ĐH 093

Nhìn Laïi Mình 62 Naêm Veà Tröôùc

ªª Nguyeãn-Huy Huøng (K1)

Toâi maõn khoùa Peleton I Veä Binh, ñöôïc thaêng caáp
Haï Só Nhaát vì ñaäu thuû khoa, trôû veà ñaïi ñoäi ñang
ñoùng quaân taïi thò xaõ Quaûng Yeân laøm vieäc ñöôïc
khoaûng moät thaùng sau thì Thieáu UÙy Boulanger, Ñaïi Ñoäi
Tröôûng, ñöôïc thaêng caáp trung uùy, vaø nhaän ñöôïc leänh ra
Hongay thaønh laäp Boä Chæ Huy Lieân Ñoaøn Töï Trò Veä Binh
Bieân Phoøng Mieàn Ñoâng Baéc Kyø (Groupe Autonome de la
Garde Frontalieøre de l’Est Tonkinois) ñeå chæ huy moät soá ñaïi
ñoäi veä binh ñang traán giöõ caùc vò trí an ninh voøng beân Vònh
Haï Long laø Hongay, Caåm Phaû, Baõi Chaùy, vaø Quaûng Yeân.
Toâi laø moät trong nhöõng ngöôøi ñöôïc oâng ñem theo ñeå thaønh
laäp Boä Tham Möu Lieân Ñoaøn, ñoùng trong moät bieät thöï to
roäng ba taàng laàu nguyeân thuoäc sôû quan thueá Phaùp ngaøy xöa
treân moät ñænh nuùi taïi thò xaõ Hongay nhìn ra Vònh Haï Long.
Laøm vieäc taïi boä tham möu môùi naøy, toâi thöôøng xuyeân

ÑA HIEÄU 93 51

phaûi ñi theo laøm thoâng dòch vieân cho lieân ñoaøn tröôûng trong
nhöõng dòp thanh tra caùc ñaïi ñoäi baèng thuyeàn buoàm coù ñoäng
cô, ngoaøi coâng vieäc haøng ngaøy laø thö kyù ñaùnh maùy (nhöng
coù nhieàu vaên thö thuoäc loaïi Maät vaø Toái Maät ñöôïc giao cho
caùc trung só ngöôøi Phaùp ñaùnh maùy chöù khoâng phaûi toâi), nhaät
tu caùc hoà sô quaân soá caùc ñaïi ñoäi, vaø phuï traùch vieäc toång keát
tình hình quaân söï haøng ñeâm do caùc ñaïi ñoäi göûi veà trình leân
lieân ñoaøn tröôûng y nhö haï só quan thöôøng vuï cuûa lieân ñoaøn
vaäy. Ngoaøi ra, Trung UÙy Boulanger coøn ñöa cho toâi nhöõng
cuoán caåm nang huaán luyeän chæ daãn caùc traùch vuï cuûa haï só
quan thuoäc Veä Binh Phaùp ñeå tìm hoïc. Nhôø vaäy, toâi môùi thaáy
raèng quaân ñoäi cuõng laø moät ngaønh ngheà chuyeân nghieäp quan
troïng trong xaõ hoäi laøm toâi thích thuù, khaùc haún vôùi muïc ñích
ban ñaàu cuûa toâi laø nhaäp nguõ ñeå coù cô hoäi thoaùt khoûi thò xaõ
Laïng Sôn mieàn thöôïng du, xuoáng Haø Noäi phuïc vuï cho heát
haïn kyø tình nguyeän 2 naêm thì giaûi nguõ ñeå trôû veà ñôøi soáng
daân söï, tieáp tuïc hoïc caùc ngaønh ngheà khaùc coù lôïi ích hôn cho
xaõ hoäi vaø cuoäc soáng sau naøy cuûa baûn thaân.

Taïi Hongay, caùc vaên phoøng laøm vieäc cuûa Boä Chæ Huy
Lieân Ñoaøn vaø nôi cö nguï cuûa lieân ñoaøn tröôûng vaø caùc nhaân
vieân thuoäc ban tham möu vaø lính phoøng veä BCH Lieân Ñoaøn,
cuõng ñeàu ôû trong cuøng moät bieät thöï, thaønh ra taát caû caáp chæ
huy vaø nhaân vieân thuoäc quyeàn ñeàu thaáy maët nhau thöôøng
xuyeân suoát ngaøy ñeâm.

Hai thaùng troâi qua, töø Haø Noäi, moät oâng Ñaïi UÙy Veä Binh
Phaùp teân Fauvel môùi ôû Phaùp sang, ñeán nhaän traùch nhieäm
laøm Lieân Ñoaøn Tröôûng thay theá Trung UÙy Boulanger trôû veà
laøm Ñaïi Ñoäi Tröôûng Ñaïi Ñoäi 4 taïi thò xaõ Quaûng Yeân nhö
cuõ. Toâi caûm thaáy raát buoàn vì phaûi ôû laïi khoâng ñöôïc ñi theo
Trung UÙy Boulanger, moät vò chæ huy treû trung vui tính luùc
naøo cuõng toû ra raát nhaân haäu phoùng khoaùng daân chuû, neân
toaøn theå nhaân vieân ngöôøi Phaùp cuõng nhö Vieät raát quyù meán.

Chaéc laø ñaõ ñöôïc Trung UÙy Boulanger giôùi thieäu sao ñoù,
neân Ñaïi UÙy Fauvel cö xöû vôùi toâi cuõng raát lòch thieäp y nhö
cö xöû vôùi caùc haï só quan ngöôøi Phaùp vaäy. OÂng naøy tuoåi côõ
xaáp xæ 40, giaø hôn Trung UÙy Boulanger caû chuïc tuoåi, tính

52 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

tình raát ñieàm ñaïm, toát baïn vaø raát côûi môû bình daân, coi toâi
nhö con. Nhöõng luùc raûnh sau böõa côm toái, oâng thöôøng hoûi
truyeän toâi veà ñaïo Cao Ñaøi, vì oâng ñang nghieân cöùu veà ñaïo
naøy. Toâi thuù nhaän laø coù nghe noùi taïi tænh Taây Ninh gaàn
thaønh phoá Saøi Goøn, laø nôi coù Thaùnh Thaát lôùn cuûa ñaïo Cao
Ñaøi, vaø hình nhö ñaïo naøy thôø caû Chuùa Cöùu Theá, Phaät Thích
Ca Maâu Ni, cuøng nhieàu vò thaùnh hieàn, danh nhaân khaùc nhö
Victor Hugo, Traàn Höng Ñaïo, Khoång Phu Töû… vaø ñaëc bieät
duøng hình aûnh töôïng tröng cho ñaïo baèng hình MOÄT CON
MAÉT naèm trong hình tam giaùc caân, chôù khoâng phaûi laø hình
CHÖÕ VAÏN cuûa Ñaïo Phaät, hay THAÄP TÖÏ GIAÙ cuûa Thieân
Chuaù Giaùo, vaø toâi cuõng khoâng bieát roõ veà nguoàn goác vaø toân
chæ cuûa ñaïo naøy ra sao. Ñaïi UÙy Fauvel ñaõ ñöa cho toâi möôïn
cuoán Le Caodaisme ñeå tham khaûo tìm hieåu.

Toâi laøm vieäc döôùi quyeàn Ñaïi UÙy Fauvel chöa ñöôïc troïn
thaùng, thì moät buoåi toái sau böõa côm, oâng goïi toâi vaøo vaên
phoøng ñöa cho moät tôø söï vuï leänh (Ordre de mission) maø
oâng ñaõ kyù vaø do ai ñaùnh maùy chöù khoâng phaûi toâi, ñeå saùng
sôùm mai leân ñöôøng coù xe ñöa ñi Haø Noäi. Toâi ngaïc nhieân
hoûi ñeå laøm gì, thì oâng aáy cöôøi noùi laø: “Ñaïi Taù Tö Leänh Löïc
Löôïng Veä Binh Baéc Kyø, göûi ñieän vaên ra leänh phaûi cho anh
trình dieän Boä Tö Leänh taïi traïi Ngoïc Haø ôû Haø Noäi gaáp, ñeå
ñöa anh ñi Hueá nhaäp hoïc khoaù ñaøo taïo só quan Vieät Nam,
theo quyeát ñònh cuûa Boä Quoác Phoøng chính phuû Quoác Gia
Vieät Nam.”

Toâi söûng soát vaø lo laéng noùi: “UÙi chaø! hoïc laøm só quan aø,
lieäu toâi ñuû khaû naêng theo hoïc khoâng, ñaïi uùy?” OÂng ta cöôøi
thaân maät voã vai toâi noùi: “Toâi möøng cho anh, töông lai cuûa
anh saùng suûa laém, chòu khoù coá gaéng. Toâi tin raèng anh seõ
ñaït ñöôïc keát quaû toát.”

Saùng hoâm sau, xe ñöa toâi vaø moät soá nhaân vieân ñi coâng
taùc taïi Haø Noäi rôøi Hongay, qua phaø Baõi Chaùy (Toâi nhôù hình
nhö Phaùp goïi laø Watchay) ñeå ñi theo Quoác Loä 10 veà qua
Quaûng Yeân, Nuùi Ñeøo sang Haûi Phoøng ñi Haø Noäi. Nhöng
khi xe tôùi thò xaõ Quaûng Yeân thì trôøi ñaõ xeá chieàu, neân phaûi
gheù BCH Ñaïi Ñoäi 4, nay ñaõ di chuyeån vaøo laøng Yeân Trì,

ÑA HIEÄU 93 53

ñeå nghæ qua ñeâm. Toâi caûm thaáy raát thích thuù coù ñöôïc dòp
gaëp laïi Trung UÙy Boulanger tröôùc khi leân ñöôøng. Thaày troø
cuõ gaëp nhau, tay baét maët möøng, vaø khi ñöôïc toâi trình baøy lyù
do söï ra ñi cuûa toâi, thì thaáy Trung UÙy Boulanger khoâng toû
veû ngaïc nhieân gì caû. OÂng chaäm raõi chuùc toâi ñi ñöôøng bình
an may maén vaø keát luaän: “Toâi ñaõ bieát tröôùc veà söï vieäc naøy
seõ xaåy ñeán vôùi anh, nhöng khoâng ngôø laïi nhanh nhö vaäy.
Khi naøo tôùi nôi, nhôù bieân thö veà ñaây, toâi seõ göûi tieáp nhöõng
taøi lieäu caàn thieát khaùc giuùp anh hoïc theâm ngoaøi nhöõng gì
nhaø tröôøng seõ chæ daïy.” Luùc ñoù toâi môùi hieåu ra raèng chính
Trung UÙy Boulanger laø aân nhaân ñaõ ñeà nghò cho toâi theo
hoïc khoùa ñaøo taïo só quan naøy töø khi oâng ñang coøn laøm lieân
ñoaøn tröôûng, vaø do ñoù oâng ñaõ taïo moâi tröôøng khích leä toâi
phaûi tìm hoïc nhöõng ñieàu caàn am hieåu kyõ caøng veà quaân ñoäi
tröôùc khi ñi hoïc khoaù só quan, maø toâi khoâng heà bieát.

Saùng hoâm sau, chuùng toâi rôøi Quaûng Yeân tieáp tuïc cuoäc
haønh trình, maõi ñeán chieàu toái xe môùi tôùi haäu cöù cuûa BCH
Lieân Ñoaøn Veä Binh Bieân Phoøng Mieàn Ñoâng Baéc Kyø, ñoùng
trong khu gia binh gaàn vaän ñoäng tröôøng Ngoïc Haø. Hoâm ñoù laø
ngaøy thöù Tö trong tuaàn, ñeán saùng thöù Baåy môùi laø ngaøy phaûi
trình dieän Boä Tö Leänh Veä Binh Baéc Kyø ñeå laøm thuû tuïc. Lôïi
duïng cô hoäi ñöôïc hai ngaøy nghæ xaû hôi, toâi ñi thaêm khu Vaên
Mieáu, Ñeàn Quan Thaùnh beân caïnh Hoà Taây, Ñeàn Ngoïc Sôn
giöõa Hoà Hoaøn Kieám, vaø Chuøa Moät Coät, ñeå caàu xin quyù vò
linh thaàn tieàn nhaân cuûa doøng gioáng Tieân Roàng phuø hoä cho
toâi gaëp nhieàu may maén trong töông lai söï nghieäp cuûa mình.

Saùng thöù Baûy, xe haäu cöù ñöa toâi (mang theo quaân trang
môùi) ñeán trình dieän taïi Traïi Ngoïc Haø, nôi hoài ñaàu naêm toâi
theo hoïc Khoaù Peleton-1. Ñeán nôi, thaáy khoaûng hôn chuïc
anh em cuõng traïc tuoåi hoaëc hôn toâi vaøi boán tuoåi, ñaõ coù maët
ôû ñoù töø tröôùc. Chæ coù 5 ngöôøi quen laø Trung Só (TS) Nguyeãn
Khaéc Thaêng, TS Ñaøm Quang Yeâu, TS Nguyeãn Baù Lieâm vaø
TS Leâ Vaên Nhaät. Hoài toâi laø Binh Nhaát hoïc Peleton-1 ñeå ra
Haï Só, thì caùc anh aáy ñaõ laø Haï Só vöøa toát nghieäp Peleton-1
ñöôïc löu giöõ ôû laïi hoïc tieáp Peleton-2 ñeå ra Trung Só. Coøn
nhöõng ngöôøi kia, bieát ñöôïc teân laø nhôø xem tôø Suï Vuï Leänh

54 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

do anh Thaêng laøm tröôûng toaùn caàm giöõ, ñoù laø Binh Nhì
(B2) Buøi Ñình Ñaïm, B2 Nguyeãn Vaên Thaûn, Haï Só (HS)
Ñaøm Quang Quaûng, HS Ñaøm Quang Ñoät, HS Phaïm Vaên
Khaùi, HS Ñoã Vaên Taâm, HS Phan Huy Chöông, HS Phaïm
Ngaàn, vaø Nguyeãn Vaên Thaønh mang caáp baäc Haï Só Nhaát
nhö toâi, nhöng lôùn hôn chuùng toâi caû chuïc tuoåi laän (sau naøy
ñang hoïc môùi ñöôïc hôn thaùng thì anh aáy rôøi tröôøng khoâng
hoïc tieáp, khoâng bieát vì lyù do gì). Nhö vaäy, toång coäng nhoùm
chuùng toâi goàm caû thaûy 14 ngöôøi, chia ra: 4 trung só, 2 haï só
nhaát, 6 haï só, vaø 2 binh nhì.

Ñeán khoaûng 9 giôø, taât caû chuùng toâi ñöôïc moät thöôïng só
Phaùp ñeán môøi leân xe ñeå di chuyeån qua caàu Long Bieân sang
phi tröôøng Gia Laâm. Chuùng toâi bieát ngay laø ñi baèng maùy bay
haøng khoâng daân söï, vì neáu ñi maùy bay quaân söï thì phaûi tôùi
phi tröôøng Baïch Mai ngay gaàn Ngaõ Tö Voïng. Vaøo tôùi phi
tröôøng Gia Laâm, moïi ngöôøi ñöôïc höôùng daãn vaøo laøm thuû
tuïc ghi danh, caân haønh lyù ñi maùy bay cuûa haõng SITA, loaïi
maùy bay hai ñoäng cô, cöûa cho haønh khaùch leân xuoáng ñöôïc
môû ra ôû phía ñaàu phi cô, ngay phiaù beân döôùi phoøng laùi cuûa
phi haønh ñoaøn. Ñi chung phi cô vôùi chuùng toâi laø khoaûng 20
haønh khaùch daân söï.

Laøm xong thuû tuïc, chuùng toâi ñöôïc daãn vaøo phoøng ñôïi
giôø leân phi cô, thì Ñaïi Taù Tö leänh Veä Binh Baéc Kyø vaø Ñaïi
uùy Fauvel, Lieân Ñoaøn Tröôûng Veä Binh Bieân Phoøng Mieàn
Ñoâng Baéc Kyø böôùc vaøo thaêm hoûi baét tay chuùng toâi. Hoï
chuùc chuùng toâi ñi ñöôøng bình an, giöõ gìn söùc khoeû cho toát,
vaø nhaát laø chaêm chæ hoïc haønh ñaït keát quaû toát, ñeå sau naøy
veà chæ huy caùc ñôn vò veä binh.

Sau khoaûng hôn moät giôø bay cao tít treân caùc taàng maây,
maùy bay baét ñaàu haï cao ñoä löôïn voøng ñaùp xuoáng phi tröôøng
Phuù Baøi gaàn Hueá. Ñaây laø moät phi tröôøng duøng chung cho
caû maùy bay quaân söï vaø daân söï, naèm daøi treân daûi ñaát giöõa
bieån Ñoâng vaø daõy Tröôøng Sôn truøng ñieäp cao vuùt raäm raïp
caây röøng. Trung UÙy An thuoäc Boä Chæ Huy Löïc Löôïng Vieät
Binh Ñoaøn (do Ñaïi UÙy Nguyeãn Ngoïc Leã chæ huy, veà sau
caùc ñôn vò Vieät Binh Ñoaøn ñöôïc caûi bieán thaønh caùc Tieåu

ÑA HIEÄU 93 55

Ñoaøn Boä Binh Quaân Ñoäi Quoác Gia Vieät Nam, ñeán thôøi Ñeä
Nhaát Coäng Hoaø, oâng Leã ñaõ ñöôïc Toång Thoáng Ngoâ Ñình
Dieäm caát nhaéc thaêng cho leân ñeán caáp trung töôùng) ñôïi ñoùn
chuùng toâi vaø höôùng daãn veà tröôøng. Trung UÙy An laø só quan
phuï traùch veà haønh chaùnh vaø tieáp vaän cuûa Löïc Löôïng Vieät
Binh Ñoaøn.

Xe chôû chuùng toâi rôøi phi tröôøng chaïy treân quoác loä song
haønh vôùi ñöôøng xe löûa xuyeân Vieät, ñöôïc khoaûng maáy chuïc
caây soá thì qua gaàn beân chaân nuùi Ngöï Bình (nôi coù Tröôøng
Huaán Luyeän Haï Só Quan cho Löïc Löôïng Vieät Binh Ñoaøn,
coù ga xe löûa An Cöïu, coù doanh traïi cuûa ñôn vò Thieát Giaùp
Phaùp), qua chôï An Cöïu, qua theâm moät quaõng ñoàng troáng
thì baét ñaàu vaøo khu Phaùp (quartier francais) beân taû ngaïn
soâng Höông cuûa thò xaõ Hueá. Xe ñeán ñaàu caàu Traøng Tieàn reõ
phaûi theo con ñöôøng Leâ Lôïi ñi veà phía Ñaäp Ñaù treân ñöôøng
ñi Phuù Vang chôù khoâng qua caàu, ñöôïc chöøng maáy traêm
thöôùc thì ñeán tröôøng.

Tröôøng laø moät khu bieät thöï roäng, beà ngang 400 meùt vaø
saâu khoaûng 200 meùt, naèm beân phiaù traùi ñöôøng saùt beân bôø
soâng Höông, ñoái dieän vôùi chôï Ñoâng Ba phía beân kia soâng.
Suoát maët tieàn tröôøng saùt ngay beân leà phoá laø moät daõy töôøng
gaïch cao 2 meùt, ôû khoaûng giöõa coù moät coång roäng chöøng 8
meùt, phiaù treân gaén baûng hieäu hình voøng cung sôn maàu xanh
laù caây, treân keû chöõ maàu vaøng “ECOLE DES OFFICIERS
VIETNAMIENS”. Hoâng beân traùi tröôøng höôùng Taây saùt vôùi
caùc nhaø daân, ñöôïc ngaên baèng moät haøng raøo keõm gai cao
2 meùt ñan oâ vuoâng daày 20 phaân, töø leà ñöôøng phoá thaúng
tuoát xuoáng taän bôø soâng Höông, vaø coù moät coång phuï cho
xe hôi tieáp vaän ra vaøo tröôøng. Hoâng beân phaûi höôùng Ñoâng
coù moät daãy töôøng ñaù daày 40 phaân, cao hôn 1 meùt ñeå ngaên
caùch vôùi khu bieät thöï keá beân cuõng raát roäng ñang boû troáng
khoâng ngöôøi ôû.

Sau naøy vaøo naêm 1951, khi ñaøo taïo xong 2 khoaù ñaàu
tieân: Khoaù 1 (Baûo Ñaïi, ñeán thôøi Ñeä Nhaát Coäng Hoaø ñoåi teân
laø Phan Boäi Chaâu) vaø Khoaù 2 (Quang Trung) thì Tröôøng
di chuyeån vaøo Ñaø Laït beân caïnh hoà Saint Benois, caûi danh

56 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

thaønh Tröôøng Voõ Vò Lieân Quaân Ñaø Laït (EMIAD=EÙcole
Militaire Inter Armes DaLat). Ñeán thôøi Ñeä Nhaát Coäng Hoaø
Toång Thoáng Ngoâ Ñình Dieäm cho xaây caát cô sôû tröôøng môùi
gaàn Hoà Than Thôû vaø caûi danh thaønh Truôøng Voõ Bò Quoác
Gia Vieät Nam. Tính töø cuoái naêm 1948 cho ñeán 30/4/1975,
tröôøng ñaõ ñaøo taïo caû thaûy ñöôïc 31 khoaù cung caáp nhieàu
ngaøn Thieáu UÙy hieän dòch cho quaân ñoäi.

Sau khi Tröôøng Só Quan Vieät Nam beân bôø soâng Höông
dôøi veà Ñaø Laït, cô sôû cuõ naøy ñöôïc phaù ñi cuøng vôùi bieät thöï
beân caïnh ñeå xaây caát Tröôøng Voõ Bò Ñòa Phöông (EÙcole
Militaire Reùgionale) thuoäc Quaân Khu 2, laøm nôi ñaøo taïo
caùc Chuaån UÙy (Aspirant) ñaùp öùng cho nhu caàu baønh tröôùng
cuûa quaân ñoäi. Maáy naêm sau, Tröôøng Voõ Bò Ñòa Phöông
giaûi taùn, cô sôû naøy ñöôïc giao cho Quaân Vuï Thò Traán Hueá
quaûn trò duøng laøm caâu laïc boä vaø nhaø vaõng lai cho só quan
ñoäc thaân. Sau traän Vieät Coäng taán coâng chieám Hueá vaøo dòp
Teát Maäu Thaân 1968, toâi ñöôïc Toång Tham Möu Tröôûng Boä
Toång Tham Möu chæ thò daãn ñoaøn Toång Thanh Tra Quaân
Ñoäi Hoãn Hôïp Vieät-Myõ ra quan saùt duyeät xeùt tình traïng Quaân
Y Vieän naèm trong thaønh Mang Caù keá beân Boä Tö Leänh Sö
Ñoaøn 1 Boä Binh (luùc ñoù do Ñaïi Taù Ngoâ Quang Tröôûng laøm
tö leänh), neân ñaõ coù dòp cö truù trong caâu laïc boä só quan naøy
beân caïnh bôø soâng Höông.

Böôùc qua ngöôõng coång chính cuûa tröôøng vaøo trong, ngay
beân phiaù traùi laø moät saân taäp hoïp thaät roäng, coù döïng moät coät
cao treo côø Quoác Gia Vieät Nam (neàn vaøng 3 soïc ñoû). Tieáp
ñeán laø moät ngoâi nhaø ngoùi khoaûng 400 meùt vuoâng, duøng laøm
truï sôû cuûa ban giaùm ñoác tröôøng goàm vaên phoøng Trung Taù
Chaix, Chæ Huy Tröôûng, vaên phoøng Ñaïi UÙy Joly, Giaùm Ñoác
Huaán Luyeän, caùc vaên phoøng cuûa caùc só quan huaán luyeän
vieân kieâm trung ñoäi tröôûng khoaù sinh, vaø caùc haï só quan
phuï taù (moniteur).

Phiaù beân phaûi, sau coång vaøo laø traïm kieåm soaùt goàm vaên
phoøng só quan tröïc nhaät, phoøng y teá, vaø nôi nguû cuûa caùc lính
canh phoøng doanh traïi. Keá ñeán laø moät daãy nhaø daøi khoaûng
50 meùt, roäng 8 meùt, duøng laøm phoøng aên taäp theå cho khoaù

ÑA HIEÄU 93 57

sinh, ñoàng thôøi cuõng duøng laøm giaûng ñöôøng lôùn khi phaûi
taäp trung toaøn khoaù. Ngay sau löng traïm kieåm soaùt vaø nhaø
aên taäp theå, coù 3 daõy nhaø khaùc nhoû vaø ngaén hôn, duøng laøm
phoøng hoïc vaø sinh hoaït rieâng cho töøng trung ñoäi khoaù sinh.
Taát caû caùc daõy nhaø ñeàu lôïp maùi baèng goác raï raát daày, töôøng
chung quanh laø lieáp nöùa ñan. Moãi nhaø chæ coù 2 cöûa ra vaøo
taïi 2 ñaàu nhaø, doïc hai beân nhaø laø 2 daõy cöûa soå roäng coù caùnh
lieáp naâng leân haï xuoáng ñöôïc ñeå thoâng thoaùng gioù vaø cho
aùnh saùng loït vaøo nhaø nhöõng khi khoâng baät ñeøn.

Beân trong nhaø aên, ngoaøi loái ñi roäng hôn 1 meùt ôû chính
giöõa, suoát chieàu daøi cuûa nhaø coù keâ 2 daõy baøn daøi beà ngang
1 meùt vôùi nhöõng daõy gheá daøi khoâng löng töïa doïc hai beân
ñeå laøm baøn aên, vaø baøn vieát khi caû khoaù taäp trung nghe caùc
giaûng vieân ngoaøi ñeán thuyeát trình. Ñeán giôø aên, caùc trung
ñoäi taäp hoïp ngoaøi saân roài laàn löôït theo nhau vaøo kieám choã
ngoài aên 4 ngöôøi moät maâm. Côm vaø thöùc aên ñaõ ñöôïc nhaân
vieân nhaø beáp (do nhaø thaàu tö nhaân ñaûm traùch) baøy saün
töøng maâm coù loàng baøn ñaäy caûn ruoài treân caùc baøn. Thöùc aên
haøng böõa goàm 3 moùn (xaøo, maën, vaø canh), naáu theo khaåu
vò ngöôøi Trung, vaø thöôøng laø hôi ít khoâng ñuû no. Böõa ñieåm
taâm naøo cuõng laø xoâi ñaäu (aên xöôøng xöôïng nhö coù laãn gaïo
teû) chaám muoái meø coù boû theâm chuùt ñöôøng caùt traéng. Ña
soá anh em thöôøng phaûi aên quaø theâm, buùn boø, chaùo huyeát,
baùnh mì caëp thòt, mua cuûa caùc gia ñình tö nhaân ôû saùt haøng
raøo beân hoâng tröôøng, hoaëc baùnh xeøo “Muï Beùo” ngay beân
kia ñöôøng tröôùc coång tröôøng, baùn cho aên chòu ghi soå cuoái
thaùng laõnh löông môùi traû.

Beân trong nhaø hoïc rieâng cuûa töøng trung ñoäi khoaù sinh
ñöôïc trang trí y nhö trong moät lôùp daønh cho caùc hoïc troø
trung hoïc vaäy. Suoát beà daøi caên nhaø, keâ 2 daõy baøn hoïc troø,
loaïi baøn lieàn gheá cho 2 ngöôøi ngoài chung. Nôi ñaàu phoøng
coù moät baûng ñen lôùn vaø moät baøn vieát vaø gheá daønh rieâng
cho huaán luyeän vieân ñeán sinh hoaït vôùi khoaù sinh.

Phiaù trong cuøng cuûa khu ñaát, song song doïc bôø soâng
Höông, coù 2 daõy nhaø daøi noái tieáp nhau duøng laøm nhaø nguû
cho khoaù sinh. Nhaø xaây töôøng gaïch, maùi lôïp ngoùi, beà cao

58 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

töø neàn ñeán noùc khoaûng 5 meùt, khoâng coù lôùp traàn che caûn
söùc noùng töø noùc nhaø phaû xuoáng, neân muøa heø raát noùng vaø
ngöôïc laïi muøa ñoâng raát laïnh. Daõy phía beân traùi ñöôïc ngaên
ñoâi, moät nöûa duøng laøm kho vaø phoøng nguû cuûa Thöôïng Só
Nhaát Luïc Só Maãn, haï só quan phuï traùch Thöôøng Vuï (service
geùneùral) cuûa tröôøng, coøn nöûa kia daønh laøm phoøng nguû chung
cho khoaù sinh thuoäc Trung Ñoäi 1 (ngöôøi töø mieàn Nam ra).
Daãy beân phaûi, nöûa beân traùi daønh cho khoaù sinh thuoäc Trung
Ñoäi 2 (ngöôøi mieàn Trung), vaø nöûa beân phaûi daønh cho khoaù
sinh thuoäc Trung Ñoäi 3 laø chuùng toâi töø mieàn Baéc vaøo.

Doïc theo chieàu daøi nhaø nguû, keâ 2 daõy giöôøng caù nhaân
baèng goã, coù coïc khung goã ñeå giaêng muøng choáng muoãi rieâng
cho moãi giöôøng. Giöôøng ñöôïc keâ töøng caëp saùt nhau, moät ñaàu
saùt töôøng. Giöõa moãi caëp giöôøng ñeå chöøa moät khoaûng caùch
1 meùt ñeå hai ngöôøi ngoài ñoái dieän khoâng ñuïng ñaàu goái chaân
cuûa nhau. Moãi giöôøng coù moät chieáu baèng coùi, vaø moät neäm
naèm nhoài coû khoâ vaø boâng goøn, coù theå gaäp ñoâi laïi ñöôïc. Ban
ngaøy, muøng phaûi thaùo ra khoûi khung gaäp laïi xeáp ngaên naép
cuøng vôùi goái vaø meàn, ñeå phiaù ñaàu giöôøng saùt töôøng, roài gaäp
ñoâi neäm ñeø leân sao cho thaät vuoâng vaén ñeïp maét. Vali vaø
tuùi ñöïng quaàn aùo vaø tö trang rieâng phaûi ñeå goïn gaøng döôùi
gaàm giöôøng phía saùt töôøng. Quaàn aùo caù nhaân caàn giaët uûi,
phaûi taäp trung ñöa nhaø thaàu nhaän giao haøng ngaøy, hoaëc töï
mang ra caùc tieäm giaët uûi tö nhaân ngay hai beân ñöôøng phoá
caïnh tröôøng.

Taïi moät goùc töôøng beân gaàn cöûa ra vaøo nôi ñaàu nhaø, coù
moät giaù goã ñeå gaùc suùng cuûa trung ñoäi khoaù sinh. Moãi khoaù
sinh ñöôïc caáp moät khaåu suùng tröôøng Garand rieâng, ñeå gìn
giöõ lau chuøi vaø söû duïng trong vieäc taäp luyeän thao taùc cô baûn,
duyeät binh, taùc chieán, vaø taäp baén. Loaïi suùng naøy hôi daøi vaø
naëng ñoái vôùi nhöõng ngöôøi coù hình voùc nhoû thoù, nhöng baén
laïi ñaàm khoâng giaät haäu maïnh nhö caùc loaïi Mousqueton vaø
Mas 36, neân trong caùc kyø thi baén deã ñaït ñöôïc ñieåm truùng
bia raát cao.

Töø ñaàu nhaø nguû cuûa chuùng toâi ra ñeán bôø soâng Höông coù
moät con ñöôøng ñaát roäng khoaûng 5 meùt. Cuoái ñöôøng laø moät

ÑA HIEÄU 93 59

saøn goã daøi roäng khoaûng 25 meùt vuoâng, cao hôn maët nöôùc
soâng chöøng 30 phaân, duøng laøm caàu beán taém giaët cho khoaù
sinh. Beân phaûi con ñöôøng xuoáng caàu beán taém laø nhaø beáp.
Ñaëc bieät nöôùc soâng Höông trong vaét coù theå nhìn suoát taän
ñaùy, ban ñeâm nhieàu thuyeån nhoû ñoát ñuoác soi saùng nôi ñaàu
thuyeàn, bôi doïc ven soâng ñeå ngöôøi ngoài treân duøng caây chóa
ñoâi baèng saét ñaâm xuoáng nöôùc ñeå baét caù.

Chuùng toâi ñeán tröôøng ñuùng vaøo tröa ngaøy thöù Baûy nghæ,
taát caû khoaù sinh nhaäp tröôøng tröôùc chuùng toâi ñeàu ñi daïo phoá
hoaëc veà thaêm gia ñình, neân tröôøng vaéng tanh. Tuy nhieân
nhaø thaàu ñaõ ñöôïc thoâng baùo tröôùc, neân ñaõ chuaån bò saün saøng
côm böõa cho chuùng toâi duøng khoâng phaûi ra phoá.

Vöøa oån ñònh choã naèm xong, anh Toân Thaát Töông (khoaù
sinh ngöôøi mieàn Trung) ñang thi haønh traùch vuï Só Quan Tröïc
Nhaät gheù vaøo thaêm laøm quen vôùi chuùng toâi. Anh Töông töï
giôùi thieäu mình laø ngöôøi thuoäc hoaøng toäc, neân coù nhaø ôû ngay
beân caïnh Vieän Baûo Taøng cuûa trieàu ñình nhaø Nguyeãn trong
Thaønh Noäi. Anh ruû chuùng toâi muoán ñi xem, saùng sôùm hoâm
sau laø Chuû Nhaät, anh aáy seõ ñeán ñoùn vaø daãn ñi coi. Caùc anh
Lieâm, Yeâu, Nhaät, Thaûn, Ñoät, Taâm vaø toâi nhaän lôøi nhôø anh
Töông höôùng daãn.

Saùng hoâm sau, anh Töông ñeán daãn chuùng toâi ra khoûi
tröôøng, qua caàu Traøng Tieàn, ñoå xuoáng khoaûng giöõa ñöôøng
Traàn Höng Ñaïo, reõ traùi ñeán Cöûa Thöôïng Töù ñeå vaøo Thaønh
Noäi. Tröôùc nhaát, anh Töông daãn chuùng toâi vaøo giôùi thieäu
vôùi baø xaõ, sau ñoù ñi thaêm Vieän Baûo Taøng (nôi löu giöõ chieác
ngai vaøng ñeå vua ngoài, aùo caåm baøo, vöông mieän, vaø nhieàu
ñoà quyù khaùc baèng ngoïc thaïch hoaëc vaøng). Tieáp ñoù laø Laàu
Kieán Chung gaàn cöûa Hoaø Bình (nôi vua ngoài kyù caùc chieáu
chæ, saéc leänh), roài ñeán Ñieän Thaùi Hoaø (nôi hoïp Ñaïi Trieàu),
saân tröng baày Cöûu Ñænh (chín chieác lö höông thaät to cao hôn
ñaàu ngöôøi ñuùc baèng ñoàng), caùc khaåu thaàn coâng, Kyø Ñaøi,
Ngoï Moân Quan (chæ môû ñeå ñoùn tieáp Söù Thaàn caùc nöôùc tôùi
yeát kieán Vua), Hoà Tónh Taâm gaàn thaønh Maêng Caù.

Thaêm Thaønh Noäi xong, chuùng toâi trôû ra phiaù Cöûa Thöôïng
Töù, reõ phaûi ñi doïc theo con ñöôøng Nguyeãn Hoaøng, ñeán

60 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

khoaûng tröôùc Ngoï Moân Quan baêng qua ñöôøng ñeå xem Phuù
Vaên Laâu saùt beân bôø soâng Höông vaø Beán Tröông Baïc. Tít
xa, taän cuøng ñöôøng Nguyeãn Hoaøng laø caàu Baïch Hoå baèng
saét baéc ngang soâng Höông, vaø Thaùp Chuøa Thieân Muï.

Quay trôû laïi ñaàu caàu Traøng Tieân ñi heát con ñöôøng Traàn
Höng Ñaïo laø chôï Ñoâng Ba, vaø caàu Gia Hoäi (beân kia caàu
coù moät nhaø haøng côm Taàu raát ñöôïc khaùch saønh aên haâm
moä). Phiaù sau vaø beân hoâng chôï Ñoâng Ba laø bôø soâng daøy
ñaëc thuyeàn laøm nhaø ôû, nhieàu chieác trong soá naøy cho thueâ
ñeå khaùch laøng chôi ngaøy ñeâm xuoáng aên nhaäu mua vui nghe
caùc ca nhaïc só coå nhaïc hoø Hueá… Nhìn qua beân kia bôø soâng,
thaáy 2 daõy nhaø nguû cuûa khoaù sinh chuùng toâi vaø nhaø beáp naèm
daøi tieáp noái nhau suoát beà ngang khu ñaát tröôøng, vaø chieác
Caàu Beán Taém. Nhìn xuoâi sang phiaù traùi theâm khoaûng nöõa
laø Ñaäp Ñaù, vaø ngoaøi xa xa thaáy Coàn Heán noåi leân baäp beành
caûn doøng chaûy cuûa soâng Höông.

Saùng thöù Hai, taát caû moïi ngöôøi taäp hoïp ngoài chaät Nhaø
AÊn ñeå laøm thuû tuïc khai giaûng khoaù hoïc. Luùc ñoù ñöôïc coi
laø giaây phuùt ñaàu tieân anh em toaøn khoaù thaáy maët nhau ñaày
ñuû. Anh em Trung Ñoäi 3 chuùng toâi coù só soá ít nhaát (chæ coù 14
ngöôøi so vôùi 2 trung ñoäi kia laø 21 hoaëc 22), soá tuoåi trung bình
cuõng treû nhaát, vaø caáp baäc cuõng nhoû hôn caùc anh trong caùc
Trung ñoäi 1 vaø 2 toaøn laø Trung Só I, Thöôïng Só vaø Thöôïng
Só I thaâm nieân. Coù ñieàu ñaëc bieät ñaùng chuù yù laø, quaân phuïc
cuûa anh em khoâng ñoàng nhaát vì ñöôïc taäp trung töø nhieàu loaïi
ñôn vò coù nguoàn goác khaùc nhau treân toaøn quoác.

Tröôùc khi buoåi leã chính thöùc baét ñaàu, Ñaïi UÙy Joly, Giaùm
Ñoác Huaán Luyeän, giôùi thieäu caùc só quan huaán luyeän vieân
kieâm trung ñoäi tröôûng khoaù sinh, vaø caùc haï só quan phuï taù
(moniteur) cuûa töøng trung ñoäi. Trung UÙy Scuanec vaø HSQ
moniteur (khoâng nhôù teân) phuï traùch Trung Ñoäi 1 goàm toaøn
ngöôøi töø mieàn Nam ra. Trung UÙy Peledieu vaø Adjudant
Chef DO phuï traùch Trung Ñoäi 2 goàm anh em thuoäc mieàn
Trung. Vaø ngöôøi phuï traùch Trung Ñoäi 3 chuùng toâi laø Trung
UÙy Besson vaø Sergent Kervenic (caû Trung UÙy Besson vaø
Trung só Kervenic ñeàu coøn raát treû, tính tình raát hieàn laønh

ÑA HIEÄU 93 61

vaø toát baïn, khoâng nhö Thöôïng Só Nhaát DO luùc naøo cuõng toû
ra quan troïng vaø nghieâm khaéc).

Buoåi leã khai maïc khoaù raát ñôn giaûn, khoâng coù khaùch beân
ngoaøi tham döï. Chæ coù moät mình Trung Taù Chaix Chæ Huy
Tröôûng vaøo ra maét chaøo möøng chuùng toâi, vaø nhaén nhuû maáy
ñieåm chính yeáu sau:

1.- Vì phaàn lôùn ñaõ laø haï só quan thaâm nieân coù nhieàu kinh
nghieäm trong caùc hoaït ñoäng quaân ñoäi, neân moät phaàn chöông
trình cuûa khoaù hoïc ñöôïc caét boû bôùt, do ñoù thôøi gian khoaù
hoïc seõ ngaén hôn döï lieäu khoaûng 6 thaùng.

2.- Keå töø ngaøy nhaäp tröôøng, ai chöa laø haï só quan seõ ñöôïc
thaêng caáp trung só vaø laõnh löông haøng thaùng theo caáp baäc
naøy, nhöõng ngöôøi khaùc coù caáp baäc cao hôn tieáp tuïc laõnh
löông theo caáp baäc hieän taïi cuûa mình.

3.- Moïi ngöôøi phaûi coá gaéng hoïc haønh ñeå ñaït keát quaû toát,
nhaèm cung öùng nhu caàu só quan cho caùc ñôn vò thuoäc Quaân
Ñoäi Quoác Gia Vieät Nam seõ baét ñaàu thaønh laäp vaøo naêm
1949. Caùc só quan huaán luyeän vieân toaøn laø nhöõng ngöôøi toát
nghieäp töø Tröôøng Voõ Bò Saint Cyr cuûa Luïc Quaân Phaùp, seõ
giuùp ñôõ höôùng daãn caùc baïn hoïc haønh ñöôïc deã daøng, neáu coù
ñieàu gì caûm thaáy chöa thoâng hieåu roõ raøng caën keõ thì ñöøng
ngaïi nguøng tham vaán quyù vò aáy giuùp ñôõ boå tuùc cho.

4.- Nhaø tröôøng seõ cung caáp ngay cho moïi ngöôøi coù ñoàng
phuïc môùi, ñeå cho ñöôïc ñoàng nhaát, vaø cuõng keå töø hoâm nay
khoâng ai mang caáp baäc cuõ cuûa mình nöõa. Moïi ngöôøi seõ
mang treân caàu vai aùo huy hieäu Sinh Vieân Só Quan (kyù hieäu
Alpha baèng ñoàng maàu vaøng gaén treân coulissant daï (næ) maàu
ñen), ñoäi calot næ ñen, treân ñænh maàu vaøng vaø 2 beân caïnh
vieàn chæ kim tuyeán. Nhö vaäy moïi ngöôøi seõ nhaän bieát roõ
raøng caùc baïn ñang laø sinh vieân cuûa tröôøng ñaøo taïo só quan
Vieät Nam, do ñoù caùc baïn phaûi giöõ gìn phong thaùi tö caùch
cho thaät ñaøng hoaøng, ñöøng laøm gì toån haïi ñeán thanh danh
caù nhaân vaø nhaø tröôøng.

Ñoàng phuïc laøm vieäc thöôøng cuûa chuùng toâi laø ñoà short vaûi
kaki vaøng. Quaàn oáng ngaén tôùi ñaàu goái, aùo sômi ngaén tay
coå beû, giaày da thaáp coà maàu naâu xaäm, vaø taát (vôù) len daøi tôùi

62 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

döôùi ñaàu goái cuøng maàu vôùi quaàn aùo. Ñoàng phuïc daïo phoá
cuõng baèng kaki, quaàn daøi, aùo sômi daøi tay vôùi 2 tuùi ngöïc
coù naép, coå thaét caø vaït næ moûng maàu oâ-liu. Vaøo muøa Ñoâng
duøng quaàn aùo daï maàu oâ-liu xaäm (aùo blouson). Muõ caloâ næ
ñen, ñænh vaøng, 2 beân vieàn kim tuyeán, ñöôïc duøng chung cho
taát caû caùc loaïi ñoàng phuïc. Quaàn aùo laõnh veà coù ngöôøi maëc
khoâng vöøa phaûi thueâ söûa laïi. Nhöõng baïn dö giaû tieàn thích
maëc quaàn aùo ñeïp, thì ñeán caùc tieäm may ngoaøi phoá ñaët caét
may baèng nhöõng haøng vaûi kaki ñeïp ñaét tieàn ñeå chöng dieän
luùc ra ñöôøng cho ñöôïc vöøa yù.

Coù ñieàu laøm chuùng toâi raát haõnh dieän laø, töø ngaøy chuùng
toâi maëc ñoàng phuïc mang caàu vai Alpha ra ñöôøng, moïi haï
só quan vaø binh só gaëp chuùng toâi, hoï ñeàu chaøo kính chuùng
toâi ñuùng theo cung caùch chaøo kính só quan vaäy.

Moät tuaàn leã sau ngaøy khai giaûng khoaù hoïc, coù theâm 6
khoaù sinh ñeán trình dieän. Ban giaùm ñoác boå sung vaøo Trung
Ñoäi 3 chuùng toâi. Caùc baïn aáy laø Nguyeãn Höõu Coù, Cao Hoaøng
Phieân (ngöôøi mieàn Nam), Toân Thaát Ñính, Leâ Huy Luyeän
(ngöôøi mieàn Trung), vaø Traàn Thöôïng Phöông, Khoaùi (Toâi
khoâng nhôù Hoï, ngöôøi mieàn Baéc). Anh Phöông nguyeân laø
Thöôïng Só thôøi Phaùp thuoäc, tuoåi ñôøi cao hôn chuùng toâi
khoaûng hai chuïc, laø thaân phuï cuûa Traàn Ñình Thoï sau naøy
cuõng theo hoïc Tröôøng Voõ Bò Ñaø Laït, vaø tröôùc 30/4/1975
Traàn Ñình Thoï ñaõ ñöôïc thaêng leân ñeán Chuaån Töôùng laøm
Tröôûng Phoøng 3 Boä Toång Tham Möu.

Theá laø toång soá khoaù sinh taêng leân 64 ngöôøi. Nhöng ngaøy
maõn khoaù chæ coù 63 ngöôøi, vì anh Thaønh giaø thuoäc trung
ñoäi chuùng toâi boû hoïc nöûa chöøng.

Caùc moân hoïc veà toå chöùc quaân ñoäi, lòch söû quaân ñoäi,
laõnh ñaïo chæ huy, kyõ thuaät taùc chieán, leänh haønh quaân, chöùc
naêng toång quaùt quaân vuï, xöû duïng Lieân binh, theå duïc quaân
söï (EPM=EÙducation Phisique Militaire), caùc traän ñaïi chieán
theá giôùi… ñeàu do caùc huaán luyeän vieân cô höõu cuûa tröôøng
ñaûm traùch giaûng daïy. Coøn caùc moân chuyeân nghieäp khaùc
nhö traùch vuï caùc phoøng tham möu, haønh chaùnh taøi chaùnh,
Quaân Nhu, Quaân Cuï, Truyeàn Tin, Phaùo Binh, Coâng Binh,

ÑA HIEÄU 93 63

Thoâng Vaän bBinh, Thieát Giaùp, Quaân Caûnh, Quaân Böu, Haûi
Quaân, Khoâng Quaân… ñeàu do caùc só quan chæ huy thuoäc caùc
ngaønh lieân heä ñöôïc ban giaùm ñoác tröôøng môøi ñeán thuyeát
giaûng vaø khaûo haïch.

Chöông trình hoïc cuûa chuùng toâi goàm toaøn caùc moân thuoäc
laõnh vöïc quaân söï, khoâng coù chuùt naøo thuoäc laõnh vöïc boå tuùc
vaên hoaù toång quaùt.

Thôøi bieåu hoïc haøng ngaøy thöôøng laø buoåi saùng hoïc ngoaøi
ñoàng, buoåi chieàu trong chu vi nhaø tröôøng. Baõi taäp thöôøng
xuyeân haøng ngaøy laø saân vaän ñoäng Hueá vaø caùc vuøng phuï
caän nhö: Xoùm Môùi, khu quaùn Côm AÂm Phuû, Chôï Coáng.
Thôøi gian hoïc thöïc haønh taùc chieán trong thaønh phoá thì vaøo
Thaønh Noäi, taïi vuøng quanh saân bay, hoà Tónh Taâm vaø khu
thaønh Maêng Caù. Khi hoïc caùc chöông trình haønh quaân baêng
ñoàng, luïc soaùt laøng xoùm, baûo veä xa loä vaø thieát loä, thì xuoáng
vuøng quanh chaân nuùi Ngöï Bình töø ga An Cöïu xuoáng tôùi phi
tröôøng Phuù Baøi. Baõi taäp luyeän baén vaø thi baén caùc loaïi suùng,
naèm saùt ngay beân trung taâm huaán luyeän haï só quan Vieät
Binh Ñoaøn taïi chaân nuùi Ngöï Bình.

Ngaøy 21/1/1949 laø Teát Nguyeân Ñaùn naêm Kyû Söûu, tröôøng
ñoùng cöûa 1 tuaàn leã, caùc baïn ngöôøi mieàn Trung veà nhaø xum
hoïp aên Teát vôùi gia ñình, caùc baïn ngöôøi Nam vaø chuùng toâi
ôû laïi tröôøng aên Teát vôùi nhau. Trong thôøi gian raûnh roãi naøy,
moãi ngöôøi tuøy theo tuùí tieàn vaø sôû thích, ñi xem chieáu boùng,
haùt boä mieàn Trung, thöôûng thöùc caùc moùn aên taïi caùc nhaø
haøng côm Taây, côm Taàu, côm mieàn Trung, thueâ thuyeàn thaû
troâi giöõa doøng Höông Giang aên nhaäu nghe ca haùt, hoaëc ñi
caùc Chuøa, nhaø thôø caàu nguyeän vaø ngaém ngöôøi ta aên dieän
quaàn aùo môùi, chöù khoâng daïo phoá vì caùc tieäm buoân baùn vaø
Chôï ñeàu ñoùng cöûa aên Teát.

Nhaân dòp ñaàu Xuaân, Toâi ñaõ caûm höùng maáy vaàn thô kyû
nieäm sau ñaây:

XUAÂN NHAÄP CUOÄC
Möa Xuaân baøng baïc phuû doøng Höông,
Gioù thoaûng eâm eâm vuoát maùi tröôøng.
Vaïn xaùc phaùo tan hoaø tieáng chuùc,

64 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

Saùu ba (63) hieàn hoïp keát tình thöông.
Beân nhau theà quyeát nung reøn chí,
Toát nghieäp chung löng giöõ moái gieàng.
Hoïc hieäu Lieân quaân möøng ñoùn Teát,
Töông lai höùa heïn raïng nhö göông.
Vaøo giai ñoaïn choùt cuûa khoaù hoïc tröôùc khi maõn khoaù,
chuùng toâi ñöôïc ñem ñi “thöû löûa” (baptem au feu) baèng 2 ñôït.
Vaøo cuoái thaùng 4/1949, caû khoaù taäp thieát keá vaø thöïc hieän
cuoäc haønh quaân caáp ñaïi ñoäi, ñaùnh chieám “laøng cuøi” (khoâng
ngöôøi ôû) trong vuøng nuùi Baïch Maõ, coù thieát vaän xa trang bò
Ñaïi Lieân 50, suùng coái 81 ly thaùp tuøng, Phaùo Binh 105 taïi
phi tröôøng Phuù Baøi, vaø phi cô khu truïc töø Ñaø Naüng ra, baén
ñaïn thaät yeåm trôï taïi chieán tröôøng theo yeâu caàu.
Qua ñaàu thaùng 5/1949, caû khoaù laïi ñöôïc ñöa ñi quan saùt
maët traän do Boä Chæ Huy Khu Quaân Söï Phaùp taïi Hueá khai
trieån cuoäc haønh quaân ñaùnh chieám chieán khu Löông Mieâu
cuûa Vieät Coäng. Chuùng toâi ñöôïc chia ra thaønh nhieàu toaùn,
ngoài treân caùc xe loäi nöôùc (amphibie) xuaát phaùt töø caàu Ba-
ïch Hoå loäi ngöôïc doøng soâng Höông leân phía thöôïng nguoàn
ñeán taän khu vöïc xa hôn laêng Gia Long. Ñeán khu vöïc haønh
quaân, chuùng toâi rôøi xe loäi nöôùc leân bôø thaêm boä chæ huy haønh
quaân ñoùng trong caùc leàu vaûi treân söôøn ñoài keá caän bôø soâng,
ñeå nghe thuyeát trình veà tình hình dieãn tieán cuûa maët traän.
Sau ñoù, baêng röøng ñi thaêm caùc ñôn vò ñang giaùp chieán, ñeán
chieàu toái môùi leân taàu chuyeån vaän treân soâng trôû veà tröôøng.
Ñeå chuaån bò cho leã maõn khoaù, ban giaùm ñoác tröôøng ñöa
nhaø thaàu may quaân phuïc vaøo ño caét may cho chuùng toâi moãi
ngöôøi moät boä ñaïi leã baèng kaki (quaàn daøi, aùo boán tuùi), moät
caëp caàu vai næ ñen treân coù gaén kyù hieäu Alpha vaøng phiaù
ñaàu vai, côø Vieät Nam ôû chính giöõa, vaø nuùt maï vaøng khaéc
con roàng noåi ôû ñaàu caàu vai nôi saùt coå aùo. Moät nhaø maùt maùi
lôïp daï, ba beà vaùch löûng baèng coùt cao hôn 1 meùt, ñöôïc döïng
leân saùt töôøng chieám heát phaàn ba saân taäp hoïp beân coät côø,
ñeå laøm khaùn ñaøi keâ gheá daønh cho quan khaùch ñeán döï leã.
Giöõa thaùng 5/1949, leã maõn khoaù ñöôïc toå chöùc ñöôùi söï
chuû toïa cuûa oâng Phan Vaên Giaùo, Thuû Hieán trung phaàn Vieät

ÑA HIEÄU 93 65

Nam, ñaïi dieän Quoác Tröôûng Baûo Ñaïi, vôùi khoaûng 100 quan
khaùch Vieät Phaùp tham döï (trong ñoù coù moät soá thaân nhaân cuûa
caùc baïn ngöôøi mieàn Trung). Chöông trình dieãn tieán nhö sau:

Nghi thöùc quaân caùch ñoùn chaøo chuû toaï,
Leã thöôïng Quoác Kyø Vieät Nam (khoâng coù côø Phaùp),
Khoaù sinh ñoàng ca baûn Quoác Ca Vieät Nam (Tieáng goïi
Coâng daân), nhaïc töôûng nieäm töû só (ban quaân nhaïc Vieät Binh
Ñoaøn hoaø taáu), Trung Taù Chaix chæ huy tröôûng tröôøng ñoïc
dieãn vaên phuùc trình toång löôïc keát quaû dieãn tieán chöông
trình huaán luyeän vaø trình dieän khoaù sinh. Thuû khoa laø anh
Nguyeãn Höõu Coù böôùc ra ñöùng tröôùc toaøn khoaù ñang xeáp 2
haøng ngang tröôùc khaùn ñaøi, hoâ to: “AØ genous les hommes!”
(quyø xuoáng caùc ngöôøi!) Moïi ngöôøi cuøng quyø ñaàu goái phaûi
xuoáng ñaát, chaép 2 tay leân ñaàu goái traùi chôø leänh, vaø anh Coù
cuõng quyø xuoáng taïi choã.
Trung Taù Chaix ñeán gaàn gheá ngoài cuûa chuû toïa (noùi gì vaø
chuû toïa noùi gì, ôû xa khoâng nghe ñöôïc) sau ñoù quay ra noùi
lôùn baèng tieáng Phaùp, ñaïi yù: “Hoaøng Thöôïng chieáu chæ ñaët
teân cho khoaù laø KHOAÙ BAÛO ÑAÏI”, roài höôùng daãn chuû toïa
ra saân gaén caàu vai Alpha leân 2 beân vai aùo cho thuû khoa Coù.
Trong khi ñoù thì 2 haøng khoaù sinh quay maët ñoái dieän nhau
vaø ngöôøi noï gaén caàu vai Alpha leân vai aùo cho ngöôøi kia.
Thuû tuïc gaén caàu vai Alpha xong thì chuû toïa trôû veà ñöùng
tröôùc gheá danh döï cuûa mình, Thuû Khoaa Coù ñoïc lôøi tuyeân
theä baèng tieáng Phaùp, ñaïi yù: “Chuùng toâi xin theà, trung thaønh
vôùi toå quoác Vieät Nam, quyeát hy sinh ñeå baûo veä neàn ñoäc
laäp thoáng nhaát cuûa ñaát nöôùc vaø daân toäc Vieät Nam tröôøng
toàn cöôøng thònh. Luoân luoân neâu göông baûo veä danh döï cuûa
moät caáp chæ huy”. Toaøn theå khoaù sinh cuøng ñöa thaúng tay
phaûi ra tröôùc maët vaø ñoàng thanh ñaùp lôøi: “Je le jure!” (Toâi
xin theà!) Chuû toïa leân tieáng chaáp nhaän lôøi theà vaø ñöa tay ra
daáu cho moïi ngöôøi ñöùng leân. Thuû Khoa Coù ñöùng leân hoâ lôùn:
“Debout les Officiers!” (Ñöùng leân caùc só quan!) Moïi ngöôøi
ñöùng thaúng leân giöõa nhöõng traøng phaùo tay möøng vang daïy
roøn raõ cuûa toaøn theå quan khaùch.
Tieáp ngay luùc ñoù Trung Taù Chaix, Chæ Huy Tröôûng, laïi

66 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

môøi chuû toïa ra trao cho Thuû Khoa Coù caây kieám vaø chieác
cung cuøng vôùi bao mang 4 muõi teân, roài höôùng daãn chuû toïa
trôû veà gheá ngoài.

Thuû Khoa Coù ñöùng nghieâm ruùt kieám ra khoûi voû laøm ñoäng
taùc chaøo kính xong tra kieám trôû laïi voû, roài caàm caây cung laàn
löôït quay sang boán höôùng baén 4 muõi teân ñi, ñeå bieåu töôïng
cho yù chí “tang boàng hoà thæ” cuûa ngöôøi chieán só quyeát taâm
ñi khaép boán phöông trôøi ñeå thi haønh nhieäm vuï cuûa mình.

Buoåi leã maõn khoaù ñöôïc keát thuùc baèng 2 nhaïc khuùc “Chieán
Só Anh Huøng” vaø “Baïch Ñaèng Giang” do anh em Trung
Ñoäi 3 chuùng toâi hôïp ca 3 gioïng vôùi söï ñeäm ñaøn cuûa anh
Toân Thaát Ñính, vaø 3 hoaït caûnh dieãn taû caâu truyeän lòch söû
“Traän Ñoáng Ña” do quaân Quang Trung chieán thaéng quaân
Taàu vaøo dòp Teát Nguyeân Ñaùn taïi thaønh Thaêng Long, do anh
em caùc Trung Ñoäi 1 vaø 2 phoái hôïp thöïc hieän.

Theá laø trang ñaàu tieân cuûa cuoán nhaät kyù ñôøi binh nghieäp
ñaõ ñöôïc môû ra cho toaøn theå sinh vieân só quan Khoaù 1 (Baûo
Ñaïi) Tröôøng Só Quan Vieät Nam. Nhöng coù moät ñieàu thaéc
maéc lôùn khieán moïi ngöôøi phaûi suy nghó, möøng lo laãn loän
ngay sau khi döï leã maõn khoaù laø, ai ñöôïc chaám ñaäu leân Thieáu
UÙy, ai khoâng, ngoaïi tröø anh Nguyeãn Höõu Coù Thuû Khoa,
vì nhaø tröôøng khoâng tuyeân boá keát quaû xeáp haïng ra tröôøng.
Moïi ngöôøi rôøi tröôøng vôùi kyù hieäu Alpha khoâng phaûi laø caáp
baäc ñöôïc quy ñònh trong quaân ñoäi luùc baáy giôø, tieáp tuïc laõnh
löông theo caáp baäc cuõ cuûa mình, vaø söï vuï leänh rôøi tröôøng
trôû veà ñôn vò cuõ ghi laø EÙleøve Officier X… Phaûi ñôïi ñeán 2
tuaàn leã sau heát pheùp maõn khoaù trình dieän ñôn vò, môùi coù
theå bieát mình ñöôïc thaêng caáp Thieáu UÙy hay khoâng.

Caù nhaân toâi, saùng 1/6/1949 ñeán trình dieän Boä Tö Leänh
Veä Binh Baéc Kyø taïi Haø Noäi, thì nhaän ñöôïc söï vuï leänh ñeán
trình dieän Tieåu Ñoaøn 2 Vieät Nam môùi thaønh laäp, doanh
traïi ñoùng taïi Thaønh Lính Khoá Xanh (Garde Indigeøne) cuûa
Phaùp cuõ treân ñöôøng Ñoàng Khaùnh (sau naøy chính quyeàn Vieät
Coäng ñoåi laø ñöôøng Haøng Baøi) ñoái dieän vôùi raïp chieáu boùng
Majestic. Ñeán nôi toâi gaëp caùc anh Nguyeãn Khaéc Thaêng,
Buøi Ñình Ñaïm, Leâ Vaên Nhaät, Ñaøm Quang Yeâu, vaø Traàn

ÑA HIEÄU 93 67

Thöôïng Phöông cuõng ñöôïc boå nhieäm veà tieåu ñoaøn naøy.
Thieáu Taù Vuõ Vaên Thuï Tieåu Ñoaøn Tröôûng (veà sau coù

thôøi gian ñöôïc thaêng ñeán caáp Ñaïi Taù Tham Möu Tröôûng
Boä Tham Möu Mieàn Baéc cuûa Quaân ñoäi Quoác gia Vieät Nam
taïi Haø Noäi, EÙtat Major Nord Vietnam) tieáp chuùng toâi trong
vaên phoøng vôùi söï hieän dieän cuûa caùc ñaïi ñoäi tröôûng: Ñaïi Uyù
Phaïm Vaên Caûm (ÑÑ1), Ñaïi UÙy Nguyeãn Vaên Yeán (ÑÑ3),
vaø Trung Uyù Phaïm Ngoïc Thuyeân (ÑÑ Chæ huy). Caùc vò
naøy ñeàu lôùn tuoåi, côõ treân 40, nguyeân goác thuoäc caùc ñôn vò
trong binh ñoaøn thuoäc ñòa cuûa Phaùp taïi Ñoâng Döông töø tröôùc
1945, khi chuyeån sang phuïc vuï trong quaân ñoäi quoác gia Vieät
Nam ñöôïc ñöông nhieân thaêng leân moät caáp baäc cao hôn cuõ.

Thieáu Taù Thuï cho ngöôøi trònh troïng ñoïc saéc leänh do
Quoác Tröôûng Baûo Ñaïi kyù, thaêng caáp Thieáu UÙy cho chuùng
toâi keå töø ngaøy 1 thaùng 6 naêm 1949, roài oâng ñích thaân gaén
caáp hieäu môùi (moät vaïch vaøng nhö cuûa quaân ñoäi Phaùp) leân
caàu vai aùo cho chuùng toâi. Sau tieäc röôïu champagne khao
lon raát ñôn giaûn nhöng aám cuùng thích thuù ñöôïc toá chöùc ngay
trong vaên phoøng tieåu ñoaøn tröôûng, moãi ngöôøi chuùng toâi nhaän
moät söï vuï leänh ñi ñaùo nhaäm ñôn vò môùi cuûa mình. Thieáu
UÙy Buøi Ñình Ñaïm veà ÑÑ1, Thieáu UÙy Ñaøm Quang Yeâu veà
ÑÑ3, caùc Thieáu UÙy Traàn Thöôïng Phöông vaø Leâ Vaên Nhaät
veà ÑÑ Chæ Huy, caû 3 ñaïi ñoäi naøy ñeàu ñoàn truù ngay trong
doanh traïi tieåu ñoaøn. Coøn Thieáu UÙy Nguyeãn Khaéc Thaêng
vaø toâi (Thieáu UÙy Nguyeãn-Huy Huøng) veà ÑÑ2 ñang ñoàn truù
taïi Traïi Laïch Tray (traïi lính Khoá Xanh cuûa Phaùp cuõ) trong
thaønh phoá caûng Haûi Phoøng, do Ñaïi UÙy Nguyeãn Vaên Vónh
(cuõng thuoäc goác binh ñoaøn thuoäc ñòa Phaùp tröôùc 1945) chæ
huy. Do ñoù, ngaøy hoâm sau, anh Thaêng vaø toâi phaûi ñaùp xe
hoaû rôøi Haø Noäi xuoáng Haûi Phoøng ñaùo nhaäm ñôn vò.

Ñeán ñaàu thaùng 10/1949, anh Nguyeãn Khaéc Thaêng ñöôïc
leänh trình dieän Boä Quoác Phoøng taïi Saøi Goøn ñeå laøm thuû
tuïc xuaát ngoaïi du hoïc boå tuùc chuyeân nghieäp só quan taïi
Phaùp. Theá laø ñaïi ñoäi chæ coøn 2 só quan, Ñaïi UÙy Vónh Ñaïi
Ñoäi Tröôûng vaø toâi, Trung Ñoäi Tröôûng suùng naëng kieâm Ñaïi
Ñoäi Phoù.

68 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

Sau khi tôùi Phaùp, anh Thaêng bieân thô veà thoâng baùo cho
toâi bieát laø anh ñang theo hoïc khoaù boå tuùc thöïc haønh Boä Binh
(EÙcole d’Application de l’Infantery) cuøng vôùi caùc Thieáu
UÙy Phaùp toát nghieäp Tröôøng Voõ Bò Saint Cyr, vaø khoaûng
hôn möôøi baïn cuøng toát nghieäp Khoaù 1 cuûa chuùng toâi laø: caùc
Thieáu UÙy Nguyeãn Vaên Thieäu (sau naøy laø Toång Thoáng neàn
Ñeä Nhò Coäng Hoaø taïi mieàn Nam Vieät Nam), Ñaëng Vaên
Quang, Nguyeãn Höõu Coù, Traàn Vaên Trung, Nguyeãn Vaên
Chuaân, Toân Thaát Xöùng, Toân Thaát Ñính (veà sau caùc anh naøy
cuõng ñaõ ñöôïc thaêng leân caáp töôùng) cuøng maáy ngöôøi khaùc
nöõa, laâu ngaøy quaù toâi queân maát teân. Vaøo naêm 1953, anh
Nguyeãn Khaéc Thaêng bò thöông cuït moät chaân taïi mieàn Baéc,
ñöôïc du hoïc Phaùp laàn thöù 2, vaø sau khi toát nghieäp Khoùa Chæ
Huy Tham Möu (EÙcole Supeùrieure de Guerre) taïi Paris veà,
anh Thaêng ñöôïc boå nhieäm laøm huaán luyeän vieân taïi Tröôøng
Voõ Bò Lieân Quaân Ñaø Laït, ít laâu sau qua ñôøi vì tai naïn xe hôi.

Sau maáy thaùng toå chöùc huaán luyeän ñôn vò hoaøn taát, Ñaïi
Ñoäi 2 cuûa chuùng toâi nhaän ñöôïc leänh rôøi Haûi Phoøng di chuyeån
veà Haø Noäi vaøo ngaøy 18/10/1949 ñeå nhaäp cuøng tieåu ñoaøn
khôûi söï ñi haønh quaân lieân tieáp taïi caùc vuøng Phuø Löu Ñình
Baûng tænh Baéc Ninh, Hoaø Bình, Ñoâng Trieàu Phaû Laïi, Keû Saët
Haûi Döông, Höng Yeân, Thaùi Bình, Vaân Ñình Sôn Taây, Baéc
Ninh, Vónh Yeân… Toâi nhôù kyõ ngaøy 18/10/1949 vì ñoù laø ngaøy
toå chöùc ñaùm cöôùi cuûa vôï choàng toâi, nhöng vì toâi phaûi laõnh
nhieäm vuï chæ huy ñaïi ñoäi di chuyeån rôøi Haûi Phoøng baèng xe
hoûa leân Haø Noäi, neân ñaïi ñoäi tröôûng khoâng cho toâi ñi pheùp.

Ñeán ñaàu thaùng 10/1950, khi tieåu ñoaøn ñang ñoùng quaân
taïi vuøng Baéc Ninh - Vónh Yeân, thì Thieáu UÙy Buøi Ñình Ñaïm
vaø toâi ñöôïc Boä Quoác Phoøng taïi Saøi Goøn goïi trình dieän laøm
thuû tuïc du hoïc boå tuùc chuyeân nghieäp só quan taïi Phaùp. Cuøng
xuaát ngoaïi kyø naøy vôùi chuùng toâi coù maáy baïn cuøng Khoaù 1
laø Thieáu UÙy Traàn Ngoïc Thöùc (mieàn Nam, sau naøy coù thôøi
gian laøm chæ huy tröôûng binh chuûng Coâng Binh), Thieáu UÙy
Nguyeãn Khöông (ngöôøi Trung, sau naøy coù thôøi gian laøm chæ
huy tröôûng Vieãn Thoâng cuûa binh chuûng Truyeàn Tin). Anh
Thöùc hoïc só quan Coâng Binh taïi Angier, anh Ñaïm (vaøo thôøi

ÑA HIEÄU 93 69

Ñeä Nhaát Coäng Hoaø ñaõ ñöôïc chæ ñònh laøm Tö Leänh Sö ñoaøn
7 Boä Binh taïi Myõ Tho, vaø sau cuoäc ñaûo chính laät ñoå Toång
Thoáng Dieäm ngaøy 1/11/1963 ñaõ ñöôïc hoäi ñoàng töôùng laõnh
ñaûo chính thaêng leân caáp töôùng) hoïc só quan Phaùo Binh taïi
Idar thuoäc Phaùp ôû beân Ñöùc. Nhöng vì vuøng Idar laïnh quaù
chòu khoâng noåi, neân anh Ñaïm ñaõ xin chuyeån tröôøng veà hoïc
khoaù Só Quan Haønh Chaùnh Quaân Nhu taïi Montpellier. Coøn
anh Khöông vaø toâi theo hoïc Só Quan Truyeàn Tin ôû Tröôøng
Truyeàn Tin (EÙcole d’Application des Transmissions) taïi
Montargis, caùch thuû ñoâ aùnh saùng Paris khoaûng hôn 1 giôø
xe hoûa veà höôùng Nam.

Chuùng toâi hoïc chung vôùi caùc Thieáu UÙy Phaùp vöøa toát
nghieäp Khoaù Geùneùral Freøre taïi Tröôøng Voõ Bò Saint Cyr ra.
Theo quy cheá quaân ñoäi Phaùp, caùc thieáu uùy vöøa toát nghieäp
Tröôøng Voõ Bò Saint Cyr ra ñeàu phaûi theo hoïc tieáp moät khoaù
boå tuùc chuyeân nghieäp caùc ngaønh Boä Binh, Truyeàn Tin, Coâng
Binh, Phaùo Binh, Thieát Giaùp, Haønh Chaùnh, Quaân Nhu,
Quaân Cuï, Quaân Vaän, Nhaûy Duø… (EÙcole d’Application de
l’Infantery, d’Application des Transmissions, d’Application
du Geùnie…) tröôùc khi ñöôïc chính thöùc boå nhieäm vaøo caùc ñôn
vò trong quaân ñoäi ñeå phuïc vuï.

Ñaàu thaùng 6/1951, ñuùng theo quy cheá daønh cho só quan
hieän dòch toát nghieäp tröôøng Voõ Bò Quoác Gia, toâi vaø toaøn
khoaù ñöôïc Quoác Tröôûng Baûo Ñaïi kyù saéc leänh thaêng caáp
trung uùy ñöông nhieân sau 2 naêm toát nghieäp.

Cuoái thaùng 6/1951 maõn khoaù hoïc hoài höông veà Saøi Goøn
vaøo ñaàu thaùng 7, Trung Taù Nguyeãn Vaên Vaän (sau naøy laø
Thieáu Töôùng Tö Leänh Quaân Khu 3 taïi Haø Noäi) Ñoång Lyù
Vaên Phoøng Boä Quoác Phoøng ñaõ trình Thuû Töôùng Chính Phuû
Traàn Vaên Höõu kieâm Boä Tröôûng Quoác Phoøng kyù leänh boå
nhieäm toâi vaøo phuïc vuï taïi Nha Ñoång Lyù Vaên Phoøng Boä
Quoác Phoøng taïi Saøi Goøn.

Moác thôøi gian ñaàu thaùng 7 naêm 1951 naøy ñöôïc coi laø
moác thôøi gian kyû nieäm thích thuù nhaát ñoái vôùi toâi. Vì vaøo ñaàu
thaùng 7 naêm 1947 töùc laø 4 naêm veà tröôùc, toâi tình nguyeän
gia nhaäp Veä Binh Baéc Kyø chæ vôùi muïc ñích soáng ñôøi lính

70 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

taïm thôøi cho qua côn bieán loaïn nhieãu nhöông cuûa xaõ hoäi luùc
baáy giôø, nhöng khoâng ngôø thôøi theá ñaõ chuyeån xoay bieán ñoåi
cuoäc ñôøi cuûa toâi thaønh hoaøn toaøn khaùc haún. Töø ñaêng vaøo
lính taïi mieàn Baéc, ñi mieàn Trung hoïc só quan, roài du hoïc
beân Phaùp, vaø trôû veà laøm vieäc taïi Saøi Goøn. Theá môùi bieát lôøi
caùc cuï xöa daïy, “möu söï taïi nhaân, thaønh söï taïi thieân” quaû
thaät laø ñuùng khoâng sai.

Vaø cuõng keå töø ñaàu thaùng 7 naêm 1951, ñoaïn ñöôøng binh
nghieäp keá theo cuûa toâi ñöôïc ghi cheùp baèng nhöõng trang hoài
kyù raát thaân thöông “DUYEÂN NÔÏ TRUYEÀN TIN”, “HÖÔÙNG

Nguyeãn-Huy Huøng (K1), aûnh chuïp ñaàu thaùng 4/2008.

ÑAÏO QUAÂN ÑOÄI”, “HOÀI ÖÙC TUØ CAÛI TAÏO VIEÄT NAM”,
caùc taäp hoài kyù naøy hieän ñang ñöôïc löu tröõ trong trang web
rieâng cuûa toâi: http://colhungnguyen.webs.com

Nam California, Hoa Kyø, muøa Heø 2010,
NGUYEÃN-HUY HUØNG (K1)

Nieàm vui cuûa tuoåi giaø treân 80 laø hoaït ñoäng treân maïng

ÑA HIEÄU 93 71

Internet saùt caùnh cuøng thaân höõu vaø caùc ñoaøn theå treân toaøn
theá giôùi, tieáp tuïc cuoäc ñaáu tranh chính trò giaûi tröø beø luõ aùc
oân baïo quyeàn Vieät Coäng ñeå cho ñoàng baøo Vieät Nam ôû trong
nöôùc ñöôïc soáng aám no haïnh phuùc vaø Nhaân quyeàn ñöôïc toân
troïng baûo veä bình ñaúng.

Taùi buùt:
Vaøo nhöõng naêm ñaàu thaäp nieân 1970, thôøi gian toâi giöõ
chöùc vuï Phuï Taù Toång Cuïc Tröôûng Chieán Tranh Chính Trò
ñaëc traùch Höôùng Ñaïo Quaân Ñoäi kieâm Chuû Nhieäm Nhaät Baùo
Tieàn Tuyeán, toâi ñaõ söu taäp taát caû caùc vaên kieän vaø hình aûnh
lieân heä tôùi sinh hoaït cuûa tröôøng vaø Khoaù 1 taïi Hueá ñeå soaïn
vaø aán haønh cuoán kyû yeáu cho khoùa, vaø ñaõ göûi ñeán taëng taát
caû anh em ñoàng khoaù löu giöõ laøm kyû nieäm. Nhôø coù ñöôïc
saéc leänh thaêng caáp cho toaøn khoaù môùi bieát ñöôïc laø chæ coù
53 ngöôøi treân toång 63 ngöôøi theo hoïc ñöôïc chaám ñaäu cho
thaêng caáp thieáu uùy hieän dòch, vaø anh baïn giaø Traàn Thöôïng
Phöông laø ngöôøi thöù 53 trong saéc leänh.

72 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

Muøa Xuaân Deã Thöông

ªª Nguyeãn Ñoâng Giang

1

Ta vaãy tay. Chaøo muøa xuaân
Chaøo caùnh hoa daïi beân ñöôøng. Ban mai
Möøng em. Coøn maùi toùc daøi
Em ñi haùi loäc. Tìm ai voäi vaøng?

2
Saùng nay. Ta theøm lang thang
Thoùi quen coá cöïu beân laøng. Queâ xöa
Ta ñi. Böôùc chaäm chaân vöøa
Nghe chuùt aám laïnh muøa möa. Queâ ngöôøi

3
Ta chaøo em. Chaøo bình minh
Toäi nghieäp traùi ñaát moät mình. Quaïnh hiu
ÖØ sao. Ta ñaõ veà chieàu
Gaëp em loøng boãng hiu hiu. Laï thöôøng?

4
Hay laø. Muøa xuaân deã thöông
Traùi tim ta cuõng voâ thöôøng. Em ôi!

ÑA HIEÄU 93 73

Xuaân Hoaøi Nieäm

ªª Vi Vaân 20B - xuaân 75

Baøi ca naøo buoàn trong thaùng gieâng
AÂm ba vang voïng noãi öu phieàn
Em ngoài xoûa toùc hoaøi mô öôùc
Loaùng thoaùng hoa ñaøo ruïng tröôùc hieân.

Moät ñôøi ta khoùc tình ñoâi löùa
Moät kieáp ta buoàn chuyeän löùa ñoâi
Em töø xa vaéng saàu caâm nín
Tan naùt tim coâi lôõ moäng ñôøi.
Ñaõ troùt daâng ñôøi cho nuùi soâng
Tröôøng Sa dung ruûi boùng ngöïa hoàng
Ñeâm bieân cöông laïnh nhieàu mô öôùc
Treân ñænh muø söông ai nhôù mong?
Roài taøn xuaân ñoù (*) ta oâm haän
Cuùi maët ngheïn lôøi oâi ñôùn ñau
Tang boàng ngang doïc ñôøi cung kieám
Beû gaãy göôm thieâng nuoát haän saàu.
Ta khoâng cam phaän moät Kinh Kha
Sang bôø Dòch Thuûy maáy quan haø
Mong ngaøy trôû laïi nhìn non nöôùc
Trong caûnh thanh bình ñeïp gaám hoa.
Thôøi gian xin ngöôïc veà quaù khöù
Cho maét em xanh veïn öôùc theà
Ñeå aùo anh thôm muøi khoùi traän
Ñeå coøn ñeïp maõi chuyeän ñam meâ.
Nhöng boùng taø döông ñaõ xuoáng roài
Thuyeàn buoàm caêng gioù vöôït truøng khôi
Vieät Nam ôi hôõi nghìn thöông nhôù
Nhö boùng thieàu quang maõi saùng soi.
Xuaân ñaõ trôû veà treân choán cuõ
Maø ta coøn maõi kieáp phuø du
Queâ höông ngaøn daëm tìm ñaâu thaáy
Chæ thaáy xa xa soùng mòt muø.

74 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

ªª Hoài kyù sau chieán tranh

Moät Giao Thöøa Trong Ñôøi

ªª Vöông Moäng Long

Töø cuoái naêm
1975, haøng
ngaøn tuø nhaân
só quan caáp Taù cuûa
Quaân Löïc Vieät Nam
Coäng Hoøa töø nhieàu traïi taäp trung quanh Saøi-goøn ñaõ bò
chuyeån veà nhoát taïi traïi tuø Suoái Maùu,Tam Hieäp, Bieân Hoøa.
Vaøo moät ñeâm giöõa thaùng 10/1975, töø Long Giao, toâi bò
chuyeån tôùi ñaây treân moät chieác Molotova bít buøng kín mít.
Toâi bò daãn vaøo khu K2. Hai tuaàn sau coù leänh “bieân cheá”, toâi
laïi bò chuyeån sang khu K3. K3 chæ chöùa só quan caáp Thieáu
Taù. Toâi bò giam ôû ñaây töø ngaøy 1/11/1975 cho tôùi ngaøy leân
taøu Soâng Höông ra Baéc (thaùng 7/1976). Thôøi gian naøy, tin
töùc truyeàn thanh, truyeàn hình veà tình hình theá giôùi caøng luùc
caøng xaáu ñi. Ngöôøi ta ñoàn raèng, hình nhö coäng saûn Vieät
Nam ñang treân ñöôøng tieán chieám Thaùi Lan. Theá Giôùi Töï
Do nhö caøng luùc caøng xa chuùng toâi hôn.
Anh em chuùng toâi gaëp nhau thöôøng ngaøy, tuï taäp töøng
nhoùm, ñaùnh côø töôùng, taùn gaãu, baøn chuyeän nhaø cöûa, gia ñình,
nöôùc non, thôøi quaù khöù. Trong nhöõng luùc tuï taäp chuyeän troø,
chuùng toâi nghe baïn beø ræ tai raèng chính quyeàn giaûi phoùng

ÑA HIEÄU 93 75

ñang nghieân cöùu hoà sô caù nhaân cuûa töøng ngöôøi ñeå xeùt tha
(?) Cuõng coù tin bi quan, cho raèng chuùng toâi saép bò ñöa ra
toøa aùn nhaân daân ñeå xöû toäi. Chuùng toâi thöïc söï hoang mang,
chaúng bieát töông lai mình seõ ñi veà ñaâu.

Toâi ôû laùn 24 thuoäc K3 (laùn laø nhaø, K laø Khoái, danh töø
VC). Moãi laùn chöùa khoaûng hôn 40 tuø nhaân, trong laùn 24
ñoù coù vaøi cöïu só quan Ñaø Laït goàm anh Traàn Ngoïc Döông
(K10), Nguyeãn Laønh (K16), Hoaøng Theá Bình (K18), Taï
Maïnh Huy (K19). Khoùa 20 coù Ngoâ Vaên Nieáu vaø toâi (Vöông
Moäng Long). Laùn toâi caùch laùn 17 vaøi thöôùc. Laùn 17 coù ba
anh Bieät Ñoäng Quaân K20 Voõ Bò laø Nguyeãn Caûnh Nguyeân,
Trònh Traân, vaø Quaùch Thöôûng. Trong caûnh thieáu ñoùi thöôøng
xuyeân, chuùng toâi phaûi chia nhau töøng môù rau reàn, taùn ñöôøng
theû, mieáng côm chaùy.

Laùn 24 luùc naøo cuõng hoâi thoái ñaày ruoài nhaëng, vì noù naèm
treân ñöôøng ñi ra caàu tieâu, maø beänh kieát lî cuûa tuø ôû ñaây haàu
nhö baát trò. Anh tröôûng laùn 24 teân Traàn Thaønh Trai, nguyeân
laø Y Só Thieáu Taù laøm vieäc taïi quaân y vieän Duy Taân, Ñaø
Naüng. Baùc só Trai luoân luoân xaùc ñònh laäp tröôøng cuûa anh laø
quyeát taâm “hoïc taäp toát” ñeå ñöôïc tha veà vôùi vôï con, vì vaäy
moãi leänh cuûa ban chæ huy traïi ñöa xuoáng, anh luoân luoân tìm
caùch thi haønh ñuùng ñaén.

Thaèng Nieáu, baïn toâi, ñöôïc moät chaân laøm beáp, noù aên uoáng
döôùi beáp, neân phaàn côm cuûa noù dö, ñöôïc mang veà tieáp teá
cho toâi vaø anh Nguyeãn Phong Caûnh (K10/TÑ) ngöôøi naèm
caïnh toâi.

Vaøo nhöõng ngaøy cuoái naêm AÁt Meïo, khoâng khí ôû ñaây trôû
neân roän ròp voâ cuøng. Nhöõng ngöôøi lieân laïc ñöôïc vôùi gia ñình
thì coù nhöõng goùi quaø nhoû gôûi vaøo cho aên Teát, nhöõng keû ít
may maén hôn thì ñaønh troâng chôø vaøo nhöõng gì ban chæ huy
traïi ban cho. Thôøi gian naøy, caùc laùn gaáp ruùt taäp vaên ngheä
ñeå trình dieãn ñeâm giao thöøa. Ñeå khoûi taäp ca haùt nhaûy muùa,
toâi tình nguyeän laøm coâng taùc taïp dòch, queùt töôùc. Trong khi
moïi ngöôøi ca muùa, xaû raùc, toâi ñi löôïm raùc vaø xaùch nöôùc veà
cho baïn cuøng laùn röûa maët röûa tay.

Hai ngaøy tröôùc Teát, laùn toâi phaûi taäp hoïp ñi laøm coû ngoaøi

76 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

raøo K3.
Traïi Suoái Maùu voán dó laø traïi tuø Phieán Coäng Tam Hieäp

cuûa Quaân Ñoaøn 3. Traïi coù hai khu, hai heä thoáng haøng raøo.
Lôùp raøo trong nhoát tuø, roài tôùi khu canh tuø, ngoaøi cuøng laø raøo
mìn phoøng thuû. Traïi tuø Phieán Coäng naøy coù saùu khoái. Moãi
khoái caùch bieät nhau bôûi moät khoaûng ñaát troáng, coù raøo mìn.
Töø khoái naøy muoán lieân laïc vôùi khoái kia chuùng toâi phaûi heùt
leân môùi nghe tieáng nhau. Ra khoûi haøng raøo thöù nhaát, toâi
chöùng kieán vaøi söï ñoåi ñôøi. Caùi mieáu thôø Thoå Ñòa trôû thaønh
caùi chuoàng nuoâi heo. Nhaø Thôø vaø Nieäm Phaät Ñöôøng cuûa traïi
tuø binh ñaõ thaønh chuoàng gaø saûn xuaát. Sö vaø Cha, tuyeân uùy
cuûa traïi naøy, chaéc cuõng ñi tuø ñaâu ñaây khoâng xa! Ngoaøi xa,
beân kia haøng raøo mìn laø baõi coû troáng roài tôùi ñöôøng quoác loä 1.

Treân quoác loä, xe lamb chaïy xuoâi ngöôïc; ngöôøi ngöôøi
voäi vaøng buoåi chôï cuoái naêm. Coù vaøi baøn tay giô leân ngoaéc
ngoaéc veà höôùng traïi tuø, ñoâi ngöôøi daân coù lieân heä, hoaëc ai ñoù
coøn nhôù tôùi chuùng toâi, nhöõng só quan caáp Taù cuûa QLVNCH,
nhöõng ngöôøi baûo veä cheá ñoä ñeán giôø cuoái cuøng, vaø nhöõng
ngöôøi chaäm chaân, chaïy khoâng kòp, ñang bò nhoát ôû ñaây, trong
khu nhaø tuø do chính tay Coâng Binh Vieät Nam Coäng Hoøa
xaây döïng leân tröôùc ñoù nhieàu naêm.

Saùng nay baàu trôøi maàu xanh, khoâng moät gôïn maây. Töø
höôùng phi tröôøng Bieân Hoøa, beân kia caùnh ñoàng troàng khoai
mì, nhöõng chieác F5 thöïc taäp leân, xuoáng, löôïn voøng.

Ñöa tay chæ nhöõng caùnh chim saét ñang bay treân trôøi cao,
anh baïn Thieáu Taù Khoâng Quaân Traàn Chieâu Quaân noùi vôùi
toâi raèng, sau ba möôi thaùng Tö, coù moät soá phi coâng cuûa Vieät
Nam Coäng Hoøa bò tröng duïng ñeå huaán luyeän cho phi coâng
Baéc Vieät laùi nhöõng maùy bay chuùng ta coøn ñeå laïi. Nhöõng
chieác F5 saùng nhö baïc ñaûo loän trong khoâng gian. Tieáng rít
cuûa phi cô laøm cho taâm hoàn ngöôøi cöïu chieán binh nao nao.

Laøm sao queân ñöôïc? Laàn ñaàu ra traän (thaùng 2/1966).
Hoâm ñoù, cuõng vaøo moät saùng ñaàu xuaân, ñôn vò toâi aùn binh
döôùi chaân nuùi Traø Kieäu (Quaûng Nam) chôø leänh xuaát phaùt.
Toâi ngoài beân bôø nam soâng Thu Boàn, say söa nhìn nhöõng
caùnh F-4C, F-5A Hoa Kyø ñan nhau treân vuøng trôøi baéc. Beân

ÑA HIEÄU 93 77

kia soâng, vuøng traùch nhieäm cuûa Trung Ñoaøn 51 Bieät Laäp,
khoùi ñaïn bom cuoàn cuoän...

Roài tôùi traän Maäu Thaân (1968) vôùi nhöõng chieác AD6 Sky
Raider deành daøng, chaäm raõi phoùng töøng traùi napalm daøi nhö
chieác xuoàng maøu traéng, löôùt treân ñænh 1632 cuoái phi ñaïo
Cam Ly, Ñaø Laït. Khi bom chaïm muïc tieâu, töø ñoù, nhöõng
sôïi löûa laân tinh traéng xanh, troâng gioáng nhö nhöõng caùi voøi
baïch tuoäc, vöôn cao...

Coøn nöõa...
Nhôù thôøi choáng giöõ Pleime, ngaøy ngaøy toâi nghe quen
tieáng L19 leø xeø cuûa Voõ YÙ (k17). Chieác L19 nhö caùnh dieàu
maûnh khaûnh, löõng lôø quanh ñænh Chö Goâ, hay treân Ya
Drang, thung luõng Töû Thaàn. Chuùng toâi troâng chôø ñoâi luùc
trôøi trong, nhöõng phi tuaàn A-37 theo nhau tuoân bom... chôø
nhöõng chieác tröïc thaêng raø saùt ñoït caây, löôùt treân ngoïn coät côø
caên cöù. Xaï thuû treân taøu chæ kòp ñaïp voäi xuoáng saân traïi vaøi
thuøng pin, ñaïn, gaïo saáy, con taøu ñaõ laät buïng ñaûo moät voøng,
thoaùt chaïy veà ñoâng. Phoøng khoâng nhö löôùi, thaûy xuoáng
cho nhau ñöôïc thuøng naøo, hay thuøng naáy! Thaûy ñoà xong laø
chaïy. Ñoà tieáp teá, coù thuøng coøn nguyeân daïng, coù thuøng vôõ
tan, coù thuøng bay vaøo baõi mìn. Nhö theá cuõng quyù hoùa laém
roài! Caùm ôn ngöôøi anh em Nguyeãn Coâng Caån (k21) vaø phi
ñoaøn 229 Laïc Long.
Roài ñeâm xuoáng, cöù nhö “ñuùng heïn laïi leân”,
- “Thaùi Sôn ñaây Hoûa Long goïi!”
Chieác AC-47 cuûa anh Traàn Baïch Thanh (k16) ñaõ coù maët
treân vuøng. Nhöõng ñoùm hoûa chaâu laäp loøe, vöøa traûi roäng taàm
quan saùt cho ngöôøi traán giöõ tieàn ñoàn, vöøa laøm cho hoï caûm
thaáy aám loøng.
Ñaõ maát roài, ngaøy xöa aáy!
Giôø naøy toâi ñang ñöùng nhìn nhöõng caùnh chim saét chao
löôïn treân ñaàu, ngöôøi laùi khoâng phaûi laø quaân baïn. Tieáng
ñoäng cô F5 nghe sao quaù xoùt xa!
-o-
Toâi ñang nhoå coû thì thaáy moät ñoaøn ngöôøi töø höôùng ban
chæ huy traïi hoø nhau khieâng moät caùi coång goã raát to vöøa

78 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

ñoùng xong.
Taám baûng neàn ñoû chöõ vaøng “KHOÂNG COÙ GÌ QUÙI HÔN

ÑOÄC LAÄP TÖÏ DO” ñöôïc naâng niu nhö tröùng treân vai nhöõng
ngöôøi tuø nheã nhaïi moà hoâi. Nhöõng ngöôøi tuø ñang bò söùc naëng
cuûa caùi coång ñeø chóu treân vai. Hoï phaûi leân gaân chaân moãi
luùc böôùc tôùi tröôùc.

Môùi vaøi thaùng tröôùc ñaây hoï coøn laø nhöõng vò chæ huy oai
phong laãm lieät. Giôø ñaây ñaønh cam thaân soáng caûnh ñoïa ñaøy,
ñoùng vai nhöõng anh thôï moäc baát ñaéc dó khoâng coâng. Ngaøy
naøo hoï cuõng ra ñi raát sôùm, chieàu toái môùi trôû veà traïi. Hoï döïng
nhöõng caùi coång chaøo. Hoï tu söûa, sôn pheát nhöõng khaåu hieäu
treân töôøng. Hoï troàng laïi haøng raøo traïi.

Moïi vieäc laøm naøy laø ñeå chaøo ñoùn ngaøy Quoác Hoäi Vieät
Nam Thoáng Nhaát ra ñôøi. Nhöõng vò só quan cao caáp naøy
ñaõ khôûi ñaàu ngheà thôï moäc cuûa hoï baèng nhöõng caùi baûng
“KHOÂNG COÙ GÌ QUÙI” ôû traïi tuø Tam Hieäp.

Toâi coù quen vaøi ngöôøi trong soá nhöõng ngöôøi haèng ngaøy
xuaát traïi laøm moäc, nhö cöïu CHT/ BÑQ/ QLVNCH laø Ñaïi
Taù Traàn Coâng Lieãu (k8 VB) vaø cöïu Tieåu Ñoaøn Phoù Nhaûy
Duø laø Thieáu Taù Tröông Vaên Vaân (k20 VB). Caû hai vò ñoù,
sau naøy nôi ñaát Baéc, ñaõ thaønh hai oâng ñoäi tröôûng noåi tieáng.
Nhaát ngheä tinh, nhaát thaân vinh!

Chín thaùng sau ngaøy cheá ñoä Coäng Hoøa suïp ñoå, toâi ñang
chöùng kieán moät hoaït caûnh chaúng bao giôø ngôø: Treân trôøi, phi
coâng Vieät Coäng ñang laùi F5, tröôùc coång traïi tuø, só quan caáp
Taù VNCH ñang döïng coång chaøo, quanh raøo traïi tuø, só quan
caáp Taù VNCH ñang laøm coû. Nôi nôi, ngöôøi ngöôøi, chuaån bò
ñoùn xuaân. Moãi ngöôøi mang moät taâm söï rieâng...

Tôùi tröa, khi nghe tieáng keûng phaùt côm cuûa nhaø beáp,
chuùng toâi ñöôïc daãn trôû laïi trong voøng raøo traïi K3. Khi ñi
ngang qua saân boùng chuyeàn, toâi thaáy ngöôøi ta ñang caù ñoä
nhau traän ñaáu tay ñoâi ñang dieãn, moät beân laø Thieáu Taù Traàn
Ñaïo Haøm, thuû khoa k17/VB, beân kia laø moät tay Thieáu Taù
Khoâng Quaân. Anh Leâ Höõu Khaùi (k15) vaø thaèng baïn toâi,
thaèng Nguyeãn Bích (k20) ñang nhaûy töng töng coå vuõ cho
anh Haøm. Caùi mieäng thaèng Bích lôùn laém, noù la heùt voã tay,

ÑA HIEÄU 93 79

bình luaän aøo aøo. Anh Haøm thaät laø may maén, coù caùi loa
phoùng thanh côõ böï Nguyeãn Bích coå vuõ neân anh coù veû nhö
ñang daãn ñieåm.

Toâi thaáy nhieàu ngöôøi ñaõ ñeå gheá “xí” choã toát cho buoåi
TV vaên ngheä toái; ngaøy naøo cuõng theá, cöù ñeán tröa laø baø con
ñem gheá ra ñaët saün treân saân boùng ñeå “xí” choã xem phim
TV cuûa ñaøi Saøi Goøn Giaûi Phoùng. Ai chaäm chaân thì khoâng
coøn choã toát. Thôøi gian naøy TV Saøi Goøn Giaûi Phoùng lieân tieáp
chieáu boä phim nhieàu taäp “Treân Töøng Caây Soá” vaø “Ñaïi uùy
Ñen” cuûa Ba Lan.

Trong caùc laùn, coù nhieàu baïn tuï taäp boùc loät nhau baèng
nhöõng con baøi. Xì pheù, xaäp xaùm vaø maït chöôïc laø nhöõng
moân chôi phoå thoâng khaép nôi trong traïi. Toâi ñaõ chöùng kieán
nhieàu anh thua baïc phaûi baùn caû nhöõng quaø caùp töø gia ñình
gôûi vaøo, nhö kem ñaùnh raêng, thuoác laøo, thuoác taây ñeå tröø nôï.

Sau Teát ít laâu, toâi nghe moät caâu chuyeän ñau loøng ôû K3
naêm aáy: coù moät vò Thieáu Taù Quaän Tröôûng khi caét baùnh
thuoác laøo laøm ñoâi ñeå chi cho chuû nôï moät nöûa, thì phaùt hieän
ra moät böùc thö “chui” cuûa ngöôøi nhaø giaáu trong ruoät baùnh
thuoác laøo. Böùc thö vaén taét ñoâi lôøi laøm ñau loøng ngöôøi ñoïc,

“Chò aáy ñaõ gôûi hai ñöùa con cuûa anh cho baø noäi cuûa chuùng
nuoâi. Chò ñaõ ñi laáy choàng roài! Anh ñöøng buoàn, raùng hoïc
taäp lao ñoäng cho tieán boä ñeå sôùm ñöôïc thaû veà maø nuoâi daïy
con anh.”

Caùi tin baát ngôø seùt ñaùnh aáy ñaõ laøm cho oâng Quaän söõng
sôø, buoâng rôi nhöõng con baøi cô, roâ, chuoàn, bích. Töø ñaáy,
toâi thaáy oâng suoát ngaøy thaãn thôø beân raøo, nhìn veà phía xa
xoâi. Ñoâi luùc tænh taùo, oâng oâm caây ñaøn guitar solo nhöõng baøi
nhaïc xöa, buoàn ñöùt ruoät.

Toâi boài hoài nhôù laïi lôøi Toång Thoáng noùi ngaøy naøo:
-”Ñaát nöôùc coøn, coøn taát caû. Ñaát nöôùc maát, maát taát caû!”
OÂi! Lôøi Toång Thoáng noùi thaät laø höõu lyù!
Toång Thoáng ôi! Chuùng toâi ñaõ coá gaéng heát söùc mình ñeå
giöõ nöôùc, nhöng chuùng toâi ñaõ khoâng theå giöõ noåi. Chuùng toâi
laáy laøm xaáu hoå voâ cuøng.
Sao Toång Thoáng khoâng ôû laïi giöõ nöôùc vôùi chuùng toâi?

80 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

Luùc naøy chuùng toâi ñaõ maát taát caû roài Toång Thoáng ôi!

Veà tôùi laùn toâi nhaän ñöôïc moät væ thuoác ho, moät naém xoâi

ñaäu xanh, vaø möôøi cuïc ñöôøng taùn do anh baïn BÑQ Baéc

Haûi (Phan Vaên Haûi) ôû laùn 22 gôûi cho. Toâi, Phan Vaên Haûi,

cuøng Phan Ñoä (K20), Huyønh Baù An (K20), Traàn Höõu Baûo

(K20), xuaát thaân töø tröôøng Nam Tieåu Hoïc Ñaø Naüng. Chuùng

toâi laø hoïc troø cuûa coâ giaùo Phaïm Thò Tònh Hoaøi, lôùp Nhaát C.

Haûi laø só quan khoùa ñaëc bieät Thuû Ñöùc, anh veà phuïc vuï

cuøng ñôn vò BÑQ cuûa toâi ôû Pleiku. Nhöõng ngaøy cuoái cuûa cuoäc

chieán, Thieáu

Taù Phan

Vaên Haûi giöõ

chöùc vuï Tieåu

Ñoaøn Tröôûng

TÑ89/BÑQ.

Khi ñi tuø, baïn

toâi khoâng coù

ai thö töø, tieáp

teá, nhöng

haén baøi baïc

raát gioûi, neân Taäp hoïp ñi tuø caûi taïo - aûnh GETTY
luùc naøo cuõng

sung tuùc.

Chieàu hoâm ñoù, anh laùn phoù haäu caàn, Haûi Quaân Thieáu Taù

Buøi Tieát Quyù thaâu tieàn cuûa traïi vieân trong laùn, gôûi caùn boä

traïi mua duøm mì goùi, töông, chao, xì daàu vaø ñöôøng taùn ñeå

aên boài boå theâm trong ba ngaøy Teát. Toái ñeán, sau khi ñaõ chia

heát phaàn ñöôøng cho ngöôøi mua, anh Quyù caïo ñöôïc moät cheùn

ñöôøng chaûy dính trong thuøng giaáy vaø bao giaáy goùi ñöôøng.

Anh ung dung ngoài thöôûng thöùc noài cheø ñaëc bieät, naáu baèng

ñöôøng moùt ñöôïc vôùi hoät xu xu vaø maáy haït baép non anh troàng

ñöôïc beân raøo. Laøm ñoäi phoù haäu caàn cuõng coù chuùt boång loäc!

Saùng ba möôi Teát, laïi gaëp ngaøy toå toâi tröïc laùn, toâi vaø

moät soá baïn bò chæ ñònh xuoáng laøm vieäc taêng cöôøng cho laùn

9 nhaø beáp. Toâi phuï vieäc vo gaïo cho thaèng Nieáu vaø anh

Cung. Nhöõng taï gaïo ñöïng trong bao vieàn chæ xanh raát cuõ

ÑA HIEÄU 93 81

ñöôïc chuyeån veà töø böng bieàn. Gaïo thì moác vaøng, moác xanh.
Nhöõng toå saâu gaïo to nhö naém tay.

Khi toâi taùch nhöõng caùi toå saâu ra töøng phaàn nhoû thì nhöõng
con saâu gaïo traéng ngaàn coù khoang, beùo nuùc, to gaàn baèng
ñaàu ñuõa vaø daøi caû phaân, ngo ngoe, ngo ngoe... Anh Cung
khoâng cho pheùp toâi vöùt boû nhöõng caùi toå saâu aáy, anh noùi raèng
neáu vöùt boû saâu ñi thì heát gaïo.

- "Neáu vöùt saâu ñi thì coøn caùi gì maø aên? Cöù naáu töôùi ñi!
Saâu cuõng boå beùo, cuõng nhieàu 'proà-teâ-in', saâu gaïo chöù coù
phaûi laø doøi ôû ngoaøi chuoàng xí ñaâu maø ngaùn!”

Khi chaûo côm baét ñaàu soâi thì nhieàu khaùch khaát thöïc
nöôùc côm ñaõ caàm ca ñöùng ñôïi. Anh Cung cho vaøi ngöôøi,
maø cuõng töø choái ñoâi ngöôøi. Ngöôøi coù phaàn, thì riu ríu caùm
ôn, ngöôøi khoâng coù phaàn tiu nghæu ra veà, mieäng laàm baàm,
“Ñ.M, Ñ.M...”

Nhöõng traïi vieân nhaø beáp goïi ñaùm ngöôøi chôø xin nöôùc
côm laø “ñoäi quaân caàm ca”. Chöõ “caàm ca” ôû ñaây khoâng coù
nghóa laø ca só, ca haùt, hay ca kyõ maø coù nghóa ñen chæ söï caàm
caùi ca U.S duøng ñeå ñöïng nöôùc uoáng, caùi ca naèm döôùi caùi
bi-ñoâng boä binh aáy maø! Daân caàm ca phaûi ñöùng xeáp haøng
caû giôø ñoàng hoà tröôùc cöûa loø côm ñeå chôø xin moät ly nöôùc
côm. Chuyeän xeáp haøng tröôùc, xeáp haøng sau, ñoâi luùc cuõng
gaây ra aåu ñaû. Nöôùc côm coù vitamin B1 chöõa ñöôïc beänh
phuø thuûng(?)

Sau naøy, khi ôû traïi tuø Phuù Sôn 4, Thaùi Nguyeân, toâi coù ñoïc
moät taøi lieäu noùi veà caùi chaát ñoäc cuûa naám cuùc vaøng töø gaïo
muïc, gaïo moác. Naám cuùc vaøng coù chöùa moät loaïi chaát ñoäc
nguyeân nhaân gaây ung thö gan. Nöôùc côm laïi laø phaàn ñaäm
ñaëc nhaát cuûa chaát ñoäc naám cuùc vaøng töø gaïo moác. Khoâng
bieát coù bao nhieâu naïn nhaân cuûa beänh sô gan sau naøy coù maët
trong ñoäi quaân “caàm ca” ngaøy aáy?

Chieàu ba möôi Teát, böõa aên coù thòt heo kho. Thaèng Nieáu
ñem theâm veà caû phaàn loøng heo boài döôõng nhaø beáp cuûa noù.

Thôøi buoåi khoù khaên, thuoác laù baét ñaàu khan, nhöõng tay
nghieàn mieàn Nam baét ñaàu noùi chuyeän thuoác laøo. Nhöõng
danh töø “ñieáu caøy”, “ñieáu baùt”, “Caùi Saén”, “Hoá Nai”, “Vónh

82 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

Phuùc”, “Tieân Laõng” nghe maõi cuõng quen tai.
Anh Hoaøng Kim Thanh, Lieân Ñoaøn Tröôûng LÑ24/BÑQ

cuûa toâi, töø beân K4 nhôø ai ñoù chuyeån cho toâi ñöôïc moät bao
555 vaø moät laïng caø pheâ.

Trong khi thaèng Nieáu vaø anh Caûnh lo beáp nuùc cuùng taát
nieân thì toâi ñi voøng voøng taùn doùc vôùi Löu Vaên Ngoïc (k20),
cöïu só quan Quaân Phaùp Quaân Ñoaøn 2.

-o-
Toái ba möôi Teát ôû K3 Suoái Maùu khoâng khí thaät laø roän raõ
töng böøng. Moïi laùn ñeàu ñaõ chuaån bò saün saøng chöông trình
vaên ngheä chaøo ñoùn Chuùa Xuaân. Saân khaáu vaên ngheä ñöôïc
thieát laäp giöõa saân taäp hoïp. Ñeøn ñieän saùng choang. Côø Maët
Traän Giaûi Phoùng Mieàn Nam che kín caû saân khaáu.
Tröôùc giôø vaên ngheä, loa phoùng thanh truyeàn ñi nhöõng
baûn nhaïc töø ñaøi Saøi Goøn Giaûi Phoùng maø Toâ Lan Phöông
laø gioïng ca chính. Nhöõng ngheä só tuø cuõng aên maëc töôm taát
ñeå saün saøng trình dieãn giuùp vui. Ñaøn ghi ta, troáng, saùo ñeàu
laøm baèng vaät lieäu laáy töø kho cuûa nhaø beáp nhö toâle, cuûi, vaùn
goã... caùc ngheä nhaân töï ñeõo goït, caét xeùn, daùn, gheùp thaønh
caùc nhaïc cuï.
Taùm giôø toái, buoåi “lieân hoan vaên ngheä” ñeâm ba möôi
Teát baét ñaàu.
Môû maøn chöông trình laø baøi ñoàng ca “Nhö coù Baùc” toâi
khoâng nhôù do laùn naøo trình dieãn.
Keá tieáp, ngöôøi Thieáu Taù Khoâng Quaân Hoaøng Ñình Ngoaïn
(k17VB) leân ñaøi trong tieáng hoan hoâ voã tay cuûa “ñoàng boïn”
tuø Voõ Bò. Anh vöøa haùt ñöôïc nöûa baøi tình ca, nhaïc vaøng “Muøa
Xuaân Treân Ñænh Bình Yeân” thì bò caùn boä chaën laïi, ñuoåi
xuoáng ñaøi. Lyù do, “nhaïc nguïy uûy mò!” Sau ñoù, chæ nhöõng
baøi haùt giaûi phoùng ñöôïc pheùp trình dieãn.
Tieáng saùo truùc Toâ Kieàu Ngaân laâm ly baøi “Muøa Xuaân
Treân Thaønh Phoá HCM” hoøa ca cuøng tieáng saùo mieäng cuûa
Nguyeãn Tuyeân Thuøy. Toâi nghe voïng laïi töø caùc khu khaùc,
ñaïi ñeå, baïn tuø cuõng chæ haùt nhöõng baøi ca eo eùo, nghe rôïn
toùc gaùy, nhö “Coâ Gaùi Voùt Choâng”, “Tieáng Ñaøn Ta Lö”,
“Naêm Anh Em Treân Chieác Xe Taêng” vaân vaân... Khaép saùu

ÑA HIEÄU 93 83

K saùng röïc aùnh ñeøn, vang reàn tieáng nhaïc...
Naêm môùi ñang töø töø tieán veà...
Ñeán khi maøn trình dieãn cuûa laùn 24 vöøa ñöôïc giôùi thieäu,

thì toâi boû chaïy veà laùn. Toâi ngoài moät mình trong caùi nhaø toâle
vaéng tanh. Noãi ñau ñôùn nhoùi tim toâi!

Ngoaøi kia, baïn cuøng laùn cuûa toâi, khoâng töï nguyeän, ñang
phaûi ñoùng vai daân quaân choáng Taàu, choáng Taây, choáng Myõ,
choáng Nguïy trong moät vôû tröôøng kòch. Khi hoï taäp baøi baûn
trong laùn, toâi bieát hoï cuõng ñau loøng laém.

Baïn Voõ Bò cuûa toâi, Taï Maïnh Huy vì laø Taây lai phaûi ñoùng
giaû laøm Taây cho ngöôøi ta troùi. Thaèng Nieáu phaûi ñoùng vai
BÑQ Nguïy dô tay ñaàu haøng ñeå anh Döông Baéc Kyø ñoùng vai
oâng boâ laõo noâng daân Vieät Nam ñaû ñaûo. Moãi laàn taäp xong,
caùc baïn toâi ñeàu buoàn, hoï ñeà nghò anh laùn tröôûng Traàn Thaønh
Trai cho taäp moät kòch baûn lòch söû “Vua Quang Trung dieät
quaân Thanh” nhöng anh laùn tröôûng khoâng ñoàng yù. Anh Trai
noùi, ban chæ huy traïi ñaõ ra leänh cho anh phaûi thöïc hieän cho
ñöôïc tröôøng kòch naøy ñeå möøng giao thöøa, vì noù coù tính caùch
“loâ gích lòch söû”(?) Vaø ñeâm aáy, anh ñoäi tröôûng Traàn Thaønh
Trai ñaõ thöïc hieän thaønh coâng xuaát saéc vôû tröôøng kòch “Vieät
Nam 4000 naêm Anh Huøng”.

Ngay sau khi beá maïc buoåi vaên ngheä möøng xuaân Bính
Thìn, muøa xuaân ñaàu tieân cuûa nöôùc Vieät Nam Thoáng Nhaát
(muøa xuaân ñaàu tieân quaân vaø daân mieàn Nam maát nöôùc) anh
ñoäi tröôûng Traàn Thaønh Trai ñaõ ñöôïc ban chæ huy traïi tuyeân
döông coâng lao tröôùc traïi.

Khi treân saân khaáu ngöôøi dieãn kòch baét ñaàu haùt baøi “Tieán
Quaân Ca” thì toâi baät khoùc. Moät mình, ngoài trong ñeâm toái, toâi
nöùc nôû khoùc vuøi. Toâi chöa bao giôø thaáy caùi khoùc laïi coù hieäu
löïc chöõa ñau ñôùn hieäu nghieäm nhö ñeâm aáy! Chôït toâi nghe
tieáng chaân ai ngoaøi cöûa laùn. Roái tieáng leân ñaïn suùng AK...

Thình lình, tia ñeøn pin chieáu ngay maët toâi, laøm maét toâi
choùi loùa.

- “Anh kia! laøm gì ngoài khoùc ñaáy? Sao khoâng ñi 'röï neã'
möøng xuaân?” Teân boä ñoäi ñi tuaàn tra lôùn tieáng hoûi.

Toâi laáy tay che maét, nhöng khoâng nhìn thaáy gì. Toâi laëng

84 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

thinh. Tieáng quaùt laïi tieáp:
- “Anh coù moàm khoâng thì baûo? Caâm aø? Sao khoâng giaû

nhôøi toâi?”
Toâi vaãn ngoài im. AÙnh ñeøn ñaûo moät voøng quanh vaùch laùn

roài taét. Caên phoøng toái om. Toâi nghe tieáng chöûi:
-”Ñòt meï thaèng caâm! Môùi xa nhaø coù maáy thaùng maø ñaõ

nhôù nhaø phaûi khoùc. OÂng ñaây xa nhaø hai 'laêm' roài maø oâng
coù khoùc ñaâu! Ñoà khoâng bieát xaáu hoå!”

Toâi vaãn laëng thinh.
- "Raàm!”
- "Chaûng!”
Teân boä ñoäi giaän döõ, ñoùng saäp cöûa laùn. Noù coøn boài theâm
moät caùi ñaù caät löïc vaøo vaùch toâle. Vaøi giaây sau, toâi nghe
tieáng deùp raâu böôùc ñi xa daàn veà höôùng saân. Toâi nhìn ñoàng
hoà tay (khi ñoù chöa coù leänh thu giöõ tö trang cuûa tuø) luùc aáy
hai caùi kim laân tinh chaäp nhau treân soá 12: GIAO THÖØA!
Ngoaøi saân tieáng ca haùt coøn ñang tieáp tuïc. Toâi moài moät
ñieáu thuoác 555. Trong trí oùc toâi, hình aûnh nhöõng giao thöøa ñaõ
qua trong ñôøi hieän veà, môø nhaït nhö töø theá giôùi naøo raát xa...
Ngaøy xöa, moãi ñoä giao thöøa, cho duø luùc ñoù toâi ñang ñi
haønh quaân vôùi moät toaùn Bieân Vuï (Vieãn Thaùm) quaân soá chæ
coù naêm ngöôøi, laàn moø treân nhöõng nhaùnh cuûa heä thoáng ñöôøng
moøn Hoà Chí Minh treân ñaát Laøo, hoaëc len loûi trong röøng tre
gai Plei-Trap Valley, hay luùc toâi ñang chæ huy caû naêm, saùu
traêm quaân traán giöõ Pleime, hoaëc aûi ñòa ñaàu Bu-Prang mieàn
bieân giôùi Vieät Mieân, toâi khoâng laàn naøo queân nghe chöông
trình giao thöøa cuûa Ñaøi Phaùt Thanh Quaân Ñoäi.
Giao thöøa xuaân Bính Thìn laø giao thöøa ñaàu tieân trong ñôøi
toâi khoâng tìm thaáy laù côø nöôùc toâi, khoâng nghe ñöôïc caâu haùt:
“Naøy coâng daân ôi! Ñöùng leân ñaùp lôøi soâng nuùi...”
Baøi quoác ca naøy ñaõ ñi vaøo lòch söû.
Moät theá heä ñaõ haùt noù vôùi caû baàu maùu noùng trong tim.
Bao nhieâu ngöôøi thaân cuûa toâi, bao nhieâu baïn beø cuûa toâi ñaõ
coáng hieán tuoåi treû vaø caû thaân xaùc mình cho baøi ca ñoù.
Moät theá heä ñaõ lôùn leân thaønh ngöôøi vôùi baøi ca ñoù.
Moät theá heä seõ mang noù theo xuoáng tuyeàn ñaøi...

ÑA HIEÄU 93 85

Chôït tieáng anh laùn tröôûng Traàn Thaønh Trai voïng laïi treân
loa phoùng thanh,

- “Ñoåi ñôøi ñaõ tôùi! Caùch maïng ñaõ thaønh coâng!”
Tieáng hoâ laëp laïi hai chöõ “thaønh coâng!” cuûa traïi vieân vang
doäi ñeâm tröø tòch. Toâi caûm thaáy tieáng hoan hoâ ñaõ laøm rung
nhöõng taám toâle treân maùi.
Trôøi ñeâm tröø tòch toái ñen.
Toâi khoâng bieát nhöõng vaït ñen aån hieän sau heø, laø boùng
nhöõng buïi rau reàn, giaøn muøng tôi hay nhöõng hoàn ma ñoùi
cuoái naêm chaäp chôøn.
Ngoaøi xa vaúng laïi, töø beân K4, ai ñoù baét ñaàu haùt baøi “Laù
Ñoû”...
-o-
Vaøi naêm sau, toâi nghe tin cöïu Y Só Thieáu Taù Quaân Y
Vieän Duy Taân, Ñaø Naüng, Traàn Thaønh Trai ñaõ ñöôïc tha
khoûi traïi caûi taïo. Baùc só Trai ñaõ cuøng baùc só Traàn Ñoâng A,
cöïu Y Só Thieáu Taù Nhaûy Duø, noåi tieáng sau nhöõng ca moå
taùch rôøi treû song sinh ôû Saøi Goøn. Toâi cuõng ñaõ nghe tin giôø
naøy, baùc só Trai ñang laø moät daân bieåu cuûa Quoác Hoäi nöôùc
CHXHCNVN.
Nhaân ngaøy ñaàu Xuaân AÁt Daäu (2005), toâi nhôù laïi chuyeän
xöa, ba möôi naêm tröôùc. Nhôù nhöõng baïn Voõ Bò, cöïu tuø laùn
24 K3, Tam Hieäp. Trong soá nhöõng ngöôøi baïn ñoù, thì hai
ngöôøi ñaõ qua ñôøi, laø Hoaøng Theá Bình vaø Ngoâ Vaên Nieáu.
Coøn nhöõng baïn khaùc nhö Döông, Laønh vaø Huy thì ñang ôû
Myõ, khoâng roõ hoï coù coøn nhôù chuyeän ngaøy xöa hay khoâng
(?) Rieâng toâi, caùi ñeâm giao thöøa ba möôi naêm tröôùc aáy ñaõ
trôû thaønh khoâng theå naøo queân, vì ñoù laø laàn ñaàu trong ñôøi,
toâi ñoùn naêm môùi vôùi thaân phaän moät ngöôøi tuø maát nöôùc...

(Seattle, Laäp Xuaân)

86 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

ªª tuøy buùt

Muøa Xuaân Maây Ngaøn

ªª Thu Nga 18B

Trôøi Pleku trôû neân giaù buoát vaøo buoåi chieàu khi maët
trôøi khuaát boùng. Caùi laïnh da dieát, buoàn raâm ran
ñeán töø chaân sôïi toùc, ñeán töø moät goùc cuûa traùi tim
heo haét toûa ra ngoaøi, theo boùng ñeâm lan daàn ñeán haøng hieân.
Cö xaù só quan truyeàn tin daàn daàn chìm vaøo boùng ñeâm coâ
quaïnh. Toâi voäi vaõ ñoùng cöûa sau, taét ñeøn beáp, voäi beá ñöùa con
18 thaùng chaïy leân nhaø treân. Töø nhaø beáp leân nhaø treân coù hai
caùnh cöûa aên thoâng nhau, moät caùnh cöûa daãn vaøo nhaø treân.
Nhaø beáp thaáp hôn nhaø treân nhieàu neân coù nhieàu baäc tam caáp.
Giöõa 2 baäc tam caáp laø moät caùi baàu xaây baèng xi maêng, ôû giöõa
chæ toaøn ñaát caùt, khoâng ñen, nhöng cuõng khoâng traéng laém,
coù moät maøu nhôøn nhôøn, khoâng che kín ñöôïc moät goác caây
thaät to ñaõ bò ñoán ñi töø luùc naøo khoâng bieát. Beân treân caùi caây

ÑA HIEÄU 93 87

ñaõ chaët laø moät loã hoång raát lôùn khoâng ñöôïc che ñaäy gì caû.
Tröôùc ñoù toâi ñöôïc bieát ngöôøi ta coù che baèng nhöõng mieáng
ni loâng, nhöng baây giôø ni loâng ñaõ raùch, ngöôøi ta cuõng khoâng
buoàn che mieáng khaùc, chæ coù moät loã troáng roãng, ngöôøi lôùn
khoâng chui loït, nhöng con nít coù theå luoàn vaøo ñöôïc. Nhöõng
ngaøy trôøi toái sôùm, nhaø toâi chöa veà, toâi ít khi daùm xuoáng nhaø
beáp, neáu coù, thì cuõng voäi ba chaân boán caúng, laøm cho xong
coâng vieäc caàn thieát, roài ruùt leân nhaø treân ngay.

Toâi theo choàng leân Pleiku ñaõ ñöôïc hôn moät naêm. Caên
nhaø chuùng toâi ôû cuoái daõy. Beân hoâng laø moät ñaùm ñaát troáng,
maáy baø vôï só quan ôû beân caïnh gieo vaøi ñaùm baép, vaøi cuïm
caûi xanh, caø chua roài chaêm soùc phaân boùn töôùi nöôùc cho ñôõ
buoàn. Baép cuõng leân traùi khaù to nhöng aên thì laït nhaùch. Nhieàu
ngöôøi noùi baép ôû Pleiku khoâng ngoït vì phaûi chuyeân chôû qua
soâng (?) Toâi khoâng hieåu maáy veà lôøi giaûi thích naøy nhöng
cuõng khoâng hoûi laïi. Beân phaûi laø moät daõy nhaø noái vaùch lieàn
nhau. Vaùch ñöôïc laøm baèng goã vaø giaáy cuøng bao caùt neân
phoøng beân naøy laøm gì, phoøng beân kia coù theå nghe roõ moàn
moät. Nhaø saùt beân caïnh toâi laø nhaø anh chò Thoâng, anh mang
lon ñaïi uùy, coù 5 ñöùa con, ñöùa noï troâng coi ñöùa kia raát ngoan.
Vì nhaø ñoâng con neân anh cho lính veà noái caùi beáp ra thaät
daøi phía sau. Trong beáp naøo lu, naøo chaäu thau, thöùc aên baøy
la lieät. Chò Thoâng coù veû ñeïp cuûa moät ngöôøi khoûe maïnh, to
cao, trong khi anh Thoâng thì nhoû thoù, oám yeáu. Ñöùa con lôùn
laø con trai, nhöng vì nhieàu em neân noù quaùn xuyeán töø trong
ra ngoaøi, naáu côm, beá em, giaët giuû vaø hoïc baøi cuøng moät
luùc. Sau naøy coù leõ vì kinh teá eo heïp, chò Thoâng phaûi ñi laøm
sôû Myõ kieám theâm tieàn. Chò Thoâng cuõng hay ñem qua cho
thaèng beù Nhaân cuûa toâi vaøi traùi taùo, nho hoaëc nhöõng thoi keïo
chocolat maøu ñen, muøi vò thaät thôm.

Trong cö xaù, ngoaøi chò Thoâng hay chaïy qua, chaïy laïi toâi
chæ chôi thaân vôùi chò Taùnh. Chò Taùnh ôû cuoái daõy ñaàu kia.
Muoán qua nhaø chò, toâi phaûi ñi heát caû daõy haønh lang. Khi
maët trôøi ñaõ khuaát boùng, maøn ñeâm keùo veà, khi sang nhaø
chò, toâi ñi voäi vaõ nhö ma ñuoåi. Nghe noùi ôû Pleiku ma Hôøi
nhieàu laém. Nhöõng con ma Hôøi cuõng theo lôøi nhieàu ngöôøi,

88 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

noù coù theå thö con gaø, con vòt trong buïng ngöôøi ta, cho ñeán
khi caùi buïng söng chöôùng leân thì cheát. Toâi cuõng ñöôïc nghe
chò Taùnh taû thaáy ma ngay trong cö xaù naøy. Toâi noùi: "thoâi
ñöøng giôõn nghe cha! Baø thaáy thieät khoâng? Baø Taùnh traû lôøi,
"Toâi thaáy roõ raøng, noù ñi beân hoâng nhaø baø ñoù! Baø qua toâi
thì ñöôïc, nhöng toâi khoâng daùm qua beân ñoù ban ñeâm ñaâu,
gheâ laém!" Thaáy neùt maët cuûa baø, toâi bieát baø noùi thaät. Töø ñoù,
toâi hay ñoùng cöûa döôùi sôùm hôn, toâi oâm con vaøo loøng ru hôøi
ru hôõi cho noù nguû. Tieáng ru cuûa toâi trong ñeâm boãng döng
doäi laïi nhö coù tieáng noùi ai nhaïi theo, laøm toâi giaät mình. Toâi
mong nhaø toâi veà nhaø sôùm cho toâi ñôõ sôï. Muoán qua nhaø baø
Taùnh chôi, nhöng nhôù tôùi caùi haønh lang daøi hun huùt döôùi
nhöõng taøn caây thoâng, toâi khoâng ñuû can ñaûm. Muoán goõ cöûa
qua nhaø baø Thoâng thì nhôù môùi hoâm qua, oâng baø vöøa gaây
nhau moät traän thaät gaây caán vaø cuõng nhö moïi hoâm, tieáng
khoùc phuï hoïa cuûa nhöõng ñöùa con nhoû, laøm toâi chuøn böôùc.

Hoâm nay ñaõ laø 25 thaùng chaïp, toâi boãng döng thaáy boàn
choàn. Toâi nhôù nhaø, nhôù maï. Toâi ao öôùc phaûi chi toâi ñang
ôû nhaø, meï con toâi ñaâu coù phaûi coâ ñôn, sôï haõi nhö vaày. Toâi
laïi nhôù ñeán khoâng khí Teát ôû trong xoùm moãi ñoä cuoái naêm.
Ba toâi mang hoäp sôn xanh laù caây thaät to sôn laïi khung cöûa
tröôùc vaø caùc cöûa soå. Baøn thôø ñöôïc phuûi buïi thay boâng ni
loâng môùi. Lö höông, chaân ñeøn baèng ñoàng ñöôïc lau chuøi saùng
loaùng. Maï toâi cuõng nhö nhöõng ngöôøi ñaøn baø trong xoùm lo
mua theâm gaïo, maém, baùnh traùi hoa quaû. Nhaø naøo cuõng laøm
möùt baùnh. Toâi nhôù moùn möùt göøng ngoït lòm boû vaøo mieäng
nhai thaät nhanh roài nuoát lieàn vì cay quaù, roùt moät taùch nöôùc
traø ñaäm cuûa ba toâi uoáng voäi, nghe coå hoïng mình vöøa ngoït,
vöøa ñaéng, vöøa cay, thaät tuyeät. Maï cuõng laøm göøng deûo. Göøng
ñöôïc xaét töøng sôïi. Khi laøm xong aên möùt göøng deûo, uoáng
nöôùc traø noùng, khoâng coù gì thuù vò baèng. Toâi cuõng meâ möùt
me maï laøm. Möùt me vöøa chua vöøa ngoït cuõng nhö möùt traùi
chuøm ruoät (coù ngöôøi goïi traùi taàm duoät) toâi hoûi maï taïi sao goïi
traùi chuøm ruoät, maï noùi traùi noù dính vaøo nhö chuøm ruoät (?).

Toâi cuõng nhôù ñeán nhöõng boä quaàn aùo môùi maï ñem anh em
toâi ñi mua vaûi, ñöa cho chò Thu ôû cuoái xoùm may cho toâi moät

ÑA HIEÄU 93 89

boä ñoà boä coù boâng hoa thaät röïc rôõ, anh toâi ñöôïc moät chieác
quaàn soït maøu xanh, aùo traéng ñeå vöøa ñi chôi, vöøa ñi hoïc. Maï
mua cho ñoâi guoác sôn maøi môùi coù quai trong suoát, anh Hai
toâi ñöôïc moät ñoâi giaøy sandal maøu naâu. Toâi coøn ñöôïc mua
moät chieác noùn Hueá baøi thô. Trong chieác noùn coù baøi thô, coù
hình chuøa Thieân Muï. Toâi ñöôïc chò thôï may taëng rieâng moät
quai noùn maøu tím coù thaét nô hai ñaàu. Toâi caûm ôn chò roái rít,
ñoäi noùn treân ñaàu, toâi baét chöôùc caùc chò lôùn hôn trong xoùm,
keùo nghieâng moät beân laøm duyeân...

Ñang say söa vôùi giaác moäng thôøi thô aáu, toâi giaät mình
vì coù tieáng ñoäng treân maùi nhaø. Toâi e ngaïi nhìn chaêm chaêm
vaøo böùc vaùch daãn xuoáng nhaø beáp. Toâi chôït nghó ñeán boùng
ma baø Taùnh noùi hoâm tröôùc. Toâi thaàm lo “khoâng bieát con
ma ñoù coù theå leo vaøo caùi loã hoång ôû nhaø beáp khoâng? Neáu ñoù
khoâng phaûi con ma, maø laø ngöôøi thaät thì sao? Toâi nhìn caùi
caây gaùc ngang an toaøn cuûa caùi cöûa vaø caûm thaáy trong loøng
thaät baát an. Ñeâm hoâm ñoù may nhaø toâi veà sôùm hôn thöôøng
leä thaáy toâi ñang oâm chaët con trong loøng, treân mí maét coøn
long lanh gioït leä. Khoâng bieát gioït leä aâu lo hay gioït leä nuoái
tieác thôøi treû thô eâm aám...

Chieàu 29 Teát, toâi cuõng ñaõ chuaån bò trong nhaø thaät töôm
taát. Baø Thoâng baøy toâi laøm thòt ñoâng, döa giaù. Kho thòt ba roïi
vôùi tröùng vòt trong nöôùc döøa töôi. Moät noài maêng haàm vôùi
vòt thaät lôùn. Baø Thoâng daën ñöøng aên ngaøy moàng moät, sôï thòt
vòt xui, ñôïi ñeán moàng hai haõy aên. Toâi cuõng baét chöôùc maï
ram moät con gaø vaø ram moät mieáng thòt heo thaät vaøng thaät
thôm cho ñuû boä. Toâi cuõng chuaån bò ñaày ñuû hoa quaû, baùnh
traùi ñeå cuùng giao thöøa. Nhôù tôùi cuùng giao thöøa, toâi cuõng
hôi choät daï. Baø Taùnh nghe toâi noùi sôï ra ngoaøi ban ñeâm, baø
baøy, cuùng sôùm sôùm cuõng ñöôïc, toâi noùi caùi loã hoång naøy cuõng
nhö ôû ngoaøi, toâi cuùng ngay ôû ñaây ñöôïc khoâng? Baø laéc ñaàu,
"Khoâng ñöôïc ñaâu, maáy oâng thaàn Haønh Khieån khoâng vaøo
nhaø ñöôïc. Maáy oâng aáy ñeán ñeå baøn giao vieäc döôùi traàn theá
roài ai lo vieäc naáy ñi ngay, neân phaûi cuùng ngoaøi trôøi. Baø noùi
theâm, heã toâi raõnh, seõ chaïy qua vôùi baø, hay laø... baø nhôø baø
Thoâng ra ñöùng vôùi baø, thaép nhang xong laø ñöôïc roài. Toâi laéc

90 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

ñaàu, "Thoâi! baø Thoâng laø Coâng Giaùo, mình cuùng kieán nhôø
ngöôøi ta laøm chi, heã baø coù raõnh qua vôùi toâi moät chuùt thoâi."
Nhöng cuõng nhö toâi, chaéc baø laïi nghó tôùi caùi haønh lang daøi
hun huùt ñaâm ra e ngaïi, neân toâi laïi lui cui moät mình, thaép
nhang xong, uø teù chaïy vaøo nhaø, ñoùng cöûa caøi then sau tröôùc
vaø oâm con vaøo loøng chôø choàng veà. Maáy ngaøy hoâm nay coù
leänh caém traïi moät traêm phaàn traêm. Haøng ngaøy, ñöùng tröôùc
hieân nhaø nhìn veà phía quaân ñoaøn, chæ thaáy nhöõng ñoaøn
convoy chaïy qua, chaïy laïi raàm raàm. Toâi caàu xin trôøi Phaät
cho maï toâi ñem ñöôïc ngöôøi giuùp vieäc leân caøng sôùm caøng
toát. Maï thaáy toâi vieát thö noùi sôï ôû nhaø ban ñeâm moät mình,
maï xoùt xa cheùp mieäng toäi nghieäp con gaùi laáy choàng nhaø
binh phaûi xa cha xa meï, soáng ôû xöù gioù baït maây ngaøn. Maï
vieát thö noùi qua Teát, maï leân thaêm vaø seõ mang theo con beù
giuùp vieäc vöøa ñôõ ñaàn cho toâi maø trong nhaø cuõng coù ngöôøi
naøy ngöôøi kia, lôõ ñeâm hoâm toái löûa taét ñeøn...

Buoåi saùng ngaøy ba möôi cuûa naêm Maäu Thaân, toâi coù gaëp
caùc baø trong cö xaù leân xe, xuoáng xe thaät taáp naäp. Nhaø cuûa
caùc oâng thieáu taù, ñeàu ñöôïc taøi xeá laùi xe jeep ñi chôï mua
saém haøng Teát. Nhaø toâi luùc ñoù môùi toát nghieäp töø tröôøng Voõ
Bò, mang lon trung uùy neân khoâng thaáy coù xe rieâng, thænh
thoaûng toâi ñöôïc baø Thoâng ruû ñi chôï hay ñi phoá chung, coù
khi baø thieáu taù Töôøng ôû saùt caïnh baø Taùnh ruû toâi vôùi baø
Taùnh cuøng ñi cho vui. Ñi vôùi caùc baø aáy toâi vaø baø Taùnh hôi
ngaïi vì caùc baø coù choàng caáp cao hôn, lôùn tuoåi hôn nhieàu
vaø cuõng kieåu caùch hôn, neân toâi vôùi baø Taùnh hay ñi xe lam
ra chôï. Ñi ngang nhaø ai cuõng thaáy ñeøn neán saùng choang,
hoa mai, hoa cuùc vaøng oái, lính traùng veà nhaø sôn nhaø, sôn
cöûa thaät naùo nhieät. Toâi cuõng ñaõ mua ñöôïc maáy chaäu hoa
cuùc thaät lôùn ñeå ôû hai beân cöûa. Cheø, xoâi cuõng ñaõ naáu xong,
söûa soaïn cuùng Giao Thöøa.

Tuy khoâng khí xuaân coù veû roän raøng, nhöng coù moät ñieàu
gì khoâng ñöôïc hoaøn toaøn. Toâi nghe tieáng ñaïi baùc ì aàm ñaâu
ñoù raát gaàn. Ban ñeâm thaèng cu Nhaân toâi nguû khoâng ñöôïc yeân
giaác, toâi töï nhieân bò maéc chöùng maát nguû. Nhieàu ñeâm naèm
thao thöùc chôø mong trôøi mau saùng. Maáy hoâm nay nhaø toâi

ÑA HIEÄU 93 91

vaø caùc só quan trong cö xaù khoâng
ñöôïc veà nhaø thöôøng xuyeân nöõa.
Nhaø toâi noùi, hay laø em qua nhaø
baø Thoâng nguû taïm. Nhaø baø ñoâng,
em seõ ñôõ sôï hôn. Toâi hôi ngaàn
ngöø, nhöng nhôù tôùi nhöõng tieáng
suùng, tieáng ñaïi baùc vaø nhôù tôùi
tieáng phaùo kích khi coøn ôû Tuy
Hoaø vôùi ba maï, toâi gaät nheï ñaàu
nhöng noùi ñeå heát ñeâm nay, cuùng
giao thöøa xong, mai em qua beân
baø Thoâng vaäy.

Toâi chôït choaøng tænh giaác, toâi hoaûng hoát nhôù ra hoâm nay
laø saùng moàng Moät thì phaûi!? Ñeâm qua toâi traèn troïc khoâng
nguû môùi chôïp maét thoâi. Trôøi ñaõ saùng ngoaøi kia. Coù tieáng
suùng noå ñaâu ñaây nhö thaät gaàn. Tieáng ñaïn kinh hoàn quaù. Coù
tieáng phaùo kích ruù ngang ñaàu. Toâi oâm con laên voäi xuoáng
giöoøng. Tieáng rít gheâ hoàn ñi qua, roài tieáng noå vang trôøi.
Toâi chôït sôï haõi muoán oøa leân khoùc, nhöng sôï con giaät mình
neân caén raêng thaät chaët. Toâi laâm raâm caàu khaån Phaät Trôøi
che chôû cho meï con toâi. Hình nhö ñang coù ñaùnh nhau ôû ñaâu
ñaây, gaàn laém. Vieät Coäng coù vaøo ñöôïc thaønh phoá hay khoâng?
Nöôùc maét toâi chaûy daøi, toâi nghó ñeán bao nhieâu ngöôøi thaân
yeâu giôø naøy ñang laøm gì nôi phoá thò? Chaéc hoï ñang chuaån
bò moät caùi Teát bình yeân haïnh phuùc hôn toâi. Toâi chôït nghó
ñeán caùi loã thaät to cuûa traàn nhaø beáp! Neáu coù moät teân Vieät
Coäng naøo leo vaøo ñoù thì sao? Toâi run caàm caäp. Hình nhö
toâi ñang bò soát reùt, thaân mình toâi ôùn laïnh. Toâi nhìn xuoáng,
ñöùa con vaãn thieâm thieáp nguû trong voøng tay cuûa toâi. Toâi oâm
chaët con vaøo loøng nghe tieáng suùng ñì ñuøng, tieáng mooïc cheâ
thaät ôùn laïnh. Toâi laéng nghe tieáng ñoäng beân nhaø baø Thoâng,
hình nhö caû nhaø cuõng ñaõ laên heát xuoáng ñaát, thænh thoaûng
toâi nghe tieáng soät soïa thì thaàm. Toâi vaãn laâm raâm caàu khaån
cho meï con toâi ñöôïc bình yeân. Toâi mong tieáng suùng döùt ñeå
chaïy qua nhaø baø Thoâng...

Ngay hoâm ñoù, toâi ñem noài, nieâu, soong chaûo, baùnh möùt,

92 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

muøng maøn qua nhaø ngöôøi baïn hang xoùm. Baø Taùnh cuõng
ñoøi sang ôû chung. Nhaø baø Thoâng ñaõ ñoâng, nay coù theâm hai
meï con toâi vaø hai meï con baø Taùnh nhöng oâng baø Thoâng coù
veû thaät tình muoán chuùng toâi ôû chung cho ñôõ sôï. Beù Loan,
con thöù nhì cuûa baø Thoâng thích thaèng Nhaân cuûa toâi neân noù
cuõng vui.

Chuùng toâi ñöôïc tin Vieät Coäng ñaõ chieám nhieàu tænh: Kon
Tum, Ban Meâ Thuoät vaø ñaõ chieám nhieàu nôi trong thaønh phoá
Pleiku. Chuùng toâi coøn nghe Vieät Coäng ñaõ vaøo nhieàu khu
gia binh baét gieát ñaøn baø con gaùi. Khoâng bieát tin thaät hay
tin nhaûm, nhöng coù ngöôøi coøn noùi theâm, Vieät Coäng thaáy
ai sôn moùng tay, chuùng noù seõ ruùt heát moùng. Baø Thoâng, baø
Taùnh vaø toâi voäi vaøng duøng aceùtone chuøi thaät saïch. Khi maøn
ñeâm buoâng xuoáng, chuùng toâi keùo meàn goái xuoáng ñaát naèm
cho an toaøn, nhöng nhöõng tieáng rít kinh hoaøng cuûa phaùo
kích laøm tim tuïi toâi thoùt leân ñeán coå. Baø Thoâng traán an, "khi
tieáng phaùo kích rít leân ngang ñaàu, coù nghóa laø noù qua khoûi
mình roài, ñöøng lo." Toâi run run thì thaàm, "Vaäy neáu tieáng
keâu mình khoâng nghe thì noù...." Baø Taùnh bòt mieäng toâi laïi,
"Caùi mieäng aên maém, aên muoái... khoâng coù ñaâu!" Toâi thaáy
tay baø cuõng run raåy khoâng thua gì tay toâi.

Tin töùc doàn daäp ñöa veà töø caùc oâng qua caùc baø loan chuyeàn
vôùi nhau thaät laø khoâng vui chuùt naøo. Chuùng toâi ñaõ aên saïch
taát caû nhöõng thöùc aên naáu nöôùng trong ba ngaøy Teát, chæ coøn
baùnh chöng. Thaèng con caû cuûa baø Thoâng caét nhöõng mieáng
baùnh chöng thaät moûng vì ñoâng ngöôøi. Toâi nhai mieáng baùnh
chöng thaáy mieäng mình laït nhaùch. Khoâng khí chieán tranh
lan traøn. Chuùng toâi cuõng nghe Vieät Coäng ñaõ toång taán coâng
khaép nôi, chöù khoâng rieâng gì Pleiku. Toâi nhôù tôùi maï vaø röng
röùc khoùc. Khoâng bieát Tuy Hoøa ra sao? Ba maï, anh chò vaø
caùc chaùu coù bình yeân khoâng?

Nhöõng ngaøy ôû nhaø baø Thoâng, toâi vaø baø Taùnh noùi veà
chuyeän boùng ma beân hoâng nhaø. Baø Thoâng coù veû thaønh thaïo
cho bieát, ñoù laø boùng ma moät ngöôøi Hôøi bò tình phuï neân ñaõ
quyeân sinh. Sau khi cheát khoâng ñöôïc sieâu thoaùt. Maëc duø baø
laø ngöôøi Coâng Giaùo nhöng baø khuyeân toâi, neáu sôï thì haõy

ÑA HIEÄU 93 93

cuùng kieáng cho oan hoàn naøy, khoâng chöøng noù seõ ñöôïc cöùu
ñoä ñi ñaàu thai kieáp khaùc. Toâi ñònh buïng seõ laøm nhö vaäy
khi moïi chuyeän trôû laïi bình yeân.

Ñeán ngaøy moàng 4 Teát, chuùng toâi ñöôïc tin tình hình coù veû
khaû quan hôn. Nghe noùi quaân mình ñaõ chieám laïi heát. Sau
naøy toâi môùi ñöôïc bieát coäng quaân ñaõ khoâng taán coâng vaøo
Pleiku kòp ngay trong ñeâm giao thöøa nhö caùc nôi khaùc, vaø
vì chuùng taán coâng khi maët trôøi ñaõ leân neân chuùng ñaõ bò quaân
ñoäi ta ñaùnh baät ra ngay khoûi caùc cöù ñieåm quan troïng. Tuy
nhieân nhöõng ñeâm sau ñoù, chuùng ñaõ phaùo kích vaøo caùc vò trí
quaân söï cuûa VNCH vaø Hoa Kyø. Toâi cuõng ñöôïc tin coäng quaân
taán coâng Tuy Hoøa ñeâm moàng 1 raïng moàng 2 Teát, chuùng
cuõng phaùo kích nhieàu vò trí VNCH nhöng chæ noäi trong ngaøy
moàng 2 chuùng ñaõ bò quaân ta ñaùnh baät ra. Toâi caûm taï Phaät
Trôøi ñaõ che chôû cho ba maï toâi. Toâi nhôù ñeán caên haàm choáng
phaùo kích ba toâi xaây ôû sau caên nhaø beáp. Moãi laàn nghe tieáng
phaùo kích, caû nhaø voäi vaõ chaïy ra haàm. Treân haàm laø bao caùt.
Haàm ñöôïc ñaøo saâu döôùi ñaát thaät aåm öôùt. Ñoâi khi truøn boø
loåm ngoåm laøm toâi ôùn laïnh caû mình. Maëc daàu ba toâi ñaõ ñeå
nhieàu ñeøn pin döôùi haàm, nhöng oâng laïi sôï boùng ñeøn toûa ra
khoâng toát. Caùc nhaø haøng xoùm, nhaø naøo khoâng coù haàm chìm,
thì laøm haàm noåi. Bao caùt baùn chaïy nhö toâm töôi.

Ñeán ngaøy moàng 4 Teát, toâi doïn ñoà ñaïc veà laïi caên nhaø
mình. Nhö vaäy ñoù, toâi ñoùn xuaân naêm Maäu Thaân trong tieáng
suùng kinh hoaøng, trong noãi lo ngheït thôû. Cuoái naêm Maäu
Thaân, ñöùa con trai thöù nhì cuûa toâi ra ñôøi. Chaùu ñöôïc ñaët teân
laø Hoøa Bình. Hoaø Bình laø nieàm mô öôùc cuûa toâi, cuûa taát caû
moïi ngöôøi daân nöôùc Vieät. Ngaøy chuùng toâi ñang tò naïn taïi
Fort Chaffee, ñeâm ñeâm nghe tieáng haùt cuûa ngöôøi lính vöøa
bò baét buoäc buoâng suùng, caát tieáng haùt thaät buoàn trong ñeâm
"...Roài coù moät ngaøy, coù moät ngaøy chinh chieán taøn, anh trôû veà
queâ, trôû veà queâ tìm tuoåi thô maát naêm nao... vui cuøng ruoäng
nöông, cuøng ñaøn traâu... maùi tranh queâ vôùi chieác caàu tre...."

OÂi! hình aûnh queâ höông hoøa bình sao maø ñeïp! Nhöng
giaác moäng hoaø bình chöa bao giôø ngöôøi daân Vieät ñaït ñöôïc.
Ngaøy 30 thaùng 4, ngaøy maø Vaên Tieán Duõng goïi laø chieán

94 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

thaéng muøa Xuaân (laïi muøa Xuaân) ñaõ khoâng mang laïi hoaø
bình, töï do no aám cho toaøn daân, maø chæ thaáy ñaûng Coäng Saûn
mieàn Baéc mang laïi ñau thöông, cheát choùc chia ly. 33 naêm
ñaõ troâi qua, töø Teát Maäu Thaân ñeán nay ñaõ troøn 40 naêm! 40
naêm! maùu vaø nöôùc maét ngöôøi daân vaãn coøn tuoân nhö suoái.
Hoøa Bình ôi! Vieät Nam ôi! Nhöõng lôøi keâu gaøo ñau thöông
thoáng thieát cuûa toaøn daân ñang vang doäi khaép nôi. Nhöõng lôøi
van xin, nguyeän caàu naøy chaéc chaén seõ ñoäng ñeán ñaát trôøi.
Ñöùa con Hoaø Bình cuûa toâi nay cuõng troøn 40 tuoåi, giaác moäng
hoaø bình cuûa toâi vaãn chöa ñeán vaø giaác moäng cuûa ngöôøi lính
baét buoäc buoâng vuõ khí cuõng vaãn coøn xa taàm tay vôùi "...Roài
anh seõ cuøng em veà thaêm, moät bia kín trong nghóa ñòa buoàn,
baïn anh ñoù ñang nguû say..."

Chieàu nay nhìn boùng
ñeâm töø töø chuïp xuoâng
ngoaøi kia, toâi chôït thaáy
muøa xuaân Maäu Thaân
cuûa Pleiku laõng ñaõng
maây ngaøn naêm xöa trôû
laïi. Nhöõng ngöôøi baïn
cuûa toâi: baø Thoâng, baø
Taùnh nay ôû ñaâu? Coøn hay maát? Baây giôø laïi moät muøa xuaân
nöõa laïi veà nôi ñaát khaùch. Toâi trònh troïng ñoát moät neùn nhang
höôùng veà toå quoác cho nhöõng naïn nhaân bò CS saùt haïi trong
Teát Maäu Thaân... Nhöõng traùi ñaïn phaùo kích ñaõ gieát haïi bieát
bao nhieâu ngöôøi daân voâ toäi... Tröôùc theàm naêm môùi, moät laàn
nöõa, chuùng ta nguyeän caàu hoàn thieâng soâng nuùi, nguyeän caàu
caùc anh linh chieán só phuø trì cho coâng cuoäc ñaáu tranh cuûa
ngöôøi daân trong nöôùc ñöôïc thaønh coâng... Chuùng ta seõ veà, veà
ñeå xaây döïng laïi queâ höông, xaây döïng laïi moä phaàn bò maát.
Toâi seõ trôû veà thaêm laïi Pleiku. Khoâng bieát khu cö xaù,
nôi caên nhaø toâi ôû, caùi loã hoång coù coøn ñoù chaêng? Caùi boùng
ma baø Taùnh thaáy chaéc nay ñaõ ñöôïc ñaàu thai kieáp khaùc hay
vaãn coøn lang thang vaát vöôõng nôi ngoïn coû ñaàu caây? Toâi seõ
vieáng moät phaàn ba maï vaø anh toâi ñeå noùi raèng, "Hoaø Bình
ñaõ thaät söï trôû veà treân queâ höông."

ÑA HIEÄU 93 95

Gôûi Trang Y Haï

ªª Traïch Gaàm - 1/1/2011

Tao theøm laém…
Veà thaêm maày moät chuyeán
Ngoài nhaäu cuøng maày caù choát chöng töông
Röôïu maày naáu…
Hai thaèng nhaäu cho ñeán… ñieác
Trôøi ñaát baèng vung
Coøn caûnh naøo söôùng hôn…
Ngaøy vôï maày aüm maày ra khoûi Coäng Hoøa
Nhö aüm thaèng con nít
Maát caû ñoâi chaân… Maùu baät öôùt hoàn
…thì luùc ñoù tao cuõng nhö thaèng con nít
Khoùc ñaõ ñôøi, ñoâi chaân coøn…
Maø nhö bò ñaát trôøi choân
96 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

Ngaøy maát nöôùc
Tao chöa vôï con gì raùo
Lính chaün möôøi naêm…
Tao soáng baèng hôi thôû baïn beø
Nhaø cuûa tao laø Bình Long löûa khoùi
Ñaát cuûa tao laø röøng nuùi sôn kheâ…
Lieäng caây suùng tao khoâng ñoã thöøa ai caû
Töï chöôûi mình chöôûi laëng chöôûi caâm
Caén baät maùu moâi
Bieát mình coøn soáng
Giöõa haän thuø maø toång ngoång toàng ngoâng

Tao ñi tuø
Töï nhuû loøng thua raùng chòu
Tao tha phöông
Töï höùa laáy laïi ngaøy veà
Naùt beùt ñôøi khoâng naùt tình naùt nghóa
Coøn hôi thôû laø… coøn nhôù chuyeän xöa
Chuyeän xöa
Coù maày coù tao coù ngaøy ñuoåi giaëc

Chieàu ngoài sau heø
Maày troâng tin tao baèng baët
Söôùng ñöôïc roài, laø bieät tích bieät taêm
Xin loãi maày…
Tao chöa theå veà thaêm
Bôûi hai chöõ Vieät Kieàu laï huô laï hoaéc
Coù cay ñaéng maày chöôûi tao cuõng ñöôïc
Vieät Nam laø cuûa Maày cuûa Tao…
Sao tao laïi laø Vieät Kieàu
Caùm ôn maày duø ngaøn vaïn haét hiu
Vaãn nhôù anh em moät thôøi chinh chieán
Xin pheùp maày, cho tao caùm ôn Thieân Thaàn maày moät tieáng
Caùm ôn Taâm Hoàn Ngöôøi Vôï Lính Quoác Gia.

ÑA HIEÄU 93 97

Queâ Höông Bình Minh Môùi

Toâi choïn traêm naêm moät boùng côø,
Queâ höông chaùy ñoû boùng thu xöa.
Quay löng. Maét leä hôøn soâng nuùi.
Vaãn ngoùng troâng tìm traùi öôùc mô.

Em hoûi sao toâi saàu bieåu hieän,
Khi hoa xuaân nôû röïc chaân trôøi.
Nhaø ai thaép saùng muoân ngaøn neán,
Toâi vaãn ngoài trong giaác ngaäm nguøi.
Ñeâm toâi, chôït thaáy tuoân röøng nuùi,
Vaïn trieäu ngöôøi daân boùng vaät vôø.
Hoï ñaõ haønh trang traêm gioøng tuûi
Cheùn côm manh aùo vaãn xa môø.
Hoï soáng beân nhieàu côn aùc moäng
OÙc tim xieàng xích bôûi göôm ñao.
Öôùc mô moät buoåi queâ böøng lôùn,
Trieäu naém tay ñoøi coõi Töï Do.
Toâi choïn Côø Vaøng ba soïc ñoû,
Töï Daân (1) seõ traûi suoát queâ höông,
Ngoaïi lai chuû nghóa (2) tan doøng söû,
Daân chuùng döïng xaây nöôùc Vieät huøng.
Xin chaøo theá kyû bình minh môùi,
Toâi soáng trong ngaøn naêm thöù ba.
Hy voïng daân toâi vöôn theá giôùi,
Töï Do Daân Chuû seõ hoan ca.

QUOÁC NAM K22
(TG "Tình Ca Lính Alpha Ñoû" xb 1968)
Chuù thích:
(1) Töï Daân: vieát goïn cuûa 2 chöõ Töï Do & Daân Chuû;
cuõng coù nghiaõ laø "Töø nhaân daân".
(2) Ngoaïi Lai Chuû Nghóa: yù noùi "Xaõ Hoäi Chuû Nghóa"
laø chuû thuyeát Maùc-Leâ do Hoà Chí Minh vaø Ñaûng CSVN
ñöa töø Nga-Soâ vaøo VN, laøm tan naùt ñaát nöôùc ta.

98 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

ªª Hoài kyù 30/04

Noãi Nieàm
Cuûa Cuï Traàn Vaên Höông

ªª Nguyeãn Chaùnh Tröïc K20

Laø moät quaân nhaân, toâi ñöôïc caùi may maén gaàn guõi
vôùi cuï Traàn Vaên Höông vaøo nhöõng ngaøy cuoái cuøng
cuûa mieàn Nam, nhaát laø nhöõng luùc daàu soâi löûa boûng
khi thuû ñoâ Saøi Goøn ñang bò coäng quaân vaây haõm. Tình hình
thaät laø caáp baùch sau khi Toång Thoáng Nguyeãn Vaên Thieäu
töø chöùc vaøo ngaøy 21/4/75, baøn giao chöùc vuï Toång Thoáng
laïi cho cuï Traàn Vaên Höông theo hieán phaùp. Cuï Höông ñaõ
nhaän laáy chöùc vuï ñöùng ñaàu moät ñaát nöôùc trong hoaøn caûnh
thaät laø khoù khaên. Moät maët, döôùi söùc eùp thaät naëng neà töø
ngöôøi baïn ñoàng minh Hoa Kyø muoán sôùm ruùt chaân ra khoûi
Vieät Nam; maët khaùc, veà phía ñòch, coäng saûn Baéc Vieät bieát
roõ söï suy yeáu hoaøn toaøn cuûa chaùnh quyeàn mieàn Nam döôùi
söï boû rôi cuûa Myõ neân caøng gia taêng aùp löïc, ñöa quaân uy
hieáp thuû ñoâ Saøi Goøn. Theâm vaøo ñoù, thaønh phaàn thaân coäng
coù maët trong guoàng maùy mieàn Nam cuõng luoân taïo aùp löïc
ñeå ñoøi hoûi laät ñoå chaùnh quyeàn mieàn Nam baèng söï thay theá
moät chaùnh quyeàn do coäng saûn kieåm soaùt.

ÑA HIEÄU 93 99

Trong thôøi gian baûy ngaøy sau khi baøn giao vôùi Toång
Thoáng Nguyeãn Vaên Thieäu, cuoái cuøng cuï Traàn Vaên Höông
phaûi chaáp nhaän vieäc baøn giao cho töôùng Döông Vaên Mình
theo dieãn tieán nhö sau:

- Ngaøy 21/4/75, toång thoáng Nguyeãn Vaên Thieäu töø chöùc,
cuï Traàn Vaên Höông nhaän laõnh chöùc vuï Toång Thoáng Vieät
Nam Coäng Hoøa.

- Ngaøy 26/4/75, Ñaïi Söù Martin yeát kieán vaø thoâng baùo
cho cuï Höông veà aùp löïc coäng saûn Baéc Vieät vaø khaû naêng
cuûa coäng quaân taán coâng vaøo Saøi Goøn.

Cuï Höông vaø nhöõng nhaân vieân thuoäc caáp

- Ngaøy 27/4/75, Quoác Hoäi VNCH hoïp vaø bieåu quyeát vieäc
trao quyeàn laïi cho Töôùng Döông Vaên Minh.

- Ngaøy 28/4/75, vaøo luùc 5g chieàu, cuï Traàn Vaên Höông
trao quyeàn laïi cho töôùng Döông Vaên Minh theo quyeát ñònh
cuûa quoác hoäi.

Trong baøi dieãn vaên Toång Thoáng Traàn Vaên Höông ñoïc
tröôùc quoác hoäi ngaøy 26/4/75, chuùng ta thaáy roõ raøng Cuï Traàn
Vaên Höông khoâng thoaùt khoûi aùp löïc quaù maïnh, moät cuûa
ngöôøi baïn ñoàng minh Hoa Kyø, vaø moät veà phía coäng saûn Baéc
Vieät maø töôùng löu vong Döông Vaên Minh ñöôïc saép xeáp nhö
laø moät con côø chính trò ñeå laøm nhieäm vuï xoùa chính quyeàn

100 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI