินดุลและจะขาดดุลในขณะท่ี
เศรษฐกจิ ซบเซา ในกรณที ่ีงบประมาณขาดดุลรฐั บาลอาจชดเชยการขาดดุลโดยการกอหนี้สาธารณะ (Public
Debit) หน้ีที่มีกําหนดระยะเวลาชําระคืนไมเกิน 1 ป ถือเปนหน้ีระยะสั้น สวนหนี้ระยะยาวมีกําหนดเวลา
ชําระคืน 5 ป ขึน้ ไป ซึง่ อาจจะมาจากแหลงเงนิ กูภ ายในประเทศหรอื ภายนอกประเทศก็ได

สรุป

งบประมาณแผนดินเปน แผนการเกี่ยวกับการหารายไดแ ละการใชจา ยเงินของรฐั บาลตามโครงการ
ตาง ๆ ในระยะเวลา 1 ป งบประมาณแผนดินมี ลักษณะ คือ งบประมาณสมดุล งบประมาณขาดดุล
งบประมาณเกินดลุ

รายไดข องรัฐบาล (Public Revenue)

รายไดข องรัฐบาล หมายถงึ เงินภาษีอากร (Tax Revenue) ท่รี ฐั จัดเก็บจากราษฎรและรายไดอ ื่น
ทม่ี ิใชภาษอี ากร (Non – tax Revenue) เชน กําไรจากรัฐวสิ าหกิจ คาธรรมเนียมและรายไดเ บด็ เตลด็ อ่นื ๆ
เปน ตน

รายไดข องรฐั บาล จาํ แนกออกไดเปน 4 ประเภท คือ
1. รายไดจ ากภาษอี ากร เปนรายไดสว นใหญประมาณรอยละ 88 ของรายไดท้งั หมด
2. รายไดจากการขายสงิ่ ของและบรกิ าร หมายถงึ คา บริการและคาธรรมเนียม เชน คาเชาทรัพยสิน
ของรัฐ คาขายอสังหาริมทรัพย คาขายผลิตภัณฑธรรมชาติ คาขายหนังสือราชการ คาขายของกลางจาก
คดีอาญา รายไดส วนน้คี ิดเปน รอยละ 2 ของรายไดท ั้งหมด
3. รายไดจ ากรฐั พาณชิ ย หมายถึง รายไดข องรัฐบาล ท่ีมาจากผลกําไร และเงนิ ปน ผลจากองคการ
ตาง ๆ ของรฐั เงนิ สว นแบง จากธนาคารแหง ประเทศไทย รายไดส ว นนคี้ ดิ เปน รอ ยละ 6 ของรายไดท ง้ั หมด
4. รายไดอ่ืน ๆ เปนรายไดนอกเหนือจากรายได 3 ประเภทขางตน ไดแก คาปรับ คาธรรมเนียม
ใบอนุญาตตา ง ๆ คาสมั ปทานแรแ ละปโตรเลียม คา อาชญาบตั รสําหรับฆาสตั ว คาภาคกลางแรและปโตรเลียม
คา ภาคหลวงไม การผลติ เหรยี ญกษาปณ รายไดส วนนี้คิดเปน รอยละ 4 ของรายไดทง้ั หมด

218

สรุปไดว า รายไดสว นใหญข องรัฐบาลคือรายไดจากภาษอี ากรเปน เงินที่รฐั บาลเก็บจากประชาชนผูมเี งนิ
ไดเพื่อใชจายในกิจการของรัฐบาลโดยไมตองใหการตอบแทนอยางใดอยางหน่ึงแกผูเสียภาษีอากร
ซงึ่ มีวัตถปุ ระสงคใ นการจัดเก็บ ดังนี้

1. เพือ่ เปนรายไดข องรฐั สําหรับใชจ ายในโครงการตา งๆ ทีจ่ าํ เปน
2. เพื่อการควบคุม เชน เพื่อจํากัดการบริโภคของประชาชนในสินคาฟุมเฟอย หรือสินคาที่เปน
อนั ตรายตอ สขุ ภาพ
3. เพอ่ื การจัดสรรและการกระจายรายได โดยการเก็บภาษีจากผูมีรายไดมาก ในอัตราสูง เพื่อใหรัฐ
นาํ ไปใชจายใหเ ปน ประโยชนแ กสวนรวมและผูมรี ายไดนอ ย
4. เพื่อการชําระหนี้สินของรัฐโดยการเก็บภาษีอากรจากผูท่ีไดรับประโยชนจากการพัฒนาของรัฐ
เพ่ือนําไปชําระหนเี้ งินกูทร่ี ฐั กูยมื มา
5. เพ่ือเปนเครื่องมือในนโยบายทางธุรกิจ โดยใชภาษีอากรเปนเครื่องมือสนับสนุนหรือจํากัดการ
ลงทนุ การธุรกจิ เพอื่ ประโยชนในการพฒั นาเศรษฐกจิ
6. เพือ่ เปน เครอ่ื งมอื ในนโยบายการคลัง เชน เพิ่มอัตราภาษีใหสูงขึ้นในภาวะเงินเฟอ และลดอัตรา
ภาษีลงในภาวะเงนิ ฝด เปน ตน

สรปุ

รายไดของรฐั บาลประกอบดว ยรายไดทเี่ ปน ภาษีอากรและรายไดท ่ีไมใชภ าษีอากร เพอ่ื นํามาใชจาย

ในกจิ การของรฐั บาลโดยไมต อ งใหการตอบแทนแกผ หู น่ึงผูใ ดโดยเฉพาะ

ภาษีอากร

ประเภทของภาษอี ากร
การแบงประเภทของภาษีอากรขนึ้ อยูกับเกณฑท ี่ใชในการแบงซงึ่ มี 4 เกณฑ ดังนี้
1. แยกตามหลักการผลักภาระภาษี แบงไดเ ปน 2 ชนิด คือ

1.1 ภาษที างตรง คอื ภาษที เี่ ก็บแลวผเู สยี ภาษไี มสามารถผลักภาระไปใหผูใดไดอีก ไดแก ภาษี
เงินไดบ คุ คลธรรมดา ภาษเี งนิ ไดนติ ิบคุ คล ภาษที รัพยสนิ เปนตน

1.2 ภาษีทางออม คอื ภาษที ผี่ ูเ สยี ภาษีไมจ าํ เปนตอ งรับภาษไี วเอง สามารถผลกั ภาระใหผ ูอน่ื ได
เชน ภาษีสรรพสามิต ภาษศี ุลกากร เปน ตน

2. แยกตามการใชภาษี แบงไดเปน 2 ชนิด
2.1 ภาษีท่ัวไป (General Tax) หมายถึง ภาษีที่จัดเก็บเพื่อนํารายไดไปเขางบประมาณ

แผนดิน สําหรับใชในกจิ การท่ัวไป ไมมีการระบุวา จะตอ งนําเงินภาษไี ปใชเพ่อื การใดโดยเฉพาะ
2.2 ภาษเี พ่ือการเฉพาะอยาง (Ear – Marked Tax) หมายถึง ภาษีท่จี ดั เกบ็ เพ่ือนําเงนิ ไปใชใน

กจิ การใดกิจการหน่งึ โดยเฉพาะ จะนําไปใชผดิ กจิ กรรมมิได เชน ภาษกี ารปองกนั ประเทศ เปนตน

219

3. แยกตามฐานภาษี แยกเปน ชนิดตาง ๆ ตามฐานภาษี ดังน้ี
3.1 ภาษที ี่เก็บจากเงนิ ได เชน ภาษเี งินไดบ คุ คลธรรมดา หรอื ภาษีเงนิ ไดน ิติบุคคล เปนตน
3.2 ภาษีทเ่ี กบ็ จากฐานการใชจ าย เชน ภาษกี ารใชจ าย เปนตน
3.3 ภาษีที่เกบ็ จากทนุ เชน ภาษมี รดก ภาษีรถยนต เปนตน
3.4 ภาษที ีเ่ ก็บจากการเปลี่ยนมือ เชน ภาษขี าย ภาษีสรรพสามติ เปน ตน

4. แยกตามเกณฑก ารประเมนิ ไดแ ก
4.1 ภาษีตามมูลคา (Ad Valorem Tax) คือ ภาษีท่ีถือมูลคาของสินคาหรือบริการที่ซื้อขาย

กันเปน ฐาน โดยมากกาํ หนดรอยละของมูลคาโดยไมค าํ นงึ ถงึ จํานวนทซ่ี ้อื ขายกนั วา เปนอยางไร
4.2 ภาษตี ามสภาพ (Specific Tax) คือ ภาษีทเ่ี กบ็ ตามสภาพของสนิ คา เชน กาํ หนดเก็บภาษี

น้ํามันวา เกบ็ ลิตรละ 2 บาท ไมว าราคาน้าํ มนั จะเปนเทา ใด เปน ตน
โครงสรางอัตราภาษอี ากร (Tax Rate Structure) แบง เปน 3 ประเภท คือ
1. โครงสรางอัตราภาษีแบบกาวหนา คือ ภาษีที่อัตราภาษีเพ่ิมข้ึนเม่ือฐานภาษีสูงขึ้น ถาภาษีเงินได

เปน ภาษแี บบกาวหนา เม่อื เงินไดเ พ่มิ ข้นึ อัตราภาษีจะสูงข้นึ ดวย
2. โครงสรา งภาษีแบบคงที่ คอื ภาษที ีม่ อี ัตราคงท่ไี มว าฐานภาษจี ะเพ่มิ ขึน้ หรือลดลง
3. โครงสรา งอัตราภาษแี บบถดถอย คือ ภาษีที่อัตราภาษจี ะลดลงเมอื่ ฐานภาษีมคี า สงู ขึ้น

การจดั เกบ็ ภาษอี ากรในประเทศไทย

ภาษอี ากรซึ่งเปน รายไดสว นใหญข องประเทศไทย มหี นว ยงานทจ่ี ดั เก็บ ไดแ ก
1. ประเภทภาษีอากรทีก่ รมสรรพากรทีห่ นา ที่จดั เกบ็ ไดแก

1.1 ภาษีเงนิ ไดบุคคลธรรมดา
1.2 ภาษีเงนิ ไดน ติ บิ ุคคล
1.3 ภาษีเงนิ ไดปโตรเลียม
1.4 ภาษกี ารคา
1.5 ภาษีมลู คาเพิ่ม (Value Added Tax) รัฐบาลนาํ เขา มาใชแทนภาษกี ารคา

เม่ือวนั ท่ี 1 มกราคม 2535
1.6 ภาษธี รุ กจิ เฉพาะ
1.7 อากรแสตมป
1.8 อากรมหรสพ (คา งเกา) ไดยกเลิกการจดั เกบ็ แลว
1.9 อากรรังนกนางแอน

การธนาคาร

ความหมายของการตลาดเงินและตลาดทนุ
ตลาดเงิน คือ ตลาดท่ีมีการระดมเงินทุนและการใหสินเช่ือในระยะส้ันไมเกิน 1 ป การโอนเงิน
การซื้อขายหลกั ทรัพยทางการเงินที่มอี ายุการไถถอนระยะสั้น เชน ตั๋วแลกเงิน ตั๋วสัญญาใชเงิน และต๋ัวเงินคลัง

220

เปน ตน ปน ท่ีรวมกลไกทั้งหลายท่ที ําใหการหมุนเวยี นของเงินทุนระยะสั้นเปนไปดวยดี ไดแก การใหสินเช่ือ
เพื่อการประกอบธุรกิจ และการจัดหาทุนระยะส้ันแกภาครัฐบาล แบงออกเปน ตลาดเงินในระบบ ไดแก
ธนาคารพาณชิ ย บริษทั เงินทนุ บริษัทหลักทรัพย ธนาคารกลาง เปน ตน และตลาดเงินนอกระบบเปนการกูยืม
ระหวา งบคุ คล

ตลาดทนุ คือ ตลาดที่มกี ารระดมเงินออมระยะยาวและใหส นิ เชื่อระยะยาว ต้งั แต 1 ปข นึ้ ไป ไดแ ก
เงินฝากประจาํ ตงั้ แต 1 ปข ึน้ ไป หนุ กู หุนสามัญ และพันธบตั รรฐั บาลหรอื เอกชน

ในปจจุบันการแบงปน ตลาดเงินและตลาดทนุ คอนขา งยุงยากเพราะสถาบนั การเงนิ จะทําหนาทท่ี งั้ สอง
อยางจงึ รวมเรียกวา ตลาดการเงนิ

สรุป

ตลาดเงินคือตลาดท่ีระดมเงินทุนและการใหสินเช่ือในระยะส้ันไมเกิน 1 ป สวนการระดมเงินออม

มากกวา 1 ปข้ึนไป เรียกวาตลาดทุน ตลาดเงินและตลาดทุนมีท้ังในระบบและนอกระบบ และมีสวนสําคัญ

ในการพฒั นาเศรษฐกจิ ของประเทศ

ธนาคารกลาง
1. ความหมายของธนาคารกลาง
ธนาคารกลางเปนสถาบันการเงินซึ่งสวนมากเปนของรัฐ ทําหนาที่เปนศูนยกลางควบคุมการเครดิต

และระบบการเงนิ ของประเทศ ในประเทศไทยคอื ธนาคารแหง ประเทศไทย
ธนาคารกลางมลี ักษณะแตกตา งจากธนาคารพาณิชย คอื
1.1 ธนาคารกลางดําเนินงานเพื่อเสถียรภาพทางการเงินของประเทศ ไมใช เพ่ือรายไดหรือผล

กาํ ไรอยา งธนาคารพาณชิ ย
1.2 ธนาคารกลาง เปนสถาบันการเงนิ ทีร่ ฐั บาลเขามามีสวนรวมในการบรหิ าร
1.3 ลูกคาสวนใหญของธนาคาร ไดแก หนวยงานของรัฐบาล ธนาคารพาณิชย และสถาบัน

การเงนิ บางประเภท ธนาคารกลางจะไมทําธรุ กิจติดตอ พอคา หรอื ประชาชนโดยตรง

2. หนา ทข่ี องธนาคารกลาง
2.1 เปนผูออกธนบัตร เพื่อควบคุมปริมาณธนบัตรท่ีใชหมุนเวียนใหพอดีกับความตองการของ

ธรุ กจิ และประชาชนท่ัวไป
2.2 เปนผูควบคุมเงินสดของธนาคารพาณิชย โดยมีอํานาจกําหนดเพ่ิมหรือลดจํานวนเงินสด

สาํ รองเงินฝากของธนาคารพาณชิ ย เพ่อื ใหธ นาคารกลางสามารถกาํ หนดปริมาณเงนิ ฝากและการสรางเงินฝาก
ของธนาคารพาณิชยไ ด

2.3 เปน ธนาคารของธนาคารพาณิชย ธนาคารกลางจะรับฝากเงินจากธนาคารพาณิชยเปนผูให
ธนาคารพาณิชยก ูย ืมแหลงสุดทา ย และรบั หกั บัญชรี ะหวา งธนาคาร

221

2.4 เปน นายธนาคารของรัฐบาล ธนาคารกลางจะถือบัญชีเงินฝากของรัฐบาลใหรัฐบาลกูยืมเละ
เปน ตวั แทนทางการเงินของรฐั บาล

3. ธนาคารแหง ประเทศไทย
3.1 ประวัตคิ วามเปน มา
ธนาคารแหง ประเทศไทยเปนธนาคารกลางของประเทศไทย เริ่มตนจากรัฐบาลไทยไดริเริ่มจัดตั้ง

สํานักงานธนาคารชาติไทยขน้ึ เมือ่ วันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2483 สํานักงานนปี้ ระกอบธรุ กิจของธนาคารกลาง
เฉพาะบางประเภทเทานัน้ เพราะยังไมมฐี านะเปนธนาคารกลางโดยสมบรู ณ ตอมาเมอื่ วนั ท่ี 10 ธันวาคม พ.ศ.
2548 รัฐบาลไดจัดต้ังธนาคารกลางขึ้นตามพระราชบัญญัติธนาคารแหงประเทศ พ.ศ. 2548 โดยไดรับทุน
ดําเนินงานจากรัฐบาล 20 ลานบาท รวมทรัพยสินที่โอนมาจากสํานักงานธนาคารแหงประเทศไทย 13.5
ลา นบาท

3.2 หนาทข่ี องธนาคารแหงประเทศไทย
1) ออกและพิมพธนบัตร ธนาคารแหงประเทศไทยมีอํานาจตามกฎหมายท่ีจะออกธนบัตร

รฐั บาลภายใตเงือ่ นไข 2 ประการ คือ ออกธนบัตรใหมแ ทนธนบัตรเทาที่ชาํ รดุ เสียหาย และเมื่อไดร บั ทุนสาํ รอง
เงนิ ตราเพม่ิ ขน้ึ

2) เก็บรักษาทนุ สาํ รองเงนิ ตรา ในการออกธนบตั รใหมของธนาคารแหง ประเทศไทย กฎหมาย
กําหนดใหม ีทุนสํารองเงนิ ตรา ประกอบดว ย ทองคํา หลักทรัพยและเงินตราตางประเทศไมต่ํากวารอยละ 60
ของจํานวนธนบัตรท่พี มิ พออกใช

3) เปนธนาคารของธนาคารพาณชิ ย และคอยกํากับดูแลธนาคารแหงประเทศไทยใหบริการ
แกธ นาคารพาณชิ ยใ นลกั ษณะเดยี วกับที่ธนาคารพาณชิ ยดแู ลลูกคา คือ

3.1 รกั ษาบญั ชเี งินฝากของธนาคารพาณชิ ย
3.2 เปนสาํ นักงานกลางในการหกั บัญชรี ะหวา งธนาคาร
3.3 เปน ผูใหกแู หลงสุดทาย
3.4 เปน ศูนยก ลางการโอนเงิน
4) เปน ธนาคารของรฐั บาล ธนาคารแหง ประเทศไทยรกั ษาบญั ชีเงนิ ฝากของหนว ยงานรฐั บาล
และรฐั วิสาหกจิ ซอ้ื ขายเงนิ ตราตา งประเทศใหร ฐั บาล และใหร ฐั บาล รฐั วิสาหกิจ กยู ืมโดนมหี ลกั ทรพั ย
5) รกั ษาเสถียรภาพของเงนิ ตรา เปนบทบาทหนาท่ีทส่ี าํ คญั ทีส่ ุดของธนาคารแหงประเทศไทย
ในการรกั ษาเสถียรภาพของเงนิ ตราโดยการใชม าตรการตา ง ๆ ควบคุมปริมาณเงินของประเทศใหอ ยใู นปรมิ าณ
ทีเ่ หมาะสม

สรปุ

ธนาคารกลางเปน สถาบันการเงินที่สว นใหญเปนของรัฐทาํ หนาทเ่ี ปนศูนยก ลางควบคมุ การเครดิตและ
ระบบการเงินประเทศไทยคือ ธนาคารแหง ประเทศไทย

222

ธนาคารพาณิชย

1. ความหมายของธนาคารพาณิชย
ธนาคารพาณิชย หมายถึง ธนาคารท่ีไดรับอนุญาตใหประกอบการธนาคารพาณิชยและหมายรวม
ตลอดถงึ สาจาของธนาคารตา งประเทศทไ่ี ดรับอนญุ าตใหป ระกอบการธนาคารพาณิชย โดยการประกอบธุรกิจ
ประเภทรบั ฝากเงนิ ทีต่ อ งจา ยเมือ่ ทวงถามหรือเมื่อส้ินระยะเวลาอันกําหนดไวและใชประโยชนเงินน้ันในทาง
หนงั สือหลายทาง เชน

1. ใหก ยู มื
2. ซอื้ ขายหรอื เกบ็ เงนิ ตามตว๋ั แลกเงินหรอื ตราสารเปลีย่ นมืออืน่ ใด
3. ซอ้ื หรอื ขายเงนิ ปริวรรตตางประเทศ
2. หนาที่ของธนาคารพาณชิ ย มดี ังนี้
2.1 หนาที่ในดา นการใหบ ริการทางการเงิน ไดแก

1) การรับฝากเงิน เงินท่รี บั ฝากจะมีประเภทเงนิ ฝากกระแสรายวัน เงินฝากประจํา และเงิน
ฝากออมทรพั ย

2) การโอน หมายถงึ การสงเงนิ ภายในทองถิน่ ระหวางเมืองหรือระหวางประเทศโดยการ
ใชด รา ฟ หรือผา นระบบออนไลน

3) การเรียกเกบ็ เงิน หมายถงึ การเรยี กเกบ็ เงินตามเช็ค ตั๋วแลกเงนิ ที่ครบกาํ หนดเวลา
4) การใหเชาหบี นริ ภยั คือ การใหเ ชาหองท่มี คี วามม่ันคงปลอดภัย เพอ่ื เกบ็ ทรพั ยสนิ
5) การเปนทรสั ต หมายถึง การทําหนา ทพ่ี ทิ กั ษท รพั ยส นิ และผลประโยชนของบุคคลอน่ื หรอื
รับจดั การผลประโยชนของผทู ่มี ที รัพยส นิ มากและไมมีเวลาดแู ลทรัพยส นิ ของตนเองได
6) การซ้ือขายเงนิ ตราตางประเทศ หมายถงึ การซื้อขายแลกเปลี่ยนเงนิ ตราตา งประเทศ

2.2 หนา ทเี่ กยี่ วกับการใหกยู มื และสรา งเงินฝาก
1) การใหกูยืมของธนาคารพาณิชย ธนาคารพาณิชยรับฝากเงินจากประชาชน แลวนํามาให

กยู มื 3 วธิ ดี ว ยกนั คอื
1.1) ใหกยู มื เปนตวั เงินโดยตรง
1.2) ใหเ บกิ เงินเกินบัญชี
1.3) รบั ซอื้ ตัว๋ แลกเงนิ
2) การสรางเงินฝากของธนาคารพาณิชย เมื่อมีลูกคานําเงินมาฝากเรียกวา เงินฝากข้ันที่ 1

ธนาคารจะเอาไปใหผูอื่นกูยืม โดยเปดบัญชีเงินฝากในนามของผูกู เรียกวา เงินฝากขั้นที่ 2 โดยมอบเช็คให
เพ่อื ไปเขียนสงั่ จา ยตามวงเงินทก่ี ู เงินฝากของธนาคารจึงเพ่มิ ข้ึนโดยธนาคารไมจาํ เปนตอ งมลี ูกคา นาํ เงินสดเขา
มาใหมเสมอ เปนเงินฝากทเ่ี กดิ จากการแปลงหน้ีของผกู ใู หอยูในรปู บัญชเี งินฝาก

223

สรปุ

ธนาคารพาณชิ ย คือ สถาบันการเงินที่ไดรับอนุญาตใหรับฝากเงิน ใหกูยืม ซื้อขายหรือเรียกเก็บเงิน
ตามตว๋ั แลกเงนิ ซือ้ หรอื ขายเงินปริวรรตตางประเทศ เปน สถาบันการเงนิ ทใ่ี หญท ่ีสดุ ในประเทศไทย

แบบฝก หดั ทายบทเร่อื งที่ 5 สถาบนั การเงินและการเงนิ การคลงั การธนาคาร

คาํ สงั่ เมื่อผเู รยี นศกึ ษาเร่อื งสถาบนั การเงนิ และการเงนิ การคลงั จบแลว ใหท าํ แบบฝก หดั ตอ ไปนี้ โดยเขยี นใน

สมดุ บันทึกกจิ กรรมเรียนรู

แบบฝก หัดที่ 1 ใหผ เู รยี นศึกษาวเิ คราะหแ ละจบั คขู อความที่กาํ หนดใหต อไปนี้ โดยใหมีความสัมพนั ธก ัน

..............1. เหรยี ญกษาปณ ก. เงินฝากท่สี ัง่ จา ยโดยใชเช็ค

..............2. ธนบตั ร ข. รัชกาลท่ี 4

..............3. เงนิ ฝากกระแสรายวัน ค. รชั กาลท่ี 5

..............4. เงนิ พดดว ง ง. เรม่ิ ใชสมัยสุโขทยั

..............5. เร่ิมใชธ นบตั รเปน ชาตแิ รก จ. ธนาคารแหง ประเทศไทย

..............6. เลกิ ใชเ งนิ พดดวง ฉ. กรมธนารักษ

..............7. เริม่ ใชเ งินโลหะ ช. เงินโลหะ

..............8. เรม่ิ ผลติ ธนบัตรในประเทศไทย ซ. อยี ปิ ต

..............9. หนว ยงานทีผ่ ลิตธนบัตร ฌ. จีน

............10. หนวยงานที่ผลติ เหรียญกษาปณ ญ. เงินกระดาษ

แบบฝก หดั ท่ี 2 ใหผูเรียนบอกหนา ทขี่ องสถาบนั การเงนิ ตอ ไปน้ี
1. ธนาคารออมสิน

.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

2. บริษัทเงนิ ทุน
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

3. บริษัทหลกั ทรพั ย
.................................................................................................................……………………………….......
.............................................................................................................................................................

4. บรรษทั เงินทุนอุตสาหกรรมแหง ประเทศไทย
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

224

5. บริษัทประกนั ภัย
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

6. โรงรบั จาํ นํา
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

7. บริษทั เครดิตฟองซเิ อร
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

8. สหกรณออมทรพั ย
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

9. ธนาคารอาคารสงเคราะห
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

10. ธนาคารเพอื่ การเกษตรและสหกรณก ารเกษตร
.............................................................................................................................................................

แบบฝกหดั ท่ี 3 ใหผูเรยี นสรุปเรอ่ื งตอ ไปน้ี
1. ความหมายของเศรษฐกิจภาครฐั บาล

..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................

2. ความสําคัญของเศรษฐกิจภาครฐั บาล
.....................................................................................................................................................................

3. ความหมายของงบประมาณแผน ดิน
.....................................................................................................................................................................

4. ข้นั ตอนการจัดทาํ งบประมาณแผน ดนิ
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................

225

5. หนวยงานรบั ผิดชอบในการจัดทาํ งบประมาณแผนดิน
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................................

6. งบประมาณแผน ดินในปป จจุบัน
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................

เร่อื งที่ 6 ความสมั พนั ธแ ละผลกระทบทางเศรษฐกิจระหวา งประเทศ
กบั ภมู ภิ าคตา ง ๆ ทวั่ โลก

เศรษฐกิจระหวางประเทศ คือ การซื้อขายแลกเปลี่ยนสินคาและบริการระหวางประเทศ
ซ่ึงประกอบดวย การคาระหวางประเทศ การชําระเงินระหวางประเทศ การรวมมือทางเศรษฐกิจระหวาง
ประเทศ

1. การคา ระหวางประเทศ (International Trade)
การคาระหวางประเทศ (International Trade) หมายถึง การนําสินคาและบริการจากประเทศ

หนงึ่ แลกเปล่ียนกับอีกประเทศหน่ึง
1.1 ปจ จยั ทที่ ําใหเ กิดการขยายตวั ทางการคา ระหวา งประเทศ
1) ความแตกตา งของทรัพยากรและปจจัยการผลิต เชน ราคาของวัตถุดิบ คุณภาพแรงงาน

การใหบริการ เปน ตน
2) ความแตกตางของลักษณะทางกายภาพ เชน ภูมิประเทศ ภูมิอากาศ ทําใหผลผลิตที่ได

แตกตางกนั เปน ตน
3) ความแตกตางในความสามารถทางการผลิต เชน เทคโนโลยี ตนทุนการผลิต
4) การสนบั สนุนจากภาครฐั บาลและกฎหมายทเ่ี ออ้ื ตอการลงทุน
5) โครงสรา งทางเศรษฐกิจของประเทศ

1.2 ประโยชนของการคาระหวา งประเทศ
1) แตละประเทศมีสนิ คา ครบตามตอ งการ
2) การผลิตสนิ คาในประเทศตาง ๆ จะมกี ารแขง ขนั ทางดา นคุณภาพและประสิทธภิ าพ
3) การกระจายผลผลิตไปสูผบู รโิ ภคอยางกวา งขวาง เปน การจดั สรรทรพั ยากรของโลกที่มีอยู

อยา งจาํ กัด ใหส ามารถสนองความตองการของประชากรโลกอยางท่ัวถงึ

226

4) เกิดความเจรญิ เตบิ โตทางเศรษฐกิจ การขยายตัวของการผลิต การจางงาน การถายทอด
เทคโนโลยี การผลิตระหวางประเทศ เกิดความรูความชํานาญเฉพาะอยาง มีโอกาสพัฒนาประเทศตนให
ทัดเทยี มกันได

5) การผลติ สนิ คาเปน การผลติ เพือ่ การคาหรือมเี ศรษฐกิจแบบการคา
ประเทศท่ีทําการซ้ือขายสินคาระหวางกันเรียกวา ประเทศคูคา สินคาที่นํามาจากตางประเทศ
เพื่อเขามาจําหนาย เรียกวา สินคาเขา (Import) สวนสินคาที่ผลิตไดนําสงออกไปจําหนายในตางประเทศ
เรียกวา สินคาออก (Export)
1.3 นโยบายการคา ระหวางประเทศ (Trade Policy) เปน แนวทางปฏิบตั ิทางการคา กับประเทศ
ตาง ๆ ซ่ึงมักกาํ หนดขึ้นเพอ่ื รกั ษาผลประโยชนท างเศรษฐกจิ ของประชาชน แบงเปน 2 ลกั ษณะ คอื

1) นโยบายการคา แบบเสรมี ักใชวิธีการ ดงั น้ี
1.1 ไมม ีการเกบ็ ภาษีคุมกนั คอื ไมก ําหนดกาํ แพงภาษีขาเขา ไมเกบ็ คา พรเี มีย่ ม
1.2 ไมใหส ิทธิทางการคาแกประเทศหนึ่งประเทศใด
1.3 หลักการแบงงานทํากัน เลือกผลิตเฉพาะสินคาท่ีตนถนัด ทําใหตนทุนการผลิตต่ํา

สินคามคี ณุ ภาพ เกดิ ประโยชนท ัง้ ผผู ลติ และผบู ริโภค
1.4 ไมมขี อ จาํ กัดทางการคา คือ ไมม ีการกาํ หนดโควตาสินคา

ปจ จุบนั ประเทศตาง ๆ ยกเลกิ นโยบายการคาแบบเสรี เน่ืองจากประเทศเกษตรกรรมจะเสียเปรียบ
ประเทศอตุ สาหกรรม ทําใหเ กิดภาวะปญ หาขาดดลุ การคา เงินทองรัว่ ไหลไปประเทศอื่นมาก และสถานการณ
ทางการเมืองโลกท่ีเปล่ยี นไป จงึ มีการกีดกนั ทางการคา ซ่งึ กันและกัน

2) นโยบายการคา แบบคุม กนั (Protective Policy) เปนนโยบายการคา ท่ีจํากัดสินคาเขาที่จะ
มาแขง ขนั กบั สนิ คาท่ผี ลติ ไดใ นประเทศ นโยบายนีม้ ีวตั ถปุ ระสงคเพ่อื คุมครองการผลิตภายในประเทศประเทศ
ที่ใชนโยบายการคา แบบคุม กันมักใชวธิ ีการ ดังนี้

2.1 การต้ังกําแพงภาษี กําหนดอัตราภาษีสินคาเขาใหสูงกวาชาติอื่นหรือ เก็บภาษี
หลายอัตรา

2.2 กําหนดปริมาณการนาํ เขา หรือการสง ออกสินคา บางชนิด (โควตา)
2.3 หามนําเขาหรอื สง ออกสนิ คา บางชนิด เชน หามสงออกสัตวปา
2.4 การใหเงินอุดหนุน เชน ใหเงินอุดหนุนแกผูผลิตในประเทศหรือผูสงออกสินคา
บางชนิดลดภาษีสง ออกหรอื ใหความสะดวกดา นสนิ เชอื่
1.4 นโยบายการคา ตา งประเทศของไทย
พ้ืนที่ทางเศรษฐกิจของไทย คือ เกษตรกรรม เพื่อไมใหเกิดการเสียเปรียบดุลการคา จึงใช
นโยบายการคาตางประเทศแบบคุมกนั ดังนี้
1) ใชนโยบายการคาแบบคุมกัน โดยนําเอามาตรการตาง ๆ มาใช เชน ตั้งกําแพงภาษี
การกําหนดปริมาณการนําเขาสินคา การลดภาษีสงออก เพ่ือคุมครองอุตสาหกรรมและการผลิตสินคา
ภายในประเทศ

227

2) ใหเ อกชนมีบทบาททางการคามากทีส่ ดุ รัฐบาลสงเสรมิ ใหเอกชนดําเนนิ การสง ออกมสี ินคา
บางอยางที่รัฐเปน ผูดาํ เนนิ การสงออก เชน ขาว ขา วโพด นาํ้ ตาล เปนตน

3) ใชระบบภาษีศุลกากรพิกัดอัตราเด่ียว หรือพิกัดอัตราซอน สินคานําเขาจากประเทศใด
ก็ตาม รัฐเก็บภาษาศุลกากรในอัตราเดียวกัน ไมใหสิทธิหรือกีดกันประเทศใดเปนพิเศษ ที่เปนเชนน้ี
เพราะประเทศไทยเปนสมาชกิ องคการคา โลก (World Trade Organization หรอื WTO)

ปริมาณการคา ระหวางประเทศ คิดจากมูลคาของสินคาออกและมูลคาของสินคาเขารวมกันปริมาณ
การคา ระหวา งประเทศจะแตกตา งกันไป ตามสภาพเศรษฐกจิ และนโยบายการคาของประเทศนั้น ๆ ประเทศ
พัฒนาแลวมีปรมิ าณการคา ระหวา งประเทศสูงกวาประเทศกาํ ลังพฒั นา

1.5 ดุลการคาระหวางประเทศ
ดุลการคา (Balance of Trade) คอื การเปรียบเทียบมูลคา สินคา ออกกับมลู คา สินคาในเวลา 1

ป ดุลการคามี 3 ลกั ษณะ คือ
ดลุ การคาเกนิ ดลุ = มลู คา สนิ คา ออก มากกวา มูลคาสินคาเขา
ดลุ การคาสมดลุ = มูลคาสนิ คา ออก เทา กบั มูลคา สินคา เขา
ดลุ การคาขาดดลุ = มลู คาสินคา ออก นอ ยกวา มลู คาสินคา เขา

แตข ณะเดยี วกันประเทศไทยรว มจัดตั้ง เขตการคาเสรีอาเซียน (ASEAN Free Trade Area หรือ
AFTA) มีขอตกลงจัดเก็บภาษีสินคาเขาจากประเทศสมาชิก AFTA ตํ่ากวารอยละ 0-5 เทาน้ัน ประเทศ
สมาชกิ AFTA ทั้ง 10 ประเทศจะเก็บภาษใี นอตั ราเทา กันทงั้ หมดในอัตราท่ตี ่าํ กวา WTO

1.6 ดลุ การคา ของไทย
ดุลการคาประเทศไทยมีลักษณะขาดดุลมาตลอด นับต้ังแต พ.ศ. 2495 เปนตนมา เนื่องจาก

สินคาเขาสวนใหญเปนสินคาอุตสาหกรรม เชน เครื่องจักรไฟฟา เครื่องจักรใชในอุตสาหกรรม เคมีภัณฑ
แผงวงจรไฟฟา น้าํ มันดบิ เปนจํานวนมากมาพัฒนาประเทศ สว นสินคาออกเปนผลิตภัณฑดานเกษตรกรรม
ซ่ึงมีมูลคานอยกวาสินคาทุน จึงทําใหขาดดุลการคาตั้งแต ป 2541 เปนตนมาปริมาณการคาขยายตัวสูงขึ้น
เรือ่ ย ๆ ประเทศไทยเร่ิมดลุ การคาเกินดลุ ประเทศคูค าสาํ คญั ของไทย คอื ญปี่ นุ สหรัฐอเมริกา ประชาคมยโุ รป
(EC) และประเทศในกลุม อาเซียน

1.7 ปญหาการคา ระหวางประเทศของไทย
ปริมาณการคาระหวางประเทศของไทย มีอัตราขยายตัวสูงมาก ขณะเดียวกันก็ประสบปญหา

สาํ คญั 3 ประการ คือ
1) ลัทธกิ ีดกนั ทางการคาของประเทศคูคา ทส่ี าํ คัญ เชน การต้งั กาํ แพงภาษีขาเขา ยกเลิกการใหส ทิ ธิ

พเิ ศษทางการคา (GSP) แกสินคา ไทย กฎหมายลขิ สทิ ธ์ทิ างปญญา เปน ตน
2) ตลาดการคาในตา งประเทศยังไมก วางขวาง
3) การแขงขันแยงตลาดของประเทศคูแขง ไทยมีคูแขงสินคาการเกษตรในตลาดโลกหลายราย

โดยเฉพาะสินคาขาว

228

4) ขอผูกพันที่ตองปฏิบัติตามกฎขอบังคับของแกตต (GATT) คือ ขอตกลงท่ัวไปวาดวยภาษี
ศลุ กากรและการคาของประเทศสมาชกิ

5) การขาดดุลการคา ซ่ึงแนวทางแกไข คอื ปรบั ปรงุ คุณภาพสนิ คาและราคา แลวขยายตลาดและ
ปริมาณสงออก ในขณะเดียวกันตองพัฒนาอุตสาหกรรมในประเทศพรอม ๆ กับจํากัดการนําเขาสินคา
ตางประเทศท่ีฟุม เฟอ ย

การเงินระหวา งประเทศ (International Finance)
การเงินระหวางประเทศเปน การแสดงความสมั พันธด านการเงินระหวางประเทศหนึง่ กับอีกประเทศ
หนึง่ อนั สืบเนอื่ งมาจากการคาขายระหวางประเทศ การกูย มื เงินและการชาํ ระหน้ี การลงทุนระหวางประเทศ
และการชว ยเหลือกนั ระหวางประเทศ
2.1 การแลกเปลย่ี นเงินตราตางประเทศ (Foreign Exchange)
การแลกเปลย่ี นเงนิ ตราตางประเทศ คอื การเปรยี บเทยี บราคาของเงินตราประเทศหน่ึงกับเงินตรา
ของอกี ประเทศหน่งึ โดยท่วั ไปมักเทยี บคา เงนิ ตราของประเทศตนกับเงนิ ดอลลารสหรัฐ การทต่ี องแลกเปลย่ี น
เงินตราตางประเทศ เพราะมีการดาํ เนินธรุ กิจการคาระหวางประเทศ แตล ะประเทศมหี นวยเงินตรา ไมเหมือนกัน
จึงตองกําหนดอัตราแลกเปลี่ยน เงินตราท่ีไดรับการยอมรับใหเปนส่ือในการแลกเลี่ยน คือ เงินดอลลารสหรัฐ
เงนิ เยน เงินยโู ร
ธนาคารกลางเปนผูกําหนดอัตราแลกเปลี่ยน โดยเทียบคาเงินของตนกับทองคําหรือเงินตรา
สกลุ อืน่ ภายใตเ ง่ือนไขท่ีกองทุนการเงนิ ระหวางประเทศ (IMF) กําหนด
2.2 ดลุ การชาํ ระเงินระหวางประเทศ (Balance of Payment)
ดุลการชาํ ระเงนิ ระหวา งประเทศ หมายถึง รายการแสดงยอดรายรับและรายจายของประเทศที่เกิด
จากการทาํ กจิ กรรมทางเศรษฐกิจระหวา งประเทศในระยะเวลา 1 ป
ดุลการชาํ ระเงินระหวางประเทศ ประกอบดว ย 3 สว นใหญ ๆ คอื
1) บญั ชีเดนิ สะพดั เปน บัญชีแสดงดุลการคา ดลุ บรกิ าร
2) บญั ชที ุนเคลือ่ นยาย เปน บัญชแี สดงการนําเงินไปลงทุนระหวางประเทศทัง้ ภาครัฐและเอกชน
3) บญั ชที ุนสาํ รองระหวางประเทศ เปนบัญชีที่แสดงการเปลี่ยนแปลงจํานวนเงินสํารองระหวาง
ประเทศในแตล ะป
ทนุ สาํ รองระหวา งประเทศ คอื ทรพั ยสินของประเทศที่เก็บไวในรูปของเงินสกุลตางประเทศและ
ทองคาํ แทง
4) บญั ชีเงนิ โอนและบริจาค เปน เงนิ ไดเ ปลาหรอื เงนิ บรจิ าคระหวางประเทศดลุ การชําระเงนิ มี 3
ลักษณะ คือ
ดุลการชําระเงนิ ขาดดลุ คือ รายรับต่าํ กวา รายจาย
ดุลการชาํ ระเงินเกินดุล คอื รายรับสูงกวา รายจา ย
ดุลการชาํ ระเงนิ สมดลุ คอื รายรบั เทา กบั รายจา ย

229

ดลุ การชาํ ระเงิน = รายรับท้งั หมดท่ไี ดจากตางประเทศ - รายจายทัง้ หมดที่จา ยไปตา งประเทศ

ขอแตกตางระหวางดลุ การคากบั ดุลการชําระเงิน
1) ดุลการคา เปรยี บเทยี บเฉพาะ มูลคาสินคา ออกกบั มลู คา สินคาเขา เทานัน้
ดลุ การชาํ ระเงิน เปรียบเทียบเฉพาะรายรบั กบั รายจายทเ่ี กดิ จากการตดิ ตอ กบั

ตา งประเทศทกุ ดาน
2) ดลุ การคา เปน สวนหนงึ่ ของบัญชีดลุ การชําระเงิน

2.3 ภาวะดุลการชาํ ระเงินของไทย
แมดุลการคาของประเทศจะขาดดุลมาตลอด แตประเทศไทยไมขาดดุลการชําระเงินปใด
ดลุ การชาํ ระเงินเกินดุลเกดิ ผลดี ทาํ ใหประเทศมี “ทนุ สํารองระหวางประเทศ” เพ่ิมสงู ขึ้น
ป 2540 ดุลการชําระเงินขาดดุล เพราะดึงทุนสาํ รองมาใช จนเกดิ วกิ ฤตกิ ารเงนิ
ป 2541 ดุลการคาเริม่ เกนิ ดลุ เนอ่ื งจากการลดอตั ราแลกเปลี่ยนเงินตราระหวางประเทศ ลดการ
นาํ เขา สนิ คาทุนและวตั ถดุ บิ นบั จากป 2541 น้ีไป ไทยยงั คงมีดลุ การคา เกนิ ดลุ แตเ ร่ิมเกินดุลลดลง

3. การลงทุนระหวางประเทศ (International Investment)

การลงทนุ ระหวางประเทศ หมายถงึ การทีร่ ฐั บาลหรือเอกชนของประเทศหนึ่งนําเงินไปลงทุนดําเนิน
ธุรกจิ เพื่อแสวงหากาํ ไรในอกี ประเทศหน่ึง ปจ จุบันการลงทุนระหวางประเทศสวนใหญอ ยใู นรปู การดําเนินงาน
โดยวิสาหกิจ และมสี ถาบนั การเงนิ เอกชนเปนผูจ ัดหาเงินทุนสําหรบั โครงการตา ง ๆ

3.1สาเหตขุ องการลงทุนระหวางประเทศ
1) ลดตน ทุนการนาํ เขา วตั ถุดบิ
2) ลดตน ทนุ แรงงานตํ่า
3) ขยายตลาด โดยตั้งโรงงานผลิตเพ่ือตอบสนองความตอ งการตลาดมากข้นึ
4) ไดรับสทิ ธิพเิ ศษทางภาษี

ประเทศกําลังพฒั นามคี วามเหมาะสมมากตอ การลงทนุ
ผลดีของการลงทุนระหวางประเทศ คือ ทาํ ใหก ารคาระหวางประเทศขยายตัว เศรษฐกิจภายใน
ประเทศดีขน้ึ และมีความกา วหนาทางเทคโนโลยี
3.2 การลงทนุ ของตา งประเทศในประเทศไทย

รัฐบาลสนับสนนุ และสงเสรมิ การลงทนุ ของตางประเทศ และจัดต้ังสํานักงานคณะกรรมการ
สง เสริมการลงทนุ (Board of Investment หรือ BOI) เพือ่ ทาํ หนา ทส่ี นบั สนุนการลงทุนโดยใหส ิทธพิ เิ ศษ
ตา ง ๆ แกผ ลู งทนุ เชน ลดหยอนภาษีศุลกากรสินคาสงออกและนําเขาวัตถุดิบ หรือตั้งกําแพงภาษีสินคาจาก
ตางประเทศ เพือ่ คมุ ครองอตุ สาหกรรมท่ผี ลติ ไดในประเทศไทย ประเทศไทยไดร บั ความชว ยเหลือทางเศรษฐกจิ
จากประเทศญี่ปนุ และสหรัฐอเมริกาเปน สวนใหญ

230

แบบฝกหัดทายบทเร่ืองที่ 6 เร่ือง ความสัมพันธและผลกระทบทางเศรษฐกิจระหวางประเทศกับภูมิภาค
ตาง ๆ ท่ัวโลก

คาํ สั่ง เมื่อผเู รยี นศึกษาเรือ่ ง ความสมั พนั ธและผลกระทบทางเศรษฐกจิ ระหวางประเทศกับภูมิภาค
ตา ง ๆ ท่ัวโลก จบแลว ใหทําแบบฝกหดั ตอไปนี้ โดยเขยี นในสมดุ บันทกึ กิจกรรมเรยี นรู

แบบฝกหดั ที่ 1 ใหผ เู รยี นอา นขอความตอ ไปนี้ แลวตอบคาํ ถามที่กําหนดให

เร่อื งที่ 1
การคาระหวางประเทศ หมายถึง การซ้อื ขายแลกเปล่ียนสินคา และบรกิ ารระหวางประเทศหนึ่งกับอีก

ประเทศหน่ึง อาจกระทําโดยรฐั บาลหรือเอกชนกไ็ ด ปจ จบุ นั ประเทศตา ง ๆ สว นมากมกั มีการติดตอซอื้ ขายกัน
เน่ืองจากแตละประเทศมีทรัพยากรธรรมชาติ สภาพของดินฟาอากาศ และความชํานาญในการผลิตสินคา
แตกตา งกนั สรุปไดวา ปจ จัยทีก่ อ ใหเ กดิ การคาระหวางประเทศ คือ

1. ความแตกตา งในเรอื่ งทพั ยากรธรรมชาติ ไดแ ก พลงั งาน แรธ าตุ ปาไม ความอดุ มสมบูรณของดินใน
แตล ะประเทศในโลกแตกตา งกัน ประเทศท่มี ที รัพยากรอุดมสมบรู ณ ยอมมโี อกาสสงู ที่จะนําทรพั ยากรมาผลิต
เปน สนิ คา และบริการ

2. ความแตกตางในดา นลักษณะภมู ปิ ระเทศและภูมอิ ากาศ จงึ ผลติ สนิ คา ไดแ ตกตา งกนั
3. ความแตกตางในเรื่องความชํานาญการในการผลิต เพราะแตละประเทศมีความกาวหนาทาง
เทคโนโลยแี ตกตา งกัน ประชากรของแตละประเทศมีความรู ความชํานาญแตกตางกัน เชน สวิตเซอรแลนด
มีความชาํ นาญในการผลิตนาฬิกา เปน ตน

ใหผเู รียนตอบคาํ ถามตอไปนี้ โดยเตมิ คาํ ตอบลงในชอ งวา ง
1. การคาระหวา งประเทศ หมายถงึ .....................................................................................................
2. การดําเนนิ กจิ กรรมในดา นการคาระหวางประเทศสามารถดาํ เนนิ การโดย ......................................
............................................................................................................................................................................
3. สาเหตุทีท่ ําใหเกิดการคาระหวางประเทศ ไดแก .............................................................................
............................................................................................................................................................................
4. ประเทศไทยเปน ประเทศทผี่ ลิตขา วไดมาก เนื่องจาก.....................................................................
............................................................................................................................................................................

เรื่องที่ 2
การทป่ี ระเทศใดจะผลิตสินคาอะไรมากนอยเทาใดนั้น ขึ้นอยูกับปจจัยและความเหมาะสมหลาย ๆ

ประการดังทีไ่ ดกลา วมาแลว ไมม ีประเทศใดสามารถผลิตสินคาท่ีประชาชนตองการไดหมดทุกอยาง ประเทศ
ตาง ๆ จึงนาํ สนิ คา ของตนมาแลกเปลีย่ นกนั ดงั นน้ั การคาระหวางประเทศจงึ กอใหเกดิ ประโยชน ดังน้ี

231

1. สนิ คาใดท่ีผลิตในประเทศเราไมได เราสามารถที่จะซื้อสินคาจากประเทศอืน่ ได ทาํ ใหมีสินคาสนอง
ความตองการของเราไดมากขึน้

2. สนิ คาทผี่ ลติ ไดในประเทศแตม ีตน ทนุ ในการผลติ สงู ประเทศเราควรเลือกผลิตสินคาที่มีตนทุนการ
ผลติ ตํ่า แลว สง ไปขายแลกเปล่ยี น เราจะไดสนิ คาคณุ ภาพดีและราคาถกู กวา ที่จะผลติ เอง

3. กอ ใหเ กดิ ความรูค วามชาํ นาญในการผลิตเฉพาะอยางตามความถนดั ทาํ ใหเ กดิ แรงจูงใจที่จะคิดคัน
เทคนิคการผลิตใหม ีคณุ ภาพมากข้ึน

4. ชว ยใหประเทศกําลังพฒั นาไดแบบอยา งการผลิตทท่ี นั สมยั สามารถนาํ ทรพั ยากรที่มอี ยูม าใชในการ
ผลติ เพอ่ื สงออกมากขน้ึ

5. ชวยใหประเทศกําลังพัฒนารูจักใชเทคโนโลยีจากประเทศที่พัฒนาแลวมาพัฒนาประเทศให
เจรญิ กาวหนา ข้นึ

ใหผเู รยี นตอบคาํ ถามตอ ไปนี้ โดยเตมิ คาํ ตอบลงในชอ งวา งตอไปน้ี
1. ในการผลิตสินคา ถาตน ทนุ ในการผลิตในประเทศสงู ควรแกปญหาโดย
.............................................................................................................................................................
2. ประเทศกําลงั พฒั นาไดแ บบอยางในการผลิตสินคา จาก..................................................................

........................................................................................................................................................
3. การคา ระหวา งประเทศชว ยใหเ ศรษฐกจิ ขยายตัวเพราะ ............................................................

........................................................................................................................................................

เรอ่ื งท่ี 3
นโยบายการคาระหวางประเทศ เปนนโยบายที่ประเทศหน่ึงประเทศใดนําไปใชในการคาระหวาง

ประเทศแบง ออกเปน 2 แบบ คือ
1. นโยบายการคาเสรี เปนนโยบายที่สงเสริมใหประเทศอ่ืนนําสินคามาขายอยางเสรี ปราศจาก

ขอ จํากัดใดๆ ประเทศท่ใี ชนโยบายการคาเสรีจะตอ งปฏบิ ตั ิตามเง่อื นไขตอไปน้ี
1.1 ตองผลติ สนิ คาท่ีมีประสิทธิภาพสูง หรือมคี วามชาํ นาญในการผลิตสูง
1.2 ตอ งไมเ ก็บภาษี หรอื เกบ็ นอ ยทสี่ ดุ เพือ่ ไมใหเ กิดความแตกตา งในการผลติ สนิ คา
1.3 ไมมีการแบงแยก หรือใหอ ภิสิทธิ์แกป ระเทศใดประเทศหน่งึ

2. นโยบายการคาแบบคุมกัน เปนนโยบายที่รัฐบาลจะใชเครื่องมือตาง ๆ เพ่ือจํากัดการนําเขาและ
สงเสริมการสงออก

232

เรื่องท่ี 7 การรวมกลุมทางเศรษฐกจิ

ความเปนมาและองคป ระกอบ
การคา ระหวางประเทศเกิดข้ึนเนือ่ งจากการท่ีโลกไดถูกแบง ออกเปนประเทศ แตละประเทศตางผลิต
สินคาหรือบริการแตกตางกนั เม่อื แตละประเทศตางเกิดความตองการท่ีจะแลกเปลี่ยนสินคาและบริการที่ตน
ผลิต ไดเปนจาํ นวนมากสินคา และบรกิ ารที่ตนผลิตไดนอยหรือผลิตไมไดเลยกับประเทศอื่น ประกอบกับการ
คมนาคมไปมาหาสูกันสะดวก การคา ระหวา งประเทศจึงเกดิ ขน้ึ
การที่แตล ะประเทศผลติ สนิ คา หรือบรกิ ารไดแตกตางกันเปนเพราะสาเหตตุ อ ไปน้ี
1. แตละประเทศตา งมลี กั ษณะท่ีต้งั ตางกัน ลักษณะท่ีตั้งของบางประเทศเอื้ออํานวยใหเกิดการผลิต
สินคาหรือบริการ เชน ประเทศท่ีมีชายฝง ทะเลกจ็ ะมีอตุ สาหกรรมตอเรือเพื่อขนสงหรือการใหบริการขนถาย
สินคาโดยใชทา เรอื นาํ้ ลกึ บางประเทศมีภูมิประเทศงดงาม จะมอี ตุ สาหกรรมการทองเที่ยวเกิดข้ึน
2. แตล ะประเทศมแี รธ าตุซงึ่ เปน ทรัพยากรธรรมชาติมากนอยตางกัน เชน สวีเดนมีเหล็ก เยอรมันมี
ถา นหนิ เวเนซูเอลาและตะวันออกกลางมีนํ้ามัน แอฟริกาใตมีทองคําและยูเรเนียม ประเทศเหลาน้ีก็จะนํา
แรธ าตขุ ึ้นมาใชและสง เปน สินคา ออก
3. แตละประเทศมีลักษณะดนิ ฟา อากาศทีแ่ ตกตางกนั เชน สหรัฐอเมริกาและแคนาดาประเทศที่อยูใ น
เขตอบอุนสามารถปลกู ขาวสาลไี ด ไทยอยูในเขตมรสมุ สามารถปลกู ขาวได บราซลิ เปน ประเทศในเขตศูนยสูตร
สามารถปลูกกาแฟได จากการทพ่ี ชื ผลสามารถข้นึ ไดดี ตามสภาพดนิ ฟา อากาศแตละชนิดดังกลาวทําใหแตละ
ประเทศสามารถผลิตพชื ผลชนิดน้นั ไดเปนจาํ นวนมาก เมอื่ มเี หลอื กส็ ามารถสง เปน สนิ คาออก
นอกจากนี้ยังมีทฤษฎียืนยันวา “ถาทุกประเทศแบงงานผลิตสินคาและบริการตามท่ีตนถนัดหรือ
เมื่อเปรียบเทียบแลวไดเ ปรียบ จะทําใหมีผลผลิตเกิดขน้ึ มากกวาตา งคนตางผลติ ”

ดลุ การคา และดุลการชาํ ระเงนิ
ในการทําการคา ระหวางประเทศนน้ั ประเทศหนึง่ ๆ ยอ มตองบนั ทกึ รายการที่เกดิ ขึ้น เพราะจะทําให
ไดทราบผลการติดตอ คาขายกับตา งประเทศ รายการคา กบั ตา งประเทศนี้อาจบันทึกอยูใน 2 รูปแบบ ดวยกัน
คอื ดุลการคา และดุลการชําระเงนิ
ดุลการคา (Balance of Trade) ไดแก การเปรียบเทียบมูลคาของสินคาท่ีประเทศหนึ่งสงออกขาย
(Export) ใหประเทศอ่ืน ๆ กับมูลคาของสินคาที่ประเทศนั้นสั่งซื้อเขามาจําหนายวามากนอยตางกันเทาไร
ในระยะ 1 ป เพ่อื เปรียบเทียบวา ตนไดเปรยี บหรือเสยี เปรยี บ
ตัวอยางเชน ประเทศไทยสงสนิ คา ออกหลายประเภทไปขายสงประเทศญี่ปุน สิงคโปร และอีกหลาย
ประเทศ มีมูลคารวมกัน 589,813 ลานบาท ในป พ.ศ. 2533 และในปเดียวกันก็ไดสั่งสินคาเขาจากประเทศ
ตาง ๆ มีมูลคา 844,448 ลานบาท เม่ือนํามาเปรียบเทียบกันจะทําใหทราบไดวาไดเปรียบหรือเสียเปรียบ
ดลุ การคา ในการเปรยี บเทยี บนอ้ี าจแบงออกไดเ ปน 3 ประเภท คือ

233

1. ดุลการคาไดเปรียบ หรือเกินดุล ไดแกการที่ประเทศหนึ่งสงสินคาไปขายยังตางประเทศมีมูลคา
มากกวาส่งั สินคาเขามาอุปโภคบรโิ ภค

2. ดลุ การคาเสยี เปรยี บ หรอื ขาดดุล ไดแก การทีป่ ระเทศหน่ึงสง สนิ คา ไปขายยังตางประเทศ มีมูลคา
นอยกวา ทส่ี ่งั สนิ คา เขา มาอปุ โภคบริโภค

3. ดุลการคาสมดุล ไมไดเปรียบเสียเทียบกันหรือเทากันมีผลลบเปนศูนยกลาวคือมูลคาสินคาเขา
เทากบั มูลคา สนิ คาสง ออก

โดยทั่วไปการใชดุลการเพียงอยางเดียวอาจไมทําใหทราบฐานะท่ีแทจริงของประเทศไดกลาวคือ
ดุลการคา ท่เี สียเปรียบนนั้ อาจไมเ ปน ผลเสียใด ๆ ตอ ประเทศก็ได เนื่องจากบันทึกเก่ียวกับดุลการคานั้นจะไม
รวมถงึ การนาํ เขาสินคา บางชนิด ทไ่ี มต องชาํ ระเปน เงินตราตา งประเทศก็ไดเนือ่ งมาจากสินคา ชนิดนน้ั จะมาจาก
การบริจาคชว ยเหลอื ถา นาํ เอารายการน้ีมาหักออกอาจทําใหดุลการคาลดลงหรือการคิดราคาสินคาเขาและ
สินคาออกตางกนั กลา วคอื ขณะที่สนิ คา เขารวมมูลคาขนสงและการประกันภัยแตสินคาออกไมไดรวมไวหรือ
การส่งั สนิ คาประเภททนุ เชน เครือ่ งจักรกลเขา มาทําการผลติ สนิ คา ดูเหมือนวาจะทําใหเสียเปรียบดุลการคา
ก็จรงิ แตในระยะยาวแลวเมือ่ มีการผลติ สนิ คา เพ่อื การสงออก สนิ คานน้ั อาจทําใหไดเ ปรียบดุลการคา ในระยะ
ยาวก็เปนไปได เปนตน

ประเทศท่ีดุลการคาไดเปรียบถือวาภาวะเศรษฐกิจของประเทศน้ันเจริญ แตอาจจะไมเปนผลดีตอ
เศรษฐกิจเสมอไป เชน เมอ่ื ไดร ับเงินตราตางประเทศ ธนาคารกลางสามารถเพ่มิ ปรมิ าณเงินในทอ งตลาดไดมาก
พอคาสามารถแลกเงนิ ตราตา งประเทศมาเปน เงนิ ในประเทศไดมาก เม่ือปริมาณเงินในทองตลาดมากอาจเกิด
ภาวะเงินเฟอหรอื การท่ปี ระเทศใด ประเทศหน่ึงไดเปรียบดุลการคากับประเทศอ่ืนติดตอกันหลายปจะทําให
ประเทศคูคาไมสามารถมีเงินมาซื้อสินคาหรือชําระเงินได ยอมเปนผลเสียตออุตสาหกรรมภายในประเทศ
ดังนั้นนักคิดทางเศรษฐศาสตรจึงเห็นวาไมควรเปรียบเทียบเฉพาะรายการสินคาเทาน้ัน จึงจะทําใหทราบ
สภาวะเศรษฐกจิ ที่แทจริงของประเทศ แตค วรมรี ายการอื่นๆ เขามาแสดงเปรียบเทยี บดว ยและรายการอ่ืน ๆ
ที่แสดงเปรยี บเทียบน้ันแตละประเทศจะแสดงไวใ นรูปของดุลชาํ ระเงนิ ระหวา งประเทศ

ดุลการชาํ ระเงินระหวา งประเทศ คอื สถติ ใิ นรูปบญั ชีแสดงรายรับ (หรือ credit = +) ท่ีประเทศหน่ึง
ไดรับจากตางประเทศ และรายจาย (หรือ debit = - ) ท่ีประเทศนั้นจายแกตางประเทศในรอบ 1 ป นํามา
เปรียบเทยี บกนั เพอ่ื ทราบตนไดเ ปรยี บหรือเสียเปรยี บ โดยปกติดลุ การชําระเงินจะประกอบไปดวย

1. บญั ชีดลุ การคา
2. บญั ชีดลุ บริการ
3. บัญชีดลุ บริจาค
4. บญั ชที นุ หรอื บัญชเี งินทนุ
5. บญั ชกี ารเคลอ่ื นยายเงนิ ทุนของระบบการเงนิ
6. จาํ นวนไมประจักษหรอื คาคลาดเคลอื่ นสุทธิ

234

จากบัญชีดุลชําระเงนิ ทง้ั 6 ชนดิ น้ี บญั ชดี ุลการคา บญั ชีดลุ บริการ และบัญชีดลุ บริจาคเรียกรวมกันวา
บัญชีเดินสะพัด (Current Account) เปน บญั ชแี สดงถงึ การแลกเปลีย่ นเงินระหวางประเทศเฉพาะสวนท่ีเปน
ผลติ ภัณฑ (สนิ คา และบรกิ าร) เทานั้น แตไมม รี ายการแสดงการเคลอ่ื นยา ยทรัพยส นิ หรือทนุ
ซ่ึงดลุ การชําระเงนิ จะพิจารณาจาก

ดลุ การชาํ ระเงิน = ดลุ บัญชเี ดินสะพดั + ดุลบัญชที ุน + จํานวนไมป ระจักษ
ซงึ่ จะแสดงผลอยูใน 3 ลักษณะ คือ ถายอดรายรับมากวารายจาย เรียกวา ดุลการชําระเงินเกินดุล
ถายอดรายรับนอ ยกวายอดรายจา ย เรียกวา ดุลการชาํ ระเงินขาดดุล และถายอดรายรับหรือรายจายเทากัน
หรอื เปนศูนยเรียกวา ดุลการชาํ ระเงินสมดุล

อัตราแลกเปลย่ี นเงนิ ตราตา งประเทศ
เงนิ ตราตางประเทศ หมายถึง เงินตราของประเทศอื่นซง่ึ อยูในความครอบครองของรฐั บาลหรือเอกชน
ของประเทศใดประเทศหน่ึง ตัวอยางเชน เงินตราตางประเทศในทัศนะของเอกชนและรัฐบาลไทยก็คือเงิน
ดอลลาร มารค เยน ปอนด เปนตน สวนเงินบาทเปนเงินท่ีออกโดยรัฐบาลไทย ถือเปนเงินตราตางประเทศ
ทัศนะของรฐั บาลและเอกชนของประเทศอ่ืนนอกจากประเทศไทย เงนิ ตราของประเทศตา ง ๆ แตล ะหนว ยจะมี
อาํ นาจซื้อแตกตา งกันไปตามคาของเงนิ ในแตล ะประเทศ ซึ่งคาของเงินแตละประเทศจะถูกกําหนดไวใ นรปู ของ
อตั ราแลกเปล่ยี นเงินตราระหวา งประเทศ
อัตราแลกเปล่ียนเงินตราระหวางประเทศมีความสัมพันธอยางใกลชิดกับการคาระหวางประเทศ
เพราะอัตราแลกเปล่ยี น หมายถึง ราคาของเงินตราสกลุ หนึง่ เม่ือเปรียบเทียบกับเงินตราของสกุลอื่น ๆ อัตรา
แลกเปล่ียนเปนราคาท่ีสําคัญเม่ือเทียบกับราคาสินคาโดยท่ัวไป เพราะอัตราแลกเปลี่ยนจะเปนตัวเช่ือมโยง
ราคาสินคา ของประเทศตา ง ๆ หากเราไมท ราบอัตราแลกเปลีย่ นจะทาํ ใหเราไมส ามารถเปรยี บเทยี บราคาสินคา
ระหวางประเทศได และอตั ราแลกเปล่ียน ราคาสินคาทกุ ชนดิ ในตา งประเทศ ซง่ึ คดิ เปนเงนิ ตราของประเทศใด
ประเทศหน่ึงจะเปลี่ยนไปดวย ตวั อยา งเชน อัตราแลกเปลยี่ นระหวางปอนดกับบาทเปน 1 ปอนดตอ 45 บาท
เส้ือขนสัตวตัวหน่ึงมีราคา 20 ปอนดในประเทศอังกฤษจะมี ราคา 900 บาทในประเทศไทย แตถาประเทศ
อังกฤษลดคา เงินปอนดเปน 1 ปอนดเทากับ 35 บาท เสื้อขนสัตวตัวเดิมจะมีราคาในประเทศไทยเพียง 700
บาท เทาน้นั โดยตัง้ ขอ สมมติในชั้นนวี้ า ราคาเสื้อขนสัตวในอังกฤษไมเปล่ียนแตในทางปฏิบัติจริง เม่ืออังกฤษ
ลดคาเงนิ ปอนด ราคาสินคาในอังกฤษจะเปล่ียนจากระดับเดิมและราคาเปรียบเทียบระหวางเงินบาทกับเงิน
ปอนดจะเปล่ียนไป ดังนั้นราคาสินคาที่ส่ังจากประเทศไทยไปประเทศอังกฤษจะเปลี่ยนไปเชนกัน กลาวคือ
ทอ่ี ตั ราแลกเปลยี่ นเดิมทเี งนิ 1 ปอนดมีคา เทากบั 45 บาทนั้น ถาประเทศองั กฤษตอ งการซ้ือรองเทาซึ่งมีราคา
450 บาทจากประเทศไทย องั กฤษจะตองจายเงนิ 10 ปอนด แตเ มือ่ อตั ราแลกเปลย่ี นเงินตราเปล่ียนไปเปน 1
ปอนดมีคาเทา กบั 35 บาท จะทําใหอังกฤษตองจายคารองเทาคูเดียวกันถึง 12.8 ปอนด ดังนั้นจึงกลาวไดวา
อัตราแลกเปล่ียนเปนปจจัยหน่ึงที่มีอิทธิพลตอสินคาเขาและสินคาออกของประเทศ ตลอดจนการดําเนิน
กิจกรรมทางเศรษฐกจิ ของประเทศอีกดวย ฉะนั้นประเทศตาง ๆ จงึ พยายามหาวิธีรวมกันในการกําหนดอัตรา
แลกเปลย่ี นท่เี หมาะสม

235

ผลจากการรวมกลมุ ทางเศรษฐกิจ
การรวมกลุมเศรษฐกิจ (Regional Economic integration) หมายถึง การที่ประเทศมากกวา 1
ประเทศขึน้ ไปมารวมกนั อยางเปนทางการ (Official integration) เพื่อเช่อื มเศรษฐกิจของภูมิภาคเดียวกนั
การท่ีประเทศในภมู ภิ าคเดียวกันมารวมตัวกนั นัน้ เพราะประสบปญ หาทางการคา นานาประการโดยเฉพาะ
ปญ หาการขาดดุลการคา ซงึ่ มีสาเหตมุ าจากการไรประสิทธิภาพในการผลิตและความไมม่ันคงในสินคาที่เปน
วัตถุดิบที่ใชในการผลิต จึงเกิดมีการรวมกลุมกันเพ่ือการผลิตและขยายตลาดและมีการทําสัญญาตาง ๆ
เพอ่ื แกปญ หาเฉพาะเร่อื ง
การรวมกลุม เศรษฐกจิ มหี ลายประเภท แตม ลี กั ษณะเหมอื นกันอยปู ระการหนึง่ คอื “การใชก าํ แพงภาษี
กดี กันสนิ คา จากประเทศนอกกลุมสมาชิก และใหมีสิทธพิ ิเศษในการนาํ เขา สินคาจากประเทศสมาชิกในกลุม”
การรวมกลมุ จงึ มีลักษณะของการคาแบบเสรี และการคาคุมกันอยูในตัวซ่ึงสามารถแบงออกเปนประเภทได
ดงั น้ี
1. เขตปลอดภาษี (Free Trade) เปนการวมกลุมประเทศท่ีงายที่สุดคือประเทศสมาชิกจะยกเวน
การเกบ็ ภาษขี าเขา ระหวา งกนั เอง โดยท่แี ตจะประเทศสมาชิกมีอิสระเต็มท่ีในการตั้งอัตราภาษีเรียกเก็บจาก
ประเทศนอกกลุม เชน เขตการคาเสรีแปซิฟค (Pacific Free Trade Area : PAFTA) เขตการคาเสรีลาติน
อเมรกิ า (Latin Amereac Free Trade: LAFTA) การรวมกลมุ ประเทศในลกั ษณะน้มี กั จะมปี ญ หาเนอื่ งมาจาก
การทแ่ี ตละประเทศสมาชิกมรี ะดับการพัฒนาท่ีแตกตางกันและการต้ังอัตราภาษีสําหรับประเทศนอกกลุมมี
ความแตกตางกนั ทําใหป ระเทศคูค า สามารถเลือกคา กับประเทศสมาชิกทตี่ ั้งอตั ราภาษีไวตํา่
2. สหภาพศลุ กากร (Custom Union) เปนการรวมกลุมเหมือนเขตปลอดภาษี แตมีขอตกลงเรื่อง
การตั้งกําแพงภาษีรวมกันเพื่อเก็บจากประเทศนอกกลุม แตมักจะมีปญหาคืออัตราภาษีที่รวมกันต้ังใหม
ถาแตกตางจากเดิมมากจะมีผลกระทบตอ อัตราภาษเี ดมิ ท่เี ก็บภายในประเทศและสงผลกระทบถึงราคาสินคา
ในประเทศ
3. ตลาดรว ม (Common Market) มลี กั ษณะเหมือนสหภาพศุลกากรทกุ ประการ แตเพ่ิมเง่ือนไขวา
ไมเ พียงแตสนิ คา เทา นั้นที่สามารถเคลอ่ื นยายไดโ ดยเสรีระหวา งประเทศสมาชกิ แตไมวาจะเปนการเคลื่อนยาย
ทุน แรงงาน สามารถทําไดโดยเสรี การตั้งตลาดรวมจําเปนตองมีนโยบายหลาย ๆ ดานที่ประสานกัน เชน
การเก็บภาษรี ายได นโยบายการเงนิ ภายใน นโยบายการคา ตลอดจนกฎหมายตาง ๆ
4. สหภาพเศรษฐกิจ (Economic Union) เปนการรวมกลุมกันอยางสมบูรณแบบโดยสมาชิก
อยภู ายใตน โยบายเดียวกัน ใชเงินตราสกลุ เดยี วกันและอยูภ ายใตอ าณาจกั รเศรษฐกิจเดยี วกนั

กลมุ ทางเศรษฐกจิ ทีส่ าํ คัญมีดงั นี้
1. กลมุ ประชาคมยโุ รป (European Community : EC) เกิดจากการรวมตัวกนั ของประเทศสมาชิก
ในยุโรป 12 ประเทศ ไดแก อังกฤษ เดนมารก ไอรแลนด กรีซ สเปน โปรตุเกส ฝรั่งเศส เยอรมันนี อิตาลี
เบลเยียม เนเธอรแลนด และลักแซมเบิรก ปจจุบันประชาคมยุโรปมีสภาพเปนสหภาพศุลกากร กลาวคือ
มีขอกําหนดใหประเทศสมาชิกยกเลิกการเก็บภาษีขาเขา ควบคุมสินคาเขาและสินคาออกระหวางประเทศ
สมาชิกและไดดาํ เนินนโยบายและมาตรการทางการคา กับประเทศนอกประชาคมรว มกัน โดยใชระบบประกัน

236

ราคาผลิตผลเกษตรแบบเดียวกัน และใชงบประมาณสวนกลางของประชาคมยุโรปเขาสูการเปนตลาดรวม
ตัง้ แตป  2535 และในป 2539 ไดร วมตัวกันเปนสหภาพเศรษฐกิจและการเงิน (Economic and Monetary
Union) ซ่ึงจะมกี ารใชเงินตราในสกลุ เดยี วกัน

2. สมาคมการคาเสรีแหงยุโรป (European Free Trade Association) มีสมาชิกในปจจุบัน
7 ประเทศ คือ นอรเวย สวีเดน ออสเตรยี สวเี ดน ออสเตรยี สวซิ เซอรแลนด ไอแลนด ฟนแลนด และลิกเตน-
สไตน วัตถปุ ระสงคก ารกอตั้งเปน เขตการคา เสรมี ากกวา เปน สหภาพศลุ กากร ในป 2527 กลุม ประเทศ น้ไี ดเคย
แถลงการณ รว มมอื กนั จดั ต้งั เปนเขตเศรษฐกิจยโุ รป (European Economic Area : EEA) โดยมีวัตถปุ ระสงค
เพ่ือขยายความรวมมือระหวางกลุมประเทศท้ังสองสวน ขั้นตอนในการจัดตั้งยังไมไดกําหนดไวชัดเจน
จนกระทงั่ ป 2532 กลุมประเทศสแกนดิเนเวียวิตกวาการเปนตลาดเดียวของประเทศสมาชิกประชาคมยุโรป
อาจสงผลกระทบตอการคาระหวางประเทศของตน จึงไมมีความประสงคจะกอต้ังเขตเศรษฐกิจยุโรป
แตป ระชาชนยุโรปยังใหก ารสนบั สนุน เนอ่ื งจากสมาคมการคาเสรแี หง ยุโรปเปนตลาดสินคาท่ีสําคัญ และใหญ
ท่สี ุดของประชาคมยุโรปจงึ ไดมกี ารจดั ตั้งอยางเปนทางการและมีการใหสตั ยาบันรวมกัน โดยมีผลบังคับต้ังแต
วนั ท่ี มกราคม 2536 เปน ตน

3. ขอตกลงการคาเสรีอเมริกาเหนือ (North American Free Trade Agreement : NAFTA)
มปี ระเทศสมาชิกในปจจบุ นั 3 ประเทศ ไดแ ก สหรฐั อเมรกิ า แคนาดา และเมก็ ซิโก มีวัตถุประสงคเพ่ือยกเลิก
การกีดกนั ทางการคาและการลงทุนระหวางประเทศสมาชิกทั้งสามและเพื่อสรางเขตการคาเสรีที่ยอมรับการ
คมุ ครองสทิ ธิในทรพั ยส ินทางปญญา

4. กลุมประเทศอาเซียน ประกอบไปดวยประเทศสมาชิก 10 ประเทศ คือ ไทย สิงคโปร มาเลเซีย
อินโดนีเซยี ฟลปิ ปน ส บรูไน เวียดนาม ลาว กัมพชู า และเมียนมาร มวี ัตถปุ ระสงคใ นการรวมตัวกันในครั้งแรก
คือการแบง งานกันผลติ สินคา เพอ่ื ลดความซ้ําซอ นในการผลติ และสรา งอาํ นาจตอรองทางการคาภายหลังไดมี
ขอเสนอใหจัดต้ังเขตการคาเสรีอาเซียน (Asean Free Trade Agreement : AFTA) มีวัตถุประสงคเพื่อให
ประเทศสมาชกิ คอ ย ๆ ยกเลิกหรือลดภาษีศุลกากร สําหรับสินคาสวนใหญที่คาขายกันอยูใหเหลือรอยละ 5
ภายในระยะเวลา 15 ป เชือ่ วาจะทําใหการคาและการลงทุนของกลมุ อาเซยี นขยายตัวมากขึ้น

ประเทศไทยไดร ว มมอื ทางเศรษฐกิจกับประเทศอืน่ ๆ อยา งกวา งขวาง และไดเขารว มเปน สมาชิกของ
องคกรระหวางประเทศ หลายองคกรดังน้ี

กลุม อาเซียน หรือสมาคมประชาชาติเอเชียตะวันออกเฉียงใต (Association of Southeast Asian
Nations : ASEAN) ประกอบดวย 10 ประเทศ ไดแก อินโดนีเซีย มาเลเซีย ฟลิปปนส สิงคโปร บรูไน ไทย
เวียดนาม ลาว กัมพชู า และเมียนมาร สํานักงานใหญตัง้ อยูทเ่ี มอื งจาการตา ประเทศอนิ โดนเี ซยี

องคกรน้มี ีวตั ถปุ ระสงค เพ่ือสง เสรมิ ความรว มมอื ทางเศรษฐกิจ วิทยศาสตรแ ละเทคโนโลยี สังคม และ
วฒั นธรรม ตลอดจนการเมอื งระหวา งประเทศสมาชกิ

จากการกอ ต้งั กลุมอาเซยี น มาตง้ั แต พ.ศ.2510 มาถงึ ปจจุบนั ประเทศสมาชิกอาเซยี น มกี ารขยายตัว
ทางเศรษฐกจิ อยา งรวดเร็ว โครงสรางทางเศรษฐกิจก็เปล่ียนแปลงจากภาคเกษตร ไปสูภาคอุตสาหกรรมมากข้ึน

237

สง ผลใหป ระเทศสมาชิกประสบปญหาทั้งทางดานการขาดดุลการคา การเพม่ิ อัตราคา จา งแรงงาน และการขาด
แคลน การบรกิ ารพน้ื ฐาน

กลุมเอเปค (Asia – Pacific Economic Cooperation : APEC) กอต้ังขึ้นเม่ือ พ.ศ. 2532 มี สมาชิก 12
ประเทศ ไดแ ก สหรัฐอเมรกิ า เกาหลใี ต สิงคโปร ฟลิปปนส นิวซีแลนด มาเลเซีย ญี่ปุน อินโดนีเซีย แคนาดา
บรูไน ออสเตรเลยี และไทย

องคกรน้ีวัตถุประสงคเพ่ือสงเสริมความรวมมือในการแกปญหารวมกันสงเสริมการคาเสรีตลอดจนการ
ปรับปรุงแบบแผนการตดิ ตอ การคา ระหวา งกนั และเพอ่ื ต้งั รบั การรวมตวั เปนตลาดเดียวกนั ระหวา งประเทศ

สมาชิกคณะกรรมาธิการเศรษฐกิจ และสังคมสําหรับเอเชียและแปซิฟก (Economic and Social
Commission for Asia and Pacific : ESCAP)

องคก รนเ้ี ปน องคกรที่จัดตัง้ ขน้ึ โดยองคก ารสหประชาชาติ มีวัตถุประสงคเพ่ือสงเสริมความรวมมือในการ
พัฒนาดา นเศรษฐกิจและสังคมของประเทศสมาชิกทอี่ ยูในเอเชยี และแปซิฟก รวมทงั้ ประเทศไทยดว ย ESCAP
เปนองคกรที่ขยายมาจากคณะกรรมาธิการเศรษฐกิจแหงเอเชีย และตะวันออกไกล (Economic Commission
for Asia and the Far East : ECAFE) ซึ่งจัดต้ังข้ึนเม่ือ พ.ศ. 2490 และ ใน พ.ศ. 2517 ไดขยายมาเปน
ESCAP ท้ังนีเ้ พ่อื ใหครอบคลุมประเทศในพน้ื ท่ีเอเชีย และแปซฟิ กทั้งหมด ประเทศทเี่ ปนสมาชกิ จะไดรับความ
ชวยเหลือในการพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คม สาํ นักงานตงั้ อยูท่ี กรุงเทพมหานคร ประเทศไทย

ขอตกลงทั่วไปดวยภาษีศุลกากรและการคา (General Agreement on Tariffs and Trade :
GATT) กอ ตง้ั เม่อื วันที่ 30 ตุลาคม พ.ศ. 2409 มปี ระเทศสมาชกิ เกอื บทัว่ โลก ประเทศไทยเขาเปนสมาชิกเมื่อ
วันที่ 20 พฤศจิกายน 2525 องคกรนี้มีวัตถุประสงคเพ่ือสงเสริมระบบการคาเสรี และสงเสริมสัมพันธภาพ
ทางการคา และเศรษฐกิจระหวางประเทศ โดยทุกประเทศสมาชิกตอง ปฏิบัติตามกฎระเบียบของ GATT
ประเทศไทยไดรบั การสงเสริมดา นการขยายตัวทางการคา ทาํ ใหค วามเสียเปรยี บดานการเจรจาการคาระหวา ง
ประเทศกบั มหาอาํ นาจทางเศรษฐกิจลดลงไปมาก

ความสัมพันธร ะหวางเศรษฐกิจของไทยกับกลมุ เศรษฐกิจโลก
ประเทศไทยเปน ประเทศสมาชิกในขอ ตกลงเขตการคาเสรอี าเซียน ซ่งึ มวี ัตถปุ ระสงคของการรวมกลุม
คลายกบั การรวมกลุม ของประเทศในภูมภิ าคอ่นื ๆ คอื การยกเลกิ กําแพงภาษที มี่ รี ะหวางประเทศสมาชิกและ
กําหนดมาตรการทางเศรษฐกิจอื่น ๆ รวมกัน เชน การผลิตสินคาบริการ การกําหนดอัตราภาษีศุลกากร
เปน ตน ในขณะเดยี วกนั ก็สรางกาํ แพงภาษีเพ่อื สกัดก้นั สนิ คาทีมาจากนอกเขต ในขณะเดียวกันประเทศไทยก็
สังกัดอยูในกลุม “ขอตกลงท่ัวไปวาดวยภาษีศุลกากรและสินคา (General Agreement on Tariff and
Trade : GATT) ซึ่งเปน องคกรท่ีเกี่ยวของกับการปฏิบัติทางการคาของโลก ซ่ึงประเทศไทยมีพันธะสัญญาที่
จะตอ งปฏิบัติตามขอตกลงเหลาน้ัน เชน การสงเสริมการคา แบบเสรีการลดอัตราภาษีนาํ เขา การถอื หลักการท่ี
ไมใหมกี ารกดี กนั ทางการคา แตกตา งกันตามประเทศคูคา การคมุ ครองสทิ ธใิ นทรัพยส นิ ทางปญ ญา เปนตน ซึง่ มี
ขอ ตกลงบางอยา งก็เปนส่ิงท่ีขัดกบั การคา ภายในประเทศ เชน การยอมรบั ในขอ ตกลงวาดวยการคุมครองสิทธิ
ทางปญ ญา แตก ารประกอบธุรกิจในประเทศไทยหลายประเภทมลี ักษณะละเมดิ สทิ ธิทางปญ ญา

238

เนอื่ งจากการทีแ่ ตละประเทศตา งรวมตัวกันเปน เขตเศรษฐกิจในลักษณะตาง ๆ กันประกอบกิจกรรม
ทางเศรษฐกิจจะดําเนินการเฉพาะภายในกลุม ในขณะเดียวกันก็มีนโยบายกีดกันสินคาจากภายนอกกลุม
ทาํ ใหเ ปน การยากทปี่ ระเทศไทยจะหาตลาดทางการคา ประเทศไทยจงึ ตองดําเนนิ นโยบายทางการคาโดยการ
เจรจาทางการคากับประเทศคูคา โดยตรงเพ่ือรกั ษาตลาดทางการคา ในขณะเดียวกันก็พยายามหาทางขยาย
ตลาดไปสภู ูมภิ าคที่ยงั มกี ารรวมกลมุ ทางเศรษฐกจิ ท่ไี มค อ ยเขมแข็งนกั เชน ตลาดยโุ รปตะวันออก

แบบฝก หัดทา ยบทเร่ืองท่ี 7

คาํ ช้ีแจง เมอ่ื ศกึ ษาบทนีแ้ ลว ใหนกั ศกึ ษาคนควาและตอบคําถามตอ ไปนี้
1. ในระดับชุมชน มคี วามเกยี่ วเนอื่ งอยางไรกบั ระบบเศรษฐกจิ ของประเทศ
2. จากสภาวการณเศรษฐกิจปจจบุ ัน ประชาชนไดร ับผลกระทบอยางไร
ใหยกตวั อยางประกอบ 2- 3 อยา ง
3. การกีดกนั ทางการคา ของประเทศคูแขง มอี ะไรบา ง
4. อะไรบา งทีค่ นไทยควรปรบั ตัวในการทําธรุ กิจกบั ตางชาติ

239

บทที่ 4 การเมอื งการปกครอง

สาระสาํ คญั

การศึกษาเรื่องการเมอื งการปกครอง นอกจากผูเรียนจะไดเ รียนรถู งึ การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย
และการปกครองระบอบเผด็จการของประเทศตา ง ๆ ในโลกแลว ยังไดร ูแ ละเขาใจถึงพัฒนาการของประเทศ
ตาง ๆ นบั ตั้งแตย ุคโบราณ ยคุ กลาง ชวงครสิ ตว รรษ ท่ี 18, 19 และ 20 โดยจะทราบวาจุดเร่ิมตนของระบอบ
ประชาธิปไตยมคี วามเปน มาอยา งไร และประชาธปิ ไตยของประเทศตา ง ๆ รวมทั้งประเทศไทยเปน อยางไรบา ง
นอกจากน้ีผูเรียนยังไดเรียนรูถึงเหตุการณสําคัญทางการเมืองการปกครองของประเทศไทยและของโลกวา
เหตุการณห รือสถานการณทางการเมืองนั้นสง ผลกระทบตอสังคมไทยและสังคมโลกอยางไร รวมทั้งผูเรียน
จะไดศ ึกษาเรยี นรถู ึง หลักธรรมมาภบิ าลและแนวปฏบิ ัตติ ามหลกั ธรรมมาภิบาลเปน อยา งไร เพ่อื การนําไปสกู าร
ปฏิบัติตนของผูเรียนไดอ ยางถูกตอ ง และเหมาะสมตอไป

ตัวชวี้ ดั

1. รแู ละเขา ใจระบอบการเมืองการปกครองตา ง ๆ ทีใ่ ชอยูปจ จุบนั
2. ตระหนกั และเหน็ คุณคา การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย
3. รูและเขาใจผลท่เี กิดจากการเปลี่ยนแปลงทางการเมอื งการปกครองของประเทศไทยจากอดตี
4. รูและเขา ใจผลทีเ่ กิดจากการเปล่ยี นแปลงทางการเมอื งการปกครองของโลก
5. ตระหนกั และเห็นคุณคาของหลักธรรมาภิบาลและนาํ ไปปฏิบตั ิในชีวติ จรงิ ได

ขอบขายเนื้อหา

เรอ่ื งที่ 1 การปกครองระบอบประชาธิปไตย
เรื่องท่ี 2 การปกครองระบอบเผด็จการ
เรือ่ งท่ี 3 พฒั นาการของระบบประชาธิปไตยของประเทศตาง ๆ ในโลก
เร่อื งท่ี 4 เหตุการณส าํ คัญทางการเมอื ง การปกครองของประเทศไทย
เร่อื งท่ี 5 เหตกุ ารณสําคัญทางการเมอื ง การปกครองของโลกที่สงผลกระทบ

ตอประเทศไทย
เรื่องที่ 6 หลกั ธรรมาภิบาล

240

เรอ่ื งท่ี 1 การปกครองระบอบประชาธิปไตย

1. ระบอบประชาธิปไตย
คาํ วา “ประชาธิปไตย” เปน คําไทยที่บัญญัตขิ น้ึ ใหมีความหมายตรงกับคําภาษาอังกฤษวา Democracy
หมายถงึ อํานาจของประชาชน
คาํ วา “ประชา” แปลวา ประชาชน
คําวา “อธิปไตย” แปลวา ความเปนใหญ
สรุปวา คําวา “ประชาธิปไตย” หมายถึง การปกครองที่ประชาชนมีอํานาจสูงสุดในการปกครอง
ประเทศ
ดังนัน้ “การปกครองระบอบประชาธิปไตย” จึงหมายถึง ระบอบการปกครองซ่ึงประชาชนมีอํานาจ
สูงสุด โดยจะเห็นวา การปกครองระบอบประชาธิปไตยในปจจุบันน้ันจะแยกออกเปน 2 แบบ คือ ระบอบ
ประชาธปิ ไตยแบบมีพระมหากษัตรยิ เ ปนประมขุ กับระบอบประชาธปิ ไตยแบบมปี ระธานาธิบดเี ปนประมขุ
ระบอบประชาธิปไตยมีความเชื่อวา มนุษยเปนสัตวประเสริฐ มีความคิด ความเฉลี่ยวฉลาดและ
สติปญญาท่ีจะปกครองตนเองได สามารถใชเหตุผลในการแกไขปญหาของตนเอง และสังคมได ดังนั้น
การปกครองในระบอบประชาธิปไตยจึงเปนวิธีการท่ีประชาชนมีโอกาสไดเลือกสรรคนที่เหมาะสมเขาไปทํา
หนาท่ีในการบริหารประเทศแทนตน อันเปนหนทางท่ีดีท่ีสุด การปฏิวัติรัฐประหารการใชวิธีรุนแรง
การปราบปรามเขนฆา เพือ่ ใหไ ดมาซง่ึ อํานาจในการปกครองถอื เปนวิธีการท่ีดูหมิ่นเหยียดหยามและทําความ
ทําลายความเปนมนุษยข องประชาชนอยา งยงิ่

2. หลกั การของระบอบประชาธปิ ไตย
ระบอบประชาธิปไตยจะม่ันคงหรือไมนั้นข้ึนอยูกับรัฐบาลและประชาชนวาจะยึดม่ันในหลักการ

ของระบอบประชาธปิ ไตยมากนอ ยเพยี งใด ซง่ึ หลักการของระบอบประชาธิปไตยมีดงั นี้
2.1 หลักความเสมอภาค
หลักความเสมอภาค หมายถึง ทุกคนไมวา ฐานะจะเปน อยา งไร มสี ตปิ ญ ญาหรอื ความสามารถ

มากนอยแตกตางกัน หรือแมมีผิวพรรณแตกตางกัน แตทุกคนมีความเปนมนุษยอยางเทาเทียมกัน ซึ่งหลัก
ความเสมอภาคแบงเปน 4 ลักษณะ ดังนี้

1) ความเสมอภาคทางกฎหมาย หมายความวา ทุกคนมีความเทาเทียมกันทางกฎหมาย
รฐั บาลจะออกกฎหมายเพือ่ คมุ ครองใครคนใดคนหนง่ึ ไมไ ด เม่อื มใี ครกระทําผดิ ก็จะตองถูกกฎหมายลงโทษเทา
เทยี มกนั

2) ความเสมอภาคทางการเมอื ง หมายความวา ทกุ คนมีความเทาเทียมกันในทางการเมือง
การปกครอง เชน ทุกคนมีสิทธิในการลงคะแนนเสียงเลือกตั้งเทากันคือคนละ 1 เสียง มีสิทธิตั้งพรรคทาง
การเมอื ง มีสิทธิลงสมัครรบั เลอื กต้ัง มีสิทธติ์ ้งั กลมุ ทางการเมือง มีสทิ ธแิ สดงความคิดเหน็ ทางการเมือง เปน ตน

241

3) ความเสมอภาคทางเศรษฐกจิ หมายความวา ประชาชนมสี ทิ ธิในการประกอบอาชีพทาง
เศรษฐกจิ และสามารถครอบครองหรอื ไดร บั ประโยชนจากกิจการทีต่ นทาํ ไปอยางเต็มท่ี รัฐบาลจะตองเปน ผนู ํา
ทรัพยากรภายในประเทศมาใชและจัดสรรผลประโยชนเหลานั้นสูประชาชนอยางทั่วถึง โดยการกระจาย
ความเจริญไปสูส ว นตาง ๆ ของประเทศ

4) ความเสมอภาคในดา นโอกาส หมายความวา ความเทาเทียมกันท่ีจะไดรับโอกาสในการ
พฒั นาตนเอง เชน โอกาสทางการศึกษา (ความเทา เทยี มกนั ในการสอบเขามหาวทิ ยาลัย) การประกอบอาชีพ
การสรา งฐานะทางเศรษฐกจิ

2.2 หลักสทิ ธเิ สรภี าพและหนาท่ี
สทิ ธิ หมายถงึ อํานาจหรอื ผลประโยชนข องบคุ คลทกี่ ฎหมายใหความคุมครอง บคุ คลท่ีละเมดิ ลวงเกิน
หรอื กระทําการใด ๆ ที่กระทบกระเทือนตอสทิ ธิของบคุ คลอื่นไมได
เสรีภาพ หมายถึง ความมีอิสระในการกระทําของบุคคล การกระทํานั้นตองไมขัดตอกฎหมายหรือ
ไมล ะเมดิ สทิ ธิของผูอน่ื เชน มีเสรีภาพในการเขียนแสดงความคิดเห็น แตถาไปละเมิดสิทธิของผูอ่ืน โดยการ
เขยี นโจมตซี ่งึ ขาดพยานหลกั ฐาน เชนน้ีผทู ไี่ ดร บั ความเสียหายกม็ สี ทิ ธิที่จะปกปอ งชือ่ เสียงของตนเอง ดวยการ
ฟอ งรองไดหรือเรามเี สรภี าพท่จี ะเปดวทิ ยุภายในบา นเรือน แตถา เปด เสียงดงั เกินไปจนรบกวนผูอนื่ เชน นี้ถอื วา
เปนการละเมิดสทิ ธิของผอู ่นื ปนตน
หนาที่ หมายถงึ ภาระหรือความรบั ผดิ ชอบท่ีบุคคลจะตอ งปฏิบตั ิตามกฎหมาย
สิทธิและเสรีภาพเปน รากฐานทส่ี ําคญั ในการปกครองประชาธปิ ไตย ประเทศใดใหสทิ ธแิ ละเสรีภาพกับ
ประชาชนมาก ประเทศนั้นก็มีประชาธิปไตยมาก ในทางกลับกันถาประเทศใดจํากัดสิทธิและเสรีภาพของ
ประชาชน แสดงวาประเทศนน้ั ไมเ ปน ประชาธปิ ไตย
สิทธิและเสรีภาพขัน้ พ้ืนฐานของประชาชนท่ีรฐั บาลจะตองใหการรบั รอง ไดแ ก
1) สทิ ธิและเสรภี าพสวนบุคคล เปน สิทธเิ สรภี าพท่ีทกุ คนพงึ มีในฐานะที่เกิดมาเปน มนษุ ย ไดแ ก สทิ ธิ
และเสรีภาพในการไดรับการคุมครองท้ังทางรางกายและทรัพยสินจากรัฐ สิทธิและเสรีภาพในการประกอบ
อาชพี สจุ รติ สทิ ธิและเสรีภาพในการเลอื กท่ีอยู หากรฐั บาลหรือบคุ คลใดกระทําการละเมดิ ตอ สทิ ธิและเสรีภาพ
ของบคุ คลอน่ื ถือวาเปนความผิด
2) สิทธิและเสรีภาพทางการเมือง เปนสิทธิและเสรีภาพของประชาชน ท่ีจะเขามามีสวนรวม
ในกจิ กรรมทางการเมอื งการปกครอง และกจิ การตา ง ๆ ของรัฐ เชน สิทธิทางการเมืองระหวางเพศหญิงและ
ชายมีเทา เทยี มกัน ประชาชนมสี ทิ ธอิ อกเสียงเลอื กต้งั รับเลือกตัง้ ตัง้ พรรคการเมือง แตต องอยูภ ายใตกฎหมาย
และระเบียบอันดงี ามของประเทศ
3) สทิ ธิและเสรีภาพทางเศรษฐกจิ ประชาชนมีเสรภี าพในการเลอื กประกอบอาชีพมสี ิทธิเปน เจา ของ
ทรัพยส นิ ทีห่ ามาดว ยความสจุ ริต มสี ิทธิท่ีจะไดรับคา จางแรงงานท่ีเปน ธรรม เปนตน
รฐั บาลจะตองไมล ะเมดิ สทิ ธิและเสรีภาพของประชาชน ยกเวนในกรณีสงครามหรือเพ่ือรักษาความ
ม่นั คงของชาติ การรักษาความสงบเรียบรอย การคุมครองผลประโยชนของสวนรวม การรักษาศีลธรรมอันดี
งามของประชาชนและการสรางสรรคความเปนธรรมใหก ับสงั คมเทา นัน้

242

2.3 หลักนิตธิ รรม
กฎหมายเปน กฎเกณฑก ติกาทท่ี ุกคนจะตอ งปฏบิ ัติตาม ดงั นน้ั สิทธิ เสรีภาพและความเสมอภาคใด ๆ
จะเปนจริงไมไ ดหากขาดกฎหมายทเี่ ปน หลกั ประกนั คมุ ครองประชาชนเพราะเมือ่ ไมม กี ฎหมาย แตล ะคนกอ็ าจ
ทาํ ตามความพอใจของตน ทําใหเกดิ การละเมิดสิทธิและเสรีภาพข้นึ ได

2.4 หลักการยอมรับเสียงสว นมาก
การอยรู วมกนั ของคนหมมู าก ยอมมีความขัดแยงหรือความเห็นไมตรงกันติดตามมา ปญหา

ความขดั แยงบางอยา งท่ีเก่ียวของกับความถูกผิด สามารถใชกฎหมาย ระเบียบของสังคมหรือกฎศีลธรรมมา
ตดั สนิ ได แตค วามขดั แยงบางอยางไมเ กย่ี วของกับความถูกผิด เปนความขัดแยงของสวนรวมท่ีตองการทําส่ิง
ตาง ๆ ใหดีข้ึน ดังนั้นจึงตองอภิปรายถกเถียงกัน แตละฝายช้ีแจงเหตุผล จากนั้นจึงลงมติเลือกสิ่งท่ีดีท่ีสุด
ขอ เสนอใดทเ่ี ปนเสยี งขา งมาก ก็คือวา เปนมตขิ องคนสวนใหญ ซ่งึ ทกุ คนตองนํามตนิ ไ้ี ปปฏบิ ตั ิ

3. ประเภทของประชาธปิ ไตย
การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย แบง ออกเปน 2 ประเภท คือ
3.1 ประชาธิปไตยโดยทางตรง เปนวิธีการท่ีประชาชนทุกคนมีสวนรวมในการปกครองโดยตรง

เหมาะกบั รฐั ทีม่ ปี ระชากรไมม าก เชน นครรัฐกรกี โบราณ ใหป ระชาชนทกุ คนรว มกันพจิ ารณาตดั สินปญหา
แตว ิธกี ารนี้ไมเหมาะสมกับรัฐท่มี ีประชากรเปน จาํ นวนมาก ประชาธปิ ไตย โดยทางออมจึงถูกนํามาใชกับรัฐท่ีมี
ประชากรเปนจํานวนมาก

3.2 ประชาธิปไตยโดยทางออม เนื่องจากจํานวนประชากรของแตละประเทศมีจํานวนมหาศาล
ดังน้ันการใหประชาธิปไตยทางตรง จึงไมสามารถกระทําได ประเทศตาง ๆ ท่ัวโลกไดใชวิธีประชาธิปไตย
ทางออม ซึง่ ก็คอื การเลือกตัวแทนเขาไปทําหนาที่แทนประชาชน การใชอํานาจอธิปไตยของประชาชนจะใช
ผานตวั แทน ซึง่ ไดแ ก อาํ นาจนิตกิ ับบญั ญตั คิ ือรฐั สภา อํานาจบริหารคอื รัฐบาล อํานาจตลุ าการคือศาล

4. ขอ ดแี ละขอเสยี ของระบอบประชาธิปไตย

4.1 ขอ ดีของระบอบประชาธปิ ไตย
1) ทาํ ใหประชาชนยดึ หลกั การทถ่ี ูกตอง ชอบธรรม มีระเบียบวินยั รจู กั ประสานผลประโยชน

รวมกันของคนภายในชาติ เสริมสรา งจริยธรรม คุณธรรม ความถูกตองดีงามกอใหเกิดความเรียบรอยสงบสุข
ความเจรญิ งอกงาม ขวญั กาํ ลังใจ ศักด์ศิ รี และความภาคภมู ิใจในการเปน เจา ของประเทศอยางแทจรงิ

2) การปกครองระบอบประชาธิปไตย เปนการปกครองที่ประชาชนทุกคนมีสวนในการ
ปกครองตนเอง เปนเจา ของอํานาจสงู สุดของประเทศคอื อาํ นาจอธปิ ไตย จึงทาํ ใหก ารปกครองมเี สถยี รภาพ

3) ประชาชนมีสทิ ธิ เสรภี าพ และความเสมอภาคเทาเทยี มกัน
4) เปน การปกครองที่ปฏบิ ัติตามมตขิ องเสียงสวนมาก ขณะเดียวกันก็เคารพเสียงสวนนอย
โดยตั้งอยูบ นหลักการของประโยชนส วนรวม ความถกู ตอ ง และตอ งไมล ะเมิดสทิ ธิและเสรภี าพของผอู ่นื
5) ชวยแกไ ขปญหาความขัดแยง ภายในหมปู ระชาชน ระหวา งรัฐกับประชาชน หรือระหวาง
รฐั กบั รัฐ โดยอาศัยกฎหมายท่ีกําหนดขน้ึ เปนกตกิ า หรือใชก ารอภปิ รายลงมติเพอ่ื หาขอสรุป