หนังสืออนุสรณ์งานพระราชทานเพลิงศพ ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช

ท่ีระลึกงานพระราชทานเพลิงศพ
ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช

ที่ระลึกงานพระราชทานเพลิงศพ

ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช ป.ช., ป.ม., ป.ภ., ท.จ.ว.

๒๑ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๖๕
ณ เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส

เขตป้อมปราบศัตรูพ่าย กรุงเทพมหานคร

. .

. 2 .

. .

ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช

๖ มถิ ุนายน พ.ศ. ๒๔๗๔ - ๔ เมษายน พ.ศ. ๒๕๖๕

. 3 .

. .

. 4 .

. .

. 5 .

. .

. 6 .

. .

. 7 .

. .

. 8 .

. .

. 9 .

. .

. 10 .

. .

. 11 .

. .

พวงมาลาพระราชทาน

. 12 .

. .

. 13 .

. .

. 14 .

. .

. 15 .

. .

. 16 .

. .

. 17 .

. .

. 18 .

. .

. 19 .

. .

. 20 .

. .

. 21 .

. .

. 22 .

. .

. 23 .

. .

. 24 .

. .

. 25 .

. .

ส�ำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ

เมอ่ื ความทราบฝา่ ละอองธลุ พี ระบาทวา่ ทา่ นผหู้ ญงิ สมุ าลี จาตกิ วนชิ ป.ช., ป.ม., ป.ภ., ท.จ.ว.,
ได้กราบถวายบังคมลา ณ โรงพยาบาลศิริราช ปิยมหาราชการุณย์ แขวงศิริราช เขตบางกอกน้อย
กรงุ เทพมหานคร เมอ่ื วนั ที่ ๔ เมษายน พ.ศ. ๒๕๖๕ เวลา ๑๒.๐๘ น. พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานโกศแปดเหล่ียม ทรงรับศพอยู่ในพระบรม-
ราชานเุ คราะห์ ๓ วนั มพี ระพธิ ธี รรมสวดพระอภธิ รรมเวลากลางคนื และไดพ้ ระราชทานพวงมาลาของ

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง
สมเด็จพระนางเจ้า ฯ พระบรมราชินี
สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี
สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี
กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี
ทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี
พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี กรมหมื่นสุทธนารีนาถ
สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าพัชรกิติยาภา นเรนทิราเทพยวดี
กรมหลวงราชสาริณีสิริพัชร มหาวัชรราชธิดา
สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าสิริวัณณวรี นารีรัตนราชกัญญา
สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ มหาวชิโรตตมางกูร สิริวิบูลยราชกุมาร
พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสิริภาจุฑาภรณ์ และ
พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอทิตยาทรกิติคุณ
วางหน้าโกศศพ


. 26 .

. .

ในการนี้ สมเดจ็ พระกนษิ ฐาธริ าชเจา้ กรมสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกมุ ารี
เสด็จพระราชดำ�เนินไปในการพระราชทานเพลิงศพ วันที่ ๒๑ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๖๕ เวลา
๑๗.๓๐ น. ณ เมรุหลวงหน้าพลับพลาอศิ รยิ าภรณ์ วัดเทพศริ นิ ทราวาส นับเปน็ พระมหากรุณาธิคณุ
และเกียรติสูงสุดแก่ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช เป็นอย่างยิ่ง หากความทราบด้วยญาณวิถี
ถึงดวงวิญญาณของท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช ได้ด้วยประการใดในสัมปรายภพ คงจะมี
ความปลาบปลื้มซาบซึ้งเป็นล้นพ้น ในพระมหากรุณาธิคุณที่ได้รับพระราชทานเกียรติอันสูงสุด
ในวาระสุดท้ายแห่งชีวิต

ข้าพระพุทธเจ้าผู้เป็นธิดา บุตรเขย และญาติพี่น้อง ขอพระราชทานพระบรมราชวโรกาส
ถวายบังคมแทบเบื้องพระยุคลบาท ด้วยความสำ�นึกในพระมหากรุณาธิคุณหาที่สุดมิได้ และจะ
เทดิ ทนู ไวเ้ หนอื เกลา้ เหนอื กระหมอ่ มเปน็ สรรพสริ มิ งคลแกข่ า้ พระพทุ ธเจา้ และวงศต์ ระกลู สบื ไปตลอดกาล

ควรมคิ วรประการใดแล้วแตจ่ ะทรงพระกรณุ าโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม
ข้าพระพุทธเจ้า คุณหญิงกษมา วรวรรณ ณ อยุธยา
หม่อมราชวงศ์ชาญวุฒิ วรวรรณ
หม่อมหลวงวรุตม์ วรวรรณ
นางนิศากร วรวรรณ ณ อยุธยา
และเครือญาติ

. 27 .

. .

ส�ำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ

ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช ได้ใช้ชีวิตภายใต้พระบรมโพธิสมภารด้วยความน้อมสำ�นึก
ในพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและพระบรมวงศานุวงศ์ทุกพระองค์
อย่างหาที่สุดมิได้ มาโดยตลอดจวบจนวาระแห่งการอนิจกรรม

ในช่วงปลายของชีวิตท่ีก�ำลังกายถดถอยตามสภาพแห่งธรรมชาติ ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช
จึงลดบทบาทในองค์กรสาธารณกุศลหลายแห่ง กระน้ัน ยังคงมุ่งมั่นต้ังใจ และถือเป็นเกียรติยศ
สงู สดุ ทไี่ ดป้ ฏบิ ตั งิ านถวายบางองคก์ รในพระบรมราชปู ถมั ภแ์ ละพระราชปู ถมั ภ์ อาทิ มลู นธิ สิ ายใจไทย
ในพระบรมราชูปถัมภ์ มูลนิธิหัวใจแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ ศิริราชมูลนิธิ
มูลนิธิสวนสมเด็จพระศรีนครินทร์ ในพระราชูปถัมภ์ สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี และ
คณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน โรงเรียนวัดปทุมวนารามในพระราชูปถัมภ์ สมเด็จ
พระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี

ทา่ นผหู้ ญงิ สมุ าลี จาตกิ วนชิ ไดถ้ วายงานอยา่ งเตม็ ก�ำลงั ความสามารถในทกุ หนา้ ทท่ี รี่ บั ผดิ ชอบ
กอปรด้วยความจงรักภักดี และได้รับพระราชทานแนวพระราชด�ำริอันส่งผลให้งานบรรลุเป้าหมาย
ที่วางไว้ ยังความภาคภูมิใจแก่คณะกรรมการ รวมทั้งผู้เกี่ยวข้องทุกคน

ในวาระส�ำคญั ของชว่ งชวี ติ ทา่ นผหู้ ญงิ สมุ าลี จาตกิ วนชิ ไดร้ บั พระมหากรณุ าธคิ ณุ พระราชทาน
น้�ำสังข์และดอกไม้ ยังความเป็นสิริมงคลสูงสุดแก่ท่านผู้หญิงและครอบครัว

เมอื่ ทา่ นผหู้ ญงิ สมุ าลี จาตกิ วนชิ ไดก้ ราบบงั คมทลู ลาถงึ แกอ่ นจิ กรรม เมอื่ วนั ที่ ๔ เมษายน พ.ศ. ๒๕๖๕
ความทราบฝ่าละอองพระบาท สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ
สยามบรมราชกุมารี ทรงพระกรุณาเสด็จพระราชด�ำเนินไปในการพระพิธีธรรมสวดพระอภิธรรมศพ
เม่ือวันที่ ๗ เมษายน พ.ศ. ๒๕๖๕ ณ ศาลาพีชานนท์ วัดธาตุทอง เขตวัฒนา กรุงเทพมหานคร

. 28 .

. .

ในโอกาสทพี่ ระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ มพระราชทาน
เพลิงศพท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช ในวันอาทิตย์ท่ี ๒๑ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๖๕ ณ เมรุหลวง
หน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส

สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี
ทรงพระกรณุ าเสดจ็ พระราชด�ำเนนิ ไปพระราชทานเพลงิ เวลา ๑๗.๓๐ น. นบั เปน็ พระมหากรณุ าธคิ ณุ
ล้นเกล้าล้นกระหม่อมหาที่สุดมิได้ หากท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช ทราบได้ด้วยญาณวิถีใด ก็คง
ปลาบปล้ืมซาบซ้ึงในพระมหากรุณาธิคุณท่ีได้รับพระราชทานเกียรติอันสูงย่ิงในวาระสุดท้ายแห่งชีวิต

ข้าพระพุทธเจ้า ธิดา บุตรเขย และญาติพ่ีน้องของท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช ขอน้อมเกล้า
น้อมกระหม่อมกราบถวายบังคมแทบเบ้ืองพระยุคลบาทด้วยความส�ำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ
เป็นล้นพ้นหาท่ีสุดมิได้


ควรมคิ วรประการใดแลว้ แต่จะทรงพระกรุณาโปรดเกลา้ โปรดกระหมอ่ ม
ข้าพระพุทธเจ้า คุณหญิงกษมา วรวรรณ ณ อยุธยา
หม่อมราชวงศ์ชาญวุฒิ วรวรรณ
หม่อมหลวงวรุตม์ วรวรรณ
นางนิศากร วรวรรณ ณ อยุธยา
และเครือญาติ

. 29 .

. .

. 30 .

. .

. 31 .

. .

. 32 .

. .

ประวัติ
ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช

ป.ช., ป.ม., ป.ภ., ท.จ.ว.

ช่ือ - สกุล ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช ป.ช., ป.ม., ป.ภ., ท.จ.ว. (สกุลเดิม ยุกตะเสวี)
เกิด ๖ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๗๔
บิดา หลวงยุกตเสวีวิวัฒน์ (สิระ ยุกตะเสวี)
มารดา คุณหญิงยุกตเสวีวิวัฒน์ (ถนอมศรี ยุกตะเสวี)
พี่น้อง ๑. ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช (ถึงแก่อนิจกรรม)
๒. พลตรี สุเมธ ยุกตะเสวี (ถึงแก่กรรม) สมรสกับ
การศึกษา สมพิศ (สกุลเดิม สัมฤทธิ์) ถึงแก่กรรม
คู่สมรส ๓. ร้อยเอก สุเทพ ยุกตะเสวี (ถึงแก่กรรม) สมรสกับ
ธิดา วัลลี (สกุลเดิม พหลโยธิน) ถึงแก่กรรม
หลาน ๔. สุนทรี ตยางคานนท์ สมรสกับ ธีระ ตยางคานนท์ (ถึงแก่กรรม)
เหลน ๕. สุพัฒนา อาทรไผท สมรสกับ พลต�ำรวจตรี อังกูร อาทรไผท
ประถมศึกษาและมัธยมศึกษา โรงเรียนวัฒนาวิทยาลัย
. โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา
ศาสตราจารย์ นายแพทย์กษาน จาติกวนิช (ถึงแก่อนิจกรรม)
คุณหญิงกษมา วรวรรณ ณ อยุธยา สมรสกับ
หม่อมราชวงศ์ชาญวุฒิ วรวรรณ
หม่อมหลวงวรุตม์ วรวรรณ สมรสกับ นิศากร วรวรรณ ณ อยุธยา
(สกุลเดิม บัณฑรวรรณ)
เด็กหญิงนภกร วรวรรณ ณ อยุธยา
เด็กชายกฤดา วรวรรณ ณ อยุธยา
เด็กหญิงวีรินทร์ วรวรรณ ณ อยุธยา

33 .

. .

ต�ำแหน่งหน้าที่การงานที่ส�ำคัญ

• นายกมูลนิธิสวนสมเด็จพระศรีนครินทร์ ในพระราชูปถัมภ์ สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี
(สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงพระกรุณาแต่งตั้ง พ.ศ. ๒๕๓๑)

• กรรมการมูลนิธิสายใจไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ ต้ังแต่เดือนกันยายน พ.ศ. ๒๕๔๒
• รองประธานกรรมการมูลนิธิสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก
• นายกกิตติมศักด์ิสมาคมสตรีภาคพื้นแปซิฟิกและเอเชียอาคเนย์แห่งประเทศไทย
ในพระบรมราชินูปถัมภ์ (เป็นนายกสมาคม พ.ศ. ๒๕๒๒ - ๒๕๒๘ จากน้ันได้รับแต่งตั้งเป็น

นายกกิตติมศักด์ิ)
• นายกก่อต้ังสมาคมติดตามการพัฒนาสตรีในประเทศไทย (ตพส. ไทย)

(เป็นประธานก่อตั้งเม่ือ พ.ศ. ๒๕๔๒ และเป็นนายกสมาคมจนถึง พ.ศ. ๒๕๕๑)
• ประธานกิตติมศักดิ์มูลนิธิราชประชาสมาสัย ในพระบรมราชูปถัมภ์ พ.ศ. ๒๕๕๓ - ๒๕๖๕
(เป็นประธานมูลนิธิ พ.ศ. ๒๕๔๖ - ๒๕๕๓)
• ท่ีปรึกษาสภาสตรีแห่งชาติ ในพระบรมราชินูปถัมภ์

(เป็นประธานสภาสตรี พ.ศ. ๒๕๒๐ - ๒๕๒๒)
• ประธานกิตติมศักดิ์มูลนิธิอนุเคราะห์คนพิการในพระราชูปถัมภ์

สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี (เป็นประธานกรรมการมูลนิธิ พ.ศ. ๒๕๐๓ - ๒๕๐๖
เป็นประธานกิตติมศักด์ิ พ.ศ. ๒๕๔๐ - ๒๕๕๖)
• ท่ีปรึกษากิตติมศักดิ์มูลนิธิ ซี.ซี.เอฟ. เพื่อเด็กและเยาวชน ในพระราชูปถัมภ์

สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี (เป็นประธานคณะกรรมการมูลนิธิ
พ.ศ. ๒๕๔๕ - ๒๕๕๑)
• ที่ปรึกษากิตติมศักด์ิมูลนิธิหัวใจแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์
(เป็นรองประธานคนท่ี ๑ พ.ศ. ๒๕๔๓ - ๒๕๕๓)
• รองประธานคณะกรรมการฝ่ายคฤหัสถ์ ด�ำเนินงานโครงการกองทุนปลูกรากแก้วศาสนทายาท
วัดพระราม ๙ กาญจนาภิเษก ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๕๔๖
• ท่ีปรึกษากิตติมศักด์ิมูลนิธิกองทุนการกุศลสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี
(พ.ศ. ๒๕๕๓ - ๒๕๖๑) (เป็นกรรมการบริหารและรองประธานแต่แรกตั้ง พ.ศ. ๒๕๒๓
และรับแต่งตั้งเป็นประธาน พ.ศ. ๒๕๕๒)
• กรรมการบริหารศิริราชมูลนิธิ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี
ทรงด�ำรงต�ำแหน่งประธานมูลนิธิ
• ประธานก่อต้ังและที่ปรึกษามูลนิธิโรงเรียนวัฒนาวิทยาลัย
• ท่ีปรึกษาสมาคมศิษย์วังหลัง - วัฒนา (นายกสมาคม พ.ศ. ๒๕๐๘ - ๒๕๐๙)
• ที่ปรึกษาชมรมไทย-อิสราเอล (ประธานชมรม พ.ศ. ๒๕๑๘ - ๒๕๒๕)

. 34 .

. .

• ประธานก่อต้ังและท่ีปรึกษาคณะกรรมการมูลนิธิสวัสดิการโรงเรียนประถมนนทรี
ในพระบรมราชินูปถัมภ์ สมเด็จพระนางเจ้าร�ำไพพรรณี พระบรมราชินีในรัชกาลที่ ๗

• ประธานแผนกจ�ำหน่ายเครื่องหมายกาชาด สภากาชาดไทย (พ.ศ. ๒๕๒๓ - ๒๕๕๐)
• กรรมการบริหาร มูลนิธิเด็กโสสะแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชินูปถัมภ์
• ประธานก่อตั้งคณะกรรมการบริหารและประสานงานองค์กรเอกชนพัฒนาชนบท (กป.อพช.)

บทบาทในเวทีสากล

พ.ศ. ๒๕๐๓ ได้รับเชิญจากกระทรวงการต่างประเทศ สหรัฐอเมริกา เข้าร่วมประชุม
The White House Conference on Children และดูงานฟื้นฟูสมรรถภาพ
คนพิการ งานองค์การสตรี และงานหาทุนเพ่ือการสังคมสงเคราะห์เป็นเวลา
๓ เดือน

พ.ศ. ๒๕๐๙ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ร่วมคณะผู้แทนสภากาชาดไทย
ไปเย่ียมประชาชนในบาหลี ประเทศอินโดนีเซีย ที่ประสบภัยจากภูเขาไฟระเบิด
และชมกิจการของสภากาชาดอินโดนีเซีย

พ.ศ. ๒๕๒๐ เป็นประธานจัดสัมมนาและประธานในการสัมมนาเรื่องบทบาทขององค์การสตรี
ในการส่งเสริมศิลปหัตถกรรมพ้ืนบ้านในกลุ่มประเทศอาเซียนในความอุปการะ
ขององค์การยูเนสโก ณ กรุงเทพมหานคร

พ.ศ. ๒๕๒๑ เป็นหัวหน้าคณะผู้แทนสภาสตรีแห่งชาติฯ ไปเยือนสาธารณรัฐประชาชนจีน
ตามค�ำเชิญของสหพันธ์สตรีจีน

พ.ศ. ๒๕๒๗ เป็นหัวหน้าคณะผู้แทนไทยเข้าร่วมประชุมสมาคมสตรีภาคพ้ืนแปซิฟิกและเอเชีย
อาคเนย์ระหว่างประเทศ ณ กรุงโตเกียว ประเทศญี่ปุ่น ได้รับเลือกตั้งเป็น
รองประธาน คนท่ี ๑ ของสมาคมสตรีภาคพ้ืนแปซิฟิกและเอเชียอาคเนย์ระหว่าง
ประเทศ

พ.ศ. ๒๕๒๘ เป็นหัวหน้าคณะผู้แทนภาคเอกชนเข้าร่วมประชุมภาคเอกชนเน่ืองในโอกาส
ครบทศวรรษของการพัฒนาสตรี ณ กรุงไนโรบี ประเทศเคนยา

. 35 .

. .

พ.ศ. ๒๕๓๑ เป็นหัวหน้าคณะผู้แทนประเทศไทยเข้าประชุม คร้ังที่ ๑๗ ของสมาคมสตรี
ภาคพ้ืนแปซิฟิกและเอเชียอาคเนย์ระหว่างประเทศ ณ กรุงแคนเบอร์รา
ประเทศออสเตรเลีย ได้รับเลือกเป็นนายกสมาคมสตรีภาคพื้นแปซิฟิก
และเอเชียอาคเนย์ระหว่างประเทศ

พ.ศ. ๒๕๓๓ เป็นประธานการจัดประชุมใหญ่สมาคมสตรีภาคพื้นแปซิฟิกและเอเชียอาคเนย์
ระหว่างประเทศ คร้ังท่ี ๑๘ ณ สวนสามพราน จังหวัดนครปฐม ได้รับเลือกตั้ง
ให้ด�ำรงต�ำแหน่งประธานสมาคมสตรีภาคพ้ืนแปซิฟิกและเอเชียอาคเนย์
ระหว่างประเทศ เป็นสมัยท่ีสอง (พ.ศ. ๒๕๓๔ - ๒๕๓๗)

พ.ศ. ๒๕๓๕ ได้รับแต่งตั้งจากองค์กรเอกชนท่ีมีสถานภาพเป็นท่ีปรึกษาองค์การสหประชาชาติ
ให้ท�ำหน้าท่ีประธานประสานงานภาคเอกชนประจ�ำภูมิภาคเอเชียและแปซิฟิก
เพ่ือเตรียมการประชุมระดับโลกเรื่องสตรี คร้ังท่ี ๔ ขององค์การสหประชาชาติ
และการประชุมระดับโลกเรื่องสตรี ครั้งที่ ๔ ของภาคเอกชน ในเดือนสิงหาคม -
กันยายน พ.ศ. ๒๕๓๘ ณ กรุงปักกิ่ง สาธารณรัฐประชาชนจีน

พ.ศ. ๒๕๓๖ ก่อตั้งคณะท�ำงานภาคเอกชนภูมิภาคเอเชียและแปซิฟิก เพื่อผนึกพลังภาคเอกชน
ในการประชุมระดับโลกเรื่องสตรี คร้ังที่ ๔ ขององค์การสหประชาชาติ
และของภาคเอกชน และได้รับเลือกเป็นประธานคณะท�ำงานภาคเอกชนฯ
จนเสร็จสิ้นการประชุมใน พ.ศ. ๒๕๓๘

พ.ศ. ๒๕๓๖ เป็นประธานเตรียมการประชุมและประธานอ�ำนวยการประชุมภาคเอกชน
ซึ่งคณะกรรมาธิการเศรษฐกิจและสังคมภูมิภาคเอเชียและแปซิฟิก
ขององค์การสหประชาชาติ จัดเพ่ือเตรียมการประชุมระดับโลกเร่ืองสตรี คร้ังที่ ๔

พ.ศ. ๒๕๓๗ เป็นประธานอ�ำนวยการประชุมภาคเอกชน ซึ่งจัดคู่ขนานกับการประชุม
ระดับรัฐมนตรีของประเทศในภูมิภาคเอเชียและแปซิฟิก เพ่ือเตรียมข้อเสนอ
ของภูมิภาคต่อการประชุมระดับโลกเร่ืองสตรี คร้ังท่ี ๔ ณ กรุงจาการ์ตา
ประเทศอินโดนีเซีย

พ.ศ. ๒๕๓๗ เป็นประธานการประชุมใหญ่สมาคมสตรีภาคพ้ืนแปซิฟิกและเอเชียอาคเนย์
ระหว่างประเทศ คร้ังท่ี ๑๙ ณ กรุงนูกูอะโลฟา ราชอาณาจักรตองกา
ได้รับแต่งต้ังให้ด�ำรงต�ำแหน่งนายกกิตติมศักด์ิตลอดชีพ และเป็นผู้แทนสมาคม
ในการประสานงานภูมิภาคเอเชียและแปซิฟิก

. 36 .

. .

พ.ศ. ๒๕๓๗ ร่วมการประชุมและเป็น Keynote Speaker ในการประชุมนานาชาติ
ครั้งที่ ๑๕ ของ Federation of Asia-Pacific Women’s Association
ท่ีเกาะกวม กลางมหาสมุทรแปซิฟิก

พ.ศ. ๒๕๓๘ เป็นประธานอ�ำนวยการประชุมภาคเอกชน ที่หวยโหรว
สาธารณรัฐประชาชนจีน และประธานประสานงานภาคเอกชนประจ�ำชาติ
ภาคเอเชียแปซิฟิก ในการประชุมระดับโลกเรื่องสตรี คร้ังท่ี ๔
ขององค์การสหประชาชาติ ณ กรุงปักกิ่ง สาธารณรัฐประชาชนจีน

พ.ศ. ๒๕๓๘ ร่วมการประชุมและเป็นสมาชิกก่อต้ัง South East Asia Women’s Watch
ในภาคพ้ืนเอเชียและแปซิฟิก ณ กรุงมะนิลา ประเทศฟิลิปปินส์

พ.ศ. ๒๕๓๘ เป็นประธานก่อตั้ง Asia Pacific Women’s Watch เพื่อติดตามการท�ำงาน
ตามมติและข้อตกลงของรัฐบาลและภาคเอกชนในการประชุมระดับโลกว่าด้วย
เรื่องสตรี คร้ังท่ี ๔ และได้รับเลือกต้ังเป็นประธานกิตติมศักดิ์ของคณะ

พ.ศ. ๒๕๔๒ ร่วมการประชุมและท�ำหน้าที่เป็นประธานกรรมการที่ประชุม Asia Pacific
Regional NGO Symposium ที่มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
วิทยาเขตก�ำแพงแสน จังหวัดนครปฐม

พ.ศ. ๒๕๔๓ เป็นหัวหน้าคณะผู้แทนองค์กรเอกชนร่วมคณะผู้แทนไทยไปประชุมสมัชชา
สหประชาชาติสมัยพิเศษ เร่ือง “Women 2000: Gender Equality,
Development and Peace for the Twenty-first Century”
ณ นครนิวยอร์ก สหรัฐอเมริกา

พ.ศ. ๒๕๔๔ ร่วมประชุมคณะมนตรีสมาคมสตรีภาคพื้นแปซิฟิกและเอเชียอาคเนย์
ระหว่างประเทศ ท่ี National Education Center, Ranzan ณ กรุงโตเกียว
ประเทศญ่ีปุ่น

พ.ศ. ๒๕๔๗ ประชุมเตรียมงานภาคเอกชนก่อนงาน Beijing+10
ท่ีมหาวิทยาลัยมหิดล วิทยาเขตศาลายา จังหวัดนครปฐม

พ.ศ. ๒๕๔๘ ร่วมการประชุมติดตามและประเมินผลการพัฒนาสตรีสิบปีหลังแผนปฏิบัติการปักกิ่ง
ณ กรุงปักก่ิง สาธารณรัฐประชาชนจีน

. 37 .

. .

เครื่องราชอิสริยาภรณ์สูงสุดที่ได้รับพระราชทาน

พ.ศ. ๒๕๑๑ เหรียญกาชาดสมนาคุณช้ัน ๑
พ.ศ. ๒๕๒๕ ประถมาภรณ์มงกุฎไทย
พ.ศ. ๒๕๒๗ เหรียญสนองเสรีชน
พ.ศ. ๒๕๒๘ ประถมาภรณ์ช้างเผือก
พ.ศ. ๒๕๓๓ ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ฝ่ายใน)
พ.ศ. ๒๕๔๔ ปฐมดิเรกคุณาภรณ์

รางวัลและเกียรติคุณที่ได้รับ

พ.ศ. ๒๕๒๐ นักสังคมสงเคราะห์ดีเด่น สาขาบริหารงานสังคม ของมูลนิธิศาสตราจารย์ปกรณ์
อังศุสิงห์ และกรมประชาสงเคราะห์

พ.ศ. ๒๕๓๒ นักพัฒนาชนบทดีเด่นของคณะกรรมการประสานงานองค์กรเอกชนพัฒนาชนบท
ภาคอีสาน

พ.ศ. ๒๕๓๗ บุคคลที่มีผลงานและบทบาทดีเด่น สาขาพัฒนาสตรี ของคณะกรรมการส่งเสริม
และประสานงานสตรีแห่งชาติ ส�ำนักนายกรัฐมนตรี

พ.ศ. ๒๕๔๗ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ
(พระอิสริยยศขณะน้ัน) ประทานโล่ “เชิดชูเกียรติสตรีไทยดีเด่น ประจ�ำปี ๒๕๔๗”
ของสภาสตรีแห่งชาติ ในพระบรมราชินูปถัมภ์

พ.ศ. ๒๕๔๗ The Pan Pacific and South East Asia Women’s Association
มอบ PPSEAWA Award 2004 for Most Outstanding Contribution
to Raising the Status of Women

พ.ศ. ๒๕๔๘ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ
(พระอิสริยยศขณะนั้น) ประทานโล่ “รางวัลพลังใจ เพ่ือสังคมไทย”
ของสมาคมส่งเสริมสถานภาพสตรีในพระอุปถัมภ์
พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ

. 38 .

. .

พ.ศ. ๒๕๔๙ ประกาศเกียรติคุณรางวัลมนุษยสัมพันธ์ยอดเยี่ยมโล่ทองค�ำเกียรติยศ
ประจ�ำ พ.ศ. ๒๕๔๘ ของมนุษยสัมพันธ์สมาคมแห่งประเทศไทย

พ.ศ. ๒๕๕๐ ประกาศเกียรติคุณ “แม่ดีเด่นแห่งปี” ของกรุงเทพมหานคร
เน่ืองในวันแม่ประจ�ำปี ๒๕๕๐

พ.ศ. ๒๕๕๑ สมาคมคลังปัญญาอาวุโสมอบโล่รางวัล “ผู้สูงอายุตัวอย่างประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๕๐”
พ.ศ. ๒๕๕๑ สมาคมศิษย์วังหลัง - วัฒนา ยกย่องเป็น “ศิษย์เกียรติยศประจ�ำปี พ.ศ. ๒๕๕๑”
พ.ศ. ๒๕๕๓ รับมอบจาก ฯพณฯ นายกรัฐมนตรี อภิสิทธ์ิ เวชชาชีวะ โล่เกียรติยศ

“สตรีไทยเข้มแข็ง” คนแรกของประเทศไทย ของหอการค้าไทย
และสภาหอการค้าแห่งประเทศไทย ในงาน “ราตรีร้อยใจเทิดไท้องค์ราชันย์
องค์ราชินี” ในวันที่ ๑๖ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๓
พ.ศ. ๒๕๕๓ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ มอบโล่ประกาศเกียรติคุณ
ในการได้รับคัดเลือกเป็น “บุคคลเกียรติยศดีเด่น” ด้านการส่งเสริม
ความเสมอภาคหญิงชายและการคุ้มครองสิทธิสตรี
พ.ศ. ๒๕๕๓ คณะกรรมาธิการศาสนา ศิลปะและวัฒนธรรม สภาผู้แทนราษฎร
มอบโล่ประกาศเกียรติคุณ ผู้มีพุทธคุณูปการต่อพระพุทธศาสนา
“ระดับกาญจนเกียรติคุณ”
พ.ศ. ๒๕๕๔ ได้รับการสดุดีเกียรติคุณ ยกย่องให้เป็นผู้สูงอายุแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๕๔
จากคณะกรรมการผู้สูงอายุแห่งชาติ และกระทรวงการพัฒนาสังคม
และความม่ันคงของมนุษย์ ในวันท่ี ๔ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๔
ณ สโมสรทหารบก ถนนวิภาวดีรังสิต
พ.ศ. ๒๕๕๔ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุ
(พระอิสริยยศขณะน้ัน) ประทานพระวโรกาสให้ประธานสภาสังคมสงเคราะห์
แห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ น�ำเฝ้ารับประทานโล่รางวัล
“มหิดลวรานุสรณ์” ประจ�ำปี ๒๕๕๓ ในวันที่ ๑๙ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๕๔
ณ พระต�ำหนักวังสวนกุหลาบ

. 39 .

. .

ปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์

พ.ศ. ๒๕๔๑ วิทยาลัยโยนก มอบปริญญาศิลปศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์
สาขาจิตวิทยาองค์การ

พ.ศ. ๒๕๔๕ มหาวิทยาลัยศรีปทุม มอบปริญญาศิลปศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์
พ.ศ. ๒๕๔๕ มหาวิทยาลัยกรุงเทพ มอบปริญญานิเทศศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์
พ.ศ. ๒๕๕๑ รับพระราชทานปริญญาสังคมศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ มหาวิทยาลัยมหิดล
พ.ศ. ๒๕๕๒ รับประทานปริญญาศาสนศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์

มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย จากประธานคณะผู้ปฏิบัติงานแทน
สมเด็จพระสังฆราช
พ.ศ. ๒๕๕๒ รับพระราชทานปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์
พ.ศ. ๒๕๕๓ รับประทานปริญญาพุทธศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักด์ิ สาขาวิชาสังคมสงเคราะห์
มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย จากสมเด็จพระมหารัชมังคลาจารย์
คณะผู้ปฏิบัติงานแทนสมเด็จพระสังฆราช

. 40 .

. .

ประวตั ทิ า่ นผหู้ ญงิ สมุ าลี จาตกิ วนชิ ทนี่ �ำเสนอขา้ งตน้ ไดค้ ดั สรรจากเอกสารทที่ า่ นไดเ้ รยี บเรยี งขนึ้
เมื่อ พ.ศ. ๒๕๕๕ จึงมั่นใจได้ว่าเป็นบทบาทและผลงานที่ท่านมีความผูกพันและภาคภูมิใจมากท่ีสุด

โดยท่ัวไปท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช เป็นผู้มีสุขภาพแข็งแรง งามสมวัย มีชีวิตชีวา
เปี่ยมด้วยพลังและความกระตือรือร้นที่จะท�ำกิจกรรมต่าง ๆ แต่ในระยะเวลากว่าสองปีที่ผ่านมา
สถานการณ์โควิดท�ำให้ครอบครัวต้องเลื่อนการจัดงานฉลองวันเกิดครบ ๙๐ ปีของท่านออกไป
และไม่สามารถจัดโอกาสให้ท่านได้พบปะกบั ญาติมิตรเช่นเคย ท้ังท่านยงั มีอาการเจบ็ ปว่ ยทต่ี ้องเขา้ รับ
การดูแลรักษาในโรงพยาบาลหลายคร้ัง

การจากไปของทา่ นผหู้ ญงิ สมุ าลี จาตกิ วนชิ ในวนั ท่ี ๔ เมษายน พ.ศ. ๒๕๖๕ จงึ ยงั ความตกใจ
โศกเศร้าอาลัยอย่างกว้างขวาง ทางครอบครัวจึงได้ขอความกรุณาจากศาสตราจารย์คลินิกเกียรติคุณ
นายแพทย์ประดิษฐ์ ปัญจวีณิน ผู้ท่ีได้กรุณาดูแลรักษาท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช อย่างต่อเนื่อง
ตง้ั แต่ พ.ศ. ๒๕๕๔ ไดป้ ระมวลประวตั สิ ขุ ภาพของทา่ นพรอ้ มคดั สรรบทความทางวชิ าการของคณะแพทย์
ผู้เชี่ยวชาญในโรคท่ีเก่ียวข้อง เพื่อความเข้าใจของผู้ที่รักและห่วงใยท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช
และเพื่อเป็นสารประโยชน์ส�ำหรับผู้อ่านท่ีจะได้เข้าใจถึงการเจ็บป่วยในผู้สูงวัย

. 41 .

. .

ประวัติสุขภาพท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช

ศาสตราจารย์คลินิกเกียรติคุณ นายแพทย์ประดิษฐ์ ปญั จวีณิน

ท่านผู้หญิงสุมาลีเข้ารับการรักษาที่โรงพยาบาลศิริราชครั้งแรกเมื่อวันที่ ๑๗ กรกฎาคม
พ.ศ. ๒๕๔๑ ด้วยโรคความดันโลหิตสูงและโรคไขมันในเลือดสูง ต่อมาท่านมีอาการของ
โรคหลอดเลอื ดหวั ใจตบี และไดร้ บั การผา่ ตดั เชือ่ มหลอดเลอื ดหวั ใจ (Bypass) เมือ่ วนั ที่ ๒๔ มถิ นุ ายน
พ.ศ. ๒๕๔๗ หลังจากนั้นท่านผู้หญิงสุมาลีก็มีสุขภาพแข็งแรงดีมาโดยตลอด

พ.ศ. ๒๕๕๔ ท่านผู้หญิงสุมาลีเริ่มมีอาการหลงลืมง่าย โดยจำ�เหตุการณ์ที่เพิ่งเกิดขึ้น
ในปจั จุบนั ไม่ค่อยได้ และได้รับการวินจิ ฉยั วา่ เป็นโรคอลั ไซเมอร์ (Alzheimer’s disease) ระยะแรก
มีอาการไม่มาก และยังสามารถใช้ชีวิตได้ตามปกติ แต่เมื่อท่านอายุมากขึ้น อาการของโรคก็ค่อย ๆ
มากขึ้นตามลำ�ดับ เพราะโรคนี้ไม่มียารักษาโดยตรง ทำ�ได้เพียงให้ยาประคับประคองเพื่อให้
การดำ�เนินโรคช้าลงเท่านั้น

ต่อมา เม่ือ พ.ศ. ๒๕๕๖ ท่านผู้หญิงมีอาการหลงลืมมากขึ้นจนกระท่ังน�ำไปสู่ภาวะ
ความจ�ำเส่ือม (Dementia) ท�ำให้การด�ำเนินชีวิตตามปกติของท่านเปล่ียนแปลงไป แม้ว่าจะได้รับ
การรักษาดูแลอย่างเต็มท่ีแล้วก็ตาม อาการก็ยังคงด�ำเนินต่อไปด้วยลักษณะของตัวโรคเอง

เม่ือวันที่ ๑๗ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๘ ท่านได้รับการผ่าตัดเช่ือมหลอดเลือดหัวใจ (Bypass)
ครั้งท่ี ๒ เน่ืองจากมีอาการของโรคหลอดเลือดหัวใจตีบเกิดขึ้นอีก

ในช่วง ๓ - ๔ ปีหลัง อาการของโรคอัลไซเมอร์ท่ีท่านเป็นอยู่ก็มีอาการมากข้ึนเร่ือย ๆ
ความจ�ำของท่านลดลงมากจนไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ ต้องมีผู้ดูแลตลอดเวลา และต้องเข้ารับ
การรักษาในโรงพยาบาลบ่อยครั้งขึ้น

. 42 .

. .

เมือ่ วนั ที่ ๑๙ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๖๔ ทา่ นมอี าการหาวบอ่ ย ๆ และซมึ ลงกวา่ ปกติ รว่ มกบั
ชพี จรเตน้ ชา้ มาก ประมาณ ๔๐ ครงั้ ตอ่ นาที จงึ เขา้ รบั การรกั ษาทโี่ รงพยาบาลศริ ริ าช ปยิ มหาราชการณุ ย์
ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นโรคความเสื่อมของจุดกำ�เนิดไฟฟ้าของหัวใจ (Sick Sinus Syndrome)
และได้รับการรักษาด้วยการใส่เครื่องกระตุ้นหัวใจ (Pacemaker)

หลังจากนั้น ท่านผู้หญิงสุมาลีได้เข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลช่วงเวลาสั้น ๆ อีก ๓ ครั้ง
ด้วยเรือ่ งความผิดปกตขิ องระบบขบั ถา่ ย และมอี าการสับสนเป็นชว่ ง ๆ รบั ประทานอาหารไดน้ อ้ ยลง
ต้องใช้อาหารเสริมช่วย รวมทั้งมีอาการทางสมองที่ค่อย ๆ เพิ่มขึ้นตามลำ�ดับ

ครั้งหลังสุดท่านเข้ารับการรักษาเมื่อวันที่ ๙ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๖๕ เนื่องจากหกล้ม
และมกี ระดกู ขอ้ สะโพกขวาหกั ไดร้ บั การรกั ษาดว้ ยการผา่ ตดั ซงึ่ ชว่ งนนั้ ทา่ นมอี าการทางสมองเพมิ่ ขนึ้
โดยมอี าการหลบั มาก รบั ประทานอาหารไดน้ อ้ ย จ�ำ เปน็ ตอ้ งใหอ้ าหารทางสายยางเพือ่ เพิม่ สารอาหาร
ระหว่างอยู่ในโรงพยาบาลท่านมีอาการสำ�ลักอาหารเข้าไปในหลอดลมและปอด ทำ�ให้เกิดภาวะ
ติดเชื้อในปอดและติดเชื้อในกระแสเลือด ร่วมกับมีภาวะแทรกซ้อนที่เกิดจากการติดเชื้อ
ในกระแสเลือด โดยมีภาวะตับอักเสบเฉียบพลัน ภาวะไตวายเฉียบพลัน และภาวะลำ�ไส้ขาดเลือด
จึงได้รับการรักษาด้วยการล้างไตและให้ยาปฏิชีวนะร่วมกับการรักษาแบบประคับประคองด้านอื่น ๆ
แต่ไม่สามารถควบคุมภาวะติดเชื้อและภาวะแทรกซ้อนที่เกิดจากการติดเชื้อได้

ท่านผู้หญิงจากไปอย่างสงบเมื่อวันที่ ๔ เมษายน พ.ศ. ๒๕๖๕ เวลา ๑๒.๐๘ น. สิริอายุ
๙๐ ปี ๙ เดือน ๒๘ วัน

. 43 .

. .

. 44 .

. .

พระธรรมเทศนา
พระราชวรญาณโสภณ (ชุบ เขมงฺกโร)
เจ้าอาวาสวัดธาตุทอง พระอารามหลวง

ในการพระราชทานพระบรมราชานุเคราะห์
พระพิธีธรรมสวดพระอภิธรรมท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช
ณ ศาลาพีชานนท์ วัดธาตุทอง พระอารามหลวง เขตวัฒนา กรุงเทพมหานคร
วันอาทิตย์ที่ ๑๐ เมษายน พ.ศ. ๒๕๖๕ เวลา ๑๐.๐๐ น.

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
ปูชา จ ปูชนียานํ

ณ บัดน้ี จักแสดงพระธรรมเทศนาเป็นธรรมกถาอนุโมทนาแก่คณะเจ้าภาพท่ีได้น�ำเรือนร่าง
ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช มาบ�ำเพ็ญกุศล ณ วัดธาตุทอง เมื่อวันอังคารที่ ๕ เมษายน
พุทธศกั ราช ๒๕๖๕ นายจิรายุ อิศรางกูร ณ อยธุ ยา องคมนตรี ได้เปน็ ประธานในพธิ ีพระราชทาน
น้ําหลวงอาบศพ นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณอย่างสูงสุด

อีกท้ัง สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี
เสด็จพระราชด�ำเนินมาทรงเป็นประธาน ในการพระพิธีธรรมสวดพระอภิธรรม เม่ือวันท่ี ๗ เมษายน
พ.ศ. ๒๕๖๕ และยังมีพระเถรานุเถระ องคมนตรี อดีตนายกรัฐมนตรี รวมทั้งแขกผู้มีเกียรติมาร่วม
บ�ำเพ็ญกุศลทักษิณานุปทานอุทิศ ต้ังแต่วันถึงแก่อนิจกรรมเป็นล�ำดับมา

การบ�ำเพ็ญกุศลอุทิศแก่ผู้ล่วงลับดับชีวิต เรียกทักษิณานุปทาน พระบรมศาสดาตรัสไว้ว่าได้
อานิสงส์มากท้ังผู้ให้และผู้รับ งานศพเป็นประเพณีและวัฒนธรรมของชาวไทย คนไปงานศพเพราะ
ความดีของท่านผู้จากไป เป็นการแสดงนํ้าใจ เป็นการแสดงความกตัญญูของผู้ใกล้ชิด เป็นการแสดง
ความดีงามและเป็นการเสียสละของญาติมิตร และท�ำให้มองเห็นสัจธรรมชีวิต

พระพุทธศาสนา บัญญัติมงคลไว้ท้ังหมด ๓๘ ประการ วันนี้อาตมาจะกล่าวถึงเฉพาะมงคล
ข้อที่ ๓ มงคล แปลว่า ความดี

มงคลข้อท่ี ๓ ปูชา จ ปูชนียานํ เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ หมายความว่า การบูชาบุคคลที่ควรบูชา
เป็นอุดมมงคล

หลักใหญ่ คือ ความกตัญญู บูชา และอาลัย

. 45 .

. .

กตัญญูรู้คุณท่านส�ำคัญนัก นี้เป็นหลักคนดีมีครบถ้วน
ตอบแทนท่านให้งามตามสมควร คนดีล้วนใจมั่นกตัญญู
คุณธรรมข้อกตัญญู เป็นเหตุให้ยกย่องเชิดชู ไม่ลบหลู่ผู้มีพระคุณ
บูชา คือ ยกย่องให้เกียรติ ในทางพระพุทธศาสนา เรียกส่ิงอันบุคคลพึงยกย่องให้เกียรติว่า
ปูชนีย ท่านจัดเป็นหลักใหญ่ ๆ ไว้ ๓ ประการ คือ
๑. ปูชนียวัตถุ
๒. ปูชนียสถาน
๓. ปูชนียบุคคล
ค�ำว่า ปูชนียบุคคล หมายถึง บุคคลผู้ท่ีน่านับถือ คนที่น่าบูชา หรือควรเชิดชูบูชา
ตัวอย่างเช่น บิดา มารดา เป็นต้น
ด้วยเหตุน้ีพระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสรับรองเป็นภาษาบาลี และให้ความหมายไว้ว่า
ปูชา จ ปูชนียานํ เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ
การบูชาบุคคลท่ีควรบูชาเป็นอุดมมงคล
ส่วนค�ำว่า “อาลัย” ท่านให้ความหมายไว้เป็น ๒ นัย คือ
๑. แปลว่า อยู่ หมายถึง เลือดเนื้อของเราที่ได้จากท่าน แม้ท่านจากไป แต่อีกส่วนหน่ึง
ยังคงอยู่
๒. ค�ำว่า “อาลัย” คู่กับค�ำว่า “อาวรณ์” ได้แก่ ความเสียดาย
อาตมาขอสนบั สนนุ ทเี่ จา้ ภาพจะน�ำ รา่ งทา่ นผหู้ ญงิ สมุ าลี จาตกิ วนชิ กลบั ไปพกั ทบี่ า้ นยกุ ตะเสวี
ซึ่งเปรียบเหมือนมหาวิทยาลัยชีวิต มีคุณหลวงยุกตเสวีวิวัฒน์ คุณหญิงถนอมศรี ยุกตะเสวี
ศาสตราจารย์ นายแพทย์กษาน และท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช เป็นตัวอย่างที่ดี มีค่ากว่าคำ�สอน
ท่านผู้หญิงสุมาลี วัย ๘๐ - ๙๐ ปี ผู้ได้รับการยกย่องให้เป็นผู้สูงอายุแห่งชาติประจำ�ปี ๒๕๕๔
สิ่งสำ�คัญที่คุณหญิงกษมา บุตรี เห็นว่าผู้ใหญ่ทุกคนในวัยเลี้ยงหลานต้องไม่ละเลยด้วยเช่นกัน คือ
การเป็นต้นแบบที่ดีให้กับหลานตัวน้อย เพราะทุกสิ่งที่ผู้ใหญ่พูดและทำ�นั้นเด็ก ๆ ย่อมเลียนแบบ
“ดิฉันคิดว่าคุณแม่ท่านเป็นตัวอย่างของคนที่เล่นกับหลานเหมือนวัยเดียวกันเลย แม้ท่านอายุจะ
๘๐ ปีแล้ว ยังเล่นมุดโต๊ะ” และต้อง “เต็มที่” “ตัวอย่างที่ดีมีค่ากว่าคำ�สอน” จึงเห็นด้วยกับคำ�ว่า
การสอนที่ดีคือการทำ�เป็นตัวอย่างให้เห็น ที่บ้านยุกตะเสวีเป็นที่รวมลูกหลาน ท่านผู้หญิงสุมาลี
จะเมตตากรุณาทุกคน

. 46 .

. .

พาหนะดีเป็นสหายด�ำเนินชีวิต พ่อแม่เป็นเพ่ือนสนิทในเคหา
บุญกุศลเป็นมิตรถึงมรณา จงคบหาให้สนิทเป็นมิตรตาย

ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช บ�ำเพ็ญบุญกุศลมาก เป็นมหาอุบาสิกา อุปัฏฐากหลายวัด อาทิ
วัดธาตุทอง พระอารามหลวง วัดปทุมวนาราม ราชวรวิหาร (วัดสระปทุม) วัดบวรนิเวศราชวรวิหาร
วัดมกุฏกษัตริยารามราชวรวิหาร และให้การอุปถัมภ์โรงเรียน โรงพยาบาล เป็นต้น

กล่าวโดยสรุป ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช
ท่านเป็นบุตรีท่ีกตัญญูกตเวทีของบิดามารดา ท่านเป็นท่ีพึ่งพาของน้อง ๆ และลูกหลาน
ท่านเป็นผู้สืบทอดพระปฏิปทาของสมเด็จย่าแม่ฟ้าหลวง ท่านเป็นกุลสตรีผู้เป็นแบบอย่างของผู้รัก
การศึกษา ท่านเป็นที่พึ่งพาของคนยากไร้ ท่านเป็นผู้น�ำเร่ืองดี ๆ คร้ังก่อนเก่ามาเล่าให้ลูกหลานฟัง
ท่านเป็นกุลสตรีผู้เป็นแบบอย่างของพุทธศาสนิกชน ปลูกรากแก้วหน่อพุทธบุตร เป็นมหาอุบาสิกา
ท่านเป็นนักบุญนักสังคมสงเคราะห์ชั้นแนวหน้า
ท่านเป็นผู้มีศรัทธาชั้นเย่ียม เปี่ยมด้วยคุณธรรม ยิ่งด้วยเมตตา กรุณาและเสียสละ
มีมนุษยสัมพันธ์กับคนทุกชนช้ัน

ทั้งหมดทั้งปวงน้ีเป็นส่วนหนึ่งของความเป็นปูชนียบุคคลของท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช
ที่จากไป

ความดีท่ีท่านกระท�ำประจ�ำชีพ ดังประทีปส่องสว่างกลางเวหน
ผู้ท�ำดีความดีย่อมสนองเป็นของตน ถึงวายชนม์ช่ือก็ก้องขจรขจาย
ความดีมีความสัตย์เป็นสมบัติแท้ ถึงตัวแก่กายดับไม่ลับหาย
จะสถิตติดแน่นถึงวันตาย คนทั้งหลายจะสรรเสริญเจริญพร

ขอให้กุศลผลบุญที่คณะเจ้าภาพและญาติมิตรได้บ�ำเพ็ญอุทิศ จงมีผลสัมฤทธ์ิเป็นทิพยวิมาน
สมบัติ อ�ำนวยสุขสถิตวิบูลย์สมบูรณ์ผลแก่ดวงวิญญาณท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช สมดังเจตนา

เอวํ ก็มีด้วยประการฉะนี้

. 47 .

. .

. 48 .

. .

พระธรรมเทศนา ปญั ญาพลกถา
พระเทพญาณวิศิษฏ์ (ชัยทวี คุตฺตจิตฺโต)

ในการบ�ำเพ็ญกุศลปญั ญาสมวาร
ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช

ณ บ้านยุกตะเสวี ถนนเพชรบุรีตัดใหม่ เขตห้วยขวาง กรุงเทพมหานคร
วันอาทิตย์ที่ ๕ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๖๕ เวลา ๑๐.๐๐ น.

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ฯ
พลานํ พลํ เสฏฺฐํ อคฺคํ ปญฺญาพลํ วรํ
ปญฺญาพเลนุปตฺถทฺโธ อตฺถํ วินฺทติ ปณฺฑิโตติ.

บัดน้ี จักได้แสดงพระธรรมเทศนาในปัญญาพลกถา เพื่อประดับปัญญาบารมี อนุโมทนา
ในส่วนจริยาสัมมาปฏิบัติ เนื่องในการบ�ำเพ็ญกุศลทักษิณานุปทานอุทิศแก่ท่านผู้หญิงสุมาลี
จาติกวนิช ซึ่งได้ถึงแก่อนิจกรรมมาครบ ๕๐ วัน เป็นปัญญาสมวารแห่งการกุศลตามประเพณี
ที่คุณหญิงกษมา วรวรรณ ณ อยุธยา ผู้เป็นธิดา และครอบครัว ญาติมิตร ตลอดจนวิสาสิกชน
ท้ังหลาย ได้พร้อมใจกันบ�ำเพ็ญเพ่ือสนองคุณบูชาความดีของท่านผู้หญิงผู้ล่วงลับ ตามวิถีแห่ง
สัปปุริสชนคือคนดี ตามนัยวิธีทางพระพุทธศาสนา ต้องตามพุทธนิพนธ์คาถาในติโรกุฑฑกัณฑสูตรว่า
เปตานํ ทกฺขิณํ ทชฺชา แปลความว่า เมื่อมาระลึกถึงอุปการคุณ ท่ีบุพการีชนได้กระท�ำไว้แล้วในก่อน
พึงเพิ่มให้ทักษิณาเพ่ือท่านผู้ละโลกไปแล้ว ดังนี้

. 49 .