พัฒนาการแนวคิดและแบบลักษณศิลปะตะวันตกอย‹างสังเขป

บรรณานุกรม

กําจร สนุ พงษศรี. ประวัติศาสตรศิลปะตะวันตก. กรงุ เทพฯ : เพอื่ นพิมพ. 2532
_____________. ศิลปะสมัยใหม. กรุงเทพฯ : ไทยวัฒนาพานชิ . 2528.
ราชบัณฑติ ยสถาน. ศัพทส ถาปต ยกรรมศาสตร. กรุงเทพฯ : อรณุ การพิมพ. 2549.
_____________. พจนานุกรมศพั ทศลิ ปะ อังกฤษ-ไทย กรงุ เทพฯ : เพื่อนพิมพ.2530.
Adams, Laurie Schneider. A History of Western Art. 5th ed. New York: McGraw-Hill. 2011.
Aspley, Keith. Historical dictionary of surrealism. Maryland : Scarecrow Press. 2010.
Bassie, Ashley. Expressionism. New York: Parkstone Press International. 2008.
Bayley, Stephen. De Stijl : The Reconstruction of Life Through Art and Technology. Great Britain :

The Open University Press. 1976.
Bédoyère, Guy de la. The Romans for Dummies. England : John Wiley & Sons. 2006.
Bolton, Linda. Surrealism. London : Belitha Press. 2000.
Brodskaia, Nathalia. Impressionism. New York : Parkstone Press International. 2011
_____________. The Fauves. New York : Parkstone Press International. 2011.
_____________. Post-Impressionism. New York : Parkstone Press International. 2010.
Bürdek, Bernhard E. Design History, Theory and Practice of Product Design. Germany : Birkhäuser-

Publishers for Architecture. 2005.
Carroll, Noël. Theories of Art Today. Wisconsin: The University of Wisconsin Press. 2000.
Charles, Victoria and Carl, Klaus H. Gothic Art. New York : Parkstone Press International. 2008.
_____________. Romanesque Art. New York : Parkstone Press International. 2008.
Clayton, Peter A. Chronicle of The Pharaohs. London: Thames & Hudson. 2001.
Coen, Ester. Umberto Boccioni. New York : The Metropolitan Museum of Art. 1988.
Day, Fergus. Art a World History. London : Dorling Kindersley. 2002.
Dempsey, Amy. Styles, Schools and Movements. London: Thames & Hudson. 2002.
Droste, Magdalena. Bauhaus 1919-1933. Berlin : Taschen. 2002.
Eimert, Dorothea. Cubism. New York : Parkstone Press International. 2010.
Elger, Dietmar. Expressionism. Germany: Benedikt Taschen Verlag. 1991.
Encyclopædia Britannica. "Dada" Encyclopædia Britannica 2009 Student and Home Edition.

Chicago : Encyclopædia Britannica, 2009.
Graham-Dixon, Andrew. Art the Definitive Visual Guide. London : Dorling Kindersley. 2008.
Getlein, Mark. Living with Art. 9th ed. New York: McGraw-Hill. 2010.
Gilbert, Rita. Living with Art. U.S.A.: McGraw-Hill. 1995.
Gowing, Lawrence, Sir. Britannica Encyclopedia of Art. China: The Brown Reference Group plc. 2005.
Guerman, Mikhail. Kandinsky. New York : Parkstone Press International. 2011.
Harris, Cyril M. Dictionary of Architecture &Construction. USA : The McGraw-Hill Companies. 2006.
Herbert, Robert L. Georges Seurat 1859-1891. New York: The Metropolitan Museum of Art. 1991.

286

Honour, Hugh & Fleming, John. A World History of Art. China: Laurence King Publishing. 2005.
Kleiner, Fred S. Art through the Ages: A Concise Western History, third edition. USA: Wadsworth. 2008.
_____________. A History of Roman Art, enhanced edition. USA: Wadsworth. 2010.
Lahor, Jean. Art Nouveau. New York : Parkstone Press International. 2007.
Marceau, Jo. Art a World History. London: Dorling Kindersley. 2002.
Maria Rilke, Rainer. Auguste Rodin. New York : Parkstone Press International. 2011.
Osborne, Harold. The Oxford Companion to Twentieth-Century Art. New York: Oxford University

Press. 1981.

Phaidon. Dictionary of Twentieth-Century Art. London: Phaidon Press. 1973.
Reiss, Julie H. From margin to center : The Spaces of Installation Art. Massachusetts Institute of

Technology. 1999.

Ruiz, Ana The Spirit of Ancient Egypt. New York: Algora Publishing. 2001.
Shanes, Eric. Pop Art. New York: Parkstone Press International. 2009.
Siebenbrodt, Michael and Schöbe, Lutz. Bauhaus 1919-1933 Weimar-Dessau-Berlin. New York :

Parkstone Press International. 2007.

Stephenson, Jonathan. Paint with the Impressionists. London : Thames & Hudson. 1995.
Stokstad, Marilyn. Art History. New Jersey: Pearson Education. 2011.
Strickland, Carol. The Annotated Monalisa a Crash Course in Art History from Prehistoric to Post-

Modern. Kansas City: A Universal Press Syndicate. 1992.
Toman, Rolf. The Art of Gothic - Architecture Sculpture Painting. EU : KONEMANN. 2004.
Warncke, Carsten-Peter. De Stijl 1917-1931. Germany : Benedikt Taschen. 1991.
Wildung, Dietrich. Egypt from Prehistory to the Romans. Italy: Taschen GmbH. 2001.

Emil Kren & Daniel Marx, www.wga.hu (accessed in July 2008)
HuntFor.com LLC, www.huntfor.com/arthistory/prehistoric/ (accessed in June 2008)
Jackson, Carol Gerten. www.cgfa.floridaimaging.com (accessed in January 2015)
Witcombe, Chris. www.witcombe.sbc.edu (accessed in January 2015)
Kjeilen, Tore. www.looklex.com/e.o/pharaoh (accessed in June 2008)
Wat, Pierre. www.theredlist.com/wiki (accessed in November 2015)
Wikimedia Foundation, Inc., www.en.wikipedia.org/wiki/Dolmen (accessed in June 2008)
Wikimedia Foundation, Inc., www.en.wikipedia.org/wiki/Menhir (accessed in June 2008)
Wikimedia Foundation, Inc., www.en.wikipedia.org/wiki/Pharaoh (accessed in June 2008)
www.ancient-greece.org/index (accessed in June 2008)
www.artnet.com/artists/john-deandrea (accessed in April 2016)
www.artrenewal.org (accessed in December 2014)
www.artsy.net/artwork/philip-pearlstein (accessed in April 2016)

287

www.christojeanneclaude.net/projects/ (accessed in March 2016)
www.collection.whitney.org/ (accessed in March 2016)
www.commons.wikimedia.org/wiki/Category:Plans_of_ancient_Greek_temples (accessed in June 2008)
www.en.wikipedia.org/wiki/George_Washington_(Greenough) (accessed in December 2014)
www.en.wikipedia.org/wiki/Juan_Gris (accessed in June 2015)
www.en.wikipedia.org/wiki/Kazimir_Malevich (accessed in December 2015)
www.en.wikipedia.org/wiki/Piet_Mondrian (accessed in July 2015)
www.en.wikipedia.org/wiki/The_Stone_Breakers (accessed in December 2014)
www.en.wikipedia.org/wiki/Vincent_van_Gogh (accessed in June 2015)
www.guggenheim.org/new-york/collections (accessed in February 2016)
www.khanacademy.org (accessed in February 2016)
www.lexicorient.com/e.o/assyria (accessed in July 2008)
www.lifetakeslemons.wordpress.com (accessed in June 2015)
www.metmuseum.org/explore/Byzantium/materials (accessed in July 2008)
www.moma.org/learn/moma_learning (accessed in March 2016)
www.objectif.canalblog.com/archives (accessed in June 2015)
www.optiquedansleneoimpressionnisme.wordpress.com/tag/cercle-chromatique (accessed in May 2015)
www.pacegallery.com/artists/80/chuck-close (accessed in April 2016)
www.ralphlgoings.com (accessed in April 2016)
www.saatchigallery.com/ (accessed in March 2016)
www.saatchigallery.com/artists/artpages (accessed in April 2016)
www.strivingafter.files.wordpress.com (accessed in April 2015)
www.tate.org.uk/art/artworks (accessed in February 2016)
www.visual-arts-cork.com/installation-art (accessed in June 2016)
www.widewalls.ch/artist/wenda-gu (accessed in June 2016)

288

อภธิ านศพั ท

Abbey อารามสงฆ เปนที่พาํ นกั บําเพ็ญของนักบวชถอื พรต ภายใตการดูแลของอธิการหรอื อธิการณิ ี

Acropolis อัครปรุ ะ เนินเขาที่เชอื่ วาเปนท่สี ถติ ของเทพเจา เปนศูนยกลางของเมอื งและมีเทวาลัยสถานสาํ คัญตง้ั อยู

Action painting กมั มันตจติ รกรรม หรอื นามธรรมทวงทา (gestural abstraction) เปน รปู แบบหนึ่งศลิ ปะสําแดงพลัง

อารมณนามธรรม ปฏิบตั ิสรา งสรรคโ ดดเดน โดย พอลลอ็ ก (Jackson Pollock) ที่เห็นกระบวนการ

ทวงทา ขณะสรางสรรคงาน พอลลอ็ กสรา งองคป ระกอบสอี ยางฉับพลันโดยวางผนื ผา ใบขนาดใหญบน

พนื้ และปฏบิ ตั ิการสลดั สะบดั หยด โรย สาดสี ท้ังสนี า้ํ มันและสโี ลหะผสมหรือสีสงั เคราะหอ ืน่ ๆ ไปท่ัว

ทุกทศิ ทางรอบผนื ผาใบ

Adobe อฐิ ที่ทาํ จากดินคลกุ ฟางขาวแลว ตากแหงโดยไมเผา หรืออาคารที่สรา งดวยวัสดุน้ีก็เรียกอะโดบเี ชน กนั

Aerial perspective ทศั นียมติ ิเชงิ บรรยากาศ การสรา งมติ ิของภาพใหด ูเสมือนใกลไ กล ดวยการลดหลัน่ ความเขมจาง

ความคมชดั และความสดอมิ่ ตัวของสลี ง ระยะท่ีใกลจะแสดงความสดอ่มิ ตัวของสแี ละความคมชดั

มากกวา ระยะที่ไกลตาซึ่งความสด ความอ่ิมตวั ของสีและความคมชัดจะซดี จางไปสคู า สกี ลางหรือสเี ทา

ในมวลอากาศ

Aisle โถงขางโบสถ สองขา งขนาบขนานไปกับโถงกลาง (nave) ภายในบาสลิ กิ าหรือมหาวิหาร

Alabaster หนิ ปูนออ นสําหรับแกะสลักประตมิ ากรรม สว นมากสีขาวโปรงแสง สีเทา สีแดง สเี หลอื งก็มี

Altarpiece ฉากแทน บูชา ตบู ูชา แผน ปายภาพตง้ั อยหู ลงั แทนบชู ามหี ลายบานทบ เปด ปดได

Ambulatory ทางเดนิ ลอ มโถงสังฆกรรม ในมหาวิหารเปนสว นเชือ่ มระหวา งมขุ ครงึ่ ทรงกลม (radiating chapels)

กับโถงสังฆกรรม (choir)

Amphitheatre (double theatre) อฒั จนั ทรม หรสพ ท่มี ีบริเวณลอ มลานกลาง (arena) เปนวงรหี รือวงกลม มีท่นี ่ัง

เปนชนั้ ขึน้ ไปโดยรอบ

Animal style ลวดลายท่เี กาะเกีย่ วพนั กัน รูปสตั วลายประดบั จากศลิ ปะพื้นเมอื งชนเผา พืน้ ถิน่ จากทางเหนือของยุโรป

Animism วญิ ญาณนยิ ม ความเช่อื ในส่งิ ลล้ี บั หรอื หวาดกลัวตอธรรมชาติหรอื ส่งิ เหนอื ธรรมชาติ เช่ือวาสรรพส่งิ ใน

ธรรมชาติหรือปรากฏการณในธรรมชาติตางๆ มวี ญิ ญาณและพลงั อํานาจสงิ สูอยู

Apostle (apostolus) อคั รทูต อัครสาวกทง้ั สิบสองผเู ผยแผคําสอนของพระเยซูครสิ ต

Apse มขุ โคงดานสกดั รปู คร่งึ วงกลมหรือรูปหลายเหล่ียม มขุ โคงดา นสกดั ฝง ตะวันออกในสมัยหลัง

Aqueduct สะพานลาํ เลยี งนาํ้ ในสมยั โรมัน

Arch คานโคง หรอื ชอ งโคง

Archaic 1. ยคุ สมยั ตอนตนของศลิ ปะอารยธรรมของกรกี โบราณ ราว 800-480 ปก อนครสิ ตกาล

2. ชว งตอนตนของรปู แบบศิลปกรรมใดใดกอนพัฒนาถงึ ชวงเจริญพสิ ทุ ธิ์ (Classical)

Archaic smile รอยยมิ้ ที่ปรากฏบนประตมิ ากรรมกรกี สมัยตอนตน (archaic) เปน ลกั ษณะท่ีทําใหเ ห็นประหนงึ่ วา

ประตมิ ากรรมดมู ชี ีวติ

Archivolt วงโคงยอดแหลมหรือบัวแตงโคง เรียงเปนชั้นซอนหลายชั้นอยูเหนือกรอบจั่วซ่ึงพัฒนามาจากหินล่ิม

ประกอบชองโคง (voussoirs) สมัยโรมาเนสก สถาปตยกรรมในสมัยโกธิกเปนบัวแตงโคง มักสลัก

ลวดลายหรือประตมิ ากรรม

Arena ลานตรงกลางในอัฒจนั ทรม หรสพของโรมัน สาํ หรับการตอสูของนกั สแู ละการแสดงที่นาตนื่ เตน อ่ืนๆ

289

Assemblage การผสมผเส คืองานศลิ ปะท่ีประกอบสรา งข้ึนมาจากวตั ถหุ รอื วสั ดสุ ามมติ ิตา งๆ ซงึ่ ปรากฏเปน งานรูป

ลอยตัวหรอื ภาพนนู กไ็ ด

Atlantid เสาแกะสลกั เปน ประตมิ ากรรมผูชายรองรับคาน

Atmospheric perspective ทศั นยี มิตเิ ชิงบรรยากาศ ความหมายเดยี วกับ aerial perspective

Automatism (psychic automatism) ภวังคจิตอัตโนมัติ การสําแดงออกฉับพลันโดยปราศจากการควบคุมของ

จิตสํานึก เพื่อใหเกิดการสรางสรรคจินตภาพและรูปทรงอันแปลกประหลาด โดยอัตโนมัติในภาวะ

ภวังคจิต เปนไปเองปราศจากการควบคุมของจิตสํานึก โดยผานส่ือตางๆ ตามที่ศิลปนแตละคนถนัด

เชน การวาดเสนแบบอตั โนมัติ

Baptistery หอบพั ตศิ มา วิหารสําหรบั ทาํ พธิ ศี ลี จุม

Barrel (tunnel) vault เพดานโคงหรือเพดานโคงอุโมงค

Basilica อาคารสาธารณะที่มผี ังสี่เหล่ยี มผนื ผาของโรมนั โบราณ มีทางขนาบขางแยกจากทางตรงกลางดว ยทวิ

เสา ภายหลงั ถูกนาํ มาปรับเปน โบสถของครสิ ตศ าสนาในยคุ แรกๆ

Bas-relief ภาพแกะสลักนนู ต่ํา ความหมายเดียวกับ low relief

Black-figure รูปแบบหรอื เทคนคิ ของเครือ่ งปนดินเผาเชงิ ภาชนะกรีกโบราณสมยั เริ่มตน (archaic) เผาไฟตาํ่ ไม

เคลือบ โดยระบายภาพสดี าํ บนพนื้ ผิวภาชนะสสี มแดง สแี ดง ใสร ายละเอยี ดเพ่ิมเติมดวยสีขาวหรือสมี ว ง

Bourgeoisies (บรู จวฺาซสี ) ชนช้ันกระฎม พี ชนชน้ั กลางหรือชาวเมือง

Buon fresco (true fresco) เทคนคิ การวาดภาพบนผนงั ปนู ท่ียังหมาด รงควตั ถุจะซึมจนตดิ แนนคงทนลงไปในเนอ้ื

ผนังปนู

Buttress ครบี ยันกาํ แพง สวนทช่ี วยกระจายแรงของผนังทร่ี บั นา้ํ หนกั ตอมาจากเพดานโคง

Caesaropapism ซีซารส นั ตะปาปา คือฐานะของพระจกั รพรรดิแหง จักรวรรดไิ บแซนไทนท่ีทรงพระราชอาํ นาจอยา ง

เด็ดขาด ทั้งในฝา ยอาณาจักรและศาสนจกั ร

Camera obscura ภาษาละตนิ หมายถึง หองมืด ซง่ึ กค็ ือ กลอ งทาบเงาหรือกลอ งรเู ข็ม โดยเปนหองมรี ูขนาดเลก็ ใหแสง

ลอดฉายลงผนังหรอื ฉากรับ ภาพที่ไดจ ะกลับหวั จากภาพธรรมชาตจิ รงิ นิยมในครสิ ตศตวรรษท่ี 17 ถงึ

ตน ครสิ ตศ ตวรรษที่ 19 เพือ่ ชวยในการวาดภาพภมู ิทศั นใ หปรากฏอยา งสดั สวนสมจริง

Canon บทบญั ญตั ิหรือขอ กาํ หนดเกย่ี วกบั สัดสว น เชน สัดสวนความงามของรูปรางมนษุ ยหรอื ของอาคาร ดัง

ในศตวรรษท่ี 5 กอ นคริสตกาล โปลไี คลตสุ วางรากฐานการสรา งรูปชายเปลอื ยใหม แี บบบญั ญตั ิ

สดั สวนและความงามแบบอดุ มคติ โดยเฉพาะการวางทา ถวงดุลแบบตรภี ังคใ นงานประตมิ ากรรม

Canvas mixing การผสมสบี นผา ใบในขณะท่ีทาํ การวาด

Capital หัวเสา สวนบนของเสา ท้ังเสาทรี่ บั โครงสรา งจรงิ (column) และเสาหลอกหรอื เสาเก็จ (pilaster)

เปนสว นทีเ่ ชอื่ มตอ ระหวา งลาํ เสา (shaft) กับคานตรง (lintel) หรอื คานโคง (arch) ในสถาปตยกรรม

คลาสสคิ มแี บบทีโ่ ดดเดน หลายรูปแบบเรียกวา order เชน หัวเสาแบบดอริก (doric order) หวั เสา

แบบไอโอนิก (ionic order) เปนตน

Cartoon (cartone) ภาพรา งอยางครา วขนาดเทา จรงิ ดวยกระดาษ เพ่อื เปนภาพนําหรอื ถา ยแบบลงพื้นผวิ ผนงั

กําแพง ผาใบหรือผืนพรม เพอ่ื ทีจ่ ะวาดเสนและลงสจี รงิ แกะสลักหรอื ทอเปนผนื ภาพ

Caryatid เสาแกะสลักเปนประตมิ ากรรมผหู ญิงรบั คาน

290

Cella หอ งประดิษฐานเทวรปู (naos) ลอยตวั กลางอาคารแบบปด ทบึ ของเทวาลยั กรกี โรมนั และอทิ รสั กัน มี

ทางเขา ทางเดยี ว

Chiaroscuro (กิอาโรสคโู ร) ภาษาอติ าเลยี นมาจากคาํ chiaro หมายถึง แสงสวา ง และ oscuro หมายถงึ ความมืด

การสรางสรรคง านโดยการใชค า แสงเงาใหเ กดิ นาํ้ หนักออ นแก ทาํ ใหร ปู ทรงมปี รมิ าตรและความลกึ

(ความเปนสามมติ ิ) ดวยการไลน้าํ หนกั ความเขมของแสงและเงา

Chromatic abstraction รปู แบบหน่ึงของศลิ ปะสาํ แดงพลงั อารมณนามธรรม โดยเนนไปที่การสะทอ นอารมณและ

ความรสู กึ ทมี่ ีตอ สี อยา งเชน ในงานของ รอธโก (Mark Rothko)

Chrono-photographs ภาพถายบันทึกสง่ิ เคลอ่ื นทต่ี ามลําดบั เวลา

Choir สว นโถงสงั ฆกรรม สวนสําหรับคณะนกั รอ งขบั ประสานเสยี งภายในโบสถ

Classical 1. ความหมายโดยเฉพาะหมายถงึ ยคุ ศลิ ปกรรมของกรกี ในชวงเจรญิ สูงสดุ เปน ชวงท่ีนครรฐั เอเธนส

เจริญกา วหนา มากและเปน ผูนําในดา นศลิ ปะวิทยาการ ปรชั ญาและการปกครอง ราว 480 – 323 ป

กอ นคริสตกาล

2. ศลิ ปะอารยธรรมของกรีก-โรมนั โบราณ โดยจะเขียนเปน classical (c ตัวเล็ก)

3. ผลงานท่มี คี วามสมบรู ณล งตัว กลมกลนื อยา งมคี ุณคา จนเกดิ เปน ความอมตะในทุกยคุ สมยั หรือชวง

สมัยของแบบศิลปกรรมทองถิน่ ใดทีม่ คี วามสมบูรณขัน้ พสิ ุทธกิ์ ็จะกลา วไดวาเปน classical ของ

ศลิ ปกรรมทอ งถ่นิ น้ัน เชน ศิลปะสโุ ขทัยเปนผลงานคลาสสิคของศลิ ปกรรมสยาม

Clerestory ชองโคง รับแสงในอาคารสมยั โรมาเนสก หรือช้นั ชองแสงทาํ เปน หนา ตา งกระจกสีสมัยโกธิก

Cloister ระเบียงฉันนบถ วหิ ารคดหรอื วหิ ารราย ระเบียงทางเดินมีหลังคาสาํ หรบั ตรึกสมาธิ ลอ มรอบลานโลง

ภายในโบสถ อารามหรอื มหาวหิ าร

Coffer ฝาหลมุ เหล่ียม แผงลดหลน่ั ขนาดรูปส่ีเหลย่ี มหรือหลายเหลย่ี มทีต่ กแตงเพดานโคง หลงั คาโดมหรอื ดา น

ใตพ ื้นทคี่ านโคง

Collage เทคนิคการนําเศษวัสดทุ ีย่ งั มคี วามเปนระนาบมาตดั แปะปดสรา งเปนงานลกั ษณะจติ รกรรม

Combines การประกอบประสม ริเร่ิมโดยเราสเชนเบิรก (Rauschenberg) โดยการนําวัตถุจริง มาประกอบ

ประสมเขาดวยกนั เพื่อสรางพื้นผวิ ในงาน เปาหมายสําคญั คอื การนาํ วัตถสุ ามมิติจรงิ มาใชในฐานะเปน

ทัศนมูลฐาน (visual elements) ในงานจิตรกรรมเพื่อสรางผลของการรับรูในเชิงนามธรรม แนว

เทคนิคนี้ทําใหลักษณะมิติของงานเลยขอบเขตผืนผาใบในงานแบบจิตรกรรมและก้ํากึ่งลักษณะ

ประติมากรรม

Concrete 1. วัสดุกอสรางที่คนพบโดยชาวโรมัน ซึ่งประกอบไปดวยสัดสวนผสมของปูนขาวเผา เถาภูเขาไฟ

(pozzolana) น้ําและหินเล็กๆ

2. ความเปนรูปธรรมของส่ิงนามธรรม หรือนามธรรมทรงรูป คือ รูปทรงหรือรูปรางนามธรรม ที่มี

ความเปนรูปธรรมและมีตัวตน ที่อยูไดและมีคุณคาดวยตัวมันเอง ตามหลักปรัชญาศิลปของลัทธิมูล

ฐานนยิ ม (elementarism)

Contrapposto (counterpoise) การวางทา ถว งดุลแบบตรภี งั คหรอื การยนื เอียงสะโพกหยอนขาซายขางหนึง่ โครงสรา ง

โดยรวมโคง คลายตวั เอส ในประตมิ ากรรมคลาสสกิ ของโปลไี คลตสุ หรอื ในงานของแพรกซีทลี สิ

Counter-aesthetic ปฏกิ ริ ิยาท่ีตอตา นหลักสนุ ทรยี ภาพ การผกผันแบบสนุ ทรยี ภาพทีเ่ คยยดึ ถอื กนั มา

Cross vault เพดานโคงกากบาท เพดานโคงกากบาทไขว ความหมายเดียวกบั groin vault

Cylinder seal แทง กระบอกแกะเปน ภาพลายนนู ต่าํ สําหรับกลง้ิ ประทบั ลาย

291

Diptych แผนไมพ ับหรือปา ยบชู าแบบสองตอนหรอื สองบานทบทวี่ าดภาพเปน ฉากตอกนั

Dolmen หินวางพาดซอ นทบั กันคลา ยโตะหนิ

Dome (hemispherical vault) อาคารท่มี ีหลังคาหรอื เพดานเปน ลักษณะคร่ึงทรงกลม อันเกดิ จากลักษณะ

คานโคงทีห่ มนุ รอบแกนแนวดงิ่ บรรจบ 180 องศา

Dramatically contrasted การตัดกนั ของแสงและสที สี่ กุ ปลงั่ มาก

Duomo ภาษาอติ าเลียน หมายถงึ มหาวหิ าร

Dynamic equilibrium ดุลยภาพเชิงจลน หมายถงึ ความสมดุลในเสน (แนวต้ังกับแนวนอน) และสเี มื่อมาประจัญกัน

อยางกลมกลืนสัมบูรณ จัดศูนยถวงท่ีใชความพิถีพิถันในเสน รูปรางและบริเวณของสี ใหเกิดความ

สมดุลแบบอสมมาตรตามรมิ ขอบของงานกับบริเวณวางตรงกลางภาพ เปนสาระสําคัญของศิลปะทรง

รูปใหม (neo-plastic art) ตามหลักคดิ ของปเอต มงเดรยี ง

Dynamic sensation ความรูสึกเชิงเคลื่อนไหว

Encaustic สีฝุนผสมขีผ้ ึ้งหลอมเหลว และนาํ ไประบายบนพ้ืนผิวแผนไมท ี่เตรียมไวขณะทส่ี วนผสมยังอุน อยู

Evangelists ผเู ผยแผพ ระครสิ ตธรรมท้ัง 4 ไดแก เซนตแมทธวิ (มทั ธวิ ) เซนตล ุค (ลกู า) เซนตมารค (มาระโก) และ

เซนตจอหน (ยอหน )

Façade ดา นหนา อาคาร แผงหนา อาคาร

Facet ภาพวตั ถุทมี่ เี หลีย่ มมมุ อยางหนาตดั เจยี รนยั เพชร ในงานบาศกนยิ มวเิ คราะหย ุคทอง

Fan vault โครงสรา งเปนเสนตั้งโคงกระจายออกคลา ยพดั

Fertile Crescent ดนิ แดนท่มี ีความอดุ มสมบูรณ ลักษณะเปน สว นโคง คลายดั่งเส้ยี วพระจนั ทร

Figura serpentinata การสรา งรปู ทรงใหเ กดิ ความงามหลายมุมหรอื รสู กึ เคลือ่ นไหวเปน เกลียว มองแตกตางกันได

หลายมมุ มอง

First style mural รูปแบบจติ รกรรมผนังยุคตน ของโรมนั เขยี นสตี กแตงเจตนาใหเ กิดการมองเห็นเหมือนด่ังการเรยี งกอ

อิฐท่ีดมู รี อ งนนู หรือจําแลงผนังหนิ ออน

Flamboyant (ฟล็องบัวย็อง) คือ รูปแบบตกแตงหรูหราแปลกตาตามสถาปตยกรรมโกธิกตอนปลาย ดวยลายโปรง

ประดับ ท่ีมีลักษณะเสนโคงพล้ิวคลายตัวเอสหรือคลายเปลวเพลิง ประมาณคริสตศตวรรษที่ 14

โดยเฉพาะลายตามชองหนา ตา งกลมใหญแ ละสว นยอดของหนา ตางทรงสูง เนน เสริมตกแตงอยางวจิ ติ ร

อลังการในเชิงการมอง

Flying buttress ครบี ลอยยันกาํ แพงหรอื สะพานบนิ โครงสรา งทชี่ ว ยถา ยแรงตอจากเสาไปยงั เสารับครีบดานนอก ใน

สถาปตยกรรมแบบโกธิก

Foreshortening ลกั ษณะยนระยะกนิ ตา การมองวตั ถุทเี่ ปนทัศนยี มติ แิ บบกระช้ันรนุ แรง ทําใหเ หน็ สิง่ ทอ่ี ยูไกลตาดเู รียว

เล็กลงหดสั้นเขา มากและส่ิงท่ีอยใู กลต าจะดูยาวใหญกวา ปกติ เชน ในภาพ The Lamentation over

the Dead Christ ของมาเตญญา หรือในงานของการาวจั โจก็ปรากฏลกั ษณะยน ระยะกนิ ตาอยูห ลาย

ภาพ ปรากฏการณม องเหน็ วัตถทุ มี่ ลี ักษณะยน ระยะกนิ ตาโดยธรรมชาตินี้ เมื่อสรา งงานประตมิ ากรรมที่

มีมมุ มองอยใู นพิกดั ของลักษณะยน ระยะกินตา จงึ ตอ งทาํ การชดเชยสดั สวนเพอื่ ใหเหน็ สวยงามอยา ง

การมองปกติ แมจะอยูในพกิ ัดยนระยะกินตากต็ าม

Found objects วสั ดทุ งิ้ หรอื ของเหลอื ใชเก็บตก วตั ถุเก็บตก

292

Four Horsemen of the Apocalypse จตุรดุรงคีแหงวันเผยปมปริศนา สัญลักษณแทนความเช่ือในเร่ืองของโรค

ระบาด สงคราม ความอดอยากและความตาย สําแดงภาพลกั ษณเ ปนบุคคลขมี่ าทั้งส่ี (จงึ ใชค ําวา จตุร

อาชา ไมได) จากคัมภีรเลมสุดทายในพันธสัญญาใหมของอัครทูตยอหน (แหงปทมอส) วันเผยปม

ปริศนาปรากฏอยูในววิ รณ 6 ของยอหน กลาวถงึ วันสิ้นโลกและการพิพากษาคร้ังสุดทาย จุดมุงหมาย

เพ่ือตอ งการใหมนษุ ยต้ังตนอยใู นความไมประมาทและพรอ มทีจ่ ะพบกับพระผูเปน เจา เสมอ

Fourth style mural รปู แบบจติ รกรรมผนังของโรมนั สรา งภาพลวงตาใหเปน ชองเสาผนงั อาคารและมภี าพวาดคนอยใู น

กรอบภาพ โดยทําเสมือนเปน กรอบภาพวาดมาประดับผนัง

Fresco เทคนิคการวาดภาพบนผนังหรอื เพดานปนู ซ่งึ มีท้งั แบบทผ่ี นงั ปนู ยงั หมาดและผนังปูนแหง ซ่งึ งาน

จติ รกรรมผนัง (murals) โดยกรรมวธิ ีท้ังสองแบบเรียกวา frescoes

Fresco secco (dry fresco) เทคนิคการวาดภาพบนผนงั ปูนแหง นานวันเขา รงควัตถอุ าจหลุดลอนออกจากผนงั ปนู ได

Frontality การเนนความงามและการมองดานหนา เปนหลักของประติมากรรมแบบลอยตวั หรือภาพนนู

Frottage การนําดินสอหรอื แกรยองมาขดี ลงบนกระดาษท่ที บั เหนือวัตถุหรอื การทาบรอยวตั ถเุ พอ่ื ลอกพื้นผิว

และนาํ รอยขดี พื้นผวิ วัตถุทไี่ ดนี้ ไปจัดองคป ระกอบสรา งสรรคอ ีกครัง้ ในกรรมวิธจี ติ รกรรมเพื่อคน หา

รปู รา งรปู ทรงจากพืน้ ผวิ เหลานัน้

Genre (ชอ็ งร)ฺ หมายถึง แบบอยาง จําพวกหรอื หมวดของจิตรกรรมทว่ี าดเกย่ี วกับฉากหรือวตั ถใุ น

ชีวิตประจําวนั รวมไปถงึ ฉากภายในบาน งานรนื่ เรงิ กินเลี้ยง ท่พี ักหรอื ตามถนนหนทาง

Gouache สนี ํา้ ผสมตวั กลางทึบแสง เพ่ือใหเ ปนสีทบึ แสง

Grattage กรรมวิธที ่พี ัฒนาข้ึนโดย มกั ซ แอรน ส โดยนาํ รูปแบบจากฟร็อตทาจ มาสรา งสรรคงานแบบคอลลาจ

เหนือจริง

Greek cross plan ผังของอาคารทางศาสนาท่มี ผี ังเปน รูปกากบาท เนน ความสําคญั ตรงกลาง มโี ดมใหญเปน ศนู ยก ลาง

Groin vault เพดานโคง กากบาท เพดานโคงกากบาทไขว

Guild อาชวี สมาคม ไดแก สมาคมวาณิช (merchant guild) และสมาคมชา งฝม ือ (crafts guild)

Hatching and crosshatching การสรา งน้ําหนกั แสงเงาดวยลายเสน การแรเงาดวยเสน ตัดไขว
High relief ภาพแกะสลกั นนู สูง
Hypostyle hall บริเวณพื้นทภ่ี ายในทเ่ี ตม็ ไปดวยทวิ แถวของเสาเรยี งชดิ กนั จาํ นวนมากเพอ่ื รองรับหลังคา

Icon รปู เคารพบชู า ภาพบูชา

Iconoclasm (iconoclastic controversy) การทาํ ลายรูปเคารพหรอื ภาพบูชา รวมไปถงึ วตั ถอุ ันศกั ดสิ์ ทิ ธิท์ าง

ศาสนาทง้ั หลาย ในรชั สมยั จักรพรรดเิ ลโอท่ี 3 แหงจกั รวรรดไิ บแซนไทน และในสมัยคริสตศ ตวรรษท่ี

16 ถงึ 17 ในเขตดินแดนของนกิ ายโปรเตสแตนต ที่ปฏเิ สธความเชอ่ื ในพลังอาํ นาจ ความหมายและ

ความศกั ดสิ์ ทิ ธขิ์ องรปู เคารพทางศาสนา ผูทาํ ลายรปู เคารพเรยี กวา iconoclast ตรงขามกบั

iconophile

Iconophile ผรู ักชนื่ ชอบในรปู เคารพบูชา ผสู นบั สนนุ ใหส รา งรูปเคารพในงานศิลปะ

Illuminated manuscript ภาพเขยี นประกอบตกแตงพระคมั ภรี ด วยลายมอื

Imagines หนากากขผี้ ้ึงเพ่อื หลอ จําลองใบหนา บรรพบุรุษ เปนทน่ี ยิ มของชาวโรมนั สมยั แรก

Impasto เทคนิคการปายสีใหหนานนู มมี าตง้ั แตสมัยอทิ รสั กนั และนิยมอีกในสมัยคริสตศ ตวรรษที่ 19

293

Jambs วงกบขา งยอ มุมบริเวณประตูทางเขา ประดบั ดว ยลวดลายหรือประตมิ ากรรมสูงยาวคลายลําเสา มี
ลกั ษณะรูปลอยตวั แบบนํ้าหนักตรงลงตามแนวดิ่ง ในสถาปตยกรรมโรมาเนสกแ ละโกธิก

Kyros ประตมิ ากรรมรูปผูชายของศลิ ปะไซคลาดคิ ลักษณะประตมิ ากรรมลอยตวั นนู ต่ําทําจากหนิ ออ น
Koré ช่ือเรยี กประตมิ ากรรมรปู หญิงสาวยนื สวมชุดทูนิคยาวในสมัยตอนตน (archaic) ของกรีกโบราณ
Kouros ชอ่ื เรียกประตมิ ากรรมรปู ผูช ายเปลอื ย ในสมยั ตอนตน (archaic) ของกรีกโบราณ ลกั ษณะมือแนบ
ลาํ ตัว กาวเทาซา ยออกมาขางหนา คลา ยลักษณะประตมิ ากรรมอยี ปิ ต มีสัดสว นท้งั หมด 7 สว นครึง่
(โดยใชสวนหวั เปน เกณฑ 1 สวน)

Lamassu รปู สลกั นนู สูงศิลปกรรมอสั ซเี รยี น ทาํ หนาท่เี ฝาประตูวงั มหี นาเปน คน (แทนกษัตรยิ ) และตัวเปนววั

หรอื สงิ โตมปี ก มี 5 ขา

Lancets ชองหนาตางทรงสงู

Latin cross plan ผังของอาคารทางศาสนาท่ีมผี ังคลา ยไมกางเขน

Linear perspective ทศั นียมติ เิ ชิงเสน

Lost-wax (cire-perdue) สาํ รอกขผ้ี งึ้ หรอื สญู ข้ผี งึ้ คอื กรรมวิธีหลอ โลหะ โดยใชข ีผ้ ้ึงหมุ ตน แบบเก็บรายละเอยี ด

แลว หมุ ดวยวัสดุทนไฟอาจเปน ปนู ปลาสเตอรหรือดนิ แลวสุมความรอ นจนข้ผี ึง้ ละลายออกจนเปน

ชอ งวา ง แลวจงึ เทโลหะเหลวลงในเบาแบบน้ัน

Low relief ภาพนนู ตา่ํ ความหมายเดยี วกบั bas-relief

Lux nova แสงแบบใหมข องบาทหลวงซเู จร ที่ผานกระจกสีแลว ใหความรสู กึ ดจุ แสงอนั ศักดิ์สทิ ธิ์จากสวรรค

Maniera งานทสี่ รางไปตามรูปแบบท่ีตองการมากกวา จะใหเ ปนไปตามสมจริงอยา งธรรมชาติ
Manuscript (manu scriptus) หนังสอื ทเี่ ขียนคัดดวยลายมอื มกั มกี ารเขยี นภาพประกอบอยางวิจิตร
Megalith อนสุ รณห นิ ขนาดใหญ
Miniature ภาพประกอบขนาดเลก็ ในพระคมั ภรี ท่ีทาํ ดว ยแผน หนังหรอื เขยี นลงแผน ไม
Monastery สาํ นักอาราม
Monolith อนสุ รณห นิ ขนาดใหญกอ นเดียว
Monotheism เอกเทวนิยม คอื ระบบความเชอ่ื ในเทวอํานาจแหง พระผเู ปน เจาเพียงองคเดยี ว
Mosaic ภาพทสี่ รา งดว ยหนิ สีหรอื กระเบอ้ื งสีขนาดเลก็ มาเรยี งเปน ภาพหรือลวดลายแลว ขดั ผวิ ใหเ รียบ ตาม
ผนัง พน้ื หรอื เพดาน
Mural จติ รกรรมผนัง ภาพเขียนตามผนงั กําแพง

Nave โถงยาวกลางอาคารโบสถ มหาวิหาร
Naturalistic detail ลักษณะเชงิ ตกแตงและสรา งรายละเอียดอยา งวิจติ ร
Non-figurative แบบอยา งของศิลปะไรรปู ลักษณ (นริ ลักษณ) ไมเ ลียนแบบวตั ถุและเรอ่ื งราวจากธรรมชาติ เนนผลทาง

ความรสู ึกโดยตรงจากรูปทรงหรือทศั นมูลฐานบรสิ ทุ ธ์ิ เปน นามธรรมทศั นศลิ ป ดังน้นั จึงไมควรเรียก

ศิลปะไรร ปู ลกั ษณวา นริ รูป เพราะนิรรปู คือการปราศจากรปู ไมมรี ปู ซงึ่ ในงานทศั นศิลปใดใดนัน้ จะ

ปรากฏสําแดงเปนรูปเสมอ (ไมวาจะเปน แบบรปู ลกั ษณห รือไรร ปู ลกั ษณ) ไมเ หมอื นดง่ั งานโสตศลิ ป อนั

เปน งานนิรรูปศลิ ปอยางแทจริง

294

Oculus (พหูพจน คือ oculi) ภาษาละตนิ หมายถึง ดวงตา ในสถาปตยกรรม คอื ชองเปดวงกลมตรงกลางยอด

โดม และหมายถงึ ชอ งแสงวงกลมกรุกระจกสขี นาดเลก็ ในมหาวิหารแบบโกธกิ

Odalisque หญิงงามในฮาเร็มของสุลตานในวฒั นธรรมเตริ ก

Optical Mixing การผสมสกี ันทางสายตาหรอื ดวยการมอง

Opus modernum ภาษาละติน หมายถึง งานแบบใหม เปนคําที่ใชเรียกงานศิลปกรรมในยุคกลางตอนปลาย คือ

แบบอยา งโกธกิ ของฝรงั่ เศส (แบบอยา งธรรมเนียมฝร่ังเศส- opere francigeno)

Palette mixing การผสมสีบนจานสี

Papiers collés (ปาเปย รส โกเลส) งานองคป ระกอบจากเศษกระดาษปะปด

Paranoiac-critical method เปนเทคนิคการสรางสรรคของดาลี (Salvador Dali) ที่ผนวกรวมภวังคอัตโนมัติเขากับ

กระบวนสรางสรรคจินตภาพ โดยสามารถรับรูรูปทรงเชิงธรรมชาติอยางฉับพลัน โดยตีความนัยของ

ภาพไดสองนัยหรือหลายนัย หลายมุมมอง

Parchment หนังแกะ ทีเ่ ตรียมไวส ําหรับการวาดภาพหรือการเขียนคดั ดวยลายมอื

Pax Romana ยุคสันตสิ ขุ ของโรมัน จากตนรัชสมัยจักรพรรดิออกกุสตสุ จนถงึ จกั รพรรดอิ อเรลอิ สุ

Pendentive มมุ ฐานโคง บรเิ วณพ้ืนท่ีสามเหล่ียมโคงตรงมมุ ท้งั สี่ท่เี ชื่อมตอ ระหวางโดมกบั ผนงั กําแพงทงั้ สีด่ าน

Peristyle court พน้ื ที่ระเบยี งเสาโดยรอบของสถาปต ยกรรมกรกี โบราณ หรอื ลานสวนกลางบา นทม่ี ีทางเดินลอ มดว ย

ระเบียงเสา

Perspective ทัศนียวทิ ยา ทัศนียมติ ิ ทศั นยี ภาพ วธิ ีการทีจ่ ะสรา งภาพลวงตาโลกสามมติ ใิ หป รากฏบนระนาบสองมิติ

มีทงั้ แบบทศั นียมติ เิ ชงิ เสน (linear perspective) ซง่ึ ใชเ สนในการนาํ สายตาและสรา งจดุ รวมสายตา มี

ท้งั แบบจดุ รวมสายตาจดุ เดียว สองจดุ และสามจดุ โดยปรากฏการณธ รรมชาตทิ ว่ี า สง่ิ ทอ่ี ยใู กลมีขนาด

ใหญก วาส่งิ ท่อี ยูไกล และทศั นยี มติ ิเชงิ บรรยากาศ (aerial perspective) ดว ยปรากฏการณท ่วี า สิง่ ที่

อยใู กลยอ มมคี วามชดั และความสดอมิ่ ตัวของสสี ันมากกวา สง่ิ ทีอ่ ยไู กล

Photomontage (photographic collage) เทคนคิ จิตรกรรม โดยนําภาพถา ยมาตดั ปะปด สรางองคป ระกอบ

Piers เสาทสี่ ามารถรับนา้ํ หนกั กันกําแพงพงั ได ซึ่งจะมีลกั ษณะเปนกลุมเสาประกอบ (compound piers)

Pilaster (half-columns engaged) เสาหลอก เสาเกจ็ เสาผาครึง่ ซกี ติดกับผนังไมไ ดร บั น้าํ หนกั จริง เพอ่ื

ตกแตงผนัง ดเู หมอื นเสาแบนที่ย่นื ออกมาจากผนงั หรอื กําแพง โดยมสี ดั สว นอยา งเสาจรงิ เชน ฐานเสา

หวั เสาและรองลาํ เสาอีกดว ย

Pinnacle ยอดแหลมของเสารับครีบลอยยนั กําแพง มกี ารสลักลายอยา งวิจิตร

Pointed arch คานโคงยอดแหลม

Polyptych แผนไมพ ับหรอื ปายบชู าแบบหลายตอนหรอื หลายบานทบ

Polytheism พหเุ ทวนยิ ม คอื ระบบความเช่ือในเทวอาํ นาจและความศกั ดสิ์ ทิ ธิ์ของเทพเจา หลายองค

Post and lintel system ระบบโครงสรา งแบบเสาและคานวางพาด (หรอื ทบั หลังตรงชอ งประตูหรอื หนาตาง)

Psalter หนังสอื เพลงสวดมนต มภี าพเขียนประกอบดว ยลายมอื

Pseudoperipteral ลกั ษณะสถาปตยกรรมโรมัน โดยมผี นังทีล่ อมหอ งประดิษฐานเทวรปู ดา นนอกจะประกอบไปดวยเสา

เก็จ (pilasters) โดยรอบ จะเรียกเทวาลัยหรืออาคารแบบนี้วา pseudoperipteral temple

295

Putto (พหพู จน putti) รูปเทวดาองคนอยเปน ลกั ษณะเดก็ ผูชาย ปรากฏมากในสมัยบาโรกและโรโกโก ท้งั ใน
งานจิตรกรรมและประตมิ ากรรม แบบรูปมปี ก จะปรากฏลอยละลอ ง ชวนฝนในงานศิลปะโรโกโก การ

วาดรปู เทวดาองคน อยเร่ิมมขี ึ้นในสมัยฟน ฟศู ลิ ปว ิทยาการ ปรากฏในงานจติ รกรรมของทิเชยี น และใน
งานประตมิ ากรรมของโดนาเตลโล
Pylon เชิงเทนิ ผนงั หอใหญท่ีทําขนาบขางชองประตู

Quadrant arch คานโคง แบบหน่งึ สวนส่ี

Radiating chapels มุขคร่งึ ทรงกลมลอมโถงสังฆกรรม
Rayonnant (รายอ็ งนอ็ ง) แบบอยา งราชสํานักในสมัยโกธกิ รุงเรอื ง
Ready-mades (readymades) วสั ดสุ ําเรจ็ พรอ ม วัตถุสําเรจ็ พรอ ม (ทางศลิ ปะ) สัมพนั ธกบั วตั ถุเกบ็ ตก
Recession การลดหลน่ั ของนา้ํ หนักสี เพ่ือใหเ กิดระยะใกลไ กลแบบทัศนียมิติเชิงบรรยากาศ
Red-figure รปู แบบหรือเทคนคิ ของเครอ่ื งปน ดนิ เผาเชงิ ภาชนะกรกี โบราณสมยั คลาสสคิ (classical) เผาไฟตาํ่ ไม

เคลอื บ โดยระบายภาพสแี ดงบนพน้ื ผวิ ภาชนะสดี าํ หรือพนื้ สอี อ นก็มี

Renovatio (เรโนวาทโิ อ) การร้ือฟน ฟน ฟขู ึ้นมาใหมข องแบบอยา งศลิ ปกรรมโรมนั ในสมัยกาโรแลง็ เฌียง
Repoussé (เรอปูเซ) หมายถงึ การดุนลายในงานแผน โลหะ เชน แผนเงิน แผนทอง
Rib vault เพดานโคง กากบาทแบบคิ้วนนู
Rose window ชอ งหนา ตา งกลมใหญทีต่ กแตงดว ยกระจกสี (stained glass) หรอื ทําเปน ชองลายโปรงประดับ

Second style mural รปู แบบจติ รกรรมผนงั ของโรมนั สรางภาพใหผ นงั กลนื หายไปในสถานทีห่ รอื ฉากท่ีสรางลวงตา

เชิงสามมติ แิ ละลวงตาดว ยภาพทัศนียมติ ทิ ง้ั แบบบรรยากาศและเชงิ เสน

Sfumato (ภาษาอิตาเลยี น หมายถึง ควัน) การลดหล่นั มัวจางคลายมมี า นหมอกควัน เพื่อสรางระยะมติ ิท่ี

หา งไกลออกไปและมีความสมจรงิ อยา งมติ ิในธรรมชาติมากขึ้น ซึ่งกค็ อื เทคนคิ การสรา งทัศนยี มติ ิเชงิ

บรรยากาศ (atmospheric perspective) เทคนคิ สฟูมาโต เปน เอกลกั ษณโดดเดน ในงานของดาวินชี

Single vanishing point ทศั นียมติ เิ ชงิ เสนแบบจุดรวมสายตาจดุ เดียว

Stained glass จิตรกรรมทสี่ รางดว ยการกรกุ ระจกสีตามชอ งหรือหนาตาง และใหแ สงผานเพือ่ สรา งความงดงามและ

ความรสู กึ อัศจรรยดุจแสงจากสวรรค

Statue งานสามมิติที่เรียกวาประติมากรรมหรือปฏิมากรรมที่เปนรูปบุคคล รูปสิ่งมีชีวิตหรือเทพสมมติ ไมใช

ประตมิ ากรรมศลิ ปประเภทอ่นื สว นมากมลี กั ษณะเปนรูปลอยตวั แบบเตม็ ตัวหรือครึง่ ตวั เปน แบบภาพ

แกะสลกั รอ งลกึ หรอื ภาพนูนกม็ ี สรา งอยา งเหมือนจริงธรรมชาตหิ รอื แบบอุดมคตนิ ิยมก็ได ทส่ี าํ คัญตอง

ปรากฏใบหนาท่ีแสดงความเปนบุคคลน้ันหรือความหมายเชิงบุคลาธิษฐานน้ัน เปนไปเพ่ือการบันทึก

การระลึกถึง การตกแตง สัญลักษณตัวแทนแหงอาํ นาจหรือเพ่ือความเชอ่ื และการเคารพบูชา บางทีก็

เรียกวาประติมานุสรณ ถาประติมากรรมนั้นเปนองคพระ รูปส่ิงศักดิ์สิทธิ์ จะเรียกจําเพาะวา

ปฏมิ ากรรม พทุ ธรูป เทวรูปหรือรูปจาํ หลกั

Sunken relief (incised relief) ภาพนูนโดยที่เสน รอบขอบภาพจะแกะสลักใหจ มลกึ ลงไปจากระนาบพ้นื ผวิ เรยี กวา

ภาพนูนขอบฝงจม

Syros ประตมิ ากรรมรปู ผูห ญิงของศลิ ปะไซคลาดคิ ลกั ษณะประตมิ ากรรมลอยตัวนูนตา่ํ ทําจากหินออน

296

Tempera กรรมวธิ ีหรอื สีทางจิตรกรรม โดยใชสฝี ุนมตี วั เชอ่ื มประสานมกั เปน ไขแ ดง (บางครง้ั กม็ ีไขข าว) กาวหรอื

โปรตนี นม สีฝุนผสมไข (egg tempera) เปนเทคนิคสีหลักทใี่ ชว าดภาพชว งครสิ ตศ ตวรรษท่ี 13-15

กอ นทสี่ นี ํา้ มนั จะมบี ทบาทแทนที่

Tenebrism การใชแ สงสวา งเจดิ จาสองมาดานใดดานหนึง่ (สว นมากดา นซายบน) ตัดกับความมดื ของรปู ทรงอยาง

รุนแรงยงิ่ กวาการใชคา ตา งแสงธรรมดา เรียกวาเขยี นความสวา งในความมดื

Terracotta เครอื่ งปนเน้ือดินเผาไฟตา่ํ สเี นื้อดนิ สแี ดง สีน้าํ ตาลสมหรือครมี นาํ้ ตาลออน ตกแตงโดยการเขยี นสหี รือ

ขัดผวิ ใหม นั ไมเ คลอื บ มเี คลือบบา งเปน สว นนอ ย

Third style mural รูปแบบจติ รกรรมผนังของโรมนั สรางภาพลายเสน แนวจินตภาพฝนบนพื้นหลงั สีเอกรงค

Toga เส้อื คลมุ โตกา เสื้อคลุมชาวโรมนั ไดรบั เอาแบบมาจากชาวอีทรัสกนั

Tracery ลายโปรง ประดับ แกะสลักจากหนิ หรือไม กรุบนผนงั หรือชอ งหนา ตาง บางคร้ังกใ็ ชเปน ชอ งสําหรับ

ตกแตงดว ยกระจกสเี ขาไปดวย

Tracery pendants ตุมโปรงประดบั หอยคลา ยหินยอ ยลงมาจากเพดาน

Transept มุขขวางโบสถ ซึ่งจะมี 2 ขาง ดา นทิศตะวันตกและดานทิศตะวันออกในอาคารท่ปี รบั จากบาสลิ ิกา

ตอ มาในโบสถค รสิ ตภ ายหลงั มขุ ขวางโบสถจะอยทู ศิ ตะวันออก ซง่ึ ตดั กับโถงกลาง (nave) กอ นเขาสู

บรเิ วณมขุ โคง ดา นสกดั (apse) ทางทศิ ตะวันออก มุขขวางโบสถนเี้ ม่ือตัดกบั โถงกลาง จะทําใหผงั ของ

โบสถมลี ักษณะคลา ยไมก างเขนหรอื เรียกวา แบบละตนิ ครอส

Transverse arch คานโคงคนั่

Transverse rib คิว้ นูนคานโคงคน่ั

Triforium ระเบยี งเหนอื ทางเดนิ ขางหรอื โถงขางดานบนทง้ั สองขา ง อยตู ํา่ กวาชนั้ ชองแสง (clerestory)

Triptych แผนไมพับหรอื ปายบชู าแบบสามตอนหรอื สามบานทบ สวนมากบานตรงกลางจะมขี นาดใหญกวาบาน

ขางทง้ั สอง จะตกแตง ดวยจิตรกรรมหรือภาพแกะสลกั งาชาง

Triumphal arch ประตูชยั ยานสุ รณ เปน สถาปตยานุสรณท ีใ่ ชคานโคงเปนโครงสรา งสาํ คัญ จะสลักประตมิ ากรรม

ภาพนูน เพอ่ื เปน อนุสรณแหง ชัยชนะในการสงครามหรอื เพื่อเฉลมิ สมโภชเปด เสน ทางสญั จรหลักใหม

Trompe l'oeil (ตรอ็ มพฺเลยยฺ) หมายถงึ หลอกตา เปน การสรา งรูปทรงลวงตาในงานจิตรกรรม วัตถุประสงคเ พ่ือให

ผชู มรับรแู ละเชื่อวาเปนวัตถุสามมติ ิจรงิ มากกวาเพยี งแคเ ปน วตั ถุในภาพวาด

Trumeau เสากลางรับคานประตทู างเขา กลาง ซึง่ มกั จะแกะสลกั เปนประตมิ ากรรมภาพนูนรอบเสา ใน

สถาปต ยกรรมโรมาเนสกและโกธกิ

Tunnel vault เพดานโคงอุโมงค ความหมายเดยี วกบั barrel vault

Tympanum บรเิ วณกรอบจวั่ หรือหนา บันเหนอื คานประตทู างเขา ซึง่ จะตกแตงดวยประตมิ ากรรม

Vantage-point perspective ทัศนยี มติ ิแบบมองจากบนลงลาง ทําใหเ ห็นภาพจากใกลไ ปไกลจนสดุ ตาหรือสุดขอบภาพ

Vault เพดานโคง

Vellum แผนหนงั ลกู วัวไวส ําหรับเขียนคดั ดว ยลายมอื หรือภาพประกอบในพระคมั ภรี 

Vibration การสัน่ ไหวเล่ือมพรายของสี

Voussoirs (ฝวุซซัวรส ) หนิ ลม่ิ ประกอบชอ งโคง

297

Westwork จากภาษาเยอรมนั westwerck หมายถึง ทางเขาดานหนา ฝง ตะวันตกของมหาวิหาร ดานบนจะมชี อ ง
Ziggurat หนา ตา งกลมใหญ (rose windows) เหนอื ซมุ ประตูกลาง เหนอื ชองหนา ตางกลมใหญชัน้ บนเปนแผง
ประตมิ ากรรมเรยี กวา ระเบยี งกษตั ริย (King’s gallery) และมหี อระฆังขนาบคูห ลงั คายอดแหลมสูง

หอคอยวหิ าร สถาปต ยกรรมสมัยเมโซโปเตเมยี สรางดวยอฐิ และกระเบือ้ งเคลอื บมีทางขน้ึ สามดา น
เปนสถานท่ปี ระกอบพิธกี รรมเพอื่ บูชาแก วิธูเทพ (Nanna หรือ Sin)

298

ไดรŒ บั ทุนสนบั สนุนการเขียนตำราจากมหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร พ.ศ.2557