หนังสือพระประวัติ 29 พระพุทธเจ้า และสรุปหลักธรรมที่สำคัญในพระพุทธศาสนา

พระพทุ ธประวตั ิ

&สรุปหลักธรรมในพระพุทธศาสนา

ISBN: 978-616-93745-0-3

สงวนลิขสทิ ธ์:ิ มลู นธิ ธิ รรมทานกศุ ลจิต

จัดพิมพเ พ่อื เผยแผเ ปน ธรรมทาน
โดย มลู นธิ ธิ รรมทานกศุ ลจิตและพิพธิ ภัณฑจรรโลงพุทธศาสนา

พมิ พค รั้งที่ ๑ จำนวน ๑๐,๐๐๐ เลม
มีนาคม ๒๕๖๔

ธรรมทาน-ใหเ ปลา -หามจำหนา ย

ดำเนนิ การผลติ
สำนกั พมิ พผลิธมั ม ในเครือบริษทั สำนักพมิ พเพ็ทแอนดโ ฮม จำกัด

๒๓ ซ.๖ หมูบา นสวนแหลมทอง ๒ ถ.พัฒนาการ ซอย ๒๘
เขตสวนหลวง กรุงเทพฯ ๑๐๒๕๐ โทร. ๐๒ ๗๕๐ ๗๗๓๒

สารบัญ

ที่มาของหนังสือ ๔
บทนำ: ความเปนมาของพระพุทธศาสนา ๖
คำขอบพระคุณ ๙
เนื้อหาสวนที่ ๑ ๑๑
พระพุทธประวัติ ๒๙ พระพุทธเจา
๘๑
เนื้อหาสวนที่ ๒
สมุดภาพพุทธประวัติ ฉบับอนุรักษภาพเขียนทางพระพุทธศาสนา ๒๖๕
๒๘๖
(ภาพวาดพุทธประวัติ ๘๐ ภาพ โดย ครูเหม เวชกร)

เนื้อหาสวนที่ ๓
สรุปหลักธรรมที่สำคัญในพระพุทธศาสนา

ประวัติมูลนิธิธรรมทานกุศลจิต และพิพิธภัณฑจรรโลงพุทธศาสนา

ทมี่ าของหนงั สอื

พระพุทธประวัติ ๒๙ พระพทุ ธเจา
และสรปุ หลกั ธรรมทส่ี ำคัญในพระพุทธศาสนา

เนื้อหาทั้งหมดของหนังสือเลมนี้ ไดรวบรวมและเรียบเรียงจากเนื้อหาที่ไดมีการจัดแสดงที่
พพิ ธิ ภัณฑจรรโลงพุทธศาสนา

เริ่มตนดวยการเลาเรื่องราวเกี่ยวกับพระพุทธเจามีหลายพระองค แตที่นำมากลาวถึงก็เฉพาะ
ขอ มูลทีห่ ามาไดจากแหลงท่ไี ดม ีการแสดงเปนลายลกั ษณอักษร ไดม กี ลาวถึงพระพทุ ธเจา ๒๘ พระองค
ในคัมภีรพระไตรปฎก พระพุทธเจาองคแรกของโลก เกิดจากนิมิตของพระราชพรหมยาน (หลวงพอ
ษลี งิ ดำ) ซ่งึ ไดบ อกเลา ใหลูกศิษยฟ ง พรอมทงั้ ไดบนั ทึกพระประวตั ิของพระพทุ ธเจา องคแ รกของโลก
และมกี ารปน พระพุทธเจา องคแ รกของโลกตามนิมิตของหลวงพอษีลงิ ดำ และมกี ารเรียกพระนามของ
พระพทุ ธเจาพระองคนัน้ วา “พระพทุ ธสิกขที ศพลท่ี ๑” หรือ “สมเดจ็ องคปฐม”

สำหรบั พระประวตั ขิ องพระพทุ ธเจา ทง้ั ๒๘ พระองค ไดม ปี รากฎในคมั ภรี พ ทุ ธวงั ศะ-จรยิ าปฏ ก
(ข.ุ อป.๒๕/๒๗/๕๔๖) โดยเปน การตรสั เลา โดยพระสมณโคดมพทุ ธเจา (พระพทุ ธเจา พระองคป จ จบุ นั )
โดยเฉพาะตองการจะสื่อความวา พระพุทธเจา มจี รงิ ไมใ ชเ ปน เรอื่ งแตงข้ึนเอง

นอกจากนี้ ยงั ไดร วบรวมบทสวดมนตต างๆ โดยไดร ับความอนเุ คราะหไ ฟลเ สียงสวดมนต จาก
การบันทึกเสียงของหลวงพอกณั หา สขุ กาโม วัดปาทรัพยท วีธรรมาราม อ.วังน้ำเขียว จ.นครราชสีมา

ในสวนที่เปนสมุดภาพพระพุทธประวัติ ๘๐ ภาพฉบับอนุรักษภาพเขียนทางพระพุทธศาสนา
ทางพพิ ธิ ภณั ฑฯ ไดร บั อนญุ าตนำรปู ภาพพทุ ธประวตั ซิ ง่ึ วาดโดยครเู หม เวชกร จากมลู นธิ บิ รมครู พรอ ม
ทั้งคำบรรยายภาพซึ่งคัดเนื้อหาจากเวปไซด 84000.org ใหมาจัดพิมพเปนหนังสือเพื่อเปนธรรมทาน
และปจจุบันนี้ รูปภาพพรอมคำบรรยายดังกลาวไดจัดแสดงไวในโซนระเบียงภาพภายในพิพิธภัณฑ
จรรโลงพทุ ธศาสนา เหตุการณส ำคญั ตา ง ที่เกิดขึ้นเปน เรอ่ื งจริง โดยเฉพาะเรือ่ งตางๆ ดังน้ี

๑. พระพุทธเจาประสูตใิ นวรรณะกษตั ริย
๒. พระพุทธเจาทรงตองการใหมนุษยพนจากความทุกข จึงออกบวชเพื่อคนหลักธรรมปฏิบัติ
เพือ่ ความหลดุ พน จากความทุกขโดยส้นิ เชิง
๓. พระพทุ ธเจาตรสั รูหลกั ธรรมสำคญั กฎธรรมชาติทีท่ ำใหเ กิดการเวยี นวา ยตายเกิด อันนำมา
ซึ่งความทุกข คือ กฎปฏิจจสมุปบาท และกฎพระไตรลักษณ (อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา) อันเปนกฎ
ธรรมชาติที่ทุกสิ่งจะตองพบ คือความไมเที่ยง เปนทุกข ความไมมีตัว ไมมีตน หากไมยอมรับกฎ
พระไตรลักษณวามีจริง ก็จะทำใหเกดิ ความทุกข
ดวยเหตนุ ้เี อง พระองคจึงคนหาทางแกจนพบหลกั ธรรมทีเ่ รยี กวา “อรยิ สัจส่”ี คอื ความจริงอัน
ประเสริฐ ๔ ประการ คือ
๑. ทกุ ข: ความทกุ ข
๒. สมทุ ยั : เหตขุ องความทุกข (ตัณหา)
๓. นิโรธ: ความดบั ทุกข (นพิ พาน)
๔. มรรค: ทางปฏบิ ตั เิ พอ่ื ความดบั ทกุ ข คอื ทางสายกลาง (มชั ฌมิ าปฏปิ ทา หรอื อรยิ มรรคมอี งค ๘)

สวนสำคัญอีกเรื่องหนึ่งที่ไดนำเสนอในหนังสือเลมนี้ คือการจัดทำสรุปเกี่ยวกับพระอริยสัจ ๔
ในรูปแบบการทำเปนชารตแสดงความสัมพันธของแตละปจจัย เปนเหตุและผล

อยางไรก็ตาม คำอธิบายในรายละเอียดจะบันทึกเสียง โดยใชระบบ QR Code และเทศนา
ธรรมทส่ี ำคญั สามารถฟง พระอาจารยบ รรยายผา นระบบ QR Code เพราะจะทำใหเ ขา ใจในหลกั ธรรม
ของพระพทุ ธศาสนามากยิ่งขึน้ ฉะน้ันผเู ขียนขอแนะนำใหทานผอู า นใชประโยชนจาก QR Code ทุก
จุดในหนังสือเลมนี้ เพราะไดเชื่อมตอกับฐานขอมูลใหญของพิพิธภัณฑจรรโลงพุทธศาสนา ทานจะได
อานหนังสือหลายรอยเลม และฟงธรรมเทศนาจากบูรพาจารยกวา ๒๐ องค เทศนาธรรมกวา ๕,๐๐๐
เรื่อง

ขอใหทุกทานประสบความสำเร็จในการศึกษาและปฏิบัติธรรมตามหลักที่ถูกตองของ
“พระพุทธศาสนา”

ขอขอบพระคุณในความสนใจ
ดร. ชัยยุทธ ปล นั ธนโอวาท
และทีมงานพิพธิ ภัณฑจรรโลงพุทธศาสนา

สแกนเพื่อติดตั้งแอปพลิเคชั่น
พิพิธภัณฑจรรโลงพุทธศาสนา

หนงั สอื พระพทุ ธประวตั ิ ๒๙ พระพทุ ธเจา พระไตรปฎกและอรรถกถา พระธรรมเทศนาของครูบาอาจารย เพอ่ื รบั ฟง สรปุ เนอ้ื หาของแตล ะโซน สแกน QRcode เพอ่ื ตดิ ตง้ั แอปพลเิ คชน่ั
ของพพิ ธิ ภณั ฑฯ
และสรุปหลักธรรมในพระพุทธศาสนา ธรรมนิพนธของครูบาอาจารย รวมทั้งหมด ๒๒ องค (ประมาณ ๕,๐๐๐ เรื่อง) (สามารถดาวนโ หลดไฟลเ กบ็ ไวเ พอ่ื ฟง แบบออฟไลนไ ด)

บทนำ

ทมี่ าของการเกิดของพระพทุ ธศาสนา

พระพทุ ธศาสนา : ศาสนาแหง การดบั ทกุ ขแ ละสรา งสขุ อยา งแทจ รงิ
ทำไมพระพทุ ธเจา ผเู ปน กษตั รยิ ท ม่ี อี ำนาจมาก จงึ เสยี สละความสขุ สบายออกบวชเพอ่ื ชว ยเพอ่ื นมนษุ ย?

พระพุทธเจาตองการเห็นทุกคนพนจากความทุกขและมีความสุข ทั้งนี้เพราะทรงเห็นการเกิด
แก เจ็บ ตาย ไมสมหวงั ในส่งิ ที่ปรารถนา สูญเสยี ส่งิ ที่ตนรัก นำมาซงึ่ ความทุกข เรยี กวาเริ่มตัง้ แตเกดิ จน
กระทงั่ ตาย กม็ ีแตเ รือ่ งทกุ ข แมว าจะมีความสุขอยูบา งในบางชว งเวลาของชีวิต แตความสุขดงั กลา วก็ไม
ยัง่ ยืน เปนความสขุ ชั่วคราว แลวกต็ อ งกลับมาทุกขใ หม วนเวียนมาหาความทุกขต ลอดชวี ิต

ทส่ี ำคญั เปน ความทกุ ขท ไ่ี มใ ชเ พยี งชาตนิ ช้ี าตเิ ดยี วเทา นน้ั อดตี ชาตแิ ละอนาคตชาติ หากยงั มกี าร
เกิดอีก ก็จะตองพบกับความทุกขอีก ไมวาจะเกิดมาแลวมีลาภ ยศ สรรเสริญ สุข เพียงใดก็ตาม ก็ตอง
ประสบกับความเสอ่ื มลาภ เสื่อมยศ นินทา ทุกข เพราะเปนกฎของโลกธรรมแปด

ดงั นน้ั การเวยี นวา ยตายเกดิ (วฎั สงสาร) (เพราะจติ เปน อมตะ ยา ยจากรา งเดมิ (ตาย) ไปสรู า ง
ใหม (เกิด) ตามกรรมที่สรางไว) นำมาซึ่งความทุกข แมบางชวงของชีวิตจะมีความสุขกายและใจอยู
บาง ก็เปนเรื่องชั่วคราว พระองคทรงคนพบหลักธรรมและนำมาสอนมนุษย และเทวดา เพื่อนำหลัก
ธรรม/คำสอนของพระพทุ ธองคไ ปปฏบิ ัติเพ่อื ความพน ทุกข ระดับความพนทุกขมากหรือนอ ยของแตละ
คน แตกตา งกัน ท้งั น้ขี ึ้นอยกู ับการปฏิบตั ธิ รรมตามคำสอนของพระพุทธเจา

การปฏิบตั ธิ รรมขั้นภาวนา (ไมม ีความสุขใดยิง่ กวาความสงบ) มตี ั้งแตท ำใหจิตใจสงบ (สมาธ)ิ
นำมาซึ่งความสุขระดับตางๆ เปนการพนทุกข เพียงชั่วคราว เพราะเมื่อออกจากสมาธิก็ทุกขอีก
พระองคทรงคนพบและสอนวิธีที่จะปฏิบัติธรรมเพื่อการพนทุกขถาวร และมีความสุขที่ยั่งยืน โดยการ
“เจริญวิปสสนา” จนกระทั่งหมดทุกขโดยสิ้นเชิง ไมกลับมาเกิดอีก แลวเขาสูพระนิพพาน โดยหยุด
การเวยี นวา ยตายเกดิ (วฎั สงสาร) คอื ไมต อ งมาเกดิ เปน อะไรอกี แลว ไมว า จะเกดิ เปน มนษุ ย หรอื เทวดา
หรือเปนอะไรก็ตาม ก็มีความทุกข แมบางชวงมีความสุข แทจริงคือทุกขนอย ดังนั้น พระพุทธศาสนา
จึงสอนใหท ุกคนรูว ธิ ปี ฏิบตั พิ น ทุกข

พระพทุ ธศาสนา : เปน ศาสนาสำหรบั ทกุ คนทต่ี อ งการพน จากความทกุ ขแ ละพบความสขุ แทจ รงิ

พระพทุ ธศาสนาชว ยใหม นษุ ยพ น จากความทกุ ขแ ละพบกบั ความสขุ ทแ่ี ทจ รงิ ไดอ ยา งไร?

ผูใดเห็นปฏิจจสมุปบาท ผูนั้นเห็นธรรม
ผูใดแล เห็นธรรม ผูนั้นชื่อวายอมเห็นเรา (ตถาคต)

หวั ใจของพระพทุ ธศาสนา คอื “อรยิ สจั ๔” (ความจรงิ อนั ประเสรฐิ ๔ ประการ)
๑. ความทุกข (ทุกข)
๒. เหตแุ หง ทุกข (สมทุ ัย)
๓. ความดับทุกข (นิโรธ)
๔. ทางปฏบิ ัติเพือ่ ความดบั ทุกข (มรรค) - มชั ฌมิ าปฏิปทา (ทางสายกลาง) อรยิ มรรคมี
องค ๘ (ศลี สมาธิ ปญ ญา)

ธรรมปฏิบัติ การปฏิบตั ิธรรมไดบุญตางระดับกันดังนี้
๑. การใหท าน เปนระดบั ท่ไี ดบ ุญนอยที่สดุ
- สูงสุดคอื ธรรมทาน
- รองลงไปคือ อภยั ทาน
- รองลงไปอกี คอื วิหารทาน (ยังมลี งไปอีกหลายขั้น)
๒. บุญต่ำสดุ คือการใหทานแกสัตวเดรจั ฉาน
๓. รกั ษาศีล ไดบ ุญมากกวา การใหท าน
๔. เจรญิ สมาธิ ไดบ ุญมากกวารกั ษาศลี
๕. เจรญิ วิปส สนา (ปญญา) ไดบญุ สูงสดุ ไดบุญมากกวาเจริญสมาธิ เจริญวปิ ส สนาขัน้ สงู สุด
คอื บรรลุการเปนพระอรหันตและเขาสูพ ระนพิ พาน ไมมีการเกิดอีก หมดทกุ ขสนิ้ เชิง

ทง้ั นก้ี ารทำบญุ จะตอ งทำใหค รบทกุ หมวด กลา วคอื การใหท าน รกั ษาศลี เจรญิ สมาธิ และเจรญิ วปิ ส สนา
บทสรปุ ไดบญุ มากเทาไร?

“การปฏิบัติธรรมดวยตนเองเทา นั้น จงึ จะทราบดว ยตนเองวา มคี วามทุกขลดลงเพียงใด และมี
ความสขุ เพิ่มขนึ้ เพียงใด โดยเฉพาะ “จติ (ใจ)” ของตวั เราจะเปนผูรูด ีทส่ี ุด”

ดูกรภิกษุทั้งหลาย การบูชา ๒ อยางนี้ คือ
การบูชาดวยอามิส ๑ การบูชาดวยธรรม ๑
บรรดาการบูชา ๒ อยางนี้ การบูชาดวยธรรมเปนเลิศ

ขุ. อิติ. ๒๕/๒๘๐/๒๘๘

ทางพิพิธภัณฑทำหนาที่นำขอเท็จจริงของสิ่งดังกลาวมาเสนอ เพื่อใหทาน
ผชู มไดใ ชว จิ ารณญาณในการวเิ คราะหด ว ยตนเอง เพราะบางเรอ่ื งเปน ปญ หา
ของการตีความของแตล ะทาน แตส ่ิงทีพ่ ิพธิ ภณั ฑม คี วามเชอ่ื วาเปน จริงก็คือ

๑. พระพทุ ธเจาตรสั รพู ระอริยสจั ส่ี (ทกุ ข สมทุ ัย นิโรธ มรรค)
๒. เชื่อในกฎแหง กรรม (ทำดีไดดี ทำช่วั ไดช ว่ั )
๓. เชื่อในกฎของการเวียนวา ยตายเกิดตามกรรมท่ีสรางไว
๔. เชือ่ ในคำสอนของพระพทุ ธเจา เกีย่ วกบั กฎพระไตรลักษณ

กฎปฏิจจสมุปบาท
๕. เช่ือในคำสอนตามหลักวิปส สนาภาวนาทมี่ ีเปา หมายสูงสุด คือ การ

หมดสิน้ ทุกขอ ยางถาวร อันเปน เปาหมายสูงสดุ ของพระพุทธศาสนา
จากความเชอ่ื ดงั กลา ว จงึ เปน ทม่ี าของการคน ควา หาขอ มลู เพอ่ื เตมิ เตม็ ความ
เชื่อสว นตัวเทานั้น รปู แบบในการนำเสนอเน้ือหาขอมลู อาจจะดูแปลกตา
แตไมไดทำใหเนื้อหาของพระพุทธศาสนาเปลี่ยนแปลงไป วัตถุประสงคเพื่อ
ใหก ารศกึ ษาพระพุทธศาสนาเขาใจงายขึน้

คำขอบพระคณุ

ดวยหนังสือเลมนี้ ประกอบดวยเนื้อหาหลัก ๓ สวนดวยกัน คือ ๑. พระพุทธประวัติพระ-
พุทธเจา ๒๙ องค ๒. สมุดภาพพระพุทธประวัติ ๘๐ ภาพฉบับอนุรักษภาพเขียนทางพระพุทธศาสนา
โดยครูเหม เวชกร พรอมคำบรรยายภาพ ๓. สรุปหลักธรรมในพระพุทธศาสนา

นับเปนหนังสือเลมหนึ่งที่รวบรวมสิ่งอันทรงคุณคายิ่งทางพุทธศาสนาเอาไว ซึ่งผูเรียบเรียง
ตองขอกลาวคำขอบคุณหลายๆ ทานที่อนุญาตใหนำเนื้อหามาจัดพิมพเปนหนังสือ

๑. คุณไพศาล กริชไกรวรรณ เลขาธิการมูลนิธิบรมครู ที่อนุญาตใหใชสมุดภาพพระพุทธ
ประวัติ ๘๐ ภาพในรูปแบบของซอฟตไฟล

๒. คณะผูจัดทำเวปไซต 84000.org ที่อนุญาตใหคัดลอกเนื้อหาคำบรรยายภาพวาดของ
ครูเหม เวชกร พระไตรปฎกฉบับหลวง และ พระไตรปฎกออนไลน

๓. คณะผูจัดทำการบันทึกเสียงสวดมนตหลวงพอกัญหา สุขกาโม และ
๔. ผูเกี่ยวของทุกทาน
ขออาราธนาคณุ พระศรรี ตั นตรยั และสง่ิ ศกั ดส์ิ ทิ ธท์ิ ง้ั หลายไดโ ปรดอำนวยพรใหพ ระบรู พาจารย
ที่สรุปแกนพระพุทธศาสนา และแสดงธรรมเทศนาไวใหสาธุชนไดเรียนรูแนวทางการปฏิบัติที่ถูกตอง
ตามหลักพุทธศาสนา และผลงานธรรมนิพนธของพระอาจารยที่ทรงคุณวุฒิดานพระศาสนาทุกทาน
ที่อนุญาตใหใชเนื้อหามาเรียบเรียงเปนชารตและรูปเลมหนังสือ และในสวนที่จัดแสดงตามโซนตางๆ
ในพิพิธภัณฑจรรโลงพุทธศาสนา รวมถึงคุณไพศาล จากมูลนิธิบรมครู คณะผูจัดทำเว็บไซต
84000.org คณะผูจัดทำเสียงสวดมนตหลวงพอกัญหา สุขกาโม และทีมงานพิพิธภัณฑฯ ที่ใหความ
ชวยเหลือในการทำใหเกิดผลสำเร็จในการรวบรวมและจัดทำหนังสือเลมนี้ ประสบแตสิ่งดีงามใน
ชีวิต คิดสิ่งใดก็ขอใหสมปรารถนา ปฏิบัติธรรมก็ขอใหบรรลุถึงขั้นเปนอริยบุคคล และมีชีวิตที่เจริญ
ยงิ่ ๆ ขึ้น ไมวา จะเกิดในภพภูมิใดกต็ าม

มูลนิธิธรรมทานกุศลจิต และพิพิธภัณฑจรรโลงพุทธศาสนา
มีนาคม ๒๕๖๔

พระพุทธเจา ๒๙ พระองค

หมายเหตุ

- พระพทุ ธเจา พระองคท ่ี ๑ อา งองิ จากคำบอกเลา ของพระราชพรหมยาน (หลวงพอ ษลี งิ ดำ) วดั จนั ทาราม อ.เมอื ง จ.อทุ ยั ธานี
- พระพทุ ธเจา พระองคท ่ี ๒-๔ มปี รากฎในคมั ภรี ช น้ั อรรถกถาฏกี าและบทสวดมนตบ างแหง
- พระพทุ ธเจา พระองคท ่ี ๕-๒๘ มใี นพระไตรปฎ กเลม ท่ี ๓๓ (ขทุ ทกนกิ าย อปทาน ภาค ๒ พทุ ธวงศ- จรยิ าปฎ ก)

รวมเสยี งสวดมนต

สแกนเพอ่ื ฟง บทสวดมนตต า งๆ
จากการบันทกึ เสยี งของหลวงพอ กณั หา สขุ กาโม
วัดปา ทรัพยท วธี รรมาราม อำเภอวังน้ำเขยี ว จงั หวดั นครราชสีมา

พระพทุ ธประวตั ิ



พระพุทุ ธสิกิ ขีที ศพลที่่� ๑

สมเด็จ็ องค์ป์ ฐม : พระพุทุ ธเจ้้าองค์์แรกของโลก

พระพุุทธเจ้้าสมเด็็จองค์์ปฐม ทรงสำำ�เร็็จเป็็นพระพุุทธเจ้้าพระองค์์แรกแห่่งโลกธาตุุ ทรงค้้นพบวิิชาว่่าด้้วยการบำำ�เพ็็ญ
บารมีีเพื่่อ� ความพ้น้ ทุกุ ข์์และสำ�ำ เร็จ็ ตามพระประสงค์์ จากนั้้น� ทรงบััญญััติริ วบรวมพระสููตรพร้อ้ มทั้้�งทรงฝึกึ บุุคคลเพื่่อ� ให้ถ้ ึงึ ความ
หลุุดพ้้นจากวััฏสงสาร และฝึึกบุุคคลเพื่�่อสืืบทอดพุุทธวงศ์์ดำ�ำ รงไว้้ซึ่�่งพระสััทธรรมอัันเป็็นประโยชน์์ต่่อสรรพสััตว์์ ระยะเวลาที่่�
ทรงตั้้�งพระทััยมั่น� ค้น้ คว้้าโดยไม่ม่ ีีแบบอย่่าง และไม่ม่ ีีครููผู้ฝ�้ ึึกเป็็นเวลาประมาณมิิได้้ แค่่พระพุุทธเจ้า้ ที่่�บำ�ำ เพ็็ญบารมีีแบบวิิริยิ ะธิิ
กะพุุทธเจ้้า ซึ่ง�่ มีกี ารบำ�ำ เพ็ญ็ บารมีียาวนานมากคืือรวมทั้ง้� สิ้�น ๘๐ อสงไขย โดยแบ่่งเป็็น ๓ ระยะ คืือ
๑. ปรารถนาในใจ ๒๘ อสงไขย
๒. เปล่่งวาจาต่อ่ พระพัักตร์์พระพุุทธเจ้า้ ทั้้�งหลาย ๓๖ อสงไขย รวมเป็็น ๖๔ อสงไขย จึึงได้้เป็็น
๓. นิิตยะโพธิสิ ััตว์ ์ รัับพุทุ ธพยากรณ์จ์ ากพระพุุทธเจ้า้ เป็น็ ครั้้ง� แรกจึึงบำำ�เพ็ญ็ บารมีตี ่อ่ อีีก ๑๖ อสงไขยกัับเศษแสน
มหากััป จึึงจะถึงึ กาลมาตรััสรู้�ได้้
ดัังนั้้�นพระพุุทธเจ้้าสมเด็็จองค์์ปฐมจะต้้องทรงใช้้เวลานานสัักเท่่าใดกว่่าพระองค์์จะทรงมาตรััสรู้�สั่�งสอนสรรพสััตว์์
และสืืบทอดพุุทธวงศ์์ได้้ ด้้วยพระองค์์ทรงเป็็นผู้้�ให้้กำ�ำ เนิิดพุุทธวงศ์์พระสััทธรรมทั้้�ง ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขัันธ์์ และจุุดประกาย
ความสว่่างในจัักรวาล ให้้โลกได้้เริ่�มรู้�จักการสั่�งสมบุุญบารมีี เมื่่�อทรงใช้้เวลาอัันมิิอาจจะประมาณได้้จนพระองค์์สามารถสรุุป
แนวทางอัันแน่่นอนแล้้วก็็ยัังทรงเวีียนว่า่ ยในวััฏสงสารอยู่�นานกว่่า ๔๐ อสงไขย จึึงทรงดูกู าลที่่จ� ะทรงลงมาตรััสรู้�บนโลกในพระ
ชาติิสุดุ ท้้าย ขณะนั้�้นมนุษุ ย์ม์ ีอี ายุุขััยประมาณ ๘๐,๐๐๐ ปีี ทรงออกมหาภิเิ นษกรมณ์์เมื่่อ� พระชนมายุุได้้ ๔๐,๐๐๐ ปีี หลัังจาก
ทรงผนวชได้้ ๒๐,๐๐๐ ปีี จึึงทรงบรรลุุอภิิเษกสััมมาสััมโพธิิญาณตรััสรู้�เป็็นองค์์สมเด็็จพระสััมมาสััมพุุทธเจ้้าพระองค์์แรกของ
โลก จึึงถืือเป็็นการอุบุ ััติิแห่่งปฐมบรมครูู พระผู้้�รู้�แจ้้งทุุกสรรพสิ่ง� ของโลกธาตุุทุุกสรรพวิชิ าในจัักรวาล ที่่ไ� ม่ม่ ีใี ครเทีียบและเสมอ
เหมืือนพระองค์์ ได้้ทรงโปรดเวไนยสััตว์์และประกาศพระสััทธรรมสร้้างรากฐานก่่อตั้้�งพระพุุทธศาสนาอยู่�เป็็นเวลาประมาณ
๒๐,๐๐๐ ปีี จึงึ ได้เ้ สด็จ็ ดัับขัันธปริินิพิ พาน
พระพุุทธเจ้า้ สมเด็็จองค์ป์ ฐมทรงพระนามว่่า สมเด็จ็ พระพุุทธสิิกขีี แต่่พระพุุทธเจ้้าที่่ต� รััสรู้้�ต่อ่ มาก็็ทรงมีพี ระนามซ้ำ�ำ�กััน
โดยเฉพาะพระนามนี้้�มีีด้้วยกัันถึึง ๕ พระองค์์ จึึงขอถวายพระนามว่่า สมเด็็จพระพุุทธสิิกขีีทศพลญาณที่่� ๑ พระองค์์จึึงทรง
เป็็นต้้นวงศ์์ของสมเด็็จพระสััมมาสััมพุุทธเจ้้าทุุกๆ พระองค์์ จึึงสมควรยกย่่องพระองค์์เป็็นสมเด็็จองค์์ปฐมบรมครููอย่่างแท้้จริิง
ส่่วนพระนามอื่�่นๆ นั้้�น ชนทั่่�วไปยกย่่องขานพระนามอีีกมากมาย เหมืือนพระพุุทธเจ้้าองค์์ปััจจุุบััน ที่่�ได้้ทรงรัับการกล่่าวขาน
พระนามมากมายเช่น่ กัันด้ว้ ยความเคารพความศรััทธาอย่่างยิ่ง�
คณาจารย์์ ครููบาอาจารย์์ผู้้�รู้�ได้้เล่่าสืืบต่่อกัันมา ด้้วยท่่านเหล่่านั้้�นเป็็นผู้้�สืบทอดเชื้�อสายแห่่งพุุทธวงศ์์มา จึึงมีีความ
รู้้�ตามวิิสััยแห่่งพุุทธะไปด้้วย และท่่านที่่�มีีความกล้้าหาญอดทนเป็็นยิ่�ง ที่่�นำ�ำ เรื่่�องสมเด็็จองค์์ปฐมมาเผยแผ่่ให้้ชนทั้�้งหลาย ไม่่
ลืืมต้้นกำ�ำ เนิดิ แห่ง่ พุุทธวงศ์ ์ คืือ พระราชพรหมยาน (หลวงพ่่อฤาษีีลิงิ ดำ�ำ ) วััดท่า่ ซุงุ เด่่นชััดที่่�สุุด ต่่อมาสายหลวงปู่่ป� าน โสนัันโท

13

วััดบางนมโค, ศิิษย์์สายหลวงปู่่�ดู่่� พรหมปััญโญ วััดสะแก, หลวงปู่่�ขัันตยาภรณ์ ์ สุสุ านไตรลัักษณ์์ แม่ว่ าง เชีียงใหม่่ และน่า่ จะมีี
อีกี หลายท่า่ น แต่ย่ ัังไม่่ถึงึ กาลเวลาหรืืออย่่าง ไรจึงึ ยัังไม่่แพร่ห่ ลายเท่า่ ที่่ค� วร บััดนี้้�น่่าจะถึึงกาลเวลาที่่�ผู้้�รู้�จะได้้ยัังกิิจนี้้�ให้ส้ มบููรณ์์
เพื่่�อประโยชน์์เกื้ �อหนุุนแก่่พระพุุทธศาสนาให้้รุ่ �งเรืืองไม่่มีีประมาณ จะยัังจิิตให้้แก่่สรรพสััตว์์ได้้รัักในการบำำ�เพ็็ญบารมีีในทางที่่�
ไม่่ประมาท และเป็็นความเจริญิ ในชาติบิ ้้านเมืืองอัันเป็็นจุดุ นำำ�ไปสู่่�ความเจริิญและสัันติภิ าพของโลกด้ว้ ย
การบำำ�เพ็ญ็ บารมีขี องพระพุุทธเจ้า้
1. ปัญั ญาธิกิ ะ ต้้องบำำ�เพ็็ญบารมีี ๔ อสงไขย กัับแสนมหากััป
2. ศรััทธาธิิกะ ต้อ้ งบำ�ำ เพ็็ญบารมีี ๘ อสงไขย กัับแสนมหากััป
3. วิิริิยาธิิกะ ต้อ้ งบำำ�เพ็็ญบารมีี ๑๖ อสงไขย กัับแสนมหากััป

ที่่ม� า : ประวััติจิ ากการบอกเล่่า โดยพระราชพรหมยาน (หลวงพ่อ่ ฤาษีีลิิงดำำ�)
วััดจัันทาราม (วััดท่่าซุุง) อ.เมืือง จ.อุทุ ััยธานีี

14

พุทุ ธปกิริ ณกกัณั ฑ์์
ว่า่ ด้ว้ ยเรื่่อ� งเบ็็ดเตล็็ดเกี่�ย่ วกัับพระพุทุ ธเจ้้า

ในกััปอัันประมาณมิิได้้แก่่ภััทรกััปนี้้� มีีพระพุุทธเจ้้าผู้้�เป็็นนายกชั้้�นพิิเศษ ๔ พระองค์์ คืือ พระตััณหัังกรสััมพุุทธเจ้้า ๑ พระ
เมธัังกรสััมพุุทธเจ้า้ ๑ พระสรณังั กรสััมพุทุ ธเจ้้า ๑ และพระทีีปังั กรสััมพุทุ ธเจ้า้ ๑ ท่า่ นเหล่า่ นั้้น� เสด็จ็ อุุบััติใิ นกััปเดียี วกััน ต่่อ
จากที่่พ� ระทีปี ัังกรสััมพุทุ ธเจ้้า พระสััมพุทุ ธเจ้า้ พระนามว่า่ โกณฑัญั ญะ พระองค์เ์ ดียี วเสด็จ็ อุบุ ััติิกััปหนึ่่ง� ทรงช่่วยให้้หมู่่�ชนข้า้ ม
พ้น้ วััฏสงสารได้ม้ ากมาย ระหว่่างพระผู้้�มีพระภาคทีีปัังกรและพระโกณฑััญญะบรมศาสดา เป็็นอัันตรกััป โดยจะคำำ�นวณนัับมิิได้้
ต่่อจากพระโกณฑััญญะบรมศาสดา มีีพระพุุทธเจ้้าพระนามว่่ามัังคละ แม้้ระหว่่างพระโกณฑััญญะและพระมัังคละพุุทธเจ้้านั้้�น
ก็เ็ ป็น็ อัันตรกััป โดยจะคำ�ำ นวณนัับมิไิ ด้้ พระพุุทธเจ้้าพระนามว่า่ มัังคละ สุมุ นะ เรวตะ และโสภิิตะ ผู้เ�้ ป็็นมุุนี ี มีจี ัักษุุ มีพี ระรััศมีี
สว่่างไสว แม้้พระพุุทธเจ้้า ๔ พระองค์น์ ั้�้น ก็็เสด็จ็ อุุบััติิขึ้�นในกััปเดีียวกััน ต่่อจากพระโสภิติ พุุทธเจ้้า มีีพระมหามุุนีีพระนามว่่า
อโนมทััสสีี แม้้ระหว่่างพระพุุทธเจ้้าพระนามว่่าโสภิิตะและอโนมทััสสีีนั้�้น ก็็เป็็นอัันตรกััปโดยจะคำ�ำ นวณนัับมิิได้้ พระพุุทธเจ้้า
พระนามว่่า อโนมทััสสีี ปทุุมะและนารทะ ผู้�้เป็น็ มุุนีี กระทำ�ำ ที่่�สุดุ ความมืืด ก็เ็ สด็จ็ อุบุ ััติขิึ้�นในกััปเดียี ว ต่่อจากพระนารทสััมพุทุ ธ
เจ้า้ มีีพระพุุทธเจ้า้ พระนามว่่าปทุุมุตุ ระ เสด็จ็ อุบุ ััติใิ นกััปหนึ่่�ง ทรงช่ว่ ยให้ห้ มู่่�ชนข้า้ มพ้้นวััฏสงสารได้ม้ ากมาย แม้ร้ ะหว่่างพระผู้�้
มีพี ระภาคนารทะและพระปทุุมุตุ รศาสดานั้น้� ก็็เป็็นอัันตรกััป โดยจะคำำ�นวณนัับมิไิ ด้้ ในแสนกััป มีพี ระมหามุนุ ีีพระองค์เ์ ดียี ว คืือ
พระปทุุมุุตระ ผู้้�รู้�แจ้้งโลก ผู้้�สมควรรัับเครื่�่องบููชา ในสามหมื่่�นกััป ต่่อจากพระพุุทธเจ้้าพระนามว่่าปทุุมุตุ ระ มีีพระพุุทธเจ้้า ๒
พระองค์ ์ คืือ พระสุเุ มธะ และพระสุุชาตะ ในพัันแปดร้อ้ ยกััป (แต่่กััปนี้้�) มีพี ระพุทุ ธเจ้้า ๓ พระองค์ ์ คืือ พระปิยิ ทัสั สีี พระ
อััตถทััสสีี และพระธรรมทััสสีี ต่่อจากพระสุชุ าตพุุทธเจ้้า พระสััมพุทุ ธเจ้า้ ผู้้�อุดมกว่า่ สััตว์์ ผู้�ไ้ ม่่มีบี ุคุ คลเปรียี บในโลก ๓ พระองค์์
นั้�น้ เสด็็จอุุบััติิในกััปเดีียวกััน ในกััปที่่� ๙๔ แต่ภ่ ััทรกััปนี้้ � มีพี ระมหามุนุ ีพี ระองค์์เดียี ว คืือ พระสิิทธัตั ถะ ผู้�้ทรงรู้�แจ้ง้ โลกยอดเยี่�ยม
โดยมีบี ุุญสิิริิ ในกััปที่่� ๙๒ แต่ภ่ ััทรกััปนี้้ � มีพี ระสััมพุทุ ธเจ้้า ๒ พระองค์ค์ ืือพระติิสสะ และพระปุุสสะ ผู้้ไ� ม่่มีีบุคุ คลเปรีียบเสมอ ใน
กััปที่่� ๙๑ แต่่ภััทรกััปนี้้ � มีีพระพุุทธเจ้้าผู้�้เป็น็ นายกของโลก ผู้้�มีพระกรุุณาพระนามว่า่ วิิปัสั สีี ทรงเปลื้�องสััตว์ท์ ั้�ง้ หลายจากเครื่�่อง
ผููก ในกััปที่่� ๓๑ แต่่ภััทรกััปนี้้ � มีพี ระพุุทธเจ้้า ๒ พระองค์ ์ คืือ พระสิขิ ีี และพระเวสสภูู ผู้�ไ้ ม่ม่ ีบี ุคุ คลเปรียี บเสมอ ในภััทรกััปนี้้�มีี
พระพุุทธเจ้า้ ๓ พระองค์์ คืือ พระกุกุ กุุสันั ธะ พระโกนาคมนะ และพระกัสั สปะ บััดนี้้� เรา (พระสิิทธััตถะ) เป็น็ พระสััมพุทุ ธเจ้้า
และจัักมีพี ระเมตไตรย์์สััมพุุทธเจ้า้ แม้้พระพุุทธเจ้า้ ๕ พระองค์์นี้้� ก็็เป็น็ นัักปราชญ์์ อนุุเคราะห์์โลก บรรดาพระพุทุ ธเจ้า้ ผู้�้เป็น็
ธรรมราชาเหล่่านี้้� พระเมตไตรย์์สััมพุทุ ธเจ้า้ จัักตรััสบอกมรรคานั้น้� แก่ผ่ ู้้�อื่น� หลายโกฏิิ แล้ว้ จัักเสด็็จนิิพพานพร้อ้ มด้้วยพระสาวก
ฉะนี้้�แล.

ขุ.ุ อป. ๓๓/๒๗/๓๖๖
พระไตรปิิฎก เล่ม่ ที่่� ๓๓ พระสุตุ ตัันตปิิฎก เล่่มที่่� ๒๕ ขุทุ ทกนิิกาย อปทาน ภาค ๒ -พุทุ ธวัังสะ-จริยิ าปิิฎก

15



พระตััณหัังกรพุุทธเจ้า้

ฉายา : ผู้้�กล้้าหาญ
ความสููง : ไม่่ปรากฏ
รััศมีี : ไม่่ปรากฏ
บำำ�เพ็ญ็ บารมีี : ๑๖ อสงไขยแสนกััป
วรรณะ : กษััตริิย์์
พุุทธบิิดา : พระเจ้า้ อานัันทะ
พุุทธมารดา : พระนางสุุนัันทา
พระนคร : ปุปุ ผวดีี
ใช้้ชีวี ิิตฆราวาส : ๑๐,๐๐๐ ปีี
ยานพาหานะที่่�ใช้้ออกบวช : ทรงประทัับบนหลัังช้า้ งออกบวช
ระยะเวลาการทำำ�ความเพีียร : ๗ วัันจึงึ ตรััสสรู้�เป็น็ พระพุุทธเจ้้า
ต้้นไม้้ตรััสรู้� : ต้น้ ไม้พ้ ญาสััตตบรรณ
อายุุขััย : ๑๐๐,๐๐๐ ปี ี จึึงปรินิ ิพิ พาน

# มีีปรากฏพระนามใน พุุทธปกิริ ณกกััณฑ์์

17



พระเมธัังกรพุทุ ธเจ้า้

ฉายา : ผู้้�มียศใหญ่่
ความสููง : ไม่่ปรากฏ
รััศมีี : ไม่ป่ รากฏ
บำำ�เพ็็ญบารมีี : ๑๖ อสงไขยแสนกััป
พุทุ ธบิิดา : พระเจ้้าสุุเมธ
วรรณะ : กษััตริิย์์
พุุทธมารดา : พระนางยโสธรา
พระนคร : เมขละ
ใช้ช้ ีีวิิตฆราวาส : ๘,๐๐๐
ยานพาหานะที่่�ใช้้ออกบวช : ไม่ร่ ะบุุ
ระยะเวลาการทำ�ำ ความเพีียร : ครึ่่�งเดืือนจึึงตรััสรู้�เป็็นพระพุุทธเจ้า้
ต้้นไม้้ตรััสรู้� : ต้้นไม้ก้ ิิงสุุกะ (ต้น้ ทองกวาว)
อายุุขััย : ๙๐,๐๐๐ ปีี จึงึ ปริินิพิ พาน

# มีปี รากฏพระนามใน พุทุ ธปกิริ ณกกััณฑ์์

19



พระสรณัังกรพุุทธเจ้้า

ฉายา : ผู้�้เกื้�อกููลแก่่ชาวโลก
ความสููง : ไม่่ปรากฏ
รััศมีี : ไม่่ปรากฏ
บำำ�เพ็ญ็ บารมีี : ๑๖ อสงไขยแสนกััป
วรรณะ : กษััตริิย์์
พุุทธบิิดา : พระเจ้้าสุุมงคล
พุทุ ธมารดา : พระนางยสวดีี
พระนคร : สุุวิิบุลุ
ใช้้ชีีวิิตฆราวาส : ๑,๐๐๐ปีี
ยานพาหานะที่่ใ� ช้้ออกบวช : ทรงประทัับบนหลัังช้า้ งออกบวช
ระยะเวลาการทำ�ำ ความเพีียร : ๑ เดืือนจึึงตรััสรู้�เป็็นพระพุุทธเจ้า้
ต้้นไม้้ตรััสรู้� : ที่่�โคนต้้น ปิิปผลิิ (ต้น้ ไม้้เลียี บ)
อายุขุ ััย : ๘๐,๐๐๐ ปี ี จึึงปริินิิพพาน

# มีีปรากฏพระนามใน พุุทธปกิริ ณกกััณฑ์์

21



พระทีีปังั กรพุุทธเจ้้า

ทีีปังั กรพุุทธวงศ์์ที่่� ๑
ว่่าด้ว้ ยพระประวััติพิ ระทีีปังั กรพุทุ ธเจ้้า

ในสี่�อสงไขยแสนกััป มีีพระนครหนึ่่�งชื่อ่� ว่า่ อมรนครเป็น็ นครสวยงามน่่ารื่่น� รมย์ใ์ จ ไม่่ว่า่ งจากเสีียง ๑๐ ประการคืือ เสียี ง
ประกาศให้ม้ านำำ�เอาข้้าวน้ำ��ำ ไป เสียี งช้า้ ง เสียี งม้า้ เสีียงกลอง เสียี งสัังข์์ เสีียงรถ เสียี งเชิิญให้ม้ าเคี้�ยวมาดื่�ม่ มาบริิโภคข้้าวและน้ำ�ำ�
เป็็นนครสมบูรู ณ์์ด้ว้ ยองค์ค์ ุุณทั้�้งปวง ประกอบด้้วยการงานทุกุ อย่า่ ง สมบูรู ณ์ด์ ้้วยรััตนะ ๗ ประการ คัับคั่�งไปด้้วยหมู่่�ชนต่่างๆ
เป็็นนครสมบููรณ์์เหมืือนเทพนคร เป็็นที่่�อยู่่�ของผู้้�มีบุุญ เราเป็็นพราหมณ์์นามว่่าสุุเมธอยู่�ในครอมรวดีี สั่่�งสมโภคทรััพย์์ไว้้หลาย
โกฏิิ มีีทรััพย์์สมบััติิมากมาย เป็็นผู้้�เล่่าเรีียน ทรงมนต์์รู้้�จบไตรเพท ถึึงความสำำ�เร็็จในตำำ�ราทำำ�นายลัักษณะ และคััมภีีร์์
อิิติิหาสะ นั่่ง� อยู่�ในที่่ล� ัับคิดิ อย่่างนี้้� ในครั้ง�้ นั้้�นว่่าการเกิิดในภพใหม่่และความที่่�สรีรี ะแตกเป็น็ ทุกุ ข์์ [ความหลงตายเป็น็ ทุกุ ข์์ ชีีวิติ
ถูกู ย่ำ�ำ�ยี]ี เราจัักแสวงหานิิพพานอัันไม่แ่ ก่่ไม่่ตาย ปลอดภััย เป็็นที่่�ดัับชาติิธรรม ชราธรรม และพยาธิิธรรม เอาละ เราพึงึ เป็็นผู้�้ไม่่มีี
ความห่่วงใย ไม่่ต้้องการละทิ้้�งกายอัันเปื่่�อยเน่่าเต็็มด้้วยซากศพนี้้�ไปเสีียเถิิดทางที่่�ใครๆ ไม่่อาจจะไปได้้เพราะไม่่มีีเหตุุจัักมีี
แน่่นอนเราจัักแสวงหาทางนั้�น้ เพื่อ่� หลุดุ พ้้นไปจากภพ เมื่อ่� มีคี วามเจริิญ ความเสื่อ�่ มก็จ็ ำ�ำ ต้อ้ งปรารถนา เปรียี บเหมืือนเมื่�อ่ มีีทุกุ ข์์
แม้้สุขุ ก็ย็ ่อ่ มมีี ฉะนั้น�้ ไฟ ๓ กองมีอี ยู่่�นิพิ พานความดัับก็จ็ ำ�ำ ต้อ้ งปรารถนา เปรียี บเหมืือนเมื่�่อความร้อ้ น ความเย็็นก็็ย่อ่ มมีี ฉะนั้น้�
ความเกิิดมีีอยู่่� ความไม่่เกิิดก็็จำำ�ต้้องปรารถนาเปรีียบเหมืือนเมื่�่อความชั่�วมีีอยู่� แม้้ความดีีก็็ย่่อมมีี ฉะนั้้�นสระน้ำ�ำ� อมฤตอัันเป็็น
สถานที่่�ชำ�ำ ระกิิเลสมลทินิ มีอี ยู่� แต่บ่ ุคุ คลผู้้�ต้องการจะชำ�ำ ระไม่แ่ สวงหาสาระ จะโทษสระน้ำำ�� อมฤตไม่่ได้้ เปรีียบเหมืือนบุุรุษุ เปื้้อ� น
คููถเห็็นสระมีีน้ำ��ำ เต็็มแล้้ว ไม่่ไปหาสระเอง จะโทษสระนั้�้นไม่่ได้้ฉะนั้�้น บุุคคลผู้้�ถูกกิิเลสห้้อมล้้อมแล้้ว เมื่�่อทางเกษมมีีอยู่�แต่่ไม่่
แสวงหาทางนั้น�้ จะไปโทษทางเกษมไม่ไ่ ด้้ เปรีียบเหมืือนบุรุ ุษุ ถูกู ข้้าศึึกล้้อมไว้้ เมื่�อ่ ทางสำำ�หรัับจะหนีีไปมีอี ยู่�แต่่เขาไม่ห่ นีไี ป จะ
โทษทางนั้้น� ไม่ไ่ ด้้ ฉะนั้น�้ บุุคคลผู้้�มีทุกุ ข์ถ์ ููกพยาธิคิ ืือกิิเลสเบียี ดเบียี ด ไม่่แสวงหาอาจารย์์ จะโทษอาจารย์น์ ั้�น้ ไม่ไ่ ด้้ เปรียี บเหมืือน
บุุรุุษผู้้�ป่่วยไข้้ เมื่อ่� หมอมีีอยู่�แต่ไ่ ม่่ให้ร้ ัักษาความป่่วยไข้้นั้น้� จะโทษหมอนั้้�นไม่ไ่ ด้้ ฉะนั้�้น [เอาละ เราพึึงเป็น็ ผู้ไ�้ ม่่มีีความห่่วงใยไม่่
ต้้องการละทิ้้ง� กายอัันเปื่�อ่ ยเน่า่ เต็ม็ ไปด้ว้ ยซากศพนี้้�ไปเสีียเถิดิ ] เราพึงึ เป็น็ ผู้�้ไม่ม่ ีคี วามห่ว่ งใย ไม่ต่ ้อ้ งการ ละทิ้้�งกายอัันเปื่อ�่ ยเน่า่
สั่�งสมด้้วยซากศพต่า่ งๆ นี้้ไ� ปเสีีย เปรียี บเหมืือนบุรุ ุษุ พึงึ เปลื้�องซากศพอัันน่า่ เกลียี ดพัันอยู่�ที่ค� อออกเสีีย แล้ว้ พึึงไปอยู่�เป็น็ สุุขเสรีี
ตามลำำ�พัังตน ฉะนั้�้น เราจัักละทิ้้�งกายอัันเต็ม็ ด้้วยซากศพต่่างๆ นี้้�ไปเสีีย ดัังถ่า่ ยอุจุ จาระในส้้วมแล้ว้ ไป เปรียี บเหมืือนบุรุ ุษุ และ
สตรีีถ่า่ ยอุจุ จาระลงในส้ว้ มเสร็็จแล้ว้ ออกไป โดยไม่่ห่่วงใย ไม่ต่ ้้องการ ฉะนั้้น� เราจัักละทิ้้ง� กายอัันมีชี ่่อง ๙ แห่่ง มีีน้ำำ��หนองเป็็น
นิิตย์์นี้้�ไปเสีีย ดัังเจ้้าของเรืือทิ้้�งเรืือที่่�คร่ำำ�� คร่่า เปรีียบเหมืือนเจ้้าของเรืือที่่�เก่่าคร่ำำ�� คร่่า ชำ�ำ รุุดน้ำำ�� ชุ่่�มไปโดยไม่่ห่่วงใย ไม่่ต้้องการ
ฉะนั้้�นเถิิด เราจัักละกายนี้้�ซึ่่�งเปรีียบเสมอด้้วยมหาโจรไปเสีีย เพราะกลััวจะชิิงตััดกุุศล เปรีียบเหมืือนบุุรุุษถืือห่่อสิ่�งของไปกัับ
พวกโจร ทิ้้�งโจรไปเสียี เพราะเห็น็ ภััย คืือโจรจะชิิงสิ่ง� ของ ฉะนั้�้น ครั้�้นเราคิดิ อย่่างนี้้�แล้้ว ได้ใ้ ห้้ทรััพย์ห์ ลายร้อ้ ยโกฏิิแก่่คนไม่่มีีที่่พ� ึ่่ง�
และคนอนาถาแล้้วเข้้าไปยัังภูเู ขาหิิมวัันต์์ในที่่�ไม่ไ่ กลภููเขาหิิมวัันต์ ์ มีีเขาลูกู หนึ่่�งชื่่อ� ธรรมมิิกบรรพต เราสร้้างอาศรมอย่า่ งดีี สร้า้ ง
บรรณศาลาอยู่�ที่เ� ขาธรรมมิิกบรรพต ณ ที่่�นั้น้� เราสร้า้ งที่่�จงกรมอัันเว้้นโทษ ๕ ประการ ประกอบด้ว้ ยคุณุ ๘ ประการเป็น็ ที่่น� ำำ�มา

23

ซึ่่ง� อภิิญญาและพละไว้้ ทิ้้ง� ผ้า้ สาฎกประกอบด้ว้ ยโทษ ๙ ประการเสีีย นุ่�งผ้า้ เปลืือกไม้้กรองอัันประกอบด้ว้ ยคุณุ ๑๒ ประการ เรา
ละบรรณศาลาอัันเกลื่่�อนกล่่นไปด้้วยโทษ ๘ ประการเสีีย มาอาสััยโคนไม้้อัันประกอบด้้วยคุุณ ๑๐ ประการ เราละทิ้้�งข้้าว
เปลืือกที่่�ปลููกไว้้หว่่านไว้เ้ สียี โดยไม่เ่ หลืือ เก็็บเอาผลไม้้ที่่ห� ล่น่ เองซึ่�ง่ ประกอบด้ว้ ยคุณุ หลายอย่า่ งมาบริิโภค ณ ที่่น� ั้น�้ เราบำำ�เพ็ญ็
ความเพีียรอยู่�ในที่่�นั่่ง� และที่่�จงกรมภายใน ๗ วัันก็ไ็ ด้้บรรลุุอภิญิ ญาและพละ เมื่่�อเราถึงึ ความสำำ�เร็จ็ มีคี วามเย็น็ ใจในศาสนาอย่า่ ง
นี้้�แล้้วพระพิิชิิตมารผู้เ้� ป็น็ นายกของโลกพระนามว่่า ทีปี ัังกร เสด็จ็ อุบุ ััติิขึ้�น เมื่อ่� พระพิชิ ิิตมารเสด็จ็ อุบุ ััติบิ ัังเกิดิ ตรััสรู้�และในการ
แสดงพระธรรมเทศนา เราผู้้�เปี่่�ยมด้้วยความยิินดีีในฌาน ไม่่ได้้เห็็นนิิมิิต ๔ ประการ ชนทั้้�งหลายทููลนิิมนต์์พระตถาคต ณ ที่่�
ประทัับในปัจั จัันตประเทศช่ว่ ยกัันแผ้้วถางทาง สำำ�หรัับพระตถาคตเสด็็จดำ�ำ เนินิ มาสมััยนั้้น� เราออกจากอาศรมของตนแล้้ว สลััด
ผ้้าคากรองเหาะไปในอััมพรได้้เห็็นหมู่่�ชนผู้้�มีจิิตโสมนััส ยิินดีี ร่่าเริิงเบิิกบานใจ จึึงลงจากอากาศมาถามมนุุษย์์ทั้้�งหลายในขณะ
นั้น�้ ว่่า มหาชนผู้้�มีจิติ โสมนััส ยิินดี ี ร่า่ เริงิ เบิกิ บานใจ ช่ว่ ยกัันแผ้้วถางทางสำำ�หรัับเดินิ เพื่่อ� ใครชนเหล่า่ นั้้�นอัันเราถามแล้ว้ บอกว่า่
พระพุุทธชิินเจ้้าผู้้�ยอดเยี่�ยมเป็็นนายกของโลก พระนามว่่าทีีปัังกร เสด็็จอุุบััติิขึ้�นแล้้วในโลก ชนทั้�้งหลายช่่วยกัันแผ้้วถางทาง
สำำ�หรัับเดิินเพื่่�อพระองค์ ์ ขณะนั้้�นปีตี ิเิ กิิดขึ้้�นแก่่เรา เพราะได้ฟ้ ังั คำำ�ว่่า พุุทโธ เราจึงึ กล่่าวประกาศความโสมนััสว่่า พุทุ โธ พุุทโธ
เราทั้้�งยิินดีีทั้�้งสลดใจยืืนคิิดอยู่่� ณ ที่่�นั้้�นว่่าเราจะปลููกพืืชคืือบุุญลงในที่่�นี้้�ขณะอย่่างได้้ล่่วงไปเสีียเลย แล้้วกล่่าวว่่าถ้้าท่่านทั้�้ง
หลายช่่วยกัันถางทางเพื่่�อพระพุุทธเจ้้า ขอจงให้้โอกาสหนึ่่�งแก่่ข้้าพเจ้้าแม้้ข้้าพเจ้้าก็็จะช่่วยแผ้้วถางทางเสด็็จดำำ�เนิินในกาลนั้�้น
ชนเหล่า่ นั้้�นได้้ให้้โอกาสเพื่อ�่ การถางทางแก่่เรา ครั้้�งนั้น้� เราถางทางไปพลางคิดิ ไปพลางว่่า พุุทโธ พุทุ โธ เมื่่�อเราทำำ�ยัังไม่่ทัันเสร็จ็
พระมหามุุนีที ีปี ัังกรชินิ เจ้า้ กัับพระขีณี าสพสี่�แสนผู้้�ได้อ้ ภิิญญา ๖ ผู้้�คงที่่�ปราศจากมลทินิ ก็็เสด็จ็ มาถึงึ การต้อ้ นรัับย่อ่ มเป็น็ ไป คน
เป็็นอัันมากประโคมกลองเภรีี มนุุษย์์และเทวดาต่่างก็็มีีใจเบิิกบานเปล่่งเสีียงสาธุุการ เทวดาก็็เห็็นมนุุษย์์ มนุุษย์์ก็็เห็็นเทวดา
มนุุษย์์และเทวดาทั้้ง� สองพวกนั้้�น พากัันประนมอััญชลีีเดิินตามพระตถาคตพวกเทวดาเอาดนตรีที ิิพย์์มาประโคม พวกมนุุษย์เ์ อา
ดนตรีีมนุุษย์์มาประโคม เดิินตามพระตถาคตมาทั้�้งสองพวกทวยเทพผู้�้อยู่�ในอากาศต่่างก็็โปรยปรายดอกมณฑารพดอกปทุุม
ดอกปาริิชาตทิิพย์์ ลงยัังทิิศน้้อยทิศิ ใหญ่่และโปรยลงซึ่่�งกระแจะจัันทน์์ และของหอมอย่่างดีีล้ว้ นแต่่เป็็นของทิิพย์ล์ งยัังทิศิ น้้อย
ทิิศใหญ่่ พวกมนุุษย์์ผู้้�ที่อ� ยู่�บนพื้้น� ดินิ ก็็โปรยดอกจำ�ำ ปา ดอกช้า้ งน้้าว ดอกประดู่่� ดอกกากะทิงิ ดอกบุุนนาค ดอกการเกตลงยััง
ทิิศน้้อยทิศิ ใหญ่่เราสยายผมแล้ว้ เอาผ้า้ คากรองและหนัังสััตว์ล์ าดลงบนเปืือกตม นอนคว่ำ��ำ ลง ณ ที่่น� ั้�น้ ด้ว้ ยคิดิ ว่า่ พระพุุทธเจ้า้
พร้้อมด้้วยพระสาวก จงทรงเหยียี บเราเสด็็จไปเถิิด อย่่าทรงเหยียี บเปืือกตมนั้น�้ เลย ข้อ้ นั้้�นจัักเป็น็ ประโยชน์เ์ กื้�อกูลู แก่่เรา เมื่่อ�
เรานอนอยู่�ที่พ� ื้้น� ดินิ ได้้มีีความคิดิ อย่่างนี้้ว� ่า่ เรา (มิไิ ด้)้ ปรารถนาว่า่ วัันนี้้� พระพุุทธเจ้้าพึงึ ทรงเผากิเิ ลสของเราประโยชน์์อะไรแก่่
เราด้้วยเพศที่่�ใครๆ ไม่่รู้�จัก และด้้วยการทำ�ำ ให้้แจ้้งซึ่่�งธรรม ณ ที่่�นี้้� เราพึึงบรรลุุสััพพััญญุุตญาณหลุุดพ้้นแล้้วพึึงเปลื้�องหมู่่�สััตว์์
พร้อ้ มทั้้�งเทวดาให้้หลุุดพ้น้ เถิดิ ประโยชน์์อะไร ด้ว้ ยเราผู้้เ� ป็็นคนมีกี ำ�ำ ลัังจะข้า้ มไปคนเดียี วเล่่า เราบรรลุสุ ััพพััญญุุตญาณได้้ และ
จะช่่วยหมู่่�ชนให้้ข้้ามได้้เป็็นอัันมาก ด้้วยอธิิการที่่�เราทำำ�แล้้วในพระพุุทธเจ้้านี้้� เราตััดกระแสสงสารกำ�ำ จััดภพทั้้�ง ๓ ขึ้้�นสู่�เรืือคืือ
ธรรมแล้้ว จัักช่่วยหมู่่�สััตว์พ์ ร้้อมทั้้�งเทวดาให้้ข้้ามได้้ พระพุุทธทีีปัังกรผู้ท�้ รงรู้�แจ้้งโลก ผู้ส�้ มควรรัับเครื่อ่� งบูชู าประทัับยืืนอยู่�เหนืือ
ศีรี ษะเรา ตรััสพระดำำ�รััสว่า่ ท่า่ นทั้ง�้ หลายจงดููชฎิลิ ดาบสผู้้�มีตบะอัันรุ่�งเรืืองนี้้� เขาจัักได้เ้ ป็น็ พระพุทุ ธเจ้า้ ในโลกในกััปอัันประมาณ
มิิได้้แต่่กััปนี้้� พระตถาคตชิินเจ้้าพระองค์์นั้�้น ผู้้�มีีพระเกีียรติิยศมากจัักเสด็็จออกจากพระนครกบิิลพััสดุ์์� อัันน่่ารื่�่นรมย์์ จัักทรง
บำำ�เพ็็ญความเพีียรทำำ�ทุกุ กรกิริ ิิยา แล้ว้ เสด็็จไปประทัับนั่่�งที่่ค� วงไม้้อชปาลนิิโครธทรงรัับข้้าวมธุุปายาส ณ ที่่�นั้้น� แล้ว้ เสด็็จไปยััง
แม่่น้ำ��ำ เนรััญชรา พระองค์์เสวยข้า้ วมธุปุ ายาสที่่ฝ�ั่�งแม่่น้ำ��ำ เนรััญชรา แล้ว้ เสด็จ็ ดำำ�เนินิ ตามทางราบเรียี บที่่�เขาตกแต่่งไว้ไ้ ปที่่�ควงไม้้
โพธิิพฤกษ์์ แต่่นั้้�นทรงทำำ�ประทัักษิิณโพธิิมณฑลอัันยอดเยี่�ยมแล้้ว จัักตรััสรู้�ที่�ควงไม้้อััสสััตถพฤกษ์์ พระมารดาบัังเกิิดเกล้้าของ
พระตถาคตพระองค์์นี้้� จัักมีีพระนามว่่ามายา พระบิิดามีีพระนามว่า่ สุุทโธทนะ พระตถาคตนี้้จ� ัักมีีพระนามว่่าโคดม พระตถาคต
พระองค์น์ ั้น�้ จัักมีพี ระอััครสาวกผู้ไ�้ ม่ม่ ีีอาสวะ ปราศจากราคะมีีจิิตสงบระงับมั่�นคง นามว่า่ โกลิติ ะและอุุปปติิสสะ ภิกิ ษุุอุปุ ฐากมีี

24

นามว่า่ อานนท์์ จัักบำำ�รุงุ พระพิชิ ิติ มารนี้้ � จัักมีีอััครสาวิกิ าผู้้�ไม่ม่ ีอี าสวะ ปราศจากราคะ มีจี ิิตสงบระงับ มั่่น� คง นามว่า่ เขมาและ
อุุบลวรรณา ไม้้โพธิิของพระผู้้�มีีพระภาคพระองค์์นั้้�น ประชาชนเรีียกว่่าอััสสััตถพฤกษ์์ จิิตตคฤหบดีี หััตถกคฤหบดีีชาวเมืือง
อาฬวีี จัักเป็็นอุุปััฏฐากผู้�้เลิิศนัันทมารดาและอุุตตราอุุบาสิิกา จัักเป็็นอุุปััฏฐายิกิ าผู้�้เลิิศ พระโคดมผู้้�มียศพระองค์์นั้�้น จัักมีีพระ
ชนมายุุ ๑๐๐ ปีี มนุษุ ย์แ์ ละเทวดาทั้้ง� หลายได้ฟ้ ังั พระพุุทธดำ�ำ รััสนี้้�แล้ว้ ต่า่ งก็็เบิิกบานใจกล่า่ วว่่า ท่า่ นผู้้�นี้�จัักเป็็นหน่่อพุุทธธางกููร
หมู่่�สััตว์ใ์ นหมื่่�นจัักรวาลพร้้อมทั้้ง� เทวดาต่่างก็เ็ ปล่ง่ เสีียงโห่่ร้้องปรบมืือ ร่่าเริิง ประนมอััญชลีีถวายนมััสการว่่า ถ้า้ เราทั้้�งหลายจััก
ไม่่ยิินดีีพระศาสนาของพระโลกนาถพระองค์์นี้้� เราทั้�้งหลายจัักมีีหน้้าพร้้อมต่่อหน่่อพุุทธางกููรนี้้�ในอนาคต ถ้้าเราทั้้�งปวงละพระ
พิิชิิตมารพระองค์น์ ี้้� เราทั้้�งปวงก็็จัักมีีหน้้าพร้้อมต่่อหน่่อพุุทธางกููรนี้้�ในอนาคตเปรีียบเหมืือนมนุุษย์์ผู้้�จะข้้ามแม่่น้ำ��ำ ไม่่ยิินดีีท่่าน้ำ�ำ�
เฉพาะหน้้า ไปยึึดเอาท่่าน้ำำ�� ข้้างหลััง ข้้ามแม่่น้ำ��ำ ใหญ่่ ฉะนั้�้น พระพุุทธทีีปัังกรผู้�้ทรงรู้�แจ้้งโลก ทรงสมควรรัับเครื่่�องบููชาทรง
ประกาศกรรมของเราแล้้ว ทรงยกพระบาทเบื้้�องขวาขึ้�น พระสาวกของพระพิิชิิตมารที่่�อยู่� ณ ที่่�นั้้�น ได้้ทำ�ำ ประทัักษิิณเราทุุกๆ
องค์์ เทวดา มนุษุ ย์์ อสูรู ยัักษ์์ อภิิวาทเราแล้ว้ พากัันกลัับไป ครั้ง�้ นั้�น้ เมื่อ�่ พระพุุทธทีปี ัังกรผู้เ�้ ป็็นนายกของโลก พร้้อมด้ว้ ยพระ
สงฆ์์สาวกล่่วงคลองจัักษุุเราไป เราลุุกขึ้�นจากที่่�นอนแล้้ว นั่่�งเข้้าสมาธิิอยู่� เราสำำ�ราญใจด้้วยความสุุข เบิิกบานใจด้้วยปราโมทย์์
และอิ่ม� ใจด้ว้ ยปิติ ิ ิ นั่่�งเข้า้ สมาธิอิ ยู่�ในกาลนั้�้น ครั้้�งนั้น�้ เรานั่่ง� ขััดสมาธิแิ ล้้ว คิิดอย่่างนี้้�ว่า่ คิดิ อย่า่ งนี้้�ว่า่ เราเป็็นผู้้�มีความชำ�ำ นาญใน
ฌาน ถึึงที่่�สุุดแห่่งอภิิญญาในหมื่่น� โลกธาตุุ ฤาษีผี ู้เ้� สมอเหมืือนเราไม่่มีี ในธรรมคืือฤทธิ์ไ� ม่ม่ ีใี ครเสมอเรา เราได้ส้ ุุขเหล่า่ นี้้� ขณะที่่�
เราเข้า้ สมาธิอิ ยู่� เทวดาผู้�้สถิติ อยู่�ในหมื่น�่ จัักรวาล พากัันเปล่่งเสียี งกึึกก้อ้ งว่า่ ท่่านผู้้�นี้�จัักได้้เป็็นพระพุทุ ธเจ้้าแน่ ่ นิิมิิตเหล่า่ ใด ที่่�
เคยปรากฏในขณะที่่�พระโพธิสิ ััตว์์ในปางก่่อนนั่่ง� เข้า้ สมาธิอิ ัันประเสริิฐ นิมิ ิิตเหล่า่ นั้้น� ปรากฏในวัันนี้้ � ความหนาวถึึงความซาบซึึม
และความร้้อนสงบ นิมิ ิติ เหล่่านั้น้� ปรากฏในวัันนี้้ � ท่่านผู้้�นี้�จัักเป็น็ พระพุทุ ธเจ้้าแน่ ่ หมื่่�นโลกธาตุุเงีียบเสียี ง สงบเสียี ง นิมิ ิติ เหล่า่
นั้้น� ปรากฏในวัันนี้้ � ท่่านผู้้�นี้�จัักเป็็นพระพุุทธเจ้า้ แน่่ ลมพายุุย่อ่ มไม่่พััดแม่่น้ำำ��ย่อ่ มไม่ไ่ หล นิมิ ิิตเหล่่านั้น�้ ปรากฏในวัันนี้้� ท่่านผู้้�นี้จ� ััก
เป็็นพระพุุทธเจ้า้ แน่่ ไม้ด้ อกพัันธุ์�ไม้้บกและพัันธุ์�ไม้้น้ำำ�� ทุกุ ชนิดิ ผลิดิ อกในขณะนั้น�้ แม้้วัันนี้้ด� อกไม้เ้ หล่่านี้้ก� ็บ็ านทุกุ ดอก ท่า่ นผู้้�นี้�
จัักเป็็นพระพุุทธเจ้้าแน่่ ไม้้เถาหรืือไม้้ต้้น ย่่อมเผล็็ดผลในขณะนั้้�น แม้้วัันนี้้�ไม้้ผลทุุกชนิิดก็็เผล็็ดผลในวัันนี้้� ท่่านผู้้�นี้�จัักเป็็น
พระพุุทธเจ้้าแน่่ รััตนะทั้้�งที่่�อยู่�ในอากาศและพื้้�นดิินย่่อมสว่่างไสวในขณะนั้้�น แม้้วัันนี้้�รััตนะเหล่่านั้้�นก็็สว่่างไสว ท่่านผู้้�นี้จ� ัักเป็็น
พระพุุทธเจ้า้ แน่ ่ ดนตรีีทั้้ง� ของมนุษุ ย์แ์ ละทิิพย์์ ย่่อมประโคมในขณะนั้้น� แม้้วัันนี้้�ดนตรีีทั้้ง� สองอย่่างนั้�น้ ก็็ประโคม ท่่านผู้้�นี้จ� ัักเป็น็
พระพุุทธเจ้า้ แน่ ่ ดอกไม้อ้ ัันวิิจิติ รย่่อมตกลงจากอากาศในขณะนั้้�น แม้ว้ ัันนี้้�ดอกไม้้เหล่า่ นั้�น้ ก็็ปรากฏ ท่่านผู้้�นี้�จัักเป็็นพระพุทุ ธเจ้า้
แน่่ มหาสมุุทรย่อ่ มกระฉอกฉ่่อน หมื่น่� โลกธาตุุย่่อมหวั่่น� ไหว แม้ว้ ัันนี้้�สิ่ง� ทั้ง้� สองนั้น�้ ก็ม็ ีเี สียี งครืืนๆ อยู่่� ท่่านผู้้�นี้�จัักเป็็นพระพุทุ ธเจ้้า
แน่่ ไฟในนรกหมื่่�นขุุมย่่อมดัับในขณะนั้�้น แม้้วัันนี้้�ไฟนั้�้นก็็ดัับแล้้ว ท่่านผู้้�นี้�จัักเป็็นพระพุุทธเจ้้าแน่่ พระอาทิิตย์์ย่่อมปราศจาก
มลทินิ ดาวทุุกดวงย่่อมปรากฏแจ่่มจ้า้ แม้ว้ ัันนี้้พ� ระอาทิติ ย์แ์ ละดาวทุุกดวงก็แ็ จ่ม่ จ้า้ ท่่านผู้้�นี้จ� ัักเป็น็ พระพุุทธเจ้้าแน่่ โดยที่่�ฝนไม่่
ตกเลย น้ำ�ำ�ในแม่่น้ำ�ำ� ก็็ขึ้น� ในขณะนั้�น้ แม้้วัันนี้้น� ้ำำ��ในแม่น่ ้ำำ�� ก็็ขึ้น� ท่่านผู้้�นี้จ� ัักเป็็นพระพุุทธเจ้้าแน่ ่ หมู่่�ดาวนัักษััตรในท้อ้ งฟ้้า ย่อ่ มส่่อง
แสงไพโรจน์์ พระจัันทร์์วัันวิสิ าขฤกษ์์แจ่ม่ จ้้า ท่า่ นผู้้�นี้�จะเป็็นพระพุุทธเจ้า้ แน่ง่ ูทู ี่่�อยู่�รูและที่่อ� ยู่่�ตามซอก ย่่อมออกจากที่่อ� ยู่่�ของตน
แม้้วัันนี้้ง� ููเหล่่านั้�น้ ก็อ็ อกมาเพ่่นพ่่าน ท่่านผู้้�นี้จ� ัักเป็็นพระพุุทธเจ้า้ แน่่ สััตว์ท์ ั้�้งหลายที่่�ไม่ย่ ิินดีีไม่ม่ ี ี ย่อ่ มยินิ ดีที ั่่ว� กัันในขณะนั้้�น แม้้
วัันนี้้�สััตว์์ก็ย็ ิินดีที ั่่ว� กััน ท่่านผู้้�นี้จ� ัักเป็น็ พระพุุทธเจ้า้ แน่่ โรคทุุกชนิดิ เบาบางสงบ และความหิิวย่่อมหายไป แม้้วัันนี้้ก� ็็ปรากฏอย่่าง
นั้น้� ท่่านผู้้�นี้�จัักเป็็นพระพุทุ ธเจ้้าแน่่ ในกาลนั้้�นราคะย่อ่ มบางเบา โทสะและโมหะย่่อมเสื่อ�่ มคลาย แม้ว้ ัันนี้้�ก็ป็ ราศจากไปหมดสิ้้�น
ท่่านผู้้�นี้จ� ัักเป็น็ พระพุทุ ธเจ้้าแน่่ ในกาลนั้้�นภััยย่อ่ มไม่่มีี แม้ว้ ัันนี้้�ก็ป็ รากฏเช่่นนี้้� ด้ว้ ยนิมิ ิติ นั้้�น เราทั้้�งหลายจึึงรู้�ได้ว้ ่า่ ท่า่ นผู้้�นี้จ� ัักเป็็น
พระพุุทธเจ้้าแน่่ ธุุลีีย่่อมไม่่ฟุ้�งขึ้�นเบื้้�องบน แม้้วัันนี้้�ก็็ปรากฏเช่่นนั้้�น ด้้วยนิิมิิตนั้�้นเราทั้้�งหลายจึึงรู้�ได้้ว่่า ท่่านผู้้�นี้�จัักเป็็น
พระพุทุ ธเจ้า้ แน่่ กลิ่น� เหม็น็ ย่อ่ มปราศจากไป มีีแต่่กลิ่�นหอมตลบไป แม้ว้ ัันนี้้�ก็ม็ ีกี ลิ่�นหอมตลบไป ท่่านผู้้�นี้�จัักเป็็นพระพุุทธเจ้้าแน่่
เทวดาทั้้ง� ปวงย่่อมปรากฏ เว้้นแต่ท่ ี่่ไ� ม่่มีรี ููป แม้ว้ ัันนี้้ก� ็็ปรากฏทั้�้งหมด ท่า่ นผู้้�นี้�จัักเป็็นพระพุทุ ธเจ้้าแน่ ่ ขณะนั้น�้ นรกมีปี ระมาณ

25

เท่า่ ใด ก็ป็ รากฏหมดเท่า่ นั้น�้ แม้ว้ ัันนี้้�ก็ป็ รากฏทั้�้งหมด ท่า่ นผู้้�นี้�จัักเป็็นพระพุทุ ธเจ้า้ แน่่ ในกาลนั้้�น หม้้อไห บานประตูู ภูเู ขา ย่อ่ ม
ไม่่มีอี ะไรปิดิ แม้ว้ ัันนี้้�ก็็เปิดิ โล่่ง ท่่านผู้้�นี้�จัักเป็็นพระพุทุ ธเจ้้าแน่่ การจุุติิและการอุบุ ััติ ิ ย่อ่ มไม่่มีใี นขณะนั้้น� แม้้วัันนี้้ก� ็ป็ รากฏเช่น่
นั้�้น ท่่านผู้้�นี้�จัักเป็็นพระพุุทธเจ้้าแน่่ (นิิมิิตเหล่่านี้้�ย่่อมปรากฏ เพื่่�อประโยชน์์แก่่การตรััสรู้้�ของสััตว์์) ท่่านจงบำ�ำ เพ็็ญเพีียรให้้มั่�น
เถิิด อย่า่ ถอยกลัับจงก้า้ วไปข้า้ งหน้้า แม้เ้ ราทั้้ง� หลายก็ร็ ู้้�ท่่านว่า่ จัักได้้เป็น็ พระพุทุ ธเจ้้าเป็็นแน่่ เราได้้ฟัังพระพุุทธดำำ�รััส และคำำ�
ของเทวดาในหมื่�น่ โลกธาตุุแล้้วก็็ยินิ ดี ี ร่า่ เริิง เบิิกบานใจ ได้้คิดิ อย่่างนี้้�ในกาลนั้้น� ว่า่ พระพุทุ ธชินิ เจ้า้ มีีพระวาจาไม่เ่ ป็น็ สอง มีพี ระ
วาจาไม่่เปล่่าประโยชน์์ พระพุุทธเจ้้าไม่่ตรััสคำ�ำ ไม่่จริิง เราจัักได้้เป็็นพระพุุทธเจ้้าแน่่ พระดำำ�รััสของพระพุุทธเจ้้าผู้้�ประเสริิฐสุุด
ย่อ่ มเที่่�ยงแท้แ้ น่น่ อน เปรียี บเหมืือนก้้อนดิินที่่�โยนขึ้�นไปในอากาศ ย่อ่ มตกลงมาที่่�พื้้�นดิินแน่น่ อน ฉะนั้�น้ (พระพุทุ ธเจ้้าไม่ต่ รััสคำำ�
ไม่่จริิง เราจัักได้เ้ ป็็นพระพุทุ ธเจ้้าเป็็นแน่่) พระดำ�ำ รััสของพระพุทุ ธเจ้้าผู้�ป้ ระเสริิฐสุดุ ย่่อมเที่่�ยงแท้แ้ น่่นอน เปรียี บเหมืือนสััตว์์ทั้�้ง
ปวงต้้องตายเป็็นแน่่ ฉะนั้�้น พระดำ�ำ รััสของพระพุุทธเจ้้าผู้�้ประเสริิฐสุุด ย่่อมเที่่�ยงแท้้แน่่นอน เปรีียบเหมืือนเมื่�่อราตรีีสิ้�นไป
พระอาทิิตย์์ขึ้�นแน่่ ฉะนั้้�น พระดำำ�รััสของพระพุุทธเจ้้าผู้�้ประเสริิฐสุุด ย่่อมเที่่�ยงแท้้แน่่นอน เปรีียบเหมืือนราชสีีห์์เมื่�่อลุุกจาก
ที่่�นอน ต้อ้ งบัันลืือสีีหนาทแน่่ ฉะนั้้น� พระดำำ�รััสของพระพุุทธเจ้้าผู้ป�้ ระเสริิฐสุดุ ย่่อมเที่่ย� งแท้้แน่น่ อน เปรีียบเหมืือนสััตว์์ทั้�้งหลาย
ผู้้�ไปถึึงที่่�หมายแล้ว้ ย่่อมปลงภาระอัันหนัักลง ฉะนั้้น� เอาละ เราจัักค้้นหาพุุทธการกธรรม จากข้้างนี้้ๆ� ทั้�้งเบื้้�องบน เบื้้อ� งต่ำ�ำ�ทั้�้งทิิศ
น้อ้ ยทิศิ ใหญ่่ตลอดทั่่�วธรรมธาตุุ ในกาลนั้�้น เมื่�อ่ เราค้น้ หาอยู่� ได้เ้ ห็น็ ทานบารมีี เป็น็ ข้อ้ ที่่� ๑ ซึ่�ง่ เป็น็ ทางใหญ่่อัันพระพุุทธเจ้้าทั้ง้�
หลายแต่่ปางก่อ่ นประพฤติิมาจึงึ เตืือนตนเองว่่า ท่า่ นจงยึดึ บารมีขี ้อ้ ที่่� ๑ นี้้บ� ำ�ำ เพ็ญ็ ให้ม้ั่น� ก่อ่ นท่่านจงบำ�ำ เพ็็ญทานบารมีีเถิิด ถ้า้
ท่่านปรารถนาจะบรรลุโุ พธิิญาณ ท่่านเห็น็ ยาจกทั้�้งชั้้�นต่ำำ�� ปานกลางและชั้น�้ สูงู แล้ว้ จงให้ท้ านอย่่าให้้เหลืือ ดัังหม้อ้ ที่่�เขาคว่ำ��ำ ไว้้
เปรีียบเหมืือนหม้อ้ ที่่�เต็็มด้ว้ ยน้ำ��ำ ผู้้�ใดผู้้�หนึ่่ง� จัับคว่ำ��ำ ลงแล้ว้ น้ำ��ำ ย่่อมไหลออกหมด ไม่ข่ ัังอยู่�ในหม้้อนั้้น� ฉะนั้้น� แต่่พุุทธธรรมจัักมีี
เพีียงเท่า่ นี้้น� ั้น�้ หามิิได้้ เราจัักค้น้ หาธรรมอัันเป็น็ เครื่อ่� งบ่่มโพธิิญาณอย่่างอื่่�นต่่อไป ในกาลนั้้�น เมื่่อ� เราค้น้ หาอยู่่� ก็ไ็ ด้้เห็น็ ศีีลบารมีี
เป็็นข้้อที่่� ๒ ที่่�พระพุุทธเจ้้าแต่่ปางก่่อนทรงเสพอาศััย จึึงเตืือนตนเองว่่า ท่่านจงยึึดบารมีีข้้อที่่� ๒ นี้้�บำ�ำ เพ็็ญให้้มั่�นก่่อนท่่านจง
บำำ�เพ็ญ็ ศีลี บารมีีเถิิด ถ้้าท่่านปรารถนาจะบรรลุุโพธิิญาณ ท่่านจงบำ�ำ เพ็็ญศีีลในภูมู ิิ ๔ ให้บ้ ริบิ ูรู ณ์ ์ จงรัักษาศีีลในกาลทั้�ง้ ปวง ดััง
จามรีีรัักษาขนหาง เปรีียบเหมืือนดัังจามรียี ่อ่ มรัักษาขนหางอัันติดิ ในที่่�ไรๆ ยอมตายในที่่�นั้้น� ไม่ย่ อมทำ�ำ ขนหางให้้เสีีย ฉะนั้้�น แต่่
พุุทธธรรมจัักมีีเพีียงเท่่านี้้�นั้�้นหามิิได้้ เราจัักค้้นหาธรรมอัันเป็็นเครื่่�องบ่่มโพธิิญาณอย่่างอื่�่นต่่อไป ในกาลนั้้�น เมื่่�อเราค้้นหาอยู่�
ก็ไ็ ด้เ้ ห็็นเนกขััมมบารมีีเป็น็ ข้้อที่่� ๓ ที่่�พระพุทุ ธเจ้า้ แต่ป่ างก่อ่ นทรงเสพอาศััย จึึงเตืือนตนเองว่่า ท่า่ นจงยึดึ บารมีขี ้้อที่่� ๓ นี้้บ� ำำ�เพ็ญ็
ให้้มั่�นก่่อน ท่า่ นจะบำ�ำ เพ็ญ็ เนกขััมมบารมีเี ถิิด ถ้า้ ท่่านปรารถนาจะบรรลุุโพธิิญาณ ท่า่ นจงเห็น็ ภพทั้้�งปวงดัังเรืือนจำำ� ท่า่ นจงมุ่�ง
หน้า้ ต่่อเนกขััมมะ เพื่่อ� หลุุดพ้้นไปจากภพ เปรียี บเหมืือนบุุรุุษที่่�ถููกขัังในเรืือนจำำ� ได้ร้ ัับทุุกข์ม์ านาน ย่่อมไม่ย่ ัังความยินิ ดีใี ห้้เกิิดใน
เรืือนจำ�ำ นั้้�น แสวงหาความพ้้นไป ฉะนั้้�น แต่่พุุทธธรรมจัักมีีเพีียงเท่่านี้้�นั้้�นหามิิได้้ เราจัักค้้นหาธรรมอัันเป็็นเครื่�่องบ่่มโพธิิญาณ
อย่่างอื่น่� ต่่อไป ในกาลนั้้�น เมื่�่อเราค้้นหาอยู่� ได้เ้ ห็น็ ปััญญาบารมีเี ป็็นข้้อที่่� ๔ ที่่พ� ระพุุทธเจ้า้ แต่่ปางก่อ่ น ทรงเสพอาศััย จึึงเตืือน
ตนเองว่่า ท่า่ นจงยึึดบารมีที ี่่� ๔ นี้้บ� ำ�ำ เพ็็ญให้้มั่�นก่อ่ น ท่่านจะบำ�ำ เพ็ญ็ ปััญญาบารมีีเถิดิ ถ้้าท่า่ นปรารถนาจะบรรลุโุ พธิญิ าณ ท่า่ น
ได้ส้ อบถามคนมีีปัญั ญาตลอดกาลทั้้ง� ปวง บำ�ำ เพ็็ญปััญญาบารมีีแล้ว้ จัักบรรลุสุ ััมโพธิิญาณได้้ เปรีียบเหมืือนภิิกษุุ เมื่อ�่ เที่่ย� วภิกิ ษา
ไม่่เว้้นตระกููลต่ำ�ำ� ปานกลางและสููงย่่อมได้้อาหารเครื่�่องเยีียวยาอััตภาพ ฉะนั้้�น แต่่พุุทธธรรมจัักมีีเพีียงเท่่านี้้�นั้�้นหามิิได้้ เราจััก
ค้น้ หาธรรมอัันเป็น็ เครื่อ�่ งบ่ม่ โพธิิญาณอย่่างอื่่น� ต่อ่ ไป ในกาลนั้�้น เมื่อ�่ เราค้น้ หาอยู่่�ก็ไ็ ด้้เห็น็ วิริ ิิยบารมีีเป็น็ ข้้อที่่� ๕ ที่่พ� ระพุุทธเจ้้า
แต่่ปางก่่อนทรงเสพอาศััยจึึงเตืือนตนเองว่่าท่่านจงยึึดบารมีีข้้อที่่� ๕ นี้้�บำ�ำ เพ็็ญให้้มั่�นก่่อนท่่านจงบำำ�เพ็็ญวิิริิยบารมีีเถิิด ถ้้าท่่าน
ปรารถนาจะบรรลุุโพธิิญาณ ท่่านประคองความเพีียรให้้มั่�นไว้้ทุุกภพ บำ�ำ เพ็็ญวิิริิยบารมีีแล้้ว จัักบรรลุุสััมโพธิิญาณได้้ เปรีียบ
เหมืือนสีีหมฤคราช มีคี วามเพียี รไม่ย่ ่อ่ หย่่อนในที่่�นั่่�งที่่�ยืืนและที่่�เดิินประคองใจไว้ท้ ุกุ เมื่�อ่ ฉะนั้�้น แต่พ่ ุุทธธรรมจัักมีีเพียี งเท่า่ นี้้น� ั้น�้
หามิิได้้ เราจัักค้้นหาธรรม อัันเป็็นเครื่่อ� งบ่ม่ โพธิญิ าณอย่่างอื่�่นต่่อไปในกาลนั้�้น เมื่่อ� เราค้น้ หาอยู่่�ก็็ได้้เห็น็ ขัันติบิ ารมีีเป็็นข้้อที่่� ๖ ที่่�

26

พระพุทุ ธเจ้้าแต่ป่ างก่อ่ นทรงเสพอาศััย จึึงเตืือนตนเองว่่า ท่่านจงยึึดบารมีีข้้อที่่� ๖ นี้้บ� ำำ�เพ็็ญให้้มั่น� ก่่อนท่่านมีใี จแน่่วแน่ใ่ นขัันติิ
นั้น้� จัักบรรลุสุ ััมโพธิิญาณได้ ้ ท่่านจงอดทนต่อ่ คำำ�ยกย่อ่ งและคำ�ำ ดูหู มิ่่�นทั้ง�้ ปวง บำ�ำ เพ็็ญขัันติิบารมีีเปรียี บเหมืือนแผ่น่ ดิินอดทนสิ่�ง
ที่่�เขาทิ้้�งลงทุุกอย่่างทั้้�งสะอาดและไม่่สะอาด ไม่่แสดงความยิินดีียิินร้้ายฉะนั้้�นแล้้ว จัักบรรลุุสััมโพธิิญาณได้้ แต่่พุุทธธรรมจัักมีี
เพียี งเท่า่ นี้้�นั้�้นหามิิได้้ เราจัักค้้นหาธรรมอัันเป็็นเครื่่�องบ่่มโพธิญิ าณอย่่างอื่�่นต่่อไป ในกาลนั้้�น เมื่่อ� เราค้้นหาอยู่่� ก็ไ็ ด้้เห็็นสััจจบา
รมีเี ป็น็ ข้อ้ ที่่� ๗ ที่่พ� ระพุุทธเจ้า้ แต่่ปางก่อ่ นทรงเสพอาศััย จึึงเตืือนตนเองว่่า ท่า่ นจงยึดึ บารมีีข้อ้ ที่่� ๗ นี้้บ� ำ�ำ เพ็็ญให้้มั่น� ก่อ่ น ท่า่ นมีี
ใจแน่่วแน่่ในสััจจะนั้้�น จัักบรรลุุสััมโพธิิญาณได้้ ดาวประกายพฤกษ์์เป็็นดาวนพเคราะห์์ ประจำำ�อยู่�ในมนุุษย์์โลกทั้้�งเทวโลก ไม่่
หลีีกไปจากทางเดิิน ทุุกสมััยฤดููหรืือปีี ฉัันใด แม้้ท่่านก็็ฉัันนั้้�น อย่่าหลีีกไปจากแนวในสััจจะ บำำ�เพ็็ญสััจจบารมีีแล้้วจัักบรรลุุ
สััมโพธิิญาณได้้ แต่่พุุทธธรรมจัักมีีเพีียงเท่า่ นี้้น� ั้้�นหามิิได้้ เราจัักค้น้ หาธรรมอัันเป็็นเครื่อ่� งบ่่มโพธิิญาณอย่่างอื่น�่ ต่่อไป ในกาลนั้้�น
เมื่่�อเราค้้นหาอยู่่� ก็็ได้้เห็็นอธิิษฐานบารมีเี ป็น็ ข้อ้ ที่่� ๘ ที่่พ� ระพุทุ ธเจ้้าแต่่ปางก่่อนทรงเสพอาศััย จึงึ เตืือนตนเองว่่าท่า่ นจงยึดึ บารมีี
ข้้อที่่� ๘ นี้้�บำำ�เพ็็ญให้้มั่น� ก่อ่ น ท่่านไม่ห่ วั่่�นในอธิิษฐานบารมีนี ั้้น� จัักบรรลุุสััมโพธิิญาณได้ ้ ท่า่ นจงเป็็นผู้ไ�้ ม่ห่ วั่่�นไหวในการอธิษิ ฐาน
ในการทั้�้งปวง บำำ�เพ็็ญอธิิษฐานบารมีี เปรียี บเหมืือนภูเู ขาหิินไม่ห่ วั่่�นไหว ตั้�้งมั่น� ไม่ส่ ะท้้านสะเทืือนเพราะลมจััด คงอยู่�ในที่่เ� ดิิม
ฉะนั้น้� แล้้ว จัักบรรลุสุ ััมโพธิญิ าณได้้ แต่พ่ ุุทธธรรมจัักมีีเพียี งเท่่านี้้น� ั้�้นหามิิได้้ เราจัักค้้นหาธรรมอัันเป็็นเครื่�่องบ่่มโพธิิญาณอย่า่ ง
อื่่น� ต่อ่ ไป ในกาลนั้�้น เมื่อ่� เราค้น้ หาอยู่่�ก็ไ็ ด้้เห็็นเมตตาบารมีีเป็น็ ข้อ้ ที่่� ๙ ที่่พ� ระพุุทธเจ้้าแต่ป่ างก่่อนทรงเสพอาศััย จึึงเตืือนตนเอง
ว่่า ท่า่ นจงยึึดบารมีีข้้อที่่� ๙ นี้้บ� ำ�ำ เพ็ญ็ ให้้มั่�นก่อ่ น ท่า่ นจงเป็น็ ผู้�้ไม่ม่ ีีใครเสมอด้้วยเมตตา ถ้้าท่า่ นปรารถนาจะบรรลุุสััมโพธิิญาณ
ท่่านจงเจริิญเมตตาให้้เสมอกัันทั้�้งในสััตว์์ที่่�มีีประโยชน์์ และไม่่มีีประโยชน์์บำำ�เพ็็ญเมตตาบารมีี เปรีียบเหมืือนน้ำ�ำ�ย่่อมแผ่่ความ
เย็็น ชำำ�ระล้้างมลทิินธุุลีี เสมอกัันทั้้�งในคนดีีและคนชั่�ว ฉะนั้้�นแล้้วจัักบรรลุุสััมโพธิิญาณได้้ แต่่พุุทธธรรมจัักมีีเพีียงเท่่านี้้�นั้�้น
หามิิได้้ เราจัักค้น้ หาธรรมอัันเป็็นเครื่่�องบ่ม่ โพธิิญาณอย่่างอื่่�นต่่อไป ในกาลนั้�้น เมื่�อ่ เราค้้นหาอยู่่� ก็ไ็ ด้้เห็น็ อุุเบกขาบารมีเี ป็น็ ข้้อที่่�
๑๐ ที่่พ� ระพุุทธเจ้้าทรงเสพอาศััยจึงึ เตืือนตนเองว่่า ท่่านจงยึดึ บารมีขี ้้อที่่� ๑๐ นี้้�บำำ�เพ็็ญให้้มั่�นก่่อน ท่่านเป็็นผู้้�มีอุุเบกขามั่น� คงดััง
ตราชั่�งจัักบรรลุุโพธิิญาณได้้ ท่่านจงมีีใจเที่่�ยงตรงดัังตราชั่�งในสุุขและทุุกข์์ในกาลทุุกเมื่�่อ บำ�ำ เพ็็ญอุุเบกขาบารมีีเปรีียบเหมืือน
แผ่่นดิินย่่อมวางเฉย สิ่่�งที่่�เขาทิ้้�งลงทั้้�งที่่�ไม่่สะอาดและสะอาดทั้้�งสองอย่่าง เว้้นจากความโกรธและความยิินดีี ฉะนั้�้นแล้้ว จััก
บรรลุุสััมโพธิิญาณได้้ ธรรมอัันเป็็นเครื่่�องบ่่มโพธิิญาณ มีีอยู่�ในโลกเพีียงเท่่านี้้� นอกจากนี้้�ที่่�ยิ่�งกว่่านั้�้นไม่่มีี ท่่านจงตั้�้งมั่ �นอยู่�ใน
ธรรม นั้�้นเถิดิ .
เมื่�อ่ เราพิิจารณาเห็็นธรรมเหล่่านี้้� พร้้อมทั้้�งภาวะ กิิจของตนและลัักษณะ พื้้�นพสุธุ าในหมื่�น่ จัักรวาล ก็ห็ วั่่�นไหวด้ว้ ยเดช
แห่่งธรรมปฐพีีย่่อมหวั่่�นไหวส่่งเสียี งร้้อง เหมืือนหีีบอ้้อยบีบี อ้อ้ ย ฉะนั้น้� เมทนีดี ลย่่อมหวั่่�นไหว เหมืือนล้้อยนต์์ใส่น่ ้ำ�ำ� มััน ฉะนั้น�้
บริิษััทประมาณเท่่าใด มีีอยู่�ในบริิเวณรอบๆ พระพุุทธเจ้้าบริิษััทในบริิเวณนั้้�นหวั่่�นไหวนอนซบอยู่�ที่�ภาคพื้้�นหม้้อน้ำ��ำ หลาย
พัันหม้้อ หม้้อข้้าวหลายพัันหม้้อ หม้้อใส่่กระแจะและหม้้อเปรีียงในที่่�นั้้�น กระทบกัันและกัันมหาชนหวาดเสีียว สะดุ้�งกลััว
ประหลาดใจ มีใี จหวาดหวั่่น� ประชุมุ กัันแล้ว้ พากัันเข้า้ เฝ้้าพระพุทุ ธทีปี ัังกร ทูลู ถามว่า่ ความดีีงามหรืือความชั่ว� ร้้ายอะไรจัักมีแี ก่่
โลก โลกทั้ง�้ ปวงจัักมีีอัันตรายหรืือ ขอพระองค์ผ์ ู้้�มีพระจัักษุุ โปรดบรรเทาอัันตรายนั้้�นเถิิด ในกาลนั้�้น พระพุุทธทีีปังั กรมหามุนุ ีี
ทรงชี้�แจงให้้มหาชนนั้�้นเข้้าใจว่่า ในการที่่�แผ่่นดิินหวั่่�นไหวนี้้� ท่่านทั้�้งหลายจงเบาใจ อย่่ากลััวเลย วัันนี้้� เราพยากรณ์์ผู้�้ใดว่่าจััก
ได้้เป็็นพระพุุทธเจ้้าในโลก ผู้้�นั้�นพิิจารณาเห็็นธรรมที่่�พระพิิชิิตมารทรงเสพมาก่่อน เมื่�่อผู้้�นั้�นพิิจารณาธรรมอัันเป็็นพุุทธภููมิิโดย
ไม่่เหลืือ เพราะเหตุุนั้้�น ปฐพีีในหมื่่�นโลกธาตุุพร้้อมทั้�้งในเทวโลก จึึงหวั่่น� ไหว ขณะนั้�้น มหาชนได้้ฟัังพระพุุทธดำำ�รััสแล้้วเย็็นใจ
ทุุกคนพากัันมาหาเราแล้้ว ก็็กราบไหว้้อีีก ในกาลนั้้�น เรายึึดพระพุุทธคุุณ ทำ�ำ ใจให้้มั่ �นคง ถวายนมััสการพระพุุทธทีีปัังกรแล้้ว
ลุกุ จากอาสนะ ขณะเมื่่�อเราลุุกขึ้น� จากอาสนะ ทวยเทพและหมู่่�มนุุษย์ ์ ก็็พากัันเอาดอกไม้ท้ ิิพย์์และดอกไม้ม้ นุุษย์โ์ ปรยปรายลง
อนึ่่�ง ทวยเทพและหมู่่�มนุุษย์์นั้น�้ ต่่างก็อ็ วยชััยให้พ้ รสวััสดีวี ่่า ท่า่ นปรารถนาภูมู ิอิ ัันใหญ่่หลวง ขอให้้ท่่านได้ภ้ ููมินิ ั้น้� ตามปรารถนา

27

เถิิด เสนีียดจััญไรทั้�ง้ ปวงจงอย่า่ มี ี ความโศกและโรคจงอย่า่ มี ี อัันตรายจงอย่่ามีีแก่ท่ ่่าน ขอให้ท้ ่่านได้้บรรลุโุ พธิิญาณอัันอุดุ มเร็็ว
พลััน ข้า้ แต่่ท่า่ นผู้้�มีเพีียรใหญ่่ ท่่านย่อ่ มบานด้้วยพุทุ ธญาณ เปรีียบเหมืือนไม้ด้ อกย่่อมมีดี อกบานในฤดูทู ี่่ม� าถึงึ ฉะนั้้น� ข้้าแต่่ท่่าน
ผู้้�มีเพีียรใหญ่่ขอให้้ท่่านจงบำ�ำ เพ็็ญบารมีี ๑๐ ประการ ดัังพระสััมพุุทธเจ้้าเหล่่าใดเหล่่าหนึ่่�งทรงบำำ�เพ็็ญฉะนั้้�นเถิิด ข้้าแต่่ท่่านผู้้�
มีีเพีียรใหญ่่ ขอให้้ท่่านจงตรััสรู้�ที่�โพธิิพฤกษ์์ เหมืือนหนึ่่�งพระสััมพุุทธเจ้้าเหล่่าใดเหล่่าหนึ่่�ง ตรััสรู้�ที่�โพธิิมณฑลเถิิด ข้้าแต่่ท่่าน
ผู้้�มีเพีียรใหญ่่ ขอให้้ท่่านจงประกาศธรรมจัักร อย่่างพระสััมพุุทธเจ้้าเหล่่าใดเหล่่าหนึ่่�งทรงประกาศ ฉะนั้้�นเถิิด ขอให้้ท่่านมีีใจ
เต็ม็ เปี่่ย� ม รุ่�งเรืืองในหมื่่น� จัักวาล เช่น่ พระจัันทร์เ์ ต็็มดวง ส่อ่ งแสงสว่า่ งในวัันเพ็็ญ ฉะนั้น�้ เถิดิ ขอให้ท้ ่่านพ้้นจากโลก รุ่�งเรืืองด้ว้ ย
ศิิริิดัังพระอาทิิตย์์พ้้นจากราหููแผดแสงสว่่างจ้้าฉะนั้้�นเถิิด โลกพร้้อมด้้วยเทวโลก มาประชุุมกัันในสำำ�นัักของท่่านเปรีียบเหมืือน
แม่่น้ำ�ำ�ทุุกสายย่่อมไหลมารวมลงยัังทะเลหลวง ฉะนั้้�น ในกาลนั้้�น สุุเมธดาบสนั้�้น อัันทวยเทพและหมู่่�มนุุษย์์เหล่่านั้�้น ชมเชย
สรรเสริิญแล้้ว สมาทานธรรม ๑๐ ประการ เมื่่�อจะบำ�ำ เพ็็ญธรรมเหล่า่ นั้้น� ให้้บริบิ ููรณ์ ์ จึงึ เข้้าป่่าใหญ่.่

จบสุุเมธกถา.
ในกาลนั้้�น มหาชนเหล่่านั้�้น นิิมนต์์พระศาสดาพระนามว่่า ทีีปัังกรผู้้�เป็็นนายกของโลก พร้้อมด้้วยหมู่่�ภิิกษุุสงฆ์์ ให้้
เสวยแล้้ว ได้้ถืือเป็็นสรณะ พระตถาคตผู้�้นราสภ ทรงยัังใครๆ ให้ต้ ั้�ง้ อยู่�ในสรณะพระตถาคตผู้น�้ ราสภ ทรงยัังใครๆ ให้้ตั้ง�้ อยู่�ใน
สรณคมน์์ ทรงยัังใครๆ ให้้ตั้้ง� อยู่�ในเบญจศีีล ทรงยัังใครๆ ให้้ตั้้�งอยู่�ในศีลี ๑๐ ทรงประทานสามััญผล คืือ ผล ๔ อัันสููงสุดุ ให้้
แก่่ใคร ทรงประทานธรรมอัันไม่่มีีธรรมอื่่�นเสมอ คืือปฏิิสััมภิิทาให้้แก่่ใคร ทรงประทานสมาบััติิ อัันประเสริิฐ ๘ ให้้แก่่ใคร
ทรงประทานวิิชชา ๓ อภิิญญา ๖ ให้้แก่่ใคร มหามุุนีีย่่อมตรััสสอนหมู่่�ชน ด้้วยธรรมเครื่�่องประกอบนั้�้น พระศาสนาของพระ
โลกนาถ แผ่่ไปกว้้างขวางด้้วยธรรมนั้้�น พระศาสดาทรงพระนามว่่า ทีีปัังกร มีีพระหนุุใหญ่่ และพระกายงาม ทรงช่่วยให้้คน
หมู่่�มากข้า้ มไป ทรงเปลื้อ� งให้้พ้้นทุคุ ติิ พระมหามุุนีที รงเห็็นคนที่่�ควรให้้ตรััสรู้�ได้้แม้้ในแสนโยชน์์ ก็็เสด็จ็ ไปชั่�วขณะเดีียว ทรงยััง
ผู้้�นั้�นให้้ตรััสรู้� ในธรรมาภิิสมััยครั้ง�้ ที่่� ๑ พระพุทุ ธเจ้้าผู้้เ� ป็น็ นาถะของโลก ทรงยัังชนให้้ตรััสรู้�ร้อยโกฏิิ ครั้�ง้ ที่่� ๒ เก้า้ สิบิ โกฏิิ และ
ธรรมาภิสิ มััยครั้ง�้ ที่่� ๓ ได้ม้ ีีแก่่ทวยเทพเก้้าหมื่่�นโกฏิิ ในเมื่อ�่ พระพุทุ ธเจ้า้ ทรงแสดงธรรมในเทพพิภิ พพระพุุทธทีปี ัังกรบรมศาสดา
ทรงประชุุมพระสาวก ๓ ครั้�้ง การประชุุมครั้�้งที่่� ๑ มีีพระสาวกแสนโกฏิิ เมื่�่อพระพิิชิิตมาร ประทัับอยู่�ในที่่�วิิเวก ที่่�ยอดเขา
นารทะอีีก พระขีีณาสพผู้�้ปราศจากมลทิินร้้อยโกฏิิมาประชุุมกััน สมััยใด พระมหามุุนีีมหาวีีรเจ้้า ทรงปวารณาพรรษา
พร้้อมด้้วยภิกิ ษุสุ งฆ์์เก้า้ หมื่�่นโกฏิิ ที่่�ยอดเขาสุทุ ััสนะ สมััยนั้น้� เราเป็็นชฎิลิ ผู้้�มีตบะอัันรุ่�งเรืือง รู้้�จบอภิิญญา ๕ เหาะไปในอากาศ
ได้้ธรรมาภิิสมััยได้ม้ ีแี ก่เ่ ทวดาและมนุุษย์์สองแสน ธรรมาภิสิ มััยในครั้ง�้ ที่่� ๑ และครั้ง�้ ที่่� ๒ คณนานัับมิิได้้ ในกาลนั้้�น พระศาสนา
ของพระผู้้�มีพระภาคทีีปัังกรแผ่่ไพศาล มีีคนมาก เจริิญแพร่่หลายบริิสุุทธิ์�สะอาด ภิิกษุุสงฆ์์สี่�แสน ล้้วนได้้อภิิญญา ๖ มีี ฤทธิ์�
มาก แวดล้้อมพระผู้้�มีีพระภาคทีีปัังกร ผู้้�ทรงรู้�แจ้้งโลกในกาลทั้้�งปวง สมััยนั้�้นชนเหล่่าใดเหล่่าหนึ่่�ง ไม่่ได้้บรรลุุอรหััตเป็็นพระ
เสขะ ละภพมนุุษย์์ไป ชนเหล่่านั้้�นย่่อมถููกครหา พระศาสนาแพร่่หลาย งดงามด้้วยพระอรหัันตขีีณาสพ ผู้้�คงที่่� ปราศจาก

28

มลทิิน ในกาลทั้้ง� ปวง พระนครชื่่�อรััมมวดีี พระชนกนาถของพระทีปี ัังกรบรมศาสดาเป็็นพระมหากษััตริยิ ์์ ทรงพระนามว่่าสุุเทพ
พระชนนีีทรงพระนามว่่า สุุเมธาพระพิชิ ิิตมารทรงครอบครองอคารสถานอยู่่�หมื่่�นปีี ทรงมีีฝูงู หงส์์ นกกระเรีียน นกยููงมากมาย
มีีปราสาทอัันประเสริิฐ ๓ ปราสาทมีีนางสนมนารีีกำำ�นััลใน ๓ แสน ล้้วนประดัับประดาสวยงาม พระมเหสีีพระนามว่่าปทุุมา
พระราชโอรสพระนามว่่าอุุสภขัันธกุุมารพระองค์์ทรงเห็็นนิิมิิต ๔ ประการแล้้ว เสด็็จออกผนวชด้้วยคชสารยานพระที่่�นั่่�งต้้น
ทรงบำำ�เพ็็ญเพีียรอยู่� ๑๐ เดืือนเต็็ม ครั้น�้ ทรงประพฤติิปธานจริยิ าแล้ว้ ก็็ได้ต้ รััสรู้�พระสััมโพธิิญาณ พระมหามุุนีีทีปี ัังการ มหา
วีีรชินิ เจ้า้ อัันพรหมทูลู อาราธนาแล้้ว ทรงประกาศพระธรรมจัักร แล้ว้ ประทัับอยู่�ในนัันทารามประทัับนั่่�งที่่�ควงไม้้ซึึก ทรงปราบ
ปรามเดียี รถียี ์์ ทรงมีีพระสุุมงคลเถระ และพระติิสสเถระเป็็นพระอััครสาวก มีพี ระเถระชื่อ่� ว่า่ สาคตะเป็น็ อุปุ ัฏั ฐากมีีพระนัันทา
เถรีี และพระสุนุ ัันทาเถรีี เป็น็ พระอััครสาวิกิ าไม้โ้ พธิิพฤกษ์์ของพระองค์์มหาชนเรีียกว่า่ ปิิปผลิิ ทรงมีอี ุุบาสกชื่่อ� ตปุสุ สะ และ
ภััลลิกิ ะเป็็นอััครอุปุ ัฏั ฐาก นางสิิริมิ า และ นางโสณา เป็น็ อุปุ ัฏั ฐายิกิ าพระมหามุุนีีทีปี ัังกร สููง ๘๐ ศอก ทรงงดงามดัังไม้้ประจำำ�
ทวีีปเหมืือนพญารัังกำ�ำ ลัังดอกบาน พระองค์์มีีพระรััศมีีแผ่่ซ่่านออก ๑๐ โยชน์์ โดยรอบ พระองค์์ผู้�้แสวงหาคุุณอัันใหญ่่หลวง
มีีพระชนมายุุแสนปีี ทรงดำ�ำ รงอยู่�นานเพีียงนั้้�น ทรงประกาศสััทธรรมให้้รุ่�งเรืืองช่่วยบุุคคลให้้พ้้นวััฏสงสารไปเป็็นอัันมาก
พระองค์์เองทรงรุ่�งเรืืองดัังกองไฟ แล้้วเสด็็จนิิพพานพร้้อมด้้วยพระสาวก พระฤทธิ์� ยศบริิวาร และจัักรรััตนะที่่�พระยุุคลบาท
หายไปหมดทุุกอย่่าง สัังขารทั้้�งปวงว่่างเปล่่าหนอ พระทีีปัังกรชิินศาสดา เสด็็จนิิพพาน ณ นัันทารามพระสถููปของพระองค์์ที่่�
นัันทารามนั้้น� สูงู ๓๖ โยชน์์ พระสถููปบรรจุบุ าตร จีีวร และบริขิ ารและเครื่่อ� งบริิโภคของพระองค์ต์ ั้้�งอยู่�ที่ค� วงไม้โ้ พธิพิ ฤกษ์ใ์ น
กาลนั้น�้ สููง ๓ โยชน์์.

จบทีีปังั กรพุุทธวงศ์์ ที่่� ๑
ที่่ม� า: ขุุ. อป. ๓๓/๒/๒๙๖ (พระไตรปิฎิ กเล่่มที่่� ๓๓ - ขุุททกนิิกาย อปทาน ภาค ๒ พุทุ ธวงศ์์-จริิยาปิฎิ ก)

29



พระโกณฑัญั ญพุทุ ธเจ้า้

โกณฑััญญพุทุ ธวงศ์์ที่่� ๒
ว่า่ ด้ว้ ยพระประวัตั ิิพระโกณฑััญญะพุทุ ธเจ้้า

สมััยต่่อมาจากพระพุุทธทีีปัังกร พระพุุทธเจ้้าทรงพระนามว่่า โกณฑััญญะ เป็็นนายกของโลก ทรงพระเดชไม่่มีีที่่�สุุด
มีพี ระยศนัับมิไิ ด้้ ประมาณไม่่ได้้ ยากที่่จ� ะรู้� พระองค์์มีีขัันติเิ ปรีียบด้ว้ ยถนน มีศี ีีลเปรียี บด้ว้ ยสาคร มีีสมาธิิเปรีียบด้ว้ ยเขาสุเุ มรุุ มีญี าณ
เปรีียบด้้วยอากาศ ทรงประกาศอินิ ทรีีย์์ พละ โพชฌงค์์ มรรคและอริิยสััจ ในกาลทุุกเมื่�่อ เพื่่อ� ประโยชน์เ์ กื้อ� กูลู แก่ส่ รรพสััตว์์ เมื่่อ� พระ
พุุทธโกณฑััญญะ ผู้เ�้ ป็็นนายกของโลกทรงประกาศธรรมจัักรธรรมาภิสิ มััย ครั้้ง� ที่่� ๑ ได้ม้ ีแี ก่ม่ นุุษย์แ์ ละเทวดาแสนโกฏิ ิ ต่อ่ แต่่นั้้น� เมื่่�อทรง
แสดงพระธรรมเทศนาในสมาคมมนุุษย์์และเทวดา ธรรมาภิสิ มััยครั้้�งที่่� ๒ ได้้มีีแก่่มนุุษย์แ์ ละเทวดาเก้้าหมื่�่นโกฏิิ ในเมื่่�อทรงแสดงธรรม
ย่ำำ�� ยีีพวกเดีียรถีีย์์ ธรรมาภิิสมััยครั้้�งที่่� ๓ ได้้มีีแก่่เทวดาและมนุุษย์์แปดหมื่่�นโกฏิิ พระพุุทธโกณฑััญญะผู้�้แสวงหาคุุณอัันใหญ่่หลวงทรง
ประชุุมพระสาวกขีณี าสพ ผู้ป�้ ราศจากมลทิิน มีีจิติ สงบคงที่่� ๓ ครั้้ง� การประชุมุ ครั้ง้� ที่่� ๑ มีพี ระสาวกแสนโกฏิิ ครั้้�งที่่� ๒ พัันโกฏิิ ครั้�้งที่่� ๓
เก้า้ สิิบโกฏิิ สมััยนั้้น� เราเป็็นพระมหากษััตริยิ ์์พระนามว่า่ วิิชิติ าวีี เป็น็ ใหญ่่ในแผ่น่ ดิิน โดยมีีสมุุทรสาครเป็น็ ขอบเขต เรานิมิ นต์์พระสงฆ์์
สาวกผู้�้ปราศจากมลทิิน ผู้แ�้ สวงหาคุุณใหญ่่ พร้้อมด้ว้ ยพระศาสดาผู้้�เป็็นนาถะชั้น้� เลิิศของโลก ให้ฉ้ ัันภััตตาหารอย่า่ งดีี แม้้พระพุุทธโกณ
ฑััญญะผู้้�เป็็นนายกของโลกพระองค์์นั้น้� ก็็ทรงพยากรณ์์ว่า่ ผู้้�นี้�จัักได้เ้ ป็็นพระพุทุ ธเจ้้าในโลก ... ข้้ามแม่่น้ำ��ำ ใหญ่่ ฉะนั้�น้ เราได้้ฟัังพระพุุทธ
พยากรณ์์นั้�้นแล้้ว ยัังจิิตให้้เลื่่�อมใสอย่่างยิ่�ง เราเมื่่�อจะยัังประโยชน์์นั้้�นให้้สำ�ำ เร็็จ ได้้ถวายราชสมบััติิอัันใหญ่่หลวงแก่่พระพิิชิิตมาร ครั้้�น
แล้้วก็็ออกบวชในสำ�ำ นัักของพระองค์์ เราได้้เล่า่ เรีียนพระสูตู รพระวิินััย อัันเป็น็ นวัังคสััตถุุศาสน์์ทั้้ง� ปวงแล้ว้ ทำำ�พระศาสนาของพระพิิชิติ
มารให้ง้ ดงาม เราเป็น็ ผู้้�ไม่ป่ ระมาทในคำ�ำ สั่่ง� สอนของพระองค์ท์ ั้�ง้ เวลานั่่�ง ยืืน และ เดิิน ถึึงความสำ�ำ เร็็จในอภิิญญาแล้ว้ ได้้ไปยัังพรหมโลก
พระนครชื่่�อ รััมมวดีี พระมหากษััตริยิ ์์ พระนามว่่า สุุนัันทะ พระนางสุุชาดา เป็น็ พระชนกชนนีขี องพระพุุทธโกณฑัญั ญะ ผู้้�แสวงหาคุุณ
ใหญ่่หลวงพระองค์ป์ ระทัับอยู่� ณ ท่่ามกลางเรืือนสองหมื่่�นปีี ทรงมีีปราสาทอัันประเสริิฐ ๓ ปราสาทชื่่�อ รุุจิิ สุุรุจุ ิิ และสุุภะ ทรงมีีพระ
สนมนารีีกำำ�นััลในสามแสน ล้ว้ นประดัับประดาสวยงาม พระมเหสีีพระนามว่่า รุุจิเิ ทวีี พระราชโอรสพระนามว่า่ ชีีวิติ เสน พระองค์ท์ รง
เห็น็ นิิมิิต ๔ ประการ จึงึ เสด็จ็ ออกผนวชด้ว้ ยรถราชยาน ทรงบำ�ำ เพ็็ญเพีียรอยู่� ๑๐ เดืือนเต็็ม
พระพุุทธโกณฑััญญมหาวีีรเจ้้าผู้้�อุดมกว่่าสััตว์์อัันพรหมทููลอาราธนาแล้้วทรงประกาศพระธรรมจัักรแก่่เทวดาและมนุุษย์์ในป่่า
มหาวััน พระองค์ท์ รงมีีพระภััททเถระและพระสุุภััททเถระเป็น็ อััครสาวก มีพี ระเถระนามว่่า อนุรุ ุทุ ธะเป็็นอุปุ ััฏฐาก มีพี ระติิสสาเถรีี และ
พระอุุปติิสสาเถรีีเป็็นอััครสาวิิกา มีีไม้้สาละต้้นงามเป็็นไม้้โพธิ์�ตรััสรู้� โสณอุุบาสกและอุุปโสณอุุบาสกเป็็นอััครอุุปััฏฐาก นัันทาอุุบาสิิกา
และสิิริิมาอุุบาสิิกาเป็็นอััครอุุปััฏฐายิิกา พระมหามุุนีีพระองค์น์ ั้�้น สููง ๘๘ ศอก ทรงงามดั่�งพระจัันทร์์ และเหมืือนพระอาทิิตย์์ในเวลา
เที่่�ยง ในขณะนั้้�น สััตว์์ทั้้�งหลายอายุุแสนปีีพระองค์์ทรงดำำ�รงพระชนมายุุอยู่�เท่่านั้�้น ทรงช่่วยให้้หมู่่�ชนข้้ามพ้้นวััฏสงสารได้้มากมาย พื้้�น
เมทนีงี ามวิิจิติ รไปด้้วยพระขีีณาสพผู้้ป� ราศจากมลทินิ พระองค์ย์ ่อ่ มงามด้้วยพระขีีณาสพเหมืือนท้อ้ งฟ้า้ อมงามด้้วยหมู่่�ดาว ฉะนั้้น� พระ
มหานาคแม้้เหล่่านั้้�นมีีคุุณอัันประมาณไม่่ได้้ นัับไม่่ถ้้วน ยากที่่�จะรู้�ได้้ ท่่านผู้�้ทรงยศเหล่่านั้้�น นิิพพานแล้้วเหมืือนแสงสายฟ้้าตก พระ
พิิชิิตมารมีีพระฤทธิ์�ไม่่มีีที่่�เปรีียบ มีีสมาธิิอัันพระญาณอบรมทุุกอย่่างหายไปหมดสิ้้�น สัังขารทั้�้งปวงว่่างเปล่่าหนอ พระโกณฑััญญพุุทธ
เจ้า้ ผู้้�ทรงศิริ ิิเสด็็จนิพิ พานที่่�นัันทาราม พระเจดีีย์ข์ องพระองค์ส์ ูงู ๗ โยชน์์ เขาสร้า้ งไว้ท้ ี่่�นัันทารามนั้้น� .

จบโกณฑััญญพุุทธวงศ์์ที่่� ๒
ที่่ม� า: ขุ.ุ อป. ๓๓/๓/๓๑๑ (พระไตรปิิฎกเล่ม่ ที่่� ๓๓ - ขุุททกนิกิ าย อปทาน ภาค ๒ พุุทธวงศ์์-จริิยาปิฎิ ก)

31



พระมังั คลพุุทธเจ้า้

มัังคลพุทุ ธวงศ์์ที่่� ๓
ว่่าด้้วยพระประวััติิพระมัังคลพุทุ ธเจ้้า


สมััยต่่อมาจากพระโกณฑััญญะ มีีพระพุุทธเจ้้าพระนามว่่ามงคล ทรงกำ�ำ จััดความมืืดในโลกแล้้ว ทรงชููคบเพลิิงคืือ พระธรรม
สว่่างไสว พระองค์์มีพี ระรััศมีไี ม่ม่ ีอี ะไรเปรีียบปาน ยิ่่�งกว่่าพระพิิชิติ มารอื่น่� ๆ ทรงกำ�ำ จััดรััศมีพี ระจัันทร์์และพระอาทิิตย์์ ส่อ่ งแสงไพโรจน์์
ในหมื่�่นจัักวาล แม้้พระพุุทธเจ้้าพระองค์์นั้้�นก็็ทรงประกาศจตุุสััจธรรมอัันประเสริิฐสุุด เทวดาและมนุุษย์์ได้้ดื่่�มรสสััจธรรมแล้้ว ย่่อม
บรรเทาความมืืดตื้้�อได้้ ในคราวที่่�พระองค์์ทรงบรรลุุพระโพธิิญาณ อัันไม่ม่ ีอี ะไรเปรียี บแล้้ว ทรงแสดงธรรมครั้ง�้ แรก ธรรมาภิสิ มััยครั้ง้� ที่่�
๑ ได้้มีีแก่ส่ ััตว์์แสนโกฏิิ พระพุทุ ธเจ้้าทรงแสดงธรรมที่่พ� ิิภพของท้า้ วสัักกะจอมอสููร ครั้ง�้ นั้้�น ธรรมาภิสิ มััยครั้้�งที่่� ๒ ได้ม้ ีีแก่ท่ วยเทพแสน
โกฏิิ ในกาลเมื่่�อพระเจ้า้ จัักรพรรดิิ พระนามว่่า สุนุ ัันทะเสด็็จเข้า้ ไปเฝ้้าพระสััมพุทุ ธเจ้้าทรงตีกี ลองธรรมเภรีีอัันประเสริฐิ สุุด และครั้้�งนั้้น�
บริิวารของพระเจ้า้ สุนุ ัันทะ มีีประมาณเก้า้ สิิบโกฏิ ิ ครั้�้งที่่� ๒ พระสาวกมาประชุุมกัันแสนโกฏิ ิ ครั้้ง� ที่่� ๓ พระสาวกมาประชุุมกัันเก้้าสิิบโกฏิิ
การประชุุมครั้้�งนั้�้น ล้ว้ นแต่พ่ ระขีีณาสพผู้ป้� ราศจากมลทิิน สมััยนั้�้น เราเป็น็ พราหมณ์ม์ ีีนามว่า่ สุรุ ุจุ ิิ เป็็นผู้เ้� ล่า่ เรียี น ทรงมนต์์รู้้�จบไตรเพท
เราได้้เข้้าเฝ้้าพระศาสดาพระองค์์นั้้�น ได้้ถึึงพระองค์์เป็็นสรณะและได้้บููชาพระสงฆ์์ อัันมีีพระสััมพุุทธเจ้้าเป็็นประมุุขด้้วยของหอมและ
ดอกไม้้ อัังคาสด้้วยน้ำ��ำ นมโคจนสำ�ำ ราญพระทััย แม้พ้ ระพุุทธมงคลผู้้�อุดมกว่่าสััตว์พ์ ระองค์์นั้้น� ก็็พยากรณ์์เราว่า่ ผู้้�นี้�จัักได้เ้ ป็็นพระพุุทธเจ้า้
ในโลก ข้้ามแม่่น้ำ�ำ� ใหญ่่ ฉะนั้้�น เราได้้ฟัังพระพุุทธพยากรณ์์แม้้นั้�้นแล้้ว ยัังจิิตให้้เลื่่�อมใสอย่่างยิ่�ง เราอธิิษฐานวััตรในการบำ�ำ เพ็็ญบารมีี
๑๐ ให้ย้ิ่ง� ขึ้น� ครั้�ง้ นั้้น� เราพอกพููนปีีติิ เพื่อ่� บรรลุุสััมโพธิญิ าณอัันประเสริฐิ จึึงถวายเรืือนของเราแก่พ่ ระพุทุ ธเจ้้า แล้้วออกบวชในสำ�ำ นััก
ของพระองค์์ เราเล่า่ เรีียนพระสูตู รและพระวินิ ััย อัันเป็็นสััตถุุศาสน์์มีอี งค์์ ๙ ประการแล้ว้ ทำ�ำ พระศาสนาของพระชิินเจ้้าให้้งาม ครั้�ง้ นั้้�น
เราเป็็นผู้�้ไม่่ประมาทเจริิญพรหมวิิหารภาวนา ถึึงที่่�สุุดในอภิิญญาแล้้วได้้ไปยัังพรหมโลก พระนครชื่�่อว่่าอุุตระพระมหากษััตริิย์์พระนาม
ว่่าอุุตระ เป็็นพระชนกของพระมงคลบรมศาสดาพระชนนีีพระนามว่่า อุุตรา พระองค์์ทรงครอบครองอาคารสถานอยู่�เก้้าหมื่�่นปีี ทรง
มีปี ราสาทอัันประเสริฐิ ๓ ปราสาท ชื่อ�่ ว่า่ ยสวา สุจุ ิิมาและสิิริมิ า มีพี ระสนมนารีกี ำ�ำ นััลในสามหมื่�่นนาง ล้ว้ นแต่ป่ ระดัับประดาสวยงาม
พระมเหสีีพระนามว่า่ ยสวดีี พระราชโอรสพระนามว่่าสีีวละ พระชินิ เจ้า้ ทรงเห็น็ นิมิ ิติ ๕ ประการ จึึงเสด็็จออกผนวชด้้วยอััสสวราชยาน
ต้้น ทรงบำำ�เพ็็ญเพีียรอยู่� ๘ เดืือนเต็็ม
พระมงคลมหาวีรี เจ้้าผู้�้เป็็นนายกของโลกอุุดมกว่่าสััตว์ ์ อัันพรหมทูลู อาราธนาแล้้ว ทรงประกาศพระธรรมจัักร พระองค์ม์ ีพี ระ
สุุเทวเถระและพระธรรมเสนเถระเป็็นอััครสาวก พระเถระชื่่�อปาลิิตะ เป็็นอุุปััฏฐากพระสีีวลาเถรีีและพระอโสกาเถรีีเป็็นอััครสาวิิกา
ไม้้โพธิ์�ของพระผู้้�มีีพระภาคนั้้�น เรีียกกัันว่่าต้้นกากะทิิง นัันทอุุบาสก และวิิสาขอุุบาสกเป็็นอััครอุุปััฏฐาก อนุุฬาอุุบาสิิกาและสุุมนา
อุุบาสิิกาเป็็นอุุปััฏฐายิิกา พระมงคลมหามุุนีีสููง ๘๐ ศอก พระรััศมีีแผ่่ซ่่านออกจากพระองค์์ ไปไกลหลายแสน โลกธาตุุในขณะนั้�้น
มนุุษย์์มีีอายุุเก้้าหมื่่�นปีี พระองค์์ทรงดำำ�รงพระชนมายุุอยู่�เท่่านั้้�น ทรงช่่วยให้้หมู่่�ชนข้้ามพ้้นวััฏสงสารได้้มากมาย สาวกของพระองค์์
ใครๆ ไม่่สามารถจะนัับได้้ ฉะนั้้�นครั้�้งนั้�้น พระสััมพุุทธมงคลผู้�้เป็็นนายกของโลก ทรงดำำ�รงพระชนมายุุอยู่�เพีียงนั้�้น ในพระศาสนาของ
พระองค์์ไม่่มีีการตายอย่่างคนมีีกิิเลสเลย พระองค์ผ์ ู้�้ทรงยศใหญ่่ทรงชููดวงไฟคืือพระธรรมสว่่างจ้้า ทรงช่่วยมหาชนให้้ข้้ามพ้้นวััฏสงสาร
ทรงรุ่�งเรืืองเหมืือนดาวธุุมเกต แล้ว้ เสด็็จนิพิ พาน ทรงแสดงสภาวะแห่่งสัังขาร ในมนุุษยโลก พร้้อมทั้�้งเทวโลก ทรงรุ่�งเรืืองเหมืือนกองไฟ
แล้้วเสด็็จเข้้านิิพพานเหมืือนพระอาทิิตย์์อััสดงคต ฉะนั้�้น พระพุุทธมงคลเสด็จ็ ปริินิิพพาน ที่่�พระราชอุุทยานชื่�่อเวสสระ พระสถููปของ
พระองค์์สููง ๓๐ โยชน์์ ประดิษิ ฐานอยู่�ในพระราชอุทุ ยานนั้้น� .

จบมัังคลพุุทธวงศ์์ที่่� ๓
ที่่ม� า: ขุุ. อป. ๓๓/๔/๓๑๔ (พระไตรปิิฎกเล่ม่ ที่่� ๓๓ - ขุุททกนิิกาย อปทาน ภาค ๒ พุทุ ธวงศ์์-จริิยาปิิฎก)

33



พระสุุมนพุุทธเจ้้า

สุมุ นพุุทธวงศ์ท์ ี่่� ๔
ว่่าด้ว้ ยพระประวััติิพระสุุมนพุทุ ธเจ้า้

ในสมััยต่่อมาจากพระพุุทธมงคล มีีพระพุุทธเจ้้าพระนามว่่าสุุมนะ ไม่่มีีใครเสมอเหมืือนโดยธรรมทั้�้งปวง อุุดมกว่่าสรรพสััตว์์
ครั้ง้� นั้้�นพระศาสดาทรงตีีกลองอมฤตเภรีีในเมขลบุุรีี พระศาสนาของพระองค์ม์ ีีองค์์ ๙ ประกอบด้ว้ ยธรรมอัันขาว พระศาสดาพระองค์์
นั้้�น ทรงชำำ�ระกิิเลสแล้้ว ทรงบรรลุุสััมโพธิิญาณอัันอุุดม ทรงสร้้างนครคืือ พระสััทธรรม เป็็นเมืืองประเสริิฐสุุด ทรงสร้้างถนนใหญ่่คืือ
สติิปััฏฐานอัันเลิศิ ล้ำ��ำ ไม่ม่ ีอี ะไรคั่น� ไม่ค่ ด เป็็นถนนตรงไพบูลู ย์์ กว้า้ งขวาง ทรงลาดสามััญผล ๕ ปฏิสิ ััมภิิทา ๔ อภิญิ ญา ๖ และสมาบััติิ
๘ ไว้้บนถนนนั้�้น ชนเหล่่าใดเป็็นผู้้�ไม่่ประมาท ประกอบด้้วยหิิริิและความเพีียร ชนเหล่่านั้�้นทั้้�งหมด ย่่อมถืือเอาคุุณอัันประเสริิฐนี้้�ได้้
ตามสบาย พระศาสดาทรงรื้�อขนมหาชนขึ้�นด้้วยโยคธรรมนั้�้นอย่่างนี้้� ทรงยัังเทวดาและมนุุษย์์แสนโกฏิิให้้ตรััสรู้�ในครั้้�งแรก ในกาลเป็็น
ที่่�ทรงแสดงธรรมครั้้�งที่่� ๒ ที่่�พระมหาวีีรเจ้้าตรััสสอนหมู่่�เดีียรถีีย์์ เทวดาและมนุุษย์์แสนโกฏิิได้้ตรััสรู้�ธรรมในกาลเมื่�่อเทวดาและมนุุษย์์
ผู้้�พร้้อมเพรีียงกััน ร่่วมใจกัันมาทููลถามปััญหานิิโรธ อัันเป็็นความสงสััยแห่่งใจ ในการทรงแสดงธรรม เครื่�่องแสดงนิิโรธแม้้ครั้�้งนั้�้น
ธรรมาภิิสมััยครั้้ง� ที่่� ๓ ได้้มีแี ก่่เทวดาและมนุษุ ย์เ์ ก้า้ หมื่�่นโกฏิิ พระสุมุ นบรมศาสดาทรงมีีการประชุุม พระสาวกขีีณาสพผู้้�ปราศจากมลทินิ
มีีจิิตสงบคงที่่� ๓ ครั้้�ง เมื่�่อพระผู้้�มีพระภาคทรงจำำ�พรรษาแล้ว้ ในวัันสัังฆปวารณา พระตถาคตทรงปวารณาพร้้อมด้้วยพระสาวกแสนโกฏิิ
ต่่อแต่่นั้�้นในการประชุุมที่่�ภููเขาทองอัันสุุกอร่่ามพระสาวกมาประชุุมกัันครั้้�งที่่� ๒ เก้้าหมื่่�นโกฏิิ ในกาลเมื่่�อท้้าวสัักกเทวราชเสด็็จเข้้าเฝ้้า
เพื่�่อทรงเยี่�ยมพระพุุทธเจ้้า พระสาวกมาประชุุมกัันครั้้�งที่่� ๓ แปดหมื่่�นโกฏิิ สมััยนั้�้นเราเป็็นพญานาคราชมีีฤทธิ์�มาก มีีนามชื่�่อว่่าอตุุละ
เป็น็ ผู้้�ก่อสร้า้ งกุุศลเจริญิ ขึ้น� ครั้ง�้ นั้้�น เราพร้้อมด้ว้ ยหมู่่�ญาติิออกจากนาคพิภิ พ เอาดนตรีีทิิพย์์ไปบรรเลงบูชู าพระพิิชิติ มารพร้้อมด้้วยพระ
สงฆ์์ ถวายข้้าวน้ำำ�� ให้้พระสงฆ์์สาวกแสนโกฏิิ ฉัันจนเพีียงพอ แล้้วถวายผ้้าเฉพาะรููปละคู่่� ได้้เข้้าถึึงพระพิิชิิตมารกัับทั้้�งพระสงฆ์์นั้�้นเป็็น
สรณะ แม้้พระสุมุ นพุุทธเจ้้าผู้เ�้ ป็็นนายกของโลกพระองค์์นั้้�น ก็ท็ รงพยากรณ์์เราว่่านี้้จ� ัักได้้เป็น็ พระพุุทธเจ้้าในโลก
ข้้ามแม่่น้ำำ��ใหญ่่ ฉะนั้้�น เราได้้ฟัังพระพุุทธพยากรณ์์แม้้นั้�้นแล้้ว ยัังจิิตให้้เลื่่�อมใสอย่่างยิ่�ง เราอธิิษฐานวััตรในการบำ�ำ เพ็็ญบารมีี
ให้้ยิ่�งขึ้�น พระมหากษััตริิย์์พระนามว่่าสุุทััตตะ เป็็นพระชนกของพระสุุมนบรมศาสดา พระชนนีีพระนามว่่าสิิริิมา พระองค์์ทรงครอบ
ครองอคารสถานอยู่�เก้า้ พัันปีี ทรงมีปี ราสาทอัันประเสริฐิ ๓ ปราสาท ชื่่�อว่่าจัันทะ สุจุ ัันทะและวฏัังสะ มีีพระสนมนารีีกำำ�นััลในหกล้้าน
สามแสนนางล้้วนประดัับประดาสวยงาม พระมเหสีีพระนามว่่าวฏัังสกีี พระราชโอรสพระนามว่่าอนููปโม พระพิิชิิตมารทรงเห็็นนิิมิิต
๔ ประการ จึึงเสด็็จออกผนวชด้้วยพระยาคชสารยานพระที่่�นั่่�งต้้น ทรงบำำ�เพ็็ญเพีียร ๑๐ เดืือนเต็็ม พระมหาวีีรสุุมนเจ้้าผู้�้เป็็นนายก
ของโลก อัันพรหมทููลอาราธนาแล้ว้ ทรงประกาศพระธรรมจัักร ณ เมขลนคร อัันเป็น็ เมืืองประเสริิฐสุดุ พระองค์์ทรงมีพี ระสรณเถระ
และพระภาวิิตััตตเถระเป็็นพระอััครสาวก ทรงมีีพระเถระนามว่่าอุุเทนเป็็นพระพุุทธอุุปััฏฐาก พระโสณาเถรีีและพระอุุปโสณาเถรีีเป็็น
พระอััครสาวิิกา แม้้พระพุุทธเจ้้าผู้้�ไม่่มีีใครเสมอเหมืือนพระองค์์นั้้�นก็็ได้้ตรััสรู้�ที่�ควงไม้้กากะทิิง วรุุณอุุบาสกและสรณอุุบาสกเป็็นอััคร
อุุปัฏั ฐากจาลาอุบุ าสิกิ าและอุปุ จาลาอุบุ าสิิกาเป็็นอััครอุปุ ััฏฐายิิกา พระพุทุ ธเจ้้าพระองค์น์ ั้้น� พระองค์์สูงู ๙๐ ศอก มีีพระรััศมีเี ปล่ง่ ปลั่�ง
ดัังทองคำ�ำ ล้ำ��ำ ค่า่ ส่อ่ งสว่่างจ้า้ ไปในหมื่น�่ โลกธาตุุ ขณะนั้�้น มนุุษย์์มีอี ายุเุ ก้า้ หมื่�่นปีี พระองค์์ดำำ�รงพระชนมายุุอยู่�เท่่านั้�น้ ทรงช่่วยหมู่่�ชนให้้
ข้้ามพ้น้ วััฏสงสารได้ม้ ากมาย พระสััมพุทุ ธเจ้้าทรงช่ว่ ยคนที่่ค� วรข้า้ มให้ข้ ้้าม ทรงช่่วยคนที่่ค� วรตรััสรู้�ให้ต้ รััสรู้� แล้ว้ เสด็็จปริินิิพพานเหมืือน
พระจัันทร์์ดัับ พระขีีณาสพเหล่่านั้้�น และพระพุุทธเจ้้าผู้้�ไม่่มีีใครเปรีียบพระองค์์นั้�้น แสดงรััศมีีอัันไม่่มีีอะไรเสมอเหมืือนแล้้วนิิพพาน
ญาณและรััตนตรััยอัันไม่ม่ ีอี ะไรเทีียบเคีียงเหล่่านั้น้� หายไปหมดสิ้้น� สัังขารทั้้ง� ปวงว่่างเปล่า่ หนอ พระสุมุ นพุทุ ธเจ้้าผู้้�ทรงยศ เสด็จ็ นิิพพาน
ณ อัังคาราม พระสถูปู ของพระองค์ส์ ููง ๔ โยชน์์ ประดิิษฐานอยู่� ณ อัังคารามนั้น้� แล.

จบสุมุ นพุุทธวงศ์ท์ ี่่� ๔
ที่่ม� า: ขุุ. อป. ๓๓/๕/๓๑๖ (พระไตรปิิฎกเล่่มที่่� ๓๓ - ขุุททกนิกิ าย อปทาน ภาค ๒ พุทุ ธวงศ์์-จริิยาปิฎิ ก)

35



พระเรวตพุุทธเจ้้า

เรวตพุุทธวงศ์์ที่่� ๕
ว่า่ ด้้วยประวัตั ิิพระเรวตพุทุ ธเจ้้า

สมััยต่่อมาจากพระพุุทธเจ้้าพระนามว่่า สุุมนะ พระพิิชิิตมารพระนามว่่าเรวตะ เป็็นนายกของโลก มีีพระคุุณสููงสุุดไม่่มีีใคร
เปรีียบเทีียบเสมอ แม้้พระองค์์อัันพรหมทููลอาราธนาแล้้ว ก็็ทรงประกาศธรรม กำำ�หนดด้้วยขัันธ์์และธาตุุที่่�ใครๆ ยัังมิิได้้ประกาศ ใน
ภพน้้อยใหญ่่ในกาลที่่�พระองค์์ทรงแสดงธรรม ธรรมาภิิสมััยมีี ๓ ครั้้�ง ธรรมาภิิสมััยครั้�้งที่่� ๑ จะพึึงกล่่าวโดยคำ�ำ นวณไม่่ได้้ ในกาลเมื่่�อ
พระเรวตมหามุุนีี ทรงสั่�งสอนแนะนำ�ำ พระเจ้้าอรินิ ทมหาราช ธรรมาภิสิ มััยที่่� ๒ ได้้มีีแก่ม่ นุุษย์แ์ ละเทวดาพัันโกฏิิ พระนราสภเสด็จ็ ออก
จากที่่�เร้้น ๗ วััน ทรงสั่�งสอนแนะนำ�ำ มนุุษย์์และเทวดาในผลชั้�้นสููงร้้อยโกฏิิ พระเรวตบรมศาสดา ทรงมีีการประชุุมพระภิิกษุุขีีณาสพ
ผู้�้ปราศจากมลทิิน มีีจิิตสงบ คงที่่� ๓ ครั้้�ง ครั้�้งที่่� ๑ พระภิิกษุุที่่�มาประชุุมกัันล่่วงทางที่่�จะนัับได้้ ครั้�้งที่่� ๒ พระภิิกษุุที่่�มาประชุุมกััน
แสนโกฏิิ ในกาลเมื่�่อพระองค์์ผู้้�ไม่่มีีใครเสมอด้้วยพระปััญญา ทรงประกาศธรรมจัักรแล้้ว ทรงประชวรจวนจะเสด็็จนิิพพาน ครั้�้งนั้้�น
พระภิิกษุุผู้้�ขีณาสพที่่�มาเฝ้้าพระมหามุุนีี เพื่�่อทููลถามอาการประชวรประชุุมกัันเป็็นครั้้�งที่่� ๓ แสนโกฏิิ สมััยนั้�้นเราเป็็นพราหมณ์์นาม
ว่่าอติิเทพ ได้้เข้้าไปเฝ้้าพระเรวตพุุทธเจ้้าแล้้ว ถึึงพระองค์์เป็็นสรณะได้้ชมเชยศีีล สมาธิิและพระปััญญาคุุณอัันยอดเยี่�ยมของพระองค์์
แล้้วได้้ทููลถวายจีีวรแก่่พระองค์์ตามกำำ�ลััง แม้้พระเรวตพุุทธเจ้้าผู้�้เป็็นนายกของโลก พระองค์์นั้้�น ก็็ทรงพยากรณ์์เราว่่า ผู้้�นี้�จัักได้้เป็็น
พระพุทุ ธเจ้้าในโลก .......
ข้้ามแม่่น้ำ��ำ ใหญ่่ ฉะนั้�้น เราได้้ฟัังพระพุุทธพยากรณ์์แม้้นั้�้นแล้้ว ยัังจิิตให้้เลื่่�อมใสอย่่างยิ่�ง เราอธิิษฐานวััตรในการบำำ�เพ็็ญบารมีี
๑๐ ให้ย้ิ่�งขึ้�น แม้ค้ รั้ง้� นั้�้น เราระลึึกถึึงพระพุทุ ธการกธรรมนั้้�น แล้้วตามเพิ่่�มพูนู ว่า่ เราจัักนำ�ำ มาซึ่ง�่ ธรรมนั้้น� อัันเป็็นธรรมที่่�เราปรารถนายิ่�ง
พระนครชื่�่อว่่าสุุธััญญกะ พระมหากษััตริิย์์พระนามว่่าวิิปุุละ เป็็นพระชนกของพระเรวตบรมศาสดา พระนางวิิปุุลาเป็็นพระชนนีี
พระองค์์ทรงครอบครองอคารสถานอยู่� ๖,๐๐๐ ปีี ทรงมีปี ราสาทอัันประเสริฐิ ๓ ปราสาท ชื่�่อสุทุ ััสนะ รััตนััคฆิิ และอาเวฬะ ตกแต่่ง
สวยงามเกิิดเพราะบุุญกรรม ทรงมีีพระสนมนารีีกำ�ำ นััลในสามโกฏิิสามแสนนาง ล้้วนประดัับประดาสวยงาม พระมเหสีีพระนามว่่า
สุุทััสนา พระโอรสพระนามว่า่ วรุุณ พระพิชิ ิติ มารทรงเห็น็ นิิมิิต ๔ ประการ จึึงเสด็จ็ ออกผนวชด้ว้ ยรถอัันเป็็นราชยานที่่น� ั่่ง� ต้้น ทรงบำำ�เพ็ญ็
เพีียรอยู่� ๗ เดืือนเต็็ม
พระเรวตมหาวีีรชิินเจ้้าผู้�้เป็็นนายกของโลก อัันพรหมทููลอาราธนาแล้้ว ทรงประกาศธรรมจัักร ประทัับอยู่่� ณ วรุุณาราม
พระองค์์ทรงมีีพระวรุุณเถระและพระพรหมเทวเถระเป็็นพระอััครสาวก พระเถระชื่่�อสััมภวะเป็็นพุุทธอุุปััฏฐาก พระภััททาเถรีี พระ
สุุภััททาเถรีีเป็็นพระอััครสาวิิกา แม้้พระพุุทธเจ้้าผู้�้ไม่่มีีใครเสมอเหมืือนพระองค์์นั้�้น ก็็ได้้ตรััสรู้�ที่�ควงไม้้กากะทิิง วรุุณอุุบาสกและสรภ
อุุบาสกเป็็นอััครอุุปััฏฐาก นางปาลาอุุบาสิิกาและนางอุุปปาลา อุุบาสิิกาเป็็นอััครอุุปััฏฐายิิกา พระพุุทธเจ้้าพระองค์์นั้�้นมีีพระองค์์สููง
๘๐ ศอก ทรงเปล่่งปลั่�งพระรััศมีสี ว่่างไสวไปทั่่ว� ทิศิ ดัังพระอาทิิตย์อ์ ุุทััย ฉะนั้้�น พระรััศมีอี ัันเป็็นระเบีียบสว่า่ งไสว ที่่เ� กิดิ ในพระพุทุ ธสรีรี ะ
แผ่่ไปโยชน์์หนึ่่�งโดยรอบ ทั้�้งกลางวัันและกลางคืืน ในขณะนั้้�น มนุุษย์์มีีอายุุหกหมื่�่นปีี พระองค์์ทรงดำ�ำ รงพระชนมายุุเท่่านั้�้น ทรงช่่วย
ให้้หมู่่�ชนข้้ามพ้้นวััฏสงสารได้้เป็็นอัันมาก ทรงแสดงกำ�ำ ลัังพระพุุทธเจ้้าแล้้ว ประกาศอมตธรรมในโลก ไม่่ทรงมีีอุุปาทานเสด็็จนิิพพาน
เพราะสิ้�นความถืือมั่�นว่า่ เป็็นผู้เ�้ ลิิศ ทรงมีีพระวรกายมีรี ััศมีีดัังแก้้ว พระธรรมก็็ไม่่มีอี ะไรเหมืือน หายไปหมดทุุกอย่่าง สัังขารทั้ง้� ปวงว่่าง
เปล่า่ หนอ พระเรวตพุุทธเจ้า้ ผู้ท�้ รงยศ มีพี ระปัญั ญามาก เสด็จ็ นิิพพานแล้้ว พระธาตุุของพระองค์แ์ ผ่ไ่ ปกว้้างขวางในประเทศนั้�้นๆ ฉะนี้้�
แล.

จบเรวตพุุทธวงศ์ท์ ี่่� ๕
ที่่�มา: ขุุ. อป. ๓๓/๖/๓๑๙ (พระไตรปิิฎกเล่่มที่่� ๓๓ - ขุุททกนิกิ าย อปทาน ภาค ๒ พุทุ ธวงศ์์-จริยิ าปิิฎก)

37



พระโสภิิตพุุทธเจ้า้

โสภิิตพุทุ ธวงศ์์ที่่� ๖
ว่่าด้้วยพระประวัตั ิิพระโสภิิตพุทุ ธเจ้้า

สมััยต่่อมาจากพระเรวตพุุทธเจ้้า มีีพระพุุทธเจ้้าพระนามว่่าโสภิิต เป็็นนายกของโลก ทรงมีีพระทััยมั่�นคงสงบระงั บไม่่มีี
ใครเสมอ ไม่่มีีบุุคคลเปรีียบ พระองค์์ทรงกลัับพระทััย (ไม่่พอพระทััย) ในพระราชวัังของพระองค์์ ทรงบรรลุุโพธิิญาณ ประกาศพระ
ธรรมจัักรอย่่างเดีียว ในระหว่่างเบื้้�องบนตลอดถึึงอเวจีีนรก และเบื้้�องต่ำ��ำ ตลอดถึึงภวััคคพรหมนี้้� เป็็นบริิษััทเดีียวกัันในการทรงแสดง
ธรรมพระสััมพุุทธเจ้้าทรงประกาศพระธรรมจัักรแก่บ่ ริิษััทนั้้�น โดยจะนัับผู้้ไ� ด้ต้ รััสรู้�ธรรมครั้้�งแรกพึึงกล่า่ วไม่ไ่ ด้้ เบื้้�องหน้้าแต่น่ ั้น้� เมื่�อ่ ทรง
แสดงธรรมในสมาคมของมนุุษย์์และเทวดา ธรรมาภิิสมััยครั้้�งที่่� ๒ ได้้มีีแก่่มนุุษย์์และเทวดาเก้้าหมื่่�นโกฏิิ ในกาลนั้้�น พระบรมกษััตริิย์์
พระนามว่่าชยเสนะ รัับสั่ง� ให้้สร้า้ งพระอารามอีกี แห่่งหนึ่่ง� มอบถวายในพระพุทุ ธเจ้า้ พระพุุทธเจ้้าผู้้�มีพระจัักษุุทรงแสดงธรรมประกาศ
การบููชาของบรมกษััตริิย์์ ครั้้�งนั้้�นธรรมาภิิสมััยครั้้�งที่่� ๒ ได้้มีีแก่่มนุุษย์์และเทวดาพัันโกฏิิ พระโสภิิตบรมศาสดา ทรงมีีการประชุุมพระ
ภิิกษุุขีีณาสพผู้ป้� ราศจากมลทิิน มีจี ิติ สงบระงับคงที่่� ๓ ครั้้ง� พระราชาพระนามว่่าอุคุ คตะ ทรงถวายทานในพระพุุทธเจ้้า ในทานครั้้ง� นั้้น�
พระอรหัันต์ม์ าประชุมุ กัันประมาณร้อ้ ยโกฏิ ิ มีีหมู่่�คณะมาถวายทานในพระพุุทธเจ้้าอีกี ครั้้�งนั้้น� พระอรหัันต์์มาประชุุมกัันครั้ง�้ ที่่� ๒ เก้้า
สิบิ โกฏิิ ในกาลเมื่่�อพระพิชิ ิติ มาร ทรงจำ�ำ พรรษาในเทวโลกแล้ว้ เสด็็จลง พระอรหัันต์์มาประชุุมกัันครั้้�งที่่� ๓ แปดสิิบโกฏิิ สมััยนั้น�้ เราเป็น็
พราหมณ์์นามว่่าสุุชาติิ เราได้้ถวายข้้าวและน้ำำ��ให้้พระพุุทธเจ้้าเสวยพร้้อมทั้้�งพระสาวกจนเพีียงพอ แม้้พระพุุทธเจ้้าพระนามว่่าโสภิิต
ผู้้�เป็น็ นายกของโลกพระองค์น์ ั้�้น ก็็ทรงพยากรณ์์เราว่่าผู้้�นี้จ� ัักได้เ้ ป็น็ พระพุทุ ธเจ้้า ...... ข้้ามแม่น่ ้ำ�ำ� ใหญ่่
ฉะนั้้�นเราได้้ฟััง พระพุุทธพยากรณ์์แม้้นั้้�นแล้้ว มีีใจยิินดีีปราโมทย์์แล้้วได้้กระทำำ�ความเพีียรอย่่างยอดเยี่�ยม
เพื่่�อบรรลุุประโยชน์์นั้�้น พระนครชื่่�อว่่าสุุธรรม พระมหากษััตริิย์์พระนามว่่าสุุธรรมเป็็นพระชนกของพระโสภิิตบรมศาสดา พระชนนีี
พระนามว่่า สุุธรรมา พระองค์์ทรงครอบครองอาคารสถานอยู่�เก้้าพัันปีี ทรงมีีปราสาทอัันประเสริิฐ ๓ ปราสาท ชื่�่อกุุมุุท นฬิินีี ปทุุม
มีีพระสนมนารีีกำำ�นััลในสี่�หมื่่�นสามพัันนางล้้วนประดัับประดาสวยงาม พระมเหสีีพระนามว่่ามกิิลา พระราชโอรสมีีพระนามว่่าสีีหะ
พระองค์์ทรงเห็น็ นิิมิิต ๔ ประการ เสด็จ็ ออกผนวชพร้อ้ มทั้�้งปราสาท พระองค์์ผู้เ้� ป็น็ บุุรุษุ อุุดม ทรงบำำ�เพ็ญ็ เพีียรอยู่� ๗ วััน
พระโสภิิตมหาวีีรเจ้้าผู้้�เป็็นนายกของโลก อัันพรหมทููลอาราธนาแล้้ว ทรงประกาศพระธรรมจัักร ณ พระอุุทธยานสุุธรรมา
อัันสวยงาม ทรงมีีพระอสมเถระและ พระสุุเนตตเถระเป็็นอััครสาวก เพราะเถระชื่่�อว่่าอโนมะเป็็นพุุทธอุุปััฏฐาก พระนกุุลาเถรีีและ
พระสุชุ าตาเถรีี เป็น็ พระอัักครสาวิิกา และพระพุทุ ธเจ้้าพระองค์น์ ั้�น้ เมื่อ่� ตรััสรู้้�ก็็ได้ต้ รััสรู้�ที่ค� วงไม้ก้ ากะทิงิ รััมมะอุบุ าสกและสุเุ นตตอุุบา
สกเป็็นอััครอุุปััฏฐาก นกุุลาอุุบาสิิกา และจิิตตาอุุบาสิิกา เป็็นอััครอุุปััฏฐายิิกา พระมหามุุนีีพระองค์์สููง ๕๘ ศอก ทรงเปล่่งพระรััศมีี
สว่่างไสวไปทั่่�วทิิศ ดุุจพระอาทิิตย์์อุุทััย ฉะนั้้�น คำำ�สั่่�งสอนของพระองค์์หอมตลบไปด้้วยกลิ่�นศีีล เปรีียบเหมืือนป่่าไม้้ที่่�ดอกบาน หอม
ตลบไปด้้วยกลิ่�นต่่างๆ ฉะนั้�้น คำำ�สั่่�งสอนของพระองค์์ไม่่มีีใครอิ่�มด้้วยการฟััง ดัังสมุุทรสาครไม่่มีีใครอิ่�มด้้วยการเห็็น ฉะนั้�้น ในขณะ
นั้้�น มนุุษย์์มีีอายุุเก้้าหมื่่�นปีี พระองค์์ทรงดำ�ำ รงพระชนมายุุอยู่�เท่่านั้�้น ทรงช่่วยในหมู่่�ชนข้้ามพ้้นวััฏสงสารได้้เป็็นอัันมาก พระองค์์ทรง
ประทานพระโอวาทและการพร่ำำ��สอน ทรงสั่�งสอนหมู่่�ชนที่่เ� หลืือให้้เผากิิเลสดัังเปลวไฟไหม้้เชื้�อ แล้ว้ เสด็็จนิิพพานพร้อ้ มด้้วยพระสาวก
พระพุุทธเจ้้าผู้้�ไม่่มีีใครเสมอเหมืือน และพระสาวกผู้�้บรรลุุพลธรรมทั้้�งหลาย หายไปหมดสิ้้�นแล้้ว สัังขารทั้้�งปวงว่่างเปล่่าหนอ พระสััม
พุุทธเจ้้าผู้�้ประเสริิฐ พระนามว่่าโสภิิต เสด็็จนิิพพาน ณ สีหี าราม พระธาตุุของพระองค์แ์ ผ่่กว้า้ งไปในประเทศนั้น้� ๆ ฉะนี้้แ� ล.

จบโสภิิตพุทุ ธวงศ์ท์ ี่่� ๖
ที่่�มา: ขุุ. อป. ๓๓/๗/๓๒๑ (พระไตรปิิฎกเล่่มที่่� ๓๓ - ขุุททกนิิกาย อปทาน ภาค ๒ พุทุ ธวงศ์์-จริิยาปิฎิ ก)

39



พระอโนมทััสสีีพุุทธเจ้า้

อโนมทััสสีีพุทุ ธวงศ์ท์ ี่่� ๗
ว่า่ ด้ว้ ยพระประวัตั ิิพระอโนมทััสสีีพุทุ ธเจ้้า

สมััยต่่อมาจากพระพุุทธเจ้้าพระนามว่่าโสภิิตมีีพระสััมพุุทธเจ้้าพระนามว่่าอโนมทััสสีี ทรงพระยศนัับไม่่ได้้ มีีพระเดช
ยากที่่�จะล่่วงได้้พระองค์์ทรงตััดเครื่�่องผููกทุุกอย่่าง ทรงทำำ�ลายภพ ๓ แล้้ว ทรงแสดงทางที่่�ไปไม่่กลัับ ในหมู่่�เทวดาและมนุุษย์์
พระองค์์ทรงพระคุุณนัับไม่่ได้้ดัังมหาสมุุทร ยากที่่�จะให้้จมลงเหมืือนภููเขา ไม่่มีีที่่�สุุดดุุจอากาศ พระคุุณบานเต็็มที่่�เช่่นพญา
รััง สััตว์์ทั้�้งหลายย่่อมยิินดีีแม้้ด้้วยการเห็็นพระองค์์สััตว์์เหล่่านั้้�นได้้ฟัังพระสุุรเสีียงที่่�ทรงเปล่่งย่่อมบรรลุุอมตธรรม ในกาลนั้�้น
ธรรมาภิิสมััยของพระองค์์เจริิญรุ่�งเรืืองในพระธรรมเทศนาครั้้�งที่่� ๑ สััตว์์ร้้อยโกฏิิได้้ตรััสรู้� สมััยต่่อแต่่นั้�้นมา เมื่�่อพระองค์์ทรง
ยัังฝนคืือธรรมให้้ตก ในพระธรรมเทศนาครั้้�งที่่� ๒ สััตว์์แปดสิิบโกฏิิได้้ตรััสรู้� และสมััยต่่อมาเมื่่�อพระองค์์ทรงยัังฝนคืือธรรมให้้
ตกให้้สััตว์์ทั้้�งหลายอิ่ม� หนำำ�สำ�ำ ราญธรรมาภิสิ มััยครั้�ง้ ที่่� ๓ ได้้มีีแก่่สััตว์์ ๗๘ โกฏิิ พระบรมศาสดา ได้ท้ รงประชุุมพระภิิกษุุผู้�้บรรลุุ
อภิิญญาและพลธรรม ผู้บ้� านแล้้วด้้วยการหลุุดพ้้น ๓ ครั้ง�้ ครั้�้งที่่� ๑ พระภิกิ ษุุขีีณาสพผู้�้ละความมััวเมา และความหลง มีีจิติ สงบ
ระงับ ผู้้�คงที่่� มาประชุุมแปดแสน ครั้ง้� ที่่� ๒ พระภิิกษุขุ ีณี าสพผู้ไ้� ม่่มีีกิิเลสเครื่อ�่ งยั่�วยวน ปราศจากธุลุ ีี สงบระงับคงที่่� มาประชุุม
เจ็็ดแสน ครั้�้งที่่� ๓ พระภิิกษุขุ ีีณาสพผู้บ้� รรลุุอภิิญญา และพลธรรมผู้้�ดับสนิทิ มีตี บะ มาประชุุมหกแสน สมััยนั้้�น เราเป็น็ ยัักษ์์มีี
ฤทธิ์�มาก เป็น็ ใหญ่่ ปกครองยัักษ์ห์ ลายโกฏิิให้อ้ ยู่�ในอำ�ำ นาจ แม้ค้ รั้้ง� นั้้�น เราก็็ได้้เข้า้ เฝ้้าพระพุุทธเจ้้าผู้้�ประเสริิฐ ผู้�้ทรงแสวงหาคุณุ
ใหญ่่หลวงพระองค์์นั้�น้ แล้ว้ ได้ถ้ วายข้้าวและน้ำ�ำ� ให้พ้ ระองค์เ์ สวยพร้อ้ มด้้วยพระสงฆ์จ์ นเพียี งพอ แม้้พระมุนุ ีผี ู้้�มีพระนััยนาบริิสุุทธิ์�
พระองค์น์ ั้�น้ ก็ท็ รงพยากรณ์์เราว่่าผู้้�นี้จ� ัักได้้เป็็นพระพุทุ ธเจ้้าในโลก ข้า้ มแม่่น้ำำ�� ใหญ่่
ฉะนั้้�นเราได้้ฟัังพระพุุทธพยากรณ์์นั้้�นแล้้ว ก็็ยิินดีีมีีใจปราโมทย์์ อธิิษฐานวััตรในการบำ�ำ เพ็็ญบารมีีให้้ยิ่�งขึ้�น
พระนครชื่�่อว่่าจัันทวดีี พระบรมกษััตริิย์์พระนามว่่ายสวา เป็็นพระชนกของพระอโนมทััสสีีศาสดา พระชนนีีพระนามว่่า
ยโสธรา พระองค์์ทรงครอบครองอาคารสถานอยู่่�หมื่�่นปีี มีปี ราสาทอัันประเสริิฐ ๓ ปราสาท ชื่่�อศิิริ ิ อุปุ ศิริ ิิ และวััฑฒะ ทรงมีี
พระสนมนารีีกำ�ำ นััลในสองหมื่�น่ สามพัันนาง ล้้วนประดัับประดาสวยงาม พระมเหสีี พระนามว่่าสิริ ิมิ า พระราชโอรสพระนามว่่า
อุปุ สาละ พระองค์์ทรงเห็็นนิิมิติ ๔ ประการ จึึงเสด็็จออกผนวชด้้วยวอทองทรงบำ�ำ เพ็็ญเพีียรอยู่� ๑๐ เดืือนเต็็ม
พระมหามุุนีีอโนทััสสีีมหาวีีรเจ้้าอัันพรหมทููลอาราธนาแล้้ว ทรงประกาศพระธรรมจัักร ณ สุุทััสนราชอุุทยานอััน
ประเสริิฐ ทรงมีีพระนิิสภเถระและพระอโนมเถระเป็็นพระอััครสาวกพระเถระชื่�่อว่่าวรุุณเป็็นพุุทธุุปััฏฐาก พระสุุนทราเถรีี
และพระสุุมนาเถรีีเป็็นพระอััครสาวิิกา ไม้้โพธิิพฤกษ์์ของพระผู้้�มีีพระภาคนั้�้นเรีียกว่่าต้้นกุ่�ม นัันทิิวััฑฒอุุบาสกและสิิริิวััฑฒ
อุุบาสกเป็็นอััครอุุปััฏฐากอุุปลาอุุบาสิิกาและปทุุมาอุุบาสิิกาเป็็นอััครอุุปััฏฐายิิภา พระมหามุุนีีมีีพระองค์์สููง ๕๘ ศอก มีีพระ
รััศมีีซ่่านออกสว่่างไสวดัังพระอาทิิตย์์อุุทััย ฉะนั้�้น ในครั้้�งนั้�้น มนุุษย์์ทั้�้งหลายมีีอายุุแสนปีี พระองค์์ดำ�ำ รงพระชนมายุุอยู่�เพีียง
นั้้�น ทรงช่่วยให้้หมู่่�ชนข้้ามพ้้นวััฏสงสารได้้เป็็นอัันมาก พระศาสนาของพระองค์์บานสะพรั่�งงดงามด้้วยพระอรหัันต์์ทั้�้งหลายผู้�้
คงที่่�ผู้�้ปราศจากราคะและมลทิิน พระศาสดาผู้้�ทรงยศนัับไม่่ได้้และคู่�พระสาวกผู้�้ไม่่มีีใครแม้้นเสมืือนหายไปหมดสิ้้�นแล้้วสัังขาร
ทั้ง�้ ปวงว่่างเปล่า่ หนอ พระอโนมทััสสีี พระบรมศาสดาชิินเจ้้า เสด็จ็ นิพิ พาน ณ ธรรมาราม พระสถููปของพระองค์ส์ ูงู ๒๐ โยชน์์
ประดิษิ ฐานอยู่� ณ ธรรมารามนั้�น้ ฉะนี้้�แล.

จบอโนมทััสสีพี ุทุ ธวงศ์์ที่่� ๗
ที่่�มา: ขุ.ุ อป. ๓๓/๘/๓๒๓ (พระไตรปิิฎกเล่่มที่่� ๓๓ - ขุุททกนิิกาย อปทาน ภาค ๒ พุุทธวงศ์์-จริิยาปิฎิ ก)

41



พระปทุมุ พุทุ ธเจ้้า

ปทุุมพุทุ ธวงศ์ท์ ี่่� ๘
ว่า่ ด้้วยพระประวััติพิ ระปทุมุ พุุทธเจ้้า

สมััยต่อ่ มาจากพระอโนมทััสสีบี รมศาสดา พระสััมพุุทธเจ้้าผู้้�อุดมกว่่าสรรพสััตว์์ มีีพระนามว่า่ ชื่่�อปทุุม ผู้�ไ้ ม่่มีีบุคุ คลเปรีียบเสมอ
ศีีลของพระองค์์หาเสมอไม่่ แม้้สมาธิิก็็ไม่่มีีที่่�สุุด พระญาณอัันประเสริิฐนัับไม่่ถ้้วน แม้้วิิมุุตติิก็็ไม่่มีีอะไรเปรีียบ แม้้ในคราวที่่�พระองค์์
ผู้้�ทรงเดชไม่่มีีอะไรเทีียบเท่่าทรงประกาศธรรมจัักรธรรมาภิิสมััยอัันกำำ�จััดความมืืดตื้้�อได้้มีี ๓ ครั้�้ง ครั้�้งที่่� ๑ พระพุุทธธีีรเจ้้าทรงยัังสััตว์์
ให้้ตรััสรู้�ร้อยโกฏิิ ครั้�้งที่่� ๒ ทรงยัังสััตว์์ให้้ตรััสรู้�เก้้าสิิบโกฏิิ และในคราวเมื่่�อ พระปทุุมพุุทธเจ้้าตรััสสอนพระราชโอรส ของพระองค์์
ธรรมาภิิสมััยครั้้�งที่่� ๓ ได้ม้ ีแี ก่ส่ ััตว์์แปดสิิบโกฏิิพระปทุุมบรมศาสดา ทรงมีีการประชุุมพระสาวก ๓ ครั้ง้� ครั้ง้� ที่่� ๑ พระสาวกมาประชุมุ
กัันแสนโกฏิิ เมื่่�อกฐิินจีีวรเกิิดขึ้้�นในสมััยกรานกฐิิน ภิิกษุุทั้�้งหลาย ช่่วยกัันเย็็บจีีวร เพื่�่อประโยชน์์แก่่พระธรรมเสนาบดีี ครั้�้งนั้�้นภิิกษุุ
เหล่่านั้้�นล้้วนปราศจากมลทิินได้้อภิิญญา ๖ มีีฤทธิ์�มาก ผู้้�ไม่่พ่่ายแพ้้อะไรๆ สามแสนรููปมาประชุุมกััน สมััยต่่อมา ในคราวที่่�พระบรม
ศาสดาผู้้อ� งอาจกว่่านรชน ทรงเข้้าจำ�ำ พรรษาในป่่าใหญ่่ ครั้ง้� นั้้�น พระสาวกสองแสนมาประชุุมกััน สมััยนั้น�้ เราเป็็นราชสีีห์์เป็็นใหญ่ก่ ว่า่ ฝูงู
มฤค ได้้พบพระพิิชิติ มาร ซึ่�่งกำำ�ลัังเจริิญวิเิ วกอยู่�ในป่่าใหญ่่ เราถวายบัังคมพระยุคุ ลบาทด้้วยเศียี รเกล้้ากระทำำ�ประทัักษิณิ บัันลืือสีีหนาท
๓ ครั้้ง� บำ�ำ รุงุ พระพิชิ ิติ มารอยู่�๗ วััน ครบ ๗ วััน แล้้วพระตถาคตเสด็็จออกจากสมาบััติิอัันประเสริิฐทรงดำ�ำ ริดิ ้้วยพระทััยให้้พระภิกิ ษุมุ า
ประชุมุ กัันโกฏิหิ นึ่่�ง แม้ค้ รั้ง้� นั้้�น พระมหาวีีรเจ้้าพระองค์น์ ั้น�้ ก็็ทรงพยากรณ์์เราในท่่ามกลางภิิกษุเุ หล่า่ นั้�น้ ว่่าผู้้�นี้�จัักได้เ้ ป็็นพระพุทุ ธเจ้า้ ใน
โลก ................. ข้า้ มแม่่น้ำ��ำ ใหญ่่
ฉะนั้้�นเรา ได้้ฟัังพระพุุทธพยากรณ์์แม้้นั้้�นแล้้วยัังจิิตให้้เลื่่�อมใสอย่่างยิ่�ง ได้้อธิิษฐานวััตรในการบำำ�เพ็็ญบารมีี ๑๐ ให้้ยิ่�งขึ้�น
พระนครชื่่�อว่่า จััมปกะ พระบรมกษััตริยิ ์์พระนามว่่าอสมะเป็น็ พระชนกของพระปทุุมบรมศาสดา พระนางอสมาเป็น็ พระชนนีีพระองค์์
ทรงครอบครองอคารสถานอยู่�สองหมื่�น่ ปีี ทรงมีปี ราสาทอัันประเสริิฐ ๓ ปราสาท ชื่�่อนัันทะ วสุุ และอสััตตระ ทรงมีีพระสนมานารีีกำำ�นััล
ในสามหมื่น่� สามพัันนาง ล้ว้ นประดัับประดาสวยงาม พระมเหสีีพระนามว่่าอุตุ ตรา พระราชโอรสพระนามว่่ารััมมะพระองค์ท์ รงเห็น็
นิิมิิต ๔ ประการ จึงึ เสด็็จออกผนวชด้ว้ ยราชรถอัันเป็น็ ราชยาน ทรงบำ�ำ เพ็็ญเพีียรอยู่� ๘ เดืือนเต็ม็
พระปทุุมมหาวีีรเจ้้าผู้้�เป็็นนายกของโลก อัันพรหมทููลอาราธนาแล้้ว ทรงประกาศพระธรรมจัักร ณ ธนััญชราชอุุทยานอััน
ประเสริิฐทรงมีีพระสาลเถระ และพระอุุปสาลเถระเป็็นพระอััครสาวก พระเถระชื่่�อว่่าวรุุณเป็็นพระพุุทธุุปััฏฐากพระราธาเถรีีและพระ
สุุราธาเถรีีเป็็นพระอััครสาวิิกาไม้้โพธิิพฤกษ์์ของพระผู้้�มีีพระภาคพระองค์์นั้้�นเรีียกกัันว่่าไม้้อ้้อยช้้างใหญ่่ สภิิยอุุบาสกและอสมอุุบาสก
เป็็นอััครอุุปัฏั ฐาก รุุจิอิ ุบุ าสิกิ า และนัันทิมิ าราอุบุ าสิิกา เป็น็ อััครอุปุ ัฏั ฐายิิกา พระมหามุุนีพี ระกายสูงู ๕๘ ศอก พระองค์์ทรงมีพี ระรััศมีี
ไม่่มีีอะไรเสมอแผ่่ออกไปทั่่�วทิศิ รััศมีพี ระจัันทร์์ รััศมีีพระอาทิติ ย์์ แสงรััตนะ และแสงแก้ว้ มณีี แม้้ทุกุ อย่่างนั้�น้ ครั้�น้ มาถึงึ รััศมีีอัันสููงสุุด
ของพระชิินเจ้้า ย่่อมหายไปครั้�้งนั้้�นมนุุษย์์มีีอายุุแสนปีี พระองค์์ทรงดำำ�รงพระชนมายุุอยู่�เท่่านั้�้น ทรงช่่วยให้้หมู่่�ชนข้้ามพ้้นวััฏสงสารได้้
เป็น็ อัันมาก พระองค์์ทรงยัังสััตว์ผ์ ู้้�มีอััธยาศััยแก่ก่ ล้้าให้้ตรััสรู้�โดยไม่่เหลืือ ทรงพร่ำ��ำ สอนชนที่่เ� หลืืออื่่�นๆ แล้ว้ เสด็จ็ นิิพพานพร้้อมด้้วยพระ
สาวก พระองค์ท์ รงละทิ้้�งสัังขารทั้้�งปวง เหมืือนงููลอกคราบอัันเก่า่ ดัังต้น้ ไม้้สลััดใบเก่่าแล้้วเสด็จ็ นิิพพานเหมืือนไฟดัับ ฉะนั้น�้ พระพิิชิติ
มารผู้้�ประเสริิฐบรมศาสดาพระนามว่า่ ปทุมุ เสด็็จนิิพพาน ณ ธรรมาราม พระธาตุขุ องพระองค์์แผ่ไ่ ปกว้้างในประเทศนั้น้� ๆ ฉะนี้้�แล.

จบปทุมุ พุุทธวงศ์์ที่่� ๘
ที่่ม� า: ขุุ. อป. ๓๓/๙/๓๒๕ (พระไตรปิฎิ กเล่่มที่่� ๓๓ -ขุทุ ทกนิิกาย อปทาน ภาค ๒ พุทุ ธวงศ์์-จริิยาปิิฎก)

43



พระนารทพุุทธเจ้้า

นารทพุทุ ธวงศ์ท์ ี่่� ๙
ว่่าด้้วยพระประวััติิพระนารทพุทุ ธเจ้า้

สมััยต่่อมาจากพระปทุุมบรมศาสดา พระสััมพุุทธเจ้้าผู้้�อุดมกว่่าสรรพสััตว์์ มีีพระนามชื่่�อว่่านารทะ เป็็นบุุคคลผู้�้ไม่่มีีใครเปรีียบ
เสมอ พระองค์์เป็็นพระเชษฐโอรสที่่�ทรงโปรดปรานของพระเจ้้าจัักรพรรดิิ ทรงสวมใส่่อาภรณ์์แก้้วมณีี เสด็็จไปยัังพระราชอุุทยานในพระ
ราชอุุทยานนั้้�น มีีต้้นไม้้โตใหญ่่แผ่่กิ่ง� ก้้านสวยงาม พระองค์์เสด็็จถึึงท่่ามกลางพระราชอุุทยานนั้�้นแล้้ว ประทัับนั่่�งภายใต้้ต้้นอ้้อยช้้างใหญ่่ ณ
ที่่�นั้�้น เกิิดพระญาณอัันประเสริิฐไม่่มีีที่่�สุุด เปรีียบด้้วยวิิเชีียร ทรงพิิจารณาสัังขารทั้้�งเปิิดเผยทั้้�งปกปิิดด้้วยพระญาณนั้้�นทรงลอยกิิเลสทั้้�ง
ปวงโดยไม่่เหลืือ ณ ที่่�นั้�้น ทรงบรรลุุพระโพธิิญาณทั้้�งสิ้�น และพระพุุทธญาณ ๑๔ ครั้้�ง ครั้�้นทรงบรรลุุพระสััมโพธิิญาณแล้้ว ทรงประกาศ
ธรรมจัักร ธรรมาภิสิ มััยครั้ง�้ ที่่� ๑ ได้้มีีแก่่สััตว์์แสนโกฏิิ เมื่�อ่ พระมหามุุนีที รงปราบนาคราชผู้้�มีตััวโตเท่่าเรืือโกลนใหญ่่ ได้้ทรงปาฏิหิ าริยิ ์แ์ สดง
ให้้เห็็นในมนุุษยโลกพร้้อมด้้วยเทวโลก ในการที่่�ทรงประกาศธรรมแก่่เทวดาและมนุุษย์์ครั้้�งนั้�้น เทวดาและมนุุษย์์เก้้าหมื่่�นโกฏิิข้้ามความ
สงสััยทั้ง�้ ปวงได้้ ในกาลเมื่อ่� พระมหาวีีรเจ้้าตรััสสอนพระราชโอรสของพระองค์์ ธรรมาภิสิ มััยครั้ง�้ ที่่� ๓ ได้ม้ ีแี ก่่เทวดาและมนุษุ ย์แ์ ปดหมื่่�นโกฏิิ
พระนารทบรมศาสดาทรงมีีการประชุุมพระสาวก ๓ ครั้้�ง ครั้้�งที่่� ๑ พระสาวกแสนโกฏิิมาประชุุมกัันครั้้�งที่่� ๒ ในคราวเมื่่�อพระพุุทธเจ้้า
ทรงประกาศพระพุุทธคุุณพร้้อมด้้วยเหตุุ พระสาวกผู้้�ปราศจากมลทิินเก้้าหมื่�่นโกฏิิมาประชุุมครั้�้งที่่� ๓ ในคราวที่่�เวโรจในนาคราช
ถวายทานแด่่พระศาสดา พระสาวกชิินบุุตรแปดโกฏิิมาประชุุมกััน สมััยนั้้�นเราเป็็นชฎิิลผู้้�มีีตบะอัันรุ่�งเรืืองถึึงที่่�สุุดในอภิิญญา
๕ เหมาะไปในอากาศได้้ แม้ค้ รั้ง้� นั้�้นเราก็ถ็ วายข้า้ วและน้ำ�ำ�ให้พ้ ระศาสดาเสวยพร้อ้ มด้ว้ ยพระสงฆ์์และบริวิ ารชนจนเพียี งพอ แล้ว้ ได้บ้ ูชู าด้้วย
ไม้้จัันทน์์ แม้้พระนารทบรมศาสดานายกของโลกพระองค์์นั้้น� ก็็ทรงพยากรณ์์เราในครั้ง้� นั้น�้ ว่า่ ผู้้�นี้จ� ัักได้เ้ ป็็นพระพุุทธเจ้า้ ในโลก ..... ข้า้ มแม่น่ ้ำ�ำ�
ใหญ่่
ฉะนั้�้น เราได้้ฟัังพระพุุทธพยากรณ์์แม้้นั้�้นแล้้ว มีีใจยิินดีีอย่่างยิ่�งอธิิษฐานวััตรเป็็นอย่่างเลิิศเพื่่�อบำ�ำ เพ็็ญบารมีี
๑๐ ประการ พระนครชื่่�อว่่าธััญญวดีี พระมหากษััตริิย์์พระนามว่่าสุุเทพเป็็นพระชนกของพระนารทบรมศาสดา พระนางอโนมาเป็็นพระ
ชนนีี พระองค์ท์ รงครอบครองอาคารสถานอยู่�เก้า้ พัันปีี ทรงมีีปราสาทอัันประเสริิฐ ๓ ปราสาท ชื่่�อชิติ ะ วิิชิิตะ และอภิริ ามะ มีีพระสนม
นารีีกำ�ำ นััลในสี่�หมื่่�นสามพัันนาง ล้ว้ นประดัับประดาสวยงาม พระมเหสีีพระนามว่า่ วิชิ ิิตเสนา พระราชโอรสพระนามว่า่ นัันทุตุ ตระ พระองค์์
ผู้�้เป็็นบุุรุุษอุดุ ม ทรงเห็น็ นิมิ ิติ ๔ ประการ จึงึ เสด็จ็ ออกผนวช ทรงบำ�ำ เพ็ญ็ เพีียรอยู่� ๗ วััน
พระนารทมหาวีีรเจ้้าผู้�้เป็็นนายกของโลก อัันพรหมทููลอาราธนาแล้้ว ทรงประกาศพระธรรมจัักร ณ ธนััญชอุุทยาน อัันประเสริิฐ
ทรงมีีพระภััททสาลเถระและพระชิิตมิิตตเถระเป็็นพระอััครสาวก พระเถระชื่่�อว่่าวาเสฏฐะ เป็็นพระพุุทธุุปััฏฐาก พระอุุตตราเถรีีและพระ
ผััคคุุนีเี ถรีี เป็็นพระอััครสาวิกิ า ไม้้โพธิิพฤกษ์์ของพระองค์์เรีียกกัันว่า่ ไม้อ้ ้้อยช้้างใหญ่ ่ อุคุ ครินิ ทอุุบาสกและวสภอุุบาสก เป็น็ อััครอุุปัฏั ฐาก อินิ
ทวรีีอุบุ าสิิกาและคััณฑีอี ุบุ าสิิกา เป็็นอััครอุุปััฏฐายิกิ า พระมหามุนุ ีีมีีพระองค์์สูงู ๘๘ ศอก มีพี ระรััศมีีงามเช่่นกัับทองคำ�ำ ล้ำ�ำ� ค่่าสว่า่ งไสวไปใน
หมื่น�่ โลกธาตุุ พระองค์ม์ ีพี ระรััศมีซี ่า่ นออกจากพระวรกายด้้านละวา ซ่่านออกไปทั่่ว� ทิศิ น้อ้ ยใหญ่่ แผ่่ไปไกลโยชน์ห์ นึ่่ง� ทั้�ง้ กลางวัันกลางคืืนทุกุ
เมื่่�อ สมััยนั้น้� ในระยะโยชน์ห์ นึ่่ง� โดยรอบ ใครๆ ไม่ต่ ้อ้ งตามประทีีปโคมไฟ พระพุทุ ธรััศมีีส่อ่ งให้ส้ ว่่างจ้า้ ในกาลนั้้�น มนุุษย์ท์ ั้�ง้ หลายมีีอายุเุ ก้า้
หมื่่น� ปีี พระองค์ท์ รงดำ�ำ รงอยู่�เพีียงนั้้�น ทรงช่่วยให้ห้ มู่่�ชนข้้ามพ้้นวััฏฏสงสารได้ม้ ากมาย พระศาสนาของพระองค์์งามวิิจิติ รด้้วยพระอรหัันต์์
ทั้�้งหลาย เปรีียบเหมืือนท้้องฟ้้าย่่อมงามวิิจิิตรด้้วยหมู่่�ดาว ฉะนั้้�น พระนราสภ พระองค์์นั้้�นทรงสร้้างสะพานไว้้มั่�นคง สำำ�หรัับให้้คนที่่�เหลืือ
ดำำ�เนินิ ข้า้ มกระแสสงสารแล้้วเสด็็จนิิพพาน แม้พ้ ระพุุทธเจ้า้ ผู้�้ไม่ม่ ีีใครเสมอเหมืือนพระองค์์นั้้�น และพระขีีณาสพผู้้�มีเดชเทีียบไม่่ได้้เหล่่านั้น้� ก็็
หายไปหมดสิ้้น� แล้ว้ สัังขารทั้้�งปวงว่่างเปล่่าหนอ พระนารทชินิ เจ้า้ ผู้้�ประเสริิฐ เสด็็จนิพิ พาน ณ สุทุ ััสนนคร พระสถููปอัันประเสริฐิ สูงู ๔ โยชน์์
ก็ป็ ระดิษิ ฐานอยู่� ณ นครนั้น้� ฉะนี้้�แล.

จบนารทพุุทธวงศ์ท์ ี่่� ๙
ที่่�มา: ขุุ. อป. ๓๓/๑๐/๓๒๘ (พระไตรปิิฎกเล่่มที่่� ๓๓ - ขุุททกนิิกาย อปทาน ภาค ๒ พุุทธวงศ์์-จริยิ าปิฎิ ก)

45



พระปทุมุ ุุตตรพุทุ ธเจ้า้

ปทุุมุตุ รพุุทธวงศ์์ที่่� ๑๐
ว่า่ ด้ว้ ยพระประวััติิพระปทุมุ ุุตรพุุทธเจ้้า

สมััยต่อ่ มาจากพระนารทพุทุ ธเจ้้า พระสััมพุุทธชินิ เจ้า้ ผู้้�อุดมกว่า่ สรรพสััตว์์ พระนามว่่าปทุมุ ุุตระ มีพี ระคุณุ นัับไม่ถ่ ้ว้ น เปรีียบ
ด้้วยสาคร และในกััปที่่พ� ระพุุทธเจ้า้ เสด็็จอุบุ ััติเิ ป็็นมััณฑกััป ประชุมุ ชนผู้้�มีกุุศลมากจึึงได้้เกิดิ ในกััปนั้้น� ในพระธรรมเทศนาครั้ง้� ที่่� ๑ ของ
พระผู้้�มีีพระภาคปทุุมุุตระ ธรรมาภิิสมััย ได้้มีีแก่่เทวดาและมนุุษย์์แสนโกฏิิ ต่่อจากนั้้�น เมื่่�อพระองค์์ทรงยัังฝนคืือธรรม ให้้ตก และ
ให้้สััตว์์ทั้้�งหลายอิ่�มหนำำ�สำ�ำ ราญ ธรรมาภิิสมััย ครั้้�งที่่� ๒ ได้้มีีแก่่ สััตว์์สามหมื่�่นเจ็็ดพััน ในกาลเมื่�่อพระมหาวีีรเจ้้า เสด็็จเข้้าไปยัังสำำ�นััก
พระเจ้้าอานัันทพุุทธบิิดา ครั้้�นแล้้วทรงตีีกลองอมฤต เมื่่�อพระองค์์ทรงตีีกลองอมฤตเภรีี ยัังฝนคืือธรรม ให้้ตก ธรรมาภิิสมััยครั้�้งที่่� ๓
ได้้มีีแก่่สััตว์์ห้้าโกฏิิ พระพุุทธเจ้้าทรงประทานโอวาทให้้รู้�แจ้้งทรงยัังสััตว์์ทั้้�งปวงให้้ข้้าม ทรงฉลาดในเทศนา ทรงช่่วยให้้หมู่่�ชนข้้ามพ้้น
วััฏฏสงสารได้ม้ ากมาย พระปทุมุ ุตุ รบรมศาสดาทรงประชุุมพระสาวก ๓ ครั้ง�้ ครั้�้งที่่� ๑ พระสาวกแสนโกฏิิมาประชุมุ กััน ครั้ง้� ที่่� ๒ ในกาล
เมื่อ่� พระพุุทธเจ้้า ผู้ไ้� ม่ม่ ีใี ครเสมอเหมืือน ประทัับอยู่่� ณ เวภารบรรพต พระสาวกเก้า้ หมื่�น่ โกฏิมิ าประชุมุ กััน ครั้้ง� ที่่� ๓ เมื่อ่� พระองค์เ์ สด็็จ
จาริิกจากนิิคมและรััฐ พระสาวกแปดหมื่น�่ โกฏิิมาประชุมุ กััน สมััยนั้้น� เราเป็น็ ชฎิิลชื่่อ� ว่่ารััฏฐิกิ ะ ได้ถ้ วายผ้า้ พร้้อมภััตตาหารแก่่สงฆ์์มีีพระ
สััมพุทุ ธเจ้้าเป็็นประมุขุ แม้้พระพุทุ ธเจ้า้ พระองค์์นั้น้� ประทัับนั่่ง� ณ ท่า่ มกลางสงฆ์ท์ รงพยากรณ์์เราว่า่ ในแสนกััปแต่ก่ ััปนี้้ไ� ป
ผู้้�นี้�จัักได้เ้ ป็น็ พระพุุทธเจ้้าในโลก .........ข้้ามแม่น่ ้ำ��ำ ใหญ่่
ฉะนั้�้น เราได้้ฟัังพระพุุทธพยากรณ์์แม้้นั้้�นแล้้วอธิิษฐานวััตรให้้ยิ่�งขึ้�น เราได้้ทำำ�ความเพีียรมั่�นชั้�้นยอด ในการบำำ�เพ็็ญบารมีี
๑๐ ประการ ในกาลนั้้�น เดีียรถีีย์์ทั้้�งปวงถููกกำ�ำ จััด พากัันเสีียใจโทมนััส ใครๆ ไม่่บำ�ำ รุุงเดีียรถีีย์์เหล่่านั้้�น พวกเขาจึึงพากัันออกไปจาก
แว่่นแคว้้น มาประชุุมกัันในที่่น� ั้้�นทั้�้งหมดแล้้วเข้้าไปในสำำ�นัักพระพุุทธเจ้้า กราบทููลว่่า ข้้าแต่่พระมหาวีีรเจ้้า ขอพระองค์์ผู้้�มีจัักษุุ ผู้้�ทรง
พระกรุุณาอนุุเคราะห์์ แสวงหาประโยชน์์แก่่สััตว์์ทั้�้งปวงได้้ทรงเป็็นที่่�พึ่่�งที่่�ระลึึกเถิิด พระองค์์ทรงยัังเดีียรถีีย์์ที่่�มาประชุุมกัันทั้�้งปวง
ให้้ตั้้�งอยู่�ในเบญจศีีล พระศาสนาของพระองค์์ไม่่อากููลว่่างจากพวกเดีียรถีีย์์อย่่างนี้้� งามวิิจิิตรด้้วยพระอรหัันต์์ทั้้�งหลาย ซึ่่�งเป็็นผู้้�มีี
ความชำำ�นาญคงที่่� พระนครชื่่�อว่่าหงสวดีี พระบรมกษััตริิย์์พระนามว่่าอานนท์์ เป็็นพระชนกของพระปทุุมุุตรศาสดา พระนางสุุชาดา
เป็็นพระพุุทธชนนีี พระองค์์ทรงครอบครองอาคารสถานอยู่�เก้้าหมื่่�นปีี ทรงมีีปราสาทอัันประเสริิฐ ๓ ปราสาท ชื่�่อนารีี พาหนะ และ
ยศวดีี มีีพระสนมนารีีกำำ�นััลในสี่�หมื่�่นสามพัันนาง ล้้วนประดัับประดาสวยงาม พระอััครมเหสีีพระนามว่่าวสุุลทััตตา พระราชโอรส
พระนามว่่าอุตุ ระ พระองค์์ทรงเห็็นนิิมิติ ๔ ประการ จึงึ เสด็็จออกผนวชพร้้อมด้ว้ ยปราสาท ทรงบำำ�เพ็็ญเพีียรอยู่� ๗ วััน
พระปทุุมุตุ รบรมศาสดามหาวีีรเจ้้า อัันพรหมทููลอาราธนาแล้้ว ทรงประกาศพระธรรมจัักร ณ มิิถิิลาราชอุุทยานอัันประเสริิฐ
ทรงมีีพระเทวิลิ เถระ และพระสุุชาตเถระ เป็น็ พระอััครสาวก พระเถระชื่�อ่ ว่า่ สุุมนะ เป็็นพุุทธอุุปััฏฐาก พระอมิติ าเถรีีและพระอสมาเถรีี
เป็็นพระอััครสาวิิกาไม้้โพธิิพฤกษ์์ของพระองค์์เรีียกกัันว่่าไม้้สน อมิิตอุุบาสกและติิสสอุุบาสก เป็็นอััครอุุปััฏฐาก อุุหััตถาอุุบาสิิกาและ
สุุจิิตราอุบุ าสิกิ าเป็็นอััครอุปุ ัฏั ฐายิกิ า พระมหามุนุ ีที รงมีพี ระองค์์สูงู ๕๘ ศอก มีพี ระรััศมีีงามเช่่นกัับทองคำำ�ล้ำ�ำ� ค่่า มีีพระลัักษณะประเสริิฐ
๓๒ ประการ พระรััศมีีของพระองค์แ์ ผ่ไ่ ป ๑๒ โยชน์์ โดยรอบกำำ�แพง บานประตูู ฝาเรืือน ต้น้ ไม้้ และภูเู ขาสูงู เทียี มฟ้้า กำ�ำ บัังไม่่ได้ ้ ครั้้ง� นั้�น้
มนุษุ ย์ท์ ั้้ง� หลายมีอี ายุุแสนปีี พระองค์์ดำ�ำ รงพระชนมายุอุ ยู่�เท่่านั้น�้ ทรงตััดความสงสััยทั้ง�้ ปวง ช่่วยหมู่่�ชนให้้ข้้ามพ้้นวััฏฏสงสารได้้มากมาย
ทรงรุ่�งเรืืองดัังกองไฟแล้ว้ เสด็็จนิพิ พาน พร้้อมด้ว้ ยพระสาวก พระปทุุมุตุ รพุทุ ธชิินเจ้า้ เสด็็จนิพิ พาน ณ นัันทาราม พระสถูปู อัันประเสริิฐ
ของพระองค์์ สููง ๑๒ โยชน์์ ประดิิษฐานอยู่�ในนัันทารามนั้้น� ฉะนี้้�แล.

จบ ปทุุมุตุ รพุุทธวงศ์์ที่่� ๑๐
ที่่�มา: ขุุ. อป. ๓๓/๑๑/๓๓๐ (พระไตรปิิฎกเล่ม่ ที่่� ๓๓ - ขุุททกนิิกาย อปทาน ภาค ๒ พุุทธวงศ์์-จริิยาปิฎิ ก)

47