4คู่มือการใช้กรอบหลักสูตรฯ-ชช.

148

การจัดทำและทดลองใชหลักสูตรสถานศึกษาฐานสมรรถนะใหมีประสิทธิภาพ มีรายละเอียดของ
การดำเนนิ การในแตละขนั้ ตอน ดงั นี้

ขั้นตอนท่ี 1 เตรยี มความพรอมในการจัดทำหลกั สูตรสถานศึกษาฐานสมรรถนะ
1) แตงต้งั คณะกรรมการ
แตงตั้งคณะกรรมการพัฒนาหลักสูตรสถานศึกษา โดยแตงตั้งคณะบุคคลที่มีหนาที่รับผิดชอบ

การดำเนินการจัดทำหลักสูตรสถานศึกษาฐานสมรรถนะจากภาคสวนตาง ๆ ที่เกี่ยวของ ซึ่งเปนผูที่ยอมรับ
ในหลักการของหลกั สตู รฐานสมรรถนะและพรอ มเปลีย่ นแปลง

2) จดั ทำขอ มลู ความตองการจำเปนตามบรบิ ทของสถานศึกษา ชุมชน ทอ งถนิ่ และสถานการณ
ปจ จุบนั

จัดทำขอมูลความตองการจำเปนของผูเรียนแตละระดับ และจุดเนนตามบริบทของ
สถานศึกษา ชุมชนและทองถิ่น เนื่องจากหลักสูตรฐานสมรรถนะใหความสำคัญกับการพัฒนาใหผูเรียนนำ
สิ่งที่ไดเรียนรูไปใชไดจริงในการดำเนินชีวิต บริบทของสถานศึกษาจึงเกี่ยวของโดยตรงกับผูเรียน ทั้งสวนที่เปน
สถานการณ หรือปญหาที่เกิดขึ้นในปจจุบัน หรือการใชชีวิตในอนาคตของผูเรียน รวมทั้งสถานการณของ
ประเทศและโลกปจ จบุ ันท่ีบงบอกถงึ สมรรถนะทีผ่ ูเรยี นตอ งมเี พอ่ื การใชชีวิตในอนาคต

3) ศึกษาการจัดการศึกษาฐานสมรรถนะ
ศึกษาการจัดการศึกษาฐานสมรรถนะ ซึ่งประกอบดวย 1) หลักสูตรฐานสมรรถนะ 2) การจัด

การเรียนรูฐานสมรรถนะ และ 3) การวัดและประเมินผลฐานสมรรถนะ ซึ่งองคประกอบทั้ง 3 องคประกอบ
มีความสอดคลองและสัมพันธกันตลอดแนว เพื่อทำความเขาใจในหลักการของหลักสูตรฐานสมรรถนะ
อนั จะนำมาสกู ารจัดทำหลกั สตู รสถานศึกษาฐานสมรรถนะ

4) ศกึ ษา (รา ง) กรอบหลกั สูตรการศึกษาข้นั พืน้ ฐาน พทุ ธศักราช ....
ศึกษา (ราง) กรอบหลักสูตรฯ ซึ่งมีองคประกอบสำคัญ ไดแก วิสัยทัศน หลักการ จุดหมาย

คุณลักษณะอันพึงประสงค สมรรถนะหลัก 6 ดาน และสาระการเรียนรู ซึ่งในชวงชั้นที่ 1 ประกอบดวย 7 สาระ
ไดแก ภาษาไทย ภาษาอังกฤษ คณิตศาสตร ศิลปะ สุขศึกษาและพลศึกษา สังคมศึกษา ประวัติศาสตร
หนาทพ่ี ลเมอื ง และศลี ธรรม และวทิ ยาศาสตรแ ละระบบธรรมชาติ

149

ข้ันตอนท่ี 2 รา งหลกั สตู รสถานศึกษาฐานสมรรถนะ และตรวจสอบคณุ ภาพหลกั สตู ร
จัดทำ (รา ง) หลกั สตู รสถานศึกษาฐานสมรรถนะ
และรายละเอยี ดของหลกั สตู ร

ตรวจพิจารณาคุณภาพหลกั สตู ร

เสนอคณะกรรมการสถานศึกษา
และคณะกรรมการขบั เคลื่อนพนื้ ท่ีนวตั กรรมการศึกษา

พิจารณาใหค วามเห็นชอบ
1) จัดทำ (ราง) หลักสูตรสถานศึกษาฐานสมรรถนะ และรายละเอียดของหลักสูตร ไดแก
วิสัยทัศน พันธกิจ สมรรถนะหลัก คุณลักษณะอันพึงประสงค สาระการเรียนรู โครงสรางหลักสูตรสถานศึกษา
คำอธิบายรายวิชา/ กิจกรรม การวัดและประเมินผลและเกณฑการจบการศึกษา พรอมทั้งจัดทำเอกสาร
ระเบยี บการวัดและประเมนิ ผล ใหตรงตามเปา หมายของ (รา ง) กรอบหลักสตู รฯ ท่กี ำหนด ตามขัน้ ตอนตอ ไปนี้

1.1) วิเคราะหเชื่อมโยงผลลัพธการเรียนรูชวงชั้นที่ 1 ของ (ราง) กรอบหลักสูตรการศึกษา
ขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช .... กับบริบทของสถานศึกษาที่ดำเนินการไวขั้นตอนที่ 1 เพื่อปรับ หรือเพิ่มเติม
ผลลัพธการเรียนรู ชวงชั้นที่ 1 ใหสอดคลองกับสภาพบริบท จุดเนน ความพรอม และความตองการของ
สถานศึกษา และความถนดั ความสามารถ ความสนใจ และความตองการของผเู รียน

1.2) กำหนดโครงสรางหลักสูตรสถานศึกษาฐานสมรรถนะ โดยศึกษากรอบโครงสรางเวลาเรียนของ
(ราง) กรอบหลักสูตรฯ สมรรถนะหลัก และผลลัพธการเรียนรูชวงชั้นที่ 1 ตามสาระการเรียนรู แลวพิจารณา
จัดทำรายวชิ า และเวลาเรียน ใหส อดคลอ งกบั บรบิ ทและจดุ เนนของสถานศกึ ษา

กรอบหลักสตู รการศกึ ษาขนั้ พื้นฐาน พุทธศักราช .... ไดก ำหนดแนวการจัดโครงสรา งเวลาเรียน
ของสถานศึกษา ในลักษณะการกำหนดชวงเวลาที่ยืดหยนุ เพื่อใหส ถานศกึ ษาไดพจิ ารณากำหนดโครงสรางเวลา
ในการจดั การเรยี นรทู ่เี ออื้ ตอ การพฒั นาผูเรียนใหบรรลุสมรรถนะตามกรอบหลกั สตู รฯ และตามผลการวิเคราะห
บริบทและจุดเนนของสถานศึกษา สถานศึกษาสามารถนำโครงสรางตอไปนี้ ไปพิจารณาและดำเนินการจัด
โครงสรา งหลกั สตู รสถานศึกษา โดยมีหลกั การ ดังน้ี

1. ยึดสมรรถนะหลักและผลการวิเคราะหบริบทและจุดเนนของสถานศึกษาเปนเปาหมาย
ของการพฒั นาผเู รียนและการจัดเวลาในการเรียนรู

2. พัฒนาผูเรียนตามความสามารถ ความตองการ ความสนใจและเสนทางการเรียนรู
ของผเู รยี น

3. ยดื หยุนตามบรบิ ทและระบบนเิ วศทางการศึกษา (Ecosystem) ของแตล ะโรงเรยี น
4. บูรณาการการจัดการเรยี นรู ท้งั ภายในสาระการเรียนรแู ละขา มสาระการเรยี นรู
5. พัฒนาคุณภาพผูเรียนตามจุดเนนของชวงวัยและจุดเนนการจัดการศึกษา ชวงชั้นที่ 1
(ชั้นประถมศึกษาปที่ 1 - 3) มีจุดเนนของชวงวัย ไดแก อานออก เขียนได คิดเลขเปน มีทักษะการคิด

150

ขั้นพื้นฐาน ทักษะชีวิต ทักษะการสื่อสารอยางสรางสรรคต ามชว งวัย และจุดเนน ของการจัดการศกึ ษาเพ่ือเปน
ฐานการเรียนรูและสรางสขุ ภาวะของผูเรียน

สาระการเรยี นรู/ กจิ กรรม เวลาเรยี น
ชว งชั้นที่ 1 (ป.1 – 3)
เวลาเรียน เวลาเรียนบรู ณาการ
รายสาระการเรยี นรู ขามสาระการเรยี นรู เวลาเรยี นรวม

• สาระการเรยี นรู 15 – 20%
- ภาษาไทย 15 – 20%
- คณติ ศาสตร 15 – 20% 25 – 45% 45 – 55%
- ภาษาอังกฤษ ไมเ กนิ 10% 35 – 45%
- ศิลปะ
- สุขศกึ ษาและพลศกึ ษา 10% 10%
- สังคมศึกษา ประวตั ศิ าสตร หนาที่พลเมือง
และศีลธรรม
- วทิ ยาศาสตร และระบบธรรมชาติ
• กจิ กรรมเพ่มิ เติมตามจดุ เนน และบริบท
ของสถานศึกษา และกิจกรรมพัฒนาผเู รยี น
(กิจกรรมแนะแนว กิจกรรมนกั เรยี น และ
กจิ กรรมเพ่อื สงั คมและสาธารณประโยชน หรือ
ใชเ สริมเวลาในสาระการเรียนรูท ี่ตองการเนน)

รวมเวลาเรียนท้งั หมด ไมเกิน 800 ชัว่ โมง/ ป

หมายเหตุ สถานศกึ ษาสามารถปรบั เวลาเรียนแตล ะสาระการเรียนรูไดต ามบริบทและความเหมาะสม
โดยคำนึงถึงการบรรลผุ ลลัพธก ารเรยี นรูของสาระการเรยี นรู

151

การกำหนดรายวิชาในแตละชั้นป สามารถกำหนดรายวิชาตามสาระการเรียนรูเปน ๗ รายวิชา
หรือสามารถจดั รายวิชาบรู ณาการสาระการเรยี นรตู าง ๆ เขาดวยกนั ได เชน

ตัวอยา งท่ี ๑ ตวั อยา งรายวชิ า ตัวอยางท่ี ๒

• ภาษาไทย • ภาษาไทย
• คณติ ศาสตร • คณิตศาสตร
• ภาษาอังกฤษ • ภาษาอังกฤษ
• ศิลปะ • ชีวิตและสงั คม (บูรณาการสขุ ศึกษาและพลศกึ ษา
• สขุ ศกึ ษาและพลศึกษา ศลิ ปะ สังคมศกึ ษา ประวัตศิ าสตร
• สงั คมศกึ ษา ประวตั ศิ าสตร หนาท่พี ลเมือง หนา ทพี่ ลเมืองและศลี ธรรม)
และศีลธรรม • ธรรมชาติรอบตวั (สุขศกึ ษา ศิลปะ
• วทิ ยาศาสตรและระบบธรรมชาติ วิทยาศาสตร และระบบธรรมชาติ)
สรางรายวิชา สรา งรายวิชา
ตามโครงสรางรายวชิ าตามกรอบหลกั สตู รฯ บูรณาการสาระการเรียนรูตาง ๆ เขา ดว ยกนั

1.3) กำหนดผลลัพธการเรียนรูของรายวิชา การกำหนดผลลัพธการเรียนรูของรายวิชา
กำหนดจากขอ มูล

- ความตองการจำเปนของผูเ รียนในชัน้ ป
- จุดเนน ตามบรบิ ทของสถานศกึ ษาทไ่ี ดจัดทำในข้ันตอนท่ี 1
- คำบรรยายพฤตกิ รรมระดบั การพัฒนาของสมรรถนะหลักทีเ่ ก่ยี วขอ ง
ในสวนนี้ใหพิจารณาจากสมรรถนะหลักที่แสดงไวในตารางความสัมพันธระหวาง
สมรรถนะหลักและสมรรถนะเฉพาะ เชน วิชาสุขศึกษาและพลศึกษา กำหนดสมรรถนะหลักที่เกี่ยวของไว
6 สมรรถนะ แลวจึงไปเลือกคำบรรยายพฤติกรรมจากสมรรถนะหลักที่เกี่ยวของ สถานศึกษาสามารถกำหนด
ระดับการพัฒนาไดตามความพรอมของผูเรียน เชน ผูสอนที่รับผิดชอบจัดการเรียนรูใหกับผูเรียนชั้นประถมศึกษา
ปท่ี 2 สามารถใชพฤตกิ รรมบง ช้ีหลักในระดับที่ 1 ถงึ 3 หรอื มากกวา นั้น
- ผลลัพธก ารเรยี นรูช ว งช้ันท่ี 1 ของสาระการเรยี นรทู เ่ี กี่ยวของ
- ผลลพั ธก ารเรียนรูช วงช้ันที่ 1 ของสาระการเรยี นรูท เ่ี กย่ี วของ

ความตองการ จดุ เนน ตาม ระดับการพัฒนา ผลลัพธก ารเรยี นรชู ว งชนั้ ท่ี ๑
จำเปน ของ บรบิ ทของ ของสมรรถนะ สาระการเรียนรู ...
สถานศกึ ษา ท่ีเกี่ยวขอ ง
ผูเรยี น
0

ผลลพั ธการเรยี นรูรายวิชา ป.๑ ผลลัพธก ารเรยี นรรู ายวิชา ป.2 ผลลัพธก ารเรยี นรรู ายวิชา ป.3

152
ผลลัพธการเรียนรูรายวิชา เปนความคาดหวังวาผูเรียนจะกระทำได โดยระบุสมรรถนะหลัก
ทีเ่ ก่ยี วของ สมรรถนะเฉพาะ (ความรู ทกั ษะ และคณุ ลกั ษณะที่เชอื่ มโยงกัน) และสถานการณ
การบรรลุผลลัพธการเรียนรูเมื่อจบชวงชั้นที่ ๑ กำหนดใหผูเรียนใชเวลาเรียนภายใน ๓ ป
ซึ่งสถานศึกษาสามารถจะกำหนดผลลัพธการเรียนรูแตละป ไตลำดับจากงายไปยาก หรือผลลัพธการเรียนรู
เหมือนกันในแตละป แตมีความเขมขนของสมรรถนะเฉพาะ ระดับการพัฒนาสมรรถนะหลัก และสถานการณ
ท่ีหลากหลายและซบั ซอ นมากข้นึ

1.4) จัดทำคำอธบิ ายรายวิชา
จัดทำคำอธิบายรายวิชา โดยนำผลลัพธการเรียนรูรายวิชาชั้นป มาเขียนเปนคำอธิบาย

รายวชิ า ซ่งึ สามารถเขยี นไดห ลายลักษณะ มีองคป ระกอบทีส่ ำคญั ดงั นี้
1.4.1) ชื่อรายวิชา สำหรับชื่อรายวิชา สถานศึกษาสามารถกำหนดไดตาม

ความเหมาะสม ทงั้ นี้ ตอ งสอ่ื ความหมายไดชดั เจน สอดคลอ งกับผลลพั ธการเรยี นรชู น้ั ป
1.4.2) เวลาเรยี น
1.4.3) ขอความที่เปนการระบุรายละเอียดของความรู ทักษะ เจตคติและคานิยม

ที่ผูเรียนตองใชรวมกันเพื่อใหบรรลุความสามารถที่คาดหวังดังกลาวมาเขียนเรียบเรียงเปนคำอธิบายรายวิชา
ซง่ึ ประกอบดว ย

- ผลลัพธการเรียนรูของผูเรียนที่แสดงรายละเอียดพฤติกรรมบงชี้ของสมรรถนะหลัก
โดยระบุวาผเู รียนทำอะไรได อยางไร ในระดบั ใด ในเงอื่ นไขใด สถานการณใด

- สมรรถนะเฉพาะ ซง่ึ ประกอบดว ย ความรู ทักษะ และคณุ ลกั ษณะท่เี ชือ่ มโยงกัน
- สถานการณและบริบทการเรียนรู ที่ใชในการจัดการเรียนรูผานรูปแบบ ส่ือ
วิธีการทหี่ ลากหลายอยางเหมาะสม
ทั้งนี้ อาจมีการกำหนดรายละเอียดอื่น ๆ ที่สถานศึกษาเห็นวาสำคัญจำเปน เชน
แนวทางการวัดและประเมินผลที่ระบุรายละเอียดเกี่ยวกับวิธีการ และเครื่องมือ นอกจากน้ี การคำอธิบายรายวิชา
ควรเขียนใหมีความกระชับ อาจแบงยอหนา หรือไมแบงยอหนาก็ได แตตองมีความชัดเจนเพียงพอในการนำไป
ออกแบบหนว ยการเรยี นรู และแผนการจัดการเรียนรู
2) ตรวจพิจารณาคณุ ภาพหลกั สตู ร
เมื่อจัดทำรางหลักสูตรสถานศึกษาเสร็จเรียบรอยแลว ควรมีการพิจารณาคุณภาพ ความถูกตอง
เหมาะสม โดยสามารถทำไดหลายวิธี เชน การใหผูเชี่ยวชาญตรวจสอบ หรือการรับฟงความคิดเห็นจาก
ผูที่เกย่ี วขอ ง เพ่อื นำขอมูลทีไ่ ดม าพจิ ารณาปรบั ปรงุ แกไขใหสมบูรณย ่งิ ข้นึ
3) เสนอคณะกรรมการสถานศึกษา และคณะกรรมการขับเคลื่อนพื้นที่นวัตกรรมการศึกษา
พจิ ารณาใหความเหน็ ชอบ
นำเสนอ (ราง) หลักสูตรสถานศึกษา และระเบียบการวัดและประเมินผล ตอคณะกรรมการ
สถานศึกษา และคณะกรรมการขับเคลื่อนพื้นที่นวัตกรรมการศึกษา เพื่อพิจารณาใหความเห็นชอบ หากมี
ขอเสนอแนะจากคณะกรรมการ ใหนำขอเสนอแนะดังกลาวไปพิจารณาปรับปรุง (ราง) หลักสูตรสถานศึกษา
ใหม ีความเหมาะสมและชดั เจนย่งิ ขึ้นกอ นการอนุมัตใิ ชหลกั สตู ร และเม่ือไดร บั ความเหน็ ชอบจากคณะกรรมการ
สถานศึกษา และคณะกรรมการขับเคลื่อนฯ แลว ใหจัดทำเปนประกาศ หรือคำสั่ง เรื่อง ใหใชหลักสูตร
สถานศึกษา โดยผูบริหารสถานศึกษาและประธานกรรมการสถานศึกษาเปนผูลงนาม หรือผูบริหารสถานศึกษา
เปน ผลู งนามเพยี งผูเ ดียว หรือตามท่ีคณะกรรมการขบั เคลอ่ื นฯ เห็นชอบ

153

ข้นั ตอนที่ 3 นำหลกั สูตรสถานศึกษาฐานสมรรถนะไปใช และปรับปรุงการจดั การเรียนรู
1) นำหลกั สูตรสถานศกึ ษาฐานสมรรถนะไปใช
นำหลักสูตรสถานศึกษาฐานสมรรถนะซึ่งไดกำหนดคำอธิบาบรายวิชาไวแลวไปจัดทำ

โครงสรางรายวิชา หนวยการเรียนรู และแผนการจัดกิจกรรมการเรียนรู เพื่อพัฒนาผูเรียนใหมีคุณภาพ
ตามเปา หมาย

โครงสรา งหลักสูตรสถานศึกษา
รายวชิ า

คำอธิบายรายวิชา โครงสรา งรายวิชา

หนว ยการเรียนรู แผนการจัดการเรยี นรู

1.1) จัดทำโครงสรา งรายวชิ า
จัดทำโครงสรางรายวิชา เพื่อชวยใหเห็นภาพรวมของรายวิชาประกอบดวย

ช่ือหนว ยการเรยี นรู และเวลาเรยี นของแตล ะหนวย โดยมีขอ คำนึงในการจัดทำโครงสรางรายวชิ า ดงั นี้
 การจัดลำดับหนวยการเรียนรู ใหพิจารณาจากลำดับของการพัฒนาสมรรถนะเฉพาะ

ใหมีความตอเนื่องจากงายไปยาก จากใกลตัวไปไกลตัวเพื่อใหผูเรียนไดสั่งสม ความรู ทักษะ เจตคติ/ คานิยม
และนำสิ่งที่ไดรับมาพัฒนาสมรรถนะหลักอยางคอยเปนคอยไป โดยเนนการประเมินเพื่อพัฒนาความกาวหนา
โดยคำนึงถึงพัฒนาการ ศักยภาพ และธรรมชาติของผูเรียนเปนสำคัญ ทั้งนี้ พึงตระหนักวาการจัดการเรียนรู
ฐานสมรรถนะมุงใหผ เู รียนคนพบตวั เอง ซึ่งผูเ รยี นแตล ะคนอาจมีศกั ยภาพ ความถนดั หรอื ความตองการจำเปน
แตกตางกัน การจัดลำดับหนวยการเรียนรูที่ดี จะทำใหผูเรียนสามารถพัฒนาตามลำดับขั้นไดจริง แตการให
ความชว ยเหลือผูเรียนเทาท่จี ำเปนตามความแตกตางของผูเรียนแตละคนกม็ คี วามสำคัญอยางย่ิง เพราะจะทำให
ผูเรียนสามารถบรรลุสมรรถนะหลักที่เปนเปาหมายได แมจะใชเวลาเรียน หรือวิธีการที่แตกตางกัน และ
ลดความเสี่ยงของการสญู เปลา ทางการเรียนรูทีจ่ ะหยดุ ชะงกั ลงเม่ือผูเรียนยงั ไมบรรลุผลลัพธก ารเรียนรูที่จำเปน
ตอ การเรยี นรูในขน้ั ตอไป

 ความเชื่อมโยงของหนวยการเรียนรูท่ีจัดข้ึนวามคี วามเก่ยี วเนอื่ งเชือ่ มโยงกันอยางไร
เปนลำดับขั้นตอนหรือไม หรือสามารถเรียนรูแบบแยกสวนได รวมทั้งหลักฐานการเรียนรูของรายวิชา
มีความสัมพันธกับหนวยการเรียนรูแตละหนวยที่จัดขึ้นหรือไม อยางไร ซึ่งจะนำมาสูการจัดการเรียนรู
ท่มี ีความหมาย และกระตนุ ใหผ เู รียนเกิดความคดิ เชื่อมโยงและบรู ณาการอยางเปนระบบ

 การกำหนดเวลาเรียนของแตละหนวยการเรียนรู พิจารณาจากเวลา ความเขมขน
ของผลลัพธการเรียนรูเชิงสมรรถนะ โดยเวลาเรียนที่กำหนดขึ้นอาจตองพิจารณาวา นอกจากจะเปนเวลาเรียน
ในหองเรียนที่กำหนดตามโครงสรางเวลาเรียนแลว อาจมีความจำเปนที่นักเรียนจะตองการศึกษาดวยตนเอง
นอกหองเรียน หากเปนเชนนั้นครูผูสอนจะตองพิจารณาวานักเรียนจะเปนตองใชมีความเหมาะสมแลว
ทัง้ ในรายวชิ าของตนเอง และตองพจิ ารณารว มกับครูผูสอนคนอ่ืนที่รับผดิ ชอบจดั การเรยี นรใู นระดับชั้นเดียวกัน
ดว ยวาเพมิ่ ภาระใหกบั ผูเรียนจนลดประสิทธภิ าพการเรียนรูหรอื ไมอ กี ดวย

154

 เมื่อนักเรียนเรียนรูหนวยการเรียนรูสุดทายจบลง นักเรียนตองบรรลุจุดมุงหมาย
ของรายวิชา กลาวคือ นักเรียนควรไดรับการพัฒนาจนมีศักยภาพที่จะตอยอดความชำนาญไปใชในสถานการณ
หรือบริบททที่ าทาย และใกลเ คยี งกับชีวิตจริง หลงั จากออกแบบหนวยการเรยี นรูแ ลว ครูผูสอนสามารถกำหนด
ชื่อหนวยการเรียนรูใหสอดคลองกับเนื้อหา หรือกิจกรรมภายในหนวยการเรียนรู โดยอาจกำหนดใหเปนช่ือ
ทเี่ ราความสนใจ และทาทายความสามารถของผูเ รยี น

1.2) จดั ทำหนว ยการเรยี นรู
จัดทำหนวยการเรียนรู โดยพิจารณาผลลัพธการเรียนรูรายป สมรรถนะหลัก และ

สมรรถนะเฉพาะทั้งดานความรู ทักษะ และคุณลักษณะ ที่เชื่อมโยงและเกี่ยวของเปนเรื่องเดียวกันมาบูรณาการ
เปนหนวยการเรียนรู และจัดการเรียนการสอนในลักษณะองครวม ซึ่งสามารถจัดการเรียนการสอนบูรณาการ
กบั สาระการเรียนรอู ื่น ๆ ได เพ่อื พัฒนาผูเ รยี นใหม สี มรรถนะ

การออกแบบหนวยการเรียนรู ตองออกแบบการจัดการเรียนรู (Learning) ควบคู
กับการประเมินเพื่อการพัฒนา (Formative Assessment) ใหผูเรียนมีสมรรถนะตามจุดประสงคการเรียนรู
เชงิ สมรรถนะ (Objective) ซ่ึงเปน เปาหมายการเรยี นรู โดยมีรายละเอียด ดังตอไปน้ี

1. การกำหนดจุดประสงคการเรียนรเู ชิงสมรรถนะ
สิ่งสำคัญที่สุดในการออกแบบหนวยการเรียนรู คือ การกำหนดจุดประสงค

การเรียนรูเชิงสมรรถนะ ซึ่งมีความสำคัญในการออกแบบการจัดการเรียนรูและการวัดและประเมินการเรียนรู
ใหส อดคลอ งกัน จดุ ประสงคก ารเรียนรูเชงิ สมรรถนะมคี วามแตกตางจากจุดประสงคก ารเรยี นรูทวั่ ไป ดังนี้

ขอ แตกตางของจุดประสงคการเรียนรูเชิงสมรรถนะกบั จุดประสงคการเรียนรแู บบเดมิ

ประเดน็ จุดประสงคก ารเรยี นรู จดุ ประสงคก ารเรียนรู
การแสดงความรู ทักษะ เชิงสมรรถนะ
เจตคติ แตละขอ ระบคุ วามรู ทักษะ เจตคติ จดุ ประสงคจ ะแสดงคำสำคญั
ทีเ่ ชอ่ื มโยงกัน ซึ่งอาจกำหนด ดา นความรู ทักษะ เจตคติ
สถานการณ/ บรบิ ท/ ความรเู ช่อื มโยงกับทักษะ หรอื ซง่ึ อาจจะอยูในขอ เดยี วกัน
การแกปญหา ความรเู ชอ่ื มโยงกบั เจตคติ หรือ หรอื แยกขอ
การแสดงพฤตกิ รรม ทักษะเช่ือมโยงกับเจตคติ
ระบุสถานการณ/ บริบท/ อาจระบสุ ถานการณ/ บริบท/
การแกป ญหา การแกปญ หา หรือไมระบุกไ็ ด
แสดงพฤตกิ รรมท่ีแสดงถึงการใช แสดงพฤติกรรมดานใดดา นหนง่ึ
การใชค วามรู ทักษะ เจตคติ หรือหลายดา นท่เี กิดจาก
ทสี่ ะทอนถงึ สมรรถนะตามระดบั กระบวนการเรียนรซู งึ่ อาจเปน
การพฒั นาของสมรรถนะหลกั ในระดบั หองเรียน หรอื ในชีวิตจริง

จุดประสงคก ารเรียนรเู ชิงสมรรถนะจะประกอบดวยองคประกอบสำคญั 3 ประการ คอื
1. การแสดงความรู ทกั ษะ คุณลักษณะ ทส่ี ำคัญและจำเปนสำหรับการพฒั นาผูเ รียนท่ีเช่ือมโยงกัน
2. งาน/ สถานการณ/ บริบท /การแกปญหา ที่ผูเรียนตองใชการบูรณาการความรู ทักษะ และ
คุณลักษณะ
3. การแสดงพฤติกรรม ที่แสดงออกถึงสมรรถนะของผเู รยี น

155

การกำหนดจุดประสงคการเรียนรูเชิงสมรรถนะ วิเคราะหจากผลลัพธการเรียนรูรายวิชา พฤติกรรมบงชี้
ของสมรรถนะหลักตามชวงชั้นที่เกี่ยวของกับบทเรียนและสอดคลองกับระดับการพัฒนาของผูเรียน และ
สมรรถนะเฉพาะ (ความรู ทกั ษะ และคุณลกั ษณะที่เชือ่ มโยงกัน)

สำหรับพฤติกรรมบงชี้ของสมรรถนะหลักนั้นผูสอนที่รับผิดชอบจัดการเรียนรูใหกับผูเรียน
ช้นั ประถมศกึ ษาปท ่ี 2 สามารถใชพฤติกรรมบงชห้ี ลกั ในระดับที่ 1 ถึง 3 หรอื มากกวาน้ัน

ผลลัพธการเรยี นรรู ายวิชา พฤติกรรมบงช้ี สมรรถนะเฉพาะ
ของสมรรถนะหลัก
ตามระดับการพัฒนา (ความรู ทกั ษะ และ
คุณลกั ษณะท่ีเชือ่ มโยงกนั )

จุดประสงคก ารเรียนรูเ ชงิ สมรรถนะ

2. การกำหนดการประเมนิ การเรียนรู และหลกั ฐานการเรยี นรู
เม่อื กำหนดจุดประสงคการเรียนรเู ชิงสมรรถนะ สิง่ ทตี่ องดำเนนิ ตอไป คอื กำหนด

หลักฐานการเรียนรู ที่สามารถใชประเมินระดับความชำนาญของผูเรียน และใหขอมูลปอนกลบั ในการพฒั นา
ผูเรียน (Assessment as Learning) ชวยใหผูเรียนตระหนักในการเรียนรูของตน สามารถวางแผนการเรียนรู
กำกับการเรียนรู วินิจฉัย ประเมิน และปรับปรุงการเรียนรูของตนใหพัฒนาในระดับที่สูงขึ้น โดยเปดโอกาส
ใหผูเรียนแสดงสมรรถนะผานหลักฐานการเรียนรูไดหลากหลายวิธีตามความถนัด ความชอบและศักยภาพ
ในรูปแบบของตนเอง

ตัวอยา ง
แบบบนั ทึกความกาวหนา ในการเรยี นรูของผูเรียนรายบคุ คล (Formative Assessment)
วิชา ............................................................................................................................... ช้ัน ป. ..............
ชื่อ - สกุล........................................................................................................................ เลขที่ ..............

ครง้ั ท่ี ชื่องาน เกณฑ ผลการ การ การให การ ผลการ
การ ประเมิน สะทอนคิด ขอมลู สนับสนนุ ประเมินซ้ำ/
ประเมนิ ของ นร. ปอ นกลับ ชว ยเหลือ
ตอยอด

156

แบบบนั ทกึ สรปุ ความกา วหนา ในการเรยี นรขู องผเู รยี นรายหอ ง (Formative Assessment)
วชิ า …………………………………………………………………………………………………………. ชน้ั ป. ........................
หนว ยการเรยี นรทู ี่ ......... ชอื่ หนวย .............................................................................................................
การประเมนิ คร้ังที่ ............ : ช่อื งาน ..............................................

เลขที่ ชอ่ื -สกลุ ผลการประเมนิ ระดบั การพฒั นาสมรรถนะ

คร้ังท่ี 1 คร้งั ท่ี 2 ครงั้ ที่ 3 คร้งั ท่ี 4 คร้งั ท่ี ...

แบบบนั ทกึ สรปุ ผลการพฒั นาของผเู รียนรายบคุ คล (Summative Assessment)
วิชา ................................................................................................................................ ช้นั ป. .............
ชอ่ื - สกลุ ........................................................................................................................ เลขท่ี ..............

ครัง้ ท่ี ชอ่ื งาน เกณฑ ผลการ การ การให การ ผลการ
การ ประเมิน สะทอนคดิ ขอมูล สนับสนุน ประเมนิ ซ้ำ/
ประเมนิ ของ นร. ปอ นกลับ ชว ยเหลอื
ตอยอด

157

แบบบนั ทกึ สรปุ ผลการพฒั นาของผเู รยี นรายหอง (Summative Assessment)
วชิ า …………………………………………………………………………………………………………. ชั้น ป. ........................
หนว ยการเรียนรทู ่ี ......... ชอื่ หนวย .............................................................................................................
การประเมินคร้ังที่ ............ : ชื่องาน ..............................................

เลขท่ี ช่ือ-สกลุ ผลการประเมนิ ระดบั การพฒั นาสมรรถนะ

คร้งั ท่ี 1 คร้ังท่ี 2

หมายเหตุ ในการประเมนิ ฐานสมรรถนะ ผูเรียนสามารถประเมินซ้ำไดทั้งการประเมินความกา วหนาในการเรียนรขู องผูเรยี น
(Formative Assessment) และการประเมินสรปุ ผลการพฒั นาของผูเรยี น (Summative Assessment)

3. การกำหนดการจัดการเรียนรู
หลังจากที่ผูสอนกำหนดจุดประสงคการเรียนรูเชิงสมรรถนะ และหลักฐาน

การเรียนรูสำหรับการประเมินเพื่อพัฒนา และหลักฐานการเรียนรูสำหรับการประเมินสรุปผลการพัฒนาแลว
ขั้นตอนตอ ไปคอื การออกแบบการจดั การเรียนรู โดยใหมีการประเมนิ เพื่อพฒั นาควบคไู ปดว ย

การออกแบบการจัดการเรียนรู ผูสอนควรวิเคราะหผูเรียนใน 3 ดาน ดังน้ี
1) ดานความพรอมของนักเรียน ครูจำเปนตองประเมินความรู ทักษะ และคุณลักษณะ หรือระดับ
ความเชี่ยวชาญในการแสดงสมรรถนะของนักเรียนกอนวา มีความพรอมในระดับใด เพื่อตอยอดใหสอดคลอง
กับระดับการพัฒนา 2) ดานความสนใจของนักเรียน พิจารณาไดจากแรงบันดาลใจ สำรวจความชอบ
ความสนใจเพื่อจัดการเรียนรูที่กระตุนใหเกิดแรงจูงใจในการเรียน และ 3) ดานขอมูลลักษณะการเรียนรู
ของผเู รียน เชน จุดแข็งและขอ จำกัดในการเรียนรู ธรรมชาตแิ ละลลี าในการเรยี นรูของนักเรยี น

ขอควรคำนึงในการจัดการเรียนรู คือ ผูเรียนแตละคนมีความแตกตางกันทั้งในเรื่องของ
ความถนัด ความสนใจ เสนทางการเรียนรู และรวมถึงจังหวะในการเรียนรู ดวยเหตุนี้ ผูสอนจะตอง
วิเคราะหผูเรียนเปนรายบุคคลเพื่อเปนขอมูลในการออกแบบกิจกรรมการเรียนรูที่เอื้อตอ
การพฒั นาผูเรียนท่ีมีความแตกตางกนั รวมถงึ การเลือกทรัพยากรและสื่อในการเรยี นรูที่หลากหลาย
การจดั บทเรยี นและแบบฝก หดั เพ่ิมเติม สำหรบั กลมุ ผูเรยี นทเี่ รียนรูเร็ว - ชา แตกตา งกนั

158

ผูสอนควรทำความเขาใจใหชัดเจนวาจุดประสงคการเรียนรูเชิงสมรรถนะตองการ
ใหผูเรียนไดรับประสบการณเรียนรูอะไร แลวจึงเริ่มคิดออกแบบกิจกรรมการเรียนรู มาเชื่อมโยงกับงาน หรือ
สถานการณที่จะใหผ เู รียนไดป ฏิบัตเิ พอ่ื ใหผูเ รยี นบรรลุจดุ ประสงคก ารเรยี นรทู กี่ ำหนด

ผูสอนควรออกแบบกิจกรรมการเรียนรูที่สามารถพัฒนาสมรรถนะเฉพาะซึ่งเปน
การพัฒนาทั้งความรู ทักษะและคุณลักษณะไปดวยกัน แตกตางจากการสอนแบบเดิมที่แยกพัฒนาความรู
ทักษะ และคุณลกั ษณะ รวมทั้งยังไมไ ดจ ดั สถานการณใหผ เู รยี นนำความรู ทักษะ และคุณลักษณะไปใชในชวี ิต

การออกแบบกิจกรรมการเรียนรูนั้น ผูสอนสามารถเลือกที่จะเริ่มที่การพัฒนา
ความรูเชื่อมโยงกับทักษะ ความรูเชื่อมโยงกับคุณลักษณะ หรือคุณลักษณะเชื่อมโยงกับความรู หรือพัฒนา
ทั้งความรู ทักษะ และคุณลักษณะเชื่อมโยงกันก็ได ขึ้นอยูกับสถานการณที่ใชในการจัดการเรียนรู ทั้งน้ี
หลังจากที่ผูเรียนมีสมรรถนะเฉพาะซึ่งประกอบดวยความรู ทักษะ และคุณลักษณะ และสมรรถนะหลัก
ตามระดับพฤติกรรมแลว จึงจัดสถานการณใหผูเรียนฝกฝนนำความรู ทักษะ และคุณลักษณะ ไปใชผานงาน
หรือกิจกรรม หรือสถานการณที่หลากหลาย สอดคลองกับชีวิตจริง เพื่อใหผูเรียนเกิดความชำนาญ และ
ประยุกตใชในชีวิตประจำวันได ซึ่งระหวางการจัดการเรียนรู และการฝกฝนของผูเรียนนั้น ผูสอนตองจัด
การประเมินเพื่อพัฒนาสมรรถนะเฉพาะและสมรรถนะหลักของผูเรียนควบคูไปดวย เพื่อใหขอมูลปอนกลับ
แกผูเรียน อันจะนำไปสูการพัฒนาผูเรียนใหมีสมรรถนะ เมื่อผูเรียนมีสมรรถนะเฉพาะและสมรรถนะหลัก
ตามจุดประสงคเชิงสมรรถนะขอนั้น ๆ แลว ผูเรียนก็พรอมที่จะเรียนรูเพื่อพัฒนาสมรรถนะตามจุดประสงค
เชงิ สมรรถนะขออืน่ ตอ ไป

จัดการเรียนรู ฝกฝนนำความรู พฒั นา
ใหผ ูเรยี นเกดิ สมรรถนะเฉพาะ ทักษะ และคุณลักษณะ สมรรถนะอ่นื
(ความรู ทักษะ และคณุ ลักษณะ ไปใชในสถานการณ
ตอไป
อยา งเช่ือมโยงกัน) ตาง ๆ

ประเมนิ เพือ่ พัฒนาสมรรถนะเฉพาะและสมรรถนะหลกั
ใหข อ มลู ปอนกลบั เพอ่ื พัฒนาผูเรียน
ใหมีสมรรถนะที่สูงขึน้

โดยสรุป หนวยการเรยี นรมู อี งคประกอบดังน้ี
๑. ชื่อหนว ยการเรยี นรู และเวลาเรยี น
๒. ผลลัพธก ารเรยี นรรู ายวิชาชัน้ ป
๓. สมรรถนะหลักที่เกย่ี วของ (ตามระดบั การพฒั นา)
๔. สมรรถนะเฉพาะ (ทง้ั ดา นความรู ทักษะ และคุณลกั ษณะทเ่ี ชอ่ื มโยงกัน)
๕. จุดประสงคก ารเรียนรเู ชงิ สมรรถนะ
๖. ความสมั พันธระหวา งจุดประสงคเ ชิงสมรรถนะ กับหลักฐานการเรียนรู
๗. การจดั การเรียนรู
๘. เกณฑการประเมิน

159

ดังแสดงในภาพแผนตอไปน้ี

ชือ่ หนว ยการเรียนรู และเวลาเรยี น

ผลลพั ธก ารเรยี นรูรายวชิ าชนั้ ป

สมรรถนะหลกั ท่เี ก่ียวขอ ง สมรรถนะเฉพาะ
(ตามระดับการพฒั นา) (ทง้ั ดา นความรู ทักษะ และคณุ ลักษณะ

ทเี่ ชอ่ื มโยงกนั )

จดุ ประสงคก ารเรียนรูเชิงสมรรถนะ

การจัดการเรียนรู หลกั ฐานการเรยี นรู
เกณฑก ารประเมนิ

ระบบการจัดการเรยี นรคู วบคกู ารประเมนิ เพ่ือพฒั นาสมรรถนะผเู รยี น
ดังที่ไดกลาวถึงขางตน การประเมินเปนสวนหนึ่งที่บูรณาการอยูในกระบวนการเรียนรู การจัด

การเรียนรูควบคูการประเมินเพื่อพัฒนาสมรรถนะผูเรียนจึงเปนระบบที่แสดงใหเห็นถึงโครงสราง
ที่มีองคประกอบที่หลากหลาย ที่แสดงใหเห็นวาการจัดการเรียนรูดำเนินการควบคูไปพรอมกับการประเมิน
ตลอดแนว ดงั น้ี

1. การกำหนดจดุ ประสงคก ารเรียนรเู ชงิ สมรรถนะ ออกแบบการเรยี นรู และออกแบบการประเมิน
เปนขั้นตอนแรกของการเตรียมการจัดการเรียนรู การกำหนดจุดประสงคการเรียนรูพิจารณา

ใหเหมาะสมตามสมรรถนะหลักและระดับสมรรถนะ ผลลัพธการเรียนรูรายวิชา/ ชวงชั้น/ รายป และสมรรถนะ
เฉพาะ โดยบงบอกระดับสมรรถนะที่นำมาใชในการออกแบบการจัดการเรียนรู โดยทั่วไประดับสมรรถนะ
จะมีการแบงใหเหมาะสมกับชวงชั้น ซึ่งนำมากำหนดเปนผลลัพธการเรียนรูรายวิชา/ ชวงชั้น/ รายป และ
สาระการเรียนรูตาง ๆ กำหนดสมรรถนะเฉพาะจากความรูและสมรรถนะที่เชื่อมโยงกัน ซ่ึงครูผูสอนสามารถ
นำมาใชในการกำหนดวัตถุประสงคข องการจัดการเรียนรูไ ด

หลังจากกำหนดจุดประสงคการเรียนรูเชิงสมรรถนะแลว ครูผูสอนดำเนินการออกแบบการจัด
การเรียนรู และการประเมนิ ไปพรอ มกัน กลาวคือ ครูออกแบบการจัดการเรียนรู ทั้งในลักษณะหนวยการเรียนรู
หรือแผนการจัดการเรียนรู ตามดุลยพินิจของครูและความเหมาะสมกับความตองการของผูเรียน การออกแบบ
การจัดการเรยี นรคู วรระบุพฤติกรรมบงชีท้ ่แี สดงถึงการบรรลจุ ดุ ประสงคการเรียนรูเชิงสมรรถนะ หรอื กลา วอีกนัยหน่ึง

160
คือแสดงวามีสมรรถนะตามจุดประสงคการเรียนรูนั้น ซึ่งพฤติกรรมดังกลาวสามารถพิจารณาไดจากหลักฐาน
การเรยี นรูข องผูเรยี น

การออกแบบการประเมินควบคูกับการเรยี นรูควรใหความสำคัญกับการประเมินเพื่อความกาวหนา
เมื่อกำหนดหลักฐานการเรียนรูไดแลว ครูสามารถกำหนดวิธีการในการเกบ็ รวบรวมหลักฐานการเรียนรูดังกลาว
ดวยเครื่องมือและชวงเวลาที่เหมาะสม โดยพิจารณากิจกรรมการเรียนรูที่สงเสริมและเชื่อมโยงการเรียนรู
ของผูเรียนอยางตอเนื่องตลอดระยะการเรียนรู หลักฐานการเรียนรูในแตละชวงของการเรียนรูในหนวยการ
เรียนรูหรือแผนการจัดการเรียนรูเปนหลักฐานสำคัญที่แสดงใหเห็นความกาวหนาในการเรียนรูของผูเรียน
กอนที่จะไปถึงการทำผลงาน หรือชิ้นงานที่แสดงการมีสมรรถนะในตอนทายของการเรียนรู โดยครอบคลุม
ทุกชวงเวลาของกิจกรรมการเรียนรู เพื่อใหสามารถดำเนินการเก็บรวบรวมหลักฐานที่แสดงพฤติกรรมบงชี้ได
ทนั ทว งที

การเรยี นรูควบคูการประเมนิ เพื่อพฒั นา

วงจรของการปฏิบัติการประเมนิ เพอ่ื การเรยี นร

จากรกะําดหบั นสดมจรุดรปถรนะะสงค ออกแบบ ประเมินวินิจฉยั / จัดการเร
การเรียนรู และออกแบบการประเมิน ศึกษาพนื้ ฐานเดิม การประเม

ตามสมรรถนะหลกั วง; ตคี วามและบ
และระดับสมรรถนะ พฤตกิ รรม
ตามผลลัพธการเรียนรู
รายวิชา/ ชวงชัน้ / รายป รายบุคค
ตามสมรรถนะเฉพาะ ผเู รยี นสะท
และกํากบั กา

ผังแสดงระบบการจัดการเรียนรู้ควบคู่การปร

161

รู ประเมินซ้ํา พัฒนาตอยอด
ตามความตองการ ตามลําดบั การเรยี นรู
รียนรคู วบคู
มนิ เพ่อื พฒั นา

บันทกึ ใหข อมูล ไดรับ
มบงช้ี ปอนกลับ การสนับสนนุ
คล ชวยเหลือ

ทอนคิด
ารเรียนรู

ระเมินเพอื� พัฒนาสมรรถนะผู้เรียน

162
2. วงจรการปฏบิ ตั กิ ารประเมนิ เพ่ือการเรยี นรู

วงจรนี้สำคัญอยางยิ่ง แสดงใหเห็นกิจกรรมการประเมินที่บูรณาการกับกระบวนการเรียนรู
ในการจัดการเรียนรูครูสามารถเริ่มดวยการประเมินวินิจฉัยเพื่อศึกษาพื้นฐานความรูเดิม หรือจุดออนจุดแข็ง
ของผเู รยี นทีม่ ีอยูเดมิ กอนเรียน หรอื การเรียนรู หรือสมรรรถนะเดิมกอนเรียนของผูเรียน ซึ่งชวยใหครูออกแบบ
การเรียนรู หรือปรบั การจดั การเรียนรูใหเ หทมาะสมกับความตองการของผูเ รยี นรายบุคคลได

จากนั้นครูอธิบายเปาหมายการเรียนรูใหผูเรียนเขาใจ ทั้งจุดประสงคการเรียนรูเชิงสมรรถนะ
ของการเรียนรูในแตละหนวยการเรียนรู/ แผนการจัดการเรียนรู/ ครั้ง รวมทั้งภาพความคาดหวังของผลงาน
หรอื ชิ้นงาน หรือพฤติกรรมทผ่ี ูเ รียนตอ งนำมาแสดงใหผ ูเรียนทราบ ซงึ่ จะเปนการกำหนดมาตรฐานการประเมิน
การเรียนรูใหเขาใจตรงกันระหวางผูเรียนท่ัวไปทุกคน และทำใหผูเรียนทราบเปาหมายและเกดิ ความรบั ผิดชอบ
ในการเรียนรขู องตนเอง

หลังจากที่เขาใจภาพความคาดหวังของการเรียนรูตรงกันแลว จึงเริ่มดำเนินการจัดการเรียนรู
ควบคูการประเมินเพื่อพัฒนา หมายความวาในระหวางการจัดการเรียนรู ครูและผูเรียนติดตามการเรียนรู
ของผูเรียนเปนระยะ ๆ ดวยวิธีการประเมินความกาวหนา (Formative Assessment) ที่ใชทั้งการประเมิน
โดยครู เพื่อน และการประเมินตนเองของผูเรียน การประเมินความกาวหนาทำใหไดหลักฐานการเรียนรู
ที่แสดงความกาวหนาของผูเรียนเปนลำดับ มีการใหขอมูลปอนกลับและการสนับสนุนชวยเหลือผูเรียน
ตามความตองการที่วิเคราะหจากหลักฐานการเรียนรู ในขณะเดียวกันผูเรียนจะกำกับติดตามการเรียนรู
ของตนเองได โดยไมต องรอใหถงึ การประเมนิ ในชว งทา ยของการเรียนรู

ขอมูลที่แสดงความกาวหนาในการเรียนรูของผูเรียนแตละชวงหรือจุดสำคัญ (Key Point)
ควรไดรับการบันทึกลงในแบบแบบฟอรมอยางตอเนื่องและสม่ำเสมอ เพื่อใหครู ผูเรียน หรือผูเกี่ยวของ
เห็นพัฒนาการในการเรียนรูของผูเรียน ครู หรือผูเกี่ยวของใหการสนับสนุนชวยเหลือตามความตองการ
ของผูเรียนจากพัฒนาการที่เห็นได และผูเรียนกำกับติดตามการเรียนรูของตนเองจากการไดเห็นเสนทาง
การเรยี นรขู องตนเองไดช ัดเจนขน้ึ

หากผูเรียนไดรับการสนับสนุนชวยเหลือในระหวางทางอยางเหมาะสม และเมื่อตองประเมิน
สรุปผล (Summative Assessment) เพื่อตัดสินวาผูเรยี นมีสมรรถนะตามจุดประสงคการเรียนรูหรือไม ผูเรียน
จะสามารถบรรลุจุดประสงคการเรียนรูได แตหากผูเรียนยังไมบรรลุจุดประสงคการเรียนรู สามารถปรับปรุง
แกไขผลงาน หรือชิ้นงาน โดยไดรับการสนับสนุนชวยเหลือที่เหมาะสมและมีคุณภาพยิ่งขึ้น และประเมินซ้ำได
หรือแมกระทั่งผูเรียนที่บรรลุสมรรถนะแลว หากตองการตอยอดการเรียนรูของตนเองใหบรรลุในระดับที่สูงขึ้น
ก็สามารถทำได

เชนเดียวกับการประเมินความกาวหนา ขอมูลการประเมินสรุปผลควรไดรับการบันทึก
เพื่อใหเห็นระดับการบรรลุสมรรถนะของผูเรียนตามวัตถุประสงคการเรียนรูตาง ๆ และสามารถรวมเปน
แฟมสะสมงานของผูเรียนได ซึ่งหากตองการใหมีความละเอียดสามารถนำขอมูลการประเมินความกาวหนา
มาใสในแฟมสะสมงานไดดวย

3. การพฒั นาตอ ยอด
เมื่อผูเรียนมีสมรรถนะตามวัตถุประสงคการเรียนรูแลว จะพัฒนาตอเนื่องตามวัตถุประสงคการเรียนรู

อื่นตอไป ซึ่งเปนไปตามกระบวนการตั้งแตการกำหนดวัตถุประสงคการเรียนรู ออกแบบการจัดการเรียนรู
และการประเมิน และวงจรการปฏิบัติการประเมินเพื่อการเรียนรูควบคูการเรียนรู เปนวงจรตอเนื่องกัน
ทำใหก ารเรียนรูเกิดเปน เสน ทางการเรียนรขู องผเู รียนรายบคุ คลตอไป

163

8. การประเมนิ การเรยี นรู

การประเมินการเรียนรูมีจุดมุงหมายหลักเพื่อพัฒนาผูเรียน การประเมินการเรยี นรูของผูเรียนต้ังอยู
บนหลักการที่สำคัญวา การประเมินเปนประสบการณการเรียนรูที่มีความหมาย สรางแรงจูงใจ และ
สงเสริมการเรียนรูของผูเรียน สามารถดำเนินการไดตลอดเวลา ในชวงเวลาที่เหมาะสม มีความเกี่ยวของ
เชื่อมโยงและนำไปใชประโยชนตอได การประเมินเปนประสบการณการเรียนรูท ี่เปน บวกสงเสรมิ ใหผ ูเรยี น
แสดงออกถึงการพัฒนาสมรรถนะตามเกณฑการปฏิบัติ (Performance Criteria) ที่กำหนดเปนการวัด
อิงเกณฑ ประเมินความกาวหนาตามอัตราตนเองเมื่อผูเรียนพรอมตามศักยภาพของตนเอง ผูเรียน
ไดรับทราบเกณฑการประเมินและขอมูลพัฒนาการของตนเองที่ชัดเจนเพื่อเปนขอมูลปอนกลับในการ
พัฒนาสมรรถนะ ผูเรียนสามารถเลื่อนระดับการพัฒนาได (Advancement) หากแสดงถึงหลักฐาน หรือ
รองรอยการปฏิบัติ (Evidence) ที่บงบอกความชำนาญ (Mastery) ของผูเรียน หากไมผานผูเ รียนจะไดร บั
ความชว ยเหลอื อยางทันทวงทเี พ่อื พฒั นาสูระดับสมรรถนะข้ันถดั ไป

การประเมินบูรณาการอยูในการเรียนรู การประเมินไมเนนที่ปลายทางของการจัดการเรียนรู แตให
ความสำคัญระหวางทางของการจัดการเรียนรู เพื่อชวยใหผูเรียนไดปรับปรุงพัฒนาเพื่อใหมีสมรรถนะ
ตามผลลพั ธก ารเรียนรู กระบวนการประเมนิ เนนการรวบรวมหลักฐานการเรยี นรเู พอื่ ใหไ ดสารสนเทศเกี่ยวกับ
พัฒนาการของผูเรียนทั้งในดานสมรรถนะเฉพาะและสมรรถนะหลัก เพื่อใชเปนสารสนเทศสำหรับผูเกี่ยวของ
ในการพัฒนาผูเรียนอยางตอเนื่อง การประเมินการเรียนรูของผูเรียนดำเนินการทั้งการประเมินเพื่อพัฒนา
และการประเมินเพื่อสรุปผล ดวยวิธีการที่หลากหลายและสอดคลองกับวัยและความตองการจำเปนของ
ผูเ รยี น และธรรมชาติของศาสตร
การประเมินเพอื่ พัฒนา

การประเมินเพื่อพัฒนาเปนจุดเนนหลักของหลักสูตรฐานสมรรถนะและมีบทบาทสำคัญในการ
ขับเคลื่อนการเรียนรูของผูเรียน โดยเฉพาะในระหวางการจัดการเรียนรู เกิดขึ้นจากปฏิสัมพันธระหวาง
การสอนและการเรียนรู มีการเก็บรวบรวมหลักฐาน วิเคราะห แปลความหมาย และใชสารสนเทศในเวลา
ที่เหมาะสม ซึ่งแสดงถึงความกาวหนาของผูเรียน และใชในการปรับการเรียนการสอนอยางทันทวงที
และตอเน่อื ง

การประเมินเพื่อพัฒนาใหความสำคัญกับสมรรถนะเฉพาะซึ่งครอบคลุมความรู ทักษะ คุณลักษณะ
และเจตคติ และสมรรถนะหลักซึ่งเนนกระบวนการ ผานผลลัพธการเรียนรู การประเมินเพื่อพัฒนา
มีการกำหนดเสนทางความกาวหนาในการเรียนรูโดยใชระดับสมรรถนะเปนฐานในการจัดกิจกรรมการเรียนรู
และมีการสงตอ ขอมลู ใหกบั ผูเกีย่ วของอยา งตอ เน่อื งเพื่อหนนุ เสริมการเรียนรูของผูเ รยี นสูระดับท่สี ูงขึน้

การประเมินที่มีจุดมุงหมายในการปรับปรุงพัฒนาการเรียนรูของผูเรียนเปนกระบวนการที่ตอเนื่อง
โดยเก็บรวบรวมหลักฐานและเทียบกับเกณฑการประเมินความกาวหนา (Formative Assessment
Rubric) เพ่ือระบุความกาวหนาในการเรยี นรูของผเู รยี น เปรยี บเทยี บพัฒนาการของผูเรียนกบั ผลงาน หรือ
ความสำเร็จที่ผานมาของตนเอง ใหขอมูลปอนกลับที่อธิบายจุดแข็งและจุดที่ควรพัฒนา และขอเสนอแนะ
สำหรับกิจกรรมในอนาคตที่สงเสริมการพัฒนาผูเรียนอยางแมนยำในเวลาที่เหมาะสม รวมทั้งการวางแผน

164

เปาหมายและเสนทางการเรียนรูในลำดับตอไป และใหการสนับสนุนชวยหลือรวมทั้งชิ้นงานที่เหมาะสม
สอดคลองกับสถานะและความตองการของผูเรียน ชิ้นงานของผูเรียนสะทอนการใชขอมูลปอนกลับในการ
ปรับปรุงพัฒนางานของผูเรยี น

ในระหวางบทเรียน ผูเรียนควรไดรับขอมูลปอนกลับทางวาจาหรือทางการเขียนเกี่ยวกับความรู
และทักษะที่เกี่ยวของกับสาระการเรียนรู (ประกอบดวยสมรรถนะหลัก สมรรถนะเฉพาะ และผลลัพธ
การเรียนรู ในชวงชั้นและในชั้นปนั้น) ครูและบุคลากรทางการศึกษาหรือผูอื่นที่ทำงานในดานการเรียนรู
และการศึกษาควรใหขอ มลู ปอนกลบั ตลอดปก ารศกึ ษา เพอ่ื สงเสริมสมรรถนะของผูเรยี น

ผูเรียนควรไดรับการฝกและโอกาสในการประเมินการเรียนรูดวยตนเอง รวมทั้งมีสวนรวมในการ
ประเมินตนเองและเพื่อนอยางสม่ำเสมอ เพื่อพัฒนาทักษะในการกำหนดเปาหมายการเรียนรู และ
เพอ่ื วเิ คราะหก ารเรยี นรู รวมท้งั เพื่อเพิม่ แรงจูงใจและกำกับการเรยี นรขู องตนเอง

เครื่องมือสำคัญในการประเมินเพื่อพัฒนาคือแฟมสะสมงาน ซึ่งเปนบันทึกของการเรียนรูและบรรจุ
ชิ้นงานของผูเรียน รวมทั้งผลการวิเคราะหและขอมูลปอนกลับของชิ้นงาน แฟมสะสมงานอาจจัดทำ
ตามสาระการเรียนรูและสมรรถนะหลัก เพื่อเอื้อตอการติดตามความกา วหนาและการใชส ารสนเทศในการ
พฒั นาการเรยี นรขู องผเู รยี น
การประเมินสรุปผล

การประเมินเพื่อสรุปผลเปนการพิจารณาสมรรถนะเฉพาะและสมรรถนะหลักเพื่อทำการตัดสินใจ
ในหลายลักษณะ ทั้งการตัดสินผลการเรียน การเล่ือนชั้น และการจบการศึกษา การประเมินสรุปผล
ไดมาจากการประเมินเพื่อพัฒนา โดยพิจารณาหลักฐานที่เกิดจากการเรียนรูที่มีบทบาทของการประเมิน
เพื่อพัฒนา เทียบกับเกณฑ การประเมินสรุปผลสมรรถนะเฉพาะประเมินผานผลลัพธการเรียนรูเมื่อผูเรียน
พรอมหรอื เมอื่ จบหนวยการเรยี นรู สว นการประเมินสมรรถนะหลักประเมินเม่อื จบปการศกึ ษา เพื่อสะทอ น
ภาพการพฒั นาสมรรถนะของผูเรียนตลอดแนว

ภาคผนวก
ระดบั การพฒั นา 10 ระดับของสมรรถนะหลัก 6 ดา น

166

1. สมรรถนะดานการจัดการตนเอง (Self-Management: SM)
นยิ าม
การรูจัก รัก เห็นคุณคาในตนเองและผูอื่น การพัฒนาปญญาภายใน ตั้งเปาหมายในชีวิต

และกำกับตนเองในการเรียนรูและใชชีวิต การจัดการอารมณและความเครียด รวมถึงการจัดการปญหาและ
ภาวะวกิ ฤต สามารถฟน คืนสูสภาวะสมดุล (Resilience) เพ่อื ไปสูความสำเรจ็ ของเปาหมายในชวี ิต มสี ุขภาวะทด่ี ีและ
มสี มั พันธภาพกับผูอ ่ืนไดด ี

องคป ระกอบ
1. การเห็นคุณคาในตนเอง : การรูจัก รัก เห็นคุณคาในตนเอง รูจุดเดน ขอจำกัด ความสนใจ

ความสามารถ ความถนัด และภาคภูมิใจในตนเอง มั่นใจในตนเอง เห็นอกเห็นใจ ใหเกียรติและเคารพสิทธิ
ตนเองและผอู นื่ มคี วามรบั ผิดชอบในตนเอง

2. การมีเปาหมายในชีวิต : การตั้งเปาหมายในชีวิต มีวินัยในตนเอง สามารถบริหารจัดการเวลา
ทรพั ยากร สามารถพึ่งพาและกำกับตนเองใหไปสเู ปาหมายในชีวติ และมสี ขุ ภาวะทด่ี ี

3. การจัดการอารมณและความเครียด : การรับรู เขาใจ รูเทาทัน อารมณ ความรูสึก ความคิด
และความเครียดที่เกิดขึ้นในชีวิตประจำวันของตนเอง เขาใจสาเหตุและสามารถจัดการอารมณ ความรูสึก และ
ความคิดของตนเอง

4. การจัดการปญหาและภาวะวิกฤต : การรูเทาทันการเปลี่ยนแปลงที่เกิดจากปญหาและภาวะ
วิกฤต สามารถฟน คนื สสู ภาวะสมดลุ ได สามารถเตรยี มการ ปองกัน และแกไข เพอื่ ใหเ กดิ ความปลอดภัยในชีวิต
และทรพั ยส ิน

167

ระดบั สมรรถนะการจดั การตนเอง

ระดับการพัฒนา ป.1-3 ระดับความสามารถ ม.4-6
ระดับ คำบรรยายระดับ เร่มิ ตน ป.4-6 ม.1-3

1 รจู กั ตนเอง (Knowing Self) ทางดานกายภาพ ความชอบ ความสนใจ จัดการชวี ติ ประจำวนั
ของตนเอง รับรแู ละจัดการอารมณและความรูสกึ พืน้ ฐาน ปฏบิ ัตติ นตามบรรทัดฐาน
ทางสังคมภายใตก ารดูแลของผูอ่ืน

2 รจู กั ตนเองในจุดเดน จุดควรพัฒนา มีวินัยในการดูแลจัดการชีวิตประจำวนั ของตนเอง รบั รู กำลัง
และจัดการอารมณและความรสู ึกพนื้ ฐาน รถู ูกผิดในการปฏิบัติตนตามบรรทดั ฐานทางสังคม พฒั นา
ภายใตก ารดูแลของผอู ืน่ ตระหนกั รูในสถานการณท เ่ี ปน ปญ หาในชวี ิตประจำวัน

3 รูจกั ความสามารถของตนเอง มวี ินยั ในการดูแลจดั การชีวติ ประจำวนั ของตนเอง รับรแู ละ สามารถ เริ่มตน
จัดการอารมณแ ละความเครียด แยกแยะสง่ิ ถกู ผิด หลีกเลี่ยงการนำพาตัวเองเขา ไปสภู าวะเสี่ยง
ตามคำแนะนำ อดทนตอ ปญหาในชวี ติ ประจำวนั และการเรยี น

4 รจู กั ความสามารถของตนเอง มีวนิ ยั ในการดูแลจดั การชวี ติ ประจำวันของตนเอง รับรู เหนอื กำลัง
และจัดการอารมณและความเครยี ด ตระหนักรผู ิดชอบช่วั ดี จัดการปญหาชีวิตประจำวนั ความ พฒั นา
และการเรียนตามคำแนะนำ พรอมเผชญิ และยอมรับปญหาที่เกดิ ขึ้น คาดหวัง

มมี โนทัศนเ กีย่ วกับตวั เอง (Self Concept) ที่ถูกตอง สามารถตดั สินใจและมุงม่นั ที่จะจดั การ สามารถ เร่มิ ตน

5 สง่ิ ท่จี ำเปน สำหรบั ชีวิตและการเรียนของตนเอง รบั รแู ละจัดการอารมณแ ละความเครยี ด
ละเวน การกระทำที่ไมควรทำ รทู นั การเปล่ียนแปลงทีเ่ กิดขนึ้ จดั การปญหาชีวิตประจำวัน
และการเรยี นตามคำแนะนำ

มคี วามมนั่ ใจและภาคภูมิใจในตนเอง (Self Esteem) สามารถตัดสินใจและวางแผนเก่ียวกบั เหนอื กำลงั
ความ พฒั นา
6 ชีวิตและการเรยี นของตนเอง มีวนิ ยั และจงู ใจตนเองใหไปสูเปาหมาย รับรูและจัดการอารมณ คาดหวงั
และความเครยี ด มีจดุ ยืนและความเชอ่ื ของตวั เอง ปรับตัวรับการเปลยี่ นแปลงทีเ่ กิดขน้ึ
และสามารถฟนคนื จากสภาพปญ หาเมือ่ เผชิญภาวะวิกฤตตามคำแนะนำ

มีความภาคภูมใิ จในตนเอง มกี รอบความคิดแบบเติบโต (Growth Mindset) สามารถกำกับ สามารถ เริ่มตน

7 ตนเองใหล งมือทำตามแผนเกยี่ วกับชีวิตและการเรียนของตนเอง รบั รแู ละจดั การอารมณ
และความเครียด แสดงออกตามความเชอ่ื และจุดยืนของตัวเอง แกไ ขปญ หา มคี วามรับผิดชอบ
ในผลของการกระทำของตนเอง และฟน คืนจากสภาพปญ หาเมอื่ เผชญิ ภาวะวิกฤตตามคำปรึกษา

มกี รอบความคดิ แบบเติบโต สามารถกำกบั ตนเองใหล งมือทำตามแผนเกย่ี วกับชีวิต เหนอื กำลัง
ความ พัฒนา
8 และการเรียนของตนเอง และสะทอนความกาวหนา ของตนเอง รทู นั และจดั การอารมณ คาดหวงั
และความเครียด มีความรับผดิ ชอบในผลของการกระทำของตนเอง วางแผนปอ งกันปญ หา
และความเส่ยี ง และฟน คืนจากสภาพปญหาเมอื่ เผชญิ ภาวะวิกฤต

มีภาพอนาคตของตนเอง (Ideal Self) ทต่ี อ งการจะเปน มองเหน็ ขอ จำกดั และแนวทาง สามารถ

9 การพัฒนาตนเอง กำหนด ลงมอื ทำ ปรับเปลีย่ นพฤตกิ รรม คา นยิ ม และความเช่อื ของตนเอง
ตามแผนพัฒนาตนเอง รทู ันและจดั การอารมณแ ละความเครยี ด และสามารถฟน คืน
จากสภาพปญ หาไดดว ยตนเองเมอ่ื เผชิญภาวะวิกฤต

10 มีความสขุ กบั ชวี ิตทีต่ นเองเปน อยู มงุ ม่ันเพอ่ื ความสำเรจ็ แมตองเผชญิ ความทา ทายที่เขา มา เหนอื
ในชีวติ รทู ันและจัดการอารมณและความเครียด สามารถสรางมุมมอง คา นยิ มใหม ใหกับตนเอง ความ
และสามารถฟน คืนจากสภาพปญ หาเม่อื เผชญิ ภาวะวิกฤต คาดหวงั

พฤตกิ รรมบง ชต้ี ามระด

ระดบั คำบรรยายระดบั 1. การเหน็ คณุ คา
ในตนเอง
1 รจู กั ตนเอง (Knowing Self) ทางดานกายภาพ
ความชอบ ความสนใจ จดั การชวี ิตประจำวันของ - บอกความชอบ ความสนใจ
ตนเอง รับรูแ ละจดั การอารมณแ ละความรูสึก และเพศสภาพของตนเองได
พื้นฐาน ปฏิบตั ติ นตามบรรทดั ฐานทางสังคม
ภายใตการดูแลของผอู ่ืน

2 รูจักตนเองในจุดเดน จุดควรพฒั นา มวี ินัย - บอกสงิ่ ทตี่ นและเพ่ือน
ในการดูแลจัดการชีวติ ประจำวนั ของตนเอง รบั รู ทำไดด ี
และจัดการอารมณแ ละความรูสึกพืน้ ฐาน รถู กู ผิดใน
การปฏิบตั ติ นตามบรรทดั ฐาน
ทางสังคมภายใตการดูแลของผอู น่ื ตระหนักรู
ในสถานการณที่เปน ปญหาในชวี ติ ประจำวนั

3 รจู กั ความสามารถของตนเอง มีวินัย - ระบุความสามารถของตนเอ
(จบ ป.3) ในการดูแลจัดการชีวติ ประจำวันของตนเอง รับรู และเพือ่ นได
และจดั การอารมณแ ละความเครียด แยกแยะสิง่
ถกู ผิด หลีกเลีย่ งการนำพาตวั เองเขา ไปสูภ าวะ - บรรยายกจิ กรรม/ งาน
เส่ยี งตามคำแนะนำ อดทนตอปญหาใน ที่ตนเองและเพื่อน
ชีวติ ประจำวนั และการเรียน อาจตอ งการความชว ยเหลือ
เพื่อทำใหส ำเรจ็

168

ดบั สมรรถนะการจดั การตนเอง
พฤตกิ รรมบง ช้ี
2. การมีเปา หมาย 3. การจดั การอารมณ 4. การจดั การปญ หาและ
ในชวี ติ และความเครยี ด ภาวะวิกฤต
จ - ทำกจิ วัตรประจำวนั - บอกและเรียกอารมณ
ด ท้ังการเรยี น เลน กนิ และความรูสึกพ้ืนฐาน - ปฏบิ ตั ิตนตามขอตกลงของ
ชวยทำงาน พกั ผอ น ใชเ งิน ของตนเองทง้ั ทางบวกและ สังคม
อยา งพอดี ภายใต ทางลบ
คำแนะนำของผอู น่ื - บอกทางเลอื กและตดั สินใจ
เกีย่ วกับกิจวตั รประจำวนั

- สามารถควบคุมตนเอง - บอกสถานการณท ที่ ำใหเกดิ - ระบุทางเลือกที่อาจกอ ใหเกิด
ในการปฏบิ ตั กิ จิ วตั ร อารมณแ ละความรสู กึ ปญหาในกิจวัตรประจำวัน
ประจำวนั ภายใตการดแู ล พ้ืนฐาน - บอกไดว าสถานการณใ ด
ของผูอืน่ - บอกวธิ ีการควบคมุ /จัดการ เปนปญ หาและเกดิ จาก
กบั อารมณ และความรสู กึ สาเหตใุ ด
ของตนเอง

อง - สามารถควบคมุ ตนเอง - แสดงออกถงึ - สามารถรับรูไดถึงสถานการณ
ในการปฏบิ ัติกิจวตั ร การควบคมุ อารมณ ท่ีเปน ปญ หาหรือกอใหเกิด
ประจำวัน ภายใต และความรสู กึ พ้ืนฐาน ปญหา
การติดตามของผูอนื่ บา ง ทเ่ี กิดขนึ้
- บอกผลของทางเลือก
ที่ตัดสนิ ใจ ที่อาจเกดิ ขึน้
ในแงบวกและแงลบกับ
ตนเองและผอู ืน่

ระดบั คำบรรยายระดบั 1. การเห็นคณุ คา
ในตนเอง
4 รูจกั ความสามารถของตนเอง มีวินยั ในการดูแล
จดั การชีวิตประจำวนั ของตนเองรับรแู ละจัดการ - เลือกกจิ กรรมทเี่ หมาะ
อารมณและความเครียด ตระหนักรูผดิ ชอบชว่ั ดี กบั ตนเอง
จดั การปญ หาชีวิตประจำวันและการเรียน
ตามคำแนะนำ พรอ มเผชญิ และยอมรับปญหา - ยอมรบั ความแตกตา ง
ทเี่ กดิ ขนึ้ ในความชอบ ความสนใจ
และเพศวถิ ขี องผูอื่น

5 มมี โนทศั นเ ก่ียวกับตัวเอง (Self Concept) - บอกลักษณะนิสยั จดุ แขง็
(จบ ป.6) ทีถ่ กู ตอ ง สามารถตดั สินใจและมงุ ม่ันทีจ่ ะจัดการ และสิ่งทา ทายของตนเอง
สิ่งท่จี ำเปน สำหรับชีวิตและการเรียนของตนเอง ในดา นวชิ าการ
รบั รแู ละจัดการอารมณแ ละความเครยี ด ละเวน สถานการณท างสังคม
การกระทำทีไ่ มควรทำ รูท ันการเปล่ยี นแปลง
ที่เกิดขนึ้ จัดการปญ หาชีวติ ประจำวนั - บรรยายทกั ษะและ
และการเรยี นตามคำแนะนำ ความสนใจของตน
ทต่ี อ งการพัฒนา

169

พฤติกรรมบง ชี้
2. การมีเปาหมาย 3. การจดั การอารมณ 4. การจดั การปญ หาและ
ในชีวติ และความเครยี ด ภาวะวิกฤต
- สามารถควบคมุ ตนเอง - บอกระดับความรุนแรง
ในการปฏบิ ัตกิ ิจวตั ร ของอารมณ และความรูสึก - บอกผลกระทบของทางเลอื ก
ประจำวันอยางสมำ่ เสมอ ทางลบ ท่ีตดั สนิ ใจ ที่อาจเกดิ ขึน้
- สามารถสือ่ สาร ในแงบ วกและแงล บ
ขอความชวยเหลือ กับตนเองและผอู น่ื
ในการจดั การความเครยี ด
- ระบสุ ถานการณที่เพอื่ น
มีแรงกดดันตอ การตัดสนิ ใจ
ของตนเอง

- ใชท างเลอื กและรับผิดชอบ
ในผลท่ีเกดิ ข้นึ จากการ
ตัดสนิ ใจ

- กระตอื รือรน และเกาะติด - บอกวิธกี ารควบคมุ /จดั การ - บอกความเปล่ียนแปลง
กบั งาน และการเรยี น อารมณ และความรสู ึก ท่ีเกิดขึน้ ทสี่ งผลตอ การ
ของตนเอง ดำเนนิ ชวี ิต
- บอกกลวธิ ีในการควบคมุ
หรือบรรเทาความเครียด - สามารถสะทอนผล
ของทางเลือกท่มี ีตอตนเอง
- บรรยายขอบเขตของอารมณ และผอู น่ื ในมิติของ
และสถานการณทเี่ ปน ประโยชน ความเปนธรรม
สาเหตขุ องอารมณและ หรอื ผลกระทบที่เกิดข้ึน
ความเครยี ด

ระดบั คำบรรยายระดบั 1. การเห็นคณุ คา
ในตนเอง
6 มีความมั่นใจและภาคภมู ิใจในตนเอง (Self Esteem) - บอกคณุ ลกั ษณะทางบวก
สามารถตัดสนิ ใจและวางแผนเกยี่ วกับชีวติ จดุ ยนื และความเชอื่ ของ
และการเรยี นของตนเอง มีวนิ ัยและจงู ใจตนเอง ตนเอง
ใหไ ปสเู ปาหมาย รับรแู ละจัดการอารมณ - แสดงออกถึงความเชอ่ื
และความเครยี ด มีจดุ ยืนและความเชอ่ื ของตวั เอง ทางบวกในความสามารถ
ปรับตวั รับการเปลีย่ นแปลงทีเ่ กิดขน้ึ และสามารถ ของตัวเองท่ีจะประสบ
ฟนคืนจากสภาพปญหาเมือ่ เผชิญภาวะวกิ ฤต ความสำเร็จ
ตามคำแนะนำ - มีสวนรวมตงั้ คำถาม
อยางกระตอื รือรน

7 มคี วามภาคภูมใิ จในตนเอง มกี รอบความคิด - มคี วามรสู ึกที่ดีเกย่ี วกบั ตนเอ
แบบเตบิ โต (Growth Mindset) สามารถกำกับตนเอง - เขา รวมกจิ กรรมใหม ๆ
(จบ ม.3) ใหล งมอื ทำตามแผนเก่ยี วกบั ชีวิตและการเรียน
ของตนเอง รบั รแู ละจดั การอารมณและความเครยี ด ท่ีไมคุน เคย
แสดงออกตามความเช่ือและจดุ ยืนของตวั เอง - ยอมรับคำวิจารณหรือ
แกไ ขปญหา มีความรบั ผดิ ชอบในผลของการกระทำ
ของตนเอง และฟน คืนจากสภาพปญ หาเมอ่ื เผชิญ ความไมร ูของตนเอง
ภาวะวกิ ฤตตามคำปรกึ ษา - แสดงพฤตกิ รรมตามความเชือ่

และจดุ ยนื ของตนเอง

170

พฤตกิ รรมบง ช้ี
2. การมเี ปา หมาย 3. การจดั การอารมณ 4. การจดั การปญ หาและ
ในชวี ิต และความเครยี ด ภาวะวกิ ฤต
- บอกเปา หมายและแนวทาง - บอกวิธกี ารในการจดั การ - ระบุความหลากหลาย
ในการไปสูเ ปาหมายชวี ติ ความเครยี ด อารมณ ของปญ หาและการตัดสนิ ใจ
และการเรียนของตนเอง และความรสู กึ ทางลบ ท่ีมผี ลตอ ชวี ติ ของตนเอง
- จัดการเวลา ใชท รพั ยากร - แสดงออกถึงความสามารถ - อธิบายลักษณะของ
และปฏบิ ตั ิตามข้ันตอน ในการจดั การสถานการณ สถานการณท ี่ปลอดภัย
ท่ีจะนำไปสเู ปาหมาย ที่เปน สาเหตขุ องความเครียด และไมป ลอดภยั รวมถงึ
ความปลอดภัยทางออนไลน
และภัยพบิ ตั ิ
- สามารถเผชญิ กบั ความผิดหวัง
หรือความเปลี่ยนแปลง
ที่เกดิ ขึ้นในชวี ติ
อง - แสดงออกถึงความสามารถ - ตระหนักและสอ่ื สารอารมณ - ยอมรบั ผลทเ่ี กิดขึน้
ที่จะรเิ ร่ิมสรางสรรคแ ละ ไปยังผอู ื่นอยา งเหมาะสม จากการกระทำหรือ
ทำงานดวยตัวเอง - สามารถบอกกลวิธี ทางเลอื กในการแกปญ หา
- ตดิ ตามและประเมนิ ผล ในการสง เสริมสุขภาวะ - บอกวธิ ฟี น คืนจากภาวะวิกฤต
การดำเนนิ การตามขน้ั ตอน ทางจติ ของตน
อ

ระดบั คำบรรยายระดบั 1. การเหน็ คณุ คา
ในตนเอง
8 มกี รอบความคิดแบบเตบิ โต สามารถกำกบั ตนเอง - แสดงออกถึงความเชือ่
ใหล งมอื ทำตามแผนเกีย่ วกบั ชวี ิตและการเรยี น ทางบวกในความสามารถ
ของตนเอง และสะทอ นความกาวหนาของตนเอง ของตนเองทจ่ี ะประสบ
รูท นั และจัดการอารมณแ ละความเครยี ด ความสำเร็จ
มีความรบั ผดิ ชอบในผลของการกระทำของตนเอง - ประเมนิ จดุ แขง็ และ
วางแผนปองกนั ปญหาและความเส่ียง และฟนคนื ขอจำกัดของตนเอง
จากสภาพปญ หาเม่ือเผชิญภาวะวิกฤต ทจ่ี ะประสบความสำเร็จได

9 มีภาพอนาคตของตนเอง (Ideal Self) - บอกลักษณะของบุคคล
(จบ ม.6) ทตี่ องการจะเปน มองเหน็ ขอจำกัดและ ท่ีตองการยึดเปน แบบอยางได
แนวทางการพัฒนาตนเอง กำหนด ลงมือทำ
ปรับเปล่ยี นพฤติกรรม คานยิ ม และความเช่ือ - มภี าพอนาคตของตนเอง
ของตนเอง ตามแผนพฒั นาตนเอง รูทันและ ที่ตอ งการพัฒนาไปใหถ ึง
จัดการอารมณและความเครยี ด และสามารถฟน คืน
จากสภาพปญหาไดดว ยตนเองเมื่อเผชิญภาวะวิกฤต - ระบขุ อจำกดั และแนวทาง
การพัฒนาตนเอง

171

พฤติกรรมบง ช้ี
2. การมเี ปา หมาย 3. การจัดการอารมณ 4. การจดั การปญ หาและ
ในชีวิต และความเครยี ด ภาวะวิกฤต
- ยอมรบั ขอผิดพลาด - สรปุ ไดวา ความคิด อารมณ - ประเมนิ สถานการณ
วาเปนสว นหน่ึงของ และความเครยี ด มีผลตอ ความเสย่ี งหรอื ปญหา
การเรียนรู พฤตกิ รรมอยา งไร ทอ่ี าจเกิดข้นึ
- สะทอนกระบวนการและ - บงชี้กลวิธีในการปรบั - บอกแนวทางการแกป ญ หา
ผลลัพธของการตั้งเปา หมาย กรอบความคิดและ ใหตนเองอยูในภาวะสมดลุ
และปรบั ใชเพอื่ ไปสู พฤตกิ รรมของตนเอง เมื่อเผชิญสถานการณวิกฤต
ด ความสำเร็จ - รเิ ร่ิมแนวทางในการแกป ญ หา
หรือความเส่ียง

- สรา งแบบจำลอง - แสดงออกถงึ กลวิธี - ใชมุมมองท่ีหลากหลาย
ด ความสามารถท่ีจะนำมาใช ในการจัดการอารมณ ในการบง ชีป้ ญ หาและ
เพอื่ เอาชนะอุปสรรค และความเครียด การแกปญ หา
- เลือกเคร่ืองมอื ท่จี ำเปน - มองเห็นประโยชน - ริเริม่ และสรางทางเลือกใหม
ง เพ่อื ปรับใชใ นการทำงาน จากความเครยี ด ทหี่ ลากหลาย ในการแกป ญหา
ใหเ สรจ็ สมบรู ณ ระดบั เล็กนอย ในภาวะวิกฤต
- สามารถปรับกรอบความคิด - อธิบายแนวทางและวธิ ีการ
และพฤติกรรมของตนเอง แกป ญ หาของตนเองกลับสู
เพื่อใหม สี ุขภาวะทางจติ ภาวะสมดุลไดเม่ือเผชญิ
และทางกาย ความผิดหวงั และภาวะ
วกิ ฤต

ระดบั คำบรรยายระดับ 1. การเห็นคณุ คา
ในตนเอง
10 มคี วามสขุ กบั ชีวติ ทีต่ นเองเปน อยู มงุ มัน่ - บรรยายลกั ษณะการใชช วี
เพ่อื ความสำเร็จแมต อ งเผชญิ ความทา ทายท่ีเขา มา ท่มี ีความสุขของตนเอง
ในชวี ติ รทู นั และจัดการอารมณและความเครยี ด
สามารถสรางมุมมอง คา นยิ มใหม ใหกับตนเอง
และสามารถฟน คืนจากสภาพปญ หาเมื่อเผชญิ
ภาวะวกิ ฤต

172

พฤตกิ รรมบง ช้ี
2. การมีเปาหมาย 3. การจัดการอารมณ 4. การจัดการปญ หาและ
ในชวี ิต และความเครยี ด ภาวะวิกฤต
วติ - ตงั้ เปา หมายการใชชีวิต - สามารถจัดการกับอารมณ - อธิบายแนวทางและวิธีการ
ท่มี ีความสุขของตนเอง ความรูส ึกทางลบและ แกปญ หาของตนเองกลบั สู
- บอกสง่ิ จำเปน ที่จะใช ความเครียดไดอ ยา ง ภาวะสมดุลไดเ ม่ือเผชิญ
เพื่อเอาชนะความทาทาย เหมาะสม ความผิดหวงั และภาวะ
หรอื อปุ สรรคท่ีเขามา - ตระหนกั และเขา ใจอารมณ วิกฤต
ในชีวติ ความรูสกึ ของผอู ื่น - สามารถใชแนวทาง/ วิธกี าร
- แสดงออกถงึ ความต้งั ใจ - รับฟง และแสดง แกปญหาของตนเองกลบั สู
รับผิดชอบ เพียรพยายาม ความเห็นอกเห็นใจผอู ื่นได ภาวะสมดุลไดเ มื่อเผชิญ
ทจี่ ะทำตามเปา หมายชีวติ ความผดิ หวงั และภาวะ
ของตนเอง วกิ ฤต

173
อภธิ านศพั ท

มโนทัศนเกี่ยวกับตัวเอง (Self Concept) หมายถึง ความคิดหรือการรับรูเกี่ยวกับตนเองวามีลักษณะ
ประจำตัว ความรู ความสามารถ เจตคติ ที่ตนเองเชื่อวาเปนสิ่งที่อธิบายตัวตนของตนวาเปนใคร เปนอะไร
เปนอยา งไร ซงึ่ อาจตรงหรือไมตรงกบั ขอ เทจ็ จริงหรือภาพทค่ี นอ่ืนมองตนเอง

ปญหาและภาวะวิกฤต หมายถึง สถานการณหรือเหตุการณที่ไมปกติที่เกิดขึ้นในชีวิตอาจเกิดจาก
การสะสมทางอารมณและหรือความรูสึก หรือเกิดขึ้นอยางฉับพลัน ซึ่งบุคคลไมสามารถคาดการณหรือ
ควบคุมไดโดยการเผชิญสถานการณหรือเหตุการณสงผลกระทบตอพฤติกรรม อารมณ และความรูสึก
อยางรุนแรง

การฟนคืนสูสภาวะสมดุล หมายถึง ความเขมแข็งในการกลับคืนสูการใชชีวิตตามปกติ หลังจากเผชิญ
ปญ หาหรอื ภาวะวกิ ฤต

อารมณและความรูสึกพื้นฐาน หมายถึง อารมณความรูสึกที่เกิดขึ้นในชีวิตประจำวัน เชน หิว รอน ดีใจ
เสยี ใจมคี วามสุข กังวล สงสัย ตื่นเตน เปน ตน

กรอบความคิดแบบเติบโต (Growth Mindset) หมายถึง ทัศนคติ วิธีคิด และความเชื่อของแตละคน
ที่มีความยืดหยุน รักในการเรียนรู พัฒนาตนเอง เชื่อวาปญหาและอุปสรรคเปนสวนหนึ่งที่สำคัญของ
กระบวนการเรียนรู และทุกคนมคี วามสามารถหรือสตปิ ญ ญาของบคุ คลสามารถพฒั นาไดต ลอดเวลา
คา นยิ มใหม หมายถึง ความคดิ และความเชอื่ ใหม ๆ ทม่ี อี ทิ ธพิ ลตอ การปรบั เปล่ยี นรปู แบบการดำเนินชีวิต
ใหแตกตา งจากการปฏิบตั แิ บบเดมิ ทั้งนี้ คา นยิ มใหม อาจเกดิ จากการตั้งคำถามกบั สถานการณปจ จบุ นั
รว มมอื กันและคิดแกไขปญ หาโดยใชว ธิ กี ารคดิ นอกกรอบ

สำนกั วิชาการและมาตรฐานการศึกษา ณ วนั ท่ี 27 พฤศจิกายน 2563

174

2. ระดับสมรรถนะการคิดขนั้ สูง (Higher Order Thinking : HOT)

นิยาม

สามารถคิดวิเคราะห สังเคราะห และตัดสินใจอยางมีวิจารญาณบนหลักเหตุผลอยางรอบดาน โดยใช
คุณธรรมกำกับการตัดสินใจไดอยางมีวิจารณญาณ มีความสามารถคิดอยางเปนเหตุเปนผลดวยความเขาใจถึง
ความเชื่อมโยงของสรรพสิ่งที่อยูรวมกันอยางเปนระบบ ใชจินตนาการและความรูสรางทางเลือกใหม เพื่อ
แกป ญหาทีซ่ บั ซอนไดอยา งมเี ปาหมาย

องคประกอบ

1. การคิดอยางมีวิจารณญาณ (Critical Thinking : HOT-CTC) หมายถึง การคิดพิจารณา
ไตรตรองอยางมีเหตุผลที่มีจุดประสงคเพื่อตัดสินวาสิ่งใดควรเชื่อหรือควรกระทำ โดยอาศัยการใชทักษะ
หรือกลยุทธตาง ๆ เพื่อเพิ่มความเปนไปไดของผลลัพธจากการตัดสินใจที่ดี เชน ทักษะการตีความ ประเมิน
วิเคราะห สรุปความ และอธิบาย ตามหลักฐาน แนวคิด วิธีการ กฎเกณฑ หรือบริบทตาง ๆ ที่เกี่ยวกับขอมูล
ท่รี วบรวมหรือขอ มลู จากการสงั เกต ประสบการณ การใชเหตผุ ล การสะทอนคดิ การสือ่ สาร และการโตแ ยง

2. การคิดเชิงระบบ (System Thinking : HOT-STM) หมายถึง การคิดที่แสดงใหเห็นโครงสราง
ทั้งหมดที่เชื่อมโยงสัมพันธกันเปนหนึ่งเดียวกันภายใตบริบท/ปจจัยของสิ่งแวดลอมที่เกิดปญหานั้น ๆ
โดยมองปญหาใหลึกลงไปกวาเหตุการณที่เกิดขึ้น ใหเห็นถึงแบบแผนหรือรูปแบบพฤติกรรมที่เกิดข้ึน
ใหเห็นรากเหงาของสถานการณและปจจัยตาง ๆ ที่เกี่ยวของกับสถานการณนั้น ๆ จนเกิดความเขาใจ
ในสถานการณของระบบน้ันอยา งลึกซ้ึง นำไปสกู ารแกปญหาทีร่ ากเหงาของปญ หาอยางแทจริง

3. การคิดสรางสรรค (Creative Thinking : HOT-CRT) หมายถึง การคิดที่หลากหลาย
ริเริ่ม ประเมิน ปรับปรุง และพัฒนาตอยอดความคิด เพื่อการแกปญหาหรือสรางทางเลือกที่มีประสิทธิภาพ
การสรางความกาวหนาในความรู หรือการแสดงออกอยางสรางสรรค โดยอาศัยจินตนาการและทักษะพื้นฐาน
ดานการคิดริเริ่ม คิดคลอง คิดยืดหยุน คิดละเอียดลออ คิดหลากหลาย คิดวิเคราะหและสังเคราะห
เพ่ือใหไ ดส ิ่งใหมท ด่ี ีกวา แตกตา งไปจากเดมิ มีประโยชน และมีคุณคา ตอ ตนเอง ผอู ่นื และสังคมมากกวา เดมิ

4. การคิดแกปญหา (Problem Solving Thinking : HOT-PRB) หมายถึง การคิดของบุคคล
ในการระบุปญหา นิยามปญหา รวบรวมขอมูลเพื่อแกปญหา ออกแบบวิธีการแกปญหา เลือกทางเลือก
ในการแกปญหาและดำเนินการแกปญหาไดอยางมีประสิทธิภาพ โดยมีเกณฑที่ชัดเจนและครอบคุลมทุกมิติ

175

ระดับสมรรถนะการคิดขนั้ สงู ป.1-3 ระดับความสามารถ ม.4-6
เรมิ่ ตน ป.4-6 ม.1-3
ระดบั การพัฒนา
กำลงั เริม่ ตน
ระดับ คำบรรยายระดบั พฒั นา
กำลงั
ตั้งคำถามหรือระบุปญหาอยางงายจากการสังเกตสิ่งตาง ๆ รอบตัวสถานการณ หรือปรากฏการณใน สามารถ พฒั นา

1 ชีวิตประจำวัน สังเกต จำแนก สำรวจ วางแผน รวบรวมขอมูลหรือทรัพยากร สรุปขอมูล และเสนอ เหนือ สามารถ เรมิ่ ตน
แนวทางแกปญหาอยางงายได สามารถจินตนาการและเสนอความคิดไดอยางอิสระ ตลอดจน ความ
สามารถผลติ ผลงานอยางงา ยโดยอาศยั ตน แบบ คาดหวงั เหนอื
ความ กำลัง
ตั้งคำถามหรือระบุปญหาอยางงายจากการสังเกตสิ่งตาง ๆ รอบตัว สถานการณ หรือปรากฏการณ คาด พฒั นา
ในชีวิตประจำวัน สังเกต จำแนก หรือระบุความสัมพันธของสิ่งที่เกี่ยวของกับปรากฏการณหรือ หวัง

2 สถานการณนั้น ๆ ได สามารถสำรวจ วางแผน รวบรวมขอมูลหรือทรัพยากร สรุปขอมูล และเสนอ
แนวทางแกปญหาอยางงายได พรอมแสดงเหตุผลและประเมินความเหมาะสมของคำตอบ สามารถ
จินตนาการและเสนอความคิดไดอยางคลองแคลว หลายประเภทและหลายทิศทาง ตลอดจน
สามารถผลติ ผลงานอยา งงา ยโดยอาศัยตน แบบ

ตั้งคำถามหรือระบุปญหาอยางงายจากการสังเกตสิ่งตาง ๆ รอบตัว สถานการณ หรือปรากฏการณ
ในชีวิตประจำวัน สังเกต จำแนก หรือระบุความสัมพันธของสิ่งที่เกี่ยวของกับปรากฏการณหรือ

3 สถานการณนัน้ ๆ ได สามารถสำรวจ วางแผน รวบรวมขอ มลู หรือทรัพยากร แปลความหมายขอมูล
ดวยหลักฐานเชิงประจักษ และสรุปขอมูล เพื่อเปรียบเทียบ ประเมิน ตัดสินใจ หรือเสนอแนวทาง
แกปญหาอยางงายได พรอมแสดงเหตุผล โดยคำนึงถึงความเหมาะสมของการออกแบบวิธีการ
แกปญหา สามารถจินตนาการและเสนอความคิดไดอยางคลองแคลว หลากหลาย โดยใชความคิดท่ี
แปลกใหมที่ไมซำ้ ใคร ตลอดจนสามารถผลติ ผลงานตามจนิ ตนาการโดยอาศัยตนแบบ

ตั้งคำถามหรือระบุปญหาอยางงายจากการสังเกตสิ่งตาง ๆ รอบตัว สถานการณ หรือปรากฏการณ
ในชวี ติ ประจำวันโดยละเอยี ดหรือจากผลที่ไมคาดคิดมากอน สามารถวางแผนและดำเนินการสำรวจ
ตรวจสอบโดยใชเครื่องมือหรือเทคโนโลยีพื้นฐาน เพื่อใหไดมาซึ่งขอมูลพื้นฐานที่ใชเปนหลักฐาน

4 เลือกวธิ กี ารเกบ็ รวบรวมขอ มูล พรอ มทัง้ ประเมินความถกู ตองและขอจำกดั ของขอมูล วิเคราะหและ
จัดลำดับสาเหตุของปญหา โดยสามารถรวบรวมปจจัยอื่น ๆ ที่เกี่ยวของกับปญหาหรือสถานการณ
และวิเคราะหความสัมพันธเ ชงิ เหตแุ ละผลของปจจยั ตา ง ๆ สามารถจนิ ตนาการและเสนอความคิดได
อยางคลอ งแคลว หลากหลาย โดยใชความคิดทีแ่ ปลกใหมท ไ่ี มซ้ำใคร หรอื พัฒนาตอ ยอดจากของเดมิ
พรอ มแสดงการแปลความหมายขอมูลและหลักฐานเชิงประจกั ษ

ตั้งคำถามหรือระบุปญหาที่ซับซอน จากการสังเกตสิ่งตาง ๆ สถานการณ หรือปรากฏการณใน
ชีวิตประจำวันโดยละเอียด สามารถวางแผนและดำเนินการการสำรวจตรวจสอบโดยใชเครื่องมือ
หรือเทคโนโลยีพื้นฐาน เพื่อใหไดมาซึ่งขอมูลพื้นฐานที่ใชเปนหลักฐาน เลือกวิธีการเก็บรวบรวม

5 ขอมูล วิเคราะหขอมูลโดยใชเครื่องมือตาง ๆ เพื่อสรางขอสรุปที่แมนยำและนาเชื่อถือ สามารถ
พัฒนาชิ้นงานหรือวิธีการ โดยใชความคิดที่แปลกใหม ที่ไมซ้ำใครหรือพัฒนาตอยอดจากของเดิม
ระบุแบบแผนของพฤตกิ รรมและองครวมขององคประกอบตาง ๆ ในปญหาหรือสถานการณนั้น เพ่ือ
สรางแบบจำลองอยางงาย พรอมแสดงการแปลความหมายขอมูลและหลักฐานเชิงประจักษ ลง
ขอสรปุ ไดอยา งถูกตอง และนำเสนอและเปรียบเทียบขอสรปุ ท่เี หมือนหรอื แตกตา งกบั ขอ สรปุ ของตน

ตั้งคำถามหรือระบุปญหาหรือสถานการณที่ซับซอน จากการสังเกตสิ่งตาง ๆ สถานการณหรือ
ปรากฏการณในชีวิตประจำวันโดยละเอียด ระบุสาเหตุของปญหา แยกปญหาเปนปญหายอย ๆ
สามารถวางแผนและดำเนินการการสำรวจตรวจสอบโดยใชเครื่องมือหรือเทคโนโลยีเพื่อใหไดมาซึ่ง
ขอมูลพื้นฐานที่ใชเปนหลักฐาน เลือกวิธีการเก็บรวบรวมขอมูล เปรียบเทียบแหลงขอมูลและ

6 ขอ เท็จจริงได วิเคราะหแนวโนมของการเปลยี่ นแปลงในปญหาหรือสถานการณแ ละสรา งแบบจำลอง
เพื่อแสดงโครงสรางของปญหาหรือสถานการณได พัฒนาชิ้นงาน วิธีการหรือนวัตกรรม โดยใช
ความคิดที่แปลกใหมที่ไมซ้ำใคร หรือพัฒนาตอยอดจากของเดิม ใหเหมาะสมตอการใชงานจริง
พรอมแสดงการแปลความหมายขอ มูลและหลักฐานเชงิ ประจักษ ลงขอสรุปไดอยา งถูกตอง นำเสนอ
ขอสรุปรวมทั้งเปรียบเทียบและประเมินขอสรุปที่แตกตางหรือตรงกันขามกับขอสรุปของตน และ
สามารถปรบั ปรุงขอสรุปของตนตามขอ มลู และหลักฐานใหม

สำนักวิชาการและมาตรฐานการศึกษา ณ วนั ที่ 27 พฤศจิกายน 2563

176

ระดบั สมรรถนะการคิดขน้ั สงู (ตอ) ป.1-3 ระดบั ความสามารถ
ป.4-6 ม.1-3 ม.4-6
ระดบั การพฒั นา
สามารถ เร่มิ ตน
ระดบั คำบรรยายระดบั
เหนือ กำลัง
ต้ังคำถามหรอื ระบุปญ หาหรอื สถานการณท ่ียากและซับซอน จากการสังเกตส่งิ ตาง ๆ สถานการณ ความ พัฒนา
หรือปรากฏการณในชีวิตประจำวันโดยละเอียดหรือจากผลที่ไมคาดคิดมากอน เพื่อหาขอมูล
เพิ่มเติมและหาความสัมพันธของสิ่งตางๆ พรอมเสนอวิธีการระบุสาเหตุของปญหา แยกปญหา คาดหวัง
เปนปญหายอย ๆ สามารถวางแผนและดำเนินการการสำรวจตรวจสอบโดยใชเครื่องมือหรือ
เทคโนโลยีเพ่ือใหไ ดม าซ่งึ ขอ มลู พนื้ ฐานที่ใชเปนหลักฐาน เลอื กวธิ กี ารเกบ็ รวบรวมขอ มลู วเิ คราะห สามารถ
ขอมูลโดยใชเครื่องมือตาง ๆ เพื่อสรางขอสรุปที่แมนยำและนาเชื่อถือ เปรียบเทียบแหลงขอมูล

7 และขอเท็จจริงได ประเมินผลกระทบของปญหาโดยใชวิธีการที่เหมาะสมและครอบคลุมทุกมิติ
สรางแบบจำลองเพื่อแสดงโครงสรางของปญหาหรือสถานการณได พัฒนาชิ้นงาน วิธีการหรือ
นวัตกรรม โดยใชความคิดที่แปลกใหมที่ไมซ้ำใคร หรือพัฒนาตอ ยอดจากของเดิมใหเหมาะสมตอ
การใชงานจริง แจกแจงรายละเอียดของวิธีการแกปญหา หรือขยายความคิดได โดยสามารถลง
ขอสรุปไดอยางถูกตอง ระบุเหตุผลของขอโตแยงที่สอดคลองกับสถานการณ นำเสนอขอสรุป
รวมทั้งเปรียบเทียบและประเมินขอสรุปที่แตกตางหรือตรงกันขามกับขอสรุปของตน โดยใช
เหตุผลและหลักฐานที่หลากหลายและสามารถปรับปรุงขอสรุปของตนตามขอมูลและหลักฐาน
ใหม

ตง้ั คำถามหรือระบุปญหาหรอื สถานการณท ย่ี ากและซับซอ น จากการสงั เกตสงิ่ ตา ง ๆ สถานการณ
หรือปรากฏการณในชีวิตประจำวันโดยละเอียดหรือจากผลที่ไมคาดคิดมากอน เพื่อหาขอมูล
เพิ่มเติมและหาความสัมพันธของสิ่งตาง ๆ รวมทั้งประเมินคำถามวาสามารถสำรวจตรวจสอบได
หรือไม พรอมเสนอวิธีการระบุสาเหตุของปญหา แยกปญหาเปนปญหายอย ๆ สามารถวางแผน
และดำเนนิ การการสำรวจตรวจสอบโดยใชเครอื่ งมือหรอื เทคโนโลยเี พือ่ ใหไดมาซ่งึ ขอมลู พื้นฐานที่

8 ใชเปนหลักฐาน เลือกวิธีการเก็บรวบรวมขอมูล วิเคราะหขอมูลโดยใชเครื่องมือตาง ๆ เพื่อสราง
ขอสรุปที่แมนยำและนาเชื่อถือ เปรียบเทียบแหลงขอมูลและขอเท็จจริงได ประเมินผลกระทบ
ของปญหาโดยใชวิธีการที่เหมาะสมและครอบคลุมทุกมิติ สรางแบบจำลองความคิดเพื่ออธิบาย
แนวคิดทใี่ ชในการออกแบบระบบได สามารถพัฒนาชิ้นงาน วิธกี ารหรอื นวัตกรรม โดยใชความคิด
ทแ่ี ปลกใหมท่ไี มซ้ำใคร หรือพัฒนาตอ ยอดจากของเดิมใหเหมาะสมตอการใชงานจริง ระบุเหตุผล
ของขอโตแยงที่สอดคลองกับสถานการณ และมีความเปนเหตุเปนผลกัน นำเสนอขอสรุปรวมท้ัง
เปรียบเทียบและประเมินขอสรุปที่แตกตางหรือตรงกันขามกับขอสรุปของตน โดยใชเหตุผลและ
หลักฐานท่ีหลากหลายและสามารถปรบั ปรงุ ขอสรุปของตนตามขอมลู และหลักฐานใหม

ต้งั คำถามหรอื ระบปุ ญ หาหรอื สถานการณทีย่ ากและซบั ซอ น จากการสังเกตส่ิงตา ง ๆ สถานการณ
หรือปรากฏการณในชีวิตประจำวันโดยละเอียดหรือจากผลที่ไมคาดคิดมากอน เพื่อหาขอมูล
เพิ่มเติมและหาความสัมพันธของสิ่งตาง ๆ รวมทั้งประเมินคำถามวาสามารถสำรวจตรวจสอบได
หรือไม ระบุสาเหตุของปญหา สามารถแยกปญหาเปนปญหายอย ๆ สามารถวางแผนและ
ดำเนินการการสำรวจตรวจสอบโดยใชเครื่องมือหรือเทคโนโลยีเพื่อใหไดมาซึ่งขอมูลพื้นฐานที่ใช
เปนหลักฐาน เลือกวิธีการเก็บรวบรวมขอมูล พรอมทั้งประเมินความถูกตอง วิเคราะหขอมูลโดย

9 ใชเครื่องมือตาง ๆ เพื่อสรางขอสรุปที่แมนยำและนาเชื่อถือ เปรียบเทียบแหลงขอมูลและ
ขอเท็จจริงได ประเมินผลกระทบของปญหาโดยใชวิธีการที่เหมาะสมและครอบคลุมทุกมิติ
สามารถสรางแบบจำลองความคิดเพื่ออธิบายแนวคิดที่ใชในการออกแบบการแกปญหา ทำนาย
หรือประเมินผลลัพธของการแทรกแซงระบบที่ยากและซับซอนได พัฒนาชิ้นงาน วิธีการหรือ
นวัตกรรม โดยใชความคดิ ทีแ่ ปลกใหมที่ไมซำ้ ใคร หรือพัฒนาตอ ยอดจากของเดิมใหเหมาะสมตอ
การใชงานจริง สามารถแจกแจงรายละเอียดของวิธีการแกปญหา หรือขยายความคิดไดอยาง
ครบถวน เขียนสะทอนความคิดเกี่ยวกับเนื้อหาและกระบวนการเรียนรู นำเสนอขอสรุปรวมท้ัง
เปรียบเทียบและประเมินขอสรุปที่แตกตางหรือตรงกันขามกับขอสรุปของตน โดยใชเหตุผลและ
หลกั ฐานทห่ี ลากหลายและสามารถปรับปรงุ ขอ สรุปของตนตามขอ มูลและหลกั ฐานใหม

177

ระดบั สมรรถนะการคิดขน้ั สงู (ตอ )

ระดบั การพัฒนา ระดบั ความสามารถ
ระดบั คำบรรยายระดบั ป.1-3 ป.4-6 ม.1-3 ม.4-6

ตัง้ คำถามหรอื ระบปุ ญ หาหรือสถานการณท ่ยี ากและซับซอ น จากการสงั เกตสง่ิ ตา ง ๆ สถานการณ เหนือ
หรือปรากฏการณในชีวิตประจำวันโดยละเอียดหรือจากผลที่ไมคาดคิดมากอน เพื่อหาขอมูล ความ
เพิ่มเติมและหาความสัมพันธของสิ่งตาง ๆ รวมทั้งประเมินคำถามวาสามารถสำรวจตรวจสอนได
หรือไม ระบุสาเหตุของปญหา แยกปญหาเปนปญหายอย ๆ สามารถวางแผนและดำเนินการการ คาดหวงั
สำรวจตรวจสอบโดยใชเครื่องมือหรือเทคโนโลยีเพื่อใหไดมาซึ่งขอมูลพื้นฐานที่ใชเปนหลักฐาน
เลือกวิธีการเก็บรวบรวมขอมูล พรอมทั้งประเมินความถูกตองและขอจำกัดของขอมูล วิเคราะห

10 ขอมูลโดยใชเครื่องมือตาง ๆ เพื่อสรางขอสรุปที่แมนยำและนาเชื่อถือรวมทั้งพิจารณาขอจำกัด
ของการวิเคราะหและตีความหมายขอมูล สามารถเปรียบเทียบแหลงขอมูลและขอเท็จจริงได
ประเมินผลกระทบของปญหาโดยใชวิธีการที่เหมาะสมและครอบคลุมทุกมิติ สรางแบบจำลอง
ความคิดเพื่ออธิบายแนวคิดที่ใชในการออกแบบการแกปญหา ทำนายหรือประเมินผลลัพธของ
การแทรกแซงระบบที่ยากและซับซอนได พัฒนาชิ้นงาน วิธีการหรือนวัตกรรม โดยใชความคิดที่
แปลกใหมที่ไมซ้ำใคร หรือพัฒนาตอยอดจากของเดมิ ใหเหมาะสมตอ การใชงานจริง สามารถแจก
แจงรายละเอยี ดของวิธกี ารแกป ญหา หรือขยายความคดิ ไดอ ยางครบถวน นำเสนอขอสรุปรวมท้ัง
เปรียบเทียบและประเมินขอสรุปที่แตกตางหรือตรงกันขามกับขอสรุปของตน โดยใชเหตุผลและ
หลกั ฐานทหี่ ลากหลายและสามารถปรบั ปรงุ ขอ สรุปของตนตามขอ มูลและหลักฐานใหม

พฤตกิ รรมบงชีต้ ามระ

ระดบั คำนยิ ามบรรยายระดบั ดานการคดิ
อยา งมี

วจิ ารณญาณ

1 ตงั้ คำถามหรือระบปุ ญ หาอยางงาย - ระบุ ความเขา ใจ

จากการสงั เกตส่ิงตา ง ๆ รอบตวั ของตนเองเกย่ี วกับ

สถานการณ หรือปรากฏการณใ น สถานการณใน

ชวี ติ ประจำวัน สังเกต จำแนก ชวี ติ ประจำวนั

สำรวจ วางแผน รวบรวมขอมลู พรอมระบเุ หตุผล

หรือทรพั ยากร สรปุ ขอมลู และ

เสนอแนวทางแกปญ หาอยา งงาย

ได สามารถจินตนาการและเสนอ

ความคิดไดอยางอิสระ ตลอดจน

สามารถผลติ ผลงานอยา งงายโดย

อาศัยตน แบบ

178

ะดบั สมรรถนะการคดิ ขน้ั สงู
พฤติกรรมบงช้ี

ดานการคดิ เชงิ ดา นการคิด ดา นการคดิ
ระบบ สรา งสรรค แกป ญหา

- ระบปุ จ จัยที่ - เสนอความคดิ อิสระ - ระบุปญ หาอยา ง
เกยี่ วขอ ง
ท่เี ห็นไดช ดั เจนใน คิดคลอ งแคลว งา ย นยิ ามปญ หา
ระบบหรือ
สถานการณท่ไี ม รวดเร็วไดปริมาณ รวบรวมขอ มูล
ซบั ซอ น โดยไม
สามารถระบุ มากในเวลาที่ และแนวคิด
ความสัมพนั ธข อง
ปจ จัยตา ง ๆ ได จำกดั ผลิตผลงาน ท่ีเกีย่ วของกบั

ออกมา โดยท่ี ปญ หา ออกแบบ

งานนั้นยังอาศัย วิธกี ารแกปญ หา

ตน แบบ เสนอ เสนอทางเลอื กใน

ความคิดหลาย การแกป ญ หา และ

ประเภทไดบา ง ให ดำเนนิ การ

รายละเอียดของ แกป ญ หา

งานหรือความคดิ

อยา งงายได

ระดบั คำนยิ ามบรรยายระดบั ดา นการคิด
อยา งมี

วจิ ารณญาณ

2 ตง้ั คำถามหรือระบุปญหาอยา งงาย - ระบุ ความเขา ใจ

จากการสังเกตสิง่ ตาง ๆ รอบตัว ของตนเองเกี่ยวกับ

สถานการณ หรือปรากฏการณใ น สถานการณใ น

ชวี ติ ประจำวัน สงั เกต จำแนก ชวี ิตประจำวนั

หรือระบุความสมั พันธข องส่ิงที่ และตัดสนิ ใจเลอื ก

เกยี่ วขอ งกับปรากฏการณห รือ หลกั ฐานเชิง

สถานการณนนั้ ๆ ได สามารถ ประจกั ษ เพื่อ

สำรวจ วางแผน รวบรวมขอมลู สนบั สนุนความ

หรือทรัพยากร สรุปขอ มลู และ เขาใจของตนเอง

เสนอแนวทางแกปญหาอยา งงาย

ได พรอมแสดงเหตผุ ลและ

ประเมนิ ความเหมาะสมของ

คำตอบ สามารถจนิ ตนาการและ

เสนอความคดิ ไดอ ยางคลองแคลว

หลายประเภทและหลายทศิ ทาง

ตลอดจนสามารถผลิตผลงานอยา ง

งายโดยอาศัยตนแบบ

179

พฤตกิ รรมบง ชี้

ดา นการคิดเชงิ ดานการคิด ดานการคิด
ระบบ สรา งสรรค แกปญ หา

- ระบปุ จจัยท่ี - ผลิตชิ้นงานตาม - ตั้งคำถามบาง

เกี่ยวขอ งท่เี ห็นได จนิ ตนาการภายใต คำถาม เพอื่ ระบุ

ชัดเจนในระบบ เง่ือนไขงา ย ๆ ได ปญ หาอยางงาย

หรอื สถานการณท ่ี - ผลิตชนิ้ งานใน นยิ ามปญหาบาง

ไมซ บั ซอน โดย รปู แบบท่ีแตกตาง ปญ หา รวบรวม

สามารถระบุ กับตนแบบ ขอมลู และแนวคิด

ความสมั พันธของ หาคำตอบได ท่เี กีย่ วขอ งกบั

ปจจัยตา ง ๆ ทเ่ี หน็ หลายประเภท ปญหา ออกแบบ

ไดชดั ได และหลายทศิ ทาง วิธีการแกปญหา

จากส่งิ ของหรือ เสนอทางเลือกใน

สถานการณ การแกปญหา

ในชวี ติ ประจำวนั ที่ และดำเนินการ

คนุ เคยในเวลา แกป ญหา

จำกัด

ระดบั คำนยิ ามบรรยายระดบั ดา นการคิด
อยางมี

วิจารณญาณ

3 ตง้ั คำถามหรือระบปุ ญ หาอยางงา ย - ระบุ ความเขา ใจ

จากการสงั เกตส่ิงตา ง ๆ รอบตัว ของตนเองเกยี่ วกับ

สถานการณ หรือปรากฏการณใ น สถานการณใ น

ชวี ิตประจำวัน สังเกต จำแนก ชวี ติ ประจำวนั

หรือระบุความสมั พันธของสิง่ ที่ และตัดสนิ ใจเลือก

เก่ียวของกบั ปรากฏการณหรอื หลกั ฐานเชิง

สถานการณน น้ั ๆ ได สามารถ ประจกั ษพรอ ม

สำรวจ วางแผน รวบรวมขอ มูล แสดงการแปล

หรือทรพั ยากร แปลความหมาย ความหมายขอ มูล

ขอมลู ดว ยหลกั ฐานเชงิ ประจักษ เพ่ือสนบั สนนุ

และสรปุ ขอ มลู เพอื่ เปรียบเทยี บ ความเขาใจของ

ประเมิน ตัดสินใจ หรือเสนอ ตนเอง

แนวทางแกป ญ หาอยา งงายได

พรอ มแสดงเหตุผล โดยคำนงึ ถึง

ความเหมาะสมของการออกแบบ

วิธกี ารแกปญ หา สามารถ

จินตนาการและเสนอความคดิ ได

180

พฤตกิ รรมบงชี้

ดานการคิดเชงิ ดานการคดิ ดา นการคดิ
ระบบ สรางสรรค แกป ญ หา

- ระบุปจ จยั ที่ - ทำผลงานทเี่ ปน - ตง้ั คำถามทุก

เก่ยี วขอ งท่ีเหน็ ได ช้ินงานหรือวิธีการ คำถาม เพ่ือระบุ

ชดั เจนในระบบ เพ่ือแกปญหา ปญหาอยา งงาย

หรอื สถานการณท ่ี อยางงายและไม นิยามปญ หา

ไมซับซอ น โดย ซบั ซอน โดยใช ในชมุ ชนหรือ

สามารถระบุ การดดั แปลงจาก ทองถนิ่ ได

ความสัมพนั ธของ ความคดิ เดิม มี รวบรวมขอมูล

ปจ จยั ตา ง ๆ ท่ี การคดิ หาวิธีการ และแนวคิด

เห็นไดชดั และ แกปญ หาไดเ พยี ง ทเ่ี กย่ี วของกับ

สามารถบอก 1 วธิ ี ตามกรอบ ปญ หา โดย

ผลลัพธ ของระบบ เวลา โดยดดั แปลง คำนงึ ถงึ ความ

หรือสถานการณ สิ่งทม่ี อี ยู หรอื นำ เหมาะสม

ตามขอ เทจ็ จรงิ สงิ่ อื่นมาทดแทน ออกแบบวธิ ีการ

ท่ีมไี ด ส่งิ ท่ขี าดได ให แกปญหา เสนอ

รายละเอียดของ ทางเลอื กในการ

งาน หรอื ความคดิ แกป ญ หาและ

พรอมทั้งระบขุ อ ดี

ระดบั คำนยิ ามบรรยายระดบั ดา นการคดิ
อยา งมี
อยา งคลอ งแคลว หลากหลาย โดย
ใชความคดิ ท่ีแปลกใหมท ไ่ี มซ ำ้ ใคร วิจารณญาณ
ตลอดจนสามารถผลิตผลงานตาม
จนิ ตนาการโดยอาศัยตน แบบ

ต้ังคำถามหรอื ระบุปญ หาอยา งงาย - ระบคุ วามเขา ใจที่

4 จากการสงั เกตสงิ่ ตา ง ๆ รอบตัว หลากหลายจาก

สถานการณ หรือปรากฏการณใน สถานการณที่ไม

ชวี ิตประจำวันโดยละเอียดหรอื ซับซอนและ

จากผลทีไ่ มค าดคิดมากอน ตดั สินใจเลือก

สามารถวางแผนและดำเนินการ คำตอบเพยี งคำ

สำรวจตรวจสอบโดยใชเ คร่อื งมือ กลาวอา งเดียว

หรือเทคโนโลยพี นื้ ฐาน เพือ่ ให พรอ มประเมนิ

ไดมาซง่ึ ขอมูลพน้ื ฐานท่ใี ชเปน ความเหมาะสม

หลกั ฐาน เลือกวธิ กี ารเกบ็ รวบรวม ของคำกลา วอาง

ขอ มูล พรอมทงั้ ประเมินความ พรอ มแสดงการ

181

พฤติกรรมบงช้ี

ดานการคดิ เชงิ ดานการคดิ ดา นการคิด
ระบบ สรางสรรค แกปญ หา

ได และมีการ และขอ เสยี ของ
ตรวจสอบผลงาน ทางเลอื ก
ในเบื้องตน ไดหลายทางเลือก
และดำเนินการ
แกปญหา

- ระบุปจ จยั ที่ - สรางชิ้นงานหรอื - ตั้งคำถามเพือ่ ระบุ
ปญหา
เก่ยี วขอ งในระบบ คดิ หาวิธกี ารเพอ่ื ทไ่ี มซับซอ นได
อยางรวดเร็ว
หรอื สถานการณไ ด แกป ญ หาดว ยการ วิเคราะหและ
จดั ลำดบั สาเหตุ
และสามารถ ผสมผสานและ ของปญ หาทสี่ ำคญั
นิยามปญ หาโดย
รวบรวมปจจัยอืน่ ๆ ดดั แปลงจาก คำนงึ ถงึ ความ
เหมาะสม รวบรวม
ท่เี กยี่ วขอ งกับ ความคดิ เดิม ขอมูลและแนวคิด

ระบบหรอื มกี ารคิดหาวิธีการ

สถานการณ โดย แกปญ หาไดเพยี ง

สามารถเชื่อมโยง 1 วิธี ในเวลาท่ี

จดั หมวดหมหู รอื กำหนด การคดิ หา

กำหนดตัวแปรท่ี วิธกี ารแกป ญหา

ระดบั คำนยิ ามบรรยายระดบั ดานการคดิ
อยางมี
ถูกตองและขอ จำกัดของขอมลู
วิเคราะหและจัดลำดบั สาเหตุของ วิจารณญาณ
ปญหา โดยสามารถรวบรวมปจ จัย
อน่ื ๆ ที่เก่ียวของกับปญหาหรือ แปลความหมาย
สถานการณ และวิเคราะห
ความสัมพนั ธเชิงเหตแุ ละผลของ ขอมูลและหลกั ฐาน
ปจ จยั ตาง ๆ สามารถจินตนาการ
และเสนอความคิดไดอยาง เชงิ ประจกั ษ
คลองแคลว หลากหลาย โดยใช
ความคิดที่แปลกใหมท ีไ่ มซ ำ้ ใคร
หรอื พฒั นาตอ ยอดจากของเดมิ
พรอ มแสดงการแปลความหมาย
ขอ มูลและหลกั ฐานเชิงประจักษ

182

พฤติกรรมบงช้ี

ดา นการคดิ เชงิ ดา นการคิด ดา นการคดิ
ระบบ สรางสรรค แกป ญ หา

เกย่ี วขอ งกบั ระบบ ปญหาอยา งงา ย ท่ีเกยี่ วของกับ
หรือสถานการณ และไมซ ับซอน ใช ปญหา
สามารถวิเคราะห การดัดแปลงส่งิ ทม่ี ีผลกระทบตอ
ความสมั พันธเชงิ ที่มีอยู หรือนำ สังคม ออกแบบ
เหตุและผลของ ส่งิ อนื่ มาทดแทน วธิ ีการแกป ญหา
ระบบหรอื ส่งิ ทข่ี าดได ให เสนอทางเลือกใน
สถานการณได รายละเอยี ดของ การแกปญ หาและ
งานหรือความคดิ ได ระบขุ อ ดแี ละ
และมกี าร ขอ เสียของ
ตรวจสอบผลงาน ทางเลอื กไดห ลาย
ในเบ้ืองตน ทางเลอื กทเี่ ปน ไป
ได และมีเหตผุ ล
และดำเนนิ การ
แกป ญหา
ไดหลายวธิ ี

ระดบั คำนยิ ามบรรยายระดบั ดา นการคดิ
อยางมี

วิจารณญาณ

5 ตงั้ คำถามหรอื ระบปุ ญ หาทซี่ บั ซอน - ระบุความเขา ใจท่ี

จากการสงั เกตสง่ิ ตาง ๆ หลากหลายจาก

สถานการณ หรือปรากฎการณใน สถานการณท ี่

ชวี ิตประจำวนั โดยละเอยี ด ซบั ซอ น และ

สามารถวางแผนและดำเนนิ การ ตดั สนิ ใจเลอื ก

การสำรวจตรวจสอบโดยใช คำตอบเพยี ง

เครื่องมือหรอื เทคโนโลยพี ้ืนฐาน คำกลาวอา งเดียว

เพื่อใหไ ดมาซึ่งขอ มูลพื้นฐานที่ใช พรอ มประเมิน

เปนหลักฐาน เลอื กวิธกี ารเก็บ ความเหมาะสม

รวบรวมขอมูล วิเคราะหข อมูลโดย ของคำกลา วอาง

ใชเครอ่ื งมือตาง ๆ เพือ่ สราง พรอ มแสดงการ

ขอ สรปุ ทแ่ี มน ยำและนา เชอ่ื ถอื แปลความหมาย

สามารถพฒั นาชน้ิ งานหรือวิธีการ ขอ มลู แลหลกั ฐาน

โดยใชความคดิ ทแี่ ปลกใหม ที่ไม เชงิ ประจักษ และ

ซ้ำใครหรือพฒั นาตอยอดจาก สามารถลงขอ สรุป

ของเดิม ระบแุ บบแผนของ ไดอ ยางถกู ตอ ง

พฤตกิ รรมและองครวมของ

183

พฤติกรรมบงชี้

ดา นการคิดเชงิ ดา นการคดิ ดา นการคิด
ระบบ สรา งสรรค แกป ญหา

- สามารถวิเคราะห - พฒั นาชิน้ งานหรอื - ตัง้ คำถามเพ่อื ระบุ

ปจจัยในระบบและ วิธกี ารเพอ่ื ปญ หาทีซ่ ับซอ น

รวบรวมปจจยั อ่ืน ๆ แกปญ หาท่ซี ับซอน และมผี ลกระทบ

ท่ีเกี่ยวขอ งกบั ดวยการผสมผสาน ตอสงั คม ประเมิน

ระบบหรอื และดัดแปลงจาก ความสำคัญของ

สถานการณ โดย ความคดิ เดิม ปญ หา วิเคราะห

สามารถเช่ือมโยง มกี ารคิดหาวธิ ีการ และจดั ลำดับ

จดั หมวดหมูหรือ แกปญหาได สาเหตุของปญ หา

กำหนดตัวแปร มากกวา 1 วธิ ี ทส่ี ำคัญ นิยาม

ทีเ่ กยี่ วของ ในเวลาทกี่ ำหนด ปญ หา โดย

สามารถวิเคราะห การคดิ หาวิธกี าร คำนึงถงึ ความ

ความสมั พันธเชงิ แกป ญหาใชการ เหมาะสมรวบรวม

เหตแุ ละผลของ ดดั แปลงสงิ่ ทมี่ อี ยู ขอมูลและแนวคดิ

ระบบ หรอื หรอื นำสิ่งอ่ืนมา ทเ่ี ก่ยี วของกบั ปญหา

สถานการณ และ ทดแทนส่ิงท่ขี าด โดยคำนึงถึงความ

ระบุแบบแผน ได มกี ารคดิ แจก ถกู ตองออกแบบ

ของพฤติกรรม แจงรายละเอยี ด วิธีการแกปญ หา

ระดบั คำนยิ ามบรรยายระดบั ดา นการคดิ
อยา งมี
องคประกอบตาง ๆ ในปญ หาหรือ
สถานการณน นั้ เพ่อื สรา ง วิจารณญาณ
แบบจำลองอยางงาย พรอ มแสดง
การแปลความหมายขอมลู และ
หลกั ฐานเชงิ ประจกั ษ ลงขอ สรปุ ได
อยางถูกตอง และนำเสนอและ
เปรียบเทียบขอ สรปุ ท่ีเหมอื นหรอื
แตกตา งกบั ขอสรุปของตน

6 ตงั้ คำถามหรือระบปุ ญหาหรอื - ระบุความเขา ใจที่

สถานการณทซ่ี บั ซอ น จากการ หลากหลายจาก

สังเกตสง่ิ ตา ง ๆ สถานการณห รือ สถานการณที่

ปรากฎการณใ นชีวติ ประจำวันโดย ซับซอนและ

ละเอียด ระบสุ าเหตขุ องปญ หา ตัดสนิ ใจเลือก

แยกปญ หาเปน ปญหายอ ย ๆ คำตอบเพียงคำ

สามารถวางแผนและดำเนนิ การ กลา วอางเดยี ว

การสำรวจตรวจสอบโดยใช พรอ มประเมนิ

184

พฤตกิ รรมบงช้ี

ดานการคดิ เชงิ ดา นการคดิ ดา นการคิด
ระบบ สรางสรรค แกปญ หา

และองคร วม ของวธิ ีการ เสนอทางเลอื กใน

ขององคป ระกอบ แกปญ หาหรือ การแกป ญ หาและ

ตา ง ๆ ในระบบ ขยายความคิดได ระบขุ อ ดีและ

หรือสถานการณนั้น บา งและมีการ ขอเสยี ของ

เพื่อสราง ประเมินผลงาน ทางเลือกไดห ลาย

แบบจำลอง จากเกณฑ ทางเลอื กที่เปน ไป

อยา งงายได ได และมเี หตุผล

และดำเนนิ การ

แกป ญหา

- สามารถวเิ คราะห - พฒั นาชนิ้ งานหรอื - ระบุปญหาและ

ปจ จัยในระบบและ วธิ ีการเพ่ือแกป ญหา สาเหตขุ องปญ หา

รวบรวมปจจยั อื่น ๆ ทซ่ี ับซอนดวย ท่ซี ับซอนและมี

ท่เี ก่ียวขอ งกบั ความคดิ ท่แี ปลก ผลกระทบตอ

ระบบหรือ ใหม มกี ารคิดหา สงั คมและ

สถานการณ โดย วิธกี ารแกป ญหา ประเมนิ ผล

สามารถเช่ือมโยง ไดม ากกวา 1 วิธี ใน กระทบของปญหา

จัดหมวดหมหู รอื เวลาทก่ี ำหนด มกี าร ได สามารถแยก