ĐH 093

Vieät Nam Coäng Hoøa. Chuùng ta haõy nhôù laïi nhöõng gì cuï
Höông ñaõ phaùt bieåu coù tính caùch lòch söû trong baøi dieãn vaên
taïi quoác hoäi döôùi söï hieän cuûa ñaày ñuû daân bieåu vaø thöôïng
nghò só. Cuï Höông ñaõ cho bieát raèng Cuï chæ muoán chæ ñònh
Ñaïi Töôùng Döông Vaên Minh trong vai troø thuû töôùng:

- “Xin Anh chaáp nhaän caùi gheá thuû töôùng ñeå ñöùng ra
thöông thuyeát vôùi phía beân kia.”

Nhöng Ñaïi Ttöôùng Döông Vaên Minh vaãn khaêng khaêng
ñoøi chöùc vuï toång thoáng chöù khoâng ôû vai troø thuû töôùng. Ñaïi
Töôùng Minh noùi:

- “Thaày ñaõ hy sinh ñeán nöôùc naày, thoâi xin thaày raùng hy
sinh moät böôùc nöõa maø thaày trao troïn quyeàn cho toâi.”

Tröôùc aùp löïc töø moïi phía, Cuï Höông vaãn coá giöõ uy quyeàn
cuûa moät chính theå mieàn Nam theå hieän qua hieán phaùp cuûa
neàn Ñeä Nhò Coäng Hoøa. Cuï Höông phaùt bieåu nhö sau:

- “Nöôùc Vieät Nam chuùng ta maëc duø maát ñi raát nhieàu roài,
nhöng caùi goïi laø phaùp lyù, caên baûn phaùp lyù vaãn coøn. Quoác
Hoäi vaãn coøn ñaây, Hieán Phaùp vaãn coøn ñaây, toâi khoâng theå
laøm moät chuyeän qua maët ñöôïc Quoác Hoäi vaø Hieán Phaùp.
Vaõ laïi, caùi quyeàn hieän taïi, goïi laø ôû trong tay toâi, laø moät caùi
quyeàn do nôi Hieán Phaùp maø ra. Ñaây khoâng phaûi laø caùi khaên
mouchoir. Ñaây khoâng phaûi laø moät tôø giaáy baïc töø ôû trong tay
toâi, toâi moùc ñöa cho ñaïi töôùng luùc naøo thì toâi ñöa, nhö: 'Ñaây,
caùi quyeàn naày.' Toâi khoâng theå laøm nhö vaäy ñöôïc! Bôûi vaäy
cho neân toâi noùi vaán ñeà naày toâi khoâng theå giaûi quyeát ñöôïc.
Neáu coù muoán giaûi quyeát chaêng nöõa, roài ñaây toâi phaûi trình
laïi Quoác Hoäi ñeå Quoác Hoäi quyeát ñònh laïi nhö theá naøo."

Tröôùc khi trao quyeàn cho Ñaïi Töôùng Döông Vaên Minh,
cuï Höông ñaõ vaïch ra moái nghi ngôø veà vai troø cuûa töôùng
Minh khi ñöùng ra thöông thuyeát, cuï noùi:

- “Thöa quyù vò, Ñaïi töôùng cho raèng mình coù theå noùi
chuyeän vôùi beân kia. Ñaïi töôùng noùi raèng beân kia ñaõ chaáp
nhaän noùi chuyeän vôùi ñaïi töôùng. Caùi chuyeän naày toâi xin
pheùp khoâng phaûi laø toâi nghi ngôø, nhöng maø toâi, khi naøo toâi
naém ñöôïc baèng côù chính roài, chöøng ñoù toâi môùi tin ñöôïc laø
nhö vaäy. Nhöng toâi thieát nghó ñaïi töôùng trong cuoäc thöông

ÑA HIEÄU 93 101

thuyeát naày laø laõnh nhieäm vuï cuûa moät ngöôøi do Quoác Hoäi
chaáp nhaän ñöùng ra thöông thuyeát maø giao cho ñaïi töôùng.
Neáu maø ñaïi töôùng töï nhieân ñi noùi chuyeän vôùi phía beân kia,
xin loãi ñaïi töôùng ñeán noùi chuyeän vôùi danh nghóa gì? Ñaïi
töôùng noùi chuyeän ñaïi dieän cho ai maø noùi chuyeän vôùi beân kia?

Laïi nöõa, toâi nghó ñaïi töôùng ñaõ coù caùi gì maø cam ñoan
raèng nhöõng ñieàu kieän ñaïi töôùng seõ thaâu thaäp ñöôïc laø ñieàu
kieän, toâi khoâng noùi laø hoaøn toaøn thuaän lôïi, maø laø ñieàu kieän
ít ñau khoå, ít nhuïc nhaõ cho nöôùc Vieät Nam Coäng Hoøa chuùng
ta, nghóa laø cuûa chung chuùng ta. ÔÛ ñaây coù caùi gì baûo ñaûm
chuyeän ñoù hay khoâng?"

Cuï Höông nhaán maïnh:
- “Hai chính phuû thöông thuyeát vôùi nhau, coù theå naøo
chaùnh phuû naày keâu chaùnh phuû beân kia, anh phaûi chæ ñònh
ngöôøi naày, ngöôøi naày neø, ra thöông thuyeát, toâi môùi chaáp
nhaän. Baèng khoâng phaûi nhö vaäy, toâi khoâng chaáp nhaän. Coù
theá naøo coù ñöôïc nhö vaäy khoâng?"
Sau khi vaïch roõ cho quoác hoäi thaáy raèng caùi nguy cô
maát nöôùc neáu quoác hoäi chaáp thuaän Ñaïi Töôùng Döông Vaên
Minh, neáu quoác hoäi khoâng chaáp nhaän thì Cuï khaúng ñònh
chính quyeàn Vieät Nam Coäng Hoøa seõ tieáp tuïc chieán ñaáu. Cuï
Höông noùi nhö sau:
- “Coøn nhö quyù vò nghó raèng khoâng chaáp nhaän bôûi vì ñaây
laø moät ñieàu kieän khaéc khe, moät ñieàu kieän cuûa ngöôøi thaéng
traän vieát cho ngöôøi baïi traän, thì chuùng ta khoâng coøn nöôùc
gì khaùc hôn laø luùc ñoù chuùng ta cöù vieäc cheát tôùi cuøng, khoâng
coøn bieát laøm sao hôn ñöôïc, thì chöøng ñoù cho daàu caùi thaønh
Saigon naøy seõ bieán thaønh bieån maùu, toâi nghó raèng ngöôøi Vieät
Nam vì theå dieän cuûa mình, khoâng theå naøo töø choái ñöôïc, tröø
moät soá ngöôøi khoâng ñaùng gì, noùi laø khoâng theå chaáp nhaän
ñöôïc chuyeän ñoù.”
Nhöng cuoái cuøng, döôùi aùp löïc cuûa nhoùm chuû hoøa trong
quoác hoäi, cuï Höông ñaønh phaûi trao quyeàn cho Ñaïi Töôùng
Döông Vaên Minh.
Sau khi trao quyeàn, Cuï Höông trôû veà phuû phoù toång thoáng
vaø sau ñoù cuï trôû veà tö thaát cuûa cuï trong con heûm ñöôøng

102 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

Phan Thanh Giaûn. Trong thôøi gian baûy ngaøy vôùi chöùc vuï
toång thoáng treân vai, vôùi bao aùp löïc doàn daäp töø moïi phía, toâi
nghó raèng cuï khoâng coøn thôøi giôø naøo nghæ ngôi yeân laønh,
khoâng coøn moät söï thanh thaûn trong taâm hoàn. Vôùi moät con
ngöôøi lôùn tuoåi maø taâm trí luùc naøo cuõng khoâng yeân vì vaän
nöôùc. Sau khi baøn giao chöùc vuï cho oâng Döông Vaên Minh,
nhöng Cuï khoâng bao giôø ñöôïc yeân, nhöõng ngöôøi laøm vieäc
caän keà ñeàu lo laéng cho cuï veà söùc khoûe. Ngaøy 29/4/75, cuï
vaãn coøn tieáp kieán oâng ñaïi söù Myõ Martin v.v...

Tröôùc tình hình bieán chuyeån doàn daäp veà aùp löïc quaân söï,
voõ phoøng phuû phoù toång thoáng ñaët trong tình traïng caám traïi
100%, nhö phaàn lôùn caùc cô quan quaân söï naèm trong thuû ñoâ
Saigon. Ngaøy 29/4/75, toâi laø moät só quan chòu traùch nhieäm
trong phieân tröïc, löïc löôïng phoøng thuû taïi phuû phoù toång thoáng
luùc bình thöôøng laø moät ñaïi ñoäi phoøng veä cuûa Lieân Ñoaøn
An Ninh Danh Döï. Ngoaøi ra, thænh thoaûng ñöôïc taêng cöôøng
moät, hoaëc hai trung ñoäi caûnh saùt daõ chieán tuøy theo tình hình.
Löïc löôïng cô höõu thì coù voõ phoøng phuû phoù toång thoáng quaân
soá bao goàm nhieàu laém laø khoaûng 100 quaân nhaân caùc caáp.
Phuû phoù toång thoáng toïa laïc treân moät khuoân vieân vuoâng vöùc
bao quanh bôûi caùc ñöôøng Tuù Xöông, Coâng Lyù, Hieàn Vöông
vaø Leâ Quùy Ñoân, chung quanh bao goàm caùc bieät thöï sang
troïng. Nhöõng ngaøy cuoái thaùng Tö, laàn löôït nhöõng gia ñình
xung quanh di taûn, trong khi treân baàu trôøi, vaøo nhöõng ngaøy
cuoái thaùng tö, tröïc thaêng töø ñeä thaát haïm ñoäi lieân tuïc ngaøy
ñeâm di taûn nhaân vieân, vaø daân söï lieân heä ñeán chính phuû Myõ.
Trong boái caûnh chaùnh trò trong nöôùc, thaønh phaàn chaùnh
quyeàn chuyeån tieáp Döông Vaên Minh baét ñaàu laøm vieäc vôùi
nhöõng lôøi keâu goïi treân ñaøi phaùt thanh keâu quaân daân trong
nöôùc neân bình tænh trong moät giaûi phaùp hoøa hôïp hoøa giaûi
vôùi Baéc Vieät. Trong khi ñoù, aùp löïc ñòch caøng ngaøy caøng tieán
saùt vaøo Saøi Goøn. Quaân Ñoaøn 3 coøn coù Sö Ñoaøn 18 Boä Binh
ñang quaàn thaûo tröôùc caùc sö ñoaøn Baéc Vieät ñöôïc chieán xa
hoã trôï ñang tieán veà caän cöûa ngoû Saøi Goøn.

Tröôùc aùp löïc cuûa ñòch, toâi lieân laïc tröïc tieáp vôùi Bieät Khu
Thuû Ñoâ (Chuaån Töôùng Lyù Baù Hyû), oâng aáy noùi nhö sau:

ÑA HIEÄU 93 103

- Thaät tình, toâi khoâng bieát noùi vôùi anh nhö theá naøo hôn
laø chuùng ta ñang chuaån bò ñaùnh nhau vôùi ñòch taïi Saøi Goøn
trong nhöõng giôø saép tôùi vôùi ñaø tieán quaân nhö theá naày.

Toâi lieân laïc vôùi Toång Tham Möu vaø Quaân Ñoaøn 3 cuõng
cuøng moät taâm traïng roái bôøi. Chæ coøn Quaân Ñoaøn 4, tình hình
coøn trong giai ñoaïn saün saøng öùng chieán vaø bình tænh hôn.
Töø khi Töôùng Döông Vaên Minh leân thay theá cuï Höông, toâi
phaûi lo theâm moät ngöôøi nöõa laø Cuï Nguyeãn Vaên Huyeàn trong
chöùc vuï Phoù Toång Thoáng Vieät Nam Coäng Hoøa. Trung Taù
Laâm Phöôùc Taêng, chaùnh söï vuï Sôû Quaân Vuï taïi Phuû Phoù
Toång Thoáng, ñang lieân laïc vôùi cuï Huyeàn taïi tö thaát cuûa cuï,
vaø theo yeâu caàu cuûa Trung Taù Laâm Phöôùc Taêng, toâi cöû moät
trung ñoäi cuûa Lieân Ñoaøn An Ninh Danh Döï ñeán giöõ an ninh
taïi tö gia cuûa cuï Huyeàn. Nhö vaäy, löïc löôïng phoøng thuû phuû
phoù toång thoáng chæ coøn laø moät ñaïi ñoäi tröø döôùi quyeàn chæ
huy cuûa Thieáu Taù Hoäi. Nhìn thaáy aùp löïc ñòch ñang tieán veà
Saøi Goøn, caùc löïc löôïng Quaân Ñoaøn 3 ñang co cuïm, moät vaøi
ñôn vò thieát giaùp cuûa Quaân Ñoaøn 3 ñang ruùt veà Saøi Goøn,
toâi nghó seõ coù cuoäc chieán ñaáu tröïc dieän vôùi quaân chính quy
cuûa coäng saûn Baéc Vieät, vôùi chieán xa yeåm trôï, chuùng seõ baén
phaù caùc vò trí then choát, caùc cô quan ñaàu naõo cuûa Vieät Nam
Coäng Hoøa khi chuùng ñaõ vaøo ñöôïc thuû ñoâ Saøi Goøn. Toâi lo
laéng khi nhìn laïi löïc löôïng coøn laïi trong phuû phoù toång thoáng,
vôùi caùc loaïi vuõ khí khoâng khaû naêng ñoái phoù khi ñòch duøng
chieán xa taán coâng vaøo phuû phoù toång thoáng.

Tröôùc tình hình nghieâm troïng naày, toâi trình baøy vôùi vò
chæ huy tröïc tieáp cao caáp nhaát cuûa chuùng toâi, Trung Taù Th.,
chaùnh voõ phoøng. Sau khi nghe tình hình nhö theá, trung taù
chaùnh voõ phoøng khoâng noùi naêng gì vaø hai möôi phuùt sau,
toâi nghe chieác tröïc thaêng coøn laïi trong phuû phoù toång thoáng
noå maùy. Nhö thöôøng leä, moãi khi tröïc thaêng cuûa phoù toång
thoáng caát caùnh laø truyeàn tin goïi maùy lieân laïc. Toâi hôi ngaïc
nhieân vì tröïc thaêng môùi noå maùy khoâng ñöôïc bao laâu thì
voäi caát caùnh moät caùch khaån caáp. Trong khi truyeàn tin goïi
maùy theo danh hieäu cuûa trung taù chaùnh voõ phoøng thì khoâng
ñöôïc traû lôøi nhö bình thöôøng. Linh tính cho toâi bieát raèng

104 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

trung taù ñaõ duøng chieác tröïc thaêng cuoái cuøng naày ñeå ra ñi, toâi
bieát raèng söï ra ñi cuûa vò chæ huy ñaàu ñaøn cuûa voõ phoøng seõ
laøm cho tinh thaàn caùc quaân nhaân coøn laïi seõ giao ñoäng. Ñeå
traùnh tình traïng giao ñoäng naày, toâi goïi maùy baùo vôùi truyeàn
tin raèng trung taù ñi coâng taùc ñaëc bieät vaø khoâng mang theo
maùy neân khoâng caàn phaûi lieân laïc. Toâi noùi truyeàn tin thoâng
baùo taát caû caùc só quan coøn laïi vaøo phoøng hoïp vaø toâi xuoáng
phoøng hoïp laøm vieäc. Trong khi ñoù toâi coá gaéng lieân laïc vôùi
Trung Taù Laâm Phöôùc Taêng ñang coâng taùc taïi tö thaát cuûa cuï
Nguyeãn Vaên Huyeàn, Trung taù Taêng noùi vôùi toâi laø oâng ñang
baän neân khoâng veà ñöôïc. Moïi vieäc baây giôø nhôø toâi lo lieäu.

Khi toâi xuoáng phoøng hoïp thì gaëp Ñaïi UÙy Phan Höõu
Cöông, Tröôûng Phoøng An Ninh, ñaõ coù maët vaø moät soá só quan
caáp uùy. Ñaïi UÙy Cöông cho toâi bieát chaéc trung taù chaùnh voõ
phoøng ñaõ duøng chieác tröïc thaêng coøn laïi cuûa oâng Cuï ñeå ra ñi
moät caùch voäi vaõ. Trong phuû phoù toång thoáng coøn laïi coù moät
mình toâi laø thieáu taù. Toâi vaøo phoøng hoïp vaø thoâng baùo cuøng
anh em tình hình baây giôø ñang vaøo nhöõng giôø phuùt chieán
ñaáu vôùi ñòch caän keà. Toâi keâu goïi taát caû haõy giöõ vöõng tinh
thaàn ñeå laøm troøn traùch nhieäm cuûa moät quaân nhaân.

Toâi vaø Ñaïi UÙy Cöông thaûo luaän phöông caùch toát nhaát ñeå
baûo veä an toaøn cho cuï Traàn Vaên Höông, vì thaät söï ra toâi nhìn
thaáy raèng vôùi löïc löôïng vaø vuõ khí hieän taïi trong tình huoáng
naày khi ñuïng ñoä vôùi ñòch quaân. Quaân chaùnh quy coäng saûn
Baéc Vieät ñöôïc trang bò vôùi vuõ khí höõu hieäu hôn, coäng theâm
chieán xa yeåm trôï, chaéc chaén khoù maø baûo veä an toaøn cho cuï
Höông ñöôïc. Toâi ñeà nghò moät keá hoaïch hy voïng seõ baûo veä
cuï Höông an toaøn hôn. Toâi noùi vôùi Ñaïi UÙy Cöông neân tìm
moät vò trí bí maät chæ coù Ñaïi UÙy Cöông vaø toâi bieát vaø ñöa cuï
veà ñoù vaø seõ chuyeån cuï veà mieàn Taây tröôùc khi Saøi Goøn bò
taán coâng. Tröôùc khi coù yù ñònh naày toâi ñaõ lieân laïc vôùi Chuaån
Töôùng Leâ Quang Löôõng, Tö Leänh Nhaûy Duø, vaø moät ngöôøi
baïn cuøng khoùa laø Traàn Taán Hoøa laøm tieåu ñoaøn tröôûng nhaûy
duø. Hoøa ñang naém tieåu ñoaøn tröôûng Tieåu Ñoaøn 6 Nhaûy Duø.
Toâi môùi vöøa gaëp Hoøa treân ñöôøng Leâ Quyù Ñoân khi tieåu ñoaøn
cuûa Hoøa veà ñoùng trong vöôøn Tao Ñaøn, hai ñöùa trao nhau

ÑA HIEÄU 93 105

danh hieäu truyeàn tin. Töôùng Löôõng vôùi toâi cuøng queâ Bình
Döông vaø coi toâi nhö moät ñöùa em, oâng noùi vôùi toâi:

- “Em cöù lieân laïc vôùi anh Hai, vaø cho anh Hai bieát yù ñònh
cuûa cuï, anh Hai vaø Hoøa seõ ñöa cuï veà mieàn Taây saùt caùnh
vôùi töôùng Nguyeãn Khoa Nam. Em cho anh Hai hay gaáp khi
coù quyeát ñònh cuûa cuï.”

Caàn noùi theâm, töôùng Löôõng khi coøn nhoû laø baïn hoïc cuøng
lôùp vôùi anh toâi vaø coi toâi nhö moät ñöùa em. Ñöôïc söï hoã trôï
tích cöïc cuûa töôùng Löôõng, toâi nhö vôù ñöôïc moät caùi phao,
toâi noùi vôùi Cöông veà ñieàu quan troïng naày. Ñaïi UÙy Cöông
laø chaùu ruoät goïi cuï Höông baèng caäu. Hai chuùng toâi vaøo gaëp
cuï Höông moät caùch baát thöôøng trong ñeâm 28/4/75. Ñaïi UÙy
Cöông trình vôùi cuï Höông laø toâi muoán gaëp cuï ñeå trình baøy
moät keá hoaïch baûo veä an ninh cho cuï. Cuï Höông môøi toâi vaøo
vaø ngoài nghe toâi trình baøy. Sau khi nghe xong cuï Höông
ñöùng daäy voã vaøo traùn toâi nheø nheï, cuï noùi:

- “Em laø ngöôøi chòu traùch nhieäm chæ huy, em coù quyeàn
quyeát ñònh moïi thöù, nhöng vôùi baûn thaân cuûa qua, em ñöøng
lo cho qua gì heát”.

Cuï noùi theâm:
- “Ñaát nöôùc nhö theá naày, qua bieát caùc em laø nhöõng quaân
nhaân, thaät laø raát vaát vaû, nhöng qua raát buoàn vì qua khoâng
laøm gì hôn ñöôïc nöõa. Qua caàu mong moïi vieäc khoâng ñeán
noãi baát haïnh hôn nöõa…”
Toâi thaáy khoâng laøm sao ñöôïc hôn ñaønh ñöùng daäy trôû
veà coâng vieäc cuûa mình. Toâi lieân laïc vôùi Chuaån Töôùng Leâ
Quang Löôõng vaø cho töôùng Löôõng bieát söï vieäc khoâng thaønh.
Töôùng Löôõng cuõng raát quyù troïng cuï Höông.
Ngaøy 29/4/75 ñeán ngaøy 30/4/75, toâi vaãn tuùc tröïc taïi ñôn
vò. Trong thôøi gian hai ngaøy naày, tình hình quaân söï caøng
theâm caêng thaúng tröôùc aùp löïc cuûa coäng quaân. Treân khoâng
phaän Saøi Goøn, tröïc thaêng cuûa Myõ töø ñeä thaát haïm ñoäi ñaõ
lieân tuïc bay vaøo ra Saøi Goøn ñeå ñoùn nhöõng ngöôøi di taûn.
Rieâng Toång Thoáng Traàn Vaên Höông, tuy ñaõ baøn giao cho
Ñaïi Töôùng Döông Vaên Minh, cuï phaûi trôû laïi phuû phoù toång
thoáng ñeå tieáp Ñaïi Söù Martin. Ñaây laø laàn cuoái cuøng maø Ñaïi

106 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

Söù Martin thuyeát phuïc cuï ra ñi, nhöng cuï ñaõ noùi thaúng vôùi
Ñaïi Söù Martin nhö sau:

- “Thöa ngaøi ñaïi söù, toâi bieát tình traïng hieän nay laø nguy
hieåm. Ñaõ ñeán ñoãi nhö vaäy, Hoa Kyø cuõng coù phaàn traùch
nhieäm trong tình traïng naày. Nay oâng ñaïi söù môøi toâi ly höông,
toâi raát caùm ôn oâng ñaïi söù. Nhöng toâi ñaõ suy nghó vaø quyeát
ñònh döùt khoaùt ôû laïi nöôùc toâi. Toâi cuõng dö bieát coäng saûn
chieám Saøi Goøn, bao nhieâu ñau khoå nhuïc nhaõ seõ truùt xuoáng
ñaàu daân chuùng mieàn Nam. Toâi laø ngöôøi laõnh ñaïo haøng ñaàu
cuûa hoï, toâi tình nguyeän ôû laïi ñeå chia seû vôùi hoï moät phaàn
naøo nieàm ñau ñôùn vaø tuûi nhuïc, noãi thoáng khoå cuûa ngöôøi daân
maát nöôùc. Caùm ôn oâng ñaïi söù ñaõ ñeán vieáng toâi.”

Rieâng phaàn toâi vaø Ñaïi UÙy Cöông vaãn tuùc tröïc taïi phoøng
tröïc vaø chôø ñôïi moät tình huoáng chieán ñaáu khi coäng quaân
tieán ñaùnh Saøi Goøn. Ñeå tieän theo doõi tin töùc, toâi baûo ngöôøi
taøi xeá veà nhaø laáy caùi radio hieäu Sony 10 band maø toâi môùi
mua ñeå toâi theo doõi dieãn bieán qua chöông trình cuûa ñaøi phaùt
thanh Saøi Goøn.

Cho ñeán 10g saùng ngaøy 30/4/75, nhöõng gì phaûi tôùi ñaõ tôùi,
töôùng Döông Vaên Minh ñoïc lôøi keâu goïi ñaàu haøng. Duø raèng
toâi cuõng ñoaùn ñöôïc keát quaû cuoái cuøng seõ nhö theá, nhöng
toâi khoâng ngôø noù quaù nhanh vaø deã daøng nhö vaäy. Toâi laëng
ngöôøi khi nghe tin töôùng Döông Vaên Minh tuyeân boá ñaàu
haøng. Toâi ngheïn ngaøo khi nghe tin naày! Toâi thaät söï laø moât
chieán binh baïi traän! Moät yù nghó ñen toái chôït ñeán, nhöng
vöøa luùc ñoù tieáng phone reo leân, gioïng noùi cuûa vôï toâi khaån
thieát trong phone vaø tieáng caùc con toâi lao xao:

- “Anh ôi! Em ñaây. Anh haõy veà sôùm nha anh, em vaø caùc
con ñang chôø anh ñoùn meï con em veà. Em vaø caùc con ñang
ôû döôùi nhaø anh chò Hai chôø ñaây. Nhôù thu xeáp vaø veà sôùm
nha anh!”

Toâi traû lôøi vôùi vôï toâi:
- “ÔØ! ôø anh seõ veà ngay sau khi töø giaõ anh em trong ñôn
vò.”
Khi buoâng ñieän thoaïi, toâi taäp hoïp taát caû anh em quaân
nhaân trong ñôn vò, toâi ngheïn ngaøo noùi nhöõng lôøi chia tay

ÑA HIEÄU 93 107

vôùi taát caû anh em. Toâi noùi vôùi anh em nhö sau:
- “Chuùng ta ñaõ bò baïi traän roài, thaät laø ñaùng buoàn, nhöng

chuùng ta ñaõ laøm troïn veïn nhieäm vuï cuûa moät quaân nhaân tôùi
giôø phuùt cuoái cuøng. Anh em cuõng nhö toâi, töông lai sau naày
seõ khoâng bieát nhö theá naøo, toâi chuùc taát caû anh em moïi söï
may maén. Baây giôø trong phuû Phoù, nhöõng gì anh em coù theå
söû duïng ñöôïc, nhö gaïo, löông thöïc anh em coù theå mang veà
maø söû duïng…”

Duø coù bình tónh nhö theá naøo loøng toâi vaãn thaáy nhö moät
caùi gì ñoù ñeø naëng trong taâm cang, toâi baét tay töøng ngöôøi,
töø giaõ caùc chieán höõu cuûa toâi. Toâi vaãn coøn mang quaân phuïc
vaø ra laùi chieác xe jeep. Trung Só Nhaát Traàn Trung Nghieäp,
ngöôøi taøi xeá cuûa toâi voäi chaïy theo ñònh laùi xe, nhöng toâi
noùi vôùi anh:

- “Thoâi, anh veà lo cho baø xaõ anh ñi vì vôï anh ñang chôø
ngaøy sanh nôû ñöùa con ñaàu tieân”.

Trung Só Nghieäp oâm chaàm laáy toâi vaø khoùc, toâi cuõng khoâng
keàm ñöôïc nöôùc maét, toâi noùi trong ngheïn ngaøo:

- “Thoâi chuù saép xeáp roài ñi veà ñi keûo chò aáy troâng chuù”.
Toâi laùi xe qua tö thaát cuï Höông, maáy ngöôøi baûo veä an
ninh taïi tö thaát cuûa cuï Höông môû cöûa cho toâi vaøo. Ñaïi UÙy
Cöông vöøa trong nhaø cuï ra gaëp toâi oâm chaàm laáy toâi, toâi
khoâng caàm nöôùc maét, Cöông cuõng vaäy vaø caû anh em quaân
nhaân baûo veä. Taâm traïng moïi ngöôøi baây giôø laø giaây phuùt
giao ñoäng nhaát cuûa nhöõng ngöôøi thua cuoäc maát heát töông
lai. Cöông noùi vôùi toâi:
- “OÂng Giaø suoát ñeâm qua tôùi giôø khoâng nguû, ñang ngoài
traàm ngaâm trong phoøng, naõy giôø nhieàu cuù ñieän thoaïi reo,
nhöng OÂng Giaø noùi thoâi khoâng caàn phaûi baét phone nöõa”.
“OÂng Giaø” laø hai tieáng thaân thöông maø chuùng toâi noùi
vôùi nhau daønh cho cuï Höông. Coù leõ cuï nghó giôø naày tình
theá ñaát nöôùc khoâng coøn caùch gì thay ñoåi ñöôïc nöõa. Cuõng
coù theå phe thaéng traän ñang tìm caùch lieân laïc vôùi cuï, neân cuï
khoâng coøn muoán nghe.
Toâi noùi vôùi Cöông:
- “Thoâi Cöông haõy bình tónh, haõy chôø ñôïi nhöõng gì ñang

108 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

ñeán vôùi mình, mình ñaõ thaät söï maát nöôùc roài, soá phaän ñaõ an
baøi, coù leõ mình seõ maát töï do vaø töông lai ñen toái. Coá gaéng
ñeå maø lo gia ñình chöù khoâng coøn caùch naøo hôn…”

Cöông noùi vôùi toâi:
- “Thieáu taù cuõng vaäy, em chuùc thieáu taù gaëp moïi söï bình
an vaø nhieàu may maén trong töông lai, nhöng em khoâng bieát
em coù theå chaáp nhaän cuoäc soáng trong töông lai saép tôùi ñöôïc
hay khoâng. Baây giôø em cuõng khoâng bieát chính taâm traïng
em nhö theá naøo…”
Thôøi gian töø bieät caáp baùch, toâi noùi vôùi Cöông toâi phaûi
vaøo töø bieät cuï Höông vì toâi nghó raèng trong töông lai chaéc
khoù coù theå gaëp laïi cuï.
Cöông noùi:
-“Thieáu taù cöù vaøo, cuï ôû trong nhaø moät mình khoâng coù ai”.
Khi nghe Cöông vaøo trình, cuï böôùc ra khoûi phoøng. Toâi
thaáy cuï vaø ñöùng nghieâm chaøo. Cuï baét tay toâi vaø môøi toâi
ngoài. Toâi nhaän thaáy cuï roõ raøng ñang trong traïng thaùi moûi
meät. Toâi raát hieåu thôøi gian vöøa qua, nhöõng bieán chuyeån
doàn daäp cuûa tình hình ñaát nöôùc, cuï phaûi laøm vieäc moät caùch
lieân tuïc. Heä thoáng an ninh cuûa phuû phoù Toång Thoáng cuõng
baän roän theo söï di chuyeån lieân tuïc cuûa cuï, nhaát laø sau ngaøy
Toång Thoáng Nguyeãn Vaên Thieäu baøn giao chöùc vuï tröïc tieáp
ñieàu haønh ñaát nöôùc cho cuï. Toâi nhìn cuï vaø noùi:
-“Thöa cuï, hoâm nay cuï coù khoûe hay khoâng?”
Nhö thöôøng leä cuï voå vaøo vai toâi vaø noùi chaãm raõi:
- “Qua vaãn khoûe, khoâng sao ñaâu em.”
Cuï noùi tieáp:
- “Maáy hoâm nay maáy em raát vaát vaû, nhöng baây giôø ñaát
nöôùc khoâng coøn, trong töông lai cuoäc soáng caùc em vaø gia
ñình caøng vaát vaû hôn. Khoâng bieát roài ñaát nöôùc mình seõ nhö
theá naøo. Qua khoâng coøn bieát laøm sao hôn nöõa vì noù vöôït
qua moïi yù muoán cuûa mình. Thaät laø moät söï baát haïnh cho daân
toäc Vieät Nam cuûa mình!”
Ngöøng moät laùt, cuï nhìn toâi noùi tieáp:
- “Thôøi gian qua em vaø moät caùc anh em quaân nhaân cuõng
ñaõ raát meät lo cho qua. Xin cho qua gôûi lôøi caùm ôn ñeán caùc

ÑA HIEÄU 93 109

em. Qua caàu chuùc cho em vaø taát caû quaân nhaân cuøng gia
ñình ñöôïc bình an vaø moïi söï may maén trong töông lai…”

Toâi nhìn cuï vaø caûm thaáy thöông cuï voâ cuøng, caû toâi vaø cuï
khoâng caàm ñöôïc nöôùc maét. Toâi thaáy cuï coá neùn noãi buoàn,
thænh thoaûng laáy khaên ra chaäm gioït nöôùc maét cho noù khoûi
rôi xuoáng. Cuï muoán noùi nhieàu nhöng gioïng noùi ngaét quaõng
vì xuùc ñoäng. Trong khi nhìn qua Cöông thì nöôùc maét tuoân
traøo. Toâi nhìn cuï vaø noùi:

- “Thöa cuï, xin cuï yeân taâm, laø quaân nhaân vieäc gian khoå
laø chuyeän bình thöôøng, xin cuï chôù baän taâm. Con caàu xin
moïi söï an laønh ñeán vôùi cuï vì cuï laø ngöôøi laõnh ñaïo cuûa ñaát
nöôùc. Con sôï moïi söï khoâng laønh ñeán vôùi cuï.”

Cuï aân caàn noùi vôùi toâi:
-“Em ñöøng lo cho qua, qua choïn vieäc ôû laïi vôùi ñaát nöôùc
laø qua chaáp nhaän taát caû moïi vieäc khoâng may xaûy ra ñoái vôùi
qua. Qua hieåu raèng khi coäng saûn chieám ñaát nöôùc thì daân
tình seõ baát haïnh vaø khoán khoå khoân löôøng. Caùi cheát, ñoái
vôùi qua laø vieäc raát bình thöôøng. Qua chæ thöông sinh linh
thoáng khoå…”
Thaáy ñaõ laâu, toâi ñöùng daäy töø bieät cuï, toâi oâm cuï vaø noùi:
- “Con caàu chuùc cho cuï moïi söï bình an…”
Quaù 12g30 tröa ngaøy 30/4/75, hai giôø sau khi thaønh phoá
Saøi Goøn ñoåi chuû, Cöông tieãn toâi ra coång. Cöông oâm toâi khaù
laâu vaø chuùc toâi ñöôïc bình an vaø nhieàu may maén. Toâi cuõng
chuùc Cöông nhö vaäy vaø toâi leân chieác xe jeep laùi veà ñöôøng
Sö Vaïn Haïnh ñeå ñoùn vôï con töø nhaø ngöôøi chò Hai cuûa vôï
toâi veà nhaø.
Ñöôøng phoá Saøi Goøn roái loaïn, xe chaïy voäi vaõ khoâng coøn
luaät leä löu thoâng. Toâi laùi chieác xe jeep töø nhaø cuï theo ñöôøng
Phan Thanh Giaûn, Coâng Lyù, Hieàn Vöông, Traàn Quoác Toaûn,
chaïy voøng qua Lyù Thaùi Toå ñaõ thaáy moät xe lam gaén côø Maët
Traän Giaûi Phoùng Mieàn Nam xuaát hieän vôùi loa phoùng thanh
hoâ haøo tieâu dieät boïn “Myõ Nguïy”. Toâi laùi xe vöôït laùch vaøo
ñöôøng Coäng Hoøa vaø chaïy veà ñöôøng Thaønh Thaùi maø loøng
ñau nhö caét. Cuoái cuøng, laùi veà ñöôøng Sö Vaïn Haïnh ñoùn vôï
con veà nhaø treân ñöôøng phoá roái loaïn trong thôøi gian ñoåi chuû.

110 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

Thaû vôï con xuoáng con heûm treân ñöôøng Traàn Quoác Toaûn ñeå
ñi boä vaøo nhaø, toâi laùi chieác xe jeep queïo vaøo ñöôøng Cao
Thaéng vaø ñaäu laïi beân ñöôøng, boû laïi chieác xe jeep treân ñöôøng
Cao Thaéng, goùc ñöôøng Phan Thanh Giaûn… Tuaàn leã sau, toâi
coù dòp ñi ngang ñöôøng Cao Thaéng, toâi thaáy chieác xe jeep
ñaõ bò ñaäp phaù, toâi nhìn thaáy maø ñau loøng.

Sau khi coäng saûn Baéc Vieät vaøo Dinh Ñoäc Laäp baøn giao
vôùi Töôùng Döông Vaên Minh, ñaøi phaùt thanh Vieät Nam Coäng
Hoøa bieán thaønh ñaøi phaùt thanh cuûa “giaûi phoùng”, chöông
trình phaùt thanh cuûa chaùnh quyeàn môùi keâu goïi quaân ñoäi
Vieät Nam Coäng Hoøa buoâng suùng vaø tuaân thuû luaät leä cuûa
chaùnh quyeàn môùi. Taïi Saøi Goøn laø Uyû Ban Quaân Quaûn thaønh
phoá Saøi Goøn - Chôï Lôùn, ngöôøi ñöùng ñaàu laø Thöôïng Töôùng
Traàn Vaên Traø….

Theo leänh, saùng hoâm sau toâi ñeán trình dieän taïi nha Toång
Thô Kyù/ Phuû Phoù Toång Thoáng cuõng naèm treân ñöôøng Leâ Quùy
Ñoân. Taïi ñaây, sau khi laøm thuû tuïc khai lyù lòch trích ngang
vôùi ngöôøi boä ñoäi ñeán nhaän phuû phoù Toång Thoáng, toâi bò giöõ
laïi gaàn hai tieáng. Toâi nghó raèng toâi seõ bò giöõ laïi luoân. Tuy
nhieân, sau ñoù toâi ñöôïc thaû ra veà.

- “Toâi cho anh veà, nhöng nhôù khi coù leänh laø anh phaûi
trình dieän ngay, caùc anh khoâng troán khoûi chuùng toâi ñaâu.”

Toâi nghó raèng toâi seõ bò giöõ laïi luoân vì khi xem lyù lòch cuûa
toâi, teân boä ñoäi tieáp quaûn toû ra gay gaét. Haén noùi:

- “Caáp baäc cuûa anh coù ñuùng laø thieáu taù hay khoâng?”
Toâi traû lôøi vôùi haén:
- “Toâi ñaõ ghi roõ raøng trong tôø giaáy maø anh ñöa cho toâi
ñoù, caáp baäc cuûa toâi laø thieáu taù.”
Haén hoûi tieáp:
- “Coù phaûi anh laø thieáu taù ôû tôùi giôø phuùt cuoái cuøng phaûi
khoâng?”
Toâi noùi vôùi haén:
- “Ñuùng roài, toâi ôû tôùi giôø phuùt cuoái cuøng vôùi anh em thuoäc
quaân ñoäi cuûa chuùng toâi.”
Thì ra tröôùc khi laøm vieäc vôùi toâi, haén ñaõ laøm vieäc vôùi
anh em quaân nhaân thuoäc phuû phoù toång thoáng neân khi thaáy

ÑA HIEÄU 93 111

lyù lòch cuûa toâi, haén môùi kieám chuyeän haïch hoûi theâm.
Haén nhìn toâi vaø buoâng ra moät caâu noùi tròch thöôïng cuûa

ñaùm quaân chieán thaéng, haén noùi:
- “Troâng anh thaät böôùng bænh, taïi sao anh khoâng boû chaïy

nhö thaèng Thieäu, thaèng Kyø vaø thaèng Khieâm?”
Toâi caûm thaáy ñau nhoùi tröôùc caâu noùi cuûa haén, nhöng coá

bình tónh traû lôùi:
- “Anh laø moät quaân nhaân vaø toâi laø moät quaân nhaân, thì

anh phaûi hieåu roõ quaân nhaân phaûi tuaân leänh nhö theá naøo.”
Haén nhìn toâi vaø noùi tieáp:
- “Baây giôø anh nghó nhö theá naøo, coù coøn daùm choáng laïi

nöõa hay khoâng?”
Toâi vaãn coá bình tónh traû lôøi:
- “Caùc anh laø keû chieán thaéng, chuùng toâi laø keû baïi traän,

caùc anh muoán laøm gì chuùng toâi thì caùc anh cöù laøm, tuøy vaøo
caùc anh.”

Toâi thaáy haàu nhö moïi ngöôøi ñeàu coù maët trong buoåi saùng
hoâm ñoù, nhöng ñaëc bieät toâi khoâng thaáy söï hieän dieän cuûa
Ñaïi UÙy Phan Höõu Cöông. Toâi hoûi, nhöng maø chaúng ai bieát.

Khi toâi ra veà, beân ngoaøi ñöôøng coøn khoaûng naêm, saùu anh
em quaân nhaân, caùc oâng thöôïng só giaø trong ban truyeàn tin
vaãn coøn loùng ngoùng xem toâi coù ñöôïc thaû ra veà hay khoâng,
toâi nhôù Thöôïng Só Chí, Thöôïng Só Ngoãng thuoäc ban truyeàn
tin, vaø moât vaøi anh em khaùc, hoï thaáy toâi bò giöõ laïi khaù laâu
neân töôûng toâi bò baét luoân, nhöng khi thaáy toâi ra, hoï thôû phaøo
nheï nhoûm. Hoï noùi:

- “Tuïi em cöù töôûng thieáu taù bò giöõ laïi roài, Nghieäp taøi xeá
cuûa thieáu taù döï ñònh veà nhaø cho baø xaõ thieáu taù hay, nhöng
tuïi em noùi cöù ñôïi moät chuùt coi chuùng noù coù chôû thieáu taù ñi
hay khoâng roài haõy veà cho hay. Thaät may, thieáu taù ñöôïc veà.
Hoài saùng naày anh em chöa ai aên gì neân raát ñoùi, vaäy môøi
thieáu taù laïi quaùn phôû caïnh ñöôøng Leâ Quyù Ñoân aên luoân roài
mình chia tay vì bieát bao giôø môùi coù theå gaëp laïi nhau.”

Chuùng toâi aên phôû laàn cuoái cuøng roài chia tay trong taâm
traïng buoàn baõ. Khi chia tay, toâi nhôù tôùi Cöông, khoâng bieát
taïi sao, saùng tôùi giôø khoâng thaáy Cöông, loøng toâi nhö soát

112 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

ruoät, nhö moät thöù tình caûm ñaëc bieät ñoái vôùi Cöông thuùc
giuïc, toâi ñi boä ñeán tö thaát cuûa cuï Höông ñeå tìm Cöông vaø
luoân tieän xem hieän giôø cuï Höông ra sao. Khi toâi ñeán, moät
ngöôøi caän veä cuõ vaãn coøn chaïy ra môû cöûa cho toâi vaøo maø
nöôùc maét anh coøn chaûy traøn treà vôùi ñoâi maét ñoû hoe. Linh
tính cho toâi bieát moät ñieàu khoâng laønh, toâi chöa kòp hoûi thì
ngöôøi caän veä oøa leân khoùc vaø cho toâi hay Ñaïi UÙy Phan Höõu
Cöông ñaõ cheát roài! Anh ta noùi:

- “Thieáu taù ôi! Ñaïi UÙy Cöông ñaõ töï saùt ñeâm qua, hieän
xaùc ñang coøn ñeå treân divan trong nhaø!”

Toâi thaät baøng hoaøng tröôùc caùi tin seùt ñaùnh ngang tai naày,
toâi hoûi laïi:

-“Thaät söï nhö vaäy sao?”
Ngöôøi caän veä trung thaønh noùi:
-“Daï, oâng thaày cuûa em khoâng coøn nöõa!”
Khi toâi böôùc vaøo, moät hình aûnh ñaäp vaøo maét toâi nhö sau:
Treân chieác divan, xaùc cuûa Cöông haàu nhö nguyeân veïn, vaãn
coøn aám, ñoâi maét chöa nhaém laïi hoaøn toaøn. Cuï Höông mang
kính ñen, ngoài phía treân ñaàu caùi divan, coù leõ loøng Cuï ñang
trong nieàm ñau toät cuøng vì söï ra ñi cuûa ñöùa chaùu ruoät, moät
ñöùa chaùu heát loøng lo cho söï an nguy cuûa mình. Toâi cuùi ñaàu
nghieâm trang chaøo cuï vaø nhìn xaùc Cöông xaù moät caùch ñau
xoùt. Coù leõ tröa ngaøy hoâm qua, Cöông oâm chaàm toâi maø khoùc
vì hình nhö Cöông ñaõ quyeát ñònh trong ñaàu, vaø coù leõ Cöông
bieát raèng Cöông khoâng coøn gaëp laïi toâi. Toâi laáy tay vuoát maét
cho Cöông nhaém haún laïi maø gioït nöôùc maét tuoân traøn, toâi
khoâng theå naøo caàm ñöôïc nöôùc maét. Laø moät quaân nhaân toâi
chöùng kieán raát nhieàu caûnh cheát choùc, nhöng caùi cheát naày
cuûa Cöông, toâi thaáy loøng mình xoùt xa quaù. Hoûi ra, toâi ñöôïc
bieát hai vôï choàng quyeân sinh, nhöng baø xaõ cuûa Cöông coøn
ñang haáp hoái, khoâng bieát coù qua ñöôïc hay khoâng?
Toâi bieát ñoái vôùi cuï Höông, vaøo luùc naày cuï ñaõ chòu ñöïng
nhieàu noãi ñau toät cuøng. Cuï mang maét kính ñen nhö ñeå che
giaáu moät caëp maét quaàng thaâm vì ñaát nöôùc tan naùt döôùi aùch
thoáng trò cuûa coäng saûn Vieät Nam, cuï ñau ñôùn vì noãi maát maùt
ñöùa chaùu thöông yeâu, gaàn guõi vôùi cuï. Coøn caùi ñau naøo hôn

ÑA HIEÄU 93 113

vaøo luùc naày ñoái vôùi cuï khi maø chöùng kieán bao nhieâu tang
toùc xaûy ra cho ñaát nöôùc vaø cho gia ñình maø mình ñaønh baát
löïc vôùi thaân phaän caù chaäu, chim loàng hieän taïi!

Thaáy toâi maõi traàm ngaâm khi nhìn vaøo thaân xaùc cuûa
Cöông, cuï noùi:

- “Cöông noù ñaõ boû qua noù ñi roài, qua chæ tieác noù cuõng
nhö em, tuoåi coøn treû töông lai coøn daøi, tình hình ngaøy hoâm
nay roài ñaây noù cuõng phaûi thay ñoåi, caùi gì maát loøng daân thì
seõ khoâng toàn taïò ñöôïc…”

Ngöøng moät laùt cuï noùi tieáp:
- “Ñaùng lyù ra chuùng ta thoáng nhaát ñaát nöôùc töø Nam ra
Baéc, chöù khoâng phaûi töø Baéc vaøo Nam, nhöng vaän nöôùc
khoâng nhö mình mong öôùc ñöôïc. Nöôùc mình chieán tranh
ñaõ daøi nhöng khi chaám döùt, trôøi ñaõ khieán daân toäc naày coøn
tieáp tuïc khoå ñau, baûn thaân qua khoâng tieác, chæ thöông cho
daân mình. Em ñöøng laøm nhö Cöông, em haõy can ñaûm leân

nha em…”
Ngöøng moät laùt roài

cuï noùi tieáp:
- “Con ñöôøng em ñi

sau naày seõ raát choâng
gai, daân toäc naøo coøn
naèm trong cheá ñoä coäng
saûn thì coøn ñau khoå,
nhöng cheá ñoä coäng saûn
naøo roài cuõng suïp ñoå vì
seõ khoâng coøn thích hôïp
sau naày. Töông lai daân
toäc mình roài cuõng coù
ngaøy toát ñeïp, vaäy em
haõy can ñaûm ñi trong
con ñöôøng saép tôùi ñöøng
ngaõ loøng tröôùc nghòch
caûnh nhö Cöông”.

Thaáy khoâng tieän ôû
Taùc phaåm cuûa Phan Traàn Hieáu laâu, toâi ñöùng daäy töø

114 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

bieät cuï, töø bieät Cöông laàn cuoái cuøng trong noãi buoàn mieân
man.

Maõi sau naøy, khi qua ñeán Myõ, toâi bieát chò Cöông raát may
coøn soáng. Chò Cöông baây giôø ñang soáng ôû Myõ vaø ñöùa con
trai, chaùu Phan Traàn Hieáu, thì nay ñaõ thaønh taøi vaø laø moät
phoùng vieân cuûa tôø baùo Orange County Register. Chaùu ñaõ
coù laàn veà Vieät Nam thaêm baø noäi vaø oâng caäu laø cuï Höông.
Chaùu ñaõ vieát moät phoùng söï raát hay sau chuyeán veà Vieät
Nam naày vôùi töïa ñeà cuoán saùch baèng song ngöõ: Coäi Nguoàn
Baát An “Roots of Unrest”, chaùu coù gôûi taëng toâi moät quyeån.

Toâi bieát Cöông khi anh coøn laø chuaån uùy môùi ra tröôøng vaø
veà laøm trung ñoäi tröôûng cho Ñaïi Ñoäi 1 thuoäc Tieåu Ñoaøn 1
Coâng Vuï tröïc thuoäc Bieät Khu Thuû Ñoâ. Luùc aáy toâi laø trung
uùy ñaïi ñoäi phoù cuûa ñôn vò naày. Cöông laø ngöôøi só quan baûn
tính cöông tröïc, khi laøm coâng vieäc naøo ñöôïc giao thì laøm
tôùi nôi tôùi choán. Cöông ôû chung moät ñôn vò vôùi toâi moät thôøi
gian thì veà Phuû Thuû Töôùng khi cuï Höông laøm Thuû Töôùng.
Luùc aáy Cöông muoán xin toâi veà laøm vieäc vôùi Cöông taïi Phuû
Thuû Töôùng nhöng toâi töø choái. Maõi ñeán sau naày khi toâi veà
Phoøng 3 Bieät Khu Thuû Ñoâ laøm vieäc moät thôøi gian khaù daøi,
thì Cuï Höông ra ñöùng chung lieân danh vôùi Toång Thoáng
Nguyeãn Vaên Thieäu, Cöông xin toâi veà laøm vieäc taïi Phuû Phoù
Toång Thoáng cho ñeán ngaøy maát nöôùc.

Ngaøy toâi ñeán tö thaát cuûa cuï Höông aên sinh nhaät chaùu
Phan Traàn Hieáu, Cöông ñaõ giôùi thieäu toâi vôùi cuï Höông.
Trong böõa côm taïi tö thaát, dieän kieán laàn ñaàu tieân vôùi cuï
Höông, toâi nhôù nhö sau:

Toâi ñöôïc Cöông daãn vaøo giôùi thieäu, cuï Höông aân caàn
môøi toâi vaøo baøn aên sau khi toâi ñöùng nghieâm trang chaøo cuï
vaø xöng danh theo moät leã nghi nhaø binh ñoái vôùi moät thöôïng
caáp, cuï Höông tieán ñeán baét tay toâi vaø thaân maät môøi ngoài
vaøo baøn aên côm tröa. Cuï laáy cheùn vaø chính tay cuï ñôm côm
vaø trao cho toâi, cuï noùi moät caùch aân caàn:

- “Chaøo em, em cöù duøng côm töï nhieân nhö trong nhaø,
Cöông noù coù noùi vôùi Qua veà em. Cöông noù muoán em veà
ñaây laøm vieäc, yù em nhö theá naøo?”

ÑA HIEÄU 93 115

Tröôùc söï aân caàn cuûa cuï Höông, toâi thaät voâ cuøng caûm
ñoäng. Töø laâu roài, qua baùo chí, truyeàn hình, hình aûnh cuûa cuï
qua nhöõng vai troø cuï Höông ñaûm nhieäm nhö ñoâ tröôûng, thuû
töôùng, toâi ñaõ thaàm khaâm phuïc tö caùch ñaïo ñöùc, nay ñöôïc
dieän kieán laàn ñaàu tieân con ngöôøi aáy baèng xöông, baèng thòt
qua böõa côm gia ñình thònh soaïn, aám cuùng. Toâi thaáy khoâng
coøn caùch naøo khaùc hôn laø nhaän nhieäm vuï môùi taïi Phuû Phoù
Toång thoáng, toâi noùi vôùi cuï:

- “Thöa cuï, toâi xin caùm ôn Trung UÙy Cöông ñaõ tín nhieäm
toâi vaø ñeà cöû toâi veà laøm vieäc taïi phuû phoù toång thoáng, vaø toâi
xin caùm ôn cuï ñaõ chaáp nhaän cho toâi veà laøm vieäc. Toâi seõ
coá heát söùc mình ñeå hoaøn thaønh traùch nhieäm cuûa moät quaân
nhaân ñöôïc giao phoù”.

Saùng thöù hai ngaøy hoâm sau, theo leänh cuûa Bieät Khu Thuû
Ñoâ, toâi qua trình dieän taïi Phuû Phoù Toång Thoáng vaø laøm vieäc
tôùi ngaøy maát nöôùc 30/4/75.

Thaät tình, toâi hoaøn toaøn hôi ngaïc nhieân vì toâi thaät söï chöa
ñöôïc Cöông cho bieát tröôùc veà ñieàu naày. Töø laâu roài Cöông
vaãn thöôøng lieân laïc vôùi toâi töø khi Cöông veà laøm vieäc vôùi cuï
khi cuï laøm thuû töôùng. Cöông vaãn thöôøng hay môøi toâi ñeán tö
thaát cuûa cuï, nôi Cöông ôû chung vaø laøm vieäc vôùi cuï, nhöng
toâi chöa moät laàn naøo böôùc chaân tôùi vì toâi raát ngaïi ñeán nhöõng
nôi nhö vaäy. Tuaàn roài toâi nhaän ñöôïc moät laù thö vieát voäi vaõ
baèng tôø giaáy nhoû quaêng vaøo nhaø nhö sau:

- “Thöa ñaïi uùy, ngaøy hoâm nay em coù ñeán nhaø ñaïi uùy
maáy laàn maø ñaïi uùy vaãn chöa veà neân em vieát laù thö naày, em
khaån khoaûn kính môøi ñaïi uùy ñeán nhaø em aên sinh nhaät ñöùa
con ñaàu loøng cuûa em, em mong ñaïi uùy chôù choái töø. Trung
UÙy Phan Höõu Cöông ”.

Thaáy laù thö vôùi lôøi tha thieát nhö vaäy, toâi noùi vôùi baø xaõ mua
moät moùn quaø vaø ngaøy chuùa nhaät hoâm ñoù toâi mang quaø ñeán
cho con cuûa Cöông. Cöông ra môû cöûa ñoùn toâi vaøo vaø cöôøi:

- “Thaät ra hoâm nay khoâng phaûi laø ngaøy sinh nhaät cuûa
con em, em laáy lyù do naày ñeå ñaïi uùy ñeán vôùi em vaø aên côm
tröa vôùi gia ñình em”.

Söï vieäc laø do söï xeáp ñaët cuûa Cöông, vì Cöông muoán toâi

116 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

veà laøm vieäc taïi Phuû Phoù Toång thoáng vôùi Cöông.
Cöông ôi, khi vieát ñeán ñaây, toâi boãng nhôù nhö in caùi ngaøy

hoäi ngoä ñaëc bieät naày vaø toâi vaãn nhôù ôn Cöông moät quaân
nhaân maø toâi raát quyù troïng. Toâi nhôù caùi phong caùch quaù aân
caàn vaø thaät gaàn guõi cuûa cuï Höông. Toâi nhôù moät böõa aên thaät
ñôn giaûn cuûa moät vò phoù toång thoáng vôùi côm rau vaø caù kho
bình thöôøng.

Trong coâng vieäc maø toâi phuï traùch, thaät tình toâi khoâng
phaûi laø ngöôøi coù cô hoäi ñöôïc gaàn vôùi cuï Höông, chæ ñeán
khi nhöõng ngaøy daàu soâi löûa boûng, nhöõng ngaøy sau cuøng cuûa
thaùng tö ñen, toâi môùi thaät söï beân cuï. Tuy nhieân, ñoái vôùi taát
caû moïi ngöôøi coù cô hoäi laøm vieäc taïi phuû phoù toång thoáng
ñeàu nhìn thaáy cuï laø moät con ngöôøi bình dò, hieàn hoøa, ñaùng
kính… Nhieàu khi toâi thaáy phoøng an ninh môû cöûa cho moät xe
mì goõ vuøng quanh phuû phoù toång thoáng vaøo. Moät laùt sau theá
naøo phoøng tuøy vieân cuõng goïi ñieän thoaïi thoâng baùo:

- “OÂng Giaø môøi aên mì”.
Theá laø taát caû quaân nhaân vaø coâng chöùc ñeàu quaây quaàn
ñeán xe mì aên mì chung vôùi cuï. Hình aûnh naày toâi thaáy cuï thaät
gaàn guõi vôùi moïi ngöôøi. Cuï noùi chuyeän heát söùc thaân maät, ñi
baét tay töøng ngöôøi, hoûi thaêm aân caàn. Nhieàu khi trong phuû
phoù, toâi thaáy cuï ngoài vôùi chieác aùo thun sôøn vai, hoaëc raùch
moät vaøi choã. Toâi ñöôïc ngöôøi nhaø cho bieát quaàn aùo cuûa cuï
ñaõ cuõ maø cuï khoâng cho boû ñi. Cuï noùi:
- “Nhieàu ngöôøi coøn khoâng coù aùo maëc, coù giaøy deùp ñeå
ñi, mình coù thì khoâng neân phí phaïm, maëc nhö vaày coù raùch
chuùt khoâng sao.”
Ñaây laø lôøi baø coâ trong gia ñình noùi laïi.
Ñoái vôùi quaân ñoäi, cuï luoân luoân quan taâm ñeán nhöõng khoù
khaên maø anh em quaân nhaân ñang soáng vaø theo doõi raát saùt
tình hình chieán söï. Coù laàn ñích thaân toâi ñöôïc giao nhieäm
vuï mang moät soá quaø cuûa cuï trao cho caùc coâ nhi quaû phuï taïi
Sö Ñoaøn 5 boä binh nhaân ngaøy kyû nieäm 10 naêm thaønh laäp
Sö Ñoaøn 5 Boä Binh, luùc aáy Chuaån Töôùng Traàn Quoác Lòch
laø Tö Leänh Sö Ñoaøn 5 Boä Binh taïi Lai Kheâ.
Roài, khi ñöôïc tin töôùng Ñoã Cao Trí bò töû naïn tröïc thaêng,

ÑA HIEÄU 93 117

cuï khoâng caàm ñöôïc nöôùc maét, cuï noùi:
- “Vieät Nam Coäng Hoøa vöøa maát ñi moät töôùng taøi trong

tình theá nghieâm troïng cuûa ñaát nöôùc tröôùc söï xaâm nhaäp töø
mieàn Baéc cuûa ñòch quaân.”

Toâi nhôù Ñaïi UÙy Cöông ñaõ noùi vôùi toâi:
- “Khi nghe tin oâng Töôùng Trí cheát baát ngôø, khi Quaân
Ñoaøn 3 ñang môû cuoäc haønh quaân vaây haõm coäng quaân khi
chuùng duøng laõnh thoå Laøo vaø Cambuchia xaâm nhaäp mieàn
Nam, oâng Giaø khoùc vaø buoàn laém.”
Ngoaøi vieäc baän taâm trong coâng vieäc laõnh ñaïo ñaát nöôùc,
hieåu roõ chieán tranh laø taøn baïo vaø ñôøi soáng binh só coøn nhieàu
khoù khaên, cuï Höông coøn moät taám loøng nhaân aùi ñeán nhöõng
ngöôøi baát haïnh trong xaõ hoäi. Cuï raát quan taâm ñeán nhöõng
ngöôøi bò beänh phong cuøi taïi traïi cuøi Di Linh, cuï hieåu roõ ñeán
coâng söùc cuûa nhöõng ngöôøi taän tuïy phuïc vuï nhöõng ngöôøi bò
beänh naày. Ñieån hình laø coâng ñöùc vaø loøng baùc aùi cuûa Ñöùc
Cha Jean Cassaigne, moät ngöôøi caû moät cuoäc ñôøi daønh troïn
söï thöông yeâu ñoái vôùi nhöõng ngöôøi mang beänh phong cuøi
taïi traïi naày. Cuï Höông ñaõ ñeà cöû hai nhaân vieân cao caáp ñeán
trao taëng moät huy chöông cao quyù cuûa chaùnh phuû Vieät Nam
Coäng Hoøa cho Ñöùc Cha Jean Casaigne vaøo ngaøy 12/4/1973
Khi chaáp nhaän ôû laïi ñaát nöôùc, cuï hieåu raát roõ caùc ñoøn traû
thuø cuûa coäng saûn vaøo thaønh phaàn quaân, caùn, chính Vieät Nam
Coäng Hoøa. Cuï ñaõ thaúng thaén töø choái nhaän quyeàn coâng daân
khi chính quyeàn coäng saûn Vieät Nam döï ñònh trao laïi cho cuï
nhö laø moät hình thöùc tuyeân truyeàn. Cuï töø choái vaø noùi trong
böùc thö ñeán caáp laõnh ñaïo coäng saûn Vieät Nam nhö sau:
- “Hieän nay vaãn coøn haøng traêm ngaøn nhaân vieân cheá ñoä
cuõ, caû vaên laãn voõ, töø phoù thuû töôùng ñeán toång boä tröôûng, caùc
töôùng laõnh, quaân nhaân, coâng chöùc caùc caáp, caùc chaùnh trò gia,
caùc vò laõnh ñaïo toân giaùo, ñaûng phaùi, ñang bò taäp trung trong
caùc traïi caûi taïo, ræ tai ngaén haïn maø cho ñeán nay vaãn chöa
thaáy veà. Toâi laø ngöôøi ñöùng ñaàu haøng laõnh ñaïo chaùnh phuû
Vieät Nam Coäng Hoøa, xin laõnh heát traùch nhieäm moät mình.
Toâi xin chính phuû môùi, haõy thaû hoï veà heát, vì hoï laø nhöõng
ngöôøi chæ bieát thöøa haønh meänh leänh caáp treân, hoï khoâng coù

118 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

toäi gì caû. Chöøng naøo nhöõng ngöôøi taäp trung caûi taïo ñöôïc
veà heát, chöøng naøo hoï nhaän ñöôïc ñaày ñuû quyeàn coâng daân,
chöøng ñoù, toâi seõ laø ngöôøi cuoái cuøng sau hoï, nhaän quyeàn
coâng daân cho caù nhaân toâi”.

Nay thì cuï ñaõ khoâng coøn nhöng luùc naøo cuõng laø taám
göông trong saùng cuûa moät keû só suoát ñôøi taän tuïy vôùi daân
vôùi nöôùc, soáng thanh baàn, lieâm chính trong moïi hoaøn caûnh.
Taám göông cuûa cuï veà loøng yeâu nöôùc thöông daân, ñöùc ñoä
cuûa cuï laøm cho nhöõng ngöôøi töøng laøm vieäc vôùi cuï ngöôõng
moä. Cuï ñaõ ra ñi vaøo ngaøy vaøo ngaøy 27/1/1982 naêm Nhaâm
Tuaát. Trong nieàm thöông tieác cuï Traàn Vaên Höông, haøng
naêm, chuùng toâi, nhöõng quaân nhaân moät thôøi laøm vieäc taïi
phuû phoù toång thoáng thöôøng taäp trung taïi nhaø cuûa Ñaïi UÙy
Nguyeãn Vaên Nhöït, moät só quan tuøy vieân luoân luoân caän keà
beân cuï trong moïi hoaøn caûnh. Ñaïi Uyù Nhöït thôø cuï treân baøn
thôø cuûa gia ñình vaø thöông yeâu cuï nhö chính laø thaân phuï
cuûa mình. Chuùng toâi thöông kính cuï Höông vì chuùng toâi
hieåu raát nhieàu veà cuï, moät con ngöôøi taän tuïy vôùi ñaát nöôùc.
Cuï ñau caùi ñau chung cuûa daân toäc khi phaûi soáng döôùi söï
ñoäc taøi aùp böùc. Nhöng beân caïnh nieàm ñau ñoù, cuï coøn caùi
ñau rieâng vì mình chöa hoaøn thaønh ñöôïc traùch nhieäm cuûa
moät keû só tröôùc côn quoác bieán. Nhöng tröôùc lòch söû, cuï ñaõ
ñeå laïi cho haäu theá moät taám göông trong saùng cuûa loøng yeâu
nöôùc chaân chính.

Chuùng toâi luoân caàu nguyeän cho cuï Höông, ngöôøi chaùu
cuûa cuï, Ñaïi UÙy Phan Höõu Cöông ñöôïc soáng trong coõi an
bình vôùi loøng thanh thaûn, nheï nhaøng.

Thieáu Taù Nguyeãn Chaùnh Tröïc K20
Cöïu Tröôûng Phoøng Quaân Vuï

Voõ Phoøng Phuû Phoù Toång Thoáng

ÑA HIEÄU 93 119

Traû Ta Soâng Nuùi

ªª Vuõ Hoaøng Chöông

Traûi boán nghìn naêm döïng nöôùc nhaø,
Soâng khoe huøng duõng nuùi nguy nga
"Traû ta soâng nuùi!" bao ngöôøi tröôùc,
Gaøo theùt ñoøi cho boïn chuùng ta.

"Traû ta soâng nuùi!" töøng trang söû,
Daân toäc coøn nghe voïng thieát tha.
Ngöôïc veát thôøi gian, cuøng nhaén nhuû:
"Khoâng ñoøi, ai traû nuùi soâng ta!"

Côø baùo phuïc, Hai Baø khôûi nghóa,
Ñuoåi quaân thuø, xöng ñeá moät phöông.
Long Bieân saám daäy sa tröôøng,
Ba Thu xaõ taéc, mieáu ñöôøng uy nghi.

120 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

Xoùt noøi gioáng quaûn chi boà lieãu
Doøng Caåm Kheâ coøn reùo tinh anh.
Moät phen soâng nuùi tranh giaønh,
Maù hoàng ghi daáu söû xanh muoân ñôøi...
Beå daâu maáy cuoäc ñoåi ñôøi
Loøng traêm hoï vaãn daàu soâi böøng böøng.

Mai Haéc Ñeá, Phuøng Höng Boá Caùi,
Lieàu theá coâ giaèng lai bieân cöông.
Ñaàu voi Leä Haûi Baø Vöông
Duø khi chieán töû vaãn göông anh haøo.
Tinh thaàn ñoäc laäp neâu cao,
Saøi lang kia: nuùi soâng naøo cuûa ngöôi?...

Nuùi soâng aáy cuûa ngöôøi daân Vieät
Choáng Baéc phöông töøng quyeát thö huøng,
Ngoâ Quyeàn ñaïi phaù Löu Cung,
Baïch Ñaèng Giang noåi muoân truøng soùng reo...

Hoàn töï chuû veà theo löûa ñuoác,
Chöõ thieân thu: "Nam Quoác Sôn Haø..."
Phaù tan nghòch loã khoâng tha,
Töôùng quaân Thöôøng Kieät gan giaø maáy möôi.

Göôm chieán thaéng trôû vôøi Ñoâng Baéc,
Hòch vaûi neâu toäi giaëc tham taøn.
Döïng nhaân nghóa, vôùt laàm than,
Danh thôm aûi ngoaïi saám ran bieân thuøy...
Khí thieâng toûa choùi töù beà,
Phöôøng ñoâ hoä coù gai gheâ ít nhieàu...

ÑA HIEÄU 93 121

Cöûa Haøm Töû vaéng teo veát caùo,
Beán Chöông Döông cöôùp giaùo quaân thuø.
Traän Ñaø Maïc daãu raèng thua,
"Laøm Nam quyû chaúng laøm vua Baéc ñình."

Cheùm kieâu töôùng, doàn binh Taây Keát,
Trieàu Phuù Löông gaàm theùt giang taân.
"Phaù cöôøng ñòch baùo hoaøng aân"
Treû thô gioøng maùu hoï Traàn cuõng soâi...

Kìa traän ñaùnh beøo troâi soùng daäp,
Soâng Baïch Ñaèng thaây laáp xöông khoâ!
Nhöõng ai qua laïi baây giôø,
Nghe hôi gioù thoaûng coøn ngôø quaân reo...

Hòch Vaïn Kieáp lôøi kheâu töôùng só
Hoäi Dieân Hoàng quyeát nghò toaøn daân.
Khuoâng phuø moät daï aân caàn,
Voù thieâng ngöïa ñaù hai laàn buøn daây...
Sôn haø maáy ñoä lung lay
Maùu bao chieán só nhuoäm say maøu côø.

Caûm yù nuùi ngoài mô ñoäc laäp,
Thuaän tình soâng troâi gaáp töï do,
AÁy ai ñaâu döïng cô ñoà
Gaám theâu lôøi chieáu Bình Ngoâ thuôû naøo?

Côn nguy khoán ra vaøo sinh töû,
Thaân naèm gai loøng giöõ saét son.
Linh Sôn löông chöûa hao moøn,
Quaân tan Coâi huyeän chaúng coøn maûy may.

122 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

Cheùn röôïu ngoït coøn say thaém thía,
Tình cha con maø nghóa vua toâi.
Thuaän daân laø hôïp yù trôøi,
Söû xanh choùt voùt coâng ngöôøi Lam Sôn.
Quoác daân chung moät moái hôøn
Caàn caâu ñaùnh giaëc maø hôn giaùo daøi!...

Choáng ngoaïi ñòch göôm maøi quyeát chieán
Voi Quang Trung thaúng tieán Kinh Kyø,
Phaù Thanh binh, traän Thanh Trì,
Soâng Hoàng khoaûnh khaéc laâm ly maùu hoàng.

Nuùi daäy saám cho soâng loøe chôùp,
Côø Taây Sôn bay rôïp Baéc Haø.
Xaùc thuø xaây ngaát Ñoáng Ña
Buïi tröôøng chinh haõy coøn pha chieán baøo...
Tinh thaàn ñoäc laäp neâu cao,
Saøi lang kia, nuùi soâng naøo cuûa ngöôi?...

Cöôøng quyeàn vaãn muoân ñôøi cöôõng aùp
Döôùi baøn tay giaëc Phaùp caøng ñau...
Chuùa toâi nhoû leä cuøng nhau,
Khua chieâng haûi ngoaïi, röøng saâu keùo côø.

Daï Caàn Vöông trô trô thieát thaïch,
Keû Vaên Thaân hieäp khaùch cuøng chung.
Hoaøng Hoa Thaùm, Phan Ñình Phuøng
Khoùi reo Thanh Ngheä, löûa buøng Thaùi Nguyeân.

Hôïp Nghóa Thuïc keát lieân ñoàng chí
Xuaát döông tìm tri kyû Ñoâng Ñoâ
Phan Saøo Nam, Phan Taây Hoà
Long ñong boán beå möu ñoà cöùu daân.

ÑA HIEÄU 93 123

Vaän nöôùc chöûa heát tuaàn bó cöïc
Söùc ngöôøi khoân ñoï söùc oâng xanh,
Moãi phen gaéng goûi tung hoaønh
Thöông ôi, söï nghieäp tan taønh moãi phen!...

Nguyeãn Thaùi Hoïc gan beàn chí caû
Hoïp ñoàng bang gioùng giaû neân ñoaøn,
Röøng xanh, buïi ñoû gian nan,
Mong ñem nhieät huyeát doäi tan cöôøng quyeàn.

Toå chöùc vieäc tuyeân truyeàn, aùm saùt
Khaép nôi nôi töøng haït, töøng chaâu,
Xieát bao hi voïng buoåi ñaàu
Moät ñeâm Yeân Baùi ngôø ñaâu tan taønh!...

OÂi, Vieät Söû laø tranh ñaáu söû!
Tröôùc ñeán sau caàm cöï naøo ngôi,
Tinh thaàn ñoäc laäp saùng ngôøi,
Bao ngöôøi ngaõ laïi bao ngöôøi ñöùng leân.

Ngaøy nay muoán soâng beàn nuùi vöõng,
Phaûi laøm sao cho xöùng ngöôøi xöa.
Yeâu noøi gioáng, hieåu thôøi cô,
Boán phöông moät yù phuïng thôø giang sôn.
Ñöøng lo yeáu, haõy chung hôøn:
Caàn caâu ñaùnh giaëc töøng hôn giaùo daøi!

"Traû nuùi soâng ta!" lôøi dó vaõng
Thieân thu coøn voïng ñeán töông lai.
"Traû ta soâng nuùi!" caâu huøng traùng
Laø suùng laø göôm giöõ ñaát ñai...

Troâng leân cao ngaát phöông trôøi,
Hoàn thieâng lieät só böøng töôi saéc côø

124 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

TQLCVN Baét Quaân Trung Coäng
Treân Ñaûo DUCAN

ªª MX. Coá Taán Tinh Chaâu

Hình chuïp naêm 1961 khi taùc giaû
laø Ñaïi UÙy Tieåu Ñoaøn Phoù TÑ2/
TQLC ñoùng taïi Cam Ranh

LTS:
Haàu heát chuùng ta chæ bieát ñeán traän haûi chieán Hoaøng Sa xaûy
ra vaøo thaùng 1/1974 giöõa HQ/VNCH vaø quaân Trung Coäng,
nhöng ít ai bieát laø 15 naêm tröôùc ñoù, naêm 1/1959, ñaõ coù moät
traän ñaùnh giöõa TQLCVN vaø quaân Trung Coäng ôû Hoaøng Sa.
Noùi cho chính xaùc hôn laø sau khi thuû töôùng CSVN Phaïm Vaên
Ñoàng daâng quaàn ñaûo Hoaøng Sa cho Trung Coäng thì chuùng
ñaõ ñem daân quaân ñeán thieát laäp cô sôû taïi ñaây, nhöng ñaõ bò
TQLCVN ñaùnh ñuoåi vaø baét soáng. Ngöôøi chæ huy tröïc tieáp
cuoäc haønh quaân naøy laø Trung UÙy Coå Taán Tinh Chaâu, ÑÑT/
ÑÑ3/TÑ2. Naêm 1963, Ñaïi uùy Coå Taán Tinh Chaâu laø Tieåu
Ñoaøn Tröôûng TÑ2/TQLC vaø sau naøy oâng laø phuï taù Ñaïi Taù
Laâm Quang Thô, CHT Tröôøng Voõ Bò Quoác Gia VN.
Ban bieân taäp Ña Hieäu xin giôùi thieäu cuøng ñoïc giaû baøi vieát
cuûa cöïu Ñaïi Taù TQLC Coå Taán Tinh Chaâu.


ÑA HIEÄU 93 125

Vaøo khoûang ñaàu naêm 1959, Chæ Huy Tröôûng
TQLCVN laø Thieáu Taù Leâ Nhö Huøng, Tieåu Ñoaøn
Tröôûng TÑ2 TQLC laø Ñaïi UÙy Nguyeãn Thaønh
Yeân. Toâi, Trung UÙy Coå Taán Tinh Chaâu, Ñaïi Ñoäi Tröôûng
ÑÑ3/TÑ2 TQLC. Ñaïi ñoäi toâi ñang ñoùng ôû Cam Ranh thì
ñöôïc leänh ñem ñaïi ñoäi ra kieåm soaùt caùc ñaûo trong quaàn ñaûo
Hoaøng Sa laø Pattle (ñaûo chaùnh), Robert, Duncan, Drumont
vaø Money. Khi ñeán quaàn ñaûo Hoaøng Sa thì toâi ñoùng quaân
taïi ñaûo Pattle vôùi 2 trung ñoäi, coøn moät trung ñoäi thì ñoùng
treân ñaûo Robert. Hai ngaøy sau toâi nhaän ñöôïc leänh di chuyeån
baèng chieán haïm do HQ Trung UÙy Vuõ Xuaân An 1 laøm haïm
tröôûng ñeán kieåm soaùt ñaûo Ducan, sau naøy teân Vieät Nam
laø ñaûo Quang Hoøa, caùch ñaûo Pattle chöøng 1 giôø 30 phuùt ñi
baèng taøu.
Toâi chæ ñi vôùi moät trung ñoäi+, phaàn coøn laïi ñoùng vaø giöõ
hai ñaûo Pattle vaø Robert. Taøu chaïy ñöôïc khoaûng gaàn moät giôø
thì haïm tröôûng Vuõ Xuaân An chieáu oáng nhoøm vaø noùi vôùi toâi
laø treân ñaûo Ducan coù laù côø nhöng khoâng phaûi laø côø ñoû sao
vaøng, roài anh ñöa oáng nhoøm cho toâi xem. Sau khi quan saùt
kyõ, toâi noùi vôùi anh ñoù laø côø Trung Coäng, côø ñoû 5 sao vaøng.
Toâi vaø haïm tröôûng hoäi yù vôùi nhau vaø quyeát ñònh döøng
taøu laïi ñeå baùo caùo veà Boä Tö Leänh Haûi Quaân, vì thôøi gian ñoù
TQLC coøn döôùi quyeàn chæ huy cuûa Boä Tö Leänh Haûi Quaân.
Sau chöøng moät tieáng thì chuùng toâi nhaän ñöôïc leänh thöôïng
caáp cho chieám ñaûo Ducan.
Chieán haïm chôû chuùng toâi khoâng phaûi laø loaïi taøu ñoå boä
neân taøu phaûi ñaäu caùch bôø treân moät caây soá, vì ñaây laø baõi san
hoâ, khoâng theå vaøo gaàn hôn ñöôïc cuõng khoâng coù xuoàng ñeå
vaøo bôø. Toâi coù neâu vaán ñeà khoù khaên naøy vôùi haïm tröôûng
vaø yeâu caàu baùo caùo veà BTL/HQ thì toâi ñöôïc leänh “baèng

 1 Hamï Tröônû g Vuõ Xuaân An sau cunø g laø HQ ñaïi ta,ù hieän
ñònh cö ôû Canada. Khoanû g 10 namê tröôùc ñaây, cöuï HQ Ñaiï
Taù Vuõ Xuaân An coù ñená thamê anh Chaâu. Nay theo lôøi cuûa HQ
Ñaëng Thanh Long thì söcù khoeû cuûa cuï hienä quaù yeuá , coøn nhôù
traän ñaùnh nayø , nhöng khoâng ñayà ñuû chi tietá .
 

126 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

moïi giaù phaûi chieám”.
Ñaây laø luùc khoù khaên nhaát maø toâi “ñôn thaân ñoäc maõ”

phaûi quyeát ñònh moät mình, khoâng lieân laïc ñöôïc vôùi Ñaïi UÙy
Tieåu Ñoaøn Tröôûng Nguyeãn Thaønh Yeân ñeå vaán keá. Khoâng
coù xuoàng thì phaûi loäi treân baõi san hoâ gaäp gheành ngaäp nöôùc
noâng saâu chöù ñaâu phaûi baõi caùt phaúng phiu nhö caùc quan to
ngoài ôû BTL nghó roài cho leänh “baèng moïi giaù”! Roõ laø leänh
ñi vôùi laïc.

Ñaûo Ducan hình moùng
ngöïa, coù caây coái khaù
nhieàu, nhìn leân ñaûo toâi
thaáy coù hai daãy nhaø vaùch
caây lôïp laù, thaáp thoaùng coù
boùng ngöôøi ñi laïi sinh hoaït
bình thöôøng, döôøng nhö hoï
khoâng bieát coù Haûi Quaân
vaø TQLC/VN ñang chuaån bò taán coâng hoï ñeå chieám laïi ñaûo.

Khi coù leänh phaûi chieám ñaûo baèng moïi giaù maø taøu khoâng
vaøo saùt bôø ñöôïc, taøu cuõng khoâng coù xuoàng ñoå boä, ñeå haïn
cheá toái ña thieät haïi cho ñôn vò mình, toâi ñaõ yeâu caàu haïm
tröôûng yeåm trôï haûi phaùo, taùc xaï toái ña leân muïc tieâu tröôùc
khi TQLC ñoå boä. Nhöng sau khi quan saùt tình hình treân ñaûo
toâi thay ñoåi yù ñònh vaø yeâu caàu HQ chæ taùc xaï leân muïc tieâu
khi chuùng toâi ñaõ noå suùng tröôùc. Sôû dó toâi thay ñoåi keá hoaïch
hoûa löïc yeåm trôï vì nhöõng lyù do:

1/ Côø Trung Coäng roõ raøng treân ñaûo, nhöng chöa xaùc ñònh
ñöôïc nhöõng ngöôøi treân ñoù laø quaân hay daân hoaëc caû hai laãn
loän neân neáu HQ taùc xaï haûi phaùo leân ñaûo tröôùc thì chaéc chaén
coù thöông vong, cheát daân toäi nghieäp.

2/ Döôøng nhö löïc löôïng treân ñaûo khoâng bieát saép bò taán
coâng neân toâi chöa xin HQ taùc xaï leân muïc tieâu tröôùc ñeå giöõ
yeáu toá baát ngôø.

3/ Neáu treân ñaûo laø quaân TC, coù vuõ khí, khi HQVN noå
suùng coi nhö baùo ñoäng cho hoï chaïy ra tuyeán phoøng thuû thì
khi TQLCVN bì boõm loäi nöôùc tieán leân thì chaéc chaén seõ laø
nhöõng taám bia di chuyeån döôùi nöôùc ñeå quaân ñòch treân bôø

ÑA HIEÄU 93 127

taùc xaï, thieät haïi cho TQLC laø chaéc chaén nhöng chöa chaéc
ñaõ chieám ñöôïc ñaûo. Ñaây laø nhöõng giôø phuùt quan troïng nhaát
cuûa caùc caáp chæ huy tröïc tieáp taïi maët traän. Phaûi thi haønh nhö
theá naøo giöõa caùi leänh thöôïng caáp “baèng moïi giaù” maø caùi
giaù laø sinh maïng cuûa ngöôøi lính? Maïng soáng cuûa ngöôøi lính
keùo theo maïng soáng cuûa gia ñình vôï con hoï ôû haäu phöông.
Ñaønh raèng nhieäm vuï cuûa ngöôøi lính laø hy sinh ñeå baûo veä
Toå Quoác, nhöng thöôïng caáp ôû tuyeán sau, ôû haäu phöông cöù
nhaém maét ra leänh baét lính taïi chieán tröôøng hy sinh moät caùch
khoâng caàn thieát, hy sinh voâ ích cho moät muïc tieâu khoâng
ñaùng, hay muïc ñích caù nhaân cuûa ngöôøi ra leänh thì quaû thaät
leänh naøy laø leänh-laïc.

Tình hình ñòch treân ñaûo khoâng roõ raøng, khoâng cung caáp
phöông tieän ñoå boä nhöng leänh ra thì phaûi thi haønh, maø toâi
laø caáp chæ huy tröïc tieáp taïi maët traän, soáng cheát cuûa ñoàng
ñoäi, cuûa thuoäc caáp naèm trong tay toâi, phaûi thi haønh nhö
theá naøo ñaây? Maïng soáng cuûa con ngöôøi, keå caû hai phía ta
vaø ñòch ñaâu phaûi laø con giun con truøng, thöôïng caáp ôû haäu
phöông ñaâu coù ñeû ra chuùng toâi, ñaâu coù bieát maïng soáng quyù
nhö theá naøo? Do ñoù, toâi yeâu caàu HQ saün saøng vaø chæ tröïc
xaï vaø baén toái ña leân muïc tieâu khi coù suùng cuûa ñòch quaân töø
treân ñaûo baén vaøo TQLC chuùng toâi ñang loäi nöôùc, ñaïp leân
ñaù san hoâ tieán vaøo bôø.

Chuùng toâi ñoå boä xuoáng, tieán quaân raát chaäm vaø khoù vì
böôùc treân ñaù san hoâ. Khi ñeán gaàn bôø thì nöôùc laïi saâu neân
tieán quaân khoâng nhanh ñöôïc, coù nôi chuùng toâi phaûi keùo binh
só leân khoûi nhöõng vuõng saâu.

Vöøa tieán quaân vöøa hoài hoäp, neáu luùc naøy coù tieáng suùng
noå, duø chæ moät vaøi caây AK treân ñaûo baén ra thì TQLC chòu
traän naèm giöõa 2 laèn ñaïn, ñaïn cuûa ñòch töø treân daûo baén ra vaø
haûi phaùo cuûa quaân baïn HQ töø ngoaøi bieån taùc xaï vaøo, thöông
vong chaéc chaén laø lôùn vôùi caùi leänh laø “baèng moïi giaù”! Maø
caùi giaù laø chính thaân xaùc cuûa anh em TQLC chuùng toâi.

Raát may maén, phaûi goïi laø may maén chöù khoâng theå noùi laø
taøi ba, lính TQLC khoâng phaûi laø mình ñoàng da saét maø baét
xung phong vaøo löûa ñaïn, ñaõ khoâng coù moät tieáng suùng noå

128 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

khi chuùng toâi hoâ “xung phong” aøo aït tieán leân ñaûo, baét ñöôïc
taát caû laø 60 “thanh nieân” khoâng trang bò vuõ khí, roài ñöa ra
chieán haïm cuûa Trung UÙy An baèng xuoàng cuûa Trung coäng.

Toâi suy nghó ñaây khoâng phaûi laø thöôøng daân Trung Coäng
maø laø daân quaân, chaéc chaén chuùng phaûi coù vuõ khí, nhöng
chuùng ñaõ choân giaáu kyõ ñeå khoûi loä dieän laø mang quaân ñi xaâm
laêng nöôùc laùng gieàng maø chæ laø giaû daïng thöôøng daân ñi tha
phöông “caåu söïc” maø thoâi; ngoaøi ra, coøn coù muïc ñích ñeå doø
phaûn öùng cuûa VNCH vaø Hoa Kyø nöõa vì vaøo thôøi ñieåm naøy,
TC coøn quaù yeáu so vôùi HK. Nghó vaäy, nhöng ñoù laø chuyeän
cuûa thöôïng caáp, coøn toâi chæ laø caáp ñaïi ñoäi tröôûng TQLC
ñaõ hoaøn taát nhieäm vuï, ñaõ baét ñöôïc “daân TC” treân ñaûo, coù
nghóa laø ñaõ thi haønh nhieäm vuï xong, khoâng toán moät vieân
ñaïn, maùu TQLC coù chaûy nhöng do san hoâ ñaâm. Chuùng toâi
ñeå nguyeân hai daãy nhaø ñaõ xaây caát 5 hay 6 thaùng roài, chuùng
toâi chæ tòch thu laù côø Trung Coäng maø thoâi.

Sau ñoù chieán haïm cuõng phaùt giaùc quanh ñaûo Ducan
theâm 5 ghe nöõa, chuùng toâi ñuoåi theo baét ñöôïc vaø keùo veà
ñaûo chính Pattle nôi Ñaïi Ñoäi 3/TÑ2/TQLC ñoùng quaân, coøn
hôn 60 “daân TC” thì ñem veà Ñaø Naüng.

Chieàu hoâm ñoù, Thieáu Taù Leâ Nhö Huøng, CHT/TQLC, ñaõ
duøng maùy bay Dakota (C47) bay voøng voøng treân ñaûo Pattle
ñeå khuyeán khích khen ngôïi tinh thaàn anh em binh só, vì ôû
Hoaøng Sa khoâng coù saân bay.

Moät tuaàn sau, soá ngöôøi bò baét treân ghe ñöôïc ñöa trôû ra
ñaûo Pattle vaø thaû hoï cuøng traû maáy chieác ghe laïi cho hoï.
Coøn 60 daân (quaân) TC baét ñöôïc treân ñaûo Ducan thì moät
thaùng sau trao traû sang Hoàng Koâng. Vaø sau ñoù thì TQLC
chæ ñoùng quaân treân 2 ñaûo Pattle vaø Robert maø thoâi, khoâng
coù ai ñoùng quaân treân ñaûo Ducan nöõa.

Toâi xin nhaéc laïi laø vaøo thôøi ñieåm 1959, theo toâi nghó thì
TC chæ muoán doø phaûn öùng cuûa VNCH ra sao maø thoâi vì
khi ñoù TC chöa ñuû maïnh ñeå “baét naït” caùc quoác gia trong
vuøng, vaø nhaát laø ñoái vôùi HK, ñoàng minh cuûa VNCH, coù löïc
löôïng haûi quaân huøng maïnh treân bieån Ñoâng neân TC chöa
theå ngang nhieân ñem quaân xaâm chieám caùc quaàn ñaûo Hoaøng

ÑA HIEÄU 93 129

Sa vaø Tröôøng Sa, chöa theå ngang
nhieân veõ caùi “löôõi boø” treân bieån
Ñoâng nhö ngaøy nay.

Thôøi ñieåm sau 30/4/75, khoâng
coøn VNCH, khoâng coøn Myõ maø
chæ coøn chö haàu laø XHCNVN vôùi
15 teân ñaàu soû trong boä chính trò
cuûa ñaûng CSVN saün saøng laøm
tay sai, daâng ñaát lieàn, daâng bieån
caû, daâng moà maû toå tieân cha oâng
leân quan thaày TC. Caùi goïi laø caâu khuoân vaøng thöôùc ngoïc
cuûa CSVN laø:

“Röøng vaøng, bieån baïc, ñaát phì nhieâu, caùc nöôùc anh em
giuùp ñôõ nhieàu” Thì nay coøn ñaâu? Con daân Vieät baét toâm
caù ôû caùi “bieån baïc” cuûa nöôùc mình thì bò taøu Taøu giuùp ñôõ
baèng caùch ñaâm cho chìm maø boïn caàm quyeàn CSVN sôï,
khoâng daùm noùi laø taøu Taøu maø baåu raèng "taàu laï!" Theá môùi
laø chuyeän laï.

Theá coøn “röøng vaøng” thì sao? Baát chaáp söï phaûn ñoái cuûa
caùc taàng lôùp trí thöùc coâng noâng daân, boä chính trò CSVN vaãn
ngang nhieân cho Trung coäng, “nöôùc anh em giuùp ñôõ nhieàu”
baèng caùch cho chuùng ñem nhaân coâng vaø maùy moùc vaøo Taây
Nguyeân VN khai thaùc boâ-xít maø haäu quaû voâ cuøng tai haïi
cho caùc theá heä mai sau. Ngay tröôùc maét, röøng cao nguyeân
khoâng coøn laø laù phoåi, ñaát Taây Nguyeân khoâng coøn, maø chæ
coøn laïi laø nhöõng ñoài troïc, baõi buøn laày chaát thaûi boâ-xít thì laáy
gì ñieàu hoøa khí haäu, laáy gì ñieàu hoøa löu löôïng nöôùc möa?
Haïn haùn vaø luõ luït laø haäu quaû ñöông nhieân phaûi xaûy ra, ñoù
ñaâu phaûi laø thieân tai, maø laø nhaân tai, tai naïn khoân löôøng do
15 teân boä chính trò gaây ra cho toaøn daân VN.

Baát chaáp söï keâu than phaûn ñoái cuûa ngöôøi daân, VC ngang
nhieân cho TC “thueâ” ñaát röøng bieân giôùi, ñaàu nguoàn ñeå troàng
caây “kyõ ngheä” trong thôøi haïn ban ñaàu laø 50 naêm, töùc 1/2
theá kyû! Chuyeän gì ñang xaûy ra vaø seõ xaåy ra?

Röøng raäm bieân giôùi, ñaàu nguoàn bò ñaøo xôùi taän goác, boùc
taän reã ñeå troàng caây kyõ ngheä (thuoác phieän, caàn sa ma tuùy, ai

130 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

maø bieát), khoâng coøn röøng ñeå giöõ nöôùc, ñieàu hoøa löu löôïng
nöôùc möa, haäu quaû nhaõn tieàn laø haïn haùn vaø luõ luït trong tích
taéc, (nhö bo-xít Taây Nguyeân). Vöøa möa laø luït, luõ cuoán troâi
taát caû taøi saûn vaø sinh maïng. Nhöng möa vöøa ngöng laø haïn
haùn, khoâ soâng, khoâ ñoàng, toaøn daân haû hoïng keâu “khaùt”.

Nhaõn tieàn laø theá, coøn hoïa dieät vong thì lôûn vôûn tröôùc maét.
Thôøi haïn 50 naêm, TC ñem daân sang “taïm cö” ñaát Vieät ñeå
troàng röøng caây kyõ ngheä, ñeå saên soùc caây kyõ ngheä vaø leõ taát
nhieân chuùng phaûi “troàng ngöôøi”. Baûn chaát quaân Taøu ñeû nhö
gaø, nhöng ñeå traùnh naïn nhaân maõn thì daân trong nöôùc cuûa
chuùng chæ ñöôïc pheùp ñeû MOÄT con, coøn daân “taïm cö troàng
röøng” treân ñaát Vieät thì tha hoà ñeû!

Haõy töôûng töôïng 50 naêm sau, khi ñaõ heát haïn thueâ röøng
thì caùi ñaùm di daân naøy laø bao nhieâu? Nhö ñaøn kieán coû noùi
tieáng Taàu, aên côm Taàu, reo raéc khaép ñoù ñaây nhöõng maàn
soáng “gheû Taøu” thì nhöõng röøng VN seõ lôû loeùt seõ laø nhöõng
phoá Taøu, huyeän Taøu vôùi chöõ Taøu! Luùc ñoù khoâng coøn laø taøu
laï maø laø Taøu cha CSVN!

ÑAU! ÑAU! ÑAU!
Hôõi daân Vieät, mau mau ñöùng daäy.

Muõ Xanh Coá Taán Tinh Chaâu

ÑA HIEÄU 93 131

ªª truyeän ngaén

Ñeâm Lieâu Trai

ªª Queá Höông

Trôøi baét ñaàu laéc raéc möa, nhöõng haït möa hieám hoi
rôi chaäm chaïp treân vuøng ñaát caèn khoâ nhö sa maïc
naøy. Toâi nhaán ga thaät mau khi baét ñaàu reõ vaøo
ñöôøng cao toác vôùi toác ñoä giôùi
haïn laø baûy möôi daëm, nhöõng ñaùm
maây xaùm xòt keùo mòt muø treân baàu
trôøi laøm cho chieàu xuoáng thaät
nhanh, toâi nhuû thaàm: Phaûi raùng
chaïy qua khoûi ñoaïn ñöôøng cao
toác daøi naøy tröôùc khi trôøi toái haún,
öôùc chöøng phaûi maát ñeán khoaûng
hôn hai tieáng nöõa môùi mong veà
tôùi nhaø. Möa ñoät nhieân rôi naëng
haït hôn, tieáng möa nghe raøo raøo
treân noùc xe, con ñöôøng nhö môø
ñi trong möa, nöôùc töø töø daâng
cao treân maët ñöôøng laáp caû nhöõng tranh Vuõ Thaùi Hoøa

132 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

vaïch ngaên hai beân xe chaïy. Maét toâi môû caêng ra ñeå coá nhìn
xuyeân qua maøn trôøi môø ñuïc traéng xoaù, caùi quaït nöôùc khua
lieân tuïc vaãn khoâng caûn noåi nhöõng haït möa daày ñang bò gioù
quaát nghieâng traøn treân maët kieáng. Toâi khoâng bieát mình ñang
chaïy beân phaûi hay beân traùi, boãng toâi caûm thaáy chieác xe
mình nheï ñi, vaø tröôït qua beân ñöôøng phía traùi ñoái dieän, toâi
hoát hoaûng ñaïp maïnh thaéng, xe khoâng ngöøng maø xoaùy moät
voøng troøn, toâi nhìn thaáy moät chieác xe taûi ñang lao xuoáng,
sôï haõi laãn cuoáng quít toâi heùt leân: “Cheát!”, moät söï kyø dieäu,
chieác xe cuûa toâi löôùt qua xe taûi trong khoaûng caùch tích taéc,
roài noù töï ñoäng quay theâm moät voøng nöõa, laïi moät chieác xe taûi
khaùc nhaøo ñeán, toâi kinh hoaøng naém chaët tay laùi ruù leân: “AÙ…
aù!” Toâi khoâng ñieàu khieån noåi chieác xe nöõa roài, toâi nhaém
maét laïi chôø cheát, toâi chao ñaûo theo chieác xe, caûm giaùc nhö
mình ñang bò rôi xuoáng ñaát thaät maïnh. Im laëng. Toâi ngoài baát
ñoäng trong xe, tay chaân cöùng ñôø, xe ñaõ ngöøng! Moät caùi ñaàu
buø xuø xuaát hieän ôû ngoaøi cöûa xe, tim toâi vaãn coøn ñaäp nhanh,
tieàm thöùc toâi tænh daäy, toâi sôø maët, sôø tay töï hoûi: Mình coøn
soáng sao? Tieáng ñaäp kieáng xe doàn daäp:

- Chò caàn giuùp khoâng? Xe chò bò keït cöùng trong buøn roài
Toâi sôï haõi hoûi laïi:
- Thieät haû, laøm sao baây giôø?

Ngöôøi ñaøn oâng vôùi maùi toùc buø xuø ra daáu cho toâi haï
kieáng xe xuoáng vaø noùi:

- Chuùng toâi seõ giuùp, chò cöù ngoài giöõ tay laùi chuaån bò nhaán
ga toâi vaø ngöôøi baïn seõ ra phía sau ñaåy xe leân.

Toâi laép raép laøm theo nhö caùi maùy, sang soá vaø coá nhaán ga
hai ba laàn theo moãi nhòp ñaåy, xe vaãn khoâng heà nhuùc nhích.
Ngöôøi ñaøn oâng chaïy ra phía tröôùc hoûi to:

- Xe bò luùn saâu quaù khoâng theå ñaåy ñöôïc. Chò coù sôïi daây
caùp naøo trong xe khoâng?

Toâi run laäp caäp:
- Chaéc khoâng coù quaù.
Ngöôøi ñaøn oâng to beùo ñöùng caïnh noùi vôùi gaõ toùc buø xuø:
- OÀ, hình nhö mình coù sôïi daây thöøng coät haøng phía sau xe
Noùi roài oâng ta chaïy nhanh qua beân kia ñöôøng laùi chieác

ÑA HIEÄU 93 133

xe taûi taáp ngay beân treân chieác xe cuûa toâi. OÂng ta xuoáng
xe vôùi sôïi daây thöøng daøi trong tay. Möa rôi naëng nhö truùt
nöôùc, hai ngöôøi ñaøn oâng toát buïng daàm mình trong möa hì
huïc coät daây vaøo ñaàu chieác xe toâi noái vôùi caùi ñuoâi xe taûi.
Hoï baûo toâi chuaån bò nhaán ga cho xe chaïy khi hoï keùo xe toâi
leân. Chieác xe cuûa toâi nhuùn leân hai laàn roài eâm aû chaïy treân
maët ñöôøng theo söùc keùo cuûa chieác xe taûi. Chaân tay toâi haõy
coøn run leân baàn baät, toâi nhìn con ñöôøng ñaày nöôùc öôùt tröôùc
maët maø thaáy sôï, khoâng bieát coøn bao laâu nöõa toâi môùi laùi xe
veà ñöôïc tôùi nhaø moät caùch an toaøn. Ngöôøi ñaøn oâng toùc buø
xuø xuoáng xe gôõ daây vaø neùm noù vaøo sau xe, gaõ tieán laïi phía
xe toâi goõ cöûa, toâi haï kieáng xuoáng, möa bay taït vaøo maët toâi
laïnh leõo, tieáng oâng noùi:

- Xe cuûa chò luùc naõy bò hydroplane (1) ñoù, neáu chò tieáp
tuïc laùi ñi döôùi trôøi möa to nhö vaäy seõ nguy hieåm laém.

- Vaäy toâi phaûi laøm sao baây giôø?
- Taïm thôøi tìm choã nghæ ôû ñaâu ñoù chôø möa taïnh vaø nöôùc
ruùt xuoáng roài chaïy tieáp.
Toâi laéc ñaàu:
- Khoâng, toâi muoán veà nhaø.
- Chò ôû ñaâu?
- Toâi ôû Kirland.
- Coøn xa quaù khoâng theå laùi veà ngay ñöôïc ñaâu!
- Toâi seõ coá gaéng, caùm ôn caùc oâng ñaõ giuùp toâi.
Ngöôøi ñaøn oâng chôït lôùn gioïng:
- Toâi noùi khoâng ñöôïc, boä chò muoán cheát sao? Hoài naõy toâi
khoâng nhanh tay laùi laø caû ba chuùng ta cheát banh xaùc roài.
Toâi söõng sôø nhìn oâng ta, thì ra oâng ta laø ngöôøi treân chieác
xe taûi ñang lao xuoáng ñuùng luùc xe cuûa toâi ñang bò quay.
OÂng ta töï ñoäng môû cöûa xe, baûo toâi ngoài qua gheá beân kia,
oâng ta seõ laùi giuùp toâi ñi tìm choã nghæ. Toâi ngaïi nguøng vaø lo
sôï khoâng bieát oâng ta coù thöïc laø ngöôøi toát khoâng, töï döng
toâi nghó ñeán baét coùc, haõm hieáp roài ruøng mình. Tieáng ngöôøi
ñaøn oâng tieáp:
- Chò coøn chaàn chôø gì nöõa, coøn khoâng chòu qua beân gheá
kia cho toâi vaøo, toâi öôùt heát roài ñaây neø.

134 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

Toâi mieãn cöôõng chuyeån sang gheá beân caïnh, ngöôøi ñaøn
oâng lao vaøo gheá ngay, hôi öôùt töø ngöôøi oâng toaùt ra laønh
laïnh. OÂng vuoát maët noùi:

- Toâi seõ chôû chò ñeán moät motel naøo nghæ taïm toái nay, möa
to nhö theá naøy daùm seõ keùo daøi ñeán suoát ñeâm laém.

Toâi hoát hoaûng:
- Motel haû, khoâng caàn ñaâu toâi nguû ngoaøi xe ñöôïc maø
- Chò ñöøng coù khuøng quaù ñi, nguû ngoaøi xe cho chò cheát
coùng haû?
Toâi im laëng, nhìn möa vaãn taït maïnh vaøo khung kieáng xe
vôùi nhöõng aâm thanh nghe laïnh buoát, oâng ta moùc cell phone
töø tuùi aùo ra, toâi ñeå yù treân tuùi aùo oâng ta coù theâu chöõ “Huy”,
oâng ta ñang maëc treân ngöôøi chieác aùo lính cuõ maøu xanh ñaõ
baïc pheách. OÂng baám soá, nghe, roài laàm baàm: “khoâng coù
signal”, quay sang toâi oâng noùi:
- Toâi ñònh goïi cho thaèng baïn ñi chung laø baûo noù tìm moät
motel ñeå nghæ, chaéc noù cuõng bieát roài.
Noùi roài oâng vuoát laïi maùi toùc buø xuø, toâi nhìn oâng ta kyõ hôn,
moät thoaùng quen thuoäc hieän ra treân khuoân maët raén roûi, cöông
nghò. Ñoâi maét saâu aån döôùi haøng chaân maøy ñaäm toaùt ra moät
tia nhìn töï tin, thaúng thaén. Ñoâi maét naøy, trôøi ôi toâi khoâng
theå laàm ñöôïc, ñuùng laø Huy roài, Huy cuûa hai möôøi laêm naêm
veà tröôùc, maùi toùc, khuoân maët… Kyû nieäm hieän nhanh trong
kyù öùc toâi, Ñaø Laït vaøo nhöõng ngaøy bò cuùp nöôùc, toâi vaø ñöùa
em gaùi keá phaûi laën loäi xuoáng hoà Meâ Linh xaùch töøng thuøng
nöôùc veà ñoå vaøo boàn xaøi, toâi gaëp Huy ñi boä beân hoà, anh ñaõ
xaùch hoä chò em toâi thuøng nöôùc ñaàu tieân töø hoà veà nhaø, naêm
ñoù toâi möôøi ba tuoåi coøn anh vöøa ñaäu vaøo Voõ Bò ôû tuoåi hai
möôi. Nhaø Huy cuõng ôû trong cö xaù, anh ôû daõy A, coøn nhaø
toâi beân daõy B, cha anh cuõng laøm trong tröôøng Voõ Bò, anh
raát hieàn, vui tính vaø hay ñaøn haùt. Huy coù coâ em gaùi uùt baèng
tuoåi toâi hoïc tröôøng Buøi Thò Xuaân, toâi laïi hoïc tröôøng Vaên
Khoa neân chuùng toâi khoâng quen nhau laém, toâi cuõng ít khi
ra ñöôøng vaø ít la caø vôùi nhöõng coâ baïn gaùi trong xoùm. Naêm
möôøi laêm tuoåi, toâi gaëp anh trong moät buoåi ñi xem duyeät
binh, anh khoâng bieát toâi, nhöng maét toâi vaãn doõi theo anh,

ÑA HIEÄU 93 135

chæ moät mình anh khoâng laãn vaøo ñaâu ñöôïc trong haøng traêm
sinh vieân oai nghieâm ñeàu böôùc… Toâi thoá loä tình caûm cuûa
mình vôùi chò baïn haøng xoùm maø toâi hay goïi laø o Hoàng. Naêm
aáy chò ñang chuaån bò thi
Tuù Taøi hai. Toâi noùi raát laø
hoàn nhieân:

- O Hoàng bieát anh Huy
ha, em thích anh Huy ñoù,
aûnh hieàn gheâ.

- OÀ em thích Huy haø,
ñeå o Hoång laøm mai cho
em nghe.

Toâi daãy naãy:
- Thoâi em coøn nhoû laém môùi coù möôøi laêm tuoåi sao daùm
noùi chuyeän boà bòch.
O Hoàng cöôøi:
- Möôøi laêm tuoåi coù boà ñöôïc roài, ñeå o Hoàng noùi cho, Huy
cuõng chöa coù ai
Toâi laéc ñaàu xua tay:
- Ñöøng, ñöøng nghe o Hoàng, meï em maø bieát, meï ñaùnh em
cheát. Khoâng, em khoâng muoán ñaâu.
O Hoàng thì cöù taùn vaøo. O coøn choïc theâm:
- Coù chi maø sôï döõ röùa! O Hoàng thaáy ñöôïc nôù moät beân
laø em, con trung taù, moät beân laø Huy, con ñaïi uùy cuøng laø só
quan Voõ Bò heát, laøm suoâi gia caøng vui chöù raêng.
Toâi cöù laéc ñaàu nguaày nguaäy:
- Thoâi, thoâi, thoâi cho em xin ñi, o Hoàng noùi chuyeän gì
xa vôøi quaù.
Ngaøy naøo sang chôi nhaø o Hoàng, toâi cuõng naên næ o ñeán
muoán khoùc laø ñöøng noùi chuyeän naøy cho ai nghe, ôû khu cö
xaù nhoû beù naøy hôû ra chuyeän gì laø moïi ngöôøi ñeàu bieát, ñeán
tai meï toâi thì chaéc toâi seõ bò moät traän ñoøn gheâ gôùm laém…
Möôøi chín tuoåi, toâi gaëp laïi Huy trong moät laàn theo meï
ñi thaêm nuoâi cha toâi ôû Suoái Maùu. Tröôùc giôø thaêm, meï anh
vaø meï toâi cuøng troø chuyeän vôùi nhau trong phoøng ñôïi, caû
hai baø meï ñeàu khoùc. Toâi nghe meï Huy baûo ngöôøi hoân theâ

136 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

cuûa anh ñaõ töø hoân, vì chò aáy khoâng chôø anh ñöôïc. Naêm ñoù
Huy hai möôi saùu tuoåi. Meï con anh ngoài ôû caùi gheá baêng ñoái
dieän xeùo vôùi gia ñình toâi, toâi thaáy anh thaät buoàn baõ vaø meï
anh thì cöù chaäm nöôùc maét… Naêm hai möôi laêm tuoåi, tình
côø gaëp anh ñi baùn than, troâng anh lem luoác vaø khaéc khoå,
toâi nhìn anh ngheïn ngaøo khoâng bieát noùi sao, coøn anh vaãn
khoâng heà bieát toâi, ngöôøi ñaõ doõi theo anh trong haøng traêm
sinh vieân ñi ñeàu thaúng böôùc... Naêm ba möôi taùm tuoåi, voâ
tình toâi thaáy hình anh trong boä quaân phuïc sinh vieân Voõ Bò,
böùc hình chuïp anh ñang ñöùng trong ñoäi haàu kyø cuûa ngaøy
ñaïi hoäi Cöïu Sinh vieân Voõ Bò ôû Houston… Vaø giôø ñaây boán
möôi tuoåi, toâi ñang ñoái dieän anh trong chính chieác xe cuûa
toâi. Quaû thaät laø traùi ñaát troøn ñaõ ñaåy ñöa thôøi gian cho toâi coù
dòp gaëp anh trong giaây phuùt tình côø nhö theá naøy… ñeå laøm gì
cô chöù, khi toâi möøng, coøn anh thì vaãn xa laï.

- Chò ñi töø ñaâu maø veà tôùi Kirland?
- ÔÛ Albuquerque, toâi ñi hoïp hai ngaøy ôû treân ñoù.
Anh döøng xe laïi tröôùc moät motel, baûo toâi xuoáng xe vaøo
ñaët phoøng, anh daën chæ moät phoøng cho rieâng toâi. Toâi hoûi:
- Theá anh khoâng nghæ trong motel sao?
Anh haát ñaàu veà phía xe:
- Toâi seõ nguû trong xe.
Toâi ngaïc nhieân hoûi ngay:
- Nguû trong xe? Hoài naõy toâi ñoøi ôû trong xe cuûa toâi thì anh
baûo laø toâi seõ bò cheát coùng..
Anh ngaét lôøi toâi:
- Xe cuûa toâi coù ñaày ñuû meàn goái vaø maùy heat caù nhaân,
chò ñöøng lo. Toâi laùi xe taûi ñöôøng daøi heát naêm naøy qua thaùng
noï, khoâng chuaån bò maáy thöù ñoù trong xe thì cheát.
Anh trao chìa khoaù xe cho toâi, hoûi toâi coù ñoà ñaïc gì khoâng?
Toâi noùi coù hai caùi xaùch tay ôû sau thuøng xe, anh laáy laïi chìa
khoùa baûo toâi vaøo trong ñaët phoøng, anh seõ mang ñoà ñeán cho
toâi. Nhìn theo boùng anh baêng baêng trong möa, toâi caûm thaáy
xuùc ñoäng, thaät laø anh ñaáy sao Huy.
Motel khoâng coøn phoøng moät giöôøng, chæ coù phoøng hai
giöôøng, toâi ñaønh phaûi ñaët phoøng hai giöôøng cho mình, caùi

ÑA HIEÄU 93 137

meät vaø laïnh ñang thaám laàn trong ngöôøi toâi. Phoøng 206 ôû
treân laàu, toâi chaïy nhanh leân caàu thang ñeå vaøo phoøng. Phoøng
cuõng khaù ngaên naép vôùi hai chieác giöôøng nhoû xinh traûi meàn
boâng, coù hai caùi baøn nguû hai beân, toâi quaêng caùi boùp leân baøn
vaø naèm ngay xuoáng giöôøng, keùo chieác meàn boâng aám leân
ngöôøi. Toâi co ro trong chaên… boãng coù tieáng môû cöûa, ngöôøi
ñaøn oâng to beùo böôùc vaøo vôùi hai tuùi xaùch cuûa toâi treân tay:

- Ñoà cuûa chò ñaây.
Toâi haát meàn ngoài daäy ngay:
- Caùm ôn anh ñeå ñoù cho toâi, anh kia ñaâu roài?
- OÅng ñi mua ñoà aên roài, laùt oång seõ quay laïi.
Noùi roài gaõ ñoùng cöûa laïi tieán ñeán beân cöûa soå keùo taám
maøn noùi:
- Ñeå toâi keùo maøn cöûa laïi keûo laïnh
Toâi xaùch tuùi ñoà ñeå treân baøn roài noùi:
- Caùm ôn anh nghe, xin loãi anh coù theå ra ngoaøi duøm, toâi
meät quaù caàn phaûi nghæ moät chuùt
Tieáng toâi vöøa döùt thì baøn tay ngöôøi ñaøn oâng to beùo ñaõ
chuïp laáy eo toâi nhaác leân, haén neùm toâi leân chieác giöoøng neäm,
vaø caû thaân hình ñoå soä cuûa haén uïp leân toâi, haønh ñoäng quaù
nhanh, quaù baát ngôø khieán toâi uù ôù, toâi coá laáy heát söùc maïnh
vuøng vaãy, caøo caáu mong thoaùt ra ñuôïc caùi thaân phì noän ñoù,
toâi nghe tieáng cöôøi nham nhôû vaø tieáng noùi beân tai:
- Sao toâi laïi coù theå boû moät coâ gaùi xinh thôm nhö vaày ñeå
ra ngoaøi, ngoaøi trôøi möa laïnh quaù, toâi seõ söôûi aám cho em,
ngoan naøo…
Toâi caén vaøo tai haén thaät maïnh, haén töùc toái taùt toâi moät
baït tai, toâi ñau ñôùn, daãy ñaïp lung tung. Toâi gaøo khoùc, chôït
toâi nghe tieáng quaùt lôùn:
- Thaèng choù cheát, dang ra.
Roài tieáng ñaám nhau huyønh huîch, toâi caûm thaáy nhö ngheït
thôû, sôï haõi laøm tim toâi ñaäp nhanh hôn. Thaân theå toâi ñau eâ
aåm, maù toâi söng leân vì caùi taùt quaù maïnh. Tieáng xoâ baøn ñaïp
gheá raàm raàm, toâi coá nhöôùng maét nhìn; lôø môø thaáy Huy vaø
gaõ to beùo ñang vaät nhau döôùi saøn nhaø. Sau moät hoài xoâ xaùt,
gaõ to beùo ñaõ bò Huy ñaïp teù chuùi nhuûi vaøo goùc töôøng. Huy

138 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

quay laïi hoûi toâi:
- Chò coù ñau laém khoâng?
Toâi chöa kòp traû lôøi thì thaáy gaõ to beùo moùc ra trong ngöôøi

moät khaåu suùng ngaén, haén chóa suùng vaøo Huy; toâi kinh haõi
ruù leân, bòt maét laïi, toâi nghe tieáng haén noùi:

- Maøy ñöùng im khoâng tao baén.
Toâi nghe tieáng Huy thaät bình tónh:
- Baén tao haû, chæ vì tao caûn maøy laøm moät vieäc voâ ñaïo
ñöùc sao. Baén ñi, suùng laøm gì coù ñaïn.
Toâi nghe tieáng boùp coø khoâ khoác, haén böïc töùc quaêng
khaåu suùng veà phía Huy, anh chuïp laáy roài ñaët caây suùng leân
baøn. Huy ñeán gaàn gaõ to beùo keùo coå aùo haén ñöùng daäy tieán
laïi phía toâi:
- Maøy laïi ñaây coi neø, nhìn coâ ta ñi.
Huy keùo maët toâi leân, toâi sôï haõi cuùi xuoáng ngay, Huy noùi
nhö ra leänh:
- Chò ngöôùc leân- maøy thaáy chöa, maët coâ ta söng taáy leân
roài ñoù, maøy laøm cho coâ ta sôï ñeán saép ngaát ñi ñöôïc, theá thì
coøn vui thuù gì caùi chuyeän ñoù chöù haû? Thöû nghó neáu con baïn
gaùi cuûa maøy lôõ ñöôøng maø cuõng bò thaèng khaùc laøm nhuïc nhö
vaäy thì maøy seõ thaáy theá naøo. Maøy coù muoán tao ñem chuyeän
naøy noùi vôùi noù khoâng?
Gaõ to beùo haát tay Huy:
- Ñöøng dôû gioïng ñaïo ñöùc vôùi tao.
- Tao khoâng leân maët ñaïo ñöùc, cuõng vöøa phaûi thoâi chöù,
ñöøng coù ñeå bò vaøo tuø vì chuyeän ngu xuaån naøy, maøy maø bò
kieän vaøo tuø laàn naøy tao khoâng coù lo cho maøy ra ñaâu.
Gaõ to beùo xòu maët xuoáng, khoâng nhìn toâi haén buoâng
moät tieáng coäc loác:
- Xin loãi!
Roài haén boû ñi ra ngoaøi, toâi vaãn coøn chöa heát sôï, tay chaân
toâi run leân caàm caäp, toâi aám öùc khoùc cho söï ngu ngoác cuûa
mình, toâi seõ phaûi traûi qua ôû ñaây moät ñeâm daøi roài chuyeän gì
seõ xaûy ra cho toâi nöõa neáu Huy cuõng boû ñi. Toâi nghe tieáng
ñoäng nheï gaàn beân, Huy ñaõ ngoài xuoáng meùp giöôøng, anh
dòu daøng hoûi:

ÑA HIEÄU 93 139

- Chò ñau laém phaûi khoâng? Toâi xin loãi ñaõ ñeå söï vieäc toài
naøy xaûy ra, ñaùng leõ toâi neân ñem ñoà leân cho chò. Cuõng may
laø toâi quay laïi lieàn.

Toâi vaãn khoùc, tieáng anh laïi hoûi:
- Chò coù ñoùi khoâng? AØ ñeå toâi xuoáng xin moät ít ñaù leân
chöôøm cho chò, beân maù traùi ñaõ baàm leân roài kìa. Caùi thaèng
khoán kieáp.
Toâi voäi keùo tay aùo Huy noùi trong tieáng khoùc:
- Khoâng, anh ñöøng ñi… toâi sôï laém.
- Khoâng sao ñaâu, toâi seõ leân ngay.
- Toâi sôï oâng ñoù seõ leân traû thuø anh vaø toâi.
Huy cöôøi:
- Khoâng ñaâu, toâi laøm vieäc vôùi haén maáy naêm nay bieát tính
haén maø, haén chòu ôn toâi nhieàu laém. Haén cuõng khoâng haún
laø moät ngöôøi xaáu, chæ coù tính ham muoán laø chöa caûi thieän
ñöôïc. Thoâi ñeå toâi laáy khaên nhuùng nöôùc laïnh cho chò.
Huy vaøo trong phoøng taém, moät laùt anh caàm ra chieác
khaên öôùt, roài ngoài xuoáng beân toâi naâng maët toâi leân aáp chieác
khaên vaøo beân maù, anh ñöa tay veùn maáy sôïi toùc loaø xoaø treân
traùn toâi. Hôi maùt töø chieác khaên laøm toâi caûm thaáy deã chòu.
Toâi nhìn trong maét anh traøn ñaày thôøi nieân thieáu cuûa toâi, vaø
boùng hình anh treû trung vôùi caây ñaøn guitar ngoài haùt ngheâu
ngao tröôùc saân nhaø thuôû naøo. Chôït anh noùi:
- Chò coù ñoâi maét ñeïp quaù, xin loãi toâi chöa bieát teân chò?
Toâi cuùi maët xuoáng:
- Toâi teân laø xuaân, coøn anh laø Huy?
- Ñuùng, toâi laø Huy, sao chò bieát? AØ, chaéc chò thaáy teân toâi
treân aùo haû?
Toâi gaät ñaàu im laëng, nghe tieáng Huy hoûi tieáp:
- Chò Xuaân ñöôïc maáy chaùu roài?
Toâi laéc ñaàu:
- Xuaân haõy coøn ñoäc thaân
Gioïng Huy ngaïc nhieân:
- Vaäy sao? Toâi khoâng tin ñöôïc moät ngöôøi xinh xaén nhö
Xuaân theá naøy maø haõy coøn ñoäc thaân.
Toâi troøn maét nhìn anh thaàm hoûi, coù thaät laø em coøn xinh

140 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

xaén trong maét anh khoâng? Thôøi gian ñaõ keùo maát tuoåi xuaân
em ñi roài, cuoäc soáng lo toan ñaõ laøm toùc em ñieåm baïc, thöông
nhôù, chôø ñôïi laøm em heùo haét laøn da, moâi khoâ nhôït nhaït…
Toâi thôû daøi nhìn xuoáng baøn tay laïnh giaù cuûa mình, noùi nhoû:

- Xuaân giaø roài…
Huy caét ngang lôøi toâi:
- Khoâng, ñöøng noùi theá, ngöôøi phuï nöõ ôû tuoåi naøo cuõng coù
veû ñeïp rieâng. Nhìn Xuaân haõy coøn treû maø.
Toâi xoaén nhöõng ngoùn tay vaøo nhau, ngöôïng nguøng hoûi:
- Coøn anh thì sao?
- Toâi coù hai ñöùa con trai, ñöùa beù leân möôøi, ñöùa lôùn thì
möôøi ba.
- Anh coøn chôi ñaøn guitar khoâng?
Gioïng Huy laïi ñaày söûng soát:
- UÛa, sao Xuaân bieát toâi chôi ñaøn guitar?
- Xuaân bieát chöù, bieát anh ñaõ töø laâu nhöng anh khoâng heà
bieát tí gì veà Xuaân ñaâu…
Toâi chôït im baët sau caâu noùi ñoù, mình coù neân keå cho anh
nghe nhöõng gì mình bieát veà anh khoâng nhæ? Kyû nieäm sao
gaàn guõi quaù, nhö anh ñang ôû gaàn beân mình ñaây. Môùi hoâm
naøo ôû hoà Meâ Linh gaëp anh trong boä quaân phuïc sinh vieân
Voõ Bò, môùi hoâm naøo ñi xem anh dieãn haønh oai nghi huøng
duõng, môùi hoâm naøo thaáy anh tieàu tuïy voõ vaøng, xanh möôùt
töø trong traïi tuø… môùi ñoù maø ñaõ bao nhieâu naêm qua roài, bao
nhieâu naêm em ñaõ soáng trong kyû nieäm vôùi boùng hình anh,
ngoït ngaøo, cay ñaéng, thöông yeâu vaø mô töôûng duø bieát nhöõng
giaác mô ñaõ khoâng bao giôø coù thöïc, nhöng noù vaãn laøm em
vui vaø cho em moät hy voïng ñeå soáng…
Tieáng Huy hoûi:
- Xuaân bieát nhöõng gì veà toâi naøo?
- Xuaân bieát anh hoài coøn ôû Ñaø Laït, nhaø anh vaø nhaø Xuaân
ôû trong khu cö xaù Chi Laêng. Anh hay ngoài chôi ñaøn guitar
moãi chieàu, khi anh baét ñaàu maëc aùo sinh vieân Voõ Bò, anh ít
chôi ñaøn hôn. Thænh thoaûng anh cuõng coù gheù qua nhaø o Hoàng
chôi vôùi maáy anh sinh vieân khaùc, anh nhôù khoâng? Moãi khi
thaáy anh ñeán nhaø o Hoàng, Xuaân hay thaäp thoø beân cöûa soå

ÑA HIEÄU 93 141

ñeå chôø nghe anh haùt… Chuyeän
ñaõ laâu roài, nhöng Xuaân khoâng
bao giôø queân ñöôïc anh, Xuaân ñaõ
nhaän ra anh ngay khi anh böôùc
vaøo xe cuûa Xuaân.

- Trôøi ôi! Xuaân nhôù dai quaù,
Xuaân khoâng noùi thì toâi ñaõ gaàn
nhö queân heát roài, sao em khoâng
noùi vôùi toâi ngay töø ñaàu, nhaø em
ôû daõy naøo maø sao hoài ñoù toâi laïi khoâng bieát em kìa?

- Nhaø Xuaân ôû cuoái daõy B, saùt ngay caïnh nhaø o Hoàng ñoù,
Xuaân vaãn coøn nhôù soá nhaø cuûa anh laø nhaø soá 13A, anh laøm
sao bieát Xuaân ñöôïc vì hoài ñoù anh chæ lo nhìn nhöõng coâ gaùi
19 ñoâi möôi thoâi, coøn Xuaân laø ñöùa con nít.

Huy baëm moâi:
- Khoâng ñaâu, taïi toâi khoâng bieát Xuaân ñoù thoâi chöù neáu
gaëp em luùc tröôùc chaéc toâi cuõng muoán quen em laém. Mình
laø haøng xoùm vôùi nhau maø.
Huy nhìn toâi ra chieàu suy nghó:
- Bao nhieâu naêm nay Xuaân khoâng quen ai heát sao?
Toâi laéc ñaàu im laëng. Moät noãi buoàn man maùc daâng trong
loøng, toâi nghe tieáng anh thôû daøi:
- Mình gaëp nhau thaät khoâng ñuùng luùc.
Toâi caûm thaáy nhö muõi mình cay cay, vaø coå hoïng thì
ngheïn ñaéng:
- Mình khoâng bao giôø gaëp nhau ñuùng luùc. Khi em gaëp
anh laàn ñaàu thì em coøn quaù treû ñeå nghó ñeán tình yeâu, khi
gaëp anh ôû tuoåi ñöôïc quyeàn yeâu thì anh laïi bò tuø ñaøy. Roài
gaëp anh ôû tuoåi coù theå nghó ñeán hoân nhaân thì luùc ñoù hai ñöùa
ñeàu ngheøo, anh phaûi ñi baùn than kieám soáng, coøn em moät
gaùnh naëng côm aùo gia ñình. Em ñaõ khoâng bieát phaûi laøm
sao trong hoaøn caûnh aáy, maø anh thì ñaâu bieát em laø ai. Daãu
coù bieát nhau thì caû hai ñeàu khoâng thaáy ñöôïc moät töông lai
naøo saùng suûa phía tröôùc ñeå ñònh ñoaït vaán ñeà hoân nhaân. Qua
Myõ, moät cuoäc soáng môùi laïi baét ñaàu, cuõng laïi côm aùo, vaø
söï nghieäp, loøng em cöù nghó ñeán anh maø khoâng bieát laø anh

142 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

ñang ôû ñaâu cho ñeán ngaøy hoâm nay mình gaëp nhau… Em ñaõ
giaø maø vaãn coøn ñoäc thaân, anh thì ñaõ coù vôï…

Huy naém laáy tay toâi, gioïng xoùt xa:
- Trôøi ôi, toâi khoâng bieát laø mình ñaõ may maén coù ngöôøi
con gaùi nhö Xuaân nghó ñeán trong bao nhieâu naêm nay. Nghe
em noùi… toâi thaät caûm ñoäng quaù, tieác raèng mình… ñaõ khoâng
coù duyeân nôï vôùi nhau.
Toâi ruït tay laïi buoàn baõ noùi:
- Duø sao gaëp anh hoâm nay em cuõng thaáy vui, caøng vui
hôn neáu em bieát anh thaät söï raát haïnh phuùc. Caùm ôn anh
ñaõ ñeán kòp luùc ñeå cöùu em, anh seõ maõi laø ngöôøi huøng trong
loøng em…
Huy cöôøi xoøa caét ngang lôøi toâi:
- Ngöôøi huøng gì ñaâu, ñoù chæ laø moät coâng vieäc cuûa löông
taâm, em queân toâi ñaõ töøng laø lính sao.
Toâi gaät ñaàu: OÀ! Roài im laëng nhìn Huy moät luùc, toâi noùi:
- Saùng mai mình chia tay nhau anh cho em caùi aùo lính
cuûa anh laøm kyû nieäm nheù.
Huy côûi aùo lính anh ñang khoaùc ra:
- Töôûng xin caùi gì chöù xin caùi aùo thì coù ngay. Hy voïng
raèng em seõ gaëp moät ngöôøi ñaøn oâng toát trong töông lai... Thoâi
khuya laém roài em nguû ñi ñeå mai coøn laùi xe veà.
Noùi roài Huy keùo chieác meàn vaø goái laïi gaàn toâi:
- Naøo, naèm xuoáng ñi, toâi bieát em raát meät, giaác nguû seõ
giuùp em khoûe ra vaø em seõ queân heát moïi chuyeän ñeâm nay.

Toâi ngoan ngoaõn nhích ngöôøi ñeán beân chieác goái naèm
xuoáng, toâi keùo meàn leân taän coå, nhaém maét laïi ñeå nghe hôi
aám ñang lan toûa trong ngöôøi. Toâi laåm nhaåm noùi vôùi Huy:

- Khi naøo anh ra ngoaøi nhôù khoaù cöûa caån thaän duøm em
nghe.

- Toâi seõ ôû laïi ñaây vôùi em cho em bôùt sôï, troâng em naèm
cöù nhö laø con meøo bò oám. Thaät toäi nghieäp quaù.

Boãng coù tieáng saám gaàm to ngoaøi möa cuøng moät luoàng
saùng xanh chôùp nhanh laøm toâi giaät mình khoâng nghe roõ lôøi
Huy noùi. Côn buoàn nguû chaäp chôøn, sao töï nhieân laãn trong
tieáng möa toâi laïi nghe nhö coù tieáng böôùc chaân raàm raäp cuûa

ÑA HIEÄU 93 143

nhöõng ngöôøi lính taäp, vaø toâi coøn mô thaáy Huy cuûa toâi: moät
ngöôøi lính Voõ Bò ñang ñöùng nghieâm trang trong phoøng laøm
caän thaàn trung tín canh giöõ cho toâi coù ñöôïc moät giaác nguû
bình an qua ñeâm…

*******
Nhöõng tieáng ñoäng laùch caùch vaø tieáng xì xaøo laøm toâi thöùc
giaác, toâi môû maét ra caát tieáng goïi yeáu ôùt:
- Huy, Huy, anh ñaâu roài?
Toâi nghe coù tieáng noùi:
- Coâ ta ñaõ tænh roài kìa? Coâ ta noùi gì theá?
Toâi coá ngoùc ñaàu daäy, moät caûm giaùc choaùng vaùng ñaõ
vaät toâi xuoáng ngay, toâi thaáy khuoân maët coâ y taù nhoøe nhoøe
tröôùc maét toâi:
- Coâ thaáy trong ngöôøi theá naøo?
Toâi theàu thaøo hoûi:
- Toâi ñang ôû ñaâu ñaây? Trong motel phaûi khoâng?
Ngöôøi y taù laéc ñaàu:
- Khoâng coâ ñang ôû trong nhaø thöông, coâ ñaõ bò ngaát gaàn
3 tieáng ñoàng hoà roài.
Toâi nguùc ngoaéc ñaàu hoát hoaûng:
- Taïi sao? Ñeâm qua toâi nguû trong motel maø!
- Khoâng, coâ ñaõ bò ngaát trong xe hôi, khi xe cuûa coâ bò luùn
xuoáng laày.
- Xe toâi bò luùn nhöng coù hai ngöôøi ñaøn oâng ñi xe taûi ñaõ
ñeán keùo xe toâi leân maø. Sau ñoù toâi ñaõ vaøo motel nguû, toâi coøn
nhôù phoøng toâi laø phoøng soá 206.
- Chaéc coâ sôï quaù ñaõ naèm mô. Khoâng bieát coâ ñaõ thaáy gì
trong mô maø treân ñöôøng caáp cöùu veà ñaây, coâ la heùt vuøng vaãy
döõ laém. AÙp suaát maùu coâ xuoáng quaù thaáp, tim ñaäp nhanh,
hôi thôû ngaén.
Toâi caõi trong söï ngaïc nhieân:
- Roõ raøng toái qua toâi ôû trong motel maø, xe toâi ñaâu?
Ngöôøi y taù vaãn oân toàn:
- Xe coâ ñaõ ñöôïc keùo veà baõi ñaäu xe cuûa beänh vieän roài,
ñöøng lo laéng gì caû. Coâ thaáy trong ngöôøi ra sao?
- Meät vaø choaùng vaùng.

144 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

- Coù leõ taïi thuoác, aùp suaát maùu cuûa coâ ñaõ trôû laïi bình
thöôøng, nhòp tim cuõng ñaäp toát, haõy nghæ ngôi cho khoûe ñöøng
nghó ngôïi gì heát.

Ngöôøi y taù chænh laïi sôïi daây chuyeàn nöôùc bieån treân phía
ñaàu giöôøng toâi naèm, roài ñi ra ngoaøi sau khi daën doø:

- Neáu coâ caàn gì thì baám nuùt beân tay phaûi treân giöôøng,
chuùng toâi seõ ñeán ngay.

Toâi nhìn leân chai nöôùc bieån, nhöõng gioït nöôùc ñang töø töø
rôi trong oáng daây sao gioáng nhö nhöõng gioït nöôùc maét ñang
rôùt chaäm trong tim toâi ñau thaét, tim toâi cuõng bieát khoùc, khoùc
cho chính toâi, cho moät giaác mô ñeâm qua maø toâi vaãn khoâng
tin ñöôïc ñoù laø mô, bôûi toâi ñaõ gaëp Huy baèng xöông, baèng
thòt. Khoâng, nhaát ñònh khoâng phaûi laø mô!

Moät ngöôøi phuï nöõ coù leõ laø baùc só böôùc vaøo cuøng vôùi moät
coâ y taù, hoï ñeán gaàn toâi, toâi nghe tieáng hoûi:

- Toâi seõ hoûi coâ vaøi caâu hoûi ñeå kieåm tra boä nhôù cuûa coâ nheù.
Toâi aàm öø:
- Baùc só muoán hoûi gì?
- Coâ coù bieát coâ ñang ôû ñaâu?
- Beänh vieän
- Toát, coâ teân gì?
- Vuõ Thanh Xuaân
- Toát. Nhìn ra cöûa coâ thaáy caùi gì?
- Xe chaïy
- Toát, coâ coù bieát coâ laøm ngheà gì khoâng?
- Daïy maãu giaùo
- Toát, coâ laøm vieäc ôû ñaâu?
- San Juan College
- Toát, aø coâ coù nhôù caùi aùo naøy khoâng? (ngöôøi baùc só ñöa
chieác aùo lính leân)
Toâi vôùi tay caàm chieác aùo ngaém nghía. AÙo cuûa Huy cho
toâi ñeâm qua ñaây maø, haõy coøn aåm öôùt hôi möa vaø muøi moà
hoâi cuûa anh. Toâi aáp chieác aùo vaøo beân maù vaø noùi:
- AÙo cuûa moät ngöôøi baïn taëng toâi ñeâm qua, coù caû teân anh
aáy treân ñaây neø.
Toâi tìm teân Huy treân naép tuùi aùo, oâ kìa teân anh bieán maát

ÑA HIEÄU 93 145

ñaâu roài. Ñaâu roài? Toâi nghe tieáng ngöôøi baùc só noùi:

- Coâ ta ñaõ bôùt nhieàu, khoâng caàn phaûi cho theâm thuoác.

Khi ngöôøi baùc só böôùc ra ngoaøi, toâi cöù mieân man suy nghó

veà caùi teân anh treân tuùi aùo. Toâi boùp traùn coá moi oùc nhôù laïi laø

noù ñaõ maát ñi ñaâu… bieán ñi ñaâu môùi ñöôïc chöù… Toâi maân meâ

caùi naép tuùi aùo, moät caûm giaùc quen thuoäc mô hoà ñaâu ñaây,

toâi nghe nhö coù tieáng chaøo haøng, vaø traû giaù... bôùt khoâng, 10

ñoàng ñi, toâi laáy caùi naøy nheù… A! Toâi nhôù ra roài, toâi ñaõ nhìn

thaáy chieác aùo lính naøy ôû chôï trôøi, ñaõ ñaém mình trong vaøi

giaây phuùt nhôù veà Huy, ñaõ ngaém vuoát noù raát laâu tröôùc khi

toâi quyeát ñònh mua noù. Coøn chuyeän toâi gaëp Huy thì chaéc

chaén khoâng phaûi laø moäng, vì toâi bieát roõ, toâi ñaõ baét ñaàu yeâu

anh baèng traùi tim non nôùt, nhôù thöông anh baèng nhöõng caûm

giaùc chaân thaät trong taâm hoàn mình. Toâi nöùc nôû: Coù phaûi

em ñaõ mô töôûng quaù nhieàu veà anh khoâng Huy? Anh ñang ôû

ñaâu, coù bieát cho loøng em luùc naøo cuõng luoân soáng vôùi hình

aûnh cuûa anh, hình aûnh cuûa moät sinh vieân Voõ Bò oai huøng

raát thöïc, raát soáng ñoäng…

Toâi nhaém maét laïi, nhöõng gioøng nöôùc maét traøo ra thaät töï

nhieân laên daøi treân maù, toâi thaáy mình ñi lang thang trong moät

vöôøn hoa ñaày nhöõng buïi Lavender tim tím. Nhöõng chuù ong

aùo vaøng soïc ñen bay vo ve chung quanh, thi ñua vôùi nhöõng

chuù böôùm hoàng ñang löôïn treân ngoïn hoa daønh huùt maät. Töø

xa, Huy cuûa toâi ñang thong thaû böôùc ñeán, troâng anh thaät

oai nghieâm trong boä quaân phuïc Voõ Bò. Anh vaãy toâi baûo:

- Laïi gaàn ñaây vôùi anh, ñöøng ñi beân ñoù nöõa coi chöøng

ong chích em ñoù.

Toâi möøng rôõ nhìn anh nhöng laïi ngaàn ngaïi khoâng muoán

böôùc qua, anh nhaøo ñeán keùo

maïnh caùnh tay toâi veà phía anh,

caû voøng tay raén chaéc cuûa anh

oâm troïn laáy toâi che chôû. Toâi

boãng vuøng vaãy coá thoaùt ra khoûi

caùnh tay Huy, toâi noùi nhö gaøo

trong nöôùc maét:

...nhöõng buïi Lavender tim tím - Khoâng, haõy thaû em ra,

146 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

mình khoâng laø cuûa nhau vì anh ñaõ coù vôï, anh ñaõ coù vôï roài…
Thaû em ra… thaû em ra…

Cuøng vôùi tieáng khoùc toâi coøn nghe coù tieáng chaân ngöôøi
chaïy gaáp ruùt ñeán gaàn beân toâi, coù ai ñoù naém laáy coå tay toâi
vaø ra leänh:

- Cho coâ ta moät muõi thuoác an thaàn.
Queá Höông
8/2010

(1) hydroplane: laø moät hieän töôïng xaûy ra khi chaïy xe treân
maët ñöôøng ngaäp nöôùc vôùi toác ñoä nhanh, khieán cho baùnh xe seõ
khoâng baùm vaøo maët ñöôøng maø seõ löôùt treân maët nöôùc (gioáng
nhö chôi taøu löôùt soùng treân bieån) raát nhanh vaø nguy hieåm

Ñính chính ÑH92

Ña Hieäu 92 coù moät soá chi tieát bò sai soùt. Ban Bieân Taäp
Ña Hieäu xin thaønh thaät caùo loãi vaø xin ñính chính nhö sau:

Trang Gioøng Ñaõ ñaêng Xin söûa laïi laø

255 6 Mô Thöông

328 10 anh chò Hoaøng anh chò Thi

ÑA HIEÄU 93 147

Noãi Thao Thöùc Ñeâm Tröø Tòch

ªª Vi Vaân 20B

Naêm taøn rôi ruïng thôøi gian
Tróu trong tieàm thöùc muoân vaøn côn meâ
Gioù buoàn ngô ngaån leâ theâ
Khoâng gian laëng leõ, naõo neà, xa xoâi
Ngoài töôûng nieäm thaùng naêm troâi
Em töø ngaên caùch leân ngoâi muoän phieàn
Ngaøy ñi hôø höõng qua hieân
Phuùt giaây tröø tòch noãi nieàm nao nao
Lieãu buoâng ñeâm toái rì raøo
Haèn leân noãi nhôù luùc naøo khoâng hay
Ñôøi ta nghieät ngaõ chua cay
Goïi muøa xuaân ñeám thaùng ngaøy qua tay
Saàu nhö ngoïn gioù heo may
Cuoán vaøo hö aûo phaän naøy seõ qua
Ñôøi nhö caûnh vaéng saân ga
Taøn muøa chinh chieán em ñaø xa anh
Giao thöøa chôït ñeán thaät nhanh
Nhìn veà non nöôùc khoùi xanh mòt môø
Ñôøi ta roài vaãn bô vô…

Muøa Xuaân Töø Coõi Ñoaïn Tröôøng

ªª Nguyeãn Ñoâng Giang K19
* Thaân taëng ngöôøi Vieät xa xöù - nñg

Muøa xuaân, haèng höõu trong tim
Em ôi! ta laïi ñi tìm ñaâu ñaâu
Muøa xuaân, trong nuï tình saàu
Trong mai naêm cuõ, vaøng maøu coá höông

148 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI

Muøa xuaân, töø coõi ñoaïn tröôøng
Thuùy Kieàu gaëp laïi, ngöôøi thöông cuoái ñôøi
Muøa xuaân, ôû khaép nôi nôi
Trong taâm voâ löôïng, trong ñôøi voâ chung

Vieät Nam, khoán khoå voâ cuøng
Maø xuaân vaãn ñeán, chòu chung noãi buoàn
Xuaân veà, nöôùc maét coøn tuoâng
Sau côn tang haûi, sau tuoàng beå daâu

Muøa xuaân, chôø xem… nhieäm maøu
Cho ai maát nöôùc, khoå ñau hieän coøn
Beân naày, nhaén vôùi nöôùc non
Xuaân naøo daân toäc, heát coøn phaân ly?
………..
Tha höông, chaúng bieát noùi gì
Vaøi doøng thô thaån, ích chi buoåi naày!

ÑA HIEÄU 93 149

Töôùng Nguyeãn Vaên Hieáu,
Moät Chieán Töôùng

ªª Nguyeãn Vaên Tín

Thieáu Töôùng Nguyeãn Vaên Hieáu

Chieán Töôùng, Moät Tinh Anh Hieám Coù Trong Chieán
Tranh Vieät Nam

Ñeå traû lôøi cho ai hoûi nhöõng ai laø töôùng gioûi trong
Quaân Ñoäi Nhaân Daân Coäng Saûn Baéc Vieät, Buøi
Tín ñöa ra nhöõng teân sau ñaây: Voõ Nguyeân Giaùp,
Traàn Vaên Traø, Hoaøng Vaên Thaùi, Leâ Troïng Taán, Nguyeãn
Höõu An, Hoaøng Minh Thaûo.
Ngoaøi ra, Leâ Troïng Taán ñöôïc goïi laø "Töôùng ñaùnh traän
gioûi nhaát Vieät Nam"; Nguyeãn Höõu An, "vò töôùng traän maïc".
Trong QLVNCH, trong soá treân 160 töôùng laõnh, nhöõng
töôùng thöôøng ñöôïc coi laø gioûi goàm coù: Ñoã Cao Trí, Nguyeãn
Vieát Thanh, Ngoâ Quang Tröôûng, Leâ Vaên Höng, Lyù Toøng
Baù, Leâ Minh Ñaûo.
Ngoaøi ra, Ñoã Cao Trí ñöôïc Töôùng Wesmoreland goïi laø
"Patton Vieät Nam"; Ñoã Cao Trí vaø Nguyeãn Vieát Thanh

150 TRAÛ TA SOÂNG NUÙI