95 ครูพี่เลี้ยง …………../……………./………… 13. ข้อเสนอแนะของหัวหน้ากลุ่มสาระการเรียนรู้ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ลงชื่อ……………………………………………….. นางชวนชม ไชยสิทธิ์ หัวหน้ากลุ่มสาระการเรียนรู้ …………../……………./………… ความคิดเห็น/ข้อเสนอแนะผู้บริหาร ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ลงชื่อ ……………………………………… รองผู้อำนวยการสถานศึกษาฝ่ายวิชาการ (นายไมตรี ภูสอดสี) …………../……………./………… ความคิดเห็น/ข้อเสนอแนะผู้อำนวยการสถานศึกษา ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................................................................ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ลงชื่อ……………………..………………..…… ผู้อำนวยการสถานศึกษา (นาางสาวอารีรัตน์ นุตะภิบาล) …………../……………./…………
96 ภาคผนวก
97 แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 9 กลุ่มสาระการเรียนรู้ สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 หน่วยการเรียนรู้ที่ 6 พุทธสาวก พุทธสาวิกา ชาดก และพุทธศาสนิกชนตัวอย่าง เวลาเรียน 3 ชั่วโมง เรื่อง พุทธสาวิกา เวลา 1 ชั่วโมง สอนวันที่.....................เดือน...................................พ.ศ.................... ************************************************************************************************** 1. มาตรฐานการเรียนรู้/ตัวชี้วัด มาตรฐาน ส 1.1 รู้และเข้าใจประวัติ ความสำคัญ ศาสดา หลักธรรมของพระพุทธศาสนาหรือศาสนาที่ตน นับถือและศาสนาอื่น มีศรัทธาที่ถูกต้อง ยึดมั่น และปฏิบัติตามหลักธรรมเพื่ออยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข 2. ตัวชี้วัด ส 1.1 ม.2/6 วิเคราะห์และประพฤติตนตามแบบอย่างการดำเนินชีวิตและข้อคิดจากประวัติสาวกชาดก เรื่อง เล่าและศาสนิกชนตัวอย่างตามที่กำหนด 3. สาระสำคัญ พุทธสาวิกา คือ เพศหญิงที่นับถือพระพุทธศาสนา และปฏิบัติตนตามหลักธรรมคำสอนของ พระพุทธเจ้า ได้แก่ ภิกษุณี และอุบาสิกา เช่น นางขุชชุตตรา 4. จุดประสงค์ 1. อธิบายเกี่ยวกับประวัติพุทธสาวิกา (K) 2. วิเคราะห์เกี่ยวกับประวัติพุทธสาวิกา (P) 3. เห็นความสำคัญของการปฏิบัติตนของพุทธสาวิกาและนำแบบอย่างที่ดีมาใช้ปฏิบัติในการดำเนินชีวิต ประจำวัน (A) 5. สาระการเรียนรู้ พุทธสาวิกา 6. คุณลักษณะอันพึงประสงค์ 1. ใฝ่เรียนรู้ 2.มุ่งมั่นในการทำงาน 7. สมรรถนะของผู้เรียน 1. ความสามารถในการคิด 2. ความสามารถในการใช้ทักษะชีวิต 8. การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ : GPAS 5 Steps ขั้นที่ 1 ขั้นสังเกต รวบรวมข้อมูล 1.นักเรียนร่วมกันสนทนา เพื่อรวบรวมความรู้จากประสบการณ์เดิม โดยใช้คำถาม ดังนี้ • จุดประสงค์ของการศึกษาประวัติพุทธสาวก พุทธสาวิกาคืออะไร (ตัวอย่างคำตอบ เพื่อศึกษาแนวปฏิบัติที่ดีงามของท่านและชื่นชมบทบาทหน้าที่ของท่าน ในด้านการเผยแผ่หลักคำสอนของพระพุทธศาสนา ฯลฯ) •ข้อคิดที่ได้จากการศึกษาประวัติพุทธสาวก พุทธสาวิกาได้แก่อะไรบ้าง (ตัวอย่างคำตอบ พุทธสาวก พุทธสาวิกาในอดีต ท่านมุ่งมั่นปฏิบัติตามคำสอนของพระพุทธเจ้า อย่างจริงจัง และท่านยังบำเพ็ญประโยชน์ต่อส่วนรวมโดยไม่ย่อท้อ) •ประโยชน์ที่ได้รับจากการศึกษาประวัติพุทธสาวก พุทธสาวิกาคืออะไร (ตัวอย่างคำตอบ ได้หลักธรรมและแบบอย่างที่ดีงามมาปฏิบัติในชีวิต ซึ่งจะทำให้
98 ประสบความสำเร็จในชีวิตและเป็นบุคคลที่มีคุณค่าต่อสังคมและพระพุทธศาสนาต่อไป) 2.นักเรียนศึกษาและรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับเรื่อง พุทธสาวิกา จากหนังสือเรียนและแหล่งการเรียนรู้ อื่นๆ เพิ่มเติม ขั้นที่ 2 ขั้นคิดวิเคราะห์และสรุปความรู้ 3. นักเรียนร่วมกันแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับพุทธสาวิกา โดยใช้คำถาม ดังนี้ นางขุชชุตตรามีลักษณะเด่นอย่างไร (ตัวอย่างคำตอบ เป็นสตรีที่มีหลังค่อม) นางขุชชุตตรามีหน้าที่ทำอะไร (ตัวอย่างคำตอบ ซื้อดอกไม้มาถวายพระนางสามาวดี พระมเหสีของพระเจ้าอุเทน กษัตริย์แห่งกรุงโกสัมพี) เพราะเหตุใดนางขุชชุตตราจึงนำเงินทั้งหมดที่ยักยอกไว้ไปซื้อดอกไม้มาถวายนางสามาวดี (ได้ฟังธรรมเทศนาจากพระพุทธเจ้า จึงบรรลุโสดาปัตติผล) นางขุชชุตตราได้รับการยกย่องว่าอย่างไร (ตัวอย่างคำตอบ อุบาสิกา ผู้เป็นเลิศกว่าอุบาสิกาทั้งหลายในด้านการแสดงธรรม) 4. นักเรียนวิเคราะห์เกี่ยวกับประวัติ บทบาทสำคัญ และคุณธรรมที่เป็นแบบอย่างของพุทธสาวิกา แล้วสรุปความรู้เป็นความคิดรวบยอด ลงในแผนภาพความคิด ดังตัวอย่าง นางขุชชุตตรา 5. นักเรียนวิเคราะห์เกี่ยวกับจุดประสงค์ของการศึกษาประวัติพุทธสาวก พุทธสาวิกา ว่ามีข้อคิดและ ประโยชน์ที่ได้รับจากการศึกษาอย่างไร แล้วสรุปความรู้เป็นความคิดรวบยอด ลงในแผนภาพความคิด ดังตัวอย่าง ประวัติ บทบาทสำคัญ คุณธรรมที่เป็นแบบอย่าง นางขุชชุตตรา เคยเป็นนางรับใช้พระนางสามาวดี พระมเหสี ของพระเจ้าอุเทน กษัตริย์แห่งกรุงโกสัมพี ภายหลังได้ฟังธรรมจากพระพุทธเจ้า และบรรลุโสดาบัน นำหลักธรรมมาแสดงต่อพระนางสามาวดี และนางกำนัน 500 คน จนบรรลุพระโสดาบัน ตาม และได้รับการยกย่องให้เป็นพระมารดา ของพระนางสามาวดี และนางกำนัน 500 คน 1. เป็นผู้มีความเพียรช่วยเหลือตนเอง 2. เป็นผู้มีจิตสำนึกดี 3. เป็นผู้มีปัญญามาก
99 6. นักเรียนคิดประเมินเพื่อเพิ่มคุณค่า แล้วสรุปเป็นความคิดรวบยอด โดยใช้คำถาม ดังนี้ นักเรียนจะปฏิบัติตนตามคุณธรรมที่เป็นแบบอย่างของนางขุชชุตตราอย่างไร (ตัวอย่างคำตอบ การมีจิตสำนึกที่ดี จะทำให้เราเป็นผู้ตั้งมั่นอยู่ในความดี สังคมสงบสุข) ขั้นที่ 3 ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ 7. นักเรียนแบ่งกลุ่มเพื่อศึกษาการนำข้อปฏิบัติที่ควรยึดถือเป็นแบบอย่างของพุทธสาวิกา มาเป็นแนวทางการปฏิบัติตน จากนั้นวิเคราะห์แนวทางการปฏิบัติ และผลที่เกิดขึ้น ลงในแบบบันทึก แล้วสรุปความรู้ ดังตัวอย่าง 8. นักเรียนตรวจสอบความถูกต้องเรียบร้อยของผลงาน หากพบข้อผิดพลาดให้ปรับปรุงแก้ไขให้ดีขึ้น 9. นักเรียนร่วมกันสรุปสิ่งที่เข้าใจเป็นความรู้ร่วมกัน ดังนี้ แบบบันทึกข้อปฏิบัติที่ควรยึดถือเป็นแบบอย่าง • พุทธสาวิกา (นางขุชชุตตรา) • ข้อปฏิบัติที่ยึดถือเป็นแบบอย่าง (การมีความเพียรพยายาม และการมีจิตสำนึกที่ดี) • แนวทางในการนำไปปฏิบัติ (รู้จักอดทน ขยันหมั่นเพียร ช่วยเหลือผู้อื่น ตระหนักว่าสิ่งใดควรปฏิบัติ และไม่ควรปฏิบัติ) • ผลที่เกิดขึ้นจากการนำไปปฏิบัติ ต่อตนเอง (ทำให้เป็นผู้มีความเพียรพยายาม ไม่ย่อท้อต่อสิ่งต่าง ๆ) ต่อสังคม (สังคมมีเยาวชนที่มีคุณภาพ เกิดการพัฒนา) ต่อพระพุทธศาสนา (ทำให้พระพุทธศาสนาเจริญรุ่งเรือง) จุดประสงค์ของการศึกษา ประวัติพุทธสาวก พุทธสาวิกา เพื่อศึกษาแนวปฏิบัติที่ดีงามของ ท่านและชื่นชมบทบาทหน้าที่ ของท่านในด้านการ เผยแผ่หลักคำสอนของ พระพุทธศาสนา ฯลฯ ข้อคิดที่ได้จากการศึกษา พุทธสาวก พุทธสาวิกาในอดีต ท่านมุ่งมั่นปฏิบัติตามคำสอน ของพระพุทธเจ้าอย่างจริงจัง และท่านยังบำเพ็ญประโยชน์ต่อ ส่วนรวมโดยไม่ย่อท้อ ประโยชน์ที่ได้รับ ได้หลักธรรมและแบบอย่าง ที่ดีงามมาปฏิบัติในชีวิต ซึ่งจะทำให้ประสบความสำเร็จ ในชีวิตและเป็นบุคคลที่มีคุณค่า ต่อสังคมและพระพุทธศาสนา ต่อไป
100 พุทธสาวิกา คือ เพศหญิงที่นับถือพระพุทธศาสนา และปฏิบัติตนตามหลักธรรมคำสอนของ พระพุทธเจ้า ได้แก่ ภิกษุณี และอุบาสิกา เช่น นางขุชชุตตรา ขั้นที่ 4 ขั้นสื่อสารและนำเสนอ 10. นักเรียนออกมานำเสนอผลงานหน้าชั้นเรียน 11. นักเรียนร่วมกันอภิปรายสรุปเกี่ยวกับวิธีการทำงานให้เห็นการคิดเชิงระบบและวิธีการทำงาน ที่มีแบบแผน ขั้นที่ 5 ขั้นประเมินเพื่อเพิ่มคุณค่าบริการสังคมและจิตสาธารณะ 12. นักเรียนประเมินตนเอง โดยเขียนแสดงความรู้สึกหลังการเรียนและหลังการทำกิจกรรม • สิ่งที่นักเรียนได้เรียนรู้ในวันนี้คืออะไร • นักเรียนมีส่วนร่วมกิจกรรมในกลุ่มมากน้อยเพียงใด • เพื่อนนักเรียนในกลุ่มมีส่วนร่วมกิจกรรมในกลุ่มมากน้อยเพียงใด • นักเรียนพอใจกับการเรียนในวันนี้หรือไม่ เพียงใด • นักเรียนจะนำความรู้ที่ได้นี้ไปใช้ให้เกิดประโยชน์แก่ตนเอง ครอบครัว และสังคมทั่วไปได้อย่างไร จากนั้นแลกเปลี่ยนตรวจสอบขั้นตอนการทำงานทุกขั้นตอนว่าจะเพิ่มคุณค่าไปสู่สังคม เกิดประโยชน์ต่อสังคมให้มากขึ้นกว่าเดิมในขั้นตอนใดบ้าง สำหรับการทำงานในครั้งต่อไป 9. สื่อการเรียนการสอน 1. หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐาน สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2ของสถาบัน พัฒนาคุณภาพวิชาการ (พว.) 2. ภาพวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา 3. แหล่งการเรียนรู้ทั้งภายในและภายนอกโรงเรียน การวัดและประเมินผล การวัดและประเมินผลด้าน วิธีการวัด เครื่องมือวัด เกณฑ์การประเมิน 1.ด้านความรู้ความเข้าใจ วัดจากการตรวจการ ทำใบงาน ใบงานที่ ตอบคำถามถูกมาก มากกว่าหรือเท่ากับ 3 2.ด้านทักษะกระบวนการ - - - 3.ด้านคุณลักษณะที่พึงประสงค์ การสังเกตพฤติกรรม ความสนใจและ ตั้งใจเรียน แบบสังเกตพฤติกรรม ความสนใจและ ตั้งใจเรียน ได้คะแนนในระดับ 2 ขึ้นไป
101 11. บันทึกผลหลังการจัดการเรียนรู้ สรุปผลหลังการจัดการเรียนรู้ 1.1 นักเรียน จำนวน......................คน ผ่านจุดประสงค์การเรียนรู้....................คน คิดเป็นร้อยละ…………............ ไม่ผ่านจุดประสงค์การเรียนรู้................คน คิดเป็นร้อยละ....................... นักเรียนไม่ผ่านมีดังนี้…………………………………………………………………………………………….………………………… 1.2 นักเรียนมีความรู้ความเข้าใจ(K).................................................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 1.3 นักเรียนมีความรู้เกิดทักษะ(P)....................................................................................................................... ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 1.4 นักเรียนมีเจตคติ ค่านิยม คุณธรรม จริยธรรม (A)........................................................................................ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ปัญหา อุปสรรค และแนวทางแก้ไข ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................................................................ ข้อเสนอแนะ ............................................................................................................................. ................................................ ............................................................................................................................. ................................................ ลงชื่อ…………………………..…………………ครูผู้สอน (นางสาวขวัญนภา ศรีชาติ) ตำแหน่ง นักศึกษาฝึกประสบการณ์วิชาชีพครู …………../……………./………… 12. ความคิดเห็นครูพี่เลี้ยง ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ลงชื่อ……………………………………….. (นางวราภรณ์ อุ่นเที่ยว) ครูพี่เลี้ยง …………../……………./…………
102 11. ความคิดเห็น/ข้อเสนอแนะผู้บริหาร ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ลงชื่อ ……………………………………… รองผู้อำนวยการสถานศึกษาฝ่ายวิชาการ (นายไมตรี ภูสอดสี) …………../……………./………… 12. ความคิดเห็น/ข้อเสนอแนะผู้อำนวยการสถานศึกษา ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................................................................ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ลงชื่อ……………………..………………..…… ผู้อำนวยการสถานศึกษา (นาางสาวอารีรัตน์ นุตะภิบาล) …………../……………./…………
103 ภาคผนวก
104 ตอนที่ 1 คำชี้แจง ให้นักเรียนตอบคำถามต่อไปนี้ พุทธสาวก คุณธรรมที่เป็นแบบอย่าง การนำมาใช้ในชีวิตประจำวัน พระสารีบุตร ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ..................................................................... ..................................................................... ..................................................................... ..................................................................... พระโมคคัลลานะ ................................................................... ................................................................... ................................................................... ................................................................... ..................................................................... ..................................................................... ..................................................................... ..................................................................... ตอนที่ 2 คำชี้แจง ให้นักเรียนยกตัวอย่างการนำข้อคิดที่ได้จากการศึกษาประวัติพระสารีบุตรและพระโมคคัล ลานะไป ประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวันเป็นผังความคิด ใบงานที่ 8 เรื่อง “ก้าวตามพุทธสาวก” หน่วยการเรียนรู้ที่ 2 พุทธประวัติ พุทธสาวก พุทธสาวิกา ศาสนิกชนตัวอย่างและชาดก รายวิชา สังคมศึกษา รหัสวิชา ส22101 ภาคเรียนที่ 1 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2
105 แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 10 กลุ่มสาระการเรียนรู้ สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 หน่วยการเรียนรู้ที่ 7 พระไตรปิฎก เวลาเรียน 2 ชั่วโมง เรื่อง พระไตรปิฎก เวลา 1 ชั่วโมง สอนวันที่.....................เดือน...................................พ.ศ.................... ************************************************************************************************** 1. มาตรฐานการเรียนรู้/ตัวชี้วัด มาตรฐาน ส 1.1 รู้และเข้าใจประวัติ ความสำคัญ ศาสดา หลักธรรมของพระพุทธศาสนาหรือศาสนาที่ ตนนับถือและศาสนาอื่น มีศรัทธาที่ถูกต้อง ยึดมั่น และปฏิบัติตามหลักธรรมเพื่ออยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข 2. ตัวชี้วัด ส 1.1 ม.2/7อธิบายโครงสร้างและสาระโดยสังเขปของพระไตรปิฎก หรือคัมภีร์ของศาสนาที่ตนนับถือ 3. สาระสำคัญ พระไตรปิฎกเป็นคัมภีร์สำคัญของพระพุทธศาสนา เป็นหลักฐานที่เก็บรวบรวมคำสอนขอพระพุทธเจ้า ไว้เป็นมรดกสืบทอดพระพุทธศาสนา เราในฐานะพุทธศาสนิกชนจึงควรศึกษาเรียนรู้เพื่อให้เกิดความเข้าใจอย่าง ถูกต้อง เพื่อธำรงไว้ซึ่งพระพุทธศาสนาให้คงอยู่ตลอดไป 4. จุดประสงค์ 1.อธิบายเกี่ยวกับความหมายของพระไตรปิฎก (K) 2.วิเคราะห์และจำแนกโครงสร้างและสาระโดยสังเขปของพระไตรปิฎก (P) 3.เห็นคุณค่าและความสำคัญในการเรียนรู้พระไตรปิฎกเพื่อประโยชน์ทางด้านการศึกษา และนำ ความรู้จากหลักธรรมไปปฏิบัติด้วยตนเอง (A) 5. สาระการเรียนรู้ พระไตรปิฎก 6. คุณลักษณะอันพึงประสงค์ 1. ใฝ่เรียนรู้ 2.มุ่งมั่นในการทำงาน 7. สมรรถนะของผู้เรียน 1. ความสามารถในการคิด 2. ความสามารถในการใช้ทักษะชีวิต 8. การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ : GPAS 5 Steps ขั้นที่ 1 ขั้นสังเกต รวบรวมข้อมูล 1. นักเรียนสังเกตภาพที่กำหนด แล้วร่วมกันสนทนา โดยใช้คำถาม ดังนี้
106 • ภาพดังกล่าวคือภาพอะไร (หนังสือพระไตรปิฎก) • นักเรียนคิดว่าภาพดังกล่าวมีความสำคัญอย่างไร (ตัวอย่างคำตอบ เป็นเอกสารที่รวบรวมพระธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้า เพื่อใช้เป็นแนวทาง ให้กับพระสงฆ์และพุทธศาสนิกชนนำไปเป็นแนวทางในการปฏิบัติในชีวิตประจำวัน) 2. นักเรียนศึกษาและรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับเรื่อง ความหมายของพระไตรปิฎก และโครงสร้าง และสาระโดยสังเขปของพระไตรปิฎกจากหนังสือเรียนและแหล่งการเรียนรู้อื่น ๆ เพิ่มเติม ขั้นที่ 2 ขั้นคิดวิเคราะห์และสรุปความรู้ 3. นักเรียนร่วมกันแสดงความคิดเห็นเพื่อทบทวนความรู้เกี่ยวกับพระไตรปิฎก โดยใช้คำถาม ดังนี้ • พระไตรปิฎกหมายถึงอะไร (คัมภีร์ที่รวบรวมคำสอนของพระพุทธเจ้า 3 ส่วน) • พระไตรปิฎกแบ่งออกเป็นกี่ส่วน อะไรบ้าง (3 ส่วน ได้แก่ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก และพระอภิธรรมปิฎก) • พระวินัยปิฎกคืออะไร (ส่วนที่เป็นศีล วินัย ข้อบังคับของภิกษุและภิกษุณี รวมถึงขนบธรรมเนียมประเพณี และข้อปฏิบัติ ที่ดีงามสำหรับการอยู่ร่วมกันของหมู่คณะ) • พระสุตตันตปิฎกคืออะไร (ส่วนที่เป็นพระธรรมคำสอนที่ทรงแสดงแก่พระสาวก บุคคลทั้งหลายในโอกาสและสถานที่ต่าง ๆ มีส่วนที่เป็นร้อยแก้ว ร้อยกรองในรูปของคำบรรยาย นิทาน เรื่องเล่า คำถามและคำตอบ) • พระอภิธรรมปิฎกคืออะไร (ส่วนที่เป็นหลักธรรมและคำอธิบายตามหลักวิชาการไม่เกี่ยวกับบุคคล เหตุการณ์ สถานที่ และกาลเวลา) 3. นักเรียนจำแนกหมวดหมู่ของพระไตรปิฎกว่ามีอะไรบ้าง แล้วสรุปความรู้เป็นความคิดรวบยอด ลงใน แผนภาพความคิด ดังตัวอย่าง
107 5. นักเรียนคิดประเมินเพื่อเพิ่มคุณค่า แล้วสรุปเป็นความคิดรวบยอด โดยใช้คำถาม ดังนี้ • พระไตรปิฎกมีความสำคัญต่อพุทธศาสนิกชนอย่างไร (ตัวอย่างคำตอบ เป็นหลักธรรมที่เป็นแนวทางในการปฏิบัติ และดำเนินชีวิตของพุทธศาสนิกชน) ขั้นที่ 3 ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ 6. นักเรียนสรุปโครงสร้างและสาระสำคัญของพระไตรปิฎกลงในแผนภาพความคิดในชิ้นงานที่ 7 เรื่อง พระไตรปิฎก 7. นักเรียนตรวจสอบความถูกต้องเรียบร้อยของชิ้นงาน หากพบข้อผิดพลาดให้ปรับปรุงแก้ไข ให้ดีขึ้น 8. นักเรียนร่วมกันสรุปสิ่งที่เข้าใจเป็นความรู้ร่วมกัน ดังนี้ พระไตรปิฎกเป็นคัมภีร์สำคัญของพระพุทธศาสนา เป็นหลักฐานที่เก็บรวบรวมคำสอนของ พระพุทธเจ้าไว้เป็นมรดกสืบทอดพระพุทธศาสนา เราในฐานะพุทธศาสนิกชนจึงควรศึกษาเรียนรู้เพื่อให้เกิด ความเข้าใจอย่างถูกต้อง เพื่อธำรงไว้ซึ่งพระพุทธศาสนาให้คงอยู่ตลอดไป ขั้นที่ 4 ขั้นสื่อสารและนำเสนอ 9. นักเรียนออกมานำเสนอชิ้นงานหน้าชั้นเรียน 10. นักเรียนร่วมกันอภิปรายสรุปเกี่ยวกับวิธีการทำงานให้เห็นการคิดเชิงระบบและวิธีการทำงาน ที่มีแบบแผน ขั้นที่ 5 ขั้นประเมินเพื่อเพิ่มคุณค่าบริการสังคมและจิตสาธารณะ 11. นักเรียนประเมินตนเองหลังการเรียน ในประเด็นต่อไปนี้ • สิ่งที่นักเรียนได้เรียนรู้ในวันนี้คืออะไร • นักเรียนมีส่วนร่วมในกิจกรรมการเรียนรู้มากน้อยเพียงใด หมวดหมู่ของพระไตรปิฎก พระวินัยปิฎก มีจำนวน 21,000 พระธรรมขันธ์ มี 8 เล่ม พระสุตตันตปิฎก มีจำนวน 21,000 พระธรรมขันธ์ มี 25 เล่ม พระอภิธรรมปิฎก มีจำนวน 42,000 พระธรรมขันธ์ มี 12 เล่ม
108 จากนั้นแลกเปลี่ยนตรวจสอบขั้นตอนการทำงานทุกขั้นตอนว่าจะเพิ่มคุณค่าไปสู่สังคม เกิด ประโยชน์ต่อสังคมให้มากขึ้นกว่าเดิมในขั้นตอนใดบ้าง สำหรับการทำงานในครั้งต่อไป การวัดและการประเมินผล การวัดและประเมินผลด้าน วิธีการวัด เครื่องมือวัด เกณฑ์การประเมิน 1.อธิบายเกี่ยวกับความหมาย ของพระไตรปิฎก (K) วัดจากการตรวจการ ทำใบงาน ใบงานที่ 10 ตอบคำถามถูกมาก มากกว่าร้อยละ 70 2.วิเคราะห์และจำแนก โครงสร้างและสาระโดยสังเขป ของพระไตรปิฎก (P) ตรวจใบงานที่ 10 ใบงานที่ 10 ตอบคำถามถูกมาก มากกว่าร้อยละ 70 3.เห็นคุณค่าและความสำคัญใน การเรียนรู้พระไตรปิฎกเพื่อ ประโยชน์ทางด้านการศึกษา และนำความรู้ จากหลักธรรมไปปฏิบัติด้วย ตนเอง (A) การสังเกตพฤติกรรม ความสนใจและ ตั้งใจเรียน แบบสังเกตพฤติกรรม ความสนใจและ ตั้งใจเรียน ได้คะแนนในระดับ 3 ขึ้นไป
109 11. บันทึกผลหลังการจัดการเรียนรู้ สรุปผลหลังการจัดการเรียนรู้ 1.1 นักเรียน จำนวน......................คน ผ่านจุดประสงค์การเรียนรู้....................คน คิดเป็นร้อยละ…………............ ไม่ผ่านจุดประสงค์การเรียนรู้................คน คิดเป็นร้อยละ....................... นักเรียนไม่ผ่านมีดังนี้…………………………………………………………………………………………….………………………… 1.2 นักเรียนมีความรู้ความเข้าใจ(K).................................................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 1.3 นักเรียนมีความรู้เกิดทักษะ(P)....................................................................................................................... ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 1.4 นักเรียนมีเจตคติ ค่านิยม คุณธรรม จริยธรรม (A)........................................................................................ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ปัญหา อุปสรรค และแนวทางแก้ไข ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................................................................ ข้อเสนอแนะ ............................................................................................................................. ................................................ ............................................................................................................................. ................................................ ลงชื่อ…………………………..…………………ครูผู้สอน (นางสาวขวัญนภา ศรีชาติ) ตำแหน่ง นักศึกษาฝึกประสบการณ์วิชาชีพครู …………../……………./………… 12. ความคิดเห็นครูพี่เลี้ยง ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ลงชื่อ……………………………………….. (นางวราภรณ์ อุ่นเที่ยว) ครูพี่เลี้ยง …………../……………./…………
110 11. ความคิดเห็น/ข้อเสนอแนะผู้บริหาร ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ลงชื่อ ……………………………………… รองผู้อำนวยการสถานศึกษาฝ่ายวิชาการ (นายไมตรี ภูสอดสี) …………../……………./………… 12. ความคิดเห็น/ข้อเสนอแนะผู้อำนวยการสถานศึกษา ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................................................................ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ลงชื่อ……………………..………………..…… ผู้อำนวยการสถานศึกษา (นาางสาวอารีรัตน์ นุตะภิบาล) …………../……………./…………
111 ภาคผนวก
112 ชื่อ_____________________________เลขที่______ชั้น__________ นักเรียนสรุปโครงสร้างและสาระสำคัญของพระไตรปิฎกลงในแผนภาพความคิด • โครงสร้างของพระไตรปิฎก งานกลุ่มพระไตรปิฎก พระไตรปิฎก พระสุตตันตปิฎก (พระสูตร) พระอภิธรรมปิฎก (พระอภิธรรม) พระวินัยปิฎก (พระวินัย)
113
114 ผลงานนักเรียน
115
116 แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 11 กลุ่มสาระการเรียนรู้ สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 หน่วยการเรียนรู้ที่ 7 พระไตรปิฎก เวลาเรียน 3 ชั่วโมง เรื่อง เรื่องน่ารู้จากพระไตรปิฎก : จูฬกัมมวิภังคสูตร เวลา 1 ชั่วโมง สอนวันที่.....................เดือน...................................พ.ศ.................... ************************************************************************************************** 1. มาตรฐานการเรียนรู้/ตัวชี้วัด มาตรฐาน ส 1.1 รู้และเข้าใจประวัติ ความสำคัญ ศาสดา หลักธรรมของพระพุทธศาสนาหรือศาสนาที่ ตนนับถือและศาสนาอื่น มีศรัทธาที่ถูกต้อง ยึดมั่น และปฏิบัติตามหลักธรรมเพื่ออยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข 2. ตัวชี้วัด ส 1.1 ม.2/7 อธิบายโครงสร้างและสาระโดยสังเขปของพระไตรปิฎก หรือคัมภีร์ของศาสนาที่ตนนับถือ 3. สาระสำคัญ จูฬกัมมวิภังคสูตร เป็นพระสูตรในพระสุตตันตปิฎก มาจากการที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงธรรมตอบข้อ ซักถามของสุภมาณพ ว่าสาเหตุที่คนเราแตกต่างกัน เนื่องมาจากกรรมที่ทำในอดีตของแต่ละคนแตกต่างกัน 4. จุดประสงค์ 1.อธิบายความรู้ เรื่องน่ารู้จากพระไตรปิฎก : จูฬกัมมวิภังคสูตร (K) 2.จำแนกผลของกรรมที่เกิดจากการทำดีและทำชั่ว (P) 3.เห็นความสำคัญและคุณค่าที่ได้จากการศึกษานำไปใช้ปฏิบัติให้เกิดประโยชน์ต่อการดำเนิน ชีวิตประจำวัน (A) 5. สาระการเรียนรู้ จูฬกัมมวิภังคสูตร 6. คุณลักษณะอันพึงประสงค์ 1. ใฝ่เรียนรู้ 2.มุ่งมั่นในการทำงาน 7. สมรรถนะของผู้เรียน 1. ความสามารถในการคิด 2. ความสามารถในการใช้ทักษะชีวิต 8. การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ : GPAS 5 Steps ขั้นที่ 1 ขั้นสังเกต รวบรวมข้อมูล 1. นักเรียนพิจารณาจูฬกัมมวิภังคสูตร แล้วร่วมกันสนทนา โดยใช้คำถาม ดังนี้ ผู้ที่มีอายุสั้น เนื่องจากฆ่าสัตว์ตัดชีวิต ผู้ที่มีอายุยืน เนื่องจากไม่ฆ่าสัตว์ตัดชีวิต ผู้ที่มีโรคมาก เนื่องจากเบียดเบียนชีวิต ผู้ที่มีโรคน้อย เนื่องจากไม่เบียดเบียนชีวิต ผู้ที่มีผิวพรรณไม่ดี เนื่องจากมักมีอารมณ์โกรธ ผู้ที่มีผิวพรรณดี เนื่องจากไม่มีอารมณ์โกรธ ผู้ที่มีอำนาจน้อย เนื่องจากอิจฉาริษยาผู้อื่น
117 ผู้ที่มีอำนาจมาก เนื่องจากไม่อิจฉาริษยาผู้อื่น ผู้ที่มีฐานะยากจน เนื่องจากไม่ให้ทาน ผู้ที่มีฐานะร่ำรวย เนื่องจากให้ทานมาก ผู้ที่เกิดในตระกูลต่ำ เนื่องจากกระด้าง ถือตัว ไม่อ่อนน้อม ผู้ที่เกิดในตระกูลสูง เนื่องจากไม่กระด้าง ไม่ถือตัว อ่อนน้อม ผู้ที่มีสติปัญญาน้อย เนื่องจากไม่เข้าหาผู้มีปัญญา เพื่อไต่ถามเรื่องบาปบุญคุณโทษ ผู้ที่มีสติปัญญามาก เนื่องจากเข้าหาผู้มีปัญญา เพื่อไต่ถามเรื่องบาปบุญคุณโทษ • จูฬกัมมวิภังคสูตร กล่าวเกี่ยวกับเรื่องใด (ตัวอย่างคำตอบ กรรมที่เกิดจากการกระทำของตนเอง) • นักเรียนจะปฏิบัติตามจูฬกัมมวิภังคสูตรอย่างไร (ตัวอย่างคำตอบ หยุดปฏิบัติในสิ่งที่ไม่ดี และปฏิบัติแต่สิ่งที่ดีเสมอ) 2. นักเรียนศึกษาและรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับเรื่อง เรื่องน่ารู้จากพระไตรปิฎก : จูฬกัมมวิภังคสูตร จากหนังสือเรียนและแหล่งการเรียนรู้อื่น ๆ เพิ่มเติม ขั้นที่ 2 ขั้นคิดวิเคราะห์และสรุปความรู้ 3. นักเรียนร่วมกันแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับเรื่องน่ารู้จากพระสุตตันตปิฎก เรื่อง จูฬกัมมวิภังคสูตร โดยใช้คำถาม ดังนี้ • พระสุตตันตปิฎกซึ่งเป็นส่วนหนึ่งในพระไตรปิฎกมีความสำคัญอย่างไร (ตัวอย่างคำตอบ เป็นคัมภีร์ที่บันทึกหลักธรรมทั่ว ๆ ไป โดยมีเรื่องราวประกอบให้เข้าใจง่าย และหมวดสุตตันตปิฎกนี้เป็นหมวดที่ชาวพุทธศึกษากันมากที่สุด เพราะเป็นหลักธรรมที่ใกล้ตัวและง่ายต่อ การศึกษาและนำไปปฏิบัติ) • การที่พระสุตตันตปิฎกได้แบ่งหัวข้อย่อยของคำสอนต่าง ๆ เป็นหมวดหมู่ มีประโยชน์ ต่อผู้ศึกษาอย่างไร (ตัวอย่างคำตอบ สะดวกในการศึกษาค้นคว้า สามารถนำมาปฏิบัติและเผยแผ่ให้เกิดความเข้าใจ ได้ง่าย และสามารถใช้อ้างอิงที่มาหรือยืนยันข้อเท็จจริงได้สะดวก รวดเร็ว) • จูฬกัมมวิภังคสูตรในพระสุตตันตปิฎกมีเนื้อหาเกี่ยวกับอะไร (ตัวอย่างคำตอบ กฎแห่งกรรมที่ว่าคนเราเกิดมาแตกต่างกันเพราะแต่ละคนมีกรรม (การกระทำ) ที่เป็นภูมิหลังในอดีตไม่เหมือนกัน ทำกรรมดีไว้ ผลที่ตามมาย่อมประสบแต่สิ่งดี ๆ ทำกรรมชั่วไว้ ย่อมเดือดร้อนภายหลัง) • จูฬกัมมวิภังคสูตรสอนให้ชาวพุทธปฏิบัติตนอย่างไร (ตัวอย่างคำตอบ สอนให้ชาวพุทธยึดมั่นในเรื่องกรรม เพราะกรรมเป็นเครื่องจำแนกมนุษย์ให้ดี และเลว ชาวพุทธควรทำกรรมดีไว้เพื่อให้เกิดผลดีต่อตนเองในอนาคต)
118 4. นักเรียนวิเคราะห์เกี่ยวกับการนำหลักธรรมในจูฬกัมมวิภังคสูตรไปปฏิบัติว่าจะเกิดผลต่อตนเอง และสังคมอย่างไร แล้วสรุปความรู้เป็นความคิดรวบยอดลงในแผนภาพความคิด ดังตัวอย่าง 5. นักเรียนคิดประเมินเพื่อเพิ่มคุณค่า แล้วสรุปเป็นความคิดรวบยอด โดยใช้คำถาม ดังนี้ • นักเรียนจะนำข้อคิดที่ได้จากการศึกษาเรื่องน่ารู้จากพระไตรปิฎกไปใช้ในการดำเนินชีวิต ให้เกิดประโยชน์อย่างไร (ตัวอย่างคำตอบ ใช้เป็นคติเตือนใจในการทำความดี ไม่เบียดเบียนตนเองและผู้อื่นและสามารถ อยู่ร่วมกันในสังคมอย่างสงบสุข) ขั้นที่ 3 ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ 6. นักเรียนแบ่งกลุ่มเพื่อหาข่าวที่สอดคล้องกับข้อคิดที่ได้จากเรื่อง จูฬกัมมวิภังคสูตร แล้วตอบคำถามลงในแบบบันทึก ดังตัวอย่าง การนำหลักธรรมใน จูฬกัมมวิภังคสูตรไปปฏิบัติ ต่อตนเอง ชีวิตมีแต่ความสุข ประสบผลสำเร็จในสิ่งที่ดีงาม ผลที่เกิดขึ้น ผลที่เกิดขึ้น สังคมสงบสุข ปัญหาต่าง ๆ ลดลง ต่อสังคม และสังคมมีความเจริญรุ่งเรือง • หัวข้อข่าว(ตัวอย่างคำตอบ ข่าวไทยซิวทองฟิสิกส์ยกทีม) • สรุปข่าว (นางพรพรรณ ไวทยางกูร ผู้อำนวยการสถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ได้กล่าวถึงความสำเร็จของเยาวชนที่เป็นตัวแทนประเทศไทย ไปสร้างชื่อบนเวทีแข่งขัน วิชาฟิสิกส์ระดับนานาชาติในครั้งนี้ ทั้ง 5คน สามารถพิชิตได้ถึง 5 เหรียญทอง ถือเป็นครั้งแรก ที่ผู้แทนเยาวชนไทยทุกคนสามารถครองเหรียญทอง) • ข่าวนี้เกี่ยวข้องกับเรื่องใดในจูฬกัมมวิภังคสูตร (ผู้ที่มีสติปัญญามาก) • นักเรียนต้องการเป็นเหมือนบุคคลในข่าวหรือไม่ เพราะเหตุใด (ต้องการ เพราะการกระทำ ของตัวแทนเยาวชนได้ส่งผลดี ทำให้สร้างความภาคภูมิใจให้กับตนเอง ครอบครัว และประเทศชาติ) • นักเรียนรู้สึกอย่างไรต่อข่าวนี้ (มีความภาคภูมิใจ) • นักเรียนได้ข้อคิดอะไรจากข่าวนี้ (ได้เห็นเยาวชนที่มีความสามารถที่จะแข่งขันในระดับ นานาชาติได้) • นักเรียนจะปฏิบัติตนตามข้อคิดนี้อย่างไร (หาสิ่งที่ชอบและตั้งใจเรียนให้มากที่สุด)
119 7. นักเรียนตรวจสอบความถูกต้องเรียบร้อยของผลงาน หากพบข้อผิดพลาดให้ปรับปรุงแก้ไข ให้ดีขึ้น 8. นักเรียนร่วมกันสรุปสิ่งที่เข้าใจเป็นความรู้ร่วมกัน ดังนี้ จูฬกัมมวิภังคสูตร เป็นพระสูตรในพระสุตตันตปิฎก มาจากการที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงธรรม ตอบข้อซักถามของสุภมาณพ ว่าสาเหตุที่คนเราแตกต่างกัน เนื่องมาจากกรรมที่ทำในอดีตของแต่ละคน แตกต่างกัน ขั้นที่ 4 ขั้นสื่อสารและนำเสนอ 9. นักเรียนออกมานำเสนอผลงานหน้าชั้นเรียน 10. นักเรียนร่วมกันอภิปรายสรุปเกี่ยวกับวิธีการทำงานให้เห็นการคิดเชิงระบบและวิธีการทำงาน ที่มีแบบแผน 11. นักเรียนนำความรู้ที่ได้จากเรื่องน่ารู้จากพระไตรปิฎก เรื่อง จูฬกัมมวิภังคสูตร ไปแนะนำให้คน ในครอบครัวและชุมชนรู้จัก เพื่อให้ทุกคนได้แง่คิด คติเตือนใจ ให้คิดดีทำดีต่อไป 12. นักเรียนประเมินตนเองหลังการเรียน ในประเด็นต่อไปนี้ • สิ่งที่นักเรียนได้เรียนรู้ในวันนี้คืออะไร • นักเรียนมีส่วนร่วมกิจกรรมในกลุ่มมากน้อยเพียงใด • นักเรียนพึงพอใจกับการเรียนรู้ในวันนี้หรือไม่ เพียงใด • นักเรียนจะนำความรู้ที่ได้นี้ไปใช้ให้เกิดประโยชน์แก่ตนเอง ครอบครัว และสังคมทั่วไป ได้อย่างไร จากนั้นแลกเปลี่ยนตรวจสอบขั้นตอนการทำงานทุกขั้นตอนว่าจะเพิ่มคุณค่าไปสู่สังคม เกิดประโยชน์ต่อสังคมให้มากขึ้นกว่าเดิมในขั้นตอนใดบ้าง สำหรับการทำงานในครั้งต่อไป
120 การวัดและการประเมินผล การวัดและประเมินผลด้าน วิธีการวัด เครื่องมือวัด เกณฑ์การประเมิน 1.อธิบายความรู้ เรื่องน่ารู้จาก พระไตรปิฎก : จูฬกัมมวิภังค สูตร (K) วัดจากการตรวจการ ทำใบงาน ใบงานที่ 11 ตอบคำถามถูกมาก มากกว่าร้อยละ 70 2.จำแนกผลของกรรมที่เกิด จากการทำดีและทำชั่ว (P) ตรวจใบงานที่ 11 ใบงานที่ 11 ตอบคำถามถูกมาก มากกว่าร้อยละ 70 3.เห็นความสำคัญและคุณค่าที่ ได้จากการศึกษานำไปใช้ปฏิบัติ ให้เกิดประโยชน์ต่อการดำเนิน ชีวิตประจำวัน (A) การสังเกตพฤติกรรม ความสนใจและ ตั้งใจเรียน แบบสังเกตพฤติกรรม ความสนใจและ ตั้งใจเรียน ได้คะแนนในระดับ 3 ขึ้นไป
121 11. บันทึกผลหลังการจัดการเรียนรู้ สรุปผลหลังการจัดการเรียนรู้ 1.1 นักเรียน จำนวน......................คน ผ่านจุดประสงค์การเรียนรู้....................คน คิดเป็นร้อยละ…………............ ไม่ผ่านจุดประสงค์การเรียนรู้................คน คิดเป็นร้อยละ....................... นักเรียนไม่ผ่านมีดังนี้…………………………………………………………………………………………….………………………… 1.2 นักเรียนมีความรู้ความเข้าใจ(K).................................................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 1.3 นักเรียนมีความรู้เกิดทักษะ(P)....................................................................................................................... ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 1.4 นักเรียนมีเจตคติ ค่านิยม คุณธรรม จริยธรรม (A)........................................................................................ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ปัญหา อุปสรรค และแนวทางแก้ไข ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................................................................ ข้อเสนอแนะ ............................................................................................................................. ................................................ ............................................................................................................................. ................................................ ลงชื่อ…………………………..…………………ครูผู้สอน (นางสาวขวัญนภา ศรีชาติ) ตำแหน่ง นักศึกษาฝึกประสบการณ์วิชาชีพครู …………../……………./………… 12. ความคิดเห็นครูพี่เลี้ยง ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ลงชื่อ……………………………………….. (นางวราภรณ์ อุ่นเที่ยว) ครูพี่เลี้ยง …………../……………./…………
122 11. ความคิดเห็น/ข้อเสนอแนะผู้บริหาร ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ลงชื่อ ……………………………………… รองผู้อำนวยการสถานศึกษาฝ่ายวิชาการ (นายไมตรี ภูสอดสี) …………../……………./………… 12. ความคิดเห็น/ข้อเสนอแนะผู้อำนวยการสถานศึกษา ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................................................................ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ลงชื่อ……………………..………………..…… ผู้อำนวยการสถานศึกษา (นาางสาวอารีรัตน์ นุตะภิบาล) …………../……………./…………
123 ภาคผนวก
124 แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 12 กลุ่มสาระการเรียนรู้ สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 หน่วยการเรียนรู้ที่ 7 พระไตรปิฎก เวลาเรียน 3 ชั่วโมง เรื่อง เรื่องน่ารู้จากพระไตรปิฎก : คำศัพท์ทางพระพุทธศาสนาที่ควรทราบ เวลา 1 ชั่วโมง สอนวันที่.....................เดือน...................................พ.ศ.................... ************************************************************************************************** 1. มาตรฐานการเรียนรู้/ตัวชี้วัด มาตรฐาน ส 1.1 รู้และเข้าใจประวัติ ความสำคัญ ศาสดา หลักธรรมของพระพุทธศาสนาหรือศาสนาที่ ตนนับถือและศาสนาอื่น มีศรัทธาที่ถูกต้อง ยึดมั่น และปฏิบัติตามหลักธรรมเพื่ออยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข 2. ตัวชี้วัด ส 1.1 ม.2/7 อธิบายโครงสร้างและสาระโดยสังเขปของพระไตรปิฎก หรือคัมภีร์ของศาสนาที่ตนนับถือ 3. สาระสำคัญ ฌาน เป็นศัพท์ทางพระพุทธศาสนาบอกถึงการปฏิบัติสมาธิที่เกิดจากการเพ่ง โดยวิธีสมถกัมมัฏฐาน ญาณ เป็นศัพท์บอกถึงความหยั่งรู้ของปัญญาที่เกิดจากการปฏิบัติวิปัสสนากัมมัฏฐาน 4. จุดประสงค์ 1.อธิบายคำศัพท์ทางพระพุทธศาสนาที่ควรทราบ (K) 2.จำแนกความหมายของศัพท์ คำว่า ฌานและญาณ (P) 3.เห็นความสำคัญในการทำความเข้าใจศัพท์ทางพระพุทธศาสนาได้อย่างถูกต้องเพื่อประโยชน์ ทางด้านการศึกษา (A) 5. สาระการเรียนรู้ คำศัพท์ทางพระพุทธศาสนาที่ควรทราบ 6. คุณลักษณะอันพึงประสงค์ 1. ใฝ่เรียนรู้ 2.มุ่งมั่นในการทำงาน 7. สมรรถนะของผู้เรียน 1. ความสามารถในการคิด 2. ความสามารถในการใช้ทักษะชีวิต 8. การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ : GPAS 5 Steps ขั้นที่ 1 ขั้นสังเกต รวบรวมข้อมูล 1. นักเรียนพิจารณาคำศัพท์ทางพระพุทธศาสนาที่กำหนด แล้วสรุปความหมายร่วมกัน ดังนี้ การปฏิบัติสมถกัมมัฏฐาน โดยการเพ่งอารมณ์จนเกิดสมาธิแน่วแน่มี 4 ระดับ คือ • ปฐมฌาน จิตและสมาธิที่ประกอบด้วย วิตก วิจาร ปีติ สุข เอกัคคตา • ทุติยฌาน จิตและสมาธิที่ประกอบด้วย ปีติ สุข เอกัคคตา • ตติยฌาน จิตและสมาธิที่ประกอบด้วย สุข เอกัคคตา • จตุตถฌาน จิตและสมาธิที่ประกอบด้วย อุเบกขา เอกัคคตา ฌาน วิตก วิจาร ปีติ สุข อุเบกขา เอกัคคตา วิตก ฌาน
125 การคิดในองค์ฌานขณะทำสมาธิ การพิจารณาในองค์ฌานที่เกิดขณะทำสมาธิ ความอิ่มเอิบใจที่เกิดจากการทำสมาธิจนน้ำตาไหล ความสุขที่เกิดจากสมาธิ โดยปราศจากอามิสเจือปนเป็นความสุขทางใจล้วน จิตวางเฉยในอารมณ์ไม่ยินดียินร้ายต่ออารมณ์ใด ๆ ทั้งภายในและภายนอก จิตมีอารมณ์เป็นหนึ่งเดียวไม่วอกแวกกับอารมณ์ต่าง ๆ ที่เข้ามากระทบ 2. นักเรียนศึกษาและรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับเรื่อง คำศัพท์ทางพระพุทธศาสนาที่ควรทราบ จากหนังสือเรียนและแหล่งการเรียนรู้อื่น ๆ เพิ่มเติม ขั้นที่ 2 ขั้นคิดวิเคราะห์และสรุปความรู้ 3. นักเรียนวิเคราะห์เกี่ยวกับความหมายของฌาน จากนั้นจำแนกระดับของฌาน แล้วสรุปความรู้เป็น ความคิดรวบยอดลงในแผนภาพความคิด ดังตัวอย่าง ความหมายของฌาน การเพ่งอารมณ์จนแน่วแน่เป็น อัปปนาสมาธิ ภาวะจิตสงบ ประณีต ฌานที่ 1 ปฐมฌาน ได้แก่ วิตก วิจาร ปีติ สุข เอกัคคตา ฌานที่ 2 ทุติยฌาน ได้แก่ ปีติ สุข เอกัคคตา ฌานที่ 3 ตติยฌาน ได้แก่ สุข เอกัคคตา ฌานที่ 4 จตุตถฌาน ได้แก่ อุเบกขา เอกัคคตา วิจาร ปีติ สุข อุเบกขา เอกัคคตา
126 4. นักเรียนวิเคราะห์เกี่ยวกับความหมายและโครงสร้างของญาณ แล้วสรุปความรู้เป็นความคิด รวบยอดลงในแผนภาพความคิด ดังตัวอย่าง 5. นักเรียนเปรียบเทียบความเหมือนและความแตกต่างระหว่างฌานกับญาณ แล้วสรุปความรู้เป็น ความคิดรวบยอดลงในแผนภาพความคิด ดังตัวอย่าง 6. นักเรียนคิดประเมินเพื่อเพิ่มคุณค่า แล้วสรุปเป็นความคิดรวบยอด โดยใช้คำถาม ดังนี้ • นักเรียนคิดว่าพุทธศาสนิกชนทุกคนควรศึกษาพระไตรปิฎกเพราะเหตุใด (ตัวอย่างคำตอบ เพื่อใช้เป็นหลักแนวทางในการดำเนินชีวิต เป็นศูนย์รวมจิตใจของชาวพุทธ) ขั้นที่ 3 ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ 7. นักเรียนแบ่งกลุ่มเพื่อสรุปโครงสร้างของคำศัพท์ทางพระพุทธศาสนาที่ควรทราบลงใน ฌาน เหมือน ญาณ การทำสมาธิ ฝึกจิตให้สงบและ แน่วแน่ การมีความหยั่งรู้ในเรื่อง ต่าง ๆ และหลุดพ้น จากกิเลสได้อย่างถาวร เป็นการปฏิบัติตน ทางพระพุทธศาสนา ความหมายของญาณ ความรู้ ปรีชาหยั่งรู้ ญาณ หมวดที่ 1 อนาคตังสญาณ ปัจจุปปันนังสญาณ อตีตังสญาณ หมวดที่ 2 สัจจญาณ กิจจญาณ กตญาณ หมวดที่ 3 ปุพเพนิวาสานุสติญาณ จุตูปปาตญาณ อาสวักขยญาณ
127 ผังความคิด ดังตัวอย่าง 8. นักเรียนตรวจสอบความถูกต้องเรียบร้อยของผลงาน หากพบข้อผิดพลาดให้ปรับปรุงแก้ไขให้ดีขึ้น 9. นักเรียนร่วมกันสรุปสิ่งที่เข้าใจเป็นความรู้ร่วมกัน ดังนี้ ฌาน เป็นคำศัพท์ทางพระพุทธศาสนาบอกถึงการปฏิบัติสมาธิที่เกิดจากการเพ่ง โดยวิธีสมถกัมมัฏฐาน ญาณ เป็นคำศัพท์บอกถึงความหยั่งรู้ของปัญญาที่เกิดจากการปฏิบัติวิปัสสนากัมมัฏฐาน ขั้นที่ 4 ขั้นสื่อสารและนำเสนอ 10. นักเรียนออกมานำเสนอผลงานหน้าชั้นเรียน 11. นักเรียนร่วมกันอภิปรายสรุปเกี่ยวกับวิธีการทำงานให้เห็นการคิดเชิงระบบและวิธีการทำงาน ที่มีแบบแผน ขั้นที่ 5 ขั้นประเมินเพื่อเพิ่มคุณค่าบริการสังคมและจิตสาธารณะ 12. นักเรียนประเมินตนเอง โดยเขียนแสดงความรู้สึกหลังการเรียนและหลังการทำกิจกรรม ในประเด็นต่อไปนี้ • สิ่งที่นักเรียนได้เรียนรู้ในวันนี้คืออะไร • นักเรียนมีส่วนร่วมกิจกรรมในกลุ่มมากน้อยเพียงใด • เพื่อนนักเรียนในกลุ่มมีส่วนร่วมกิจกรรมในกลุ่มมากน้อยเพียงใด • นักเรียนพอใจกับการเรียนในวันนี้หรือไม่ เพียงใด • นักเรียนจะนำความรู้ที่ได้นี้ไปใช้ให้เกิดประโยชน์แก่ตนเอง ครอบครัว และสังคมทั่วไป ได้อย่างไร จากนั้นแลกเปลี่ยนตรวจสอบขั้นตอนการทำงานทุกขั้นตอนว่าจะเพิ่มคุณค่าไปสู่สังคม เกิด ประโยชน์ต่อสังคมให้มากขึ้นกว่าเดิมในขั้นตอนใดบ้าง สำหรับการทำงานในครั้งต่อไป คำศัพท์ ทางพระพุทธศาสนา ที่ควรทราบ ฌาน (จตุตถฌาน) (ตติยฌาน) (ทุติยฌาน) (ปฐมฌาน) ญาณ หมวดที่ 1 (อนาคตังสญาณ) (ปัจจุปปันนังสญาณ) (อตีตังสญาณ) หมวดที่ 2 (สัจจญาณ) (กิจจญาณ) (กตญาณ) หมวดที่ 3 (ปุพเพนิวาสานุสติญาณ) (จุตูปปาตญาณ) (อาสวักขยญาณ)
128 การวัดและการประเมินผล การวัดและประเมินผลด้าน วิธีการวัด เครื่องมือวัด เกณฑ์การประเมิน 1.อธิบายคำศัพท์ทาง พระพุทธศาสนาที่ควรทราบ (K) วัดจากการตรวจการ ทำใบงาน ใบงานที่ 12 ตอบคำถามถูกมาก มากกว่าร้อยละ 70 2.จำแนกความหมายของศัพท์ คำว่า ฌานและญาณ (P) ตรวจใบงานที่ 12 ใบงานที่ 12 ตอบคำถามถูกมาก มากกว่าร้อยละ 70 3.เห็นความสำคัญในการทำ ความเข้าใจศัพท์ทาง พระพุทธศาสนาได้อย่างถูกต้อง เพื่อประโยชน์ทางด้าน การศึกษา (A) การสังเกตพฤติกรรม ความสนใจและ ตั้งใจเรียน แบบสังเกตพฤติกรรม ความสนใจและ ตั้งใจเรียน ได้คะแนนในระดับ 3 ขึ้นไป
129 11. บันทึกผลหลังการจัดการเรียนรู้ สรุปผลหลังการจัดการเรียนรู้ 1.1 นักเรียน จำนวน......................คน ผ่านจุดประสงค์การเรียนรู้....................คน คิดเป็นร้อยละ…………............ ไม่ผ่านจุดประสงค์การเรียนรู้................คน คิดเป็นร้อยละ....................... นักเรียนไม่ผ่านมีดังนี้…………………………………………………………………………………………….………………………… 1.2 นักเรียนมีความรู้ความเข้าใจ(K).................................................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 1.3 นักเรียนมีความรู้เกิดทักษะ(P)....................................................................................................................... ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 1.4 นักเรียนมีเจตคติ ค่านิยม คุณธรรม จริยธรรม (A)........................................................................................ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ปัญหา อุปสรรค และแนวทางแก้ไข ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................................................................ ข้อเสนอแนะ ............................................................................................................................. ................................................ ............................................................................................................................. ................................................ ลงชื่อ…………………………..…………………ครูผู้สอน (นางสาวขวัญนภา ศรีชาติ) ตำแหน่ง นักศึกษาฝึกประสบการณ์วิชาชีพครู …………../……………./………… 12. ความคิดเห็นครูพี่เลี้ยง ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ลงชื่อ……………………………………….. (นางวราภรณ์ อุ่นเที่ยว) ครูพี่เลี้ยง …………../……………./…………
130 11. ความคิดเห็น/ข้อเสนอแนะผู้บริหาร ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ลงชื่อ ……………………………………… รองผู้อำนวยการสถานศึกษาฝ่ายวิชาการ (นายไมตรี ภูสอดสี) …………../……………./………… 12. ความคิดเห็น/ข้อเสนอแนะผู้อำนวยการสถานศึกษา ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................................................................ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ลงชื่อ……………………..………………..…… ผู้อำนวยการสถานศึกษา (นาางสาวอารีรัตน์ นุตะภิบาล) …………../……………./…………
131 ภาคผนวก
132 ใบงานที่ 12 คำชี้แจง จงตอบคำถามต่อไปนี้ให้ถูกต้อง การปฏิบัติสมถกัมมัฏฐาน โดยการเพ่งอารมณ์จนเกิดสมาธิแน่วแน่มี 4 ระดับ คือ • ปฐมฌาน จิตและสมาธิที่ประกอบด้วย …………………………………………….. • ทุติยฌาน จิตและสมาธิที่ประกอบด้วย …………………………………………….. • ตติยฌาน จิตและสมาธิที่ประกอบด้วย …………………………………………….. • จตุตถฌาน จิตและสมาธิที่ประกอบด้วย …………………………………………….. วิตก วิจาร ปีติ สุข อุเบกขา เอกัคคตา
133 เฉลยใบงานที่ 12 คำชี้แจง จงตอบคำถามต่อไปนี้ให้ถูกต้อง การปฏิบัติสมถกัมมัฏฐาน โดยการเพ่งอารมณ์จนเกิดสมาธิแน่วแน่มี 4 ระดับ คือ • ปฐมฌาน จิตและสมาธิที่ประกอบด้วย วิตก วิจาร ปีติ สุข เอกัคคตา • ทุติยฌาน จิตและสมาธิที่ประกอบด้วย ปีติ สุข เอกัคคตา • ตติยฌาน จิตและสมาธิที่ประกอบด้วย สุข เอกัคคตา • จตุตถฌาน จิตและสมาธิที่ประกอบด้วย อุเบกขา เอกัคคตา การคิดในองค์ฌานขณะทำสมาธิ การพิจารณาในองค์ฌานที่เกิดขณะทำสมาธิ ความอิ่มเอิบใจที่เกิดจากการทำสมาธิจนน้ำตาไหล ความสุขที่เกิดจากสมาธิ โดยปราศจากอามิสเจือปนเป็นความสุขทางใจล้วน จิตวางเฉยในอารมณ์ไม่ยินดียินร้ายต่ออารมณ์ใด ๆ ทั้งภายในและภายนอก จิตมีอารมณ์เป็นหนึ่งเดียวไม่วอกแวกกับอารมณ์ต่าง ๆ ที่เข้ามากระทบ วิตก วิจาร ปีติ สุข อุเบกขา เอกัคคตา
134 แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 13 กลุ่มสาระการเรียนรู้ สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 หน่วยการเรียนรู้ที่8 ธรรมคุณและข้อธรรมสำคัญในกรอบอริยสัจ 4 เวลาเรียน 10 ชั่วโมง เรื่อง ธรรมคุณ 6 พระรัตนตรัย เวลา 3 ชั่วโมง สอนวันที่.....................เดือน...................................พ.ศ.................... ************************************************************************************************** 1. มาตรฐานการเรียนรู้/ตัวชี้วัด มาตรฐาน ส 1.1 รู้และเข้าใจประวัติ ความสำคัญ ศาสดา หลักธรรมของพระพุทธศาสนาหรือศาสนาที่ ตนนับถือและศาสนาอื่น มีศรัทธาที่ถูกต้อง ยึดมั่น และปฏิบัติตามหลักธรรมเพื่ออยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข 2. ตัวชี้วัด ส 1.1 ม.2/8 อธิบายธรรมคุณและข้อธรรมสำคัญในกรอบอริยสัจ 4 หรือหลักธรรมของศาสนาที่ตนนับถือ ตามที่กำหนด เห็นคุณค่าและนำไปพัฒนา แก้ปัญหาของชุมชนและสังคม 3. สาระสำคัญ ธรรมคุณ 6 เป็นหนึ่งในพระรัตนตรัย เป็นธรรมที่พระพุทธเจ้าตรัสไว้ดีแล้ว พระธรรมที่ผู้ศึกษาพึง ปฏิบัติเห็นได้ด้วยตนเอง ไม่จำกัดเวลา สามารถพิสูจน์ได้ เป็นธรรมที่ควรน้อมนำมาปฏิบัติ ผู้ปฏิบัติสามารถรู้ได้ เฉพาะตน 4. จุดประสงค์ 1. อธิบายเกี่ยวกับพระรัตนตรัย (K) 2. จำแนกและวิเคราะห์หลักธรรมคุณ 6 (P) 3. เห็นคุณค่าและความสำคัญของการปฏิบัติตนตามหลักธรรมคุณ 6 (A) 5. สาระการเรียนรู้ 1. พระรัตนตรัย 2. ธรรมคุณ 6 3. ความหมายของอริยสัจ 4 4. พุทธศาสนสุภาษิต 6. คุณลักษณะอันพึงประสงค์ 1. ใฝ่เรียนรู้ 2.มุ่งมั่นในการทำงาน 7. สมรรถนะของผู้เรียน 1. ความสามารถในการคิด 2. ความสามารถในการใช้ทักษะชีวิต 8. การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ : GPAS 5 Steps ชั่วโมงที่ 1 ขั้นที่ 1 ขั้นสังเกต รวบรวมข้อมูล 1.นักเรียนสังเกตภาพที่กำหนด แล้วร่วมกันสนทนา โดยใช้คำถาม ดังนี้
135 •ภาพดังกล่าวคือภาพอะไร (พระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์) •การที่พระพุทธศาสนามีองค์ประกอบครบ 3 องค์ เรียกว่าอะไร (พระรัตนตรัย) •พระรัตนตรัยหมายถึง (แก้วอันประเสริฐ 3 ประการ ได้แก่ พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์) •พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์หมายถึงอะไร (พระพุทธ คือ พระพุทธเจ้า ผู้ตรัสรู้ธรรมโดยพระองค์เอง ประกอบด้วยคุณ 9 ประการ เรียกว่า พุทธคุณ 9 และพระคุณโดยย่อ 3 ประการ พระธรรม คือ คำสอนที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงเอาไว้หลังจากตรัสรู้ เรียกว่า พระธรรมคุณ 6 พระสงฆ์ คือ ผู้ปฏิบัติตามคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า ประกอบด้วยบุคคล 2 ประเภท คือ สมมุติสงฆ์ คือ ผู้อุปสมบท ศึกษาพระธรรมวินัย และพระอริยสงฆ์ คือ ผู้ศึกษาปฏิบัติธรรมจนบรรลุธรรม ตามพระพุทธเจ้าตั้งแต่พระโสดาบัน-พระอรหันต์) 2. นักเรียนพิจารณาบทสวดธัมมานุสสติที่กำหนดให้ แล้วร่วมกันสนทนา โดยใช้คำถาม ดังนี้ บทสวดธัมมานุสสติ (นำ) หันทะ มะยัง ธัมมานุสสะตินะยัง กะโรมะ เส. สะวากขาโต ภะคะวะตา ธัมโม พระธรรม เป็นธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ดีแล้ว สันทิฏฐิโก เป็นธรรมที่ผู้ศึกษา และปฏิบัติพึงเห็นได้ด้วยตนเอง อะกาลิโก เป็นธรรมที่ปฏิบัติได้ และให้ผลได้ไม่จำกัดกาล เอหิปัสสิโก เป็นธรรมที่ควรกล่าวกะผู้อื่นว่าท่านจงมาดูเถิด โอปะนะยิโก เป็นธรรมที่ควรน้อมเข้ามาใส่ตน • บทสวดธัมมานุสสติมีใจความเกี่ยวกับอะไร (เป็นการอธิบายลักษณะของพระธรรมในพระพุทธศาสนา) • พระธรรมมีความสำคัญอย่างไร (ตัวอย่างคำตอบ เป็นหนึ่งในพระรัตนตรัย) 3. นักเรียนศึกษาและรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับเรื่อง พระรัตนตรัย : ธรรมคุณ 6 จากหนังสือเรียน และแหล่งการเรียนรู้อื่น ๆ เพิ่มเติม
136 ขั้นที่ 2 ขั้นคิดวิเคราะห์และสรุปความรู้ 4. นักเรียนจำแนกคุณลักษณะของธรรมคุณ 6 แล้วสรุปความรู้เป็นความคิดรวบยอด ลงในแผนภาพความคิด ในใบงานที่ 13 5. นักเรียนวิเคราะห์เกี่ยวกับความสำคัญของธรรมคุณ 6 ที่มีต่อพุทธศาสนิกชน แล้วสรุปความรู้ เป็นความคิดรวบยอดลงในแผนภาพความคิด ดังตัวอย่าง 6. นักเรียนวิเคราะห์เกี่ยวกับการนำหลักธรรมคุณ 6 มาปฏิบัติในการดำเนินชีวิตว่าส่งผลต่อตนเองและ สังคมอย่างไร แล้วสรุปความรู้เป็นความคิดรวบยอดลงในแผนภาพความคิด ดังตัวอย่าง 7. นักเรียนคิดประเมินเพื่อเพิ่มคุณค่า แล้วสรุปเป็นความคิดรวบยอด โดยใช้คำถาม ดังนี้ • นักเรียนจะนำธรรมะมาปฏิบัติเสริมสร้างชีวิตของตนเองให้ประสบความเจริญรุ่งเรืองอย่างไร (ตัวอย่างคำตอบ ตระหนักถึงคุณค่าและความสำคัญของหลักธรรมเสมอ ดำเนินชีวิต โดยยึดหลักธรรมเป็นแสงสว่างนำทาง) การนำหลักธรรมคุณ 6 มาปฏิบัติในการดำเนินชีวิต ผลที่เกิดขึ้น ผลที่เกิดขึ้น ต่อสังคม สังคมสงบสุข ปัญหาต่าง ๆ ลดลง สังคม เกิดความเจริญรุ่งเรือง ต่อตนเอง ชีวิตมีความสงบสุข ไม่วุ่นวาย และไม่ตก ไปสู่อบายมุข หนทางแห่งความเสื่อม ทำให้พุทธศาสนิกชน ตระหนักถึงคุณค่าของ พระธรรม เป็นสิ่งสำคัญที่ช่วย กระตุ้นให้พุทธศาสนิกชน ศึกษาหลักธรรม เป็นการแนะแนวทาง ในการดำเนินชีวิตของ พุทธศาสนิกชน ความสำคัญของ ธรรมคุณ 6 ที่มีต่อ พุทธศาสนิกชน
137 ชั่วโมงที่ 2 ขั้นที่ 3 ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ 8. นักเรียนเสนอแนวทางการปฏิบัติตามหลักธรรมคุณ 6 จากนั้นบันทึกข้อมูลลงในแผนภาพความคิด ในชิ้นงานที่ 13 เรื่อง ธรรมคุณ 6 9. นักเรียนตรวจสอบความถูกต้องเรียบร้อยของชิ้นงาน หากพบข้อผิดพลาดให้ปรับปรุงแก้ไข ให้ดีขึ้น 10. นักเรียนร่วมกันสรุปสิ่งที่เข้าใจเป็นความรู้ร่วมกัน ดังนี้ ธรรมคุณ 6 เป็นหนึ่งในพระรัตนตรัย เป็นธรรมที่พระพุทธเจ้าตรัสไว้ดีแล้ว พระธรรมที่ผู้ศึกษาพึง ปฏิบัติเห็นได้ด้วยตนเอง ไม่จำกัดเวลา สามารถพิสูจน์ได้ เป็นธรรมที่ควรน้อมนำมาปฏิบัติ ผู้ปฏิบัติสามารถรู้ได้ เฉพาะตน ขั้นที่ 4 ขั้นสื่อสารและนำเสนอ 11. นักเรียนออกมานำเสนอชิ้นงานหน้าชั้นเรียน 12. นักเรียนร่วมกันอภิปรายสรุปเกี่ยวกับวิธีการทำงานให้เห็นการคิดเชิงระบบและวิธีการทำงาน ที่มีแบบแผน ชั่วโมงที่ 3 ขั้นที่ 5 ขั้นประเมินเพื่อเพิ่มคุณค่าบริการสังคมและจิตสาธารณะ 13. ครูกล่าวทักทายนักเรียน สร้างบรรยากาศในห้องเรียน 14. นักเรียนทำแบบฝึกหัดในหนังสือเรียนรายวิชาศาสนา ศีลธรรม จริยธรรม หน้าที่ 99-100จากนั้น ออกมานำเสนอหน้าชั้นเรียน 15. นักเรียนประเมินตนเองหลังการเรียน ในประเด็นต่อไปนี้ • สิ่งที่นักเรียนได้เรียนรู้ในวันนี้คืออะไร • นักเรียนมีส่วนร่วมในกิจกรรมการเรียนรู้มากน้อยเพียงใด • นักเรียนพึงพอใจกับการเรียนรู้ในวันนี้หรือไม่ เพียงใด • นักเรียนจะนำความรู้ที่ได้นี้ไปใช้ให้เกิดประโยชน์แก่ตนเอง ครอบครัว และสังคมทั่วไป ได้อย่างไร จากนั้นแลกเปลี่ยนตรวจสอบขั้นตอนการทำงานทุกขั้นตอนว่าจะเพิ่มคุณค่าไปสู่สังคม เกิด ประโยชน์ต่อสังคมให้มากขึ้นกว่าเดิมในขั้นตอนใดบ้าง สำหรับการทำงานในครั้งต่อไป 9. สื่อการเรียนการสอน 1. ชิ้นงานที่ 1 เรื่อง การเผยแผ่พระพุทธศาสนาเข้าสู่ประเทศเพื่อนบ้าน 2. หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐาน พระพุทธศาสนา ม. 2 3. แบบฝึกทักษะ รายวิชาพื้นฐาน พระพุทธศาสนา ม. 2 หน้า 99-100
138 การวัดและการประเมินผล การวัดและประเมินผลด้าน วิธีการวัด เครื่องมือวัด เกณฑ์การประเมิน 1.อธิบายเกี่ยวกับความหมาย ของพระไตรปิฎก (K) วัดจากการตรวจการ ทำใบงาน ตรวจแบบฝึกหัดหน้า 99-100 ใบงานที่ 13 แบบฝึกหัดในหนังสือ เรียน ตอบคำถามถูกมาก มากกว่าร้อยละ 70 2.วิเคราะห์และจำแนก โครงสร้างและสาระโดยสังเขป ของพระไตรปิฎก (P) ตรวจใบงานที่ 13 ตรวจแบบฝึกหัดหน้า 99-100 ใบงานที่ 13 แบบฝึกหัดในหนังสือ เรียน ตอบคำถามถูกมาก มากกว่าร้อยละ 70 3.เห็นคุณค่าและความสำคัญใน การเรียนรู้พระไตรปิฎกเพื่อ ประโยชน์ทางด้านการศึกษา และนำความรู้ จากหลักธรรมไปปฏิบัติด้วย ตนเอง (A) การสังเกตพฤติกรรม ความสนใจและ ตั้งใจเรียน แบบสังเกตพฤติกรรม ความสนใจและ ตั้งใจเรียน ได้คะแนนในระดับ 3 ขึ้นไป
139 11. บันทึกผลหลังการจัดการเรียนรู้ สรุปผลหลังการจัดการเรียนรู้ 1.1 นักเรียน จำนวน......................คน ผ่านจุดประสงค์การเรียนรู้....................คน คิดเป็นร้อยละ…………............ ไม่ผ่านจุดประสงค์การเรียนรู้................คน คิดเป็นร้อยละ....................... นักเรียนไม่ผ่านมีดังนี้…………………………………………………………………………………………….………………………… 1.2 นักเรียนมีความรู้ความเข้าใจ(K).................................................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 1.3 นักเรียนมีความรู้เกิดทักษะ(P)....................................................................................................................... ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 1.4 นักเรียนมีเจตคติ ค่านิยม คุณธรรม จริยธรรม (A)........................................................................................ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ปัญหา อุปสรรค และแนวทางแก้ไข ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................................................................ ข้อเสนอแนะ ............................................................................................................................. ................................................ ............................................................................................................................. ................................................ ลงชื่อ…………………………..…………………ครูผู้สอน (นางสาวขวัญนภา ศรีชาติ) ตำแหน่ง นักศึกษาฝึกประสบการณ์วิชาชีพครู …………../……………./………… 12. ความคิดเห็นครูพี่เลี้ยง ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ลงชื่อ……………………………………….. (นางวราภรณ์ อุ่นเที่ยว) ครูพี่เลี้ยง …………../……………./…………
140 11. ความคิดเห็น/ข้อเสนอแนะผู้บริหาร ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ลงชื่อ ……………………………………… รองผู้อำนวยการสถานศึกษาฝ่ายวิชาการ (นายไมตรี ภูสอดสี) …………../……………./………… 12. ความคิดเห็น/ข้อเสนอแนะผู้อำนวยการสถานศึกษา ............................................................................................................................. ................................................. ............................................................................................................................................................................ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ลงชื่อ……………………..………………..…… ผู้อำนวยการสถานศึกษา (นาางสาวอารีรัตน์ นุตะภิบาล) …………../……………./…………
141 ภาคผนวก
142 ใบงานที่ 13 ธรรมคุณ 6 คำชี้แจง : ให้นักเรียนเติมคำลงในช่องว่างให้ถูกต้อง ลักษณะของธรรมคุณ 6
143 เฉลยใบงานที่ 13 ธรรมคุณ 6 คำชี้แจง : ให้นักเรียนเติมคำลงในช่องว่างให้ถูกต้อง ลักษณะของธรรมคุณ 6 พระธรรมที่ผู้ศึกษาและปฏิบัติพึงเห็นได้ด้วยตนเอง พระธรรมที่พระพุทธเจ้าตรัสไว้ดีแล้ว พระธรรมที่ไม่ขึ้นกับกาลเวลา พระธรรมที่ควรน้อมนำมาปฏิบัติ พระธรรมที่ควรบอกกล่าวแก่ผู้อื่นให้มาดู พระธรรมที่ผู้รู้สามารถรู้ได้เฉพาะตน
144 แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 14 กลุ่มสาระการเรียนรู้ สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 หน่วยการเรียนรู้ที่8 ธรรมคุณและข้อธรรมสำคัญในกรอบอริยสัจ 4 เวลาเรียน 10 ชั่วโมง เรื่อง ความหมายของอริยสัจ 4 ทุกข์และสมุทัย เวลา 3 ชั่วโมง สอนวันที่.....................เดือน...................................พ.ศ.................... ************************************************************************************************** 1. มาตรฐานการเรียนรู้/ตัวชี้วัด มาตรฐาน ส 1.1 รู้และเข้าใจประวัติ ความสำคัญ ศาสดา หลักธรรมของพระพุทธศาสนาหรือศาสนาที่ ตนนับถือและศาสนาอื่น มีศรัทธาที่ถูกต้อง ยึดมั่น และปฏิบัติตามหลักธรรมเพื่ออยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข 2. ตัวชี้วัด ส 1.1 ม.2/8 อธิบายธรรมคุณและข้อธรรมสำคัญในกรอบอริยสัจ 4 หรือหลักธรรมของศาสนาที่ตนนับถือ ตามที่กำหนด เห็นคุณค่าและนำไปพัฒนา แก้ปัญหาของชุมชนและสังคม 3. สาระสำคัญ อริยสัจ 4 เป็นหลักความจริงแห่งเหตุผลที่สำคัญในการแก้ปัญหา เป็นหัวใจสำคัญของพระพุทธศาสนา ซึ่งสามารถนำหลักธรรมมาใช้เป็นแนวทางในการพัฒนาตนเอง 4. จุดประสงค์ 1. อธิบายอริยสัจ 4 ในเรื่องทุกข์และสมุทัย (K) 2. จำแนกและวิเคราะห์หลักธรรมอริยสัจ 4 ในหมวดทุกข์และสมุทัย (P) 3. เห็นความสำคัญในการนำหลักธรรมไปปฏิบัติใช้ในชีวิตประจำวัน (A) 5. สาระการเรียนรู้ 1. ความหมายของอริยสัจ 4 2. ทุกข์ 3. สมุทัย 6. คุณลักษณะอันพึงประสงค์ 1. ใฝ่เรียนรู้ 2.มุ่งมั่นในการทำงาน 7. สมรรถนะของผู้เรียน 1. ความสามารถในการคิด 2. ความสามารถในการใช้ทักษะชีวิต 8. การจัดกิจกรรมการเรียนรู้ : GPAS 5 Steps ชั่วโมงที่ 1 ขั้นที่ 1 ขั้นสังเกต รวบรวมข้อมูล 1. นักเรียนพิจารณาข้อความที่กำหนดให้ แล้วร่วมกันสนทนา โดยใช้คำถาม ดังนี้ • จากสถานการณ์ดังกล่าว ทุกข์คือเรื่องใด (เงินไม่พอใช้ซื้อกระเป๋า) • จากสถานการณ์ดังกล่าว สาเหตุที่ทำให้เกิดทุกข์ คือสิ่งใด สสิมาอยากได้กระเป๋าใบใหม่ แต่ต้องเก็บเงินไว้จ่ายค่าเรียนพิเศษ จึงทำให้สสิมารู้สึกกระวนกระวายใจเป็นอย่าง มาก เมื่อกลับถึงบ้านก็พบว่ายังมีกระเป๋าที่สามารถใช้ได้อยู่อีกหลายใบจึงตัดสินใจไม่ซื้อ