บริการสุขภาพข้ามแดนในจังหวัดอุบลราชธานีและใกล้เคียงในเขตอีสานใต้

บร�การสุขภาพ

ในจังหวัดอ�บลราชธานี
และใกลŒเคียงในเขตอีสานใตŒ

การศกึ ษาสถานการณและบรบ� ทท่เี กีย่ วขŒอง
ของพืน้ ที่ชายแดนประเทศตนŒ ทาง (กัมพ�ชา และ สปป.ลาว)

บรรณาธ�การ สมหมาย ชน� นาค



ในจังหวดั อุบลราชธานี
และใกล้เคยี งในเขตอสี านใต้

บรรณาธิการ สมหมาย ชินนาค

ในจังหวดั อุบลราชธานแี ละใกลเ้ คียงในเขตอีสานใต้

การศึกษาสถานการณแ์ ละบรบิ ททเี่ กย่ี วข้องของพื้นที่ชายแดนประเทศตน้ ทาง (กมั พชู า และ สปป.ลาว)

บรรณาธกิ าร : สมหมาย ชินนาค
ผู้เขยี น : สมหมาย ชินนาค Manivone Phengsom
Phatsany Phouvanh Santi Sopha
กาญจนา ชินนาค อทิ ธิวัตร ศรสี มบัติ
เรืองเดช เขจรศาสตร ์ ประไพ ใจกา้ วหนา้
พมิ ณทิพา มาลาหอม หรรษา ชืน่ ชผู ล
พนมวรรณ์ สว่างแก้ว เกศรา แสนศริ ทิ วสี ขุ
อรทัย ศรที องธรรม
ภาพประกอบ : สมหมาย ชินนาค Phatsany Phouvanh
ปยิ ะนันท์ สุขจนั ทร ์ อรทยั ศรีทองธรรม
มนัญชยา ฉลาดรอบ พิมณทิพา มาลาหอม
จัดพมิ พ์โดย : โครงการวิจัยเร่อื งการศึกษาสถานการณ์และบรบิ ทท่เี กี่ยวข้อง
กับการบรกิ ารด้านสขุ ภาพของพื้นท่ีชายแดนประเทศกมั พูชา
และ สปป.ลาว
สนบั สนุนโดย : ส�ำนกั งานคณะกรรมการส่งเสรมิ วิทยาศาสตร์
วิจัยและนวัตกรรม (สกสว.)
พมิ พค์ รัง้ ที่ 1 : กุมภาพันธ์ 2565
ออกแบบ/พิมพ์ที่ : หจก. วนดิ าการพิมพ์
14/2 หมู่ 5 ต�ำบลสันผเี สอื้ อำ� เภอเมือง จังหวดั เชียงใหม่ 50300
โทรศัพท์/โทรสาร 0 5311 0503-4

ข้อมูลทางบรรณานกุ รมของหอสมดุ แหง่ ชาติ

บรกิ ารสขุ ภาพขา้ มแดนในจงั หวดั อุบลราชธานแี ละใกลเ้ คยี งในเขตอสี านใต้: การศึกษา
สถานการณแ์ ละบรบิ ททีเ่ กย่ี วขอ้ งของพ้ืนทช่ี ายแดนประเทศตน้ ทาง (กมั พชู า และ
สปป.ลาว).-- อุบลราชธานี : ส�ำนกั งานส่งเสรมิ บริหารงานวิจัย บรกิ ารวิชาการและ
ทำ� นบุ �ำรงุ ศลิ ปวฒั นธรรม มหาวิทยาลัยอบุ ลราชธาน,ี 2565.
254 หน้า.
1. การเขา้ ถงึ บริการสขุ ภาพ. 2. สาธารณสขุ . I. สมหมาย ชินนาค. II. ชื่อเร่ือง.
362.1
ISBN 978-974-523-414-7

การศึกษาสถานการณแ์ ละบริบทท่เี กย่ี วขอ้ งของพืน้ ที่ชายแดนประเทศตน้ ทาง (กัมพชู า และ สปป.ลาว) • 3

คำ� นำ�

หนังสือเล่มน้ีปรับปรุงขึ้นจากรายงานการวิจัยเร่ือง การศึกษาสถานการณ์
และบริบทท่ีเก่ียวข้องกับบริการด้านสุขภาพของพื้นท่ีชายแดนประเทศกัมพูชาและ
สปป.ลาว โดยคณาจารยแ์ ละนักวิจยั จากเครือขา่ ยวิจยั จาก 7 หน่วยงาน คือ สมหมาย
ชินนาค จากมหาวิทยาลัยอุบลราชธานี Manivone Phengsom, Phatsany Phouvanh
และ Santi Sopha จากมหาวิทยาลัยจ�ำปาสัก สปป.ลาว กาญจนา ชินนาค จาก
มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี อทิ ธวิ ัตร ศรสี มบัติ จากมหาวิทยาลยั ราชภัฏสุรินทร์
เรืองเดช เขจรศาสตร์ และประไพ ใจก้าวหน้า จากส�ำนักงานศึกษาธิการภาค 14
พมิ ณทพิ า มาลาหอม หรรษา ชน่ื ชผู ล และพนมวรรณ์ สวา่ งแกว้ จากสำ� นกั งานสาธารณสขุ
จงั หวดั อบุ ลราชธานี เกศรา แสนศริ ทิ วสี ขุ และอรทยั ศรที องธรรม จากสำ� นกั งานปอ้ งกนั
และควบคุมโรคท่ี 10

งานวิจัยน้ีเป็นส่วนหน่ึงของชุดโครงการวิจัย การวิจัยเพื่อเสริมสร้างศักยภาพ
จังหวัดอุบลราชธานีเป็นเมืองต้นแบบด้านการบริการสุขภาพข้ามแดนในเขตอีสานใต ้
ซึ่งสนับสนุนงบประมาณโดย ส�ำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและ
นวตั กรรม (สกสว.) ประจ�ำปีงบประมาณ 2564 คณะผ้เู ขยี นหวังว่าการเผยแพร่งานวจิ ัย
เปน็ หนงั สอื เลม่ นค้ี งจะมปี ระโยชนต์ อ่ ประเทศไทยในการนําขอ้ มลู มาวางแผนการจดั การ
ด้านสาธารณสุขชายแดน รวมท้ังการเป็นศูนย์กลางบริการสุขภาพ เพื่อเพ่ิมขีดความ
สามารถในการแขง่ ขนั ทางเศรษฐกจิ ของประเทศ และตอ่ ประเทศเพอ่ื นบา้ นอาเซยี นอยา่ ง
สปป.ลาว และกมั พชู า ในดา้ นการนาํ ขอ้ มลู ไปพฒั นาระบบการบรกิ ารสขุ ภาพของประเทศ
รวมท้ังเป็นประโยชน์ต่อการพัฒนาความร่วมมือในด้านสาธารณสุขของทั้งสามประเทศ
ไปพรอ้ มๆ กนั อีกด้วย

4 • บริการสุขภาพขา้ มแดนในจังหวัดอบุ ลราชธานแี ละใกล้เคียงในเขตอีสานใต้:

กติ ติกรรมประกาศ

งานวิจัยย่อยเร่ือง “การศึกษาสถานการณ์และบริบทที่เกี่ยวข้องกับการบริการ
ด้านสุขภาพของพ้ืนที่ชายแดนประเทศกัมพูชาและ สปป.ลาว” เป็นชุดย่อยภายใต้
ชุดโครงการวิจัย “การวิจยั เพ่อื เสรมิ สร้างศกั ยภาพจงั หวดั อุบลราชธานเี ป็นเมอื งตน้ แบบ
ดา้ นการบรกิ ารสขุ ภาพขา้ มแดนในเขตอสี านใต”้ ซงึ่ สนบั สนนุ งบประมาณโดย สำ� นกั งาน
คณะกรรมการสง่ เสรมิ วทิ ยาศาสตร์ วจิ ยั และนวตั กรรม (สกสว.) ประจำ� ปงี บประมาณ 2564

การด�ำเนินโครงการวิจัยน้ี ส�ำเร็จลุล่วงไปได้ก็ด้วยการสนับสนุนช่วยเหลือจาก
ผูม้ ีส่วนเกีย่ วขอ้ งทุกฝ่าย โดยเฉพาะอย่างยงิ่ เครอื ขา่ ยวจิ ัยท้งั 6 แห่ง คอื มหาวิทยาลยั
จ�ำปาสัก มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์ ส�ำนักงาน
ศึกษาธิการภาค 14 ส�ำนักงานสาธารณสุขจังหวัดอุบลราชธานี และส�ำนักงานป้องกัน
และควบคมุ โรคที่ 10

ขอขอบคณุ นกั วจิ ยั ทง้ั 12 ทา่ น จากเครอื ขา่ ยวจิ ยั ทงั้ 6 แหง่ คอื อาจารยม์ ะนวี อน
แพงโสม (Manivone Phengsom) อาจารยพ์ ดั สะนี พวู นั (Phatsany Phouvanh) อาจารย์
สันติ โสพา (Santi Sopha) จากมหาวิทยาลัยจ�ำปาสัก (Champassak University)
สปป.ลาว ผูช้ ว่ ยศาสตราจารยก์ าญจนา ชินนาค จากมหาวทิ ยาลยั ราชภฏั อบุ ลราชธานี
อาจารย์ ดร.อิทธิวัตร ศรีสมบัติ จากมหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์ ผู้ช่วยศาสตราจารย์
ดร.เรอื งเดช เขจรศาสตร์ และอาจารยป์ ระไพ ใจกา้ วหนา้ จากสำ� นกั งานศกึ ษาธกิ ารภาค 14
คณุ พมิ ณทพิ า มาลาหอม คณุ หรรษา ชนื่ ชผู ล และคณุ พนมวรรณ์ สวา่ งแกว้ จากสำ� นกั งาน
สาธารณสขุ จงั หวดั อบุ ลราชธานี ดร.เกศรา แสนศิริทวีสขุ และ ดร.อรทัย ศรีทองธรรม
จากส�ำนกั งานปอ้ งกันควบคมุ โรคท่ี 10

ขอขอบคณุ ผทู้ ช่ี ว่ ยเกบ็ รวบรวมขอ้ มลู ทงั้ ขอ้ มลู เอกสารและการลงพน้ื ทส่ี มั ภาษณ์
ได้แก่ อาจารย์สเุ ทีย ยนต์ (Sothea Yon) คุณ Sat Veasana คุณมนญั ชยา ฉลาดรอบ
อา้ ยสวี ไิ ล จนั ทะวง และคณุ ปยิ ะนนั ท์ สขุ จนั ทร์ ในฐานะผชู้ ว่ ยนกั วจิ ยั รวมทงั้ ผใู้ หส้ มั ภาษณ์
ทง้ั ทเ่ี ปน็ เจา้ หนา้ ทรี่ ฐั ของไทย กมั พชู า และ สปป.ลาว ผปู้ ว่ ย ญาตผิ ปู้ ว่ ย และผทู้ เ่ี กย่ี วขอ้ ง
ชาวกมั พูชาและชาวลาว

การศึกษาสถานการณ์และบริบทที่เกย่ี วขอ้ งของพน้ื ที่ชายแดนประเทศตน้ ทาง (กมั พูชา และ สปป.ลาว) • 5

ขอขอบคุณผ้ทู รงคุณวฒุ ิทท่ี �ำหน้าท่ีวพิ ากษ์ร่างรายงานฉบบั สมบรู ณท์ ัง้ 3 ท่าน
คือ อาจารย์ ดร.ชาตรี เกษโพนทอง จากมหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์ คุณอรชร
มาลาหอม พยาบาลวชิ าชพี จากโรงพยาบาลสรรพสทิ ธปิ ระสงค์ และ ดร.วรี ะพนั ธ์ ซอ่ื สตั ย์
จากส�ำนักงานสาธารณสขุ จงั หวดั อุบลราชธานี

ขอขอบคุณที่ปรึกษาทัง้ 2 ท่าน คอื นายแพทย์สุวทิ ย์ โรจนศักดิโ์ สธร นายแพทย์
สาธารณสขุ จงั หวดั อบุ ลราชธานี และนายแพทยว์ รี วฒั น์ พนั ธค์ รฑุ ทปี่ รกึ ษาผอู้ ำ� นวยการ
สถาบันสาธารณสุขอาเซียน มหาวิทยาลัยมหิดล กลุ่มตัวอย่างและผู้ให้ข้อมูลส�ำคัญ
นกั วจิ ยั ผชู้ ว่ ยนกั วจิ ยั และผปู้ ระสานงานสนามทกุ ทา่ น รวมทงั้ รองศาสตราจารย์ ดร.ชวลติ
ถิ่นวงศ์พิทักษ์ รองอธิการบดีฝ่ายวิจัย นวัตกรรมและบริการวิชาการ มหาวิทยาลัย
อบุ ลราชธานี และเจา้ หนา้ ทข่ี องกองสง่ เสรมิ และบรหิ ารงานวจิ ยั มหาวทิ ยาลยั อบุ ลราชธานี
ทชี่ ว่ ยดแู ล ประสานงาน และอำ� นวยความสะดวกในการดำ� เนนิ งานวจิ ยั ตลอดระยะเวลา
ท่ผี ่านมา ขอขอบคณุ ผู้ประสานงานชุดโครงการวจิ ัยทง้ั 2 คน คอื คุณนนั ทนติ นาพงษ์
และคุณพศวีร์ ศีลพันธุ์ และเจ้าหน้าที่ธุรการการเงิน คือ คุณพัทนี เจริญทัศน์ และ
คณุ อญั รนิ ทร์ พนิ จิ ไชยกลุ ทช่ี ว่ ยดแู ลงานดา้ นเอกสารและการเงนิ ของโครงการวจิ ยั ยอ่ ยน้ี
และสุดท้ายนี้ต้องขอบคุณ ส�ำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและ
นวตั กรรม (สกสว.) ทเ่ี หน็ ความสำ� คญั และสนบั สนนุ งบประมาณในการดำ� เนนิ การในครง้ั นี้

คณะผวู้ จิ ยั หวงั อยา่ งยงิ่ วา่ ผลลพั ธข์ องการดำ� เนนิ งานของโครงการวจิ ยั นี้ นอกจาก
จะมีประโยชน์ต่อนโยบายการเสริมสร้างศักยภาพของจังหวัดอุบลราชธานีเป็นเมือง
ต้นแบบด้านการบริการสุขภาพข้ามแดนในเขตอีสานใต้แล้ว ยังจะน�ำไปสู่ความร่วมมือ
เพอ่ื พฒั นาและยกระดบั ขดี ความสามารถดา้ นสาธารณสขุ ระหวา่ งประเทศไทยกบั ประเทศ
กัมพูชาและ สปป.ลาว ในฐานะประเทศเพ่ือนบ้านท่ีใกล้ชิด สอดคล้องกับวิสัยทัศน ์
การเปน็ ประชาคมอาเซยี น ท้ังน้เี พ่อื ใหเ้ กิดประโยชนส์ งู สุดในแงข่ องการเผยแพร่ผลของ
การวิจัย งานวิจัยช้ินน้ีจึงจัดท�ำบทสรุปส�ำหรับผู้บริหารและบทคัดย่อเป็น 4 ภาษา
คอื ภาษาไทย ภาษาองั กฤษ ภาษาลาว และภาษาเขมร

6 • บริการสขุ ภาพขา้ มแดนในจังหวดั อบุ ลราชธานแี ละใกลเ้ คียงในเขตอสี านใต้:

สำ� หรับผู้บรหิ าร

ความเปน็ มาและความส�ำคญั ของปัญหา

ประเทศไทยมชี ายแดนตดิ ตอ่ กบั ประเทศเพอ่ื นบา้ นอาเซยี นทง้ั ทางบก
และทางน้ำ� ในสว่ นของภาคตะวนั ออกเฉียงเหนอื หรือภาคอีสานของไทยนน้ั
มีอาณาเขตตดิ ตอ่ กับ 2 ประเทศ คอื สปป.ลาว และราชอาณาจักรกมั พชู า
โดยอาณาเขตทต่ี ดิ ตอ่ กบั สปป.ลาว นนั้ นบั ตงั้ แตจ่ งั หวดั เลย หนองคาย บงึ กาฬ
นครพนม มุกดาหาร อ�ำนาจเจริญ และอุบลราชธานี ส่วนใหญ่มีแม่น�้ำโขง
เปน็ เส้นกนั้ พรมแดนหลัก ขณะทอ่ี าณาเขตทีต่ ดิ ตอ่ กับราชอาณาจักรกัมพูชา
(Kingdom of Cambodia) น้ัน ชายแดนส่วนใหญ่อยู่ในเขตภาคตะวันออก
เฉียงเหนือตอนล่าง ที่มีเทือกเขาพนมดงรัก (ดองแร็ก) เป็นพรมแดนตาม
ธรรมชาติ ซึ่งมีความยาวร่วม 500 กิโลเมตร นับต้ังแต่จังหวัดนครราชสีมา
บุรีรมั ย์ สรุ ินทร์ ศรสี ะเกษ และอุบลราชธานี

การศึกษาสถานการณแ์ ละบริบทท่เี ก่ยี วขอ้ งของพ้ืนทีช่ ายแดนประเทศต้นทาง (กัมพูชา และ สปป.ลาว) • 7

ประชากรส่วนใหญ่ท่ีอาศัยอยู่สองฟากฝั่งชายแดนโดยเฉพาะ “อาณาบริเวณ
พ้ืนท่ีชายแดน” (borderland) ส่วนใหญ่พูดภาษาและมีความละม้ายคล้ายคลึงกัน
ท้ังทางด้านสังคม เศรษฐกิจและวัฒนธรรม และมีปฏิสัมพันธ์กันมาอย่างยาวนาน
นับแต่อดีต ท้ังความสัมพันธ์ท่ีดีผ่านรูปแบบของเครือญาติ การแต่งงาน ญาติพ่ีน้อง
เพ่ือน ผู้รับอุปถัมภ์–ผู้ให้อุปถัมภ์ การจับจ่ายซ้ือของเพื่อการอุปโภคบริโภค การเข้ามา
เป็นแรงงาน การค้าขาย การเข้าร่วมเทศกาลงานบญุ ตา่ งๆ รวมทั้งความสัมพันธใ์ นเชิง
ความขดั แยง้ ในบางกรณี อนั จดั วา่ เปน็ รปู แบบความสมั พนั ธใ์ นยคุ จารตี แมอ้ าจจะขาดหาย
ไปบา้ งในชว่ งบางเวลาทางประวตั ศิ าสตรอ์ นั เนอื่ งมาจากปจั จยั ดา้ นการเมอื งการปกครอง
เป็นส�ำคัญ ภายหลังจากทไี่ ดม้ ีการก�ำหนดกรอบความคดิ เก่ียวกบั ความสมั พันธ์ระหว่าง
ประเทศขึ้น คือ กรอบความคิดของความเป็นรัฐชาติสมัยใหม่ (modern nation state)
โดยเน้นขอบเขตและดินแดนท่ีชัดเจน รวมท้ังการปกครองท่ีเป็นเอกภาพในดินแดน
มกี ารกำ� หนดเขตแดนและกอ่ ตงั้ รฐั ชาตขิ น้ึ ในนามไทยและกมั พชู าขนึ้ มา โดยมเี สน้ เขตแดน
เปน็ เครอ่ื งบง่ ช้ี เปน็ การลากเสน้ พรมแดนทางการเมอื ง (รฐั ชาต)ิ ทาบลงไปบนเสน้ พรมแดน
ทางสงั คม เศรษฐกิจและวัฒนธรรม สง่ ผลใหก้ ารเดินทางติดต่อสัมพนั ธก์ นั ของผคู้ นท่ีอยู่
ต่างรฐั ชาตติ อ้ งอย่ภู ายใต้การควบคุมอย่างเข้มงวดของรฐั

ทวา่ ในปจั จบุ นั ทเี่ รยี กกนั วา่ ยคุ โลกาภวิ ตั น์ (globalization) การเดนิ ทางเคลอ่ื นไหว
ของผคู้ นทง้ั สองฝง่ั กลบั มรี ปู แบบทหี่ ลากหลายและซบั ซอ้ นมากยง่ิ ขนึ้ โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ
นับตั้งแต่ประเทศไทยมีนโยบายส่งเสริมการค้ากับประเทศเพ่ือนบ้าน โดยได้ประกาศใช้
นโยบายเปลี่ยนสนามรบเปน็ สนามการคา้ ในยคุ รฐั บาลของ พลเอก ชาติชาย ชณุ หะวณั
ในชว่ งปี พ.ศ. 2531 ขณะทปี่ ระเทศเพอื่ นบา้ นกม็ นี โยบายสง่ เสรมิ การคา้ และเปดิ ประเทศ
มากขนึ้ รวมทง้ั ปจั จยั เกอื้ หนนุ ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งกนั ภายใตพ้ ลงั ขบั เคลอ่ื นของโครงการ
พฒั นา และความรว่ มมอื ดา้ นเศรษฐกจิ การคา้ ระดบั ภมู ภิ าคในเขตลมุ่ นำ้� โขง หรอื ทร่ี จู้ กั กนั
ในชอื่ ยอ่ วา่ GMS (Greater Mekong Subregion) ทก่ี อ่ ตง้ั มาตง้ั แตป่ ี พ.ศ. 2535 ตลอดจน
ยุทธศาสตร์ความร่วมมือทางเศรษฐกิจอิรวดี–เจ้าพระยา–แม่โขง (Ayeyawady–Chao
Phraya–Mekong Economic Cooperation Strategy – ACMECS) การพัฒนาโครงข่าย
คมนาคมในภูมิภาค และการบูรณาการเข้าสู่ประชาคมอาเซียน (ASEAN Community)
เมอ่ื ปี 2558 ทำ� ใหเ้ กดิ การเคลอ่ื นยา้ ยของผคู้ นบรเิ วณอาณาบรเิ วณชายแดนเพม่ิ มากขน้ึ
ตามไปด้วย เน่อื งจากการเดินทางเขา้ ออกที่สะดวกตามแนวชายแดนท่ีติดแนวชายแดน
ไทยนับพันกิโลเมตร สถานการณ์ดังกล่าวย่อมส่งผลกระทบทั้งทางตรงและทางอ้อม
ต่อการจัดการและพัฒนาพื้นที่ชายแดนของไทยในหลากหลายด้าน ซ่ึงหน่ึงในน้ันก็คือ
ด้านสาธารณสขุ

8 • บรกิ ารสุขภาพขา้ มแดนในจงั หวดั อบุ ลราชธานแี ละใกลเ้ คียงในเขตอีสานใต้:

เฉพาะในสว่ นของประเดน็ ดา้ นสาธารณสขุ นน้ั พบวา่ จากการลงพนื้ ทภี่ าคสนาม
เบอื้ งตน้ ของหวั หนา้ โครงการวจิ ยั ในพน้ื ทชี่ ายแดนภาคเหนอื ของประเทศกมั พชู าทต่ี ดิ กบั
อีสานใตข้ องไทย ระหวา่ งวันท่ี 9–11 พฤศจิกายน 2559 พบวา่ นับต้งั แตม่ กี ารบรู ณาการ
เขา้ ส่ปู ระชาคมอาเซียน (ASEAN Community) เมอ่ื ปี 2558 ท�ำใหม้ ีผู้ป่วยชาวกัมพูชา
เข้ามาใช้บริการสาธารณสุขในประเทศไทยเพิ่มมากขึ้นทั้งในโรงพยาบาลของรัฐและ
ของเอกชน อันเน่ืองมาจากการติดต่อระหว่างไทย–กัมพูชาทําได้ง่ายเนื่องจากมีหลาย
ช่องทาง ทําให้ประชาชนเดินทางไปมาหาสู่กันได้สะดวก โดยเฉพาะในแถบจังหวัด
ชายแดน คอื สรุ นิ ทร์ ศรสี ะเกษ และอบุ ลราชธานี ทง้ั น้ี ผปู้ ว่ ยเหลา่ นไี้ มใ่ ชแ่ รงงานตา่ งดา้ ว
ท่ีเข้ามาทํางานในประเทศไทยที่มีการลงทะเบียนอย่างถูกต้องและมีระบบการจ่ายเงิน
สนบั สนนุ เมอื่ เกดิ ปญั หาสขุ ภาพ แตเ่ ปน็ กลมุ่ ทเี่ ขา้ มาเพอื่ ใชบ้ รกิ ารทางสขุ ภาพ โดยเฉพาะ
ผทู้ อ่ี าศยั อยบู่ รเิ วณจงั หวดั ทช่ี ายแดนไทย–กมั พชู า อาทิ พระวหิ าร, อดุ รมชี ยั , เสยี มเรยี บ,
พระตะบอง และบันเตยี เมยี นเจย

สถานการณด์ งั กลา่ วขา้ งตน้ นนั้ แมใ้ นแงห่ นงึ่ กอ็ าจจะถกู มองวา่ จะสง่ ผลตอ่ ระบบ
สาธารณสุขในประเทศไทยโดยเฉพาะโรงพยาบาลตามจังหวัดชายแดน ในแง่ที่ต้อง
รับภาระการดูแลผู้ป่วยข้ามแดนเพ่ิมขึ้น หากไม่ได้มีการวางแผนการเตรียมความพร้อม
ไมม่ นี โยบายหรอื วธิ กี ารจดั การทเ่ี หมาะสม จนอาจสง่ ผลกระทบตอ่ การบรหิ ารทรพั ยากร
บุคคลด้านวิชาชีพของโรงพยาบาลและประสิทธิภาพการให้บริการแก่ประชาชนไทย
ใหค้ รอบคลมุ และทวั่ ถงึ รวมทงั้ อาจตอ้ งรบั ภาระคา่ ใชจ้ า่ ยในการใหบ้ รกิ ารผปู้ ว่ ยเหลา่ นน้ั
ด้วย ทว่าในอกี แงห่ น่งึ นนั้ ก็จะเป็นโอกาสท่ภี าคสว่ นด้านการบรกิ ารด้านสขุ ภาพของไทย
จักได้ปรับตัว พัฒนาและผลิตบุคลากรในการให้บริการสุขภาพเพื่อรองรับการเปิดเสรี
อาเซียนภาคการค้าบรกิ าร

อุบลราชธานี ในฐานะที่เป็นจังหวัดชายแดนของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
ตอนล่างหรืออสี านใต้ ท่ีมพี รมแดนติดกับประเทศเพอ่ื นบา้ น 2 ประเทศ คือ สาธารณรฐั
ประชาธิปไตยประชาชนลาว (สปป.ลาว) และราชอาณาจกั รกัมพูชา อกี ทงั้ ตง้ั อยู่ไมไ่ กล
จากชายแดนประเทศสาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนามเท่าใดนัก เป็นท่ีต้ังของสถาบัน
อดุ มศกึ ษาทผ่ี ลติ บคุ ลากรทางการแพทย์ พยาบาล และการสาธารณสขุ มสี ถานพยาบาล
ของรัฐและเอกชนหลายแห่ง ทั้งโรงพยาบาลขนาดใหญ่ ขนาดกลาง และขนาดเล็ก
ท่ีมีผู้ป่วยข้ามแดนจากประเทศเพ่ือนบ้านเข้ามาใช้บริการเพ่ิมมากขึ้นทุกปี ดังตัวเลข
ของคนไข้จากประเทศเพ่ือนบ้านคือลาวและกัมพูชาท่ีมาใช้บริการของโรงพยาบาล
สรรพสิทธิประสงค์ จังหวัดอุบลราชธานี ในช่วงระหว่างเดือนตุลาคม ปี พ.ศ. 2561
ถงึ กนั ยายน ปี พ.ศ. 2562 มจี ำ� นวนถึง 5,994 คน สำ� หรับคนไข้จาก สปป.ลาว และ
16,098 คน ส�ำหรับคนไข้จากกมั พูชา

การศกึ ษาสถานการณแ์ ละบรบิ ททีเ่ กีย่ วข้องของพนื้ ที่ชายแดนประเทศต้นทาง (กมั พชู า และ สปป.ลาว) • 9

จากเหตุผลดังกล่าวข้างต้น ทําให้การศึกษาวิจัยเกี่ยวกับสถานการณ์และบริบท
ที่เก่ียวข้องกับบริการด้านสุขภาพของพื้นท่ีชายแดนประเทศเพ่ือนบ้านท่ีมีอาณาเขต
ติดกับจังหวัดอุบลราชธานีคือ สปป.ลาว และราชอาณาจักรกัมพูชา เป็นประเด็น
การศึกษาเร่งด่วนที่น่าสนใจย่ิง เพราะจะท�ำให้มีข้อมูลเก่ียวกับสถานการณ์และบริบท
ทเี่ กย่ี วขอ้ งกบั บรกิ ารดา้ นสขุ ภาพของประเทศกมั พชู าและ สปป.ลาว ในฐานะปจั จยั ผลกั ดนั
ทกี่ อ่ ใหเ้ กดิ ปรากฏการณบ์ รกิ ารสขุ ภาพขา้ มแดนในจงั หวดั อบุ ลราชธานแี ละจงั หวดั ในเขต
อสี านใต้ ทจี่ ะนำ� มาใชใ้ นการวางแผนหรอื กำ� หนดยทุ ธศาสตรด์ า้ นการรองรบั การใหบ้ รกิ าร
สขุ ภาพขา้ มแดนของโรงพยาบาลในเขตอสี านใตข้ องประเทศไทย เพราะการทปี่ ระเทศไทย
เปน็ สว่ นหนง่ึ ของอาเซยี น (ASEAN) จงึ จาํ เปน็ ตอ้ งเตรยี มความพรอ้ ม เพอ่ื รองรบั การเปน็
ประชาคมอาเซียน (ASEAN Community) ท่ีถูกกําหนดให้บรรลุวัตถุประสงค์ภายในปี
พ.ศ. 2563 (ค.ศ. 2020) โดยเฉพาะด้านการบริการด้านสุขภาพ ซึ่งเป็นสาขานําร่อง
ในการดําเนินงาน ทั้งยังเป็นประโยชน์ท้ังต่อประเทศไทยในการนําข้อมูลมาวางแผน
การจัดการด้านสาธารณสุขชายแดน รวมท้ังการเป็นศูนย์กลางบริการสุขภาพ เพ่ือเพิ่ม
ขีดความสามารถในการแข่งขันทางเศรษฐกิจของประเทศ และต่อประเทศเพ่ือนบ้าน
อาเซียนอย่าง สปป.ลาว และกัมพูชา ในด้านการนําข้อมูลไปพัฒนาระบบการบริการ
สขุ ภาพของประเทศ รวมทง้ั เปน็ ประโยชนต์ อ่ การพฒั นาความรว่ มมอื ในดา้ นสาธารณสขุ
ของทั้งสามประเทศไปพรอ้ มๆ กันอีกดว้ ย

วตั ถปุ ระสงค์

1. เพ่ือศึกษาสถานการณ์และบริบทที่เก่ียวข้องกับบริการด้านสุขภาพของ
พ้ืนท่ีชายแดนประเทศกัมพูชาและ สปป.ลาว ในแง่ของยุทธศาสตร์และนโยบายด้าน
การสาธารณสุข จ�ำนวนของสถานพยาบาลของรัฐและเอกชน และบุคลากรด้าน
สาธารณสขุ

2. เพื่อศึกษาปัจจัยที่ก่อให้เกิดการข้ามแดนมาใช้บริการด้านสุขภาพในจังหวัด
อุบลราชธานีและจงั หวัดใกลเ้ คยี งของชาวกัมพชู าและชาวลาว

3. เพอ่ื ศกึ ษารปู แบบการขา้ มแดนมาใชบ้ รกิ ารดา้ นสขุ ภาพในจงั หวดั อบุ ลราชธานี
และจงั หวดั ใกล้เคยี งของชาวกัมพูชาและชาวลาว

ระเบียบวธิ วี ิจัย

งานวิจัยน้ี เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) โดยอาศัยข้อมูล
ท้งั ในระดับปฐมภมู ิ (Primary Data) และข้อมูลทตุ ิยภมู ิ (Secondary Data) ซงึ่ วิธกี ารวจิ ยั
ประกอบดว้ ยการวจิ ยั เอกสาร (Documentary Study) และการวจิ ยั ภาคสนาม (Field Work)

10 • บริการสขุ ภาพข้ามแดนในจังหวัดอุบลราชธานีและใกล้เคยี งในเขตอีสานใต้:

โดยวิธีการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) แบบเป็นทางการและไม่เป็นทางการ
และการสงั เกตในภาคสนาม (Field Observation) และใชก้ รอบและแนวคดิ ทางมานษุ ยวทิ ยา
ในการวเิ คราะหป์ รากฏการณ์

กลมุ่ ตวั อยา่ งผใู้ หข้ อ้ มลู ประกอบดว้ ย (1) เจา้ หนา้ ทร่ี ฐั ของไทยทง้ั ระดบั นโยบาย
และระดบั ปฏิบตั ทิ ีเ่ กย่ี วขอ้ งกับการบริการสขุ ภาพขา้ มแดน จ�ำนวน 9 ราย (2) บุคลากร
ทางการแพทย์ เจา้ หนา้ ทข่ี องรฐั หรอื บคุ ลากรทป่ี ฏบิ ตั งิ านดา้ นสาธารณสขุ ในพน้ื ทท่ี ศ่ี กึ ษา
ของประเทศกัมพูชาและ สปป.ลาว ประกอบด้วยผู้บริหารระดับนายแพทย์สาธารณสุข
จังหวัดหรือแขวง จ�ำนวน 1 ราย ผู้บริหารระดับนายแพทย์สาธารณสุขอ�ำเภอ/เมือง
จำ� นวน 1 ราย ผอู้ ำ� นวยการหรอื ผบู้ รหิ ารโรงพยาบาล แพทย์ หรอื พยาบาล หรอื บคุ ลากร
ทป่ี ฏบิ ตั งิ านในโรงพยาบาล จำ� นวน 1 ราย บคุ ลากรทป่ี ฏบิ ตั งิ านดา้ นสาธารณสขุ ในพนื้ ที่
ที่ศึกษา จำ� นวน 1 ราย (3) ผู้ป่วย ญาติของผูป้ ่วย หรอื ผู้ทเี่ กี่ยวขอ้ งชาวกมั พชู าหรือลาว
ทเี่ ขา้ มาใชบ้ รกิ ารหรอื เคยมาใชบ้ รกิ ารสขุ ภาพในจงั หวดั อบุ ลราชธานแี ละใกลเ้ คยี ง จำ� นวน
ประเทศละ 20 ราย

พืน้ ทสี่ ำ� หรับการเก็บขอ้ มูลสนามคือ แขวงจ�ำปาสัก เซกอง อัตตะปือ สาละวนั
สะหวันนะเขต ในประเทศ สปป.ลาว ส่วนกัมพูชา ได้แก่ จังหวัดพระวิหาร อุดรมีชัย
เสียมเรียบ พระตะบอง และบันเตยี เมยี นเจย ในประเทศไทย ได้แก่ จงั หวัดอุบลราชธานี
ศรีสะเกษ และสุรินทร์

ผลการศึกษา

1. สถานการณแ์ ละบรบิ ททเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั บรกิ ารดา้ นสขุ ภาพของพน้ื ทชี่ ายแดน
ประเทศกมั พูชาและ สปป.ลาว

1.1 สถานการณ์และบริบทดา้ นภูมิศาสตร์
จากการศึกษาพบว่า พื้นท่ีชายแดนของกัมพูชาท่ีติดกับภูมิภาคอีสานใต ้
ของประเทศไทยก็คือ ดินแดนทางภาคตะวันตกเฉียงเหนือของประเทศ ซ่ึงครอบคลุม
จังหวัดพระวิหาร (Phreah Vihear) อุดรมีชัย (Oddor Meanchey) บันเตียเมียนเจย
(Banteay Meanchey) เสียมเรียบ (Siem Reap) และพระตะบอง (Battambang) นั้น
เป็นภูมิภาคท่ีค่อนข้างห่างไกลจากเมืองหลวงคือพนมเปญและหลายพื้นที่ก็เป็นป่าเขา
อีกท้ังในอดีตเป็นพ้ืนที่ของการสู้รบระหว่างกองก�ำลังเขมรแดงกับกองก�ำลังของรัฐบาล
จงึ ทำ� ใหโ้ ครงสรา้ งพน้ื ฐานโดยเฉพาะถนนหนทางไดร้ บั การพฒั นาลา่ ชา้ กวา่ พนื้ ทสี่ ว่ นอน่ื ๆ
นับเป็นอุปสรรคในการคมนาคม รวมท้ังการเดินทางของประชาชนไปยังสถานบริการ
ด้านสุขภาพซึ่งมักจะต้ังอยู่ในตัวจังหวัด ท่ีต้องเสียเวลาและค่าใช้จ่ายมาก ยังผลให้

การศึกษาสถานการณแ์ ละบรบิ ทท่เี กยี่ วข้องของพ้ืนทช่ี ายแดนประเทศต้นทาง (กัมพชู า และ สปป.ลาว) • 11

ประชาชนตามแนวตะเข็บชายแดนจ�ำนวนไม่น้อยข้ามแดนมาใช้บริการด้านสุขภาพ
ในประเทศไทย เน่อื งจากต้งั อยู่ใกล้กว่าและเสยี คา่ ใช้จา่ ยนอ้ ยกว่า

เชน่ เดียวกับพ้ืนท่ชี ายแดนของ สปป.ลาว ท่ตี ิดกับจังหวัดอุบลราชธานี
คอื ทางภาคใตห้ รอื ภมู ิภาคท่เี รยี กวา่ “ดินแดนลาวภาคใต้” ซ่ึงประกอบด้วย 5 แขวง คือ
สะหวันนะเขต สาละวัน จ�ำปาสัก เซกอง และอัตตะปือ อันเป็นพ้ืนท่ีที่ส่วนใหญ่เป็น
ป่าเขาและท่ีราบสูง และท่ีติดกับแม่น�้ำโขง เป็นท่ีอยู่อาศัยของกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ
จำ� นวนมาก โดยเฉพาะกลมุ่ ชาตพิ นั ธท์ุ พี่ ดู ภาษาตระกลู มอญ–เขมร ดว้ ยสภาพพน้ื ทที่ เ่ี ปน็
ป่าเขา ขณะที่ สปป.ลาว กเ็ ป็นประเทศทกี่ ำ� ลังพัฒนา จงึ ทำ� ใหก้ ารพฒั นาด้านโครงสร้าง
พน้ื ฐานซง่ึ ตอ้ งอาศยั เมด็ เงนิ จำ� นวนมหาศาลยงั ไมส่ ามารถดำ� เนนิ การไดอ้ ยา่ งเตม็ ที่ จงึ ตอ้ ง
อาศยั การลงทนุ และความชว่ ยเหลอื จากตา่ งประเทศเปน็ หลกั เหตนุ ้ี องคก์ ารสหประชาชาติ
และประเทศผู้บริจาคจึงจัดให้ สปป.ลาว เป็นประเทศที่ต้องพึ่งพาความช่วยเหลือ
(aid dependent countries) บริบทด้านภูมิศาสตร์ดังกล่าว นับเป็นปัจจัยหน่ึงท่ีท�ำให้
ประชาชนในบางพ้ืนท่ีเข้าถึงบริการด้านสุขภาพค่อนข้างล�ำบาก เม่ือเปรียบเทียบกับ
การข้ามแดนมาใช้บริการสุขภาพในประเทศเพ่ือนบ้านอยา่ งประเทศไทย

1.2 สถานการณ์และบริบทด้านยุทธศาสตร์และนโยบายด้านการ
สาธารณสขุ

ในแง่ยุทธศาสตร์และนโยบายบริการสุขภาพหรือสาธารณสุขของประเทศ
กัมพชู านั้น พบว่านับต้ังแตท่ ศวรรษ 1990 เป็นตน้ มา กัมพูชาได้ด�ำเนินการตามขั้นตอน
และยทุ ธศาสตรท์ ส่ี ำ� คญั ในการปรบั ปรงุ ระบบ และนโยบายดา้ นการดแู ลสขุ ภาพเพอื่ ประกนั
ความเป็นอยู่ที่ดีของพลเมือง อย่างไรก็ตาม แม้จะมีการเปล่ียนแปลงอย่างชัดเจนด้าน
ภาวะสขุ ภาพโดยรวมของประชากรในชว่ งสองสามทศวรรษทผ่ี า่ นมา แตค่ วามเหลอ่ื มลำ้�
และความทา้ ทายทส่ี ำ� คญั ยังคงอยู่ รฐั บาลกมั พูชาจึงได้ดำ� เนนิ นโยบายดา้ นสาธารณสขุ
ใหม่เพ่ือปรับปรุงการให้บริการด้านสุขภาพ โดยการจัดหาเงินทุนเพ่ือการดูแลด้าน
สุขภาพ ผลกค็ ือรฐั บาลกมั พูชาสามารถเพมิ่ เงินทนุ การดูแลด้านสขุ ภาพจาก 1,057 ล้าน
ดอลลาร์สหรัฐ ในปี 2557 (เนื่องจากการขยายตัวทางเศรษฐกิจของประเทศ) เป็น
1,207 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ในปี 2560 แต่ถงึ กระนน้ั กต็ าม ในสว่ นของโรงพยาบาลหรือ
สถานบริการด้านสุขภาพก็ยังมีจ�ำนวนไม่มาก และกระจุกตัวอยู่เฉพาะพนมเปญ
และเมืองใหญ่ๆ ไม่กี่แห่ง เช่นเดียวกับบุคลากรทางการแพทย์ที่กล่าวได้ว่ายังมีภาวะ
ขาดแคลนคอ่ นขา้ งมาก ทง้ั นส้ี บื เนอื่ งมาจากบรบิ ททางการเมอื งของประเทศดว้ ย กลา่ วคอื
หากยอ้ นไปเมอ่ื ชว่ งหลงั สมยั รัฐบาลเขมรแดงปกครองประเทศ (ค.ศ. 1975–1979 หรือ
ตรงกับปี พ.ศ. 2518–2522) กัมพชู ากเ็ หลอื แพทย์เพียง 25 คนเท่าน้ัน แมว้ า่ ระยะเวลา

12 • บรกิ ารสุขภาพขา้ มแดนในจงั หวัดอุบลราชธานีและใกล้เคยี งในเขตอสี านใต้:

จะผ่านมาร่วมสี่สิบปีแล้ว แต่ด้วยปัจจัยทางการเมืองภายในประเทศท�ำให้การผลิต
บุคลากรทางการแพทย์เพิ่มเร่ิมได้มาไม่นานนี่เอง ดังรายงานของส�ำนักงานส่งเสริม
วิสาหกจิ ขนาดกลางและขนาดย่อม (สสว.) ทีว่ า่ “แพทยข์ องกัมพูชาส่วนใหญจ่ ะเรียนจบ
มาจากประเทศฝร่ังเศส เช่นเดียวกับการน�ำเข้าอุปกรณ์ทางการแพทย์และยารักษาโรค
แตค่ วามทนั สมยั ของการรกั ษาพยาบาลยงั คงกระจกุ ตวั อยใู่ นเขตเมอื งใหญ่ การใชบ้ รกิ าร
ทางการแพทย์ของกัมพูชาจึงค่อนข้างแบ่งแยกในเรื่องชนชั้นทางสังคม” ซึ่งช้ีให้เห็นถึง
บริการทางการแพทย์และสาธารณสุขของกัมพูชาที่ยังประสบปัญหาความเหลื่อมล�้ำ
และเมอ่ื 6 ปที แี่ ลว้ (พ.ศ. 2558) ขณะทก่ี มั พชู ามจี ำ� นวนประชากรประมาณ 14.86 ลา้ นคน
มสี ัดส่วนแพทยอ์ ยใู่ นระดับ 1 คนต่อประชากร 5,000 คนเทา่ นนั้ ขณะท่ขี องไทยอย่ทู ี่
0.5 คนต่อประชากร 1,000 คน

ขณะที่ สปป.ลาว นั้นพบว่า งานด้านสาธารณสุขเป็นภารกิจสำ� คัญที่พรรค
และรัฐให้ความส�ำคัญเช่นกัน โดยยุทธศาสตร์และนโยบายด้านการสาธารณสุขของ
สปป.ลาว ได้รับการชี้น�ำโดยวิสัยทัศน์ระยะยาว 2030 (Vision 2030) ซ่ึงด�ำเนินการ
ผ่านแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ 5 ปี แผนเหล่านี้มีรายละเอียดเพิ่มเติม
ในระดับแขวง เมอื ง และภาค โดยวสิ ัยทศั น์ 2030 ต้ังเปา้ วา่ สาธารณรัฐประชาธปิ ไตย
ประชาชนลาวจะเป็นประเทศที่มีรายได้ปานกลางถึงสูง (a middle-to high-income
country) ด้วยการพัฒนาทางเศรษฐกิจและสังคมที่สมดุล มีเสถียรภาพทางการเมือง
และการจัดระเบียบสังคมและสังคมปลอดภัย ปัจจุบันแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม
แห่งชาติ ฉบับท่ี 9 (พ.ศ. 2564–2568) ยังคงม่งุ เนน้ การลดความยากจน การหลดุ พ้น
จากสถานะประเทศรายไดต้ ำ�่ (least developed country – LDC) ในปี 2020 การจัดการ
และการใช้ทรัพยากร ธรรมชาติอย่างมีประสิทธิผลและบูรณาการในระดับภูมิภาคและ
ระหวา่ งประเทศที่แข็งแกรง่

สปป.ลาว ได้จุดท�ำยุทธศาสตร์และกรอบการปฏิรูปภาคสุขภาพ (Health
Sector Reform Strategy and Framework till 2025 – HSRF) ซึง่ มเี ปา้ หมายทีจ่ ะบรรลุ
หลกั ประกันสขุ ภาพถ้วนหน้า (universal health coverage – UHC) ภายในปี พ.ศ. 2568
การเสริมสร้างระบบสุขภาพท่ีถือเป็นหัวใจส�ำคัญของยุทธศาสตร์และกรอบการปฏิรูปน้ี
ไดแ้ ก่ การจดั หาเงนิ ทนุ ดา้ นสขุ ภาพ ธรรมาภบิ าลดา้ นสขุ ภาพ ทรพั ยากรมนษุ ยเ์ พอื่ สขุ ภาพ
การจัดส่งบริการสุขภาพและระบบข้อมูลสุขภาพ โดยด�ำเนินการผ่านแผนพัฒนาภาค
สขุ ภาพหา้ ปี (Health Sector Development Plan – HSDP)

อย่างไรก็ตาม แม้ว่ารัฐบาลจะมียุทธศาสตร์และนโยบายบริการสุขภาพ
แตด่ ว้ ยขอ้ จ�ำกดั เรอื่ งงบประมาณ จงึ ทำ� ใหร้ ะบบบรกิ ารสขุ ภาพของประเทศยงั มอิ าจทจ่ี ะ
ตอบสนองกับประชากรทุกกลุ่มได้ ดังข้อมูลจ�ำนวนโรงพยาบาลศูนย์ทั่วประเทศมีเพียง

การศึกษาสถานการณแ์ ละบริบทที่เกี่ยวขอ้ งของพน้ื ที่ชายแดนประเทศต้นทาง (กมั พูชา และ สปป.ลาว) • 13

10 แห่งเท่าน้ัน ฉะนั้น ความท้าทายของระบบบริการสุขภาพของ สปป.ลาว ก็คือ
ความต้องการคุณภาพของระบบบริการสุขภาพท่ีสูง ข้อจ�ำกัดของทรัพยากรมนุษย์และ
การกระจายของมนษุ ยด์ า้ นการแพทย์ งบประมาณทจี่ �ำกดั การกระจกุ ตวั มากเกนิ ไปของ
ผปู้ ว่ ยในโรงพยาบาลสว่ นกลางขณะทโี่ รงพยาบาลระดบั อ�ำเภอ (เมือง) และระดับชมุ ชน
(สขุ ศาลา) ไมไ่ ด้รับความสนใจจากผู้ป่วย ยังผลใหผ้ ปู้ ว่ ยหรอื ญาตขิ องผูป้ ่วยจ�ำนวนหนง่ึ
เลือกท่ีจะใช้บริการสุขภาพข้ามแดนที่ประเทศไทย ทั้งในระดับชุมชน (โรงพยาบาล
ส่งเสริมสุขภาพระดับต�ำบล – รพ.สต.) โรงพยาบาลชุมชน โรงพยาบาลจังหวัด
โรงพยาบาลศนู ย์ รวมทง้ั โรงพยาบาลและคลินกิ เอกชน เป็นต้น

2. ปัจจัยท่ีก่อให้เกิดการข้ามแดนมาใช้บริการด้านสุขภาพในจังหวัด
อบุ ลราชธานีและจังหวดั ใกลเ้ คยี งของชาวกมั พูชาและชาวลาว

จากการศึกษาพบว่า ปัจจัยท่ีก่อให้เกิดการข้ามแดนมาใช้บริการด้านสุขภาพ
ในจังหวัดอุบลราชธานีและจังหวัดใกล้เคียงของชาวกัมพูชาและชาวลาวน้ัน มีทั้งที่เป็น
ปัจจยั ผลกั ดัน (push factors) และปจั จยั ดงึ ดดู (pull factors) ได้แก่ ปัจจัยดา้ นภมู ิศาสตร์
ปจั จัยด้านเศรษฐกิจ สงั คม การเมืองและวัฒนธรรม หรืออาจจะเรยี กรวมๆ ว่า “ปจั จัย
ดา้ นภมู ิศาสตรส์ ังคม” (Social Geography Factors) ดังรายละเอยี ดตอ่ ไปน้ี

ปัจจัยด้านภูมิศาสตร์ ซึ่งจะเกี่ยวข้องกับระยะทาง ระยะเวลาในการเดินทาง
และความสะดวกในการเดินทางที่ไม่เปน็ อุปสรรคตอ่ การใช้บริการสขุ ภาพ ผลการศึกษา
พบว่า นอกเหนือไปจากสภาพภูมิศาสตร์จะเป็นปัจจัยผลักดัน (push factors) ที่ท�ำให ้
ชาวกัมพูชาและชาวลาวในพื้นที่บางแห่งเข้าถึงบริการด้านสุขภาพในประเทศของตน
ได้ยากล�ำบาก ไม่ว่าจะเป็นเพราะเป็นพ้ืนที่ห่างไกลทุรกันดาร ลักษณะภูมิประเทศเป็น
ปา่ เขา เปน็ อปุ สรรคตอ่ การเดนิ ทางแลว้ ในทางกลบั กนั การทม่ี สี ถานบรกิ ารดา้ นสขุ ภาพ
ในประเทศไทยทต่ี ง้ั อยใู่ กลใ้ นพนื้ ทช่ี ายแดน ซง่ึ สามารถเดนิ ทางไดส้ ะดวกและรวดเรว็ กวา่
ก็จะกลายเป็นปจั จัยดึงดูด (pull factors) ทที่ �ำให้กอ่ ให้เกิดการข้ามแดนมาใช้บริการด้าน
สุขภาพในจังหวดั อบุ ลราชธานีและจังหวัดใกล้เคยี งดว้ ยเชน่ กัน

ปัจจัยด้านเศรษฐกิจ ปัจจุบันพบว่าท้ังประเทศกัมพูชาและ สปป.ลาว มีการ
เจรญิ เตบิ โตทางเศรษฐกจิ อยา่ งกา้ วกระโดดมาก นอกเหนอื ไปจากมกี ารลงทนุ ดา้ นโครงสรา้ ง
สาธารณูปโภคพ้ืนฐาน รวมทั้งระบบคมนาคมขนส่งรองรับการเติบโตด้านเศรษฐกิจ
ซงึ่ สง่ ผลตอ่ การจบั จา่ ยใชส้ อยในประเทศแลว้ ยงั รวมไปถงึ การจบั จา่ ยใชส้ อยในเรอ่ื งของ
การดแู ลสุขภาพ (healthcare) อกี ดว้ ย ดงั นั้น จงึ พบว่าผ้ทู ีเ่ ดินทางข้ามแดนมาใช้บริการ
ด้านสุขภาพในจังหวัดอุบลราชธานีและจังหวัดใกล้เคียงจากประเทศกัมพูชาและ
สปป.ลาว จ�ำนวนหน่ึง เป็นผู้ที่มีก�ำลังทางเศรษฐกิจท่ีสามารถจ่ายค่ารักษาพยาบาลได้
การเดินทางไปรับการรักษาและตรวจสุขภาพในต่างประเทศ จึงเป็นการสะท้อนสถานะ

14 • บริการสุขภาพข้ามแดนในจังหวดั อุบลราชธานแี ละใกล้เคยี งในเขตอีสานใต้:

ทางเศรษฐกิจของประเทศด้วย ในแง่นี้ปัจจัยด้านเศรษฐกิจจึงจัดเป็นปัจจัยผลักดัน
(push factors) ท่ีท�ำให้ชาวกัมพูชาและชาวลาวบางกลุ่มเดินทางข้ามแดนมาใช้บริการ
ดา้ นสขุ ภาพในจังหวัดอบุ ลราชธานแี ละจงั หวดั ใกล้เคยี ง

ปจั จยั ดา้ นสงั คมวัฒนธรรม จากการศึกษาพบวา่ ทัศนคตแิ ละคา่ นยิ มเกยี่ วกับ
ความเชื่อมั่นในระบบบริการสุขภาพของประเทศปลายทาง การมีเครือข่ายทางสังคม
และภาษาท่ีใกล้เคียงกันน้ัน เป็นปัจจัยหน่ึงท่ีท�ำให้เกิดปรากฏการณ์บริการสุขภาพ
ขา้ มแดน ดงั ผลสรปุ จากการสมั ภาษณช์ าวกมั พชู าทเี่ คยเขา้ มาใชบ้ รกิ ารสขุ ภาพในจงั หวดั
อุบลราชธานีและจังหวัดใกล้เคียง ท่ีพบว่าปัจจัยหรือเงื่อนไขส�ำคัญ คือทัศนคติและ
คา่ นิยมเก่ียวกับความเชอื่ มนั่ ในระบบบริการสขุ ภาพของไทย ท้งั ระบบการแพทย์ท่มี กี าร
รักษาทีด่ ี ผลการรักษา คณุ ภาพของยาทีใ่ ชร้ กั ษา การให้บริการ และถนนหนทางที่ท�ำให้
การเดินทางไปมาสะดวก รวมท้ังการมีเครือข่ายญาติหรือเพื่อนที่ฝั่งไทย เช่นเดียวกับ
กรณขี องผใู้ ชบ้ รกิ ารสขุ ภาพขา้ มแดนจาก สปป.ลาว ซงึ่ ผลจากการใหส้ มั ภาษณข์ องผปู้ ว่ ย
และญาตผิ เู้ กย่ี วขอ้ งกบั ผปู้ ว่ ยนนั้ สว่ นมากใหเ้ หน็ วา่ ปจั จยั หรอื เงอ่ื นไขสำ� คญั คอื ความสำ� คญั
ในเร่ืองการให้บริการ การเดินทางไปมาสะดวก และให้ความเชื่อม่ันในด้านการแพทย ์
และการรักษาท่ีมีคุณภาพ รวมท้ังการมีญาติพี่น้องหรือคนท่ีรู้จักท่ีฝั่งไทย นอกจากน ้ี
ยงั มเี รอ่ื งของภาษาการสอ่ื สารทเี่ ขา้ ใจและคา่ นยิ มทางสงั คม ฉะนนั้ การทม่ี คี วามคลา้ ยคลงึ
ทางวฒั นธรรมดา้ นภาษากม็ สี ว่ นสำ� คญั ทท่ี ำ� ใหผ้ ปู้ ว่ ยจากประเทศทง้ั สองเดนิ ทางขา้ มแดน
มารบั บรกิ ารสขุ ภาพ ดงั กรณชี าวกมั พชู าทร่ี ะบวุ า่ การไปใชบ้ รกิ ารสขุ ภาพทจี่ งั หวดั สรุ นิ ทร์
จะไมค่ อ่ ยประสบปญั หาเรอื่ งการสอื่ สาร ขณะทชี่ าวลาวทเ่ี ขา้ มาใชบ้ รกิ ารสขุ ภาพทจี่ งั หวดั
อุบลราชธานีต่างก็ระบุว่าไม่มีปัญหาในการส่ือสาร ดังน้ัน ปัจจัยด้านสังคมวัฒนธรรม
จึงจัดเป็นปัจจัยดึงดูด (pull factors) ท่ีท�ำให้ชาวกัมพูชาและชาวลาวบางกลุ่มเดินทาง
ขา้ มแดนมาใชบ้ รกิ ารด้านสุขภาพในจงั หวัดอุบลราชธานแี ละจังหวดั ใกลเ้ คยี ง

ปจั จยั ดา้ นการเมอื ง หมายถงึ การทร่ี ฐั บาลมยี ทุ ธศาสตรแ์ ละนโยบายการพฒั นา
ระบบสุขภาพเพื่อเพ่ิมขีดความสามารถของประเทศ ไม่ว่าจะเป็นการเพ่ิมงบประมาณ
การลงทุนในโครงสร้างพื้นฐานด้านการบริการสุขภาพทุกระดับ ตลอดจนการฝึกอบรม
บุคลากรด้านสาธารณสุขทุกสาขาวิชาชีพ และการกระจายบุคลากรเหล่าน้ันไปยัง
พื้นที่ชนบทและพ้ืนที่ขาดแคลน เพ่ือขยายความครอบคลุมไปยังประชากรเป้าหมาย
กลมุ่ ตา่ งๆ ในประเทศนน้ั นบั วา่ มสี ว่ นเกยี่ วขอ้ งกบั การขา้ มแดนมาใชบ้ รกิ ารดา้ นสขุ ภาพ
ด้วยเช่นกัน กล่าวคือ แม้ว่าทั้งกัมพูชาและ สปป.ลาว จะมียุทธศาสตร์และนโยบาย
การพัฒนาระบบสุขภาพที่ชัดเจน แต่นโยบายดังกล่าวจะต้องใช้เม็ดเงินมหาศาลและ
ใช้ระยะเวลาในการด�ำเนินการ ฉะนั้นยุทธศาสตร์และนโยบายการพัฒนาระบบสุขภาพ
ย่อมจะยังไม่สามารถตอบสนองต่อประชากรทุกกลุ่มได้ เราจึงพบว่ายังมีประชากร

การศึกษาสถานการณแ์ ละบรบิ ทที่เก่ยี วข้องของพ้ืนท่ชี ายแดนประเทศตน้ ทาง (กัมพชู า และ สปป.ลาว) • 15

บางกลุ่มพยายามหาช่องทางในการข้ามแดนไปใช้บรกิ ารสขุ ภาพในประเทศไทย ในแงน่ ี้
ปัจจัยด้านการเมืองจึงเป็นปัจจัยผลักดัน (push factors) ในปรากฏการณ์การข้ามแดน
เพ่อื รับการบรกิ ารดา้ นสุขภาพเชน่ เดยี วกัน

3. รปู แบบการขา้ มแดนมาใชบ้ รกิ ารดา้ นสขุ ภาพในจงั หวดั อบุ ลราชธานแี ละ
จังหวัดใกลเ้ คยี งของชาวกัมพูชาและชาวลาว

จากการศึกษาพบว่า ชาวกัมพูชาท่ีข้ามแดนมารับบริการด้านสุขภาพในจังหวัด
อบุ ลราชธานแี ละจงั หวดั ในเขตอีสานใตข้ องประเทศไทยนัน้ สว่ นใหญ่จะใชก้ ารเดนิ ทาง
ผ่านจดุ ผ่านแดน 2 แห่ง โดยใช้หนงั สือเดินทาง (passport) คอื จุดผา่ นแดนช่องสะงำ�
อ�ำเภอภูสิงห์ จังหวัดศรีสะเกษ ซึ่งอยู่ตรงข้ามกับอ�ำเภออัลลองเวง จังหวัดอุดรมีชัย
ของกัมพชู า และจุดผ่านแดนชอ่ งจอม อำ� เภอกาบเชงิ จังหวัดสุรนิ ทร์ ซงึ่ อย่ตู รงข้ามกับ
อำ� เภอส�ำโรง จงั หวดั อดุ รมีชยั ของกมั พชู า นอกจากนี้ บรเิ วณชายแดนระหวา่ งจังหวัด
อุบลราชธานีของไทยกับจังหวัดพระวิหารของกัมพูชา ยังมีจุดผ่อนปรนช่องอานม้า
ทอ่ี ยู่ท่ีอำ� เภอน�้ำยนื จงั หวดั อบุ ลราชธานี ทต่ี ดิ กบั อำ� เภอจอมกระสาน จังหวดั พระวิหาร
ที่ชาวกัมพูชาสามารถข้ามแดนมารับบริการสุขภาพในเขตอ�ำเภอน�้ำยืนได้อีกด้วย
แต่โดยมากมักเปน็ การเขา้ มารบั การรกั ษาดว้ ยโรคธรรมดาท่ัวไปมากกว่า

ในกรณีของ สปป.ลาว นนั้ จุดผ่านแดนถาวรข้ามชายแดนไทย–ลาว ในส่วนของ
จังหวัดอุบลราชธานีกับ สปป.ลาว ปัจจุบันมี 2 แห่ง ได้แก่ จุดผ่านแดนถาวรช่องเม็ก
อ�ำเภอสิรินธร จังหวัดอุบลราชธานี กับด่านวังเต่า เมืองโพนทอง แขวงจ�ำปาสัก และ
จดุ ผา่ นแดนถาวรบา้ นปากแซง อำ� เภอนาตาล กบั ดา่ นบา้ นปากตะพาน เมอื งละครเพง็
แขวงสาละวนั อยา่ งไรกต็ าม เราพบวา่ การขา้ มพรมแดนมาใชบ้ รกิ ารสขุ ภาพในประเทศไทย
ของผปู้ ว่ ยชาวลาว ยงั คงมีอยอู่ ย่างต่อเน่อื งต้งั แต่อดีตจนถงึ ปัจจุบัน การมีหรอื ไมม่ ีด่าน
พรมแดนไม่ได้เป็นอุปสรรคในการมาใช้บริการ หากแต่เป็นไปตามความจําเป็นของ
สถานะทางสขุ ภาพและความตอ้ งการ โดยหากเปน็ การขา้ มพรมแดนในพนื้ ทท่ี ไี่ มม่ ดี า่ นกลบั
จะยิ่งเป็นการสะดวก เนื่องจากไม่ต้องเสียเวลาและค่าใช้จ่ายเพ่ือเป็นค่าธรรมเนียม
เห็นได้จากบริเวณพ้ืนท่ีท่ีติดแม่น�้ำโขงหลายแห่งไม่มีด่านพรมแดน ผู้ป่วยชาวลาว
สามารถพายเรือข้ามแม่น�้ำมาใช้บริการสุขภาพได้ง่าย อีกทั้งหมู่บ้านท่ีอยู่ติดชายแดน
ทงั้ ฝง่ั ไทยและฝง่ั ลาวสว่ นใหญก่ ม็ คี วามเกย่ี วพนั ทางสายเลอื ด ทาํ ใหก้ ารเดนิ ทางขา้ มไปมา
เปน็ เรอื่ งงา่ ยดายยง่ิ ขนึ้ สาํ หรบั พนื้ ทที่ เี่ ปน็ ชอ่ งเขาจะมคี วามยากลาํ บากในดา้ นการเดนิ ทาง
บางพื้นท่ีผู้มาใช้บริการต้องเดินทางด้วยเท้าเป็นเวลาหลายวันเพื่อข้ามมาใช้บริการ
ทาํ ให้เป็นอุปสรรคในการตัดสนิ ใจมาใช้บรกิ ารโดยธรรมชาติ

16 • บริการสุขภาพข้ามแดนในจงั หวดั อุบลราชธานแี ละใกลเ้ คียงในเขตอีสานใต้:

ขอ้ เสนอแนะ

จากผลการศกึ ษาข้างตน้ คณะผู้วิจยั จึงมีขอ้ เสนอแนะดังต่อไปน้ี
ข้อเสนอแนะสำ� หรับการนำ� ไปใช้
1. จงั หวดั อบุ ลราชธานแี ละจงั หวดั ใกลเ้ คยี งในเขตอสี านใต้ ควรมกี ารจดั ประชมุ
หน่วยงานทุกฝ่ายท่ีเกี่ยวข้องกับการบริการสุขภาพข้ามแดน เพื่อจัดท�ำยุทธศาสตร์และ
แผนงานเก่ียวกับการเป็นศูนย์กลางดา้ นบริการสุขภาพขา้ มแดนในเขตอีสานใต้
2. จงั หวดั อบุ ลราชธานแี ละจงั หวดั ใกลเ้ คยี งในเขตอสี านใต้ ควรมกี ารจดั ประชมุ
กบั 2 จงั หวดั ชายแดนของกมั พชู า คอื จงั หวดั พระวหิ ารและจงั หวดั อดุ รมชี ยั และ 4 แขวง
ในเขตภาคใต้ของ สปป.ลาว คือ สาละวนั จ�ำปาสัก เซกอง และอตั ตะปือ เพือ่ ประสาน
ความร่วมมือและวางกรอบแนวทางการดำ� เนินงานร่วมกันในการขับเคลื่อนยุทธศาสตร์
และแผนงานการเป็นเมืองต้นแบบด้านบริการสุขภาพข้ามแดน ในอันท่ีจะยกระดับ
มาตรฐานสขุ ภาพของประชาชนในพน้ื ทีช่ ายแดนของทัง้ 3 ประเทศ
3. จังหวัดอุบลราชธานีและจังหวัดใกล้เคียงในเขตอีสานใต้ ควรจัดต้ังคณะ
ท�ำงานขบั เคล่อื นยทุ ธศาสตรก์ ารเปน็ เมืองต้นแบบด้านบริการสุขภาพข้ามแดน
ขอ้ เสนอแนะสำ� หรับการวิจัยคร้ังต่อไป
1. ควรสนับสนุนให้มีการท�ำวิจัยในแง่ของการเตรียมความพร้อมของจังหวัด
อุบลราชธานีและจังหวัดใกล้เคียงในเขตอีสานใต้ เพื่อรองรับการเป็นเมืองต้นแบบด้าน
บรกิ ารสุขภาพข้ามแดน
2. ควรสนับสนุนให้มีการท�ำวิจัยเก่ียวกับกฎหมายข้ามแดนส�ำหรับผู้รับบริการ
สขุ ภาพขา้ มแดน

การศกึ ษาสถานการณแ์ ละบรบิ ทที่เก่ียวข้องของพน้ื ที่ชายแดนประเทศตน้ ทาง (กัมพชู า และ สปป.ลาว) • 17

Summary

Research Title:

The Study of Situations and Contexts Related to the Health Service of
Cambodia and Lao PDR’s Borderland

Research Team: UBU Project leader
CU Co-researcher
Sommai Chinnak CU Co-researcher
Manivone Phengsom CU Co-researcher
Phatsany Phouvanh UBRU Co-researcher
Santi Sopha SSRU Co-researcher
Kanjana Chinnak REO.14 Co-researcher
Ittiwat Srisombat REO.14 Co-researcher
Ruangdet Khechornsart UPHO Co-researcher
Prapai Jaikawna UPHO Co-researcher
Pimontipa Malahom UPHO Co-researcher
Hunsa Chuencupol ODPC10 Co-researcher
Panomwan Sawangkaew ODPC10 Co-researcher
Getsara Sansiritawisuk
Orathai Srithongtham

Background and Rationale

Thailand borders neighboring ASEAN countries through both land and
river boundaries. For the Northeastern part of Thailand or Isaan, it borders two countries,
Lao PDR and the Kingdom of Cambodia, starting from the provinces of Loei,
Nong Khai, Bueng Kan, Nakhon Phanom, Mukdahan, Amnat Charoen and
Ubon Ratchathani. Most of the provinces have the Mekong River as the main
borderline. The land border area is connected to the Kingdom of Cambodia.
Most of the borders are in the lower Northeastern part which has Phanom Dong Rak

18 • บรกิ ารสุขภาพข้ามแดนในจังหวดั อุบลราชธานแี ละใกลเ้ คยี งในเขตอีสานใต:้

(Dongrek) as the natural border which is 500 kilometers long starting from Nakhon
Ratchasima, Burirum, Surin, Sisaket and Ubon Ratchathani.

Most of the people who live along both sides of the borders, especially in
the areas called “borderlands” speak the same languages and share similar social,
economic and cultural backgrounds. They have had a long-term interaction from
the past to the present. Additionally, they have maintained good relationships in
the form of kinships, marriages, relatives, brotherhoods/sisterhoods, friends, clients
and patrons. They travel across the borders for different purposes such as shopping,
trading labor, trading goods, participating in festivals and merit activities. The three
countries also experienced particular conflicts in the past which is considered
a type of relation in a traditional era. These relations might be absent in some
historical times due to political and governing factors. In later times, the framework
of international relations known as the modern nation state was determined.
It emphasizes the clear-cut territory of the land and the unified governance in each
territory.

There is a designated borderline and established nation states by the names
of Thailand and Cambodia. There is a borderline as an indicator, which draws
a political boundary line (nation state) placing the social, economic and cultural
borders. This affects the travel and interaction of the people from different nation
states to be strictly under control by the government.

At the present time, in the “globalization era”, the travelling patterns of
people from both sides have become more complicated. It especially started when
Thailand implemented a policy to promote trading with neighboring countries and
announced a policy to turn battle fields into trading fields during the government
of Gen. Chatichai Choonhavan in 1988. At the same time, neighboring countries
also had a policy to promote trading and open their countries more. They also
relied on factors that support their mutual relationship under the driving force of
development projects. The neighboring countries also have had economic
cooperation at the regional level of the Mekong River basin which is known as the
GMS (Greater Mekong Subregion), established in 1992. Additionally, Ayeyawdy–
Chao Phraya–The Mekong Economic Cooperation Strategy (ACMECS) was
implemented in those countries. The development of regional communication

การศกึ ษาสถานการณแ์ ละบริบททีเ่ ก่ียวขอ้ งของพนื้ ทชี่ ายแดนประเทศตน้ ทาง (กัมพูชา และ สปป.ลาว) • 19

networks and integration into ASEAN Community in 2015 resulted in the movement
of more people in the borderlands. Due to the convenience in traveling across the
borders to Thailand which lie over a thousand kilometers in distance, it causes
both direct and indirect effect on the management and development of Thai border
areas in various aspects, one of them is public health.

In terms of public health, from a preliminary field trip on November 9th–11th
2016 by a project head in the Northern border area of Cambodia where it is
connected to the Southern Isaan part of Thailand, it was found that since the
integration of ASEAN Community in 2015, there have been more Cambodian
patients who come to use public health services in both government and private
hospitals in Thailand. This is because various communication channels between
Thailand–Cambodia have made it easier. People can visit one another more
conveniently, especially in the border provinces of Surin, Sisaket and Ubon
Ratchathani. However, these patients are not registered as migrant workers in
Thailand, and they are not covered under the healthcare payment support system
in the case that they have health problems. However, they are a group of patients
who come to use health services, especially those living on the Thai and Cambodian
border areas, such as Phreah Vihear, Oddar Meanchey, Siem Reap, Battambang
and Banteay Meanchey.

The situation above describes one of the aspects that can affect the public
health system in Thailand, especially hospitals in border provinces as it will be
a burden to take care of more cross-border patients. If there are no preparation
plans and no policies or appropriate management methods, it may affect human
resource management or professional aspects of the hospitals and efficiency of
the services to Thai people in being comprehensive and thorough. Moreover,
the hospitals may have to take the burden of expenses of the services for those
patients as well. From the other view, it would be an opportunity for the Thai health
service sector to adapt, develop and produce healthcare personnel to support
the ASEAN Framework Agreement on Services.

20 • บรกิ ารสขุ ภาพข้ามแดนในจังหวัดอุบลราชธานแี ละใกล้เคยี งในเขตอสี านใต้:

Ubon Ratchathani is a border province of the lower Northeast region,
or Southern Isaan, bordering two neighboring countries, which are Lao PDR and
the Kingdom of Cambodia. It is also located not far from the border of Socialist
Republic of Vietnam. It is the location of higher education institutes that produce
personnel for medical, nursing, and public health fields. There are many healthcare
facilities in both the government and private sectors. The size of the hospitals
is large, medium and small, and patients from neighboring countries crossing
the border to use the services increase every year. As for the number of patients
from neighboring countries, such as Laos and Cambodia who use the services
of Sunpasitthiprasong Hospital in Ubon Ratchathani province during October 2018
to September 2019, there were 5,994 patients from Lao PDR and 16,098 patients
from Cambodia.

From the reasons above, it generates a study and research on the situations
and contexts related to health service of borderlands of neighboring countries that
are connected to Ubon Ratchathani provinces, such as Lao PDR and Kingdom of
Cambodia, to be an urgent issue of the study. This topic is of great interest because
it will provide information regarding the situations and contexts related to health
services of Cambodia and Lao PDR. These are driving factors to cause
a phenomenon in cross-border health services in Ubon Ratchathani province and
other Southern Isaan provinces. It will be used for planning and formulating strategies
on supporting cross-border health services of the hospitals in the Southern Isaan
region of Thailand. Because Thailand is a part of ASEAN, it is necessary to be
prepared to support the ASEAN community. It is set to achieve the objectives
within 2020, especially in the health services sector which is a pilot branch of the
operation. It is beneficial to Thailand to apply information to plan for border public
health management, including being a hub for health services. This will help to
increase the country’s economic competitiveness and for neighboring countries
like Lao PDR and Cambodia in applying information to develop the health service
system of their countries. It is also beneficial to cooperation development in public
health of the three countries at the same time.

การศกึ ษาสถานการณ์และบรบิ ททีเ่ กีย่ วข้องของพืน้ ทชี่ ายแดนประเทศตน้ ทาง (กัมพชู า และ สปป.ลาว) • 21

Objectives

1. To study the situation and context related to health services of Cambodia
and Lao PDR’s borderland, in terms of strategy and public health policy, numbers
of both government and private healthcare facilities and public health personnel.

2. To study the factors causing Cambodians and Laotians’ border crossing
to use health services in Ubon Ratchathani province and nearby provinces.

3. To study the patterns of Cambodians and Laotians’ border crossing
to use health services in Ubon Ratchathani and nearby provinces.

Research Methodology

This research is qualitative research based on data from both primary and
secondary level. The research method consists of documentary study, field work,
and in-depth interviews in both formal and informal methods, including field
observation and using anthropological framework in analyzing the phenomena.

A sample group consists of (1) Nine Thai government officers from both
policy level and practice level related to cross-border health services, (2) Eight
medical personnel representatives, government officers or personnel working in
public health in each target area in Cambodia and Lao PDR, which include an
executive who is a provincial public health doctor, an executive who is a district
public health doctor, a director or hospital administrator, a doctor or nurse or
personnel working in the hospital, and personnel working in public health in the
target area. (3) Twenty patients, relatives, or other related persons from each country
who have used the service or used the health service in Ubon Ratchathani province
and nearby provinces.

Areas for field work data collection in Lao PDR are the provinces of
Champasak, Sekong, Attapue, Salavan, Savannakhet and in Cambodia, namely
Phreah Vihear, Oddar Meanchey, Siem Reap, Battambang, Banteay Meanchey,
and in Thailand are Ubon Ratchathani, Sisaket, and Surin.

22 • บริการสขุ ภาพขา้ มแดนในจงั หวดั อบุ ลราชธานีและใกล้เคยี งในเขตอสี านใต:้

Research Results

1. The situations and contexts related to the health service of
Cambodia and Lao PDR’s borderland

1.1 Geographical situation and context
A study found that the Cambodian borderland which is connected
to Southern Isaan of Thailand is the land in the Northeastern part of the country.
It covers the provinces of Phreah Vihear, Oddar Meanchey, Banteay Meanchey,
Siem Reap and Battambang. Those provinces are in remote regions that are far
from the capital of Phnom Penh and most of the areas are forests. In the past,
these areas were the battle between Khmer Rouge and government forces. As
a result, infrastructure, especially roads, have been developed more slowly than
other areas. This is an obstacle in transportation. It also affects the travel of people
to healthcare facilities, which are usually located in the province. It requires more
time and a lot of expense to travel to. Consequently, many people living along the
border come to use the health services in Thailand. This is because it is closer and
medical costs are less.
In a similar way, the Southern border areas of Lao PDR, which is
connected to Ubon Ratchathani province is called “the land of Southern Laos”.
It consists of 5 provinces: Savannakhet, Salavan, Champasak, Sekong, and Attapue,
and consists of mostly forest areas and plateaus that are connected to the Mekong
River. It is home to many ethnic groups, especially ethnic groups that speak
languages in the Mon-Khmer language family. With mountainous areas and Lao
PDR being a developing country, infrastructure developments require a large sum
of money and cannot be fully implemented. Therefore, Laos must mainly rely on
foreign investment and international aid. For this reason, the United Nations and
donor countries have classified Lao PDR as an aid-dependent country. The
geographical context above is one of the factors that makes it difficult for people
in some areas to access health service when compared to crossing borders to
use the service in neighboring countries like Thailand.

การศึกษาสถานการณแ์ ละบรบิ ทท่ีเก่ยี วข้องของพ้ืนท่ีชายแดนประเทศต้นทาง (กมั พชู า และ สปป.ลาว) • 23

1.2 Situation and context of strategy and policy of public health
In terms of the strategy and policy of health services or public health
in Cambodia, it was found that since the 1990s Cambodia has proceeded according
to steps and important strategies to improve the system and health care policies
to ensure the well-being of the citizens. Despite significant changes in the overall
health status of the population over the past few decades, the significant inequalities
and challenges still remain. The Cambodian government has therefore implemented
a new public health policy to improve health services by providing health care
funding. As a result, the Cambodian government was able to increase health care
funding from $1,057 million in 2014 (due to the country’s economic expansion) to
$1,207 million in 2017. Nevertheless, there are still not many hospitals or health
care facilities. They are concentrated only in Phnom Penh and a few major cities,
as well as medical personnel who are said to be in relatively short supply. Cambodia
had only 25 doctors left after the previous political conflict of the country in the
period of the Khmer Rouge government (B.C. 1975–1979 or B.E. 2518–2522).
Although this historical period was 40 years ago, the domestic political factors
resulting in the training of more medical personnel had begun not very long ago.
It was reported by the Office of Small and Medium Enterprises Promotion (OSMEP)
that “most Cambodian doctors graduated from France, including importing medical
devices and medicines. But the modernization of medical care is still concentrated
in the metropolitan area. Cambodia’s use of medical services is therefore somewhat
discriminatory in terms of social class.”
This indicates that Cambodia is still struggling with inequality in medical
and public health services. Six years ago (2015), Cambodia had a population about
14.86 million, with a doctor’s ratio of 1 per 5,000 population, while Thailand’s was
at 0.5 per 1,000 population.
Meanwhile in Lao PDR, public health is an important mission that the
political parties and the government have set priorities on. The Lao PDR’s public
health strategies and policies are guided by the long-term of Vision 2030, and it
is implemented through the 5-year national economic and social development plan.
These plans are further detailed at provincial, city, and regional levels. Vision 2030
aims for the Lao People’s Democratic Republic to be a middle-to high-income

24 • บริการสขุ ภาพข้ามแดนในจงั หวดั อุบลราชธานีและใกลเ้ คยี งในเขตอสี านใต:้

country with economic development, societal balance, political stability, social
organization, and societal safety and security. Currently, the 9th National Economic
and Social Development Plan (2021–2025) still focuses on poverty reduction and
breaking out of a least developed country (LDC) status. This includes management
and effective utilization of natural resources and a strong regional and international
integration in 2020.

Lao PDR has developed a Health Sector Reform Strategy and
Framework till 2025 (HSRF), which aims to achieve Universal Health Coverage
(UHC) by 2025, Strengthening the health system is the heart of this strategy and
this reform framework, including Health Funding, Health Governance, Human
Resources for Health, Health Service Delivery, and Health Information Systems.
It is implemented through the five-year Health Sector Development Plan (HSDP).

However, despite the government’s strategies and health service policies
for health promotion, the country’s health service system may not be able to
respond to all groups of people due to budget limitations. As the number of regional
hospitals across the country is only 10. Therefore, the challenges of the health care
system of the Lao PDR are the high demand for quality healthcare systems,
constraints of human resources and human distribution in medical sectors, limited
budget, and excessive concentration of patients in central hospitals. Meanwhile,
the district (city) hospital and community (Suksala) hospitals do not get attention
from the patients. Therefore, a number of patients or some patients’ relatives choose
to use cross-border health services in Thailand at both community level (Sub-district
Health Promotion Hospital), community hospital, provincial hospital, regional hospital,
private hospitals and clinics, etc.

2. Factors contributing to border crossing to use health services in
Ubon Ratchathani province and neighboring provinces used among
Cambodians and Laotians

The study found various factors contributing to border crossings to use
health services in Ubon Ratchathani province and neighboring provinces used
among Cambodian and Laotian people. There are both push factors and pull factors
such as geographic, economic, social, political and cultural factors. Overall, it may
be called “Social Geography Factors” as detailed below.

การศึกษาสถานการณ์และบรบิ ททเ่ี ก่ียวขอ้ งของพืน้ ท่ีชายแดนประเทศตน้ ทาง (กัมพชู า และ สปป.ลาว) • 25

Geographical factors: Such factors are related to distance, travel time
and the convenience of traveling that does not obstruct the use of health services.
The results showed that in addition to geography, it is a push factor that makes
it difficult for Cambodians and Laotians in some areas to access health services
in their countries. Whether it is because of the remote area or the topography of
forest and hills, which create an obstacle to travel. On the other hand, by having
health facilities in Thailand located near border areas, people can travel more easily
and quickly. So, this will become a pull factor contributing to border crossing to
use health services in Ubon Ratchathani and nearby provinces as well.

Economic factors: At the present time, both Cambodia and Lao PDR
have experienced tremendous economic growth. Regarding investment in
infrastructure and transportation systems to support economic growth results in
the expenditure in the country as well as in healthcare. Therefore, it was found that
a number of the people who traveled across the border came to use health services
in Ubon Ratchathani and nearby provinces from Cambodia and Lao PDR can
economically afford medical expenses. Traveling for treatment and health checks
abroad reflects the economic status of the country as well. In this respect, economic
factors are classified as push factors that motivate some groups of Cambodians
and Laotians to travel across the border to use health services in Ubon Ratchathani
and neighboring provinces.

Socio-cultural factors: The study found that attitudes and values concerning
confidence in the health care service system of the destination country, social
networks and similar languages are the factors that cause the phenomenon
of cross-border health services. As for a summary from interviews with Cambodian
people who used to use health services in Ubon Ratchathani province and nearby
provinces, it was found that important factors or conditions include attitudes and
values concerning confidence in the Thai healthcare service systems, along with
a medical system with good treatment, results of treatment, quality of the medicines
used for treatment, services and the roads that make traveling more convenient.
Factors also include having relatives or friends on the Thai side, as in the case of
cross-border health service users from Lao PDR. In the results of interviews with
patients and their relatives related to the patients, most of them realize the

26 • บรกิ ารสขุ ภาพขา้ มแดนในจงั หวดั อุบลราชธานแี ละใกลเ้ คียงในเขตอีสานใต้:

important factor or condition is the importance of service including convenient
traveling and gaining confidence in the quality of medical treatment. In addition,
there is a matter of understandable communication, language, and social values.
Therefore, the cultural similarity in language plays an important role in motivating
patients from both countries to travel across the border to receive health services.
Such is the case for Cambodians who go to use the health services in Surin and
say they rarely encounter communication problems. Meanwhile, Laotians who came
to use health services in Ubon Ratchathani say that they had no communication
problems. Thus, socio-cultural factor is considered a pull factor that causes some
groups of Cambodians and Laotians to travel across the border to use health
services in Ubon Ratchathani and neighboring provinces.

Political factors: This means that the government has strategies and
health system development policies to enhance the country’s capability. This can
be implemented through increasing the budget, investing in healthcare service
infrastructure at all levels, training personnel in all fields of public health professions,
and distributing personnel to rural and shortage areas in order to expand coverage
to various groups of target population in that country. Additionally, it involves
crossing the border to use healthcare services and it was said that although both
Cambodia and Lao PDR have clear strategies and policies for health system
development, such a policy would require a huge amount of money and time to
implement. Therefore, strategies and policies for health system development will
not be able to respond to all groups within the population yet. We therefore found
that there are still some groups of people trying to find a way to cross borders
to get health services in Thailand. In this respect, political factors are push factors
in the phenomenon of crossing borders to receive health services too.

3. Patterns of border crossing to use health services in Ubon Ratchathani
province and neighboring provinces used among Cambodians and Laotians

The study found that Cambodian people who have crossed the border to
receive health care in Ubon Ratchathani province and provinces in the Southern
Isaan part of Thailand mostly travel through two border crossing points by using
passports, namely, Chong Sa Ngam border crossing point, Phu Sing district of
Sisaket province, which is opposite to Anlong Veng district, Oddar Meanchey

การศกึ ษาสถานการณแ์ ละบรบิ ทท่เี ก่ยี วขอ้ งของพ้นื ท่ีชายแดนประเทศตน้ ทาง (กมั พูชา และ สปป.ลาว) • 27

province of Cambodia and the Chong Chom border crossing, Kap Choeng district
of Surin province, which is opposite to Samrong district of Oddar Meanchey province
in Cambodia. In addition, they cross at the border area between Ubon Ratchathani
province of Thailand and Phreah Vihear province of Cambodia. There is also
a border relief point located in Nam Yuen district of Ubon Ratchathani province
connecting to Chom Krasan district of Phreah Vihear province where Cambodians
can cross the border to receive health services in Nam Yuen district as well.
However, patients mostly come to receive treatment for common diseases.

In the case of Lao PDR, there are currently 2 permanent border crossing
points on the Thai–Laos border in Ubon Ratchathani province and Lao PDR. One
is Chong Mek permanent border crossing point in Sirindhorn district of Ubon
Ratchathani province, and Wang Tao permanent border crossing point in Muang
Phon Thong of Champasak province. The other is Ban Pak Saeng permanent
border crossing point in Natan district of Ubon Ratchathani and Ban Pak Taphan
border in Muang Lakhon Pheng in Salavan province, Lao PDR. The research found
that crossing borders to access health services in Thailand for Lao patients has
existed continuously from the past to the present. Having or not having border
checkpoints is not a barrier to using the service. It is in accordance with the
necessity of the health status and needs and if it is a border crossing in an area
without checkpoints, it will be more convenient as there is no need to waste time
and expenses for fees. This can be seen in many areas connecting to the Mekong
River without border checkpoints. Lao patients can easily paddle across the river
to use health services. In addition, most of the villages on the Thai and Lao borders
are blood-related and making it even easier to travel back and forth. For the area
that is a gorge, it will be difficult in terms of travel. In some areas, visitors have to
travel on foot for several days to cross the borders in order to use the services.
This is a natural obstacle in the decision- making process of whether or not to use
the services.

28 • บรกิ ารสุขภาพขา้ มแดนในจงั หวดั อบุ ลราชธานแี ละใกล้เคยี งในเขตอสี านใต้:

Recommendations

From the results of the study above, the research team purposes
recommendations as stated below:

Recommendations for the practical applications of the research results
1. Ubon Ratchathani province and nearby provinces in Southern Isaan
should conduct a meeting for organizations from all departments involved in cross-
border healthcare services in order to set strategy and workplan in creating
a medical hub for cross-border health service in the Southern Isaan region.
2. Ubon Ratchathani province and nearby province in Southern Isaan region
should hold a meeting with 2 border provinces of Cambodia, which are Preah
Vihear and Oddar Meanchey and 4 provinces of Southern Lao, which are Salavan,
Champasak, Sekong and Attapue in order to collaborate and set up a collective
frameworks to drive strategy and workplan to become the city models of cross-
border healthcare services and to enhance health standard of people in the border
areas of the three countries.
3. Ubon Ratchathani and nearby provinces of the Southern Isaan region
should organise a working group to drive strategy to develop for the city models
of cross-border healthcare services.
Recommendations for further studies
1. There should be support for further studies to prepare Ubon Ratchathani
province and nearby provinces in the Southern Isaan region to become the model
cities of cross-border health services.
2. There should be support for further studies related to cross-border laws
for cross-border health service users.

การศกึ ษาสถานการณ์และบรบิ ททีเ่ กี่ยวข้องของพืน้ ทีช่ ายแดนประเทศต้นทาง (กัมพูชา และ สปป.ลาว) • 29

XXII

សរ�ុ ស���់�������់ �ង

��� �����ង������
�រ��វ��វ�� ន�រណ៍ និងបរប� ទ�ក់ព័ន� នឹងសុខ�ពតំបន់�ពំ ែដន�បេទសកម� ��

នងិ �បេទស�វ

���������

ស�ុំ ៉ យ ឈិន�គ �កលវទ� �ល័យអូ ៊បុន៊ ���នី �ប�នគេ��ង
សហ� រ�� �វ��វ
Manivone Phengsom Champassak University, Lao PDR សហ� រ�� �វ��វ
Phatsany Phouvanh សហ� រ�� �វ��វ
Santi Sopha Champassak University, Lao PDR សហ� រ�� �វ��វ
��� ៈ� ឈនិ �គ សហ� រ�� �វ��វ
ឥទ��ិ � ត់ �សសី � ម�ត�ិ Champassak University, Lao PDR សហ� រ�� �វ��វ
េរ�ងេដត េខរៈ��ស� �កលវទ� �វស� យ័ ���តអ់ ូ ៊បនុ៊ ���នី សហ� រ�� �វ��វ
�បៈៃផ ៃ��វ� �កលវទ� �វស� យ័ ���ត់សុរ��ន� សហ� រ�� �វ��វ
ភមិ ៉នុ ធិ� �៉ �ហម មន�ីរអប់រ�សិក�ធ�ិ រតំបន់ ១៤ សហ� រ�� �វ��វ
ហៈស� ឈឺនឆូផនុ មន�ីរអប់រ�សកិ �ធ�ិ រតបំ ន់ ១៤ សហ� រ�� �វ��វ
ផៈនំ�ុ � ន់ �� ងែកវ មន�រី ស�ុ ភ�ិ លេខត�អូ ប៊ ុ៊ន���នី សហ� រ�� �វ��វ
េកសៈ� ែសនសិុរទ� �ីស៊កុ មន�ីរសុ�ភិ�លេខត�អូ ប៊ ៊ុន���នី សហ� រ�� �វ��វ
អរៈៃថ �សថី � ង�ំ មន�រី ស�ុ ភ�ិ លេខត�អូ ប៊ នុ៊ ���នី
មន� ីរ�រ�រ និង�គប�់ គង�ងំ ឆឺ �ងទី ១០
មន� រី �រ�រនិង�គប់�គង�ងំ ឆឺ �ងទី ១០

���រ និង ��� ������

�បេទសៃថ�ន�ពំ ែដន�ប់នងិ �បេទស�ិត�ង��៊ ន�ងំ ែដនទកឹ នងិ ែដនេ�ក។
េ��ងត� �ងេឈ�ង�ងេ��ង ��គ��នរបស់ៃថ �ន�ពំ ែដន�ប់នឹង�បេទស ២ គឺ
�បេទស�វ និង�បេទសកម� ��។ េ�យ�ពំ ែដន�ប់�បេទស�វ �ប់ពីេខត�េល�យ ណង់�យ
បឹង�ន នៈខនភ�ំ មុខ��ន អំ���ឺន និងអូ ៊ប៊ុន���នី �គេ���ន�នទេន� េមគង��
ប�� ត់�ពំ ែដន។ េហ�យខណៈែដល�ពំ ែដន�ប់នឹង�បេទសកម� �� (Kingdom of Cambodia) េ�ះ
�ន�ពំ ែដន�គេ���នេ��គ�ងេ��ង�គ�ងេ��ម �ន�ួរភ�ំដង�� ក់ (ដងែរ) ��ពំ ែដន
ធម��តិ េហ�យបេ�� យ�បែវង ៥០០ គី�� ែម៉�ត �ប់ពីេខត�នគរ��សី� បុររ� ម� សុរ��ន� សីុសៈ
េកត នងិ អូ ប៊ នុ៉ ��នី។

�ប��ន�គេ���នែដលរស់េ��ងំ �ងំ សង�ង�ពំ ែដន�ពិេសស “��បរេ� វណ
�ប់�ពំ ែដន” (borderland) �គនិ�យ�� និង�ន�ព�សេដ�ង�� �ងំ ពីរែផ�ក សង� ម
េសដ� កិ�� និងវប�ធម៌ េហ�យ�នទំ�ក់ទំនង�យូ រ�ស់មកេហ�យ�ំងពីអតីតមកេម�៉ះ។
ទំ�ក់ទំនងល� �មរបូ �ព��់�តិ �រេរ�ប�រ ��់�តិបងប� ន� មិត� ភត�ិ អ� កផ�ល់
ឧបត�ម� - អ�កទទួល�រឧបត�ម� �រលកដ់ ូរេដ�ម�ឧី េ�បបរេ� �គ �រ�ូ លេធ�ពលកម� �រលក់
ដូរ �រ�ូ លរមួ បណុ ��ន�� រមួ �ងំ �ព��ម�ង���សេល�ករណខី �ះៗ ��ទុក��របូ ែបប
ទំ�ក់ទំនងក� � ងសម័យបុ�ណ។ េ�ះបី�ន�រ�� ត់�ត់ខ� ះក� � ង�បវត�ិ��ស� េ�យ�រ
នេ��យ �រ�គប់�គងក�� សំ�ន់។ េ��យៗ មក �ន�រកំណត់ទស�នៈ�ក់ព័ន� ទំ�ក់
ទំនងរ�ង�បេទសេ��ង គឺ ទស�នៈរដ�សម័យថ�ី (modern nation state) កំណត់�ពំ ែដន និងទឹកដី

30 • บริการสขุ ภาพข้ามแดนในจงั หวดั อุบลราชธานแี ละใกลเ้ คยี งในเขตอีสานใต้: XXIII

��ច�ស់�ស់ �ពម�ងំ �រ�គប់�គងេ�យឯក�ពក� �ងតំបន់ �ន�រកំណត់�ពំ ែដន និងទី
�ំងរដ�េឡ�ង�មៃថ និងកម� �� េ�យ�នប�� ត់�ពំ ែដន�តួ កំណត់ ��រគូ សប�� ត់�ពំ
ែដន�មនេ��យ (រដ��តិ) ចូ លក� �ងែខ�ប�� ត់�ពំ ែដន�មសង�ម េសដ�កិច� និងវប�ធម៌
ជះឥទ�ិពល���រេធ��រដំេណ�រ�ក់ទងរបស់មនុស�េ��មតំបន់��របស់�បេទសេរ�ងខ� ន�
�គប់�គង�៉ ងតឹងរង� ។

លះុ បច� �ប�ន�េ�� �កល�វបូ នយី កម� (Globalization) �រេធ�ដំេណរ� របស់មនសុ ��ងំ
ពីរ�ង ែបរ��នរបូ ែបបេ�ច�ន�៉ ង និងស� � គ�� ញេទ�រេឡ�ង �ពិេសសេ�ះ�ប់�ំងែត
�បេទសៃថ�នេ�លនេ��យជំរញុ ���ន�រព�ងកឹ �រជួយដូរនិង�បេទសជតិ �ង េ�យ
�ន�ប�ស��នេ�យប� រ� ពីសមរភូ មិ�បយុទ�េ��តំបន់ជំនួ ញក� � ងសម័យរបស់�យឧត�ម
េសនីយ ឆុនហៈ�� ន់ េ��� ំ ១៩៨៨ �ពម�ងំ យុត���ស� �រសហ�ររ�ង�រព�ងឹកជំនួ ញ និង
េប�ក�បេទស�ន់ ែតទូ�យ �ពម�ងំ ក�� �រឧត�ម�ទំ�ក់ទនំ ងេ��ម�រអភិវឌ�ន៍ និង�រ
ស ហ �រ ែ ផ� កេ ស ដ� កិច� ក� � ងអនុតំបន់ទេ ន� េ មគង� ឬ �� ល់េ �� ះ�ត់� GMS (Greater
Mekong Subregion) ។ បេង�តេឡ�ងេ��� ំ ១៩៩២ េហ�យយុត�ិ��ស� �រសហ�រែផ�កេសដ�កិច�
អិុ �� វ ឌី -េ � � ប ៈ �៉ ង -េ ម គ ង� (Ayeyawady - Chao Phraya - Mekong Economic Cooperation
Strategy - ACMECS)។ �រអភិវឌ�ន៍ទ�មង់គណម�គមក� �ងតំបន់ និង�រេធ�ស�ហរណកម�
ចូ លស�គម��៊ ន (ASEAN Community)។ េ��� ំ ១៩៨៨ េធ����ន�រចល័តមនុស�េ�
�មតំបន់�ពំ ែដនេ�ច�នែថមេទ�តផងែដរ។ េ�យ�រដំេណ�រចូ លមកេនះ�ន�ព�យ�ស� យ
�ម�ពំ ែដន�ប់�ពំ ែដនៃថ�ប់�ន់គីឡ� ែម៉�ត �� ន�រណ៍េល�កេឡ�ងេនះ ក៏�ច�នផលប៉ះ
�ល់េ�យ�� ល់ និងេ�យ�បេ�ល �រេរ�បចំ និង�រអភិវឌ�ន៍�ពំ ែដនរបស់ៃថេ�ច�ន�៉ ង
មួ យេ�ក� �ងចំេ�មេ�ះគឺ ក�� សុខ�ព��រណៈ។

ចំ ែណកសុខ�ព��រណៈ�បទះេឃ�ញ� េចញពី�រចុះ�មមូ ល�� នបឋមរបស់
�ប�នគេ��ង��វ��វក� � ងតំបន់�ពំ ែដន�ងេជ�ង�បេទសកម� �� �ប់�គ��ន�ង
េ��មរបស់ៃថ អំឡ� ងៃថ�ទី ៩-១១ ែខវច� �ិ� �� ំ ២០១៦ េឃ�ញ� �ប់�ំងពីេធ�ស�ហរណកម�
ចូ លស�គម��៊ ន (ASEAN Community) េ��� ំ ២០១៥ េធ���អ� កជំងឺកម� ��ចូ លមកេ�ប�
េស�កម� ��រណៈក� � ង�បេទសៃថេក�នេឡ�ង�ងំ មន�ីរេពទ�រដ� និងឯកជន េនះប�� ញ
េ�យ�រ�ពំ ែដនៃថ-កម� ��េធ����ន�ព�យ�ស� លេ�ច�ន�៉ ង េធ����បជនេធ�ដំេណ�រ�៉ ង
�យ�ស� ល �ពិេសសេខត��ពំ ែដនគឺ សុរ�� ន� សុីសៈេកត និងអូ ៊បុ៊ន�ជ�នី អ� កជំងឺ�ងំ េនះ
មិនែមនពលករបរេទសែដលចូ លមកេធ��រេ��បទេសៃថ�ន�រចុះប�� ី�មច�ប់ �ន
�បព័ន� �រ�យលុយឧបត�ម�េពលប�� សុខ�ព។ បុ៉ែន� �កម� ចូ លមកេដ�ម�ីេ�ប�េស�កម�សុខ
�ព ពិេសសេ�ះអ� ករស់េ�បរេ� វណេខត��ប់�ពំ ែដនៃថ-កម� �� ដូ ច� �ពះវ�� រ ឧត�ម�ន
ជយ័ េស�ម�ប �ត់ដំបង នងិ ប�� យ�នជយ័ ។

�� ន�រណ៍េល�កេឡ�ង�ងេល�េនះ េ�ះបី�ត�វ�នេម�លរ�លង� ជះផលប៉ះ�ល់ចំេ�ះ
�បព័ន� សុខ�ព��រណៈក� �ង�បេទស ពិេសសមន�ីរេពទ��មេខត��យែដន �ត�វទទួលបន� �ក
េម�ល�រខុស�ត�វអ� កជំងឺឆ� ងែដនទ�ដង �បសិនេប�មិន�នេរ�បចំ ែផន េ�ត�ម មិន�ន
នេ��យ ឬវធ� ី�ត់ ែចង���នសមរម� �ចេធ���ប៉ះ�ល់ចំេ�ះ�រ�គប់�គង ធន�ន
បុគ� លិកអ� កជំ�ញរបស់មន�ីរេពទ� និង�បសិទ�ិ�ព�រផ�ល់េស�ដល់�ប�ជនៃថ�ន�គប់
�ជង� េ��យ និងទូេ�។ រមួ �ងំ �តវ� �រទទួល�រ�យក� �ង�រផ�ល់េស�កម�អ� កជំងឺ ក� �ងេ�ះ�
��សមួ យ�គី�គប់�គងែផ� កសុខ�ពរបស់ៃថយកេ�ែកស�ម� ល អភិវឌ�ន៍ និងផលិត
បគុ �លកិ ��ផ�ល់េស�សខុ �ពេដ�ម�ី��នវុ �រេប�កេសរ�� �៊ នេល�� រផ�លេ់ ស�កម�។

អូ ៊បុ៊ន�ជ�នី �េខត� មួ យ�ប់�ពំ ែដន�ងេជ�ង�ងេ��ម ឬ��ន�ងេ��ម
�ន�ពំ ែដន�ប់នឹង�បេទសជិត�ង ២ �បេទសគឺ ��រណរដ��ប�ធិបេតយ��ប�ជន�វ
(សបប.�វ) និង�ពះ���ច�កកម� �� េហ�យម�៉ ងេទ�តេ��� យពី�ពំ ែដនេ�ះ�បេទស
��រណរដ� សង� មនិយមេវ�ត�មប៉ុ�� នេ�ះែដរ េហ�យ�មជ�មណ� ល�� ប័នឧត� មសិក�
ែដលផលិតម�ន�ីេពទ� គិ�នុបដ�យិ� និង��រណសុខ �នកែន� ងព��លរបស់រដ� និង
ឯកេ�ច�នកែន� ង �ងំ មន�ីរធំ មធ�ម និងតូ ច �នអ� កជំងឺេ�ប�េស�កម�ព��លេក�នេឡ�ង
�ល់�� ំ តួ េលខអ� កជំងឺេចញពី�បេទសជិត�ង �វ និងកម� ��មកេ�ប�េស�កម�ព��លេ�
មន�ីរេពទ�សព�សទិ �ិ�បៈស៊ុង េខត�អូ ៊បុ៊ន�ជ�នី េ�អំឡ� ងែខត�ុ �� ំ ២០១៨ ដល់ ែខក�� �� ំ

การศกึ ษาสถานการณแ์ ละบริบททเ่ี กย่ี วข้องของพน้ื ที่ชายแดนประเทศตน้ ทาง (กมั พูชา และ สปป.ลาว) • 31

XXIV

២០១៩ �នចំនួ ន ៥,៩៩៤ �ក់ ស��ប់អ� កជំងឺមកពី�បេទស�វ េហ�យ ១៦,០៩៨ �ក់ មក
ព�ី បេទសកម� ��។

េ�ង�មេហតុផល�ងេល� េធ����រសិក���វ��វ�ក់ទង�� ន�រណ៍ និងបរប� ទ
�ក់ព័ន� េ�ប�េស�កម�សុខ�ពតំបន់�ពំ ែដន �បេទសជិត�ង ែដល�ន�ពំ ែដន�ប់េខត�អូ ៊
ប៉ុនេនះគឺ �បេទស�វ េហ�យ�ពះ���ច�កកម� �� �ចំេ�ទសិក��៉ ង�� ំងគួ រ�ប់�រម�
ណ៍។ េ��ះេធ����នទិន� ន័យ�ក់ទង�� ន�រណ៍ និងបរប� ទ�ក់�រេ�ប�េស�កម�សុខ�ព
របស់�បេទសកម� �� និង�បេទស�វ ក� � ង�ម�ក�� ជំរុ�����កដ�រណ៍�នេស�កម�សុខ
�ព��ង�ពំ ែដនេខត�អូ ៊បុ៊ន�ជ�នី និងេខត��គ��ន ែដលនិងយកមកេ�ប�ក� � ងេរ�បចំ
គេ��ង��វ��វ ឬកណំ តយ់ ុត��ិ �ស� ស��បផ់ �ល់េស�កម�សខុ �ព��ង�ពំ ែដនរបសម់ ន�ីរេពទ�
េ��គ��នរបស់�បេទស��។ េ��ះ�បេទស���ចំ ែណកមួ យរបស់��៊ ន (ASEAN) េទ�ប
�ំ�ច់�តវ� េ�ត�ម�េ�សច េដ�ម�ីទទួលស�គម��៊ ន (ASEAN Community) �តវ� កំណត់���
េ�លេ�េ�ក� �ង�� ំ ២០២០ �ពិេសសែផ�កេស�កម�សុខ�ព េទ�បជំ��ស��ប់ដំេណ�រ�រ។
េហ�យែ�ម�ងំ ��បេ�ជន៍ស��ប់�បេទស�� ក� �ង�រយកទិន� ន័យេ�េរ�បចំ ែផន�រេរ�បចំ
��រណសុខ�ពំ ែដន �ពម�ងំ �មជ�មណ� លក�� លេស�កម�សុខ�ព េដ�ម�ីបែន� មនូ វលទ�
�ព�រ�ប�ំង�បែជងផ� �វេសដ� កិច� របស់�បេទស ចំេ�ះ�បេទសជិត�ង��៊ នដូ ច �
�បេទស�វ និងកម� ��េល��រ�ំយកព័ត៌�នេ�អភិវ��ន៍េស�កម�សុខ�ព��រណ�របស់
�បេទស រមួ �ងំ �បេ�ជន៍ចំេ�ះ�រអភិវ��ន៍�រសហ�រែផ�ក��រណសុខ�ងំ បី�បេទស
�ពម�� ែ�មេទ�តផង។

វត� ��ណ� ងសិ��
១. េដ�ម�ីសិក�ពី�� ន�រណ៍ និងបរប� ទ�ក់ទងេស�កម�សុខ�ព�ពំ ែដន�បេទសកម� �

� និង�បេទស�វ ក� � ងយុត�ិ��ស� និងនេ��យែផ�កសុខ�ព��រណ� ចំនួ នមន�ីរ
ព��លរបស់រដ� នងិ ឯកជន នងិ បុគ�លកិ សុខ�ព��រណ�។

២. េដ�ម�ីសិក�ប�� ័យេធ����ន�រ��ង�ពំ ែដនមកេ�ប�េស�កម�សុខ�ពេ�េខត�អូ ៊ប៊ុ
ន�ជ�នី នងិ េខត�ជិត�ងកម� �� និង�វ។

៣. េដ�ម�ីសិក�របូ ែបប�រ��ងមកេ�ប�េស�កម�សុខ�ពេ�េខត�អូ ៊បុ៊ន�ជ�នី និង
េខត�ជិត�ងកម� �� និង�វ។

វធ� ី��ស� ��វ��វ
�រ��វ��វេនះ ��រសិក�គុណ�ព (Qualitative Research) េ�យ��ស័យទិន� ន័យ

�ក��មមតិ តិ បបឋឋមមភភូ មូ មិ (ិ P(PrrimimaaryryDDataat)a)ននិងិងទទិនិន�ន� នយ� ័យទទុតតុ យិ យិ ភភូ មូ មិ (Sិ (ePcroimndaarryyDDaattaa))ដដូេូេចច�ះ�ះវវធ�ធ� ី��ី ��ស�� ��វ��វ
�នឯក�រ (Documentary Study) និងចុះមូ ល�� ន (Field Work) េ�យ�រស�� ន៍ ែបបសុី
ជេ�� (in - depth interview) ែបបផ� វ� �រ និងមិនផ� វ� �រ េហ�យនិងវធ� ីអេង�តពីមូ ល�� ន (field
observation) នងិ េ�ប�� ទ�ស� នី រវទ� �ក� �ង�រវ�� គ��កដ�រណ។៍

�កម� សំ�កផ�ល់ព័ត៌�ន �ន (១) ម�ន�ីរដ�របស់���ងំ ក�មិតនេ��យ និងក�មិត
�បតិបត��ក់ព័ន� េស�កម�សុខ�ព��រណ���ង�ពំ ែដន ចំនួ ន ៩ �ក់ (២) បុគ� លិកេពទ� ម
�ន�ីរដ� ឬបុគ� លិក�បតិបត��រណ៍�រ�រែផ�ក��រណ�សុខ�ពំ ែដនសិក�របស់�បេទសកម� ��
នងិ �បេទស�វ �ន �សក� /េខត� ចំនួន ១�ក។់ �យក ឬគណ��គប់�គងមន�ីរេពទ� ឬគ�នុ
បដ� យិ� ឬបុគ� លិក�បតិបត� �រណ៍មន�ីរេពទ�ចំនួ ន ១ �ក់។ បុគ� លិក�បតិបត� �រណ៍
��រណសុខតំបន់សិក�ចំនួ ន ១ �ក់ (៣) អ� កជំងឺ �តិអ� កជំងឺ ឬអ� ក�ក់ព័ន� ជន�តិ
កម� �� ឬ�វចូ លមកេ�ប�េស�កម� ឬ�� ប់មកេ�ប�េស�កម�សុខ�ពេ�េខត�អូ ៊បុ៊ន�ជ�នី
និងតបំ នជ់ តិ �ង ចនំ ួន ២០ �ក់។

32 • บริการสุขภาพขา้ มแดนในจงั หวดั อบุ ลราชธานแี ละใกลเ้ คียงในเขตอสี านใต้: XXV

ទ�ី ំងស��ប់�បមូ លទិន� នយ័ គឺ េខត�ចម�៉ �ក់ េសកង �តត់ ៈ� � ���� ន់ សៈ�� ន់េខ
ត� ក� �ង�បេទស�វ េ�កម� �� ដូ ច� េខត��ពះវ�� រ េខត�ឧត��នជ័យ េស�ម�ប �ត់ដំបង
នងិ ប�� យ�នជយ័ �បេទសៃថ ដូច� េខត�អូ ប� ុ�ន�ជ�នី សសុី ៈេកត នងិ សុរ��ន�។

លទ�ផលសិក�
១. �� ន��ណ៍ នងិ ប�ប� ទ��ប��ស�កម�ស�ុ ���បំ ន់��ំ ��ន�ប�ទសកម� �� នងិ

�ប�ទស��
១.១. �� ន��ណ៍ និងប�ប� ទភូ មិ��ស�
េចញពីលទ�ផលសិក�េឃ�ញ� តំបន់�ពំ ែដនកម� ���ប់ភូ មិ�គ��ន�ងេ��ម

�បេទសៃថគឺ ��យែដន�គ�ងេក�តេ��ង�ងេជ�ង�បេទស �តសន�ឹងេ�ដលេ់ ខត��ពះ
វ�� រ (Phreah Vihear) ឧត� រ�នជ័យ (Oddor Meanchey) ប�� យ�នជ័យ (Banteay Meanchey)
េស�ម�ប (Siem Reap) នងិ េខត��តដ់ ំបង (Battambang) �ភូ ម�ិ គមួ យ�� យពទី ី�កង� ភ�ំេពញ
េហ�យតំបន់េពញេ�េ�យៃ�ព ម�៉ ងេទ�តពីអតីត�ល�ទីកែន� ងចម�ំងរ�ងែខ� រ�កហម
និងកងក�� ំងរដ� �ល ដូ េច� ះេទ�បេធ� ��ទ�មង់�បព័ន� េហ�� រច�សម� ន� ផ� �វថ�ល់ទទួ ល�រ
អភិវ��យឺត �ងតំបន់េផ�ងៗ ទុក�ឧបសគ� ស��ប់គណម�គម �ពម�ងំ �រេធ�ដំេណ�រ
របស់�ប�ជនេ��មកែន� ងមណ� លសខុ �ពេ��មេខត� �តវ� េធ�ដំេណ�រយូ រ �រៃថ��យ�យ
ក៏ៃថ�។ េហ�យក៏ជះឥទ�ិពល���ប�ជន�ម�ពំ ែដនចំនួ នេ�ច�នឆ�ងែដនេ�េ�ប�េស�កម�សុខ
�ពក� �ង�បេទសៃថ េ��ះ�រជតិ �ង និងច�ំ យេ�ហយុ តិច�ង។

ដូ េច�ះនឹងតំបន់�ពំ ែដនរបស់ �បេទស�វ �ប់េខត�អូ �ប�ុន�ជ�នី �គ�ងត� �ង ឬ
ភូ មិ�គែដលេ�� “ទឹកដី�វ�ងត� �ង” រមួ �ន ៥ េខត� គឺ េខត� សៈ�� ន់េខត� ���� ន់
ចម�៉ �ក់ េសកង និង�ត់តៈ� �អ�កែន� ង�គេ�ច�ន�ៃ�ពភ�ំ និងខ� ស់�ប េហ�យ�ប់ទេន�
េមគង� �កែន� ងរស់េ�របស់�កម� កុលសម�ន� ���េ�ច�ន។ �ពិេសសេ�ះ�កម� កុលសម�ន�
និ�យ���តកូ លមនែខ� រ េ�យ�� នទីកែន� ងេនះ�ៃ�ពភ�ំ។ អំឡ� ងែដល�បេទស�វ ក៏�
�បេទសកំពុងអភិវ��ន៍ េទ�បេធ� ���រអភិវ��ន៍ទ�មង់មូ ល�� ន��ស័យលុយ�េ�ច�នម�
�លកម៏ ិន�ចដំេណ�រ�រ�នេពញក�� ំង ដូេច�ះ��សយ័ �រវន� េ�គទនុ ពីបរេទស�េ�ល
េហតុេនះ អង��រសហ�ប�តិ និង�បេទសបរ�� � គ���បេទស�វ ��បេទស�ត�វពឹង��ស័យ
ជួលឧបត�ម� (aid dependent countries) បរប� ទភូ មិ��ស� េនះ ទុក�បច�័យមួ យេធ����ប�ជន
កែន� ងមួ យចំនួ នចូ លេ�េ�ប�េស�កម�សុខ�ពេស� ��នប�� េប�េ�ប�បេធ�បនិង�រឆ�ងែដន
មកេ�បេ� ស�កម�សុខ�ពេ��បេទសជិត�ងដូច��បេទសៃថ។

១.២. �� ន��ណ៍ នងិ ប�ប� ទយុ��ិ��ស� នងិ ន���យ�ផក� ស�ុ �����ណ�
ក� � ងយុត�ិ��ស� និងនេ��យសុខ�ព��រណៈ ឬ��រណៈសុខ�បេទសកម� ��
េឃ�ញ��ប់�ំងែតទស�វត�ន៍ ១៩៩០ មកកម� ���នដំេណ�រ�រ�លំ�ប់ េហ�យយុត�ិ��ស�
សំ�ន់ក� �ង�ន�រែ�បស�ម�ល េហ�យនេ��យ�រែថរក�សុខ�ពេដ�ម�ី��ជីវត� រស់េ�
របស់�ប�ជនរស់េ��ស� ល។ �៉ ង�ក� ី �ន�រ�� ស់ប� រ� �៉ ងច�ស់�ស់េល�សុខ�ព��រ
ណៈ េ�យរមួ �ប�ជនអំឡ� ងពីរបីទស�វត�រ�កន� ងមកេនះ ប៉ុែន� �ពមិនេស� ��ព និង�រ
�ប�ម�� រដ��លកម� ��េទ�ប�ននេ��យសុខ�ព�រ�ណៈថ�ី េដ�ម�ីែកស�ម�លក� �ង
�របេ�ម�េស�កម�សុខ�ព េ�យេរ�បចំក�� ប់ថវ�� េដ�ម�ី�រព��លសុខ�ព រដ��លកម� �
��ចបែន� មថវ�� ព��លសុខ�ពពី ១,០៥៧ �នដុ�� រ� ក� �ង�� ំ ២០១៤ (េ�យព�ងីកៃន
េសដ� កិច� របស់�បេទស) � ១,២០៧ �នដុ�� រ�ក� � ង�� ំ ២០១៧ �៉ ងេនះក� ីមន�ីរព��ល ឬ
មជ�មណ� លសុខ�ពក៏េ��នក�មិត េហ�យ�គេ�ច�េ�ទី�កង� ភ�ំេពញ និង�កង� ធំៗ មួ យ
ចំនួ នបុ៉េ�� ះ ដូ ច�� េនះែដរ បុគ� លិកេពទ�េ��ន�រខ� ះ�តេ�ច�ន េនះេ�យ�� ន�ព
នេ��យផងែដរ។ េ�លគឺ �បសិន�រេ�េ��យសម័យែខ� រ�កហម�គប់�គង�បេទស (គ.ស
១៩៧៥-១៩៧៩ ឬ�ត�វនឹងព.ស ២៥១៨-២៥២២) កម� ��េ�េសសលស់េពទ��តឹមែត ២៥ �ក់
បុ៉េ�� ះ េ�ះបីអឡំ � ងេពលកន�ងេ�ដប់�� ំ�ងក� ី ប៉ុែន�បច� �ប�ន�នេ��យក� �ង�បេទស េធ���
�ន�រផលិតម�ន�ីេពទ��ន�រេក�តេឡ�ង ដូ ចេសចក� ី�យ�រណ៍ពីមន�ីរសហ��សធុនតូ ច

การศึกษาสถานการณ์และบรบิ ทที่เก่ียวข้องของพน้ื ท่ีชายแดนประเทศตน้ ทาง (กัมพชู า และ สปป.ลาว) • 33

XXVI

និងមធ�ម (សសវ) ែដល “េពទ�កម� ���គេ�ច�នប�� ប់�រសិក�ពី�បេទស��ងំ ដូ ច�� នឹង
�រ�ំចូ លបរ�� � េពទ� និង�រព��ល បុ៉ែន� �ព�ន់សម័យ�រព��លបណ� � ំេ��ម�កង�
ធំៗ។ �រេ�ប�េស�កម� ព��លេពទ�កម� ���ក់�ន�រែបងែចកវណ� ៈសង� ម”។ �ងំ េនះ
ចង� �លប�� ញ��េឃ�ញពី�រេ�ប�េស�កម�សុ�ភិ�ល និងសុខ�ព��រណៈរបស់កម� ��េ�
�នប�� ពំុេស� ��ព េ� ៦ �� ំកន� ងមកេនះ (គ.ស ២០១៥) ខណៈកម� ���នចំនួ ន�ប�ជន
�បែហល ១៤.៨៦ �ន�ក់ េពទ��នចំនួន ១ �គរយេល��ប�ជន ៥,០០០ �ក់ េហយ� �ថេ�
០.៥ �ក់ចំេ�ះ�ប�ជន ១,០០០ �ក់។

ខណៈែដល�បេទស�វ េឃ�ញ�ែផ�កសុខ�ព��រណៈ��រកិច�សំ�ន់ស��ប់រដ�
េ�� តសំ�ន់ េ�យយុត�ិ��ស� និងនេ��យែផ�សុខ�ព��រណៈរបស់�បេទស�វ ចង� �រ
ប�� ញពីចក� � វស� ័យែវង�� យ ២០៣០ (Vision 2030) ដំេណ�រ�រ�មរបូ ែបបអភិវ��ន៍េសដ�កិច�
�បេទស និងសង� ម�តិ ៥ �� ំ គេ��ង�ងំ េនះ�នលម�ិតេ��មេខត� �កង� �សង� និង
តំបន់ �នចក� � វស� ័យ ២០៣០ �ក់េ�លេ���រណរដ� �ប�ធិបេតយ��ប�ជន�វ �
�បេទសែដល�នចំនូ លមធ�មខ� ស់ (a middle- to high-income country)។ េ�យ�ន�រអភិវ��
ន៍េសដ� កិច� និងសង� មែដល�នតុល��ព �នេស� រ�ព�ងនេ��យ និង�រេរ�បចំ
ស�� ប់�� ប់សង�ម និងសុខុ�ល�ពសង�ម។ បច� � ប�ន� ែផនអភវិ ��ន៍េសដ�កិច��តចិ �ប់ទី ៩
(គ.ស ២០១១-២០២៥ )េ�េ�� តសំ�ន់�រ�ត់បន� យ�ព�កី�ក �ររ�េ�ះខ� ន� េចញពី�បេទស
ែដល�នចំណូ ល�ប (least developed country - LDC) ក� � ង�� ំ ២០២០ �រេរ�បចំ និង�រេ�ប�
ធន�នធម��តិ�៉ ង�ន�បសិទ�ិ�ព និងបូ រណក�មិតភូ មិ�គ និងរ�ង�បេទសែដលរង�
�ំ។

�បេទស�វ �ន�ំយកយុត�ិ��ស� និង�របដិរបូ សុខ�ព (Health Sector Reform
Strategy and Framework till 2025 - HSRF) ែដល�នេ�លេ��ច�នេ�រក�ពេ�គជ័យ
�រ��សុខ�ព (universal health coverage – UHC) េ�ក� � ង�� ំ ២០២៥។ �រទំនុកប�មង�
បុគ� លិកសុខ�ពទុក�េបះដូ ងសំ�ន់របស់យុត�ិ��ស� និង�របដិរបូ េនះដូ ច� �រេរ�បចំ
ែស� ងរកជនំ ួ យថវ�� សុខ�ព ធ�� ភិ�លសុខ�ព ធន�នមនសុ �េដ�ម�ីសុខ�ព �រេរ�បចំ
េស�កម�សុខ�ព និង�បព័ន� ទិន� ន័យសុខ�ព េ�យ��ង�ត់ ែផន�រអភិវ��ន៍សុខ�ព ៥
�� ំ (Health Sector Development Plan - HSDP) ។

�៉ ង�ក� ី េ�ះបីរ�� ភិ�ល�នយុត�ិ��ស� និងនេ��យេស�កម�សខុ �ពក� ី ប៉ែុ ន�
ក៏�នប�� ក�� ប់ថវ�� េទ�បេធ����បព័ន� សុខ�ពរបស់�បេទសេ�មិន�ចេ��យតប�ប�
ជន�ន�គប់�កម� �ន។ ដូ េច�ះទិន� ន័យ ចំនួ នមន�ីរេពទ� មណ� លសុខ�ពទូេ��បេទស �ន
�តឹមែត ១០ កែន� ងបុ៉េ�� ះ។ េហតុដូ េច� ះ ប�� �ប�មេល��បព័ន� សុខ�ព��រណៈរបស់
�បេទស�វ ត�ម�វ�រសុខ�ព�បព័ន� សុខ�ពខ� ស់ ែដនកំណត់ធន�នមនុស� និង�រ
ព�ងីកបែន�មមនុស�េល�វស� ័យស�ុ ភិ�ល ថវ�� ែដលកំណត់ �របណ� � ំេ�ច�នហួ សេពករបស់អ� ក
ជំងឺក� � ងមន� ីរព��លមធ�ម ខណៈែដលមណ� លសុខ�ព�សក� (�កង� ) និងក�មិតសហគម
(មណ� ល) មិន�នទទួល�រ�ប់�រម�ណ៍ពីអ� កជំងឺ ក៏�នជះ�ទ�ិពល��អ� កជំងឺ ��តិអ� ក
ជំងឺេ�ជ�សេរស� កែន� ងេ�ប�េស�កម�សុខ�ព��ង�បទេសេ��ថ។ �ងំ ក�មិត�សក� (មណ� លសុខ
�ពឃុំ) មណ� លសុខ�ពសហគម មណ� លសុខ�ពេខត� មណ� លសុខ�ព �ពម�ងំ មណ� លសុខ
�ពនងិ គ�ីនកិ �កជន�េដម� ។

២. បច�យេធ����ន��ឆ�ង��នមកេ�បេ� ��កម�ខ����េ�េខត���បន� ���នី នងិ
េខត��តិ �ង�ប�ក់ ម� �� នងិ ��

េ��ពី�រសិក�េនះ�បទះេឃ�ញ� បច�័យសំ�ន់េធ����ន�រ��ងែដនមកព��ល
សុខ�ពេ�េខត�អូ �ប�ុន�ជ�នី និងេខត�ជិត�ងរបស់�បេទសកម� �� និងជន�តិ�វេ�ះ
�ន�ងំ បច�័យជំរុញ (push factors) និងបច�័យ�ក់�ញ (pull factors) ដូ ច� បច�័យភូ មិ��ស�

34 • บรกิ ารสุขภาพข้ามแดนในจงั หวดั อบุ ลราชธานแี ละใกล้เคียงในเขตอสี านใต้: XXVII

បច�យ័ េសដ�កចិ � សង�ម នេ��យ និងវប�ធម៌ ឬ�ចេ�រមួ �� “បច�័យភូ មនិ ��ស� ” (Social
Geography Factors) េធ�េសចក� ីលម�តិ �ងេ��ម�

បច�យភូ មិ��ស�

�ក់ទង�រេធ�ដំេណ�រ រយៈេពលក� �ង�រេធ�ដំេណ�រ និង�ព�យ�ស� លក� �ង�រេធ�ដំេណរ�
ព�ំុ ន�បសគ�ចំេ�ះ�រេ�បេ� ស�កម�ខុស�ព។ លទ�ផល�រសិក�េឃញ� � េ��ពលី ក� ណៈភូ មិ
��ស� �ក�� ជំរុញ (push factors) េធ� ���ប�ជនកម� �� និង�ប�ជន�វតំបន់មួ យចំនួ ន
ចូ លេ�ប�េស�កម�សុខ�ពក� �ង�បេទសខ� ន� លំ�ក �ពិេសសេ�ះតំបន់េ��� យ�ច់�ស�ល
លក� ណៈភូ មិ��ស� �ៃ�ពភ�ំ �ប�� ចំេ�ះ�រេធ�ដំេណ�រ ផ� �យមកវញ� �រែដល�នមណ� លសុខ
�ពក� �ង�បេទសៃ�ស� តិ េ�ជិត�យែដន �ចេធ�ដំេណ�រ�យ�ស� ល និងេល�ន េហយ� �� យ�ប
�� ័យ (pull factors) េធ����ន�រឆ�ងែដនចូ លមកេ�ប�េស�កម�សុខ�ពេខត�អូ ៊ប៊ុន�ជ�នី
នងិ េខត�ជតិ �ង�� ។

បច�័យេសដ�កិច� បច�័យេនះសេង�តេឃ�ញ��បេទសកម� �� និង�បេទស�វ �ន�ររ �
ចកេ�ម�នេសដ�កិច��ក់�នសន� �ះ�� ំង េ��ពីេនះ�ន�រវន� ិេ�គទុនេល���រណូ បេ�គ
មូ ល�� ន�ងំ �បព័ន�គម�គមដឹងជ�� ន� ទទួល�ររក� ចេ�ម�ន�៉ ង�� ំងេល�វស� ័យេសដ�កិច� ជះិ
ផ ល ចំេ � ះ�រ �យ �យ ក� � ង�បេទស � ព ម�ងំ �រ�យ�យស��ប់ព��លសុខ�ព
(healthcare) ែ�មេទ�តផងែដរ។ ដូ េច�ះ េទ�ប�បទះេឃ�ញ��រឆ�ងែដនមកព��លសុខ�ព
េ�េខត�អូ ៊បុ៊ន�ជ�នី និងេខត�ជិត�ង�បេទសកម� �� និង�បេទស�វ មួ យចំនួ ន�អ� ក
�ន�នៈេសដ�កិច� �ច�យ�យតៃម�ព��ល�ន។ �រេធ�ដំេណ�រេ�ព��ល និងពិនិត�
សុខ�ពេ���បេទស ឆ� �ះប�� ំង��េឃ�ញ�� ន�ពេសដ�កិច�ផងែដរ ក� �ងចំណុ ចក�� េសដ�កិច�
េទ�ប��រក�� ជំរុញ (push factors) េធ����ប�ជនកម� �� នងិ �ប�ជន�វមួ យចំនួនេ�ប�េស�
កម�សខុ �ពក� �ងេខត�អូ ប៊ នុ៊ �ជ�នី និងេខត�ជតិ �ង។

បច�យសង�ម នងិ �ប��ម៌
�រសិក�េឃ�ញ� ផ�ត់គំនិត និងស�� រៈនិយមផ��� ប់ក� � ង�បព័ន� េស�កម�សុខ�ព
របស់�បេទសេ�លេ� �រ�នប�� ញសង�ម និង��ជិត�ង�� ក�� េ�ប�េស�កម�សុខ
�ពេធ����ន��កដ�រណ៍ៃនសុខ�ព��រណឆ�ង�ពំ ែដន។ �មរយៈ�រស�� ស�ប�ជន
កម� ���� ប់ចូ លមកព��លជំងឺេ�េខត�អូ ៊ប៊ុន�ជ�នី និងេខត�ជិត�ង េឃ�ញ� ក�� ឬ
លក� ខណ� សំ�ន់គឺ ទស�នៈគតិ និងស�� រនិយមជំេន�ទុកចិត��បព័ន� សុខ�ព��រណៈៃ�
�ពម�ងំ �បព័ន� សុ�ភិ�លព��ល� លទ�ព��ល គុណ�ពេ�ប��� ំ �រផ�ល់េស�កម� និងផ� វ�
េធ�ដំេណ�រេ�មក�ន�ព�យ�ស� ល �ពម�ងំ �ន�តិមិត�េ��ងៃ� ដូច��� នឹងករណី
របសអ់ � កេ�បេ� ស�កម�សុខ�ពឆ�ងែដនេចញព�ី បេទស�វ �មរយៈ�រស�� ស៍ពអី �កជំងឺ នងិ
�តិអ� កជំងឺ�ក់ព័ន� នឹងអ� កជំងឺ�� ល់ �គេ�ច�នយល់�ក�� ឬលក� ខណ� សំ�ន់េ�ះ�រផ�
ល់េស�កម� �រេធ�ដំេណ�រេ�វញ� េ�មក េហ�យ�� ប់និង�ពេជ��ក់េល�សុ�ភិ�ល និង�រ
ព��លល� �ពម�ងំ �ន�តិបងប� ន� ឬមនុស�ែដល�� ល់េ��ងៃ�។ េ��ពីេនះ េ��ន
�រេ�ប���ស��ប់ទំ�ក់ទំនង�� �យ�ស� ល និងស�� រៈ�ងសង�ម។ ដូ េច�ះ�ព�បែហក់
�បែហល�� �ងវប�ធម៌�� ក៏�ក�� សំ�ន់ស��ប់អ� កជំងឺេចញពី�បេទស�ងំ ពរី ក� �ង�រ
ឆ�ងែដនមកព��លជងំ ។ឺ ដូចករណី�ប�ជនកម� ��ប�� ក�់ �រេ�ព��លសខុ �ពេខត�
សុរ�� ន� មិនសូ វ�នប�� �រទំ�ក់ទំនង ខណៈែដល�ប�ជន�វចូ លមកព��លជំងឺេខត�អូ ៊
បុ៊ន�ជ�នីក៏�នប�� ក់�មិន�នស��ប់ទំ�ក់ទំនងេ�ះេទ ដូ េច�ះ ក�� សំ�ន់សង�ម
វប�ធម៌ �ក�� �ក់�ញ (pull factors) េធ����ប�ជនកម� �� និង�ប�ជន�វមួ យចំនួ នេធ�
ដំេណរ� ឆ�ងមកព��លសុខ�ពេ�េខត�អូ ប៊ នុ៊ �ជ�នី និងេខត�ជិត�ង។

การศึกษาสถานการณ์และบริบทที่เกีย่ วขอ้ งของพนื้ ท่ชี ายแดนประเทศต้นทาง (กัมพชู า และ สปป.ลาว) • 35

XXVIII

��� នេ���
សំេ�េល�រដ��ល �នេចញយត�ិ��ស� �រអភិវ��ន៍�បព័ន� ស�ុ ភិ�លេដ�ម�ីបែន� មនូ វ
លទ��ព�បេទស មិន�ែត�របែន� មថ វ�� ក�� ប់ជំនួ យមូ ល�� នេល�ែផ�ក�រេ�ប�សុខ�ព
�គប់ក�មិត �ពម�ងំ បណ� � ះប�� លបុគ� លិកសុខ�ព��រណៈ វ�� � ជីវ េហ�យ�រព��យ
បុគ� លិក�ងំ េនះេ��មតំបន់ជនបទ និងតំបន់ខ� ះ�ត េដ�ម�ីជួ យព��យចូ លេ�ដល់
�ប�ជន�កម� េ�លេ�េផ�ង� េ�ក� � ង�បេទសេ�ះ។ �ងំ េនះ�ត់ទុក��ក់នឹង�រឆ�ង
ែដនមកព��លជំងឺេ��យែដន េ�លគឺេ�ះបី �ងំ កម� �� និង�វ �នយត�ិ��ស� និង
នេ��យព�ងីក�បព័ន� សុ�ភិ�លច�ស់�ស់ក� ី បុ៉ែន� នេ��យេនះ �ត�វថវ�� េ�ច�នម�
�ល និងេ�ប�េពលេវ�យូ រក� �ង�រេរ�បច។ំ ដូចេនះយុត��ិ �ស� និងនេ��យ�បពន័ �សុខ�ព
េ�មិន�ចេឆ�យតបនឹងត�ម�វ�ររបស់�ប�ជន�នេ�េ��យ េយ�ងេឃ�ញ��ប�ជនមួ យ
ចំនួ នព��មែស� ងរកមេធ��យចូ លមកព��លេ��បេទសៃថ។ ក� � ងចំណុ ចេនះ ក��
នេ��យេទ�ប�ក�� ជំរុញ (push factors) ��កដ�រណ៍ឆ�ងែដនេដ�ម�ីមកព��លជំងឺេ�
�ពំ ែដនជិត�� ។

៣. រ�ូ ែ���រ��ងែ�ន������ជំងឺេ�េខត��ូ���ន�ជ�នី និងេខត�ជិត�ងរ��់���
ជនែខ�រ នងិ ���ជន��

េចញពីលទ�ផលសិក�េឃ�ញ� �ប�ជនកម� ��ឆ�ងែដនមកព��លជំងឺេ�េខត�អូ ៊បុ៊
ន�ជ�នី និងេខត��គ��ន�បេទសៃថេ�ះ �គេ�ច�នចូ ល�ម�ចក�ពំ ែដន ២ កែន� ង
េ�ប�លិខិតឆ�ងែដន (passport) គឺ�ចកឆង់�ស�ំ �សក� ភូ សិង� េខត�សីុសៈេកត េ�ទល់នឹង�សក�
អន� ង់ ែវង េខត�ឧត�រ�នជ័យ �បេទសកម� �� េហ�យ�ចកឆង់េ�ម �សក� �ប់េជ�ង េខត�សុរ��ន�
េ�ទល់�សក� សេំ �ង េខត�ឧត�រ�នជយ័ �បេទសកម� ��។ េល�សពីេនះ េ��ម�ពំ ែដនរ�ងេខត�
អូ ៊ប៊នុ �ជ�នីរបស់�បេទសៃថ នងិ េខត��ពះវ�� ររបស់�បេទសកម� �� េ��ន�ចករេប�ង�ន
�៉ េ�េខត��សក� �មយឺ េខត�អូ ៊បុ៊ន�ជ�នី �ប់នឹង�សក� �កំ �ន� េខត�ពះវ�� រ �ប�ជន
កម� ���ចឆ�ងែដនចូ លមកព��លជំងឺេ�ក� �ង�សក� �មយតឺ �នែដរ ប៉ ែន���រចូ លមក
ព��លជងំ ទឺ ូេ�បុ៉េ�� ះ។

ក� � ងករណី�បេទស�វ �ចកអន� រ�តិៃថ�វ ក� � ងេខត�អូ ៊ប៊ុន�ជ�នី�ប់�បេទស�វ
បច� � ប�ន� �ន�ចក ២ ដូច� �ចកឆង់េម៉ក �សក� សិរន� ថន េខត�អូ ៊បុ៊ន�ជ�នី �ប់នឹង�ចក
�ងំ េ� ឃំុេម�ងេ�ថង េខត�ចម�៉ �ក់ និង�ចក�ន�៉ កេស �សក� ��ល �ប់នឹង�ចក
�៉ កតៈ�ន �សក� លៈខនេផង េខត��លៈ�� ន់។ �៉ ង�ក� ី េយ�ងេឃ�ញ� �ពំ ែដនេ�ប�េស�កម�
សុខ�ពក� �ង�បេទសរបសអ់ � កជំងជឺ ន�ត�ិ វ េ��ន�បន� ប�� ប់�ំងែតអតីតរហូ តដល់
បច� � ប�ន� ។ �រ�ន ឬមិន�ន�ចក�ពំ ែដនមិនែមន�ប�� ៃន�រចូ លមកព��លសុខ�ព
�បសិនេប� េ��មេសចក� ី�តវ� �របស់សុខ�ព នងិ ត�មវ� �រ េ�យ�រឆ�ងែដន�ពំ ែដនតំបន់
េ�ះគឺ�ន�ព�យ�ស� លមិន�តេពលេវ� និង�យ�យេស�កម�េផ�ង� ដូ ចេឃ�ញ��ប់
េ�តំបន់�ប់ទេន� ងេមគង�េ�ច�នកែន� ងមិនពុំ�ន�ចកេ�ះេទ។ អ� កជំងឺ ជន�តិ�វ�ច
ែចវទូកឆ�ងមកេ�ប�េស�កម�ព��លជំងឺ�ន�យ�ស� ល េហ�យម�៉ ងេទ�តេ��មភូ មិ�ប់
�យែដន�ងំ សង�ងៃថ នងិ �វ�គេ�ច�ន�កព់ ន័ ��ង�ច�់ ម េធ����រេធ�ដេំ ណរ� ចូ ល
មក�េរ�ង�យ�ស� ល។ ស��ប់តំបន់ ែដល��ចកក៏�ន�រលំ�កក� �ង�រេធ�ដំេណ�រ កែន� ង
ខ�ះអ� កចូ លមកេ�បេ� ស�កម�េ�យេជ�ងេ�បេ� ពលេវ�យូ រៃថ�េដ�ម�ីចូ លមកព��លជំងឺ �� យ�
ឧបសគ�ក� �ង�រសេ�មចចតិ �មកេ�ប�េស�កម�េ�យធម��តិ។

36 • บรกิ ารสุขภาพขา้ มแดนในจังหวดั อุบลราชธานีและใกล้เคียงในเขตอสี านใต้: XXIX

អន�ុ �ន៍
�មរយៈ�រ�������ងេល�េនះ គណៈ�������ន�ន�ុ សនដ៍ ូ��ងេ��ម�
អន�ុ �ន�៍ ���់����������
េខត��ូ �បុ�ន�ជ�នី និងេខត�ជិត�ងេ��គ��នេ��ម គួ រ�ន�រេរ�ប�ំ�បជុំ

េទ��គី�ក់�័ន� ន�ង�រេ�ប�េស�កម�សុខ����ងែដន េដ�ម�ី�ំយកយុត���ស� និងែផន�រ
�ក�់ ័ន�និង�របេង�តមជ�មណ� លក�� លែផ�កេស�កម�សុខ����ំ ែដនេ��គ��ន។

១. េខត� �ូ �បុ�ន�ជ�នី និងេខត� ជិត�ងេ��គ��នេ��ម គួ រ�នេរ�ប�ំ�បជំុ
េខត� ២ េ��ប់��ំ ែដនរបស់កម� �� គឺេខត���ះ��� រ និងេខត�ឧត�រ�នជ័យ េហ�យ ៤ តំបន់
េ��គ�ងត� �ងរបស់�បេទស�� គឺ �លៈ�� ន់ �ម�៉ �ក់ េសកង និង�ត់តៈ� � េដ�ម�ីរមួ
សហ�រណ៍ និងេរ�ប�ំយុត���ស� រមួ �� េដ�ម�ីជំរុញយុត�ិ��ស� និងែផន�រ�សក� គំរែូ ផ�កបេ�ម�
េស�កម�សុខ����ងែដន ជួយេល�កកម�ស់ស� ង់�រសុខ��របស់�ប�ជនក� � ងតំបន់�យ
ែដន �ងំ ៣ �បេទស។

២. េខត��ូ ប� នុ� �ជ�នី និងេខត�ជតិ �ង�គ��នេ��ម គួរេរ�ប�បំ េង�តគណៈកម�
�រជំរញុ យុត��ិ �ស� �រ�សក� គំរសូ ��ប់បេ�ម�េស�កម�សុខ����ង��ំ ែដន។

អនុ��ន៍�����់ ��������ន�
១.គួ រជំរុញ���ន�រ������េដ�ម�ីេ�ត�មរបស់េខត��ូ �បុ�ន�ជ�នី និងេខត�ជិត�ង
េ��គ��នេ��ម េដម� �ទី ទួល�សក� គរំ េូ ល�� របេ�ម�េស�កម�សខុ ����ង��ំ ែដន។
២. គួ រេ��មែ�ជង���ន�រ�������ក់ទង��ប់��ងែដនស��ប់�� កេ�ប�េស�កម�
សខុ ����ងែដន។

การศึกษาสถานการณ์และบริบทที่เก่ยี วข้องของพ้ืนท่ีชายแดนประเทศต้นทาง (กัมพชู า และ สปป.ลาว) • 37

XXX

ບົ ດສະຫຼຸ ບໍສາລັ ບຜູ້ ໍບິລຫານ

ື່ຊໂຄງການິວໄຈຍ່ ອຍ
ການຶສກສາສະຖານະການແລະໍບິລບົ ດີ່ທກ່ ຽວຂ້ ອງກັ ບການໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາຍ

ຂອງພື ້ ນ່ີທຊາຍແດນປະເທດກໍ າປູ ເຈຍແລະ ສປປ.ລາວ.

ຄະນະນັ ກິວໄຈ ຫົ ວຫນ້ າໂຄງການ.
ສົ ມຫມາຍ ິຊນນາກ. ຜູ້ ຮ່ ວມິວໄຈ.
ຜູ້ ຮ່ ວມິວໄຈ.
ມະຫາິວທະຍາໄລອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນ ຜູ້ ຮ່ ວມິວໄຈ.
ຜູ້ ຮ່ ວມິວໄຈ.
ມະີນວອນ ແພງໂສມ ຜູ້ ຮ່ ວມິວໄຈ.
ມະຫາິວທະຍາໄລໍຈາປາສັ ກ ຜູ້ ຮ່ ວມິວໄຈ.
ຜູ້ ຮ່ ວມິວໄຈ.
ພັ ດສະີນ ພູ ວັ ນ ຜູ້ ຮ່ ວມິວໄຈ.
ມະຫາິວທະຍາໄລໍຈາປາສັ ກ ຜູ້ ຮ່ ວມິວໄຈ.
ຜູ້ ຮ່ ວມິວໄຈ.
ສັ ນຕິ ໂສພາ ຜູ້ ຮ່ ວມິວໄຈ.
ມະຫາິວທະຍາໄລໍຈາປາສັ ກ ຜູ້ ຮ່ ວມິວໄຈ.

ການຈະນາ ິຊນນາກ
ມະຫາິວທະຍາໄລຣາຊະພັ ດອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນ.

ິອດິທວັ ດ ີສສົ ມບັ ດ.

ມະຫາິວທະຍາໄລຣາຊະພັ ດສຸ ິຣນ
ເືຣອງເດດ ເຂຈອນສາດ.

ໍສານັ ກງານຶສກສາິທການພາກ 14
ປຣະໄພ ໃຈກ້ າວຫນ້ າ.

ໍສານັ ກງານຶສກສາິທການພາກ 14
ພິ ມົ ນິທພາ ມາລາຫອມ.

ໍສານັ ກງານສາທາລະນະສຸ ກແຂວງອຸ ບົ ນຣາຊະທາີນ.
ຫັ ນສາ ື່ຊນຊູ ຜົ ນ.

ໍສານັ ກງານສາທາລະນະສຸ ກແຂວງອຸ ບົ ນຣາຊະທາີນ.

ພະນົ ມວັ ນ ສະຫວ່ າງແກ້ ວ
ໍສານັ ກງານສາທາລະນະສຸ ກແຂວງອຸ ບົ ນຣາຊະທາີນ.

ເກດສະຣາ ແສນິສິຣທະີວສຸ ກ.

ໍສານັ ກງານປ້ ອງກັ ນແລະຄວບຄຸ ມພະຍາດີທ 10.
ໍອລະໄທ ີສທອງທັ ມ

ໍສານັ ກງານປ້ ອງກັ ນແລະຄວບຄຸ ມພະຍາດີທ 10.

ຄວາມເປັ ນມາແລະຄວາມໍສາຄັ ນຂອງປັ ນຫາ
ປະເທດໄທີມຊາຍແດນຕິ ດກັ ບປະເທດເພື່ ອນບ້ ານອາຊຽນທັ ງທາງບົ ກແລະທາງໍນ້ າໃນ

ສ່ ວນຂອງພາກຕາເວັ ນອອກສຣງເໜື ອຫືຼ ພາກີອສານຂອງປະເທດໄທນັ້ ນມີ ອານາເຂດຕິ ດກັ ບ
2 ປະເທດືຄ ສປປ.ລາວ ແລະລາຊະອານາຈັ ກກໍ າປູ ເຈຍ ໂດຍອານາເຂດີ່ທຕິ ດກັ ບ ສປປ.ລາວ ນັ້ ນ
ນັ ບຕັ້ ງແຕ່ ແຂວງເີລຍ, ແຂວງໜອງຄາຍ, ແຂວງຶບງການ, ແຂວງນະຄອນພະນົ ມ, ແຂວງ
ມຸ ກດາຫານ, ແຂວງໍອານາດຈະເີລນແລະແຂວງອຸ ບົ ນຣາຊະທາີນ ສ່ ວນໃຫຍ່ ມີ ແມ່ ໍນ້ າຂອງເປັ ນ
ເສັ້ ນກັ້ ນພົ ມແດນຫຼັ ກ ຂະນະ່ີທອານາເຂດ່ີທຕິ ດກັ ບລາຊະອານາຈັ ກກໍ າປູ ເຈຍ (Kingdom of
Cambodia) ນັ້ ນ ຊາຍແດນສ່ ວນໃຫຍ່ ຢູ່ ໃນເຂດພາກຕາເວັ ນອອກສຽງເໜື ອຕອນລ່ າງ ີ່ທີມພູ ເຂົ າ
ພະນົ ມດົ ງຮັ ກ (ດອງແຣັ ກ) ເປັ ນພົ ມແດນທໍ າມະຊາດ ເິ່ຊງີມຄວາມຍາວລວມແລ້ ວ 500

38 • บรกิ ารสขุ ภาพข้ามแดนในจังหวัดอบุ ลราชธานแี ละใกลเ้ คยี งในเขตอีสานใต้: XXXI

ກິ ໂລແມັ ດ ນັ ບຕັ້ ງແຕ່ ແຂວງນະຄອນຣາດຊະີສມາ,ແຂວງບຸ ີຣໍຣາ, ແຂວງສຸ ິຣນ, ແຂວງີສສະເກດ
ແລະແຂວງອຸ ນົ ນຣາດຊະທາີນ.

ປະຊາກອນສ່ ວນໃຫຍ່ ່ີທອາໄສຢູ່ ສອງຟາກຝ່ ັ ງຊາຍແດນໂດຍສະເພາະ “ອານາໍບິລເວນພື ້ ນ
ີ່ທຊາຍແດນ” (borderland) ສ່ ວນຫຼ າຍື່ສສານພາສາແລະມີ ຄວາມຄ້ າຍືຄກັ ນທັ ງທາງດ້ ານສັ ງຄົ ມ
ເສດຖະກິ ດແລະວັ ດທະນະທໍ າ ແລະມີ ປະຕິ ໍສາພັ ນກັ ນມາຢ່ າງຍາວນານນັ ບແຕ່ ອະີດດທັ ງຄວາມ
ໍສາພັ ນ່ີທີດໃນແບບເືຄອຍາດ ການແຕ່ ງດອງ ຍາດພ່ີ ນ້ ອງ ເພ່ື ອນ ຜູ້ ຮັ ບອຸ ປະຖັ ມ-ຜູ້ ໃຫ້ ອຸ ປະຖັ ມ
ການຈັ ບຈ່ າຍືຊ້ ິສນຄ້ າເພ່ື ອການອຸ ປະໂພກໍບິລໂພກ ການເຂົ ້ າມາເປັ ນແຮງງານ ການຄ້ າຂາຍ ການ
ເຂົ ້ າຮ່ ວມງານບຸ ນຕ່ າງໆ ລວມທັ ງຄວາມໍສາພັ ນໃນທາງຄວາມ ຂັ ດແຍ້ ງໃນບາງກໍ ລະີນ ອັ ນຈັ ດວ່ າ
ເປັ ນປະເພດຄວາມໍສາພັ ນໃນຍຸ ກຈາີຮດ ເຖີ ງອາດຈະຂາດຫາຍໄປແດ່ ໃນຊ່ ວງບາງເວລາທາງ
ປະຫວັ ດສາດຍ້ ອນປັ ດໄຈທາງດ້ ານການເມື ອງການປົ ກຄອງເປັ ນໍສາຄັ ນ ຫຼັ ງຈາກີ່ທໄດ້ ີມການ
ກໍ ານົ ດກອບແນວຄວາມິຄດກ່ ຽວກັ ບຄວາມໍສາພັ ນລະຫວ່ າງປະເທດຶຂ້ ນືຄກອບແນວຄວາມິຄດ
ຂອງຄວາມເປັ ນລັ ດຊາດ ສະໄໝໃໝ່ (modern nation state) ໂດຍເນັ້ ນຂອບເຂດ ແລະິດນແດນ
່ີທຊັ ດແຈ້ ງ ລວມທັ ງການປົ ກຄອງີ່ທເປັ ນເອກະພາບໃນິດນແດນ ມີ ການກໍ ານົ ນເຂດແດນແລະ
ສ້ າງຕັ້ ງລັ ດຊາດຶຂ້ ນໃນນາມໄທແລະກໍ າປູ ເຈຍຶຂ້ ນມາໂດຍີມເສັ້ ນເຂດແດນເປັ ນຕົ ວບອກເປັ ນ
ການີຂດເສັ້ ນພົ ມແດນທາງການເືມອງ (ລັ ດຊາດ) ທັ ບລົ ງໄປບົ ນເສັ້ ນພົ ມແດນທາງສັ ງຄົ ມ
ເສດຖະກິ ດ ແລະວັ ດທະນະທໍ າ ສ່ົ ງຜົ ນໃຫ້ ການເີດນທາງຕິ ດຕ່ໍ ໍສາພັ ນກັ ນຂອງຜູ້ ຄົ ນີ່ທຢູ່ ຕ່ າງລັ ດ
ຊາດຕ້ ອງຢູ່ ພາຍໃຕ້ ການຄວບຄຸ ມຢ່ າງເຂັ້ ມງວດຂອງລັ ດ.

ແຕ່ ວ່ າໃນປັ ດຈຸ ບັ ນ ່ີທເີອ້ ນກັ ນວ່ າ ຍຸ ກໂລກາພິ ວັ ດ (Globalization) ການເີດນທາງເື່ຄອນ
ໄຫວຂອງຜູ້ ຄົ ນທັ ງສອງຟາກຝ່ ັ ງກັ ບມີ ຮູ ບແບບີ່ທຫຼ າກຫຼ າຍແລະຊັ ບຊ້ ອນຫຼ າຍຶຂ້ ນ ໂດຍສະເພາະ
ນັ ບແຕ່ ປະເທດໄທີມນະໂຍບາຍສ່ົ ງເີສມການຄ້ າກັ ບປະເທດເພື່ ອນບ້ ານ ໂດຍໄດ້ ປະກາດໍນາໃຊ້
ນະໂຍບາຍປ່ ຽນສະໜາມຮົ ບເປັ ນສະໜາມການຄ້ າໃນຍຸ ກລັ ດທະບານຂອງພົ ນເອກຊາດຊາຍ
ຊຸ ນຫະວັ ນ ໃນຊ່ ວງີປ ພ.ສ 2531 ຂະນະ່ີທປະເທດເພື່ ອນບ້ ານກໍ ີມນະໂຍບາຍສ່ົ ງເີສມການຄ້ າແລະ
ເີປດປະເທດຫຼ າຍຶຂ້ ນ ລວມທັ ງປັ ດໄຈເກື ້ ອໜູ ນຄວາມໍສາພັ ນລະຫວ່ າງກັ ນພາຍໃຕ້ ແຮງພະລັ ງ
ຂັ ບເື່ຄອນຂອງໂຄງການພັ ດທະນາ ແລະຄວາມຮ່ ວມມື ດ້ ານເສດຖະກິ ດການຄ້ າລະດັ ບພາກພື ້ ນ
ໃນເຂດລຸ່ ມໍນ້ າຂອງ ຫືຼ ່ີທຮູ້ ກັ ນໃນ່ືຊຫໍຍ້ ວ່ າ GMS (Greater Mekong Subregion) ່ີທສ້ າງຕັ້ ງມາແຕ່ ີປ
ພ.ສ 2535 ືຄກັ ນກັ ບຍຸ ດທະສາດຄວາມຮ່ ວມືມທາງເສດຖະກິ ດີອຣະວະີດ-ເົຈ້ າພະຍາ-ແມ່ ຂອງ
(Ayeyawady - Chao Phraya - Mekong Economic Cooperation Strategy - ACMECS) ກ າ ນ
ພັ ດທະນາໂຄງຂ່ າຍຄົ ມມະນາຄົ ມໃນພາກພື ້ ນ ແລະການບູ ລະນາການເຂົ ້ າສູ່ ປະຊາຄົ ມອາຊຽນ
(ASEAN Community) ເມື່ ອີປ ພ.ສ 2558 ເຮັ ດໃຫ້ ເີກດການຍ້ າຍຂອງຜູ້ ຄົ ນໍບິລເວນອານາເຂດ
ຊາຍແດນເພີ່ ມຫຼ າຍຶຂ້ ນຕາມໄປໍນາ ຍ້ ອນການເີດນທາງເົຂ້ າອອກ່ີທສະດວກຕາມແນວຊາຍ
ແດນີ່ທຕິ ດແນວຊາຍແດນໄທນັ ບພັ ນກິ ໂລແມັ ດ ສະຖານະການດັ ງກ່ າວຍ່ ອມສ່ົ ງຜົ ນກະທົ ບທັ ງ
ທາງກົ ງແລະທາງອ້ ອມຕໍ່ ການຈັ ດການພັ ດທະນາພື ້ ນ່ີທຊາຍແດນຂອງໄທໃນຫຼ າຍດ້ ານເິ່ຊງໜຶ່ ງ
ໃນນັ້ ນືຄດ້ ານສາທາລະນະສຸ ກ.

ສະເພາະໃນສ່ ວນຂອງປະເດັ ນດ້ ານສາທາລະນະສຸ ກນັ້ ນພົ ບວ່ າ ຈາກການລົ ງພື ້ ນ່ີທພາກສະ
ໜາມເືບ້ ອງຕົ ້ ນຂອງຫົ ວໜ້ າໂຄງການິວໄຈໃນພື ້ ນີ່ທຊາຍແດນພາກເໜື ອຂອງປະເທດກໍ າປູ ເຈຍ
ີ່ທຕິ ດກັ ບີອສານໃຕ້ ຂອງໄທ ລະຫວ່ າງວັ ນີທ 9-11 ພະິຈກ 2559 ພົ ບວ່ າ ນັ ບແຕ່ ມີ ການບູ ລະນາ
ການເຂົ ້ າສູ ່ ປະຊາຄົ ມອາຊຽນ (ASEAN Community) ເມື່ ອີປ 2558 ສ່ົ ງຜົ ນໃຫ້ ມີ ຄົ ນເຈັ ບຊາວ
ກໍ າປູ ເຈຍເົຂ້ າມາໃຊ້ ໍບິລການສາທາລະນະສຸ ກໃນປະເທດໄທເພີ່ ມຫຼ າຍຶຂ້ ນທັ ງໃນໂຮງໝໍ ຂອງລັ ດ
ແລະເອກະຊົ ນ ຍ້ ອນມາຈາກການຕິ ດຕໍ່ ລະຫວ່ າງໄທ-ກໍ າປູ ເຈຍນັ້ ນເຮັ ດໄດ້ ງ່ າຍຍ້ ອນວ່ າີມຫຼ າຍ
ຊ່ ອງທາງ ເຮັ ດໃຫ້ ປະຊາຊົ ນເີດນທາງໄປມາຫາສູ ່ ກັ ນໄດ້ ສະດວກ ໂດຍສະເພາະໃນໍບິລເວນແຂວງ
ຊາຍແດນ ືຄສຸ ິຣນ ີສສະເກດ ແລະອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນ ທັ ງີນ້ ຄົ ນເຈັ ບກຸ່ ມີນ້ ່ໍບແມ່ ນແຮງງານຕ່ າງ
ດ້ າວີ່ທເຂົ ້ າມາເຮັ ດວຽກໃນປະເທດໄທີ່ທມີ ການລົ ງທະບຽນຢ່ າງຖື ກຕ້ ອງ ແລະມີ ລະບົ ບການຈ່ າຍ
ເິ ງນສະໜັ ບສະໜູ ນເ່ືມອເກີ ດປັ ນຫາສຸ ຂະພາບ ແຕ່ ເປັ ນກຸ່ ມີ່ທເົຂ້ າມາເພື່ ອໃຊ້ ໍບິລການທາງ

XXXIIการศึกษาสถานการณ์และบรบิ ททเ่ี กย่ี วข้องของพ้ืนที่ชายแดนประเทศต้นทาง (กัมพูชา และ สปป.ลาว) • 39

ສຸ ຂະພາບໂດຍສະເພາະຜູ້ ີ່ທອາໄສຢູ່ ໍບິລເວນແຂວງີ່ທຊາຍແດນໄທ-ກໍ າປູ ເຈຍ ອາິທ ພຣະິວຫານ,
ອຸ ດອນມີ ໄຊ, ສຽມຣຽບ, ພຣະຕະບອງ ແລະບັ ນເຕຍມຽນເີຈຍ.

ສະຖານະການດັ ງກ່ າວກ່ ອນໜ້ າີນ້ ນັ້ ນ ແມ້ ໃນດ້ ານໜ່ຶ ງອາດຈະຖື ກມອງວ່ າຈະສ່ົ ງຜົ ນ
ກະທົ ບຕໍ່ ລະບົ ບສາທາລະນະສຸ ກໃນປະເທດໄທໂດຍສະເພາະໂຮງໝໍ ຕາມແຂວງຊາຍແດນໃນດ້ ານ
ີ່ທຕ້ ອງຮັ ບພາລະການດູ ແລຄົ ນເຈັ ບຂ້ າມແດນເພ່ີ ມືຂ້ ນ ຫາກໍ່ບໄດ້ ີມການວາງແຜນການກະກຽມ
ຄວາມພ້ ອມ ່ໍບມີ ນະໂຍບາຍຫືຼ ິວີທການຈັ ດການີ່ທເຫມາະສົ ມ ອາດສ່ົ ງຜົ ນກະທົ ບຕ່ໍ ການໍບິລຫານ
ຊັ ບພະຍາກອນບຸ ກຄົ ນດ້ ານິວຊາີຊບຂອງໂຮງໝໍ ແລະປະິສດິທພາບ ການໃຫ້ ໍບິລການແດ່
ປະຊາຊົ ນໄທໃຫ້ ຄອບຄຸ ມແລະທ່ົ ວເຖີ ງ ລວມທັ ງອາດຕ້ ອງຮັ ບພາລະຄ່ າໃຊ້ ຈ່ າຍໃນການໃຫ້
ໍບິລການຄົ ນເຈັ ບກຸ່ ມນັ້ ນເ່ຊັ ນກັ ນ ແຕ່ ວ່ າໃນີອກດ້ ານໜຶ່ ງນັ້ ນກໍ ຈະເປັ ນໂອກາດ່ີທພາກສ່ ວນດ້ ານ
ການໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບຂອງໄທຈະໄດ້ ປັ ບຕົ ວ ພັ ດທະນາແລະຜະິລດບຸ ກຄະລາກອນໃນການ
ໃຫ້ ໍບິລການສຸ ຂະພາບເພື່ ອຮອງຮັ ບການເີປດເສີລອາຊຽນພາກການຄ້ າໍບິລການ.

ອຸ ບົ ນຣາຊະທາີນໃນຖານະີ່ທເປັ ນແຂວງຊາຍແດນຂອງພາກຕາເວັ ນອອກສຽງເໜື ອ
ຕອນລຸ່ ມືຫຼ ີອສານໃຕ້ ່ີທມີ ພົ ມແດນຕິ ດກັ ບປະເທດເພ່ື ອນບ້ ານ 2 ປະເທດືຄສາມາລະນະລັ ດ
ປະຊາິທປະໄຕປະຊາຊົ ນລາວ (ສປປ.ລາວ) ແລະລາຊະອານາຈັ ກກໍ າປູ ເຈຍ ີອກທັ ງຕັ້ ງຢູ່ ໍ່ບໄກຈາກ
ຊາຍແດນປະເທດສາທາລະນະລັ ດ ສັ ງຄົ ມິນຍົ ມຫວຽດນາມ ເ່ທົ າໃດນັ ກ ເປັ ນີ່ທຕັ້ ງຂອງສະຖາບັ ນ
ອຸ ດົ ມຶສກສາ່ີທຜະິລດບຸ ກຄະລາກອນທາງການແພດ ພະຍາບານແລະການສາທາລະນະສຸ ກ ີມ
ສະຖານພະຍາບານຂອງລັ ດແລະເອກະຊົ ນຫຼ າຍແຫ່ ງ ທັ ງໂຮງໝໍ ຂະໜາດໃຫຍ່ ຂະໜາດກາງ
ແລະຂະໜາດນ້ ອຍ ີ່ທີມຄົ ນເຈັ ບຂ້ າມແດນຈາກປະເທດເພ່ື ອນບ້ ານເຂົ ້ າມາໃຊ້ ໍບິລການເພ່ີ ມຫຼ າຍ
ຶຂ້ ນທຸ ກີປ ຕາມຕົ ວເລກຂອງຄົ ນເຈັ ບໄຂ້ ຈາກປະເທດເພ່ື ອນບ້ ານືຄລາວແລະກໍ າປູ ເຈຍີ່ທມາໃຊ້
ໍບິລການຂອງໂຮງໝໍ ສັ ບພະິສດທິ ປະສົ ງ ແຂວງອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນ ໃນຊ່ ວງເືດອນຕຸ ລາ ີປ ພ.ສ
2561 ຫາ ເືດອນກັ ນຍາ ີປ ພ.ສ 2562 ີມໍຈານວນເຖີ ງ 5,994 ຄົ ນ ໍສາລັ ບຄົ ນເຈັ ບໄຂ້ ຈາກສປປ.ລາວ
ແລະ 16,098 ຄົ ນ ໍສາລັ ບຄົ ນເຈັ ບໄຂ້ ຈາກກໍ າປູ ເຈຍ.

ຈາກເຫດຜົ ນດັ ງກ່ າວກ່ ອນໜ້ າີນ້ ທໍ າໃຫ້ ການຶສກສາິວໄຈກ່ ຽວກັ ບສະຖານະການແລະໍບິລ
ບົ ດ່ີທກ່ ຽວຂ້ ອງກັ ບໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບຂອງພື ້ ນ່ີທຊາຍແດນປະເທດເພ່ື ອນບ້ ານີ່ທມີ
ອານາເຂດຕິ ດກັ ບແຂວງອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນືຄ ສປປ.ລາວ ແລະລາຊະອານາຈັ ກກໍ າປູ ເຈຍ ເປັ ນ
ປະເດັ ນການຶສກສາີຮບດ່ ວນີ່ທນ່ າສົ ນໃຈ ເພາະຈະທໍ າໃຫ້ ີມໍຂ້ ມູ ນກ່ ຽວກັ ບສະຖານະການແລະໍບິລ
ບົ ດີ່ທກ່ ຽວຂ້ ອງກັ ບໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບຂອງປະເທດກໍ າປູ ເຈຍແລະສປປ.ລາວ ໃນຖານະປັ ດ
ໄຈຊຸ ກຍູ້ ີ່ທກ່ໍ ໃຫ້ ເກີ ດປາກົ ດການໍບິລການສຸ ຂະພາບຂ້ າມແດນໃນແຂວງອຸ ບົ ນ ຣາຊະທາີນແລະ
ແຂວງໃນເຊດີອສານໃຕ້ ີ່ທຈະໍນາມາໃຊ້ ໃນການວາງແຜນຫືຼ ກໍ ານົ ດຍຸ ດທະສາດດ້ ານການຮອງຮັ ບ
ການໃຫ້ ໍບິລການສຸ ຂະພາບຂ້ າມແດນຂອງໂຮງໝໍ ໃນເຂດີອສານໃຕ້ ຂອງປະເທດໄທ ເພາະການ່ີທ
ປະເທດໄທເປັ ນສ່ ວນໜຶ່ ງຂອງອາຊຽນ (ASEAN) ິ່ຈງໍຈາເປັ ນຕ້ ອງກະກຽມຄວາມພ້ ອມ ເພ່ື ອຮອງ
ຮັ ບການເປັ ນປະຊາຄົ ມອາຊຽນ (ASEAN Community) ່ີທຖື ກກໍ ານົ ດໃຫ້ ບັ ນລຸ ຈຸ ດປະສົ ງພາຍໃນີປ
ພ.ສ 2563 (ຄ.ສ 2020) ໂດຍສະເພາະດ້ ານການໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບ ເິ່ຊງເປັ ນສາຂາິລເີ່ລມໃນ
ການປະຕິ ບັ ດງານ ທັ ງຍັ ງເປັ ນປະໂຫຍດຕ່ໍ ປະເທດໄທໃນການໍນາໍຂ້ ມູ ນມາວາງແຜນການຈັ ດການ
ດ້ ານສາທາລະນະສຸ ກຊາຍແດນ ລວມທັ ງການເປັ ນສູ ນກາງໍບິລການສຸ ຂະພາບ ເພື່ ອເພ່ີ ມີຂດ
ຄວາມສາມາດໃນການແຂ່ ງຂັ ນທາງເສດຖະກິ ດຂອງປະເທດ ແລະຕ່ໍ ປະເທດເພ່ື ອນບ້ ານອາຊຽນ
ຢ່ າງ ສປປ.ລາວ ແລະກໍ າປູ ເຈຍໃນດ້ ານການໍນາໍຂ້ ມູ ນໄປພັ ດທະນາລະບົ ບການໍບິລການສຸ ຂະພາບ
ຂອງປະເທດ ລວມທັ ງເປັ ນປະໂຫຍດຕໍ່ ການພັ ດທະນາຄວາມຮ່ ວມມື ໃນດ້ ານສາທາລະນະສຸ ກຂອງ
ທັ ງສາມປະເທດໄປພ້ ອມໆກັ ນີອກ.

40 • บรกิ ารสุขภาพขา้ มแดนในจังหวัดอบุ ลราชธานแี ละใกล้เคยี งในเขตอีสานใต้: XXXIII

ຈຸ ດປະສົ ງຂອງການິວໄຈ
1. ເພ່ື ອການຶສກສາສະຖານະການແລະໍບິລບົ ດ່ີທກ່ ຽວຂ້ ອງກັ ບໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບ

ຂອງພື ້ ນີ່ທຊາຍແດນປະເທດກໍ າປູ ເຈຍແລະ ສປປ.ລາວ ໃນດ້ ານຂອງຍຸ ດທະສາດແລະນະໂຍບາຍ

ດ້ ານການສາທາລະນະສຸ ກ ໍຈານວນຂອງສະຖານພະຍາບານຂອງລັ ດແລະເອກະຊົ ນ ແລະບຸ ກຄະລາ
ກອນດ້ ານສາທາລະນະສຸ ກ.

2. ເພື່ ອຶສກສາປັ ດໄຈີ່ທເປັ ນສາເຫດໃຫ້ ເີກດການຂ້ າມແດນມາໃຊ້ ໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບ
ໃນແຂວງອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນແລະແຂວງໃກ້ ຄຽງຂອງຊາວກໍ າປູ ເຈຍແລະຊາວລາວ.

3. ເພ່ື ອຶສກສາຮູ ບແບບການຂ້ າມແດນມາໃຊ້ ໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບໃນແຂວງ
ອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນແລະແຂວງໃກ້ ຄຽງຂອງຊາວກໍ າປູ ເຈຍແລະຊາວລາວ.

ລະບຽບິວີທິວໄຈ
ງານິວໄຈີນ້ ເປັ ນການຄົ ້ ນຄວ້ າິວໄຈດ້ ານຄຸ ນນະພາບ (Qualitative Research) ໂດຍອາໄສໍຂ້

ມູ ນທັ ງໃໃນນລລະະດດັ ັ ບບປປະະຖົ ຖົ ມມມມະພະູ ພູ ມມ(P(rPimrimarayryDDataat)a)ແແລລະໍຂ້ ະໍຂມູ້ ມນູ ນທຸ ທຕິ ຸ ຕິຍະຍພູ ະມພູ ມ(Se(Pcorinmdaryy DDaattaa)) ເເ່ິຊຊງິວີທ
ການິວໄຈປະກອບດ້ ວຍ ການຄົ ້ ນຄວ້ າິວໄຈເອກະສານ (Documentary Study) ແລະການຄົ ້ ນຄວ້ າ
ິວໄຈພາກສະໜາມ (Field Work) ໂດຍິວີທການໍສາພາດແບບເຈາະເີລກ (in - depth interview)
ແບບເປັ ນທາງການ ແລະ່ໍບເປັ ນທາງການແລະການສັ ງເກດໃນພາກສະໜາມ (field observation)

ແລະໃຊ້ ກອບແລະແນວິຄດທາງມະນຸ ດິວທະຍາໃນການິວເຄາະປາກົ ດການ.
ກຸ່ ມຕົ ວຢ່ າງຜູ້ ໃຫ້ ໍຂ້ ມູ ນ ປະກອບດ້ ວຍ (1) ເົຈ້ າໜ້ າີທລັ ດຂອງໄທທັ ງລະດັ ບນະໂຍບາຍແລະ

ລະດັ ບປະຕິ ບັ ດ່ີທກ່ ຽວຂ້ ອງກັ ບການໍບິລການສຸ ຂະພາບຂ້ າມແດນ ໍຈານວນ 9 ຄົ ນ (2) ບຸ ກຄະລາ
ກອນທາງການແພດ ເົຈ້ າໜ້ າີ່ທຂອງລັ ດືຫຼ ບຸ ກຄະລາກອນ່ີທປະຕິ ບັ ດງານດ້ ານສາທາລະນະສຸ ກໃນ
ພື ້ ນີ່ທີ່ທຶສກສາຂອງແຕ່ ປະເທດກໍ າປູ ເຈຍແລະ ສປປ.ລາວ ປະກອບດ້ ວຍຜູ້ ໍບິລຫານລະດັ ບນາຍ
ແພດສາທາລະນະສຸ ກແຂວງ ໍຈານວນ 1 ຄົ ນ ຜູ້ ໍບິລຫານລະດັ ບນາຍແພດສາທາລະນະສຸ ກເືມອງ 1
ຄົ ນ ຜູ້ ໍອານວຍືຫຼ ຜູ້ ໍບິລຫານໂຮງໝໍ ແພດຫືຼ ພະຍາບານຫືຼ ບຸ ກຄະລາກອນ່ີທປະຕິ ບັ ດງານໃນໂຮງ
ໝໍ ໍຈານວນ 1 ຄົ ນ ບຸ ກຄະລາກອນີ່ທປະຕິ ບັ ດງານດ້ ານສາທາລະນະສຸ ກໃນພື ້ ນ່ີທີ່ທຶສກສາ ໍຈານວນ
1 ຄົ ນ (3) ຄົ ນເຈັ ບ ຍາດພ່ີ ນ້ ອງຄົ ນເຈັ ບ ຫືຼ ຜູ້ ່ີທກ່ ຽວຂ້ ອງຊາວກໍ າປູ ເຈຍືຫຼ ລາວີ່ທເົຂ້ າມາໃຊ້
ໍບິລການຫືຼ ເີຄຍມາໃຊ້ ໍບິລການສຸ ຂະພາບໃນແຂວງອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນແລະໃກ້ ຄຽງ ໍຈານວນ
ປະເທດລະ 20 ຄົ ນ.

ພື ້ ນີ່ທໍສາລັ ບການເກັ ບກໍ າໍຂ້ ມູ ນພາກສະໜາມືຄ ແຂວງໍຈາປາສັ ກ ເຊກອງ ອັ ດຕະືປ ສາລະ
ວັ ນ ສະຫວັ ນນະເຂດ ໃນສປປ.ລາວ ສ່ ວນກໍ າປູ ເຈຍ ໄດ້ ແກ່ ແຂວງພຣະິວຫານ ອຸ ດອນມີ ໄຊ
ສຽມຣຽບ ພຣະຕະບອງ ແລະບັ ນເຕຍມຽນເີຈຍ ໃນປະເທດໄທ ໄດ້ ແກ່ ແຂວງອຸ ບົ ນຣາຊະທາີນ,
ີສສະເກດແລະສຸ ິຣນ.

ຜົ ນການຶສກສາ
1. ສະຖານະການແລະສະພາບການີ່ທກ່ ຽວຂ້ ອງກັ ບໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບຂອງພື ້ ນ່ີທ

ຊາຍແດນປະເທດກໍ າປູ ເຈຍແລະສປປ.ລາວ.

1.1. ສະຖານະການແລະໍບິລບົ ດດ້ ານພູ ມສາດ.
ຈາກການຶສກສາພົ ບວ່ າ ພື ້ ນ່ີທຊາຍແດນຂອງກໍ າປູ ເຈຍ່ີທຕິ ດກັ ບພາກພື ້ ນີອສານໃຕ້
ຂອງປະເທດໄທກໍ ືຄິດນແດນທາງພາກຕາເວັ ນຕົ ກສຽງເໜື ອຂອງປະເທດ ເິ່ຊງຄອບຄຸ ມ
ແຂວງພຣະິວຫານ (Phreah Vihear)ອຸ ດອນມີ ໄຊ (Oddor Meanchey) ບັ ນເຕຍມຽນເີຈຍ (Banteay
Meanchey) ສຽມຣຽບ (Siem Reap) ແລະພຣະຕະບອງ (Battambang) ນັ້ ນ ເປັ ນພາກພື ້ ນີ່ທຂ້ ອນ
ຂ້ າງຫ່ າງໄກຈາກເມື ອງຫຼ ວງືຄພະນົ ມເປນແລະຫຼ າຍພື ້ ນ່ີທກໍ ເປັ ນປ່ າເົຂາ ີອກທັ ງໃນອະີດດເປັ ນ
ພື ້ ນ່ີທຂອງການສູ້ ຮົ ບລະຫວ່ າງກອງກໍ າລັ ງຂະເໝນແດງກັ ບກອງກໍ າລັ ງຂອງລັ ດຖະບານ ິ່ຈງເຮັ ດ
ໃຫ້ ພື ້ ນຖານໂຄງລ່ າງໂດຍສະເພາະຖະໜົ ນຫົ ນທາງໄດ້ ຮັ ບການພັ ດທະນາຊ້ າຫຼ າຍກວ່ າພື ້ ນ່ີທ
ສ່ ວນ່ືອນໆ ນັ ບເປັ ນອຸ ປະສັ ກໃນການຄົ ມມະນາຄົ ມ ລວມທັ ງການເີດນທາງຂອງປະຊາຊົ ນໄປຍັ ງ

XXXIVการศกึ ษาสถานการณแ์ ละบริบทท่ีเก่ียวขอ้ งของพืน้ ท่ีชายแดนประเทศตน้ ทาง (กัมพชู า และ สปป.ลาว) • 41

ສະຖານໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບເ່ິຊງສ່ ວນຫຼ າຍຈະຕັ້ ງຢູ່ ໃນຕົ ວແຂວງ ີ່ທຕ້ ອງໃຊ້ ເວລາແລະຄ່ າໃຊ້
ຈ່ າຍ່ີທຫຼ າຍ ຍັ ງສ່ົ ງຜົ ນໃຫ້ ປະຊາຊົ ນຕາມແນວຂອບຊາຍແດນໍຈານວນ່ໍບໜ້ ອຍຂ້ າມແດນມາໃຊ້
ໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບໃນປະເທດໄທ ຍ້ ອນຢູ່ ໃກ້ ກວ່ າແລະເສຍຄ່ າໃຊ້ ຈ່ າຍໜ້ ອຍກວ່ າ.

ືຄກັ ນກັ ບພື ້ ນ່ີທຊາຍແດນຂອງສປປ.ລາວ ່ີທຕິ ດກັ ບແຂວງອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນ ືຄທາງ
ພາກໃຕ້ ືຫຼ ພາກພື ້ ນ່ີທຮູ້ ຈັ ກກັ ນໃນ່ືຊວ່ າ “ິດນແດນລາວພາກໃຕ້ ” ເ່ິຊງປະກອບດ້ ວຍ 5 ແຂວງືຄ
ສະຫວັ ນນະເຂດ ສາລະວັ ນ ໍຈາປາສັ ກ ເຊກອງ ແລະອັ ດຕະືປ ອັ ນເປັ ນພື ້ ນີ່ທີ່ທສ່ ວນໃຫຍ່ ເປັ ນປ່ າ
ເຂົ າແລະພູ ພຽງ ແລະ່ີທຕິ ດກັ ບແມ່ ໍນ້ າຂອງ ເປັ ນ່ີທຢູ່ ອາໄສຂອງກຸ່ ມຊາດພັ ນຕ່ າງໆໍຈານວນຫຼ າຍ
ໂດຍສະເພາະກຸ່ ມຊາດພັ ນີ່ທໃຊ້ ພາສາກຸ່ ມມອນ-ຂະເໝນໃນການ່ືສສານ ດ້ ວຍສະພາບພື ້ ນີ່ທີ່ທ
ເປັ ນປ່ າເົຂາ ຂະນະີ່ທສປປ.ລາວກໍ ເປັ ນປະເທດ່ີທກໍ າລັ ງພັ ດທະນາ ິ່ຈງທໍ າໃຫ້ ການພັ ດທະນາດ້ ານ
ພື ້ ນຖານໂຄງລ່ າງເິ່ຊງຕ້ ອງອາໄສເິ ງນໍຈານວນຫຼ ວງຫຼ າຍຍັ ງ່ໍບສາມາດປະຕິ ບັ ດການໄດ້ ຢ່ າງເຕັ ມ່ີທ
ິ່ຈງຕ້ ອງອາໄສການລົ ງທຶ ນແລະຄວາມຊ່ ວຍເຫືຼ ອຈາກຕ່ າງປະເທດເປັ ນຫຼັ ກ ຍ້ ອນເຫດີນ້ ສະຫະ
ປະຊາຊາດແລະປະເທດຜູ້ ໍບິລຈາກ່ິຈງຈັ ດໃຫ້ ສປປ.ລາວ ເປັ ນປະເທດ່ີທຕ້ ອງເພ່ິ ງພາຄວາມ
ຊ່ ວຍເືຫຼ ອ (aid dependent countries) ໍບິລບົ ດດ້ ານພູ ມສາດດັ ງກ່ າວນັ ບເປັ ນປັ ດໄຈໜ່ຶ ງ່ີທທໍ າໃຫ້
ປະຊາຊົ ນໃນບາງພື ້ ນ່ີທເົຂ້ າເຖິ ງໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບຂ້ ອນຂ້ າງໍລາບາກ ເື່ມອທຽບກັ ບການຂ້ າມ
ແດນມາໃຊ້ ໍບິລການສຸ ຂະພາບໃນປະເທດເພ່ື ອນບ້ ານືຄປະເທດໄທ.

1.2. ສະຖານະການແລະໍບິລບົ ດດ້ ານຍຸ ດທະສາດແລະນະໂນບາຍດ້ ານການສາທາລະນະ
ສຸ ກ.

ໃນດ້ ານຍຸ ດທະສາດແລະນະໂຍບາຍໍບິລການສຸ ຂະພາບຫືຼ ສາທາລະນະສຸ ກຂອງປະເທດ
ກໍ າປູ ເຈຍນັ້ ນ ພົ ບວ່ ານັ ບຕັ້ ງແຕ່ ທົ ດສະວັ ດ 1990 ເປັ ນຕົ ້ ນມາກໍ າປູ ເຈຍໄດ້ ປະຕິ ບັ ດການຕາມຂັ້ ນ
ຕອນແລະຍຸ ດທະສາດີ່ທໍສາຄັ ນໃນການປັ ບປຸ ງລະບົ ບແລະນະໂຍບາຍດ້ ານການດູ ແລສຸ ຂະພາບ
ເພ່ື ອປະກັ ນຄວາມເປັ ນຢູ່ ່ີທີດຂອງພົ ນລະເມື ອງ ແນວໃດກ່ໍ ຕາມແມ້ ຈະີມການປ່ ຽນແປງຢ່ າງຊັ ດ
ເຈນດ້ ານສຸ ຂະພາບໂດຍລວມຂອງປະຊາກອນໃນຊ່ ວງສອງສາມທົ ດສະວັ ດີ່ທຜ່ ານມາແຕ່ ຄວາມ
ໍ່ບເທ່ົ າທຽມກັ ນແລະຄວາມທ້ າທາຍ່ີທໍສາຄັ ນຍັ ງຄົ ງຢູ່ ລັ ດຖະບານກໍ າປູ ເຈຍິ່ຈງໄດ້ ປະຕິ ບັ ດ
ນະໂຍບາຍດ້ ານສາທາລະນະສຸ ກໃໝ່ ເພ່ື ອປັ ບປຸ ງການໃຫ້ ໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບ ໂດຍການຈັ ດຫາ
ເິ ງນຶທນເພ່ື ອການດູ ແລດ້ ານສຸ ຂະພາບ ຜົ ນືຄລັ ດຖະບານກໍ າປູ ເຈຍສາມາດເພ່ີ ມເິ ງນທຶ ນການດູ
ແລດ້ ານສຸ ຂະພາບຈາກ 1,057 ລ້ ານໂດລາໃນີປ 2557 (ຍ້ ອນການຂະຫຍາຍຕົ ວທາງເສດຖະກິ ດ
ຂອງປະເທດ) ເປັ ນ 1,207 ລ້ ານໂດລາໃນີປ 2560 ແຕ່ ເີຖງແນວນັ້ ນໃນສ່ ວນຂອງໂຮງໝໍ ຫືຼ ສະຖານ
ໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບກໍ ຍັ ງມີ ໍຈານວນໍ່ບຫຼ າຍ ແລະລວມກັ ນຢູ່ ສະເພາະໃນພະນົ ມເປນແລະ
ເມື ອງໃຫຍ່ ໆ ືຄກັ ນກັ ບບຸ ກຄະລາກອນທາງການແພດີ່ທກ່ າວໄດ້ ວ່ າຍັ ງີມການຂາດແຄນຢູ່ ຫຼ າຍ
ທັ ງໝົ ດີນ້ ືສບຕ່ໍ ມາຈາດໍບິລບົ ດທາງການເມື ອງຂອງປະເທດດ້ ວຍ ກ່ າວືຄ ຫາກຍ້ ອນໄປເື່ມອຊ່ ວງ
ຫຼັ ງສະໄໝລັ ດຖະບານຂະເໝນແດງປົ ກຄອງປະເທດ (ຄ.ສ 1975-1979 ືຫຼ ກົ ງກັ ບີປພ.ສ 2518-
2522) ກໍ າປູ ເຈຍກໍ ເືຫຼ ອແພດພຽງ 25 ຄົ ນເທ່ົ ານັ້ ນ ແມ້ ວ່ າໄລຍະເວລາຈະຜ່ ານມາກວ່ າີ່ສິສບີປ
ແລ້ ວ ແຕ່ ຍ້ ອນປັ ດໄຈທາງການເມື ອງພາຍໃນປະເທດ ທໍ າໃຫ້ ການຜະິລດບຸ ກຄະລາກອນທາງ
ການແພດຫາກໍ່ ເ່ີລມມາໄດ້ ່ໍບດົ ນີນ້ ເອງ ຕາມລາຍງານຂອງໍສານັ ກງານສ່ົ ງເີສມິວສາຫະກິ ດຂະໜ
າດກາງແລະຂະໜາດນ້ ອຍ (ສສວ.) ີ່ທວ່ າ "ແພດຂອງກໍ າປູ ເຈຍສ່ ວຍຫຼ າຍຈະຮຽນຈົ ບມາຈາກ
ປະເທດຝຣ່ ັ ງ ືຄກັ ນກັ ບການໍນາເົຂ້ າອຸ ປະກອນທາງການແພດແລະຢາິ່ປນປົ ວພະຍາດ ແຕ່ ຄວາມ
ທັ ນສະໄໝຂອງການ່ິປນປົ ວທາງການແພດຍັ ງຄົ ງລວມກັ ນຢູ່ ແຕ່ ໃນເຂດເມື ອງໃຫຍ່ ການໃຊ້
ໍບິລການທາງການແພດຂອງກໍ າປູ ເຈຍິ່ຈງຂ້ ອນຂ້ າງແບ່ ງແຍກໃນເື່ລອງຊົ ນຊັ້ ນທາງສັ ງຄົ ມ" ເ່ິຊງ
ບອກໃຫ້ ເຫັ ນເຖິ ງໍບິລການທາງການແພດແລະສາທາລະນະສຸ ກຂອງກໍ າປູ ເຈຍີ່ທຍັ ງປະສົ ບປັ ນຫາ
ຄວາມໍ່ບເ່ທົ າທຽມກັ ນ ແລະເມ່ື ອ 6 ີປ່ີທແລ້ ວ (ພ.ສ 2558) ຂະນະ່ີທກໍ າປູ ເຈຍີມໍຈານວນປະຊາກອນ
ປະມານ 14.86 ລ້ ານຄົ ນ ມີ ສັ ດສ່ ວນແພດຢູ່ ໃນລະດັ ບ 1 ຄົ ນຕ່ໍ ປະຊາກອນ 5,000 ຄົ ນເທ່ົ ານັ້ ນ
ຂະນະ່ີທຂອງໄທຢູ່ ີ່ທ 0.5 ຕໍ່ ປະຊາກອນ 1,000 ຄົ ນ.

42 • บรกิ ารสุขภาพขา้ มแดนในจังหวัดอุบลราชธานแี ละใกลเ้ คยี งในเขตอีสานใต:้ XXXV

ຂະນະີ່ທ ສປປ.ລາວ ນັ້ ນພົ ບວ່ າ ງານດ້ ານສາທາລະນະສຸ ກເປັ ນພາລະກິ ດໍສາຄັ ນີ່ທພັ ກ
ແລະລັ ດໃຫ້ ຄວາມໍສາຄັ ນເ່ຊັ ນກັ ນ ໂດຍຍຸ ດທະສາດແລະນະໂຍບາຍດ້ ານການສາທາລະນະສຸ ກຂອງ
ສປປ.ລາວ ໄດ້ ຮັ ບການີຊ້ ໍນາໂດຍິວໄສທັ ດໄລຍະຍາວ 2030 (Vision 2030) ເ່ິຊງປະຕິ ບັ ດການຜ່ ານ
ແຜນພັ ດທະນາເສດຖະກິ ດແລະສັ ງຄົ ມແຫ່ ງຊາດ 5 ີປ ແຜນເຫ່ົລາີນ້ ີມລາຍລະອຽດເພິ່ ມເີຕມໃນ
ລະດັ ບແຂວງ ເມື ອງ ແລະພາກໂດຍິວໄສທັ ດ 2030 ຕັ້ ງເົປ້ າວ່ າສາທາລະນະລັ ດປະຊາທິ ປະໄຕ
ປະຊາຊົ ນລາວຈະເປັ ນປະເທດີ່ທມີ ລາຍໄດ້ ປານກາງເຖິ ງສູ ງ (a middle- to high-income country)
ດ້ ວຍການພັ ດທະນາທາງເສດຖະກິ ດແລະສັ ງຄົ ມີ່ທເທ່ົ າກັ ນ ມີ ຄວາມຫມັ້ ນຄົ ງທາງການເມື ອງ
ແລະການຈັ ດລະບຽບສັ ງຄົ ມແລະສັ ງຄົ ມປອດໄພ ປັ ດຈຸ ບັ ນແຜນພັ ດທະນາເສດຖະກິ ດແລະ
ສັ ງຄົ ມແຫ່ ງຊາດສະບັ ບີທ 9 (ພ.ສ 2564–2568) ຍັ ງຄົ ງເນັ້ ນໜັ ກໃນເື່ລອງການຫຼຸ ດຄວາມທຸ ກຍາກ
ການພົ ້ ນຈາກສະຖານະປະເທດລາຍໄດ້ ໜ້ ອຍ (least developed country - LDC)ໃນີປ 2020 ການ
ຈັ ດການແລະການໃຊ້ ຊັ ບພະຍາກອນ ທໍ າມະຊາດຢ່ າງີມປະິສດທິ ຜົ ນແລະບູ ລະນາການໃນ
ລະດັ ບພາກພື ້ ນແລະລະຫວ່ າງປະເທດີ່ທເຂັ້ ມແຂງ.

ສປປ.ລາວ ໄດ້ ຈັ ດທໍ າຍຸ ດທະສາດແລະກອບການປະຕິ ຮູ ບພາກສຸ ຂະພາບ (Health
Sector Reform Strategy and Framework till 2025 - HSRF) ເິ່ຊງມີ ເົປ້ າໝາຍີ່ທຈະບັ ນລຸ ການຄຸ້ ມ
ຄອງສຸ ຂະພາບທ່ົ ວໄປ (universal health coverage – UHC) ພາຍໃນີປ ພ.ສ 2568 ການເີສມສ້ າງ
ລະບົ ບສຸ ຂະພາບີ່ທຖື ເປັ ນຫົ ວໃຂໍສາຄັ ນຂອງຍຸ ດທະສາດແລະກອບການປະຕິ ຮູ ບີນ້ ໄດ້ ແກ່ ການ
ຈັ ດຫາເິ ງນທຶ ນດ້ ານສຸ ຂະພາບ ການຄຸ້ ມຄອງດ້ ານສຸ ຂະພາບ ຊັ ບພະຍາກອນມະນຸ ດເພ່ື ອສຸ ຂະພາບ
ການຈັ ດສ່ົ ງໍບິລການສຸ ຂະພາບແລະລະບົ ບໍຂ້ ມູ ນສຸ ຂະພາບ ໂດຍປະຕິ ບັ ດການຜ່ ານແຜນ
ພັ ດທະນາພາກສຸ ຂະພາບຫ້ າີປ (Health Sector Development Plan - HSDP).

ແນວໃດກໍ່ ຕາມ ແມ້ ວ່ າລັ ດຖະບານຈະມີ ຍຸ ດທະສາດແລະນະໂຍບາຍໍບິລການສຸ ຂະພາບ
ແຕ່ ດ້ ວຍໍຂ້ ໍຈາກັ ດເື່ລອງງົ ບປະມານ ່ິຈງທໍ າໃຫ້ ລະບົ ບໍບິລການສຸ ຂະພາບຂອງປະເທດຍັ ງໍ່ບອາດ່ີທ
ຈະຕອບສະໜອງກັ ບປະຊາກອນທຸ ກກຸ່ ມໄດ້ ຕາມໍຂ້ ມູ ນໍຈານວນໂຮງໝໍ ຫຼັ ກຂະໜາດໃຫຍ່ ທ່ົ ວ
ປະເທດມີ ພຽງ 10 ແຫ່ ງເ່ທົ ານັ້ ນ ເພາະສະນັ້ ນຄວາມທ້ າທາຍຂອງລະບົ ບໍບິລການສຸ ຂະພາບຂອງ
ສປປ.ລາວ ກໍ ືຄຄວາມຕ້ ອງການຄຸ ນນະພາບຂອງລະບົ ບໍບິລການສຸ ຂະພາບີ່ທສູ ງ ໍຂ້ ໍຈາກັ ດຂອງ
ຊັ ບພະຍາກອນມະນຸ ດແລະການກະຈາຍຂອງມະນຸ ດດ້ ານການແພດ ງົ ບປະມານີ່ທໍຈາກັ ດ
ການລວມຕົ ວີ່ທຫຼ າຍເກີ ນໄປຂອງຄົ ນເຈັ ບ ໃນໂຮງໝໍ ສ່ ວນກາງຂະນະ່ີທໂຮງໝໍ ລະດັ ບເືມອງແລະ
ລະດັ ບບ້ ານ່ໍບໄດ້ ຮັ ບຄວາມສົ ນໃຈຈາກຄົ ນເຈັ ບ ຍັ ງສ່ົ ງຜົ ນໃຫ້ ຄົ ນເຈັ ບຫືຼ ຍາດພ່ີ ນ້ ອງຂອງຄົ ນເຈັ ບ
ໍຈານວນໜ່ຶ ງເືລອກີ່ທຈະໃຊ້ ໍບລະການສຸ ຂະພາບຂ້ າມແດນ່ີທປະເທດໄທທັ ງໃນລະດັ ບບ້ ານ (ໂຮງໝໍ
ສ່ົ ງເີສມສຸ ຂະພາບລະດັ ບບ້ ານ - ຣພ.ສຕ.) ໂຮງໝໍ ບ້ ານ ໂຮງໝໍ ແຂວງ ໂຮງໝໍ ຫຼັ ກຂະໜາດໃຫຍ່
ລວມທັ ງໂຮງໝໍ ແລະຄີລິນກເອກະຊົ ນ ເປັ ນຕົ ້ ນ.

2. ປັ ດໄຈ່ີທກ່ໍ ໃຫ້ ເກີ ດການຂ້ າມແດນມາໃຊ້ ໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບໃນແຂວງອຸ ບົ ນຣາດ
ຊະທາີນແລະແຂວງໃກ້ ຄຽງຂອງຊາວກໍ າປູ ເຈຍແລະຊາວລາວ.

ຈາກການຶສກສາພົ ບວ່ າປັ ດໄຈ່ີທກໍ່ ໃຫ້ ເກີ ດການຂ້ າມແດນມາໃຊ້ ໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບ
ໃນແຂວງອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນແລະແຂວງໃກ້ ຄຽງຂອງຊາວກໍ າປູ ເຈຍແລະຊາວລາວນັ້ ນ ີມທັ ງປັ ດໄຈ
ຊຸ ກຍູ້ (push factors) ແລະປັ ດໄຈຶດງດູ ດ (pull factors) ໄດ້ ແກ່ ປັ ດໄຈດ້ ານພູ ມສາດ ປັ ດໄຈດ້ ານ
ເສດຖະກິ ດ ສັ ງຄົ ມ ການເືມອງແລະວັ ດທະນະທໍ າ ຫືຼ ອາດຈະເີອ້ ນລວມໆວ່ າ “ປັ ດໄຈດ້ ານພູ ມສາດ
ສັ ງຄົ ມ” (Social Geography Factors) ດ່ ັ ງລາຍລະອຽດຕໍ່ ໄປີນ້ .

ປັ ດໄຈດ້ ານພູ ມສາດ ເິ່ຊງຈະກ່ ຽວຂ້ ອງກັ ບໄລຍະທາງ ໄລຍະເວລາໃນການເີດນທາງ ແລະ
ຄວາມສະດວກໃນການເີດນທາງີ່ທ່ໍບເປັ ນອຸ ປະສັ ກຕໍ່ ການໃຊ້ ໍບິລການສຸ ຂະພາບ ຜົ ນການຶສກສາ
ພົ ບວ່ າ ນອກຈາກສະພາບພູ ມສາດຈະເປັ ນປັ ດໄຈຊຸ ກຍູ້ (push factors) ່ີທທໍ າໃຫ້ ຊາວກໍ າປູ ເຈຍ
ແລະຊາວລາວໃນພື ້ ນີ່ທບາງແຫ່ ງເຂົ ້ າເຖິ ງໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບໃນປະເທດຂອງຕົ ນໄດ້ ຍາກ
ໍລາບາກ ່ໍບວ່ າຈະເປັ ນຍ້ ອນວ່ າເປັ ນພື ້ ນ່ີທຫ່ າງໄກ ລັ ກສະນະພື ້ ນີ່ທປະເທດເປັ ນປ່ າເຂົ າ ເປັ ນ
ອຸ ປະສັ ກຕ່ໍ ການເີດນທາງແລ້ ວ ໃນທາງກົ ງກັ ນຂ້ າມການີ່ທມີ ສະຖານໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບໃນ

XXXVIการศกึ ษาสถานการณแ์ ละบรบิ ทท่เี กีย่ วข้องของพน้ื ที่ชายแดนประเทศตน้ ทาง (กัมพชู า และ สปป.ลาว) • 43

ປະເທດໄທີ່ທຕັ້ ງຢູ່ ໃກ້ ໃນພື ້ ນ່ີທຊາຍແດນ ເ່ິຊງສາມາດເີດນທາງໄດ້ ສະດວກແລະໄວວາກວ່ າກໍ ຈະ
ກາຍເປັ ນປັ ດໄຈຶດງດູ ດ (pull factors) ່ີທທໍ າໃຫ້ ກ່ໍ ໃຫ້ ເີກດການຂ້ າມແດນມາໃຂ້ ໍບິລການດ້ ານ
ສຸ ຂະພາບໃນແຂວງອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນແລະແຂວງໃກ້ ຄຽງືຄກັ ນ.

ປັ ດໄຈດ້ ານເສດຖະກິ ດ ປັ ດຈຸ ບັ ນພົ ບວ່ າທັ ງປະເທດກໍ າປູ ເຈຍແລະ ສປປ.ລາວ ມີ ການເຕີ ບ
ໂຕທາງເສດຖະກິ ດຢ່ າງກ້ າວກະໂດດຫຼ າຍ ນອກຈາກີມການລົ ງຶທນດ້ ານໂຄງສ້ າງສາທາລະນູ ປະ
ໂພກພື ້ ນຖານລວມທັ ງລະບົ ບຄົ ມມະນາຄົ ມຂົ ນສ່ົ ງຮອງຮັ ບການເີຕບໂຕດ້ ານເສດຖະກິ ດ ເ່ິຊງສ່ົ ງ
ຜົ ນຕໍ່ ການຈັ ບຈ່ າຍໃຊ້ ສອຍໃນປະເທດແລ້ ວ ຍັ ງລວມເຖິ ງການຈັ ບຈ່ າຍໃຊ້ ສອຍໃນເື່ລອງຂອງ
ການດູ ແລສຸ ຂະພາບ (healthcare) ດ່ ັ ງນັ້ ນ ່ິຈງພົ ບວ່ າຜູ້ ່ີທເີດນທາງຂ້ າມແດນມາໃຊ້ ໍບິລການດ້ ານ
ສຸ ຂະພາບໃນແຂວງອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນແລະແຂວງໃກ້ ຄຽງຈາກປະເທດກໍ າປູ ເຈຍແລະ ສປປ.ລາວ
ໍຈານວນໜ່ຶ ງ ເປັ ນຜູ້ ີ່ທີມກໍ າລັ ງທາງເສດຖະກິ ດ່ີທສາມາດຈ່ າຍຄ່ າິ່ປນປົ ວທາງການແພດໄດ້ ການ
ເີດນທາງໄປຮັ ບການິ່ປນປັ ວແລະກວດສຸ ຂະພາບໃນຕ່ າງປະເທດ ິ່ຈງເປັ ນການສະທ້ ອນສະຖານະ
ທາງເສດຖະກິ ດຂອງປະເທດືຄກັ ນ ໃນດ້ ານີນ້ ປັ ດໄຈດ້ ານເສດຖະກິ ດິ່ຈງເປັ ນປັ ດໄຈຊຸ ກຍູ້ (push
factors) ່ີທທໍ າໃຫ້ ຊາວກໍ າປູ ເຈຍແລະຊາວລາວບາງກຸ່ ມເີດນທາງຂ້ າມແດນມາໃຊ້ ໍບິລການດ້ ານ
ສຸ ຂະພາບໃນແຂວງອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນແລະແຂວງໃກ້ ຄຽງ.

ປັ ດໄຈດ້ ານສັ ງຄົ ມວັ ດທະນະທໍ າ ຈາກການຶສກສາພົ ບວ່ າ ທັ ດສະນະຄະຕິ ແລະຄ່ າິນຍົ ມກ່ ຽວ
ກັ ບຄວາມເ່ືຊອືຖໃນລະບົ ບໍບິລການສຸ ຂະພາບຂອງປະເທດປາຍທາງ ການມີ ເືຄອຂ່ າຍທາງສັ ງຄົ ມ
ແລະພາສາີ່ທໃກ້ ຄຽງກັ ນນັ້ ນ ເປັ ນປັ ດໄຈໜ່ຶ ງ່ີທທໍ າໃຫ້ ເກິ ດປາກົ ດການໍບິລການສຸ ຂະພາບຂ້ າມ
ແດນ ດ່ ັ ງຜົ ນສະຫຼຸ ບຈາກການໍສາພາດຊາວກໍ າປູ ເຈຍີ່ທເີຄຍເົຂ້ າມາໃຊ້ ໍບິລການສຸ ຂະພາບໃນ
ແຂວງອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນແລະແຂວງໃກ້ ຄຽງີ່ທພົ ບວ່ າ ປັ ດໄຈຫືຼ ເ່ື ງອນໄຂໍສາຄັ ນ ືຄທັ ດສະນະຄະຕິ
ແລະຄ່ າິນຍົ ມກ່ ຽບກັ ບຄວາມເ່ືຊອຖື ໃນລະບົ ບໍບິລການສຸ ຂະພາບຂອງໄທ ທັ ງລະບົ ບການແພດ່ີທ
ີມການິ່ປນປົ ວີ່ທີດ ຜົ ນການິ່ປນປົ ວ ຄຸ ນນະພາບຂອງຢາ່ີທໃຊ້ ່ິປນປົ ວ ການໃຫ້ ໍບິລການ ແລະຖະໜົ
ນຫົ ນທາງີ່ທທໍ າໃຫ້ ການເີດນທາງໄປມາສະດວກ ລວມທັ ງການີທເືຄອຍາດຫືຼ ເພື່ ອນ່ີທຝ່ ັ ງໄທ ືຄກັ ນ
ກັ ບກໍ ລະີນຂອງຜູ້ ໃຊ້ ໍບິລການສຸ ຂະພາບຂ້ າມແດນຈາກ ສປປ.ລາວ ເິ່ຊງຜົ ນຈາກການໃຫ້ ໍສາພາດ
ຂອງຄົ ນເຈັ ບແລະຍາດພີ່ ນ້ ອງຜູ້ ກ່ ຽວຂ້ ອງກັ ບຄົ ນເຈັ ບ ສ່ ວນຫຼ າຍໃຫ້ ເຫັ ນວ່ າປັ ດໄຈຫືຼ ເື່ ງອນໄຂ
ໍສາຄັ ນໃນເ່ືລອງການໃຫ້ ໍບິລການ ການເີດນທາງໄປມາສະດວກແລະໃຫ້ ຄວາມເ່ືຊອຖື ໃນດ້ ານການ
ແພດແລະການ່ິປນປົ ວ່ີທີມຄຸ ນນະພາບ ລວມທັ ງການີມຍາດພີ່ ນ້ ອງືຫຼ ຄົ ນຮູ້ ຈັ ກ່ີທຝ່ ັ ງໄທ
ນອກຈາກີນ້ ຍັ ງມີ ເື່ລອງຂອງພາສາການ່ືສສານ່ີທເົຂ້ າໃຈແລະຄ່ າິນຍົ ມທາງສັ ງຄົ ມ ສະນັ້ ນການີ່ທມີ
ຄວາມຄ້ າຍືຄທາງວັ ດທະນະທໍ າດ້ ານພາສາກໍ ມີ ສ່ ວນໍສາຄັ ນີ່ທທໍ າໃຫ້ ຄົ ນເຈັ ບຈາກປະເທດທັ ງສອງ
ເີດນທາງຂ້ າມແດນມາຮັ ບໍບິລການສຸ ຂະພາບ ດັ ງກໍ ລະີນຊາວກໍ າປູ ເຈຍ່ີທບອກວ່ າການໄປໃຊ້
ໍບິລການສຸ ຂະພາບີ່ທແຂວງສຸ ິຣນນັ້ ນໍ່ບີມປັ ນຫາເ່ືລອງການື່ສສານເທ່ົ າໃດ ຂະນະ່ີທຊາວລາວີ່ທເົຂ້ າ
ມາໃຊ້ ໍບິລການສຸ ຂະພາບ່ີທແຂວງອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນກໍ ບອກວ່ າ່ໍບີມປັ ນຫາໃນການ່ືສສານືຄກັ ນ
ດ່ ັ ງນັ້ ນ ປັ ດໄຈດ້ ານສັ ງຄົ ມວັ ດທະນະທໍ າ່ິຈງເປັ ນປັ ດໄຈຶດງດູ ດ (pull factors) ່ີທທໍ າໃຫ້ ຊາວກໍ າປູ ເຈຍ
ແລະຊາວລາວບາງກຸ່ ມເີດນທາງຂ້ າມແດນມາໃຊ້ ໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບໃນແຂວງອຸ ບົ ນຣາດຊະ
ທາີນແລະແຂວງໃກ້ ຄຽງ.

ປັ ດໄຈດ້ ານການເມື ອງ ໝາຍເຖິ ງການ່ີທລັ ດທະບານີມຍຸ ດທະສາດແລະນະໂຍບາຍການ
ພັ ດທະນາລະບົ ບສຸ ຂະພາບເພື່ ອເພ່ີ ມີຂດຄວາມສາມາດຂອງປະເທດ ່ໍບວ່ າຈະເປັ ນການເພ່ີ ມ
ງົ ບປະມານ ການລົ ງຶທນໃນພື ້ ນຖານໂຄງລ່ າງດ້ ານການໍບິລການສຸ ຂະພາບທຸ ກລະດັ ບ ຕະຫຼ ອດຈົ ນ
ການອົ ບຮົ ມບຸ ກຄະລາກອນດ້ ານສາທາລະນະສຸ ກທຸ ກສາຂາິວຊາີຊບ ແລະການກະຈາຍບຸ ກຄະລາ
ກອນເຫ່ົຼ ານັ້ ນໄປຍັ ງພື ້ ນ່ີທຊົ ນນະບົ ດແລະພື ້ ນີ່ທຂາດແຄນ ເພ່ື ອຂະຫຍາຍຄວາມຄອບຄຸ ມໄປຍັ ງ
ປະຊາກອນເົປ້ າໝາຍກຸ່ ມຕ່ າງໆ ໃນປະເທດນັ້ ນ ນັ ບວ່ າມີ ສ່ ວນກ່ ຽວຂ້ ອງກັ ບການຂ້ າມແດນມາ
ໃຊ້ ໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບືຄກັ ນ ກ່ າວືຄແມ້ ວ່ າທັ ງກໍ າປູ ເຈຍແລະ ສປປ.ລາວ ຈະີມຍຸ ດທະສາດ
ແລະນະໂຍບາຍການພັ ດທະນາລະບົ ບສຸ ຂະພາບ່ີທຊັ ດເຈນ ແຕ່ ນະໂຍບາຍດັ ງກ່ າວຈະຕ້ ອງໃຊ້ ເິ ງນ
ໍຈານວນຫຼ ວງຫຼ າຍແລະໃຊ້ ໄລຍະເວລາໃນການປະຕິ ບັ ດຕາມ ສະນັ້ ນຍຸ ດທະສາດແລະນະໂນບາຍ
ການພັ ດທະນາລະບົ ບສຸ ຂະພາບຈະຍັ ງໍ່ບສາມາດຕອບສະໜອງຕ່ໍ ປະຊາກອນທຸ ກກຸ່ ມໄດ້ ່ິຈງພົ ບ

44 • บรกิ ารสขุ ภาพข้ามแดนในจังหวัดอุบลราชธานแี ละใกล้เคียงในเขตอีสานใต้: XXXVII

ວ່ າຍັ ງມີ ປະຊາກອນບາງກຸ່ ມພະຍາຍາມຊອກຫາຊ່ ອງທາງໃນການຂ້ າມແດນໄປໃຊ້ ໍບິລການ
ສຸ ຂະພາບໃນປະເທດໄທ ໃນດ້ ານີນ້ ປັ ດໄຈດ້ ານການເມື ອງ່ິຈງເປັ ນປັ ດໄຈຊຸ ກຍູ້ (push factors) ໃນ
ປາກົ ດການການຂ້ າມແດນເພ່ື ອຮັ ບໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບືຄກັ ນ.

3. ຮູ ບແບບການຂ້ າມແດນມາໃຊ້ ໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບໃນແຂວງອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນ
ແລະແຂວງໃກ້ ຄຽງຂອງຊາວກໍ າປູ ເຈຍແລະຊາວລາວ.

ຈາກການຶສກສາພົ ບວ່ າ ຊາວກໍ າປູ ເຈຍີ່ທຂ້ າມແດນມາຮັ ບໍບິລການດ້ ານສຸ ຂະພາບໃນ
ແຂວງອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນແລະແຂວງໃນເຂດີອສານໃຕ້ ຂອງປະເທດໄທນັ້ ນ ສ່ ວນຫຼ າຍຈະໃຊ້ ການ
ເີດນທາງຜ່ ານຈຸ ດຜ່ ານແດນ 2 ແຫ່ ງ ໂດຍໃຊ້ ໜັ ງືສຜ່ ານແດນ (passport) ືຄ ຈຸ ດຜ່ ານແດນຊ່ ອງ
ສະໍ ງາ ເມື ອງພູ ິສງ ແຂວງີສສະເກດ ເິ່ຊງຢູ່ ກົ ງຂ້ າມເືມອງອັ ນລອງເວງ ແຂວງອຸ ດອນມີ ໄຊ ຂອງ
ກໍ າປູ ເຈຍ ແລະຈຸ ດຜ່ ານແດນຊ່ ອງຈອມ ເມື ອງກາບເີຊງ ແຂວງສຸ ິຣນ ເ່ິຊງຢູ່ ກົ ງຂ້ າມກັ ບເືມອງ
ໍສາໂຣງ ແຂວງອຸ ດອນມີ ໄຊຂອງກໍ າປູ ເຈຍ ນອກຈາກີນ້ ໍບິລເວນຊາຍແດນລະຫວ່ າງແຂວງ
ອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນຂອງໄທກັ ບແຂວງພຣະິວຫານຂອງກໍ າປູ ເຈຍ ຍັ ງມີ ຈຸ ດຜ່ ອນປົ ນຊ່ ອງອານມ້ າ
ີ່ທຢູ່ ໃນເືມອງໍນ້ າືຍນ ແຂວງອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນ ີ່ທຕິ ດກັ ບເມື ອງຈອມກະສານ ແຂວງພຣະິວຫານ
່ີທຊາວກໍ າປູ ເຈຍສາມາດຂ້ າມແດນມາຮັ ບໍບິລການສຸ ຂະພາບໃນເຂດເືມອງໍນ້ າືຍນໄດ້ ືຄກັ ນ ແຕ່
ໂດຍສ່ ວນຫຼ າຍຈະເປັ ນການເົຂ້ າມາຮັ ບການິ່ປນປົ ວຍ້ ອນພະຍາດທໍ າມະດາທ່ົ ວໄປຫຼ າຍກວ່ າ.

ໃນກໍ ລະີນຂອງ ສປປ.ລາວ ນັ້ ນ ຈຸ ດຜ່ ານແດນຖາວອນຂ້ າມຊາຍແດນໄທ-ລາວ ໃນສ່ ວນ
ຂອງແຂວງອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນກັ ບ ສປປ.ລາວ ປັ ດຈຸ ບັ ນີມ 2 ແຫ່ ງ ໄດ້ ແກ່ ຈຸ ດຜ່ ານແດນຖາວອນ
ຊ່ ອງເມັ ກ ເືມອງິສິຣນທອນ ແຂວງອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນ ກັ ບດ່ ານວັ ງເຕ່ົ າ ເືມອງໂພນທອງ ແຂວງ
ໍຈາປາສັ ກ ແລະຈຸ ດຜ່ ານແດນຖາວອນບ້ ານປາກແຊງ ເືມອງນາຕານ ກັ ບດ່ ານບ້ ານປາກຕະພານ
ເືມອງຄອນພະເພັ ງ ແຂວງສາລະວັ ນ ແນວໃດກ່ໍ ຕາມ ພົ ບວ່ າການຂ້ າມພົ ມແດນມາໃຊ້ ໍບິລການ
ສຸ ຂະພາບໃນປະເທດໄທຂອງຄົ ນເຈັ ບຊາວລາວຍັ ງຄົ ງມີ ຢູ່ ຢ່ າງຕໍ່ ເ່ືນອງຕັ້ ງແຕ່ ອະີດດຈົ ນເຖິ ງ
ປັ ດຈຸ ບັ ນ ການມີ ືຫຼ ່ໍບີມດ່ ານພົ ມແດນໍ່ບໄດ້ ເປັ ນອຸ ປະສັ ກໃນການມາໃຊ້ ໍບິລການ ຫາກແຕ່ ເປັ ນໄປ
ຕາມຄວາມໍຈາເປັ ນຂອງສະຖານະທາງສຸ ຂະພາບແລະຄວາມຕ້ ອງການ ໂດຍຫາກເປັ ນການຂ້ າມ
ພົ ມແດນໃນພື ້ ນ່ີທ່ີທ່ໍບີມດ່ ານຈະເປັ ນການສະດວກຫຼ າຍກວ່ າ ຍ້ ອນວ່ າໍ່ບຕ້ ອງເສຍເວລາແລະຄ່ າ
ໃຊ້ ຈ່ າຍເພ່ື ອເປັ ນຄ່ າທໍ ານຽມ ເຫັ ນໄດ້ ຈາກໍບິລເວນພື ້ ນ່ີທ່ີທຕິ ດແມ່ ໍນ້ າຂອງຫຼ າຍແຫ່ ງໍ່ບີມດ່ ານ
ພົ ມແດນ ຄົ ນເຈັ ບຊາວລາວສາມາດພາຍເືຮອຂ້ າມແມ່ ໍນ້ າມາໃຊ້ ໍບິລການສຸ ຂະພາບໄດ້ ງ່ າຍ ີອກ
ທັ ງບ້ ານີ່ທຢູ່ ຕິ ດຊາຍແດນທັ ງຝ່ ັ ງໄທແລະຝ່ ັ ງລາວສ່ ວນຫຼ າຍກໍ ມີ ຄວາມກ່ ຽວພັ ນທາງສາຍເືລອດ
ທໍ າໃຫ້ ການເີດນທາງຂ້ າມໄປມາເປັ ນເ່ືລອງງ່ າຍຫຼ າຍຶຂ້ ນ ໍສາລັ ບພື ້ ນ່ີທີ່ທເປັ ນຊ່ ອງເົຂາຈະມີ ຄວາມ
ຍາກໍລາບາກໃນດ້ ານການເີດນທາງ ບາງພື ້ ນີ່ທຜູ້ ມາໃຊ້ ໍບີລການຕ້ ອງເີດນທາງດ້ ວຍຕີ ນເປັ ນ
ເວລາຫຼ າຍວັ ນເພ່ື ອຂ້ າມມາໃຊ້ ໍບິລການ ທໍ າໃຫ້ ເປັ ນອຸ ປະສັ ກໃນການຕັ ດິສນໃຈມາໃຊ້ ໍບິລການ
ໂດຍທໍ າມະຊາດ.

ໍຂ້ ສະເໜີ ແນະ
ຈາກຜົ ນການຶສກສາກ່ ອນໜ້ າີນ້ ຄະນະຜູ້ ິວໄຈ່ິຈງມີ ໍຂ້ ສະເໜີ ແນະດັ ງຕໍ່ ໄປີນ້

ໍຂ້ ສະເໜີ ແນະໍສາລັ ບການໍນາໃຊ້
1. ແຂວງອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນແລະແຂວງໃກ້ ຄຽງໃນເຂດີອສານໃຕ້ ຄວນຈະມີ ການຈັ ດ
ປະຊຸ ມໜ່ ວຍງານທຸ ກຝ່ າຍ່ີທກ່ ຽວຂ້ ອງກັ ບການໍບລະການສຸ ຂະພາບຂ້ າມແດນ ເພື່ ອຈັ ດທໍ າຍຸ ດທະ
ສາດແລະແຜນງານກ່ ຽວກັ ບການເປັ ນສູ ນກາງດ້ ານໍບິລການສຸ ຂະພາບຂ້ າມແດນໃນເຂດີອສານ
ໃຕ້ .

2. ແຂວງອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນແລະແຂວງໃກ້ ຄຽງໃນເຂດີອສານໃຕ້ ຄວນມີ ການຈັ ດປະຊຸ ມ
ກັ ບ 2 ແຂວງຊາຍແດນຂອງກໍ າປູ ເຈຍ ືຄແຂວງພຣະິວຫານແລະແຂວງອຸ ດອນມີ ໄຊ ແລະ 4 ແຂວງ

XXXVIIIการศกึ ษาสถานการณ์และบริบทที่เกี่ยวขอ้ งของพื้นท่ชี ายแดนประเทศตน้ ทาง (กมั พชู า และ สปป.ลาว) • 45

ໃຄນວເາຂມດຮ່ ພວມາກມື ໃແຕ້ ລຂະວອາງງສກປອປບ.ແລນາວວທືຄາສງກາລານະວປັ ນະຕິ ໍຈບັາດປງາາສນັ ກຮ່ ວເຊມກກັ ອນງໃນແກລາະນອັ ຂດັ ບຕເະຄ່່ື ືປອນເພ່ື ຍຸ ອດປທະະສສາານດ
ແລະແຜນງານການເປັ ນເມື ອງຕົ ້ ນແບບດ້ ານໍບິລການສຸ ຂະພາບຂ້ າມແດນ ໃນອັ ນີ່ທຈະຍົ ກ
ລະດັ ບມາດຕະຖານສຸ ຂະພາບຂອງປະຊາຊົ ນໃນພື ້ ນີ່ທຊາຍແດນຂອງທັ ງ 3 ປະເທດ.

3. ແຂວງອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນແລະແຂວງໃກ້ ຄຽງໃນເຂດີອສານໃຕ້ ຄວນຈັ ດຕັ້ ງຄະນະທໍ າ
ງານຂັ ບເື່ຄອນຍຸ ດທະສາດການເປັ ນເມື ອງຕົ ້ ນແບບດ້ ານໍບິລການສຸ ຂະພາບຂ້ າມແດນ.

ໍຂ້ ສະເໜີ ແນະໍສາລັ ບການິວໄຈຄັ້ ງຕ່ໍ ໄປ
1.ຄວນສະໜັ ບສະໜູ ນໃຫ້ ີມການທໍ າິວໄຈໃນດ້ ານຂອງການກຽມຄວາມພ້ ອມຂອງແຂວງ
ອຸ ບົ ນຣາດຊະທາີນແລະແຂວງໃກ້ ຄຽງໃນເຂດີອສານໃຕ້ ເພ່ື ອຮອງຮັ ບການເປັ ນເືມອງຕົ ້ ນແບບ
ດ້ ານໍບິລການສຸ ຂະພາບຂ້ າມແດນ.
2. ຄວນສະໜັ ບສະໜູ ນໃຫ້ ີມການທໍ າິວໄຈກ່ ຽວກັ ບກົ ດໝາຍຂ້ າມແດນໍສາລັ ບຜູ້ ຮັ ບ
ໍບິລການສຸ ຂະພາບຂ້ າມແດນ.

46 • บรกิ ารสุขภาพข้ามแดนในจงั หวัดอบุ ลราชธานีและใกล้เคียงในเขตอสี านใต้:

สารบัญ

ค�ำนำ� 3
กติ ตกิ รรมประกาศ 4
บทสรปุ สำ� หรบั ผบู้ รหิ าร (ภาษาไทย องั กฤษ เขมร และ ลาว) 6

บทที่ 1 บทนำ� 49
1.1 ความเป็นมาและความสำ� คัญของปญั หา 49
1.2 ค�ำถามการวจิ ัย 52
1.3 วัตถปุ ระสงค์ของการศกึ ษา 52
1.4 สมมตฐิ านงานวจิ ัย 52
1.5 ระเบียบวธิ ีด�ำเนินการวิจยั 53
1.6 ขอ้ ตกลงเบ้ืองต้น 62
1.7 ขอ้ จ�ำกัดของการวิจยั 63
1.8 นยิ ามศัพท์เฉพาะ 64
1.9 ประโยชน์ทค่ี าดวา่ จะได้รับ 65

บทท่ี 2 ทบทวนวรรณกรรม 67
2.1 แนวคดิ และทฤษฎีทีใ่ ช้ในการศกึ ษา 68
2.2 เอกสารและงานวิจยั ท่ีเกยี่ วข้อง 80
2.3 กรอบแนวคิดท่ีใช้ในการศึกษา 90

บทที่ 3 สถานการณ์และบรบิ ทของพ้นื ที่ชายแดนไทย–ลาว–กมั พูชา 91

ในเขตจังหวัดอุบลราชธานี ศรีสะเกษ และสรุ นิ ทร์

3.1 เกริ่นน�ำ 91
3.2 สถานการณ์และบรบิ ททางภูมศิ าสตร์และบริการสขุ ภาพ 93
ของจงั หวัดอุบลราชธานีและจังหวดั ใกล้เคียง
3.3 สถานการณแ์ ละบริบทความสัมพนั ธร์ ะหว่างจังหวดั อุบลราชธานี 127
และจงั หวดั ใกลเ้ คยี งในเขตอสี านใตก้ บั ประเทศกมั พชู าและ สปป.ลาว
3.4 บริบทด้านโครงสร้างพน้ื ฐานด้านคมนาคมขนส่ง 133
ของอาณาบริเวณพน้ื ท่ีชายแดน

การศึกษาสถานการณ์และบริบทท่เี กี่ยวข้องของพนื้ ที่ชายแดนประเทศตน้ ทาง (กมั พูชา และ สปป.ลาว) • 47

บทที่ 4 สถานการณแ์ ละบริบทท่เี กย่ี วข้องกับการใชบ้ ริการสุขภาพ 141
ข้ามแดนของกัมพูชา
4.1 เกร่นิ นำ� 141
4.2 สถานการณ์และบรบิ ททางภมู ศิ าสตรข์ องพื้นท่ชี ายแดน 142
ของประเทศกัมพชู า
4.3 สถานการณ์และบรบิ ทด้านสาธารณสุขของกมั พูชา 155
189
บทท่ี 5 สถานการณ์และบริบททเี่ ก่ยี วข้องกับการใช้บริการสุขภาพ
ขา้ มแดนของ สปป.ลาว 189
5.1 เกริน่ น�ำ 190
5.2 สถานการณแ์ ละบรบิ ททางภูมศิ าสตรข์ องพื้นทีช่ ายแดน
ของ สปป.ลาว 202
5.3 สถานการณแ์ ละบรบิ ทดา้ นสาธารณสขุ ของ สปป.ลาว 235
235
บทท่ี 6 สรุป อภิปรายผลการศกึ ษา และขอ้ เสนอแนะ 241
6.1 สรุปผลการศึกษา 243
6.2 อภปิ รายผลการศึกษา 245
6.3 ข้อเสนอแนะ 254

เอกสารอ้างองิ
คณะนกั วิจยั