พระสุุเมธพุุทธเจ้า้
สุเุ มธพุุทธวงศ์์ที่่� ๑๑
ว่า่ ด้ว้ ยพระประวัตั ิิพระสุุเมธพุุทธเจ้้า
ในสมััยต่่อมาจากพระพุุทธเจ้้าพระนามว่่าปทุุมุุตระ พระพิิชิิตมาร พระนามว่่าสุุเมธ ผู้้�เป็็นนายกของโลก ยากที่่�จะเทีียม
ถึึง ทรงมีีเดชรุ่�งเรืือง อุุดมกว่่าสััตวโลกทั้�้งปวง ทรงมีีพระเนตรแจ่่มใส พระพัักตร์์แช่่มชื่�่น พระองค์์สููงใหญ่่ ตรง มีีสง่่า ทรงแสวงหา
ประโยชน์์เพื่่�อสรรพสััตว์์ ทรงเปลื้�องสััตว์์ให้้พ้้นจากเครื่่�องผููกเป็็นอัันมาก ในกาลเมื่่�อพระพุุทธเจ้้าทรงบรรลุุพระโพธิิญาณอัันอุุดม
บริิสุุทธิ์�แล้้ว ทรงประกาศธรรมจัักร ณ สุุทััสนนคร แม้้ในกาลที่่�พระองค์์ทรงแสดงพระธรรมเทศนา มีีธรรมาภิิสมััย ๓ ครั้�้ง ครั้้�งที่่� ๑
ธรรมาภิสิ มััยได้้มีแี ก่่สััตว์แ์ สนโกฏิ ิ ครั้้�งที่่� ๒ ในกาลเมื่�อ่ พระพิชิ ิิตมารทรงทรมานยัักษ์์ชื่อ่� ว่า่ กุุมภกรรณ์์ ธรรมาภิสิ มััยได้้มีแี ก่่สััตว์เ์ ก้า้ หมื่น�่
โกฏิิ ครั้้�งที่่� ๓ ในกาลเมื่่�อพระองค์์ผู้้�ทรงยศนัับไม่่ได้้ ทรงประกาศจตุุราริิยสััจธรรมาภิิสมััยได้้มีีแก่่สััตว์์แปดหมื่�่นโกฏิิ พระสุุเมธศาสดา
ทรงมีีการประชุมุ พระภิิกษุุขีีณาสพ ผู้ป้� ราศจากมลทิิน มีีจิติ สงบระงับ ผู้้�คงที่่ � ๓ ครั้้�ง ในกาลเมื่่�อพระพิิชิติ มารเสด็จ็ เข้า้ ไปในสุทุ ััสนนคร
พระภิกิ ษุุขีีณาสพมาประชุมุ กัันร้้อยโกฏิิ ในกาลเมื่อ่� ภิกิ ษุทุ ั้้ง� หลาย กรานกฐิิน ณ เทวกููฏ พระภิิกษุุขีีณาสพมาประชุมุ กัันครั้้�งที่่� ๒ เก้า้ สิบิ
โกฏิิ ในกาลเมื่�อ่ พระทศพลเสด็จ็ จาริกิ ไปอีีกครั้ง้� หนึ่่�ง พระภิิกษุขุ ีีณาสพมาประชุุมกัันครั้�ง้ ที่่� ๓ แปดสิิบโกฏิิ สมััยนั้้น� เราเป็็นมาณพมีนี าม
ว่า่ อุุตระ มีีทรััพย์ท์ ี่่�เก็็บสะสมไว้ใ้ นเรืือนแปดสิิบโกฏิิ เราได้้ถวายทรััพย์แ์ ก่่พระศาสดา พร้้อมด้ว้ ยพระสาวกหมดสิ้้�น แล้้วถึึงพระองค์์เป็็น
สรณะ ชอบใจ (ออก) บรรพชา แม้พ้ ระพุุทธเจ้า้ พระองค์น์ ั้้�น เมื่อ�่ ทรงทำ�ำ อนุโุ มทนา ก็ท็ รงพยากรณ์์เราในกาลนั้น�้ ว่า่ ในสามหมื่่น� กััป ผู้้�นี้จ� ััก
ได้้เป็น็ พระพุุทธเจ้้าในโลก ......... ข้้ามแม่่น้ำ��ำ ใหญ่่
ฉะนั้้�น เราได้้ฟัังพระพุุทธพยากรณ์์แม้้นั้�้นแล้้วยัังจิิตให้้เลื่�่อมใสอย่่างยิ่�ง ได้้อธิิษฐานวััตรในการบำำ�เพ็็ญบารมีี
๑๐ ประการ ให้ย้ิ่�งขึ้�นไป เราเล่่าเรียี นพระสููตรและพระวิินััย อัันเป็็นนวัังคสััตถุศุ าสน์ท์ ั้�ง้ ปวงแล้้ว ทำ�ำ พระศาสนาของพระพิิชิิตมารให้้งาม
เราเป็็นผู้�้ไม่่ประมาทในคำ�ำ สั่่�งสอนนั้�้น ทั้้�งในเวลานั่่ง� ยืืนและเดินิ ถึึงความสำ�ำ เร็จ็ ในอภิิญญาแล้ว้ ได้้ไปยัังพรหมโลก พระนครชื่่อ� ว่่าสุทุ ััสนะ
พระบรมกษััตริิย์์พระนามว่่าสุุทััตตะ เป็็นพระชนกของพระสุุเมธศาสดา พระนางสุุทััตตาเป็็นพระชนนีี พระองค์ท์ รงครอบครองอาคาร
สถานอยู่�เก้้าหมื่�่นปีี ทรงมีีปราสาทอัันประเสริิฐ ๓ ปราสาทชื่�่อว่่าสุุจัันทะ กััญจนะ และสิิริิวััฑฒะ มีีพระสนมนารีีกำ�ำ นััลในสี่�หมื่�่นแปด
พัันนาง ล้ว้ นประดัับประดาสวยงาม พระมเหสีีพระนามว่่าสุมุ นา พระราชโอรสพระนามว่า่ ปุุนััพพะ พระองค์์ทรงเห็็นนิิมิิต ๔ ประการ
จึึงเสด็็จออกผนวชด้ว้ ยคชสารอัันเป็็นยานพระที่่�นั่่�งต้้น ทรงบำ�ำ เพ็ญ็ เพีียรอยู่� ๘ เดืือนเต็ม็
พระสุเุ มธมหาวีีรชินิ เจ้้าผู้้�เป็น็ นายกของโลก อัันพรหมทููลอาราธนาแล้้ว ทรงประกาศธรรมจัักร ณ สุทุ ััสนอุุทยานอัันประเสริิฐ
ทรงมีีพระสรณเถระและสรรพกามเถระ เป็็นพระอััครสาวก พระเถระชื่�อ่ ว่า่ สาคระ เป็็นพุทุ ธอุปุ ััฏฐาก พระรามาเถรีแี ละพระสุรุ ามาเถรีี
เป็็นพระอััครสาวิิกา ไม้้โพธิิพฤกษ์์ของพระองค์์เรีียกชื่�่อว่่าต้้นสะเดา อุุรุุเวลาอุุบาสกและยสวาอุุบาสก เป็็นอััครอุุปััฏฐาก ยสาอุุบาสิิกา
และสิิริิวาอุุบาสิิกา เป็็นอััครอุุปััฏฐายิิกาพระมหามุุนีีทรงมีีพระองค์์สููง ๘๘ ศอก มีีพระรััศมีีสว่่างไสวไปทั่่�วทิิศเปรีียบดัังพระจัันทร์์ใน
หมู่่�ดาว ฉะนั้น�้ พระรััศมีขี องพระองค์์แผ่่ไปตลอดโยชน์์หนึ่่ง� โดยรอบ เหมืือนแก้ว้ มณีขี องพระเจ้้าจัักรพรรดิิ แผ่่ไปโยชน์์หนึ่่ง� ฉะนั้�้น ใน
กาลนั้�น้ มนุุษย์ท์ ั้้ง� หลายมีีอายุุเก้า้ หมื่่น� ปีพี ระองค์์ทรงดำำ�รงพระชนมายุอุ ยู่�เท่า่ นั้น�้ ทรงช่่วยให้้หมู่่�ชนข้้ามพ้้นวััฏฏสงสารได้้มากมาย พระ
ศาสนาของพระองค์์ คัับคั่�งไปด้ว้ ยพระอรหัันต์ท์ ั้ง�้ หลาย ล้ว้ นแต่ผ่ ู้้�บรรลุไุ ตรวิชิ ชา ฉฬภิิญญา และพลธรรมคงที่่� แม้้ท่า่ นทั้้ง� หมดนั้น้� ล้ว้ น
มีียศศัักดิ์�มากนัับไม่่ได้้ หลุุดพ้้นแล้้วไม่่มีีอุุปธิิ แสดงแสงสว่่างแห่่งญาณแล้้วนิิพพาน พระพุุทธสุุเมธชิินเจ้้าผู้้�ประเสริิฐ เสด็็จนิิพพาน ณ
เมธาราม พระธาตุุของพระองค์แ์ ผ่ก่ ระจััดกระจายไปในประเทศนั้้น� ๆ ฉะนี้้แ� ล.
จบสุุเมธพุทุ ธวงศ์์ที่่� ๑๑
ที่่�มา: ขุุ. อป. ๓๓/๑๒/๓๓๓ (พระไตรปิิฎกเล่ม่ ที่่� ๓๓ - ขุุททกนิกิ าย อปทาน ภาค ๒ พุุทธวงศ์์-จริิยาปิฎิ ก)
49
พระสุุชาตพุทุ ธเจ้้า
สุชุ าตพุทุ ธวงศ์ท์ ี่่� ๑๒
ว่่าด้้วยพระประวัตั ิพิ ระสุชุ าตพุทุ ธเจ้้า
ในมััณฑกััปนั้้�นแล มีพี ระพุุทธเจ้้าผู้้�เป็น็ นายกของโลกพระนามว่่าสุชุ าตะ มีพี ระหนุุดัังคางราชสีหี ์์ พระองค์์งาม มีพี ระคุณุ ประมาณไม่ไ่ ด้้
ยากที่่�จะเทีียมถึึง พระองค์ท์ รงงามรุ่�งเรืืองด้้วยพระสิิริทิ ุุกเมื่่�อ ดัังพระจัันทร์์หมดจดปราศจากมลทิิน เหมืือนพระอาทิิตย์ส์ ่่องแสงพระสััมพุุทธเจ้้า
ทรงบรรลุุพระโพธิิญาณ อัันอุุดมบริสิ ุทุ ธิ์แ� ล้ว้ ทรงประกาศพระธรรมจัักร ณ สุุมัังคลนคร เมื่อ�่ พระสุชุ าตบรมศาสดา ทรงแสดงธรรมอัันประเสริฐิ
ในพระธรรมเทศนาครั้้�งที่่� ๑ สััตว์์ได้ต้ รััสรู้�แปดสิบิ โกฏิิ ในกาลเมื่�่อพระองค์์เสด็็จเข้้าจำำ�พรรษา ณ เทวโลก ธรรมาภิสิ มััยครั้�ง้ ที่่� ๒ ได้ม้ ีแี ก่่ทวยเทพ
สามโกฏิิเจ็็ดแสน ในกาลเมื่่�อพระองค์์เสด็็จเข้้าไปยัังสำ�ำ นัักพระพุุทธบิิดา ธรรมาภิิสมััยครั้�้งที่่� ๓ ได้้มีีแก่่สััตว์์หกโกฏิิ พระสุุชาตบรมศาสดา ทรง
มีีการประชุุมพระภิิกษุุขีีณาสพผู้้�ปราศจากมลทิิน มีีจิิตสงบระงับ ผู้้�คงที่่� ๓ ครั้้�ง ครั้�้งที่่� ๑ พระภิิกษุุเหล่่านั้�้นล้้วนแต่่บรรลุุอภิิญญาและพลธรรม
ผู้�้ไม่่ต้้องไปในภพน้้อยภพใหญ่่ มาประชุุมกัันหกโกฏิิ ครั้้�งที่่� ๒ ในกาลนั้้�น พระพิิชิิตมารเสด็็จลงจากเทวโลก พระภิิกษุุขีีณาสพมาประชุุมกัันห้้า
โกฏิิ ครั้้�งที่่� ๓ พระอััครสาวกของพระสััมพุุทธเจ้้าผู้้�ประเสริิฐกว่่านรชนเข้้าเฝ้้าพร้้อมด้้วยพระขีีณาสพสี่�แสน สมััยนั้�้น เราเป็็นพระเจ้้าจัักรพรรดิิ
ผู้้�มีพลนิกิ ายมาก เป็น็ ใหญ่่ในทวีีปทั้ง�้ สี่� เหาะไปในอากาศ เราถวายราชสมบััติิใหญ่่ในทวีปี ทั้�้งสี่� และรััตนะ ๗ ประการ อัันประเสริิฐในพระพุทุ ธเจ้้า
แล้้วออกบวชในสำำ�นัักของพระองค์์ พวกคนรัักษาอารามในชนบท นำ�ำ เอาบิิณฑบาต เสนาสนะ และคิิลานปััจจััย มาถวายแก่่ภิิกษุุสงฆ์์เนืืองๆ
แม้้พระพุุทธเจ้้าผู้้�เป็็นใหญ่่ในหมื่�่นโลกธาตุุพระองค์์นั้�้น ก็็ทรงพยากรณ์์เราในกาลนั้้�นว่่า ในสามหมื่่�นกััป ผู้้�นี้�จัักได้้เป็็นพระพุุทธเจ้้าในโลก .........
ข้้ามแม่่น้ำ��ำ ใหญ่่
ฉะนั้�้น เราได้้ฟัังพระพุุทธพยากรณ์์นั้้�นแล้้ว ยัังความยิินดีีให้้เกิิดอย่่างยิ่�ง ได้้อธิิษฐานวััตรอย่่างยอดเยี่�ยม ในการบำ�ำ เพ็็ญบารมีี ๑๐
ประการ เราเล่่าเรีียนพระสููตรและพระวินิ ััย อัันเป็็นนวัังคสััตถุุศาสน์์ทั้�้งปวงแล้้ว ทำ�ำ พระศาสนาของพระพิิชิิตมารให้้งาม เราเป็็นผู้้�ไม่่ประมาทใน
คำ�ำ สั่่�งสอนนั้้�น เจริิญพรหมวิิหารภาวนา ถึึงความสำำ�เร็็จในอภิิญญาแล้้ว ได้้ไปยัังพรหมโลก พระนครชื่่�อว่่าสุุมัังคละ พระบรมกษััตริิย์์พระนามว่่า
อุุคคตะ เป็็นพระพุทุ ธบิดิ า พระนางประภาวดีี เป็น็ พระพุุทธมารดา พระองค์์ทรงครอบครองอาคารสถานอยู่�เก้า้ พัันปีี ทรงมีีปราสาทอัันประเสริิฐ
๓ ปราสาท ชื่�่อสิิริิ อุุปสิิริิ และจัันทะ ทรงมีีพระสนมนารีีกำ�ำ นััลในสองหมื่น�่ สามพัันนาง ล้้วนประดัับประดาสวยงาม พระมเหสีีพระนามว่่าสิิริินัันทา
พระราชโอรสพระนามว่า่ อุุปเสนะ พระพิชิ ิิตมารทรงเห็็นนิิมิิต ๔ ประการ จึึงเสด็็จออกผนวชด้ว้ ยอััสวราชยานพระที่่�นั่่ง� ต้น้ ทรงบำำ�เพ็็ญเพีียรอยู่�
๙ เดืือนเต็็ม
พระสุุชาตมหาวีีรเจ้้าผู้�้เป็็นนายกของโลก อัันพรหมทููลอาราธนาแล้้ว ทรงประกาศพระธรรมจัักร ณ สุุมัังคลอุุทยานอัันประเสริิฐ ทรง
มีพี ระสุุทััสนเถระ และพระสุเุ ทวเถระ เป็น็ พระอััครสาวก พระเถระชื่่อ� ว่่านารทะ เป็็นพุุทธอุปุ ัฏั ฐาก พระนาคาเถรีแี ละพระนาคสมานาเถรีี เป็น็
พระอััครสาวิิกา ไม้้โพธิิพฤกษ์์ของพระองค์์เรีียกว่่าไม้้ไผ่่ใหญ่่ และโพธิิพฤกษ์์นั้�้นลำำ�ต้้นแข็็ง ไม่่เป็็นโพรง มีีใบแน่่นหนา ลำ�ำ ต้้นตรงใหญ่่น่่าดููน่่าชม
น่า่ รื่่�นรมย์์ใจ ต้้นหนึ่่ง� เจริิญงอกงามแล้ว้ แตกกิ่�งสาขาออกไป ไม้้โพธิิพฤกษ์์ย่่อมงามเหมืือนดัังหางนกยูงู ที่่�ผูกู เป็น็ กำ�ำ ฉะนั้น�้ ไม้ไ้ ผ่่นั้�น้ ไม่ม่ ีีหนาม แม้้
ช่อ่ งใหญ่่ก็็ไม่ม่ ี ี มีกีิ่�งชิิดไม่่ห่า่ งเงาทึบึ น่า่ รื่่�นรมย์ใ์ จ สุทุ ััตตอุุบาสกและจิิตตอุุบาสก เป็น็ อััครอุปุ ััฏฐาก สุภุ ััททาอุบุ าสิิกาและปทุุมาอุุบาสิกิ า เป็็นอััคร
อุุปััฏฐายิิกาพระพิิชิิตมารพระองค์์นั้้�นมีีพระองค์์สููง ๕๐ ศอก ทรงประกอบด้้วยพระอาการอัันประเสริิฐและพระคุุณทุุกอย่่าง ทรงมีีพระรััศมีีหา
เสมอเหมืือนมิิได้ ้ ซ่า่ นออกโดยรอบ ไม่ม่ ีปี ระมาณ ไม่ม่ ีีเทีียบเคียี ง หาอุุปมาเปรีียบมิิได้้ ครั้้ง� นั้้�น มนุุษย์ท์ ั้�้งหลายมีีอายุุเก้า้ หมื่�น่ ปีี พระองค์ท์ รงดำำ�รง
พระชนมายุุอยู่�เท่่านั้�้น ทรงช่่วยให้้หมู่่�ชนข้้ามพ้้นวััฏฏสงสารได้้มากมาย ในกาลนั้้�น พระศาสนางามวิิจิิตรด้้วยพระอรหัันต์์ทั้้�งหลาย ดัังคลื่�่นใน
สมุทุ รสาคร เหมืือนดาวในท้้องฟ้้า ฉะนั้�้น (พระศาสนาของพระพิชิ ิติ มารคัับคั่ง� ด้้วยพระอรหัันต์์ทั้้�งหลาย ผู้�บ้ รรลุไุ ตรวิชิ ชา ฉฬภิิญญาและพลธรรม
ผู้้�คงที่่�) พระพุุทธเจ้้าพระองค์์นั้้�น หาผู้�้เสมอเหมืือนมิิได้้และพระคุุณเหล่่านั้�้นหาเทีียบเคีียงมิิได้้ หายไปหมดสิ้้�นแล้้ว สัังขารทั้้�งปวงว่่างเปล่่าหนอ
พระพุุทธสุุชาตชินิ เจ้้าผู้้�ประเสริิฐ เสด็จ็ นิพิ พาน ณ เสลารามพระสถููปของพระองค์์ สูงู ๓ คาวุตุ ประดิิษฐานอยู่�ในเสลารามนั้้�น ฉะนี้้แ� ล.
จบสุชุ าตพุทุ ธวงศ์์ที่่� ๑๒
ที่่ม� า: ขุุ. อป. ๓๓/๑๓/๓๓๕ (พระไตรปิฎิ กเล่ม่ ที่่� ๓๓ - ขุุททกนิกิ าย อปทาน ภาค ๒ พุุทธวงศ์์-จริยิ าปิฎิ ก)
51
พระปิยิ ทััสสีีพุุทธเจ้า้
ปิยิ ทัสั สีพี ุทุ ธวงศ์์ที่่� ๑๓
ว่่าด้้วยพระประวัตั ิพิ ระปิยิ ทัสั สีพี ุทุ ธเจ้า้
สมััยต่อ่ มาจากพระพุทุ ธเจ้้า พระนามว่่าสุุชาต พระสยััมภูู พระนามว่่าปิิยทััสสีี ผู้้เ� ป็น็ นายกของโลก ยากที่่จ� ะเทีียมทััน
หา ผู้เ้� สมอเหมืือนมิิได้ ้ มียี ศมาก แม้้พระพุุทธเจ้า้ ผู้ท�้ รงยศนัับมิิได้้พระองค์น์ ั้น้� ทรงรุ่�งเรืืองดัังพระอาทิติ ย์์ ทรงกำ�ำ จััดความมืืดทั้ง�้
ปวงแล้้ว ทรงประกาศพระธรรมจัักร แม้พ้ ระองค์์ก็ท็ รงสั่ง� สอนให้้สััตว์์ได้้ตรััสรู้�ธรรม ๓ ครั้ง้� ครั้ง้� ที่่� ๑ ธรรมาภิสิ มััยได้ม้ ีแี ก่่สััตว์์
แสนโกฏิิ ท้้าวสุุทััสนเทวราชมากราบทููลถึึงมิิจฉาทิิฏฐิิ เมื่�่อพระศาสดาจะทรงบรรเทาทิิฏฐิิของท้้าวเทวราชนั้้�น ทรงแสดงธรรม
ครั้�ง้ นั้�้น มหาชนมาประชุุมสัันนิิบาตกัันมากมาย ธรรมาภิสิ มััยครั้�ง้ ที่่� ๒ ได้ม้ ีีแก่ส่ ััตว์์เก้้าพัันโกฏิิ ในคราวที่่�พระศาสดาผู้้�เป็น็ สารถีี
ฝึึกนรชน ทรงปราบช้า้ งโทนมุุข ธรรมาภิิสมััยครั้�ง้ ที่่� ๓ ได้ม้ ีแี ก่ส่ ััตว์์แปดหมื่่�นโกฏิิ แม้้พระปิิยทััสสีพี ุุทธเจ้า้ พระองค์น์ ั้�น้ ก็็มีีการ
ประชุมุ พระภิิกษุุขีีณาสพ ๓ ครั้ง้� ครั้้ง� ที่่� ๑ พระภิกิ ษุุขีณี าสพมาประชุมุ กัันแสนโกฏิิ ครั้ง�้ ที่่� ๒ ต่อ่ แต่น่ ั้้�น พระภิกิ ษุุขีณี าสพมา
ประชุมุ กัันเก้า้ สิิบโกฏิ ิ ครั้�้งที่่� ๓ พระภิิกษุขุ ีีณาสพมาประชุุมกัันแปดสิบิ โกฏิิ สมััยนั้�้น เราเป็็นมาณพชื่�่อว่า่ กััสสปะเป็็นผู้�้เล่่าเรีียน
ทรงจำ�ำ มนต์์ รู้้�จบไตรเพท เราได้้ฟัังธรรมของพระองค์์แล้้ว เกิิดความเลื่่�อมใส ได้้บริิจาคทรััพย์์แสนโกฏิิสร้้างสัังฆารามถวาย
ครั้น�้ ถวายอารามแก่พ่ ระองค์์แล้้ว มีีใจยิินดีีโสมนััส ได้ส้ มาทานสรณะและเบญจศีีลกระทำำ�ให้ม้ั่น� แม้้พระพุุทธเจ้้าพระองค์น์ ั้�น้ ก็็
ประทัับนั่่�งท่า่ มกลางสงฆ์์ ทรงพยากรณ์เ์ ราว่า่ ในพัันแปดร้อ้ ยกััป ผู้้�นี้�จัักได้้เป็น็ พระพุทุ ธเจ้้าในโลก .......... ข้า้ มแม่น่ ้ำำ��ใหญ่่
ฉะนั้้�น เราได้้ฟัังพระพุุทธพยากรณ์์แม้้นั้้�นแล้้ว ก็็ยัังจิิตให้้เลื่่�อมใสอย่่างยิ่�ง ได้้อธิิษฐานวััตรในการบำำ�เพ็็ญบารมีี
๑๐ ประการให้้ยิ่�งขึ้�น พระนครชื่่�อว่่าสุุธััญญะ พระบรมกษััตริิย์์ พระนามว่่าสุุทััตตะ เป็็นพระชนกของพระปิิยทััสสีี
ศาสดา พระนางสุุจัันทา เป็็นพระชนนีีพระองค์์ทรงครอบครองอาคารสถานอยู่�เก้้าพัันปีี ทรงมีีปราสาทอัันประเสริิฐ ๓
ปราสาท ชื่�อ่ สุนุ ิิมมิิละ วิิมละ และคิริ ิคิ ุหุ า ทรงมีพี ระสนมนารีกี ำ�ำ นััลในสามหมื่น่� สามพัันนาง ล้ว้ นประดัับประดาสวยงาม พระ
มเหสีพี ระนามว่า่ วิมิ ลา พระราชโอรสพระนามว่า่ กััญจนาเวฬะพระองค์ท์ รงเห็น็ นิิมิิต ๔ ประการ จึึงเสด็จ็ ออกผนวชด้ว้ ยราชรถ
ทรง ทรงบำำ�เพ็็ญเพีียรอยู่� ๖ เดืือนเต็็ม
พระปิิยทััสสีีมหามุุนีีมหาวีีรเจ้้าอัันพรหมทููลอาราธนาแล้้ว ทรงประกาศพระธรรมจัักร ณ อุุสภอุุทยานอัันรื่�่นรมย์์ใจ
ทรงมีีพระปาลิิตเถระและพระสรรพทััสสีีเถระเป็็นพระอััครสาวก พระเถระชื่�อ่ ว่า่ โสภิติ ะ เป็็นพุุทธอุปุ ััฏฐาก พระสุชุ าตาเถรีีและ
พระธรรมทินิ นาเถรีี เป็น็ พระอััครสาวิกิ า ไม้้โพธิพิ ฤกษ์ข์ องพระองค์เ์ รียี กชื่อ�่ ว่า่ ต้น้ กุ่�ม สัันทกอุบุ าสกและธรรมิกิ อุุบาสกเป็็นอััคร
อุุปััฏฐาก วิิสาขาอุุบาสิิกาและธรรมทิินนาอุุบาสิิกาเป็็นอััครอุุปััฏฐายิิกา พระพุุทธเจ้้าผู้�้ทรงยศนัับมิิได้้พระองค์์นั้้�น ทรงมีีพระ
ลัักษณะอัันประเสริฐิ ๓๒ ประการ สููง ๘๐ ศอก ปรากฏดัังพญารััง รััศมีขี องพระบรมศาสดาซึ่�่งหาผู้เ้� สมอมิิได้้พระองค์น์ ั้น้� แสง
ไฟ รััศมีีพระจัันทร์์และพระอาทิิตย์์ ไม่่เปรีียบปานเลย แม้้พระพุุทธเจ้้าผู้้�มีพระจัักษุุพระองค์น์ ั้�้น ทรงดำำ�รงอยู่�ในโลกเก้้าหมื่�่นปีี
เท่่ากัับอายุุของมนุุษย์์ทั้้�งหลาย แม้้พระพุุทธเจ้้าซึ่่�งหาผู้�้เสมอเหมืือนมิิได้้พระองค์์นั้้�น แม้้คู่�พระอััครสาวกซึ่่�งไม่่มีีผู้้�เทีียบเคีียง
เหล่่านั้�้นหายไปหมดสิ้้น� แล้้ว สัังขารทั้�้งปวงว่่างเปล่า่ หนอ พระปิยิ ทััสสีีมุนุ ีีผู้้ป� ระเสริิฐ เสด็จ็ นิิพพาน ณ อััสสััตถาราม พระสถูปู
ของพระองค์์สูงู ๓ โยชน์์ ประดิิษฐาน ณ อััสสััตถารามนั้�น้ ฉะนี้้แ� ล.
จบปิยิ ทััสสีีพุุทธวงศ์์ที่่� ๑๓
ที่่�มา: ขุ.ุ อป. ๓๓/๑๔/๓๓๘ (พระไตรปิิฎกเล่ม่ ที่่� ๓๓ - ขุุททกนิกิ าย อปทาน ภาค ๒ พุุทธวงศ์์-จริิยาปิฎิ ก)
53
พระอัตั ถทัสั สีีพุทุ ธเจ้้า
อััตถทััสสีพี ุุทธวงศ์ท์ ี่่� ๑๔
ว่่าด้ว้ ยพระประวััติิพระอััตถทัสั สีีพุทุ ธเจ้า้
ในมััณฑกััปนั้้�นแล มีีพระพุุทธเจ้้าผู้้�มีียศมากนามว่่าอััตถทััสสีี ทรงกำ�ำ จััดความมืืดใหญ่่ออกแล้้ว ทรงบรรลุุพระสััมโพธิิ
ญาณอัันสูงู สุุด พรหมทูลู อาราธนาแล้ว้ ทรงประกาศพระธรรมจัักร ทรงยัังหมื่น�่ โลกธาตุพุ ร้้อมทั้้�งเทวโลก ให้ด้ ื่่�มน้ำ�ำ� อมฤตธรรม
จนอิ่�มหนำ�ำ สำ�ำ ราญ แม้้พระองค์์ผู้�้เป็็นนาถะของโลกนั้�้น ก็็ทรงมีีการแสดงธรรมให้้สััตว์์ได้้ตรััสรู้� ๓ ครั้้�ง ธรรมาภิิสมััยครั้้�งที่่� ๑
ได้้มีีแก่่สััตว์์แสนโกฏิิ ในกาล เมื่�่อพระพุุทธอััตถทััสสีีเสด็็จจาริิกไปในเทวโลก ธรรมาภิิสมััยครั้้�งที่่� ๒ ได้้มีีแก่่ทวยเทพแสนโกฏิิ
อีกี ครั้ง�้ หนึ่่ง� เมื่่�อพระพุทุ ธเจ้า้ ทรงแสดงธรรมในสำำ�นัักพระพุทุ ธบิดิ า ธรรมาภิสิ มััยครั้ง�้ ที่่� ๓ ได้้มีแี ก่ ่ สััตว์์แสนโกฏิิ และพระบรม
ศาสดาพระองค์์นั้�น้ ก็็ทรงมีกี ารประชุุมพระภิกิ ษุุขีณี าสพ ผู้ป้� ราศจากมลทิิน มีีจิิตสงบระงับ ผู้้�คงที่่� ผู้้�หลุุดพ้น้ เพราะไม่่ถืือมั่น� ผู้�้
แสวงหาประโยชน์ใ์ หญ่่ ๓ ครั้้�ง ครั้้ง� ที่่� ๑ พระภิิกษุุขีีณาสพมาประชุุมกัันเก้้าหมื่่�นแปดพััน ครั้ง้� ที่่� ๒ พระภิกิ ษุขุ ีีณาสพมาประชุมุ
กัันแปดหมื่่�นแปดพััน ครั้�้งที่่� ๓ พระภิิกษุุขีีณาสพมาประชุุมกัันเจ็็ดหมื่�่นแปดพััน สมััยนั้้�น เราเป็็นชฎิิลผู้้�มีีตบะอัันรุ่�งเรืือง มีี
นามชื่อ่� ว่า่ สุุสิิมะ ประชาชนยกย่่องว่า่ เป็น็ ผู้้ป� ระเสริิฐสุุดในแผ่น่ ดินิ เรานำ�ำ ดอกมณฑารพ ดอกประทุุม ดอกปาริชิ าตอัันเป็น็ ทิพิ ย์์
จากเทวโลกมาบููชาพระสััมพุุทธเจ้้า แม้้พระพุุทธอััตถทััสสีีมหามุุนีพี ระองค์น์ ั้้น� ก็ท็ รงพยากรณ์์เราว่า่ ในพัันแปดร้้อยกััป ผู้้�นี้จ� ัักได้้
เป็็นพระพุทุ ธเจ้า้ ในโลก ... ข้้ามแม่่น้ำำ�� ใหญ่่
ฉะนั้้�น เราได้้ฟัังพระพุุทธพยากรณ์์แม้้นั้�้นแล้้ว ก็็มีีใจยิินดีีโสมนััส ได้้อธิิษฐานวััตรในการบำ�ำ เพ็็ญบารมีี
๑๐ ประการให้้ยิ่�งขึ้�น พระนครชื่�่อว่่าโสภณะ พระบรมกษััตริิย์์พระนามว่่าสาคระ เป็็นพระชนกของพระอััตถทััสสีีศาสดา
พระนางสุุทััสนา เป็็นพระชนนีี พระองค์์ทรงครอบครองอาคารสถานอยู่่�หมื่่�นปีี ทรงมีีปราสาทอัันประเสริิฐ ๓ ปราสาท ชื่�่อ
อมรคิิ สุุรคิิ และคิิริิพาหนะ ทรงมีีพระสนมนารีีกำำ�นััลในสามหมื่�่นสามพัันนางล้้วนประดัับประดาสวยงาม พระมเหสีี
พระนามว่่าวิิสาขาพระราชโอรสพระนามว่่าเสละ พระพิิชิิตมารทรงเห็็นนิิมิิต ๔ ประการจึึงเสด็็จออกผนวชด้้วยอััสวราชยาน
ทรงบำำ�เพ็็ญเพีียรอยู่� ๘ เดืือนเต็็ม
พระนราสภอััตถทััสสีีมหาวีีรเจ้้า ผู้้�มีีพระยศใหญ่่ อัันพรหมทููลอาราธนาแล้้ว ทรงประกาศพระธรรมจัักร ณ อโนมอุุ
ทยานทรงมีีพระสัันตเถระและพระอุุปสัันตเถระ เป็็นพระอััครสาวก พระเถระชื่่�อว่่าอภััยเป็็นพระพุุทธอุุปััฏฐาก พระธรรมา
เถรีีและสุุธรรมาเถรีี เป็็นพระอััครสาวิิกา ไม้้โพธิิพฤกษ์์ของพระองค์์เรีียกชื่�่อว่่าจำำ�ปา นกุุลอุุบาสกและนิิสภอุุบาสกเป็็นอััคร
อุุปัฏั ฐาก มกิลิ าอุุบาสิกิ าและสุุนัันทาอุบุ าสิิกาเป็็นอััครอุุปััฏฐายิิกา พระพุุทธเจ้า้ ซึ่�่งไม่ม่ ีผี ู้�เ้ สมอเหมืือนพระองค์น์ ั้น้� สููง ๘๐ ศอก
ทรงสง่่างามดัังพญารััง เหมืือนพระจัันทร์์เต็็มดวง มีีพระรััศมีีอัันประเสริิฐหลายร้้อยเป็็นปกติิ แผ่่ไปโยชน์์หนึ่่�งทั้้�งเบื้้�องบน
เบื้้�องต่ำำ�� ทั้�้งทิิศน้้อยทิิศใหญ่่ทุุกเมื่�่อ แม้้พระพุุทธมุุนีีผู้�้ประเสริิฐกว่่านรชน สููงสุุดกว่่าสรรพสััตว์์ ผู้้�มีจัักษุุ พระองค์์นั้้�นทรงดำ�ำ รง
อยู่�ในโลกแสนปีี แม้้พระองค์์ทรงแสดงพระรััศมีีอัันไม่่มีีสิ่�งอื่�่นเทีียมทัันให้้สว่่างไสว ไพโรจน์์ในโลกพร้้อมทั้�้งเทวโลกแล้้วก็็เสด็็จ
นิิพพานดัับไป ดัังไฟสิ้น� เชื้�อ ฉะนั้�น้ พระอััตถทััสสีีชินิ เจ้้าผู้�ป้ ระเสริิฐ เสด็จ็ นิพิ พาน ณ อโนมาราม พระธาตุุเรี่�ยรายแผ่่กว้า้ งไปใน
ประเทศนั้้น� ๆ ฉะนี้้�แล.
จบอััตถทััสสีีพุุทธวงศ์ท์ ี่่� ๑๔
ที่่�มา: ขุ.ุ อป. ๓๓/๑๕/๓๔๐ (พระไตรปิิฎกเล่่มที่่� ๓๓ - ขุุททกนิกิ าย อปทาน ภาค ๒ พุุทธวงศ์์-จริิยาปิิฎก)
55
พระธรรมทัสั สีีพุุทธเจ้้า
ธรรมทััสสีีพุุทธวงศ์์ที่่� ๑๕
ว่า่ ด้ว้ ยพระประวััติิพระธรรมทััสสีีพุุทธเจ้า้
ในมััณฑกััปนั้้�นแล มีีพระพุุทธเจ้้าผู้้�มีียศมากพระนามว่่าธรรมทััสสีีทรงกำ�ำ จััดความมืืดตื้้�อแล้้ว ทรงรุ่�งเรืืองอย่่างยิ่�ง ใน
โลกพร้อ้ มทั้ง้� เทวโลก แม้ใ้ นความที่่�พระองค์์ผู้้�มีเดชไม่่มีเี ทียี บนั้�น้ ทรงประกาศพระธรรมจัักร ธรรมาภิสิ มััยครั้�้งที่่� ๑ ได้้มีีแก่่สััตว์์
แสนโกฏิิ ในคราวเมื่่�อพระพุุทธธรรมทััสสีีทรงแนะนำ�ำ สญชััยฤาษีี ธรรมาภิิสมััยครั้้�งที่่� ๒ ได้้มีีแก่่สััตว์์เก้้าสิิบโกฏิิ ในคราวเมื่�่อ
ท้้าวสัักกะพร้้อมด้้วยบริิษััทเสด็็จเข้้าเฝ้้าพระบรมศาสดา ธรรมาภิิสมััยครั้้�งที่่� ๓ ได้้มีีแก่่สััตว์์แปดสิิบโกฏิิ แม้้พระบรมศาสดา
พระองค์์นั้้�น ก็็ทรงมีีการประชุุมพระภิิกษุุขีีณาสพผู้�้ปราศจากมลทิิน ผู้้�มีีจิิตสงบ คงที่่� ๓ ครั้้�ง ครั้�้งที่่� ๑ เมื่่�อพระพุุทธธรรม
ทััสสีีทรงจำ�ำ พรรษา ณ สมณนคร พระภิิกษุุขีีณาสพมาประชุุมกัันพัันโกฏิิ ครั้้�งที่่� ๒ เมื่่�อพระพุุทธเจ้้าเสด็็จจากเทวโลกมายััง
มนุุษยโลก แม้้ครั้้�งนั้�้น พระภิิกษุุขีีณาสพมาประชุุมกัันร้้อยโกฏิิครั้้�งที่่� ๓ เมื่่�อพระพุุทธเจ้้าทรงประกาศธุุดงคคุุณ ครั้�้งนั้้�นพระ
ภิกิ ษุุขีีณาสพมาประชุุมกัันแปดสิบิ โกฏิิ สมััยนั้น�้ เราเป็็นท้้าวปุรุ ิินททสัักกเทวราช ได้บ้ ูชู าพระพุุทธเจ้า้ พระองค์น์ ั้�้นด้้วยของหอม
มาลาและดนตรีีทิิพย์์ แม้พ้ ระพุุทธเจ้้าพระองค์น์ ั้�้นประทัับนั่่ง� ท่า่ มกลางสงฆ์ ์ ก็็ทรงพยากรณ์เ์ ราในกาลนั้น�้ ว่่า ในพัันร้้อยแปดกััป
ผู้้�นี้จ� ัักได้้เป็น็ พระพุทุ ธเจ้้า ......ข้า้ มแม่น่ ้ำ�ำ� ใหญ่่
ฉะนั้้�น เราได้้ฟัังพระพุุทธพยากรณ์์ แม้้นั้�้นแล้้ว ก็็ยัังจิิตให้้เลื่่�อมใสอย่่างยิ่�ง ได้้อธิิษฐานวััตรในการบำำ�เพ็็ญ
บารมีี ๑๐ ประการยิ่�งขึ้�นไป พระนครชื่�่อว่่าสรณะ พระบรมกษััตริิย์์พระนามว่่าสรณะ เป็็นพระชนกของพระธรรมทััสสีี
ศาสดาพระนางสุุนัันทา เป็็นพระชนนีี พระองค์์ทรงครอบครองอาคารสถานอยู่�แปดพัันปีี ทรงมีีปราสาทอัันประเสริิฐ ๓
ปราสาท ชื่�่อว่่าอรชะ วิิรชะ และสุุทััสนะ มีีพระสนมนารีีกำำ�นััลในสี่�หมื่่�น ล้้วนประดัับประดาสวยงาม พระมเหสีีพระนามว่่า
วิิจิิโกลีี พระราชโอรสพระนามว่่าปุุญญวััฑฒนะ พระองค์์ทรงเห็็นนิิมิิต ๔ ประการ จึึงเสด็็จออกผนวชด้้วยปราสาท ได้้ทรง
บำำ�เพ็ญ็ เพีียรอยู่� ๗ วััน
พระธรรมทััสสีีนราสภมหาวีีรเจ้้า ผู้้�สูงสุุดกว่่านรชน อัันพรหมทููลอาราธนาแล้้ว ทรงประกาศพระธรรมจัักร ณ
มฤคทายวััน พระองค์์มีพี ระปทุุมเถระและพระปุุสสเทวเถระ เป็็นพระอััครสาวก พระเถระชื่่อ� ว่า่ สุทุ ััตตะ เป็น็ พระพุทุ ธอุุปัฏั ฐาก
พระเขมาเถรีีและพระสััจจนามาเถรีีเป็น็ พระอััครสาวิิกา ไม้โ้ พธิพิ ฤกษ์ข์ องพระองค์์เรียี กชื่�่อว่่าติิมพชาละ (มะพลัับ) สุุภััททอุบุ า
สกและกฏิิสสหอุบุ าสก เป็น็ อััครอุปุ ัฏั ฐากสาฬิสิ าอุุบาสิิกาและกฬิสิ สาอุบุ าสิิกา เป็็นอััครอุปุ ัฏั ฐายิิกา แม้พ้ ระพุุทธเจ้า้ ผู้ไ้� ม่ม่ ีใี คร
เสมอเหมืือนพระองค์์นั้�น้ สูงู ๘๐ ศอก ทรงมีีพระเดชรุ่�งเรืืองอย่่างยิ่ง� แผ่ไ่ ปในหมื่�่นธาตุุ พระองค์์งามสง่่า ดัังพญารัังมีีดอกบาน
เหมืือนสายฟ้า้ ในอากาศ ดุุจพระอาทิติ ย์์ในเวลาเที่่�ยง ฉะนั้น�้ แม้พ้ ระพุุทธเจ้้าผู้้�มีพระจัักษุ ุ มีพี ระเดชไม่ม่ ีีเทียี บเคียี ง ทรงดำำ�รง
พระชนมชีีพอยู่�สม่ำ��ำ เสมออยู่�ในโลกแสนปีี ทรงแสดงพระรััศมีีสว่่างไสว ทำ�ำ พระศาสนาให้้ปราศจากมลทิิน เสด็็จนิิพพานพร้้อม
กัับพระสาวก ดัังพระจัันทร์ล์ ัับไปในท้้องฟ้้า ฉะนั้�้น พระธรรมทััสสีมี หาวีีรเจ้า้ เสด็จ็ นิพิ พาน ณ เกสาราม พระสถููปอัันประเสริิฐ
ของพระองค์์ สููง ๓ โยชน์์ ฉะนี้้�แล.
จบธรรมทััสสีีพุทุ ธวงศ์ท์ ี่่� ๑๕
ที่่�มา: ขุุ. อป. ๓๓/๑๖/๓๔๒ (พระไตรปิฎิ กเล่่มที่่� ๓๓ - ขุุททกนิกิ าย อปทาน ภาค ๒ พุุทธวงศ์์-จริยิ าปิฎิ ก)
57
พระสิิทธััตถพุทุ ธเจ้้า
สิิทธัตั ถพุุทธวงศ์์ที่่� ๑๖
ว่่าด้ว้ ยพระประวััติพิ ระสิิทธัตั ถพุุทธเจ้้า
สมััยต่่อมาจากพระธรรมทััสสีีพุุทธเจ้้า มีีพระพุุทธเจ้้าพระนามว่่าสิิทธััตถะ ทรงกำ�ำ จััดความมืืดทั้�้งปวง เหมืือน
พระอาทิิตย์์อุุทััย ฉะนั้้�น แม้้พระองค์์ทรงบรรลุุสััมโพธิิญาณแล้้ว ก็็ทรงช่่วยหมู่่�มนุุษย์์ พร้้อมด้้วยเทวดาให้้ข้้ามพ้้นวััฏฏสงสาร
ทรงยัังฝนคืือธรรมให้ต้ ก ดัับความร้้อนให้้แก่โ่ ลกพร้อ้ มด้ว้ ยเทวโลก แม้้พระองค์์ผู้้�มีเดชไม่ม่ ีเี ทียี บเคีียงก็ต็ รััสพระธรรมเทศนาให้้
สััตว์์ได้้ตรััสรู้�ธรรม ๓ ครั้้ง� ธรรมาภิิสมััย ครั้้�งที่่� ๑ ได้ม้ ีีแก่ส่ ััตว์์แสนโกฏิิ ในคราวเมื่่อ� พระพุุทธเจ้้าพระองค์น์ ั้้น� ทรงตีีกลองอมฤต
เภรีีที่่�ภีีมรััฐ ธรรมาภิิสมััยครั้�้งที่่� ๒ ได้้มีีแก่่สััตว์์เก้้าสิิบโกฏิิ ในคราวเมื่่�อพระพุุทธเจ้้าผู้้�อุดมกว่่านรชนพระองค์์นั้�้นทรงแสดงธร
รมที่่�เวภารบรรพต ธรรมาภิิสมััยครั้้�งที่่� ๓ ได้้มีีแก่่สััตว์์เก้้าสิิบโกฏิิ พระสิิทธััตถบรมศาสดาทรงมีีการประชุุมพระภิิกษุุขีีณาสพ
ผู้�้ปราศจากมลทิิน มีีจิิตสงบระงั บ ผู้้�คงที่่� ๓ ครั้้�ง สถานที่่� ที่่�พระภิิกษุุผู้�้ปราศจากมลทิิน มาประชุุมกััน ๓ แห่่ง แห่่งที่่� ๑
พระภิิกษุุร้้อยโกฏิิ แห่่งที่่� ๒ เก้้าสิิบโกฏิิ และแห่่งที่่� ๓ แปดสิิบโกฏิิสมััยนั้้�น เราเป็็นดาบสชื่่�อว่่ามงคล มีีเดชอัันรุ่�งเรืืองยากที่่�
ผู้้�อื่�นจะข่่มได้้ประกอบด้้วยกำำ�ลัังแห่่งอภิิญญา เราได้้นำำ�เอาผลหว้้ามาถวายแด่่พระสิิทธััตถสััมพุุทธเจ้้า พระองค์์ทรงรัับแล้้ว
ได้้ตรััสพระดำำ�รััสนี้้ว� ่่าจงดููชฎิลิ ดาบสผู้้�มีตบะรุ่�งเรืืองนี้้� ในกััปที่่� ๙๔ แก่่กััปนี้้� ดาบสนี้้จ� ัักได้เ้ ป็็นพระพุทุ ธเจ้า้ ในโลก ......ข้้ามแม่น่ ้ำำ��
ใหญ่่
ฉะนั้�้น เราได้้ฟัังพระพุุทธพยากรณ์์แม้้นั้้�นแล้้ว ก็็ยัังจิิตให้้เลื่�่อมใสอย่่างยิ่�ง ได้้อธิิษฐานวััตรในการบำำ�เพ็็ญบารมีี
๑๐ ประการยิ่�งขึ้�น พระนครชื่�่อว่่าเวภาระ พระบรมกษััตริิย์์พระนามว่่าอุุเทน เป็็นพระชนกของพระสิิทธััตถบรมศาสดา
พระนางสุุผััสสา เป็็นพระชนนีีพระองค์์ทรงครอบครองอาคารสถานอยู่่�หมื่่�นปีี ทรงมีีปราสาทอัันประเสริิฐ ๓ ปราสาท
ชื่อ�่ โกกาสะ อุุปละ และโกกนุุทะ ทรงมีีพระสนมนารีกี ำ�ำ นััลในสี่�หมื่�น่ แปดพัันนาง ล้ว้ นประดัับประดาสวยงามพระมเหสีพี ระนาม
ว่า่ สุุมนา พระราชโอรสพระนามว่่าอนูปู มะ พระองค์์ทรงเห็็นนิิมิิต ๔ ประการ จึงึ เสด็จ็ ออกผนวชด้ว้ ยวอทองทรงบำำ�เพ็็ญเพีียร
อยู่� ๑๐ เดืือนเต็ม็
พระสิิทธััตถมหาวีีรเจ้้าผู้้�เป็็นนายกของโลก อุุดมกว่่านรชน อัันพรหมทููลอาราธนาแล้้ว ทรงประกาศพระธรรมจัักรที่่�
มฤคทายวััน ทรงมีีพระสััมพลเถระและพระสุุมิติ ตเถระ เป็็นพระอััครสาวก พระเถระชื่อ่� ว่่าเรวตะ เป็น็ พระพุทุ ธอุุปัฏั ฐาก พระ
สีีวลาเถรีีและพระสุุรามาเถรีี เป็็นพระอััครสาวิิกาไม้้โพธิิพฤกษ์์ของพระองค์์เรีียกชื่่�อว่่ากรรณิิการ์์ สุุปปิิยอุุบาสกและสััมพุุทธ
อุุบาสกเป็็นอััครอุุปััฏฐาก รััมมาอุุบาสิิกาและสุุรััมมาอุุบาสิิกา เป็็นอััครอุุปััฏฐายิิกา พระพุุทธเจ้้าพระองค์์นั้้�น สููง ๖๐ ศอก
พระองค์์งามเปล่่งปลั่�งดั่�งทองคำำ�ล้ำ�ำ� ค่่า รุ่่�งเรืืองไปในหมื่�่นโลกธาตุุ พระพุุทธเจ้้าผู้้�มีีพระจัักษุุ ทรงพระคุุณไม่่มีีผู้้�เสมอเหมืือน
ไม่่มีีบุุคคลเปรีียบเทีียบถึึง ทรงดำ�ำ รงอยู่�ในโลกแสนปีี พระองค์์ทรงแสดงพระรััศมีีอัันไพบููลย์์ ทรงยัังพระสาวกทั้้�งหลายให้้บาน
สะพรั่�งทรงเยื้�องกรายงดงามด้้วยสมาบััติิอัันประเสริิฐ แล้้วเสด็็จนิิพพาน พร้้อมด้้วยพระสาวก พระสิิทธััตถพุุทธเจ้้าผู้�้เป็็นมุุนีี
ประเสริิฐเสด็จ็ นิพิ พาน ณ อโนมาราม พระสถูปู อัันประเสริิฐของพระองค์ ์ สูงู ๔ โยชน์์ ประดิษิ ฐานอยู่�ที่�อโนมาราม ฉะนี้้แ� ล.
จบสิิทธััตถพุทุ ธวงศ์์ที่่� ๑๖
ที่่�มา: ขุ.ุ อป. ๓๓/๑๗/๓๔๔ (พระไตรปิิฎกเล่ม่ ที่่� ๓๓ - ขุุททกนิิกาย อปทาน ภาค ๒ พุุทธวงศ์์-จริยิ าปิฎิ ก)
59
พระติสิ สพุทุ ธเจ้้า
ติิสสพุทุ ธวงศ์์ที่่� ๑๗
ว่่าด้ว้ ยพระประวัตั ิิพระติิสสพุุทธเจ้า้
ในกััปต่่อมาจากพระสิิทธััตถพุุทธเจ้้า มีีพระพุุทธเจ้้าพระนามว่่าติิสสะผู้�้ไม่่มีีบุุคคลเปรีียบเสมอ มีีศีีลไม่่มีีที่่�สุุด ทรงยศ
นัับมิิได้้ เป็็นนายกชั้�้นเลิิศของโลก พระมหาวีีรเจ้้าผู้้�มีพระจัักษุุ ผู้ท�้ รงอนุุเคราะห์์ เสด็็จอุุบััติิขึ้น� ในโลก กำำ�จััดความมืืดมน ฉาย
พระรััศมีีให้้มนุุษยโลกพร้้อมทั้�้งเทวโลกสว่่างไสว แม้้พระพุุทธเจ้้าพระองค์์นั้้�น ก็็ทรงมีีฤทธิ์� ศีีล และสมาธิิ ไม่่มีีสิ่�งอื่�่นเทีียมถึึง
ทรงบรรลุุถึึงความสำำ�เร็็จในธรรมทั้้�งปวงแล้้ว ทรงประกาศพระธรรมจัักร พระองค์์ทรงแสดงธรรมสั่�งสอนถึึงความบริิสุุทธิ์�ไปใน
หมื่น่� โลกธาตุุ ในพระธรรมเทศนาครั้ง�้ ที่่� ๑ สััตว์์ได้ต้ รััสรู้�ร้อยโกฏิิ ครั้�้งที่่� ๒ เก้้าสิิบโกฏิ ิ ครั้�ง้ ที่่� ๓ หกสิิบโกฏิิ ครั้้ง� นั้้�น พระองค์์
ทรงเปลื้�องมนุุษย์์และเทวดาที่่�มาประชุุมกัันให้้หลุุดพ้้นจากกิิเลสเครื่�่องผููก พระองค์์ทรงมีีการประชุุมพระภิิกษุุขีีณาสพ
ผู้�้ปราศจากมลทิิน ผู้้�มีจิติ สงบระงับ ผู้้�คงที่่� ๓ ครั้�้ง ครั้�ง้ ที่่� ๑ พระภิกิ ษุุขีีณาสพผู้ป้� ราศจากมลทินิ ผู้บ�้ านแล้้วด้ว้ ยวิมิ ุตุ ิิ มาประชุุม
กัันหนึ่่ง� แสน ครั้�ง้ ที่่� ๒ เก้้าโกฏิ ิ ครั้ง้� ที่่� ๓ แปดโกฏิิ สมััยนั้น�้ เราเป็น็ พระมหากษััตริยิ ์พ์ ระนามว่่าสุุชาต ละทิ้้�งโภคสมบััติเิ ป็น็ อัันมาก
แล้้ว ออกบวชเป็็นฤาษีี เมื่อ�่ เราบวชแล้้ว พระพุุทธเจ้า้ ผู้�เ้ ป็น็ นายกของโลกจึงึ เสด็จ็ อุุบััติิ เพราะได้้ฟังั เสียี งว่า่ พุทุ โธ ปีตี ิิจึงึ เกิิดแก่่
เรา เราผู้้�กำ�จััดมานะแล้ว้ เอามืือทั้�ง้ สองประคองดอกมณฑารพ ดอกปทุุม และดอกปาริิชาต เข้้าไปเฝ้้า เราเอาดอกไม้้นั้�้นถืือกั้้�น
เป็น็ ร่ม่ ให้้พระติิสสชิินเจ้า้ ผู้แ�้ วดล้้อมด้ว้ ยพระรััศมีอี ัันปรากฏ ผู้้เ� ป็น็ นายกชั้น้� เลิิศของโลก ในกาลนั้�้น แม้พ้ ระองค์ก์ ็็ประทัับนั่่ง�
ท่่ามกลางประชุมุ ชน ทรงพยากรณ์์เราว่า่ ในกััปที่่� ๙๒ แต่่กััปนี้้� ผู้้�นี้�จัักได้เ้ ป็็นพระพุุทธเจ้า้ ในโลก ......... ข้้ามแม่น่ ้ำ�ำ�ใหญ่่
ฉะนั้้�น เราได้้ฟัังพระพุุทธพยากรณ์์แม้้นั้้�นแล้้วยัังจิิตให้้เลื่่�อมใสอย่่างยิ่�ง ได้้อธิิษฐานวััตรในการบำำ�เพ็็ญบารมีี
๑๐ ประการยิ่�งขึ้�น พระนครชื่�่อว่่าเขมกะ พระบรมกษััตริิย์์พระนามว่่าชนสัันทะ เป็็นพระชนกของพระติิสสศาสดา
พระนางปทุุมา เป็็นพระชนนีี พระองค์์ทรงครอบครองอาคารสถานอยู่�เจ็็ดพัันปีี ทรงมีีปราสาทอัันประเสริิฐ ๓ ปราสาท
ชื่่�อคุุณเสลา นาทิิยะ และนิิสภะทรงมีีพระสนมนารีีกำำ�นััลในสามหมื่่�นนาง ล้้วนประดัับประดาสวยงาม พระมเหสีีพระนาม
ว่่าสุุภััททา พระราชโอรสพระนามว่่าอานัันทะพระพิิชิิตมารทรงเห็็นนิิมิิต ๔ ประการ จึึงเสด็็จออกผนวชด้้วยอััสวราชยาน
ทรงบำำ�เพ็็ญเพีียรอยู่่�ครึ่่�งเดืือนเต็ม็
พระติิสสมหาวีีรเจ้้าผู้้�เป็็นนายกชั้�้นเลิิศของโลก อัันพรหมทููลอาราธนาแล้้ว ทรงประกาศพระธรรมจัักร ที่่�ยสวดีีทาย
วัันอัันประเสริิฐ ทรงมีีพระพรหมเทวเถระและพระอุุทยเถระ เป็็นพระอััครสาวก พระเถระชื่�่อว่่าสมคะ เป็็นพระพุทุ ธอุุปััฏฐาก
พระผุุสสาเถรีีและพระสุุทััตตาเถรีี เป็็นพระอััครสาวิิกา ไม้้โพธิิพฤกษ์์ของพระองค์์เรีียกชื่่�อว่่าไม้้ประดู่่� สััมพลอุุบาสกและศิิริิ
อุุบาสก เป็็นอััครอุุปััฏฐาก กิิสาโคตมีีอุุบาสิิกาและอุุปเสนาอุุบาสิิกา เป็็นอััครอุุปััฏฐายิิกา แม้้พระพุุทธชิินเจ้้าพระองค์์นั้�้น ก็็มีี
พระองค์ส์ ูงู ๖๐ ศอก ไม่ม่ ีีผู้้�เปรียี บ ไม่ม่ ีีผู้�เ้ สมอเหมืือนทรงปรากฏดัังขุนุ เขาหิิมวัันต์์ แม้้พระองค์์ผู้้�มีเดชหาเทียี บเคีียงมิิได้้มีีพระ
จัักษุุ ทรงมีีพระชนมายุุมาก ดำ�ำ รงอยู่�ในโลกแสนปีี พระองค์์ทรงเสวยพระยศใหญ่่ อุุดม ประเสริิฐสุุด ทรงรุ่�งเรืืองดัังกองไฟ
เสด็็จนิิพพานพร้้อมด้้วยพระสาวก พระองค์์เสด็็จนิิพพานพร้้อมด้้วยพระสาวกดัังเมฆหายไปเพราะลม น้ำ�ำ� ค้้างหายไปเพราะ
พระอาทิิตย์์ความมืืดหายไปเพราะแสงไฟ ฉะนั้�้น พระติิสสพุทุ ธเจ้้าผู้ป�้ ระเสริิฐเสด็จ็ นิพิ พาน ณ นัันทาราม พระสถูปู อัันประเสริฐิ
ของพระองค์์สูงู ๓ โยชน์์ ประดิษิ ฐานอยู่�ที่�นัันทารามนั้้น� ฉะนี้้แ� ล.
จบติิสสพุุทธวงศ์ท์ ี่่� ๑๗
ที่่�มา: ขุ.ุ อป. ๓๓/๑๘/๓๔๖ (พระไตรปิฎิ กเล่ม่ ที่่� ๓๓ - ขุุททกนิิกาย อปทาน ภาค ๒ พุุทธวงศ์์-จริยิ าปิฎิ ก)
61
พระปุสุ สพุทุ ธเจ้้า
ปุสุ สพุทุ ธวงศ์์ที่่� ๑๘
ว่า่ ด้ว้ ยพระประวัตั ิิพระปุสุ สพุุทธเจ้า้
ในมััณฑกััปนั้น้� แล ได้้มีพี ระศาสดาผู้้ย� อดเยี่�ยม ผู้ไ้� ม่ม่ ีใี ครเปรียี บเสมอเหมืือน พระนามว่่าปุุสสะ เป็น็ นายกชั้น้� เลิิศของ
โลก แม้้พระองค์์ก็็ทรงกำ�ำ จััดความมืืดทั้้�งปวง ทรงสางความรกชััฏเป็็นอัันมากแล้้ว ทรงยัังน้ำ��ำ อมฤตให้้ตก ช่่วยให้้มนุุษย์์พร้้อม
ด้้วยเทวดาได้้ดื่่�มจนสำ�ำ ราญ เมื่อ�่ พระองค์์ทรงประกาศพระธรรมจัักร ณ เดืือนผุุสสนัักขััตมงคล ธรรมาภิสิ มััยครั้ง้� ที่่� ๑ ได้้แก่่สััตว์์
แปดโกฏิิครั้�้งที่่� ๒ เก้า้ โกฏิ ิ ครั้้�งที่่� ๓ แปดโกฏิิ พระปุสุ สบรมศาสดา ทรงมีกี ารประชุมุ พระภิิกษุขุ ีีณาสพผู้้ป� ราศจากมลทิิน ผู้้�มี
จิิตระงับ ผู้้�คงที่่� ๓ ครั้้�ง ครั้�ง้ ที่่� ๑ พระภิิกษุขุ ีณี าสพผู้้�หลุุดพ้้นเพราะไม่ถ่ ืือมั่น� ผู้้�ตััดธรรมเครื่อ่� งสืืบต่่อขาด มาประชุุมกัันหกโกฏิิ
ครั้้�งที่่� ๒ ห้้าโกฏิิครั้�้งที่่� ๓ สี่่�โกฏิิ สมััยนั้�้น เราเป็็นกษััตริิย์์ทรงพระนามว่่าวิิชิิต ละทิ้้�งราชสมบััติิเป็็นอัันมากแล้้วออกผนวช
ในสำำ�นัักของพระองค์์ แม้้พระปุสุ สพุทุ ธเจ้า้ ผู้�้เป็น็ นายกชั้้�นเลิศิ ของโลกพระองค์น์ ั้้�น ก็็ทรงพยากรณ์เ์ ราว่า่ ในกััปที่่� ๙๒ แต่่กััปนี้้�
ผู้้�นี้�จัักได้เ้ ป็็นพระพุทุ ธเจ้้าในโลก .......ข้า้ มแม่น่ ้ำ��ำ ใหญ่่
ฉะนั้้�น เราได้้ฟัังพระพุุทธพยากรณ์์ แม้้นั้้�นแล้้ว ก็็ยัังจิิตให้้เลื่�่อมใสอย่่างยิ่�ง ได้้อธิิษฐานวััตรในการบำำ�เพ็็ญบารมีี
๑๐ ประการยิ่�งขึ้�น เราเล่่าเรีียนพระสููตรและพระวิินััยอัันเป็็นนวัังคสััตถุุศาสน์์จบทุุกอย่่างแล้้ว ยัังพระศาสนาของพระชิิน
เจ้้าให้้งาม เราเป็็นผู้้�ไม่่ประมาทในคำำ�สั่่�งสอนนั้้�น เจริิญพรหมวิิหารภาวนา ถึึงความสำ�ำ เร็็จในอภิิญญาแล้้ว ได้้ไปยัังพรหมโลก
พระนครชื่่�อว่่ากาสิิกะ พระบรมกษััตริิย์์พระนามว่่าชยเสนะ เป็็นพระชนกของพระปุุสสศาสดา พระนางสิิริิมา เป็็นพระชนนีี
พระองค์์ทรงครอบครองอาคารสถานอยู่�เก้้าพัันปีี ทรงมีีปราสาทอัันประเสริิฐ ๓ ปราสาท ชื่่�อว่่าคุุฬะ หัังสะ และสุุวรรณ
ดารา มีีพระสนมนารีีกำ�ำ นััลในสองหมื่่�นสามพัันนาง ล้้วนประดัับประดาสวยงาม พระมเหสีีพระนามว่่ากีีสาโคตมีี พระ
ราชโอรสพระนามว่่าอานัันทะ พระองค์์ทรงเห็็นนิิมิิต ๔ ประการ จึึงเสด็็จออกผนวชด้้วยคชสารราชยานทรงบำำ�เพ็็ญเพีียรอยู่�
๗ วััน
พระปุสุ สมหาวีรี เจ้้าผู้้�เป็น็ นายกชั้น้� เลิิศของโลก อุดุ มกว่่านรชน อัันพรหมทููลอาราธนาแล้ว้ ทรงประกาศพระธรรมจัักร
ณ มฤคทายวััน ทรงมีีพระสุุรัักขิิตเถระและพระธรรมเสนเถระ เป็็นพระอััครสาวก พระเถระชื่�่อสภิิยะ เป็็นพระพุุทธอุุปััฏฐาก
พระจาลาเถรีีและพระอุุปจาลาเถรีี เป็็นพระอััครสาวิิกา ไม้้โพธิิพฤกษ์์เรีียกกัันว่่าไม้้มะขามป้้อม อนััญชยอุุบาสกและวิิสาข
อุุบาสกเป็็นอััครอุุปััฏฐาก ปทุุมาอุุบาสิิกาและสิิริินาคาอุุบาสิิกา เป็็นอััครอุุปััฏฐายิิกา พระมุุนีีพระองค์์นั้้�นมีีพระองค์์สููง ๕๘
ศอก ทรงงามสง่่าดัังพระอาทิิตย์์ เหมืือนพระจัันทร์์เต็็มดวง ฉะนั้�้น ในกาลนั้้�น มนุุษย์์ทั้�้งหลายมีีอายุุเก้้าหมื่�่นปีี พระองค์์ทรง
ดำ�ำ รงพระชนมายุุอยู่�เพีียงนั้�้น ทรงช่่วยหมู่่�ชนให้้ข้้ามพ้้นวััฏฏสงสารได้้มากมาย พระศาสดาผู้้�มีีพระยศไม่่มีีเทีียมพระองค์์นั้�้น
ตรััสสอนสััตว์์เป็็นอัันมาก ทรงช่่วยให้้ประชาชนมากมายข้้ามไปแล้้ว พระองค์์เสด็็จนิิพพานพร้้อมด้้วยพระสาวก พระปุุสสชิิน
ศาสดาผู้้ป� ระเสริิฐเสด็จ็ นิพิ พาน ณ เสนาราม พระธาตุขุ องพระองค์์แผ่ไ่ พศาลไปในประเทศนั้้น� ฉะนี้้�แล.
จบปุุสสพุุทธวงศ์์ที่่� ๑๘
ที่่�มา: ขุ.ุ อป. ๓๓/๑๙/๓๔๘ (พระไตรปิิฎกเล่ม่ ที่่� ๓๓ - ขุุททกนิิกาย อปทาน ภาค ๒ พุทุ ธวงศ์์-จริยิ าปิฎิ ก)
63
พระวิิปัสั สีีพุุทธเจ้า้
วิปิ ััสสีีพุทุ ธวงศ์ท์ ี่่� ๑๙
ว่่าด้้วยพระประวัตั ิพิ ระวิิปัสั สีพี ุทุ ธเจ้้า
ในกััปต่่อมาจากพระปุุสสพุุทธเจ้้า มีีพระสััมพุุทธเจ้้าผู้้�สูงสุุดกว่่าสััตว์์ ผู้้�มีีจัักษุุ มีีพระนามว่่าวิิปััสสีี เสด็็จอุุบััติิขึ้�นในโลก
พระองค์์ทรงทำำ�ลายกระเปาะฟองไข่่คืืออวิิชชาแล้้ว ทรงบรรลุุสััมโพธิิญาณอัันอุุดม เสด็็จไปยัังพระนครพัันธุุมดีี เพื่่�อทรงประกาศ
พระธรรมจัักร ทรงประกาศพระธรรมจัักรให้้เทวดาและมนุุษย์์ได้้ตรััสรู้� ธรรมาภิิสมััยครั้้�งที่่� ๑ จะพึึงกล่่าวด้้วยการนัับมิิได้้ ทรง
ประกาศจตุุราริิยสััจในพระนครนั้้�น ธรรมาภิิสมััยครั้้�งที่่� ๒ ได้้มีีแก่่สััตว์์แปดหมื่่�นสี่�พัันมนุุษย์์แปดหมื่่�นสี่�พัันออกบวชตาม พระสััม
พุทุ ธเจ้้าพระองค์์ทรงแสดงธรรมแก่เ่ ขาผู้้ม� าถึึงอาราม พระชิินเจ้้าทรงตั้้ง� อยู่�ในเหตุุโดยการตรััสด้้วยอาการทั้�้งปวง แม้้มนุษุ ย์เ์ หล่า่ นั้้น�
ได้้บรรลุุธรรมอัันประเสริิฐเป็็นธรรมาภิิสมััยครั้�้งที่่� ๓ พระวิิปััสสีีบรมศาสดา ทรงมีีการประชุุมพระภิิกษุุขีีณาสพผู้�้ปราศจากมลทิิน
ผู้้�มีจิิตสงบระงับ ผู้้�คงที่่� ๓ ครั้ง้� ครั้้ง� ที่่� ๑ พระภิิกษุุขีณี าสพมาประชุมุ กัันหกโกฏิแิ ปดแสน ครั้้�งที่่� ๒ หนึ่่ง� แสน ครั้ง�้ ที่่� ๓ แปดหมื่่�น
พระสััมพุุทธเจ้้าทรงรุ่�งเรืืองอย่่างยิ่�งในท่่ามกลางหมู่่�พระภิิกษุุขีีณาสพนั้้�น สมััยนั้้�น เราเป็็นพระยานาคราชผู้้�มีฤทธิ์�มาก มีีบุุญ ทรง
ความรุ่�งเรืือง มีีนามชื่�่อว่่าอตุุละ ในกาลนั้�้นเราแวดล้้อมด้้วยนาคหลายโกฏิิเข้้าไปเฝ้้าพระพุุทธเจ้้าผู้�้เป็็นเชษฐบุุรุุษของโลก ประโคม
ดนตรีีทิพิ ย์์ถวาย ครั้้น� เข้้าเฝ้้าพระองค์ผ์ ู้้�เป็น็ นายกของโลกแล้ว้ เรานิิมนต์์พระองค์์แล้้ว ได้ถ้ วายตั่ง� ทองอัันวิจิ ิติ รด้้วยแก้ว้ มณีแี ละแก้ว้
มุุกดา ประดัับด้้วยอาภรณ์์ทั้�้งปวง แก่่พระองค์์ผู้�้เป็็นพระธรรมราชา แม้้พระพุุทธเจ้้าพระองค์น์ ั้�้น ประทัับนั่่�งท่่ามกลางสงฆ์์แล้้ว ก็็
ทรงพยากรณ์เ์ ราว่า่ ในกััปที่่� ๙๑ แต่ก่ ััปนี้้� ผู้้�นี้�จัักได้เ้ ป็็นพระพุุทธเจ้า้ ในโลก ........ข้า้ มแม่่น้ำ�ำ� ใหญ่่
ฉะนั้้�น เราได้้ฟังั พระพุุทธพยากรณ์์แม้้นั้้น� แล้ว้ ยัังจิิตให้้เลื่่�อมใสอย่่างยิ่ง� ได้้อธิษิ ฐานวััตรในการบำำ�เพ็็ญบารมีี ๑๐ ประการให้้
ยิ่�งขึ้น� ไป พระนครชื่่อ� ว่า่ พัันธุุมดีี พระบรมกษััตริิย์พ์ ระนามว่่าพัันธุมุ ะ เป็็นพระชนกของพระวิปิ ัสั สีบี รมศาสดา พระนางพัันธุมุ ดีี เป็็น
พระชนนีี พระองค์์ทรงครอบครองอาคารสถานอยู่�แปดพัันปีี ทรงมีีปราสาทอัันประเสริิฐ ๓ ปราสาท ชื่่�อนัันทะ สุนุ ัันทะ และสิิริิมา
ทรงมีพี ระสนมนารีีกำำ�นััลในสี่�หมื่�น่ สามพัันนาง ล้้วนประดัับประดาสวยงาม พระมเหสีีพระนามว่า่ สุุทััสนา พระราชโอรสพระนามว่่า
สมวััตตขัันธ์์ พระองค์์ทรงเห็็นนิมิ ิติ ๔ ประการ จึงึ เสด็จ็ ออกผนวชด้ว้ ยราชรถพระที่่น� ั่่�งทรงบำ�ำ เพ็็ญเพีียรอยู่� ๘ เดืือนเต็็ม
พระวิิปััสสีีมหาวีีรเจ้้าผู้้�เป็็นนายกของโลก อุุดมกว่่านรชน อัันพรหมทููลอาราธนาแล้้ว ทรงประกาศพระธรรมจัักร ณ
มฤคทายวััน ทรงมีีพระขัันธเถระและพระติิสสนามเถระ เป็็นพระอััครสาวก พระเถระชื่�่อว่่าอโสก เป็็นพระพุุทธอุุปััฏฐากพระจััน
ทาเถรีีและพระจัันทมิิตตาเถรีี เป็็นพระอััครสาวิิกา ไม้้โพธิิพฤกษ์์ของพระองค์์เรีียกกัันว่่าไม้้แคฝอย ปุุนััพพสุุมิิตตอุุบาสกและนาค
อุุบาสก เป็็นอััครอุุปััฏฐาก สิิริิมาอุุบาสิิกาและอุุตตราอุุบาสิิกา เป็็นอััครอุุปััฏฐายิิกา พระวิิปััสสีีสััมพุุทธเจ้้าผู้้�เป็็นนายกของโลกสููง
๘๐ ศอก พระองค์ม์ ีีพระรััศมีีเปล่ง่ ปลั่�ง แผ่ไ่ ป ๗ โยชน์์ โดยรอบ ครั้้ง� นั้น�้ พระพุุทธเจ้้ามีพี ระชนมายุุแปดหมื่�่นปีี พระองค์์ทรงดำำ�รง
อยู่�เท่่านั้้�น ทรงช่่วยหมู่่�ชนให้้ข้้ามพ้้นวััฏฏสงสารเป็็นอัันมาก ทรงเปลื้�องเทวดาและมนุุษย์์เป็็นอัันมากให้้พ้้นจากเครื่�่องผููก ตรััส
บอกทางและมิิใช่่ทางแก่่ปุุถุุชนที่่�เหลืือ ทรงแสดงแสงสว่่าง ทรงแสดงอมตบททรงรุ่�งเรืืองดัังกองไฟ แล้้วเสด็็จนิิพพานพร้้อมด้้วย
พระสาวก พระฤทธิ์�และบุุญอัันประเสริิฐ พระลัักษณะและลายจัันทรอัันสวยงามทุุกอย่่างหายไปสิ้�น สัังขารทั้้�งปวงว่่างเปล่่าหนอ
พระวิิปััสสิิวีีรเจ้้าผู้้�ประเสริิฐกว่่านรชน เสด็็จนิิพพาน ณ สุุมิิตตาราม พระสถููปอัันประเสริิฐของพระองค์์สููง ๗ โยชน์์ ประดิิษฐาน
อยู่� ณ สุุมิติ ตารามนั้้�น ฉะนี้้�แล.
จบวิิปััสสีีพุทุ ธวงศ์ท์ ี่่� ๑๙
ที่่�มา: ขุุ. อป. ๓๓/๒๐/๓๕๐ (พระไตรปิฎิ กเล่่มที่่� ๓๓ - ขุุททกนิกิ าย อปทาน ภาค ๒ พุทุ ธวงศ์์-จริยิ าปิฎิ ก)
65
พระสิิขีีพุทุ ธเจ้้า
สิิขีพี ุทุ ธวงศ์ท์ ี่่� ๒๐
ว่า่ ด้ว้ ยพระประวััติพิ ระสิิขีพี ุทุ ธเจ้า้
สมััยต่่อมาจากพระวิิปััสสีีสััมพุุทธเจ้้า พระสััมพุุทธเจ้้าผู้้�สูงสุุดกว่่าสััตว์์ ผู้้�ไม่่มีีบุุคคลเปรีียบเสมอ มีีพระนามว่่าสิิขีี
ทรงย่ำำ�� ยีีมารและเสนามารแล้้ว ทรงบรรลุุสััมโพธิิญาณอัันอุุดม ทรงประกาศพระธรรมจัักร เพื่่�ออนุุเคราะห์์แก่่สััตว์์ทั้้�งหลาย
เมื่�่อพระสิิขีีชิินเจ้้าผู้้�ประเสริิฐ ทรงประกาศพระธรรมจัักร ธรรมาภิสิ มััยครั้้�งที่่� ๑ ได้้มีีแก่่สััตว์์แสนโกฏิิ เมื่�่อพระองค์์ผู้้�ประเสริิฐ
กว่่าหมู่่�คณะ สููงสุุดกว่่านรชน ทรงแสดงธรรมอีีก ธรรมาภิิสมััยครั้�้งที่่� ๒ ได้้มีีแก่่สััตว์์เก้้าหมื่�่นโกฏิิ เมื่�่อพระองค์์ทรงแสดงยมก
ปาฏิิหาริิย์์ในโลกพร้้อมด้ว้ ยเทวโลกธรรมาภิิสมััยครั้ง�้ ที่่� ๓ ได้ม้ ีีแก่่สััตว์แ์ ปดหมื่�่นโกฏิิ แม้้พระสิขิ ีบี รมศาสดา ก็็ทรงมีกี ารประชุมุ
พระภิิกษุุขีีณาสพผู้้�ปราศจากมลทิินมีีจิิตสงบระงับผู้้�คงที่่� ๓ ครั้้�ง ครั้้�งที่่� ๑ พระภิิกษุุขีีณาสพมาประชุุมกัันหนึ่่�งแสน ครั้�้งที่่� ๒
แปดหมื่่�น ครั้้�งที่่� ๓ เจ็็ดหมื่่�น เปรีียบเหมืือนดอกปทุุมอัันเจริิญในน้ำำ�� น้ำ�ำ�เลี้�ยงไว้้ ฉะนั้�้น สมััยนั้้�นเราเป็็นกษััตริิย์์พระนามว่่า
อริินทมะ ได้้ถวายข้้าวและน้ำ��ำ ให้้พระสงฆ์์ มีีพระพุุทธเจ้้าเป็็นประธานฉัันจนเพีียงพอ ได้้ถวายผ้้าอย่่างดีีมากมายหลายโกฏิิผืืน
ได้้ถวายยานช้้างอัันประดัับแล้้ว แก่่พระสััมพุุทธเจ้้า เราได้้สร้้างยานช้้างให้้เป็็นของควรแก่่สมณะแล้้วนำ�ำ เข้้าไปถวาย เรายััง
ฉัันทะของเราซึ่่�งตั้้�งไว้้มั่น� เป็็นนิิตย์ใ์ ห้้เต็็ม แม้้พระพุุทธสิิขีีผู้�้เป็็นนายกชั้้�นเลิิศของโลก พระองค์์นั้�้นก็็ทรงพยากรณ์์เราว่่า ในกััปที่่�
๓๑ แต่่กััปนี้้� ผู้้�นี้�จัักได้เ้ ป็น็ พระพุทุ ธเจ้้าในโลก ...........ข้า้ มแม่น่ ้ำ�ำ� ใหญ่่
ฉะนั้้�นเราได้้ฟัังพระพุุทธพยากรณ์์แม้้นั้้�นแล้้ว ยัังจิิตให้้เลื่�่อมใสอย่่างยิ่�ง ได้้อธิิษฐานวััตรในการบำำ�เพ็็ญบารมีี
๑๐ ประการให้้ยิ่�งขึ้�นไป พระนครชื่่�อว่่าอรุุณวดีี พระบรมกษััตริิย์์พระนามว่่าอรุุณ เป็็นพระชนกของพระสีีขีีบรมศาสดา
พระนางประภาวดีีเป็็นพระชนนีีพระองค์์ทรงครอบครองอาคารสถานอยู่�เจ็็ดพัันปีี ทรงมีีปราสาทอัันประเสริิฐ ๓ ปราสาท
ชื่�่อสุุวััฑฒกะ คิิริิ และนารีีวาหนะ ทรงมีีพระสนมนารีีกำ�ำ นััลในสองหมื่่�นสี่�พัันนาง ล้้วนประดัับประดาสวยงาม พระมเหสีี
พระนามว่่าสรรพกามา พระราชโอรสพระนามว่่าอตุลุ ะ พระองค์ท์ รงเห็น็ นิิมิติ ๔ ประการ จึึงเสด็จ็ ออกผนวชด้้วยคชสารยาน
พระที่่�นั่่�งต้้น ทรงบำ�ำ เพ็็ญเพีียรอยู่� ๘ เดืือนเต็็ม
พระสิิขีีมหาวีีรเจ้้าผู้้�เป็็นนายกชั้้�นเลิิศของโลกอุุดมกว่่านรชน อัันพรหมทููลอาราธนาแล้้วทรงประกาศพระธรรมจัักร
ณ มฤคทายวััน ทรงมีีพระอภิิภููเถระ และพระสััมภวเถระเป็็นพระอััครสาวก พระเถระชื่�่อว่่าเขมัังกรเป็็นพระพุุทธอุุปััฏฐาก
พระมขีีลาเถรีีและพระปทุุมาเถรีีเป็็นพระอััครสาวิิกา ไม้้โพธิิพฤกษ์์ของพระองค์์ เรีียกกัันว่่า บุุณฑริิก [ไม้้กุ่�มบก] สิิริิวััฑฒ
อุุบาสกและนัันทอุุบาสกเป็็นอััครอุุปััฏฐากจิิตราอุุบาสิิกาและสููจิิตราอุุบาสิิกาเป็็นอััครอุุปััฏฐายิิกา พระพุุทธเจ้้าพระองค์์นั้้�น
มีีพระองค์์สููง ๗๐ ศอก มีีพระรััศมีีเปล่ง่ ปลั่ง� ดัังทองคำ�ำ ล้ำ��ำ ค่า่ มีพี ระลัักษณะอัันประเสริิฐ ๓๒ ประการ พระรััศมีี ของพระองค์์
ซ่่านออกไปจากพระวรกายด้้านละวาเนืืองนิิตย์์ พระรััศมีีนั้้�นเปล่่งออกไปยัังทิิศน้้อยทิิศใหญ่่ ๓ โยชน์์ พระองค์์มีีชนมายุุเจ็็ด
หมื่�่นปีี ทรงดำำ�รงอยู่�เท่่านั้�้น ทรงช่่วยให้้ประชุุมชนข้้ามพ้้นวััฏสงสารได้้มากมาย พระองค์์ทรงยัังฝนคืือธรรมให้้ตก ยัังมนุุษย์์
พร้้อมทั้้�งเทวดาให้้ชุ่�มชื่�่น ให้้บรรลุุความเกษมแล้้ว เสร็็จนิิพพานพร้้อมด้้วยพระสาวกพระลัักษณะอัันประเสริิฐ ๓๒ ประการ
อัันสมบููรณ์์ด้้วยอนุุพยััญชนะหายไปหมดสิ้้�นแล้้ว สัังขารทั้�้งปวงว่่างเปล่่าหนอ พระพุุทธสิิขีีมุุนีีผู้�้ประเสริิฐ เสด็็จนิิพพาน ณ
อััสสาราม พระสถููปอัันประเสริิฐของพระองค์์สูงู ๓ โยชน์์ ประดิษิ ฐานอยู่� ณ อััสสารามนั้้น� ฉะนี้้�แล.
จบสิิขีีพุทุ ธวงศ์์ที่่� ๒๐
ที่่�มา: ขุ.ุ อป. ๓๓/๒๑/๓๕๒ (พระไตรปิิฎกเล่ม่ ที่่� ๓๓ - ขุุททกนิิกาย อปทาน ภาค ๒ พุทุ ธวงศ์์-จริิยาปิฎิ ก)
67
พระเวสสภูพู ุุทธเจ้้า
เวสสภูพู ุุทธวงศ์ท์ ี่่� ๒๑
ว่า่ ด้ว้ ยพระประวัตั ิิพระเวสสภูพู ุทุ ธเจ้า้
ในมััณฑกััปนั้�้นแล พระพิิชิิตมารผู้้�ไม่่มีีบุุคคลเปรีียบเสมอ มีีพระนามชื่่�อว่่าเวสสภูู เสร็็จอุุบััติิขึ้�นในโลก พระเวสสภููผู้้�เป็็น
นายกของโลกทรงทราบว่่าไฟคืือราคะนี้้�เป็็นของร้้อนเป็็นแว่่นแคว้้นของตััณหา ทรงตััดกิิเลสดัังช้้างตััดเชืือกแล้้ว ทรงบรรลุุสััมโพธิิ
ญาณอัันอุุดม แล้ว้ ทรงประกาศพระธรรมจัักร ธรรมาภิิสมััยครั้ง้� ที่่� ๑ ได้ม้ ีีแก่ส่ ััตว์แ์ ปดหมื่น�่ โกฏิิ เมื่�่อพระนราสภเชษฐบุรุ ุษุ ของโลก
เสด็็จจาริิกไปในแว่่นแคว้้น ธรรมาภิิสมััยครั้�้งที่่� ๒ ได้้มีีแก่่สััตว์์เจ็็ดหมื่่�นโกฏิิ เมื่่�อพระองค์์ทรงกระทำำ�ปาฏิิหาริิย์์บรรเทาทิิฏฐิิใหญ่่
มนุุษย์์และเทวดาในหมื่่�นโลกธาตุุมาประชุุมกััน เทวดาและมนุุษย์์ได้้เห็็นความมหััศจรรย์์อัันไม่่เคยมีี เป็็นเหตุุให้้ขนพองสยองเกล้้า
แล้้วได้้ตรััสรู้� ๖๐ โกฏิิพระเวสสภููบรมศาสดา ทรงมีีการประชุุมพระภิกิ ษุขุ ีณี าสพผู้ป้� ราศจากมลทิิน มีจี ิติ สงบระงับคงที่่� ผู้ก้� ลััวภััยมีี
ชราเป็น็ ต้้น เป็น็ โอรสของพระศาสดาผู้้ไ� ด้้ฟังั พระธรรมจัักรอัันประณีตี อุุดม ที่่พ� ระพุทุ ธเจ้า้ ซึ่�่งไม่ม่ ีใี ครเสมอพระองค์์นั้้�นทรงประกาศ
แล้้วออกบวช ๓ ครั้ง�้ ครั้้ง� ที่่� ๑ พระภิกิ ษุุขีีณาสพมาประชุุมกัันแปดหมื่�่นโกฏิ ิ ครั้้�งที่่� ๒ เจ็ด็ หมื่่น� โกฏิ ิ ครั้้�งที่่� ๓ หกหมื่�่นโกฏิิ สมััยนั้�น้ เรา
เป็็นกษััตริยิ ์์พระนามว่่า สุุทััสนะ ได้บ้ ููชาพระพิชิ ิติ มารพร้้อมด้ว้ ยพระสงฆ์์ ด้้วยข้า้ ว น้ำำ�� และผ้้า เรายัังมหาทานให้้เป็็นไปไม่เ่ กีียจคร้า้ น
ทั้้ง� กลางคืืน กลางวััน ออกบวชอัันถึึงพร้อ้ มด้ว้ ยคุณุ ในสำ�ำ นัักของพระชินิ เจ้า้ เราเป็็นผู้ส้� มบูรู ณ์์ด้ว้ ยอาจารคุณุ ตั้้�งมั่น� อยู่�ในวััตรและศีีล
แสวงหาพระสััพพััญญุตุ ญาณ ยิินดีีในศาสนาของพระชิินเจ้้า เรายัังศรััทธา และปีีติใิ ห้เ้ กิิด ถวายบัังคมพระพุุทธบรมศาสดา ปีตี ิเิ กิิด
ขึ้น� แก่่เราเพราะเหตุแุ ห่ง่ โพธิิญาณนั่่น� เอง พระสััมพุุทธเจ้้าทรงทราบว่่า เรามีฉี ัันทะอัันไม่ก่ ลัับกลอกจึึงทรงพยากรณ์ว์ ่่า ในกััปที่่� ๓๑
แต่่กััปนี้้� ผู้้�นี้จ� ัักได้เ้ ป็็นพระพุทุ ธเจ้้าในโลก .........ข้า้ มแม่่น้ำ��ำ ใหญ่่
ฉะนั้�้น เราได้้ฟัังพระพุุทธพยากรณ์์แม้้นั้้�นแล้้ว ยัังจิิตให้้เลื่�่อมใสอย่่างยิ่�ง ได้้อธิิษฐานวััตรในการบำ�ำ เพ็็ญบารมีี
๑๐ ประการ ให้้ยิ่�งขึ้�นไปพระนครชื่่�อว่่าอโนมะ พระบรมกษััตริิย์์ พระนามว่่าสุุปติิตะ เป็็นพระชนกของพระเวสสภููบรม
ศาสดา พระนางยสวดีีเป็็นพระชนนีีพระองค์์ทรงครอบครองอาคารสถานอยู่่�หกพัันปีี ทรงมีีปราสาทอัันประเสริิฐ ๓ ปราสาท
ชื่�่อว่่ารุุจิิ สุุรติิ และวััฑฒกะทรงมีีพระสนมนารีีกำ�ำ นััลในสามหมื่่�นนาง ล้้วนประดัับประดาสวยงาม พระมเหสีีนามว่่าสุุจิิตรา
พระราชโอรสพระนามว่่าสุุปปพุุทธะ พระองค์์ทรงเห็็นนิิมิิต ๔ ประการ จึึงเสด็็จออกผนวชด้้วยวอทอง ทรงบำำ�เพ็็ญเพีียรอยู่�
๖ เดืือนเต็็ม
พระเวสสภููมหาวีีรเจ้้า ผู้้�เป็็นนายกของโลกอุุดมกว่่านรชน อัันพรหมทููลอาราธนาแล้้ว ทรงประกาศพระธรรมจัักร ณ
อรุุณาราม ทรงมีีพระโสณเถระและพระอุตุ รเถระเป็น็ พระอััครสาวก พระเถระชื่อ�่ ว่่าอุปุ สัันตะเป็น็ พระพุทุ ธอุปุ ัฏั ฐาก พระรามาเถรีี
และพระสุุมาลาเถรีีเป็็นพระอััครสาวิิกา ไม้โ้ พธิิพฤกษ์์ของพระองค์์เรีียกกัันว่า่ ไม้อ้ ้้อยช้้างใหญ่่ โสตถิิอุุบาสกเป็็นอััครอุุปััฏฐากโคตมีี
อุุบาสิิกาและสิิริิมาอุุบาสิิกา เป็็นอุุปััฏฐายิิกา พระองค์์สููง ๖๐ ศอก เปรีียบเสมอด้้วยเสาทอง พระรััศมีีเปล่่งออกจากพระวรกาย
ดัังไฟบนภูเู ขาในเวลากลางคืืน พระพุทุ ธเจ้า้ พระองค์น์ ั้น้� มีีพระชนมายุหุ กหมื่�่นปีี พระองค์ท์ รงดำ�ำ รงอยู่�เพียี งนั้�้น ทรงช่่วยให้ป้ ระชุุม
ชนข้้ามพ้้นวััฏสงสารได้้มากมาย ทรงจำ�ำ แนกธรรมไว้้อย่่างพิิสดาร ทรงตั้้�งมหาชนให้้อยู่�บนธรรมนาวาแล้้ว พระองค์์ก็็เสด็็จนิิพพาน
พร้้อมด้้วยพระสาวกพระวิิหารอัันมีีชนทุุกหมู่่�เหล่่า น่่าดููน่่าชม พระอิิริิยาบถหายไปหมดสิ้้�นแล้้ว สัังขารทั้้�งปวงว่่างเปล่่าหนอ
พระเวสสภูศู าสดาชินิ เจ้า้ ผู้้ป� ระเสริิฐ เสด็็จนิพิ พานที่่�เขมาราม พระธาตุขุ องพระองค์์แผ่ไ่ ปกว้้างขวางในประเทศนั้�้นๆ ฉะนี้้แ� ล.
จบเวสสภููพุทุ ธวงศ์ท์ ี่่� ๒๑
ที่่�มา: ขุ.ุ อป. ๓๓/๒๒/๓๕๕ (พระไตรปิิฎกเล่่มที่่� ๓๓ - ขุุททกนิิกาย อปทาน ภาค ๒ พุทุ ธวงศ์์-จริิยาปิิฎก)
69
พระกุกุ กุุสันั ธพุุทธเจ้า้
กุุกกุสุ ันั ธพุุทธวงศ์์ที่่� ๒๒
ว่่าด้ว้ ยพระประวััติพิ ระกกุุสันั ธพุทุ ธเจ้า้
สมััยต่่อมาจากพระเวสสภููพุุทธเจ้้า มีีพระสััมพุุทธเจ้้าผู้้�อุดมกว่่าสััตว์์ พระนามว่่า กุุกกุุสัันธะ มีีพระคุุณประมาณมิิได้้ยาก
ที่่�จะเทีียมถึึงทรงเพิิกภพทั้้�งปวง ถึึงที่่�สุุดแห่่งจริิยา ทรงทำ�ำ ลายกิิเลสดัังราชสีีห์์ทำำ�ลายกรงแล้้ว ทรงบรรลุุสััมโพธิิญาณอัันอุุดม เมื่�่อ
พระกุกุ กุุสัันธะพุุทธเจ้า้ ผู้้�เป็น็ นายกของโลก ทรงประกาศพระธรรมจัักร ธรรมาภิสิ มััยครั้�ง้ ที่่� ๑ ได้ม้ ีีแก่ส่ ััตว์์สี่�หมื่่�นโกฏิิ ในคราวเมื่�่อ
พระองค์์ทรงแผลงฤทธิ์� กระทำำ�ยมกปาฏิิหาริิย์์ในอากาศ พระองค์์ทรงยัังเทวดาและมนุุษย์์ให้้ตรััสรู้�สามหมื่่�นโกฏิิ ในคราวเมื่�่อทรง
ประกาศจตุุราริิยสััจ แก่่มนุุษย์์เทวดาและยัักษ์์ ธรรมาภิิสมััยครั้้�งนั้้�น จะคำำ�นวณนัับมิิได้้ พระผู้้�มีีพระภาคกุุกกุุสัันธะ ทรงมีีการ
ประชุุมพระภิิกษุุขีณี าสพผู้้ป� ราศจากมนทินิ ผู้้�มีจิิตสงบระงับ ผู้้�คงที่่� ครั้ง�้ เดียี วในกาลนั้้น� พระภิิกษุขุ ีณี าสพ ผู้บ�้ รรลุุถึึงภููมิทิ ี่่�ฝึึกแล้้ว
เพราะสิ้�นกิเิ ลสเหตุใุ ห้้เป็็นหมู่่�คณะมีอี าสวะ เป็น็ ต้้น มาประชุมุ กัันสี่�หมื่น�่ สมััยนั้้�น เราเป็็นกษััตริยิ ์์ มีีพระนามว่่า เขมะ เราได้ถ้ วาย
ทานมิใิ ช่น่ ้อ้ ยแด่่พระตถาคตและพระสาวก เราถวายบาตร จีีวร ยาหยอดตา ชะเอมเครืือ เราถวายของดีีๆ ทุุกอย่า่ ง ตามที่่�ภิิกษุุสงฆ์์
ปรารถนา แม้้พระมุุนีีกุุกกุุสัันธะผู้้�เป็็นนายกชั้�้นพิิเศษพระองค์์นั้้�น ก็็ทรงพยากรณ์์เราว่่าในภััทรกััปนี้้� ผู้้�นี้�จัักได้้เป็็นพระพุุทธเจ้้าใน
โลก ....... ข้้ามแม่่น้ำ��ำ ใหญ่่
ฉะนั้้�น เราได้้ฟัังพระพุุทธพยากรณ์์แม้้นั้้�นแล้้ว ก็็ยัังจิิตให้้เลื่่�อมใสอย่่างยิ่�ง เราอธิิษฐานวััตรในการบำำ�เพ็็ญบารมีี ๑๐
ประการยิ่�งขึ้�น นครชื่�่อว่่าเขมวดีี ในกาลนั้�้น เรามีีชื่�่อว่่าเขมะ เมื่่�อแสวงหาพระสััพพััญญุุตญาณจึึงออกบวชในสำำ�นัักของพระองค์์
พราหมณ์์นามว่่าอััคคิิทััตตะเป็็นพุุทธบิิดา นางพราหมณีีชื่�่อว่่าวิิสาขา เป็็นพุุทธมารดา ตระกููลใหญ่่ของพระสััมพุุทธเจ้้าเป็็นตระกููล
ที่่�ประเสริิฐสุุดกว่่าตระกููลอื่่�นๆ มีีชาติิสููง มีียศมาก อยู่�ในเขมนครนั้้�น พระองค์์ครอบครองอาคารสถานอยู่�สี่�พัันปีี มีีปราสาทอััน
ประเสริิฐ ๓ ปราสาท ชื่�่อกามวััฑฒะ กามสุทุ ธิิ และรติวิ ััฑฒนะ มีีนางสาวนารีสี ามหมื่่�นนาง บุุตรชายนามว่า่ อุตุ ระ พระพิชิ ิติ มาร
ทรงเห็น็ นิิมิติ ๔ ประการ จึึงออกผนวชด้้วยรถอัันเป็็นยานพาหนะ บำ�ำ เพ็็ญเพีียรอยู่� ๘ เดืือนเต็ม็ พระกุุกกุสุ ัันธมหาวีรี เจ้า้ ผู้้�อุดม
กว่่านรชน ทรงประกาศพระธรรมจัักรที่่ม� ฤคทายวััน ทรงมีพี ระวิธิ ุุรเถระและพระสััญชีีวนามเถระเป็น็ พระอััครสาวก พระเถระชื่่�อว่่า
พุุทธิชิ ะเป็็นพระพุทุ ธอุุปััฏฐาก พระสามาเถรีีและพระจััมปนามาเถรีีเป็็นพระอััครสาวิกิ า ไม้โ้ พธิิพฤกษ์์ของพระองค์์เรียี กชื่�่อว่่าไม้ซ้ ึึก
อััจจุุคตอุุบาสก และสุุมนอุุบาสกเป็น็ อััครอุุปััฏฐาก นัันทาอุบุ าสิิกาและสุุนัันทาอุบุ าสิิกา เป็็นอััครอุปุ ัฏั ฐายิิกา พระมหามุุนีีมีีพระองค์์
สูงู ๔๐ ศอก พระรััศมีีสีเี ปล่่งปลั่�งดัังทองคำำ� เปล่ง่ ออกไป ๑๐ โยชน์์โดยรอบ พระองค์์มีพี ระชนมายุุสี่�หมื่่�นปีี เมื่่อ� ทรงดำำ�รงอยู่�เท่า่ นั้น้�
ทรงช่่วยให้้ประชุุมชนข้้ามพ้้นวััฏสงสารได้้มากมาย ทรงแจกจ่่ายตลาดธรรมให้้แก่่บุุรุุษและสตรีี ทรงบัันลืือสีีหนาทในโลกพร้้อมทั้้�ง
เทวโลกแล้้ว เสด็็จนิิพพานพร้้อมด้้วยพระสาวก พระองค์์ ทรงถึึงพร้้อมด้ว้ ยพระดำำ�รััสมีีองค์์ ๘ ไม่่มีีช่่องเนืืองนิติ ย์์ ทุกุ อย่า่ งหายไป
หมดแล้้ว สัังขารทั้้�งปวงว่่างเปล่่าหนอ พระกุุกกุุสัันธชิินเจ้้าผู้้�ประเสริิฐเสด็จ็ นิิพพานที่่�เขมาราม พระสถููปอัันประเสริิฐของพระองค์์
สููงคาวุุตหนึ่่ง� ประดิิษฐานอยู่� ณ เขมารามนั้้�น ฉะนี้้แ� ล.
จบกุกุ กุุสัันธพุุทธวงศ์์ที่่� ๒๒
ที่่�มา: ขุ.ุ อป. ๓๓/๒๓/๓๕๗ (พระไตรปิิฎกเล่่มที่่� ๓๓ - ขุุททกนิกิ าย อปทาน ภาค ๒ พุทุ ธวงศ์์-จริยิ าปิิฎก)
71
พระโกนาคมนพุทุ ธเจ้้า
โกนาคมนพุทุ ธวงศ์ท์ ี่่� ๒๓
ว่า่ ด้ว้ ยพระประวัตั ิพิ ระโกนาคมนพุุทธเจ้า้
สมััยต่อ่ มาจากพระกุกุ กุุสัันธพุุทธเจ้า้ พระสััมพุุทธนราสภชินิ เจ้า้ ผู้้�อุดมกว่า่ สััตว์์ เชษฐบุุรุษุ ของโลก พระนามว่่าโกนาคมนะ
ทรงบำำ�เพ็็ญธรรม ๑๐ ประการบริิบููรณ์์ ข้้ามทางกัันดารได้้แล้้ว ทรงลอยมลทิินทั้�้งปวงแล้้ว ทรงบรรลุุสััมโพธิิญาณอัันอุุดม เมื่่�อ
พระองค์์ผู้�้เป็็นนายกชั้�้นพิิเศษของโลก ทรงประกาศพระธรรมจัักร ธรรมาภิิสมััยครั้�้งที่่� ๑ ได้้มีีแก่่สััตว์์สามหมื่�่นโกฏิิ และในคราว
เมื่�่อพระองค์ท์ รงทำำ�ปฏิหิ าริยิ ์์ย่ำ�ำ�ยีีวาทะของผู้้�อื่�น ธรรมาภิิสมััยครั้ง�้ ที่่� ๒ ได้ม้ ีแี ก่่สััตว์ส์ องหมื่�น่ โกฏิิ ต่่อแต่น่ ั้้น� พระมุุนีีสััมพุุทธชินิ เจ้้า
ทรงแผลงฤทธิ์�ต่า่ งๆ เสด็จ็ ไปยัังดาวดึงึ ส์เ์ ทวโลก ประทัับเหนืือบััณฑุกุ ััมพลศิลิ าอาสน์์ ทรงจำ�ำ พรรษาอยู่� ณ ดาวดึึงส์์นั้้น� ทรงแสดง
พระอภิธิ รรม ๗ คััมภีีร์์ ธรรมาภิสิ มััยครั้�้งที่่� ๓ ได้้มีีแก่ท่ วยเทพหมื่�น่ โกฏิิ แม้พ้ ระพุุทธเจ้า้ พระองค์น์ ั้้�น ก็ท็ รงมีกี ารประชุมุ พระภิิกษุุ
ขีีณาสพผู้�้ปราศจากมลทิิน ผู้้�มีีจิิตสงบระงั บ คงที่่� ครั้้�งเดีียว ในกาลนั้้�นพระภิิกษุุขีีณาสพผู้้�ล่วงโอฆะทั้�้งหลายและทำำ�ลายมััจจุุราช
แล้้ว มาประชุุมกัันสามหมื่�่น สมััยนั้�้น เราเป็็นกษััตริิย์์พระนามว่่าบรรพตถึึงพร้้อมด้้วยมิิตรและอำำ�มาตย์์ มีีพลนิิกายและพาหนะ
มากมาย เราไปเฝ้้าพระสััมพุทุ ธเจ้า้ ได้ฟ้ ัังธรรมอัันยอดเยี่ย� มแล้ว้ นิิมนต์พ์ ระสงฆ์์ พร้้อมด้ว้ ยพระชิินเจ้้า ได้ถ้ วายทานตามปรารถนา
เราได้้ถวายผ้้าปััตตุุณณะ ผ้้าเมืืองจีีน ผ้้าไหม ผ้้ากััมพล และรองเท้้าทอง แก่่พระศาสดาและพระสาวก แม้้พระมุุนีีพระองค์์นั้้�น
ก็ป็ ระทัับนั่่�งท่่ามกลางสงฆ์ต์ รััสพยากรณ์์เราว่่า ในภััทรกััปนี้้�ผู้้�นี้จ� ัักได้้เป็็นพระพุุทธเจ้า้ ในโลก ....ข้้ามแม่่น้ำ�ำ� ใหญ่่
ฉะนั้�้น เราได้้ฟัังพระพุุทธพยากรณ์์แม้้นั้้�นแล้้ว ก็็ยัังจิิตให้้เลื่่�อมใสอย่่างยิ่�ง เราได้้อธิิษฐานวััตรในการบำำ�เพ็็ญบารมีี
๑๐ ประการให้้ยิ่�งขึ้�นไป เราผู้้�อุดมกว่่านรชน เมื่่�อแสวงหาพระสััพพััญญุุตญาณ จึึงให้้ทาน ละราชสมบััติิอัันใหญ่่หลวงบวชใน
พระสำ�ำ นัักพระชิินเจ้้า พระนครชื่�่อว่่าโสภวดีี พระบรมกษััตริิย์์พระนามว่่าโสภะ ตระกููลใหญ่่ของพระสััมพุุทธเจ้้าอยู่�ในพระนคร
นั้�้น ยััญทััตตพราหมณ์์เป็็นพุุทธบิิดา นางอุุตราพราหมณีีเป็็นพุุทธมารดาพระองค์์ครอบครองอาคารสถานอยู่�สามหมื่่�นปีี
มีีปราสาทอัันประเสริิฐ ๓ ปราสาท ชื่�่อดุุสิิต สัันดุุสิิต และสัันตุุฏฐะ มีีนางสาวนารีี หมื่�่นหกพัันนาง ล้้วนประดัับประดาสวยงาม
นางรุุจิิคุุตตาพราหมณีีเป็็นภรรยา บุุตรชายนามว่่าสััตถวาหะ พระองค์์ผู้้�เป็็นอุุดมบุุรุุษได้้เห็็นนิิมิิต ๔ ประการ จึึงออกบวชด้้วย
ยานช้า้ งยานพาหนะ บำำ�เพ็ญ็ เพีียรอยู่� ๖ เดืือน
พระโกนาคมนมหาวีีรเจ้้า นายกของโลก ผู้้�อุุดมกว่่านรชน อัันพรหมทููลอาราธนาแล้้ว ทรงประกาศพระธรรมจัักรที่่�
มฤคทายวััน ทรงมีีพระภิยิ โยสเถระ และพระอุตุ รเถระเป็็นพระอััครสาวก พระเถระชื่อ�่ ว่่าโสตถิชิ ะเป็็นพระพุทุ ธอุุปััฏฐาก พระสมุทุ
ทาเถรีีและพระอุุตราเถรีีเป็็นพระอััครสาวิิกา ไม้้โพธิิพฤกษ์์ของพระองค์์เรีียกชื่่�อว่่า ไม้้มะเดื่่�อ อุุคคอุุบาสกและโสมเทวอุุบาสกเป็็น
อััครอุุปััฏฐาก สีีวลาอุุบาสิกิ าและสามาอุุบาสิิกาเป็็นอััครอุุปัฏั ฐายิกิ าพระพุทุ ธเจ้้าพระองค์น์ ั้�้น มีพี ระองค์ส์ ููง ๓๐ ศอก ประดัับด้ว้ ย
พระรััศมีีเปล่่งปลั่�ง ดัังทองที่่�ปากเบ้้า พระองค์์มีีพระชนมายุุในขณะนั้�้นสามหมื่่�นปีี ทรงดำ�ำ รงอยู่�เท่่านั้�้น ทรงช่่วยให้้ประชุุมชนข้้าม
พ้น้ วััฏสงสารได้้มากมาย ทรงยกธรรมเจดียี ์์อัันประดัับด้้วยผ้า้ คืือธรรมขึ้�นแล้้ว ทรงร้อ้ ยพวงดอกไม้้คืือธรรมเสร็จ็ แล้้ว เสด็็จนิพิ พาน
พร้้อมด้้วยพระสาวก พระองค์์มีีพระลีีลาอัันใหญ่่มีีธรรมอัันเป็็นสิิริิเป็็นเครื่่�องปรากฏ สิ่่�งทั้้�งปวงหายไปหมดแล้้ว สัังขารทั้้�งปวงว่่าง
เปล่่าหนอ พระโคนาคมนสััมพุุทธเจ้้า เสด็็จนิิพพาน ณ ปัพั พตาราม พระธาตุขุ องพระองค์แ์ ผ่่กว้า้ งไปในประเทศนั้�้นๆ ฉะนี้้�แล.
จบโกนาคมนพุุทธวงศ์์ที่่� ๒๓
ที่่�มา: ขุุ. อป. ๓๓/๒๔/๓๕๙ (พระไตรปิฎิ กเล่ม่ ที่่� ๓๓ - ขุุททกนิกิ าย อปทาน ภาค ๒ พุุทธวงศ์์-จริิยาปิิฎก)
73
พระกัสั สปพุุทธเจ้า้
กััสสปพุทุ ธวงศ์์ที่่� ๒๔
ว่า่ ด้ว้ ยพระประวััติิพระกััสสปพุทุ ธเจ้้า
สมััยต่่อมาพระโกนาคมนพุุทธเจ้้า มีีพระสััมพุุทธเจ้้าผู้้�อุุดมกว่่าสััตว์์เป็็นพระธรรมราชา มีีพระรััศมีีสว่่างไสวทรง
พระนามว่่า กััสสปะทรััพย์อ์ ัันเป็็นต้้นทุุนของตระกููล ที่่ส� ััตว์์เป็็นอัันมากบููชา พระองค์์ทรงละทิ้้�งเสีียแล้้วทรงเป็็นทายกผู้้�องอาจ
ให้้ทาน ยัังฉัันทะให้้เต็็ม ทรงทำำ�ลายกิิเลสดัังสััตว์์ร้้ายแล้้ว ทรงบรรลุุสััมโพธิิญาณอัันอุุดม เมื่่�อพระกััสสปะผู้้�เป็็นนายกของโลก
ทรงประกาศพระธรรมจัักร ธรรมาภิสิ มััยครั้ง้� ที่่� ๑ ได้ม้ ีีแก่่สััตว์์สองหมื่น่� โกฏิิ ในคราวเมื่�่อพระพุทุ ธเจ้้าเสด็จ็ จาริกิ ไปในโลกตลอด
๔ เดืือน ธรรมาภิิสมััยครั้�้งที่่� ๒ ได้ม้ ีแี ก่ส่ ััตว์ห์ มื่่น� โกฏิิ ในคราวเมื่�อ่ พระองค์์ทรงทำ�ำ ยมกปาฏิหิ าริยิ ์แ์ สดงฤทธิ์�ต่า่ งๆ ทรงประกาศ
พระญาณธาตุุ ธรรมาภิิสมััยครั้้�งที่่� ๓ ได้้มีีแก่่สััตว์์ห้้าพัันโกฏิิ ในคราวที่่�พระองค์์ทรงแสดงธรรม ณ สุุธรรมเทพนครอัันรื่�่นรมย์์
พระชิินเจ้้าทรงทำำ�ให้้เทวดาสามพัันโกฏิิได้้ตรััสรู้�และในคราวทรงแสดงธรรมแก่่มนุุษย์์ เทวดา และยัักษ์์อีีกครั้�้งหนึ่่�งมนุุษย์์
เป็็นต้้นผู้้�ได้้ตรััสรู้�ธรรมนั้้�นจะคณนานัับมิิได้้ แม้้พระพุุทธเจ้้าพระองค์์นั้�้นก็็ทรงมีีการประชุุมพระภิิกษุุขีีณาสพ ผู้้�ปราศจาก
มลทิินมีีจิิตสงบระงั บ ผู้้�คงที่่� ครั้้�งเดีียว ครั้�้งนั้�้นพระภิิกษุุขีีณาสพผู้้�ล่วงสุุดภพแล้้ว ผู้้�คงที่่�ด้้วยหิิริิและศีีลมาประชุุมกัันสองหมื่่�น
ในกาลนั้�้นเราเป็็นมาณพ มีีชื่�่อปรากฏ ว่่าโชติิปาละ เป็็นผู้�้เล่่าเรีียน ทรงมนต์์รู้้�จบไตรเพทถึึงที่่�สุุดในคำ�ำ ภีีร์์ทำำ�นายลัักษณะและ
คััมภีีร์์อิิติิหาสะ เป็็นผู้�้ฉลาดในวิิชาดููพื้้�นที่่�และอากาศ เป็็นผู้้�ใช้้วิิชา ไม่่มีีทุุกข์์ ฆฏิิการอุุบาสกผู้้�อุปััฏฐากแห่่งพระผู้้�มีีพระภาค
กััสสปะ เป็็นผู้้�มีความเคารพยำำ�เกรง เป็็นพระอนาคามีี ฆฏิิการอุุบาสกได้้พาเราเข้้าไปเฝ้้าพระกััสสปชิินเจ้้า เราได้้ฟัังธรรมของ
พระองค์์แล้้วบวชในสำำ�นัักของพระองค์์ เราเป็็นผู้้�ปรารภความเพีียร ฉลาดในวััตรและมิิใช่่วััตรไม่่เสื่่�อมในที่่�ไหนๆ ปฏิิบััติิตาม
คำำ�สั่่�งสอนของพระชิินเจ้้าบริิบููรณ์์ เล่่าเรีียนนวัังคสััตถุุศาสน์์เท่่าที่่�พระพุุทธเจ้้าตรััสแล้้วทุุกอย่่าง ยัังพระศาสนาของพระพิิชิิต
มารให้้งดงาม แม้้พระพุุทธเจ้้าพระองค์์นั้�้นทรงเห็็นความอััศจรรย์์ของเราแล้้ว จึึงทรงพยากรณ์์ว่่า ในภััทรกััปนี้้�ผู้้�นี้�จัักได้้เป็็น
พระพุทุ ธเจ้า้ ในโลก ......ข้า้ มแม่่น้ำ��ำ ใหญ่่
ฉะนั้�้น เราได้้ฟัังพระพุุทธพยากรณ์์แม้้นั้�้นแล้้วยัังจิิตให้้เลื่่�อมใสอย่่างยิ่�ง เราอธิิษฐานวััตรในการบำ�ำ เพ็็ญเพีียร
บารมีี ๑๐ ประการ การให้้ยิ่�งขึ้�นไป เรานึึกถึึงพระพุุทธพยากรณ์์อย่่างนี้้�แล้้ว งดเว้้นอนาจาร กระทำำ�กรรมที่่�ทำ�ำ ได้้ยาก
เพราะเหตุุแห่่งพระโพธิญิ าณเท่่านั้�้น พระนครชื่่�อว่่าพาราณสีี พระบรมกษััตริยิ ์์ พระนามว่่ากิกิ ี ี ตระกูลู ใหญ่ข่ องพระสััมพุุทธเจ้า้
อยู่�ในพระนครนั้�น้ พรหมทััตตพราหมณ์เ์ ป็น็ พุุทธบิดิ านางธนวดีพี ราหมณีเี ป็น็ พุุทธมารดา พระองค์ท์ รงครอบครองอาคารสถาน
อยู่�สองพัันปีี ทรงมีปี ราสาทอัันประเสริิฐ ๓ ปราสาท ชื่�่อหัังษะยสะ และสิริ ิจิ ัันทะ มีนี างสาวนารีีสี่�หมื่น�่ แปดพัันนางล้้วนประดัับ
ประดาสวยงาม นางสุุนัันทาพราหมณีเี ป็็นภรรยา บุตุ รชายนามว่า่ วิชิ ิิตเสน พระองค์ผ์ ู้�เ้ ป็็นบุรุ ุษุ อุดุ ม ได้้เห็น็ นิิมิติ ๔ ประการ จึงึ
ออกบวชพร้อ้ มด้้วยปราสาท ทรงบำ�ำ เพ็็ญเพีียรอยู่� ๗ วััน
พระกััสสปมหาวีีรเจ้้าผู้�้เป็็นนายกของโลกผู้้�อุดมกว่่านรชน อัันพรหมทููลอาราธนาแล้้ว ทรงประกาศพระธรรมจัักรที่่�
มฤคทายวััน ทรงมีพี ระติสิ สเถระและพระภารทวาชเถระ เป็็นพระอััครสาวก พระเถระชื่�่อว่า่ สรรพมิิตตะเป็็นพระพุุทธอุุปัฏั ฐาก
75
พระอนุลุ าเถรีแี ละพระอุุรุเุ วลาเถรีีเป็น็ พระอััครสาวิิกา ไม้้โพธิพิ ฤกษ์์ของพระองค์์เรีียกชื่่�อว่่านิโิ ครธ สุุมัังคลอุบุ าสกและฆฏิิการ
อุุบาสก เป็็นอััครอุุปััฏฐาก วิิชิิตเสนาอุุบาสก และภััททาอุุบาสิิกาเป็็นอััครอุุปััฏฐายิิกา พระพุุทธเจ้้าพระองค์์นั้�้น มีีพระองค์์สููง
๒๐ ศอก มีีพระรััศมีีเปล่่งปลั่�งดัังสายฟ้้าในอากาศดุุจพระจัันทร์์เต็็มดวง พระองค์์มีีพระชนมายุุสองหมื่่�นปีี เมื่�่อทรงดำำ�รงอยู่�
เพีียงนั้้�น ทรงช่่วยให้้ประชุุมชนข้้ามพ้้นวััฏสงสารได้้มากมาย ทรงสร้้างสระน้ำ��ำ คืือธรรมไว้้ ทรงประทานเครื่่�องลููบไล้้ คืือ ศีีล
ทรงจััดผ้้าคืือธรรมไว้้นุ่�งห่่ม ทรงแจกพวงมาลััยคืือธรรม ทรงตั้�้งกระจกเงาอัันไร้้มลทิินคืือธรรมไว้้ให้้มหาชน ด้้วยทรงหวัังว่่า
ชนบางพวกปรารถนานิิพพาน จงเห็็นเครื่่�องประดัับของเรา ทรงจััดเสื้�อ คืือศีีล เกราะหนัังคืือญาณ ทรงจััดหนัังคืือธรรมไว้้ให้้
คลุุม และเครื่่อ� งรบอย่่างดีเี ลิศิ ให้้ ทรงจััดโล่ห่ ์ค์ ืือสติ ิ หอกคืือญาณอัันคมกล้้าดาบอย่่างดีคี ืือธรรม และศาตราวุธุ เครื่่�องย่ำำ�� ยีีศััตรูู
คืือศีีลไว้้ให้้ ทรงจััดภููษา คืือไตรวิิชา พวงมาลััยสวมศีีรษะคืือผล ๔ เครื่่�องอาภรณ์์ คืืออภิิญญา ๖ และดอกไม้้เครื่�่องประดัับ
คืือธรรม ร่่มขาวคืือพระสััทธรรมอัันเป็็นเครื่่�องป้้องกัันบาป ทรงนิิรมิิตดอกไม้้ คืือ ความไม่่มีีเวรภััยไว้้ให้้เสร็็จแล้้ว พระองค์์ก็็
เสด็็จนิิพพานพร้้อมด้ว้ ยพระสาวก แท้จ้ ริงิ พระสััมมาสััมพุุทธเจ้้ามีีพระคุุณหาประมาณมิไิ ด้้ ยากที่่จ� ะรู้�ได้้พระธรรมรััตนะที่่ต� รััส
ไว้้ดีีแล้้วควรเรีียกให้้มาดูู พระสัังฆรััตนะผู้้�ปฏิิบััติิดีี ไม่่มีีผู้้�อื่�นยิ่�งไปกว่่า ทั้�้ง ๓ รััตนะนี้้� หายไปหมดทุุกอย่่างแล้้วสัังขารทั้�้งปวง
ว่่างเปล่่าหนอ พระมหากััสสปชิินศาสดา เสด็็จนิิพพานที่่�เสตััพยาราม ทระสถูปู ของพระองค์์ สูงู หนึ่่ง� โยชน์์ ประดิิษฐานอยู่� ณ
เสตััพยารามนั้้น� ฉะนี้้แ� ล.
จบกััสสปพุทุ ธวงศ์ท์ ี่่� ๒๔
ที่่�มา: ขุ.ุ อป. ๓๓/๒๕/๓๖๑ (พระไตรปิฎิ กเล่ม่ ที่่� ๓๓ - ขุุททกนิกิ าย อปทาน ภาค ๒ พุทุ ธวงศ์์-จริยิ าปิิฎก)
76
เกร็็ดความรู้�
ในแต่ล่ ะกัลั ป์์จะมีีพระพุทุ ธเจ้้าอุุบััติิมาเพื่อ�่ ตรััสรู้้�ดัังนี้้�
๑. สารมััณฑกััลป์ ์ มีี ๔ พระองค์์ คืือ พระตััณหัังกรพุุทธเจ้า้ , พระเมธัังกรพุุทธเจ้า้ , พระสรณัังกรพุทุ ธเจ้า้ , พระทีีปังั กร
พุุทธเจ้า้
๒. สารกััลป์์ มีี ๑ พระองค์์ คืือ พระโกณฑัญั ญพุุทธเจ้้า
๓. สารมััณฑกััลป์ ์ มีี ๔ พระองค์ ์ คืือ พระมัังคลพุุทธเจ้า้ , พระสุุมนพุุทธเจ้้า, พระเรวตพุทุ ธเจ้า้ , พระโสภิิตพุทุ ธเจ้้า
๔. วรกััลป์ ์ มีี ๓ พระองค์์ คืือ พระอโนมทััสสีพี ุุทธเจ้า้ , พระปทุุมพุทุ ธเจ้้า, พระนารทพุุทธเจ้า้
๕. สารกััลป์์ มีี ๑ พระองค์์ คืือ พระปทุมุ ุตุ ตรพุทุ ธเจ้า้
๖. มััณฑกััลป์์ มีี ๒ พระองค์์ คืือ พระสุุเมธพุุทธเจ้้า, พระสุุชาตพุทุ ธเจ้า้
๗. วรกััลป์์ มีี ๓ พระองค์์ คืือ พระปิิยทััสสีพี ุทุ ธเจ้า้ , พระอััตถทััสสีีพุุทธเจ้้า, พระธรรมทััสสีีพุุทธเจ้า้
๘. สารกััลป์์ มีี ๑ พระองค์์ คืือ พระสิิทธััตถพุทุ ธเจ้้า
๙. มััณฑกััลป์์ มีี ๒ พระองค์์ คืือ พระติิสสพุุทธเจ้า้ , พระปุสุ สพุทุ ธเจ้้า
๑๐. สารกััลป์ ์ มีี ๑ พระองค์์ คืือ พระวิิปััสสีพี ุุทธเจ้า้
๑๑. มััณฑกััลป์์ มีี ๒ พระองค์์ คืือ พระสิิขีพี ุุทธเจ้า้ , พระเวสสภูพู ุทุ ธเจ้้า
๑๒. ภััทรกััลป์์ (กััลป์์ปััจจุุบััน) มีี ๕ พระองค์์คืือ พระกกุุสัันธพุุทธเจ้้า, พระโกนาคมนพุุทธเจ้้า, พระกััสสปพุุทธเจ้้า,
พระโคตมพุทุ ธเจ้้า (พระพุทุ ธเจ้้าองค์์ปััจจุบุ ััน) และพระเมตไตรย์พ์ ุทุ ธเจ้า้
77
พระโคตมพุทุ ธเจ้า้
โคตมพุทุ ธวงศ์์ที่่� ๒๕
ว่า่ ด้ว้ ยพระประวััติิพระโคตมพุทุ ธเจ้้า
บััดนี้้� เราเป็็นพระสััมพุุทธเจ้้านามว่่า โคดม เจริิญในศากยสกุุล เราบำ�ำ เพ็็ญเพีียรแล้้ว ได้้บรรลุุสััมโพธิิญาณอัันอุุดม
พรหมอาราธนาแล้้ว ประกาศพระธรรมจัักร ธรรมาภิิสมััยครั้้�งที่่� ๑ ได้้มีีแก่่สััตว์์ ๑๘ โกฏิิ ต่่อแต่่นั้้�น เมื่่�อเราแสดงธรรมใน
สมาคมมนุุษย์์และเทวดาธรรมาภิิสมััยครั้�้งที่่� ๒ จะพึึงกล่่าวโดยคำำ�นวณนัับมิิได้้ ในคราวที่่�เรากล่่าวสอนราหุุลบุุตรของเราบััดนี้้�
ณ ที่่�นี้้�แล ธรรมาภิิสมััยครั้�้งที่่� ๓ จะพึึงกล่่าวโดยคำ�ำ นวณนัับมิิได้้ เรามีีการประชุุมพระสาวกผู้้�แสวงหาคุุณใหญ่่ครั้�้งเดีียว ภิิกษุุ
ที่่�ประชุุมกัันมีี ๑๒๕๐ รููป เราผู้้�ปราศจากมลทิินรุ่�งเรืืองอยู่�ในท่่ามกลางภิิกษุุสงฆ์์ เราให้้สิ่�งที่่�ปรารถนาทุุกอย่่างเหมืือนแก้้ว
มณีีให้้สิ่�งที่่�ต้้องการทั้้�งปวง ฉะนั้้�น เราประกาศจตุุราริิยสััจเพื่่�ออนุุเคราะห์์แก่่สััตว์์ทั้�้งหลาย ผู้้�หวัังผล ผู้้�แสวงหาธรรมเครื่�่องละ
ความพอใจในภพ ธรรมาภิิสมััยได้้มีีแก่่สััตว์์สองแสน ธรรมาภิิสมััย ครั้�้งที่่� ๑ และครั้้�งที่่� ๒ ได้้มีีแก่่สััตว์์โดยจะคณนานัับมิิได้้
คำำ�สั่่ง� สอนของเราผู้เ้� ป็็นศากยมุนุ ีี กว้า้ งขวางเจริิญแพร่ห่ ลายงอกงามดีี บริสิ ุทุ ธิ์�ผ่อ่ งแผ้ว้ เป็็นประโยชน์์แก่ช่ นเป็็นอัันมาก ภิกิ ษุุ
หลายร้้อยล้ว้ นเป็น็ ผู้ไ้� ม่ม่ ีีอาสวะ ปราศจากราคะมีจี ิติ สงบระงับมั่�นคงแวดล้อ้ มเราอยู่่�ทุุกเมื่อ่� ในกาลบััดนี้้� ภิิกษุเุ หล่่าใด เป็็นพระ
เสขะยัังมิิได้้บรรลุุอรหััตละภพมนุุษย์์ไป ภิิกษุุเหล่่านั้�้น วิิญญููชนตำ�ำ หนิิ ชนทั้้�งหลายผู้�้ชอบใจทางพระอริิยเจ้้า ยิินดีีในธรรมทุุก
เมื่อ่� มีีปััญญารุ่�งเรืือง ถึงึ จะยัังท่่องเที่่�ยวอยู่�ในสงสาร ก็็จัักตรััสรู้�ได้้ นครของเราชื่�่อกบิิลพััสดุ์�พระเจ้้าสุทุ โธทนะเป็น็ โยมบิิดาของ
เรา โยมมารดาบัังเกิดิ เกล้้าของเรา เรีียกพระนามว่่า มายาเทวีี เราครอบครองอาคารสถานอยู่� ๒๙ ปี ี มีปี ราสาทอัันประเสริฐิ
๓ ปราสาท ชื่่�อสุุจัันทะ โกกนุุทะ และโกญจะ มีีสนมนารีกี ำ�ำ นััลในแปดหมื่่น� สี่พ� ัันนาง ล้ว้ นประดัับประดาสวยงาม มเหสีีของเรา
นามว่า่ ยโสธรา บุุตรชายของเราชื่อ่� ว่า่ ราหุลุ เราเห็น็ นิมิ ิิต ๔ ประการ จึงึ ออกผนวชด้้วยอััสวราชยาน ได้บ้ ำำ�เพ็็ญเพียี รประพฤติิ
ทุกุ กรกิิริิยาอยู่� ๖ ปีี
เราประกาศธรรมจัักรที่่�ป่่าอิิสิิปตนมฤคทายวััน แขวงเมืืองพาราณสีี เราเป็็นพระสััมพุุทธเจ้้าชื่่�อว่่าโคดมเป็็นที่่�พึ่่�งของ
สััตว์์ทั้้�งปวง ภิิกษุุ ๒ รููป ชื่�่ออุุปติิสสะและโกลิิตะเป็็นอััครสาวกของเรา ภิิกษุุชื่�่ออานนทะ เป็็นอุุปััฏฐาก อยู่�ในสำ�ำ นัักของเรา
ภิิกษุุณีีชื่่�อเขมาและอุุบลวรรณาเป็็นอััครสาวิิกา จิิตตคฤหบดีีและหััตถกอุุบาสกชาวเมืืองอาฬวีี เป็็นอััครอุุปััฏฐาก นัันทมาดา
และอุุตราอุุบาสิิกาเป็็นอััครอุุปััฏฐายิิกา เราบรรลุุสััมโพธิิญาณอัันอุุดม ที่่�ควงไม้้อััสสััตถพฤกษ์์ เรามีีรััศมีีซ่่านออกด้้านละวา
ทุุกเมื่�่อสููงขึ้�นไป ๑๖ ศอก บััดนี้้� อายุุของเราน้้อย มีี ๑๐๐ ปีี ถึึงเราจะดำำ�รงอยู่�เพีียงนั้้�น ก็็ช่่วยให้้หมู่่�ชนข้้ามพ้้นวััฏสงสารได้้
มากมาย เราตั้้�งคบเพลิิงคืือธรรมไว้้สำ�ำ หรัับให้้คนภายหลัังได้้ตรััสรู้้� อีีกไม่่นานเลย แม้้เรากัับสงฆ์์สาวกก็็จัักนิิพพาน ณ ที่่�นี้้�แล
เพราะสิ้�นอาหาร เหมืือนไฟสิ้�นเชื้�อ ฉะนั้น้� เรามีีร่า่ งกายเป็น็ เครื่�่องทรงคุุณ คืือ เดชอัันไม่ม่ ีเี ทียี บเคีียง ยศ กำำ�ลัังและฤทธิ์เ� หล่า่ นี้้�
วิิจิิตด้ว้ ยลัักษณะอัันประเสริิฐ ๓๒ ประการ มีรี ััศมีี ๖ ประการ สว่า่ งไสวไปทั่่�วทิศิ น้้อยใหญ่่ ดุจุ พระอาทิติ ย์ ์ ทุุกอย่า่ งจัักหายไป
หมดสิ้้�น สัังขารทั้้ง� ปวงว่่างเปล่า่ หนอ ฉะนี้้�แล.
จบโคตมพุทุ ธวงศ์์ที่่� ๒๕
ที่่�มา: ขุ.ุ อป. ๓๓/๒๖/๓๖๔ (พระไตรปิิฎกเล่ม่ ที่่� ๓๓ - ขุุททกนิิกาย อปทาน ภาค ๒ พุุทธวงศ์์-จริิยาปิิฎก)
79
๓๔
๒๕
๑ ๗๖
พอประสูติจากพระครรภพระมารดา พระโมคคลั ลาน สารบี ตุ ร พระมหากสั สปกบั พระอรยิ สงฆ
ณ ปาลุมพินีวัน กท็ รงดำเนนิ ได ๗ กา ว อคั รสาวกซา ย-ขวา ยกปฐมสงั คายนา
(ภาพท่ี ๓) มาทลู ขอบรรพชาเปน เอหภิ กิ ขุ สบื อายพุ ระศาสนามาถงึ บดั น้ี
(ภาพท่ี ๔๔)
๑ (ภาพ๗ท่ี ๘๐)
๔ สแกนเพอ่ื อา นและฟง
พอรงุ อรณุ กต็ รสั รเู ปน พระพทุ ธเจา เสยี งอา นภาพพทุ ธประวตั ิ ๘๐ ภาพ
เทวดาฝา ยฟอ นรอ นรำถวายเปน พทุ ธบชู า พระพทุ ธองคท รงประทาน (เสยี งอา นโดย ดร.อรวรรณ ปล นั ธนโ อวาท)
โอวาทปาฏโิ มกข
(ภาพท่ี ๒๗)
แกพ ระอรหนั ตส งฆใ นวนั เพญ็ มาฆบชู า
๒ (ภาพท่ี ๔๕)
สำแดงปฐมเทศนาธมั มจกั รกปั ปวตั นสตู ร ๕
โปรดเบญจวคั คยี ใหไ ดด วงตาเหน็ ธรรม
ทรงยกพระธรรมวนิ ยั ไตรปฎ กเปน ศาสดา
(ภาพท่ี ๓๖) ประทานปจ ฉมิ โอวาทแลว ปรนิ พิ พาน
(ภาพท่ี ๗๖)
๓
๖
สมุุดภาพพระพุุทธประวัตั ิิ ฉบัับอนุรุ ักั ษ์์ภาพเขียี นทางพระพุุทธศาสนา
โดย ครูเู หม เวชกร
รายชื่่�อภาพพุุทธประวัตั ิิ
ภาพที่่� ๑ เทพเจ้้าทุกุ ชั้น�้ ฟ้้าชุุมนุมุ กัันอััญเชิญิ เทพบุุตรโพธิสิ ััตว์์ให้จ้ ุุติมิ าตรััสรู้�เป็็นพระพุทุ ธเจ้า้
ภาพที่่� ๒ ทรงรัับคำ�ำ เชิิญ แล้ว้ จุตุ ิิมากำ�ำ เนิดิ ในตระกููลกษััตริยิ ์ศ์ ากยะ ณ กรุุงกบิิลพััสดุ์�
ภาพที่่� ๓ พอประสูตู ิจิ ากพระครรภ์์พระมารดา ณ ป่่าลุุมพินิ ีวี ััน ก็็ทรงดำ�ำ เนิินได้้ ๗ ก้้าว
ภาพที่่� ๔ อสิติ ดาบสมาเยี่�ยม เห็็นกุุมารประกอบด้ว้ ยมหาปุรุ ิิสลัักษณะก็็ถวายบัังคม
ภาพที่่� ๕ พราหมณาจารย์ร์ ัับพระลัักษณะสมโภชพระกุมุ าร ถวายพระนามว่่า พระสิิทธััตถะ
ภาพที่่� ๖ ทรงบรรลุุปฐมฌานตั้้ง� แต่ท่ รงพระเยาว์์ ขณะประทัับใต้ร้ ่่มหว้้าในพิธิ ีีแรกนาขวััญ
ภาพที่่� ๗ ทรงประลองศิลิ ปศาสตร์์ยกศรอัันหนััก ดีดี สายศรเสีียงสนั่่�นกระหึ่่�มเมืือง
ภาพที่่� ๘ พระบิดิ าทรงอภิิเษกสมรสพระสิทิ ธััตถะกัับพระนางพิมิ พายโสธราพระพุทุ ธเจ้้า
ภาพที่่� ๙ เสด็็จประพาสสวน ทรงเห็น็ เทวฑููต ๔ คืือ คนแก่ ่ คนเจ็็บ คนตาย และบรรพชิติ
ภาพที่่� ๑๐ ทรงสรงสนานน้ำำ�� ในสระ ราชบุรุ ุุษไปทููลว่่า พระนางพิิมพาประสููติพิ ระโอรสแล้ว้
ภาพที่่� ๑๑ ทรงเปลื้�องสัังวาลประทานนางกีสี าโคตมีซี ึ่่ง� สดุดุ ีพี ระคุุณ ขณะเสด็็จขึ้้น� สู่�ประสาท
ภาพที่่� ๑๒ ตื่่น� บรรทมกลางดึกึ เห็น็ สาวสนมกรมในนอนระเกะระกะ ระอาพระทััยใคร่ผ่ นวช
ภาพที่่� ๑๓ เสด็จ็ ไปเยี่ย� มพระนางพิิมพา ซึ่�ง่ กำำ�ลัังบรรทมหลัับสนิทิ เป็็นนิมิ ิิตอำ�ำ ลาผนวช
ภาพที่่� ๑๔ ทรงปลุกุ นายฉัันนะให้ผ้ ูกู ม้า้ กััณฐกะ เพื่่อ� ประทัับเป็น็ พาหนะเสด็็จออกบรรพชา
ภาพที่่� ๑๕ พระยามารห้้ามบรรพชาว่่า อีกี ๗ วัันจะได้เ้ สวยสมบััติบิ รมจัักรแต่ไ่ ม่่ทรงฟััง
ภาพที่่� ๑๖ ทรงตััดโมลีีถืือเพศบรรพชา ณ ฝั่่�งน้ำ�ำ� อโนมา ฆฏิกิ ารพรหมถวายอััฐบริิขาร
ภาพที่่� ๑๗ เสด็็จจาริิกผ่่านกรุุงราชคฤห์์ มหาชนเห็น็ แล้้วโจษจัันกัันทั่่ว� เมืือง
ภาพที่่� ๑๘ เพระเจ้้าพิมิ พิิสารเสด็จ็ ไปเฝ้้า ทูลู ขอปฏิิญาณว่่าถ้้าตรััสรู้�แล้ว้ ขอให้ม้ าโปรดก่อ่ น
ภาพที่่� ๑๙ เสด็็จไปศึึกษาลััทธิฤิ าษีีชีีป่่ากัับอาฬารดาบส เห็็นว่่ามิิใช่ท่ างตรััสรู้�
ภาพที่่� ๒๐ เสด็็จถึงึ อุุรุเุ วลาเสนานิิคมอัันสงััดเงียี บ ทรงพอพระทััยประทัับบำำ�เพ็็ญเพีียรที่่น� ั่่�น
ภาพที่่� ๒๑ ทรงบำ�ำ เพ็ญ็ ทุุกรกิริ ิยิ า ปััญจวััคคียี ์์เฝ้้าปฎิบิ ััติิ พระอินิ ทร์ด์ ีดี พิิณถวายข้้ออุปุ มา
ภาพที่่� ๒๒ เช้้าวัันตรััสรู้� นางสุชุ าดากัับทาสีมี าถวายข้า้ วมธุปุ ายาส โดยสำำ�คััญว่่าเทวดา
ภาพที่่� ๒๓ ทรงลอยถาด ถาดจมลงไปกระทบกัับถาดเดิิม 3 ใบ พญานาคก็ร็ู้�ว่า พระพุทุ ธเจ้้าจะมาตรััสรู้�
ภาพที่่� ๒๔ เสด็็จกลัับจากลอยถาด ทรงรัับหญ้้าคาซึ่ง่� พราหมณ์์โสตถิยิ ะถวายในระหว่า่ งทาง
ภาพที่่� ๒๕ ทรงลาดหญ้า้ คาประทัับเป็็นโพธิบิ ััลลัังก์์ ตกเย็็นพญามารก็ก็ รีฑี าพลมาขัับไล่่
ภาพที่่� ๒๖ แม่พ่ ระธรณีบี ิิดพระเกศา เกิดิ เป็น็ สมุุทรธารา พระยามารก็พ็ ่า่ ยแพ้แ้ ก่พ่ ระบารมีี
ภาพที่่� ๒๗ พอรุ่�งอรุณุ ก็ต็ รััสรู้�เป็น็ พระพุุทธเจ้้า เทวดาฝ่่ายฟ้้อนร่อ่ นรำ�ำ ถวายเป็น็ พุุทธบููชา
ภาพที่่� ๒๘ เสด็จ็ ไปประทัับโคนต้้นไทร สามธิดิ ามารมาประโลมล่อ่ ให้ห้ ลง ก็ไ็ ม่ท่ รงใยดีี
ภาพที่่� ๒๙ ย้า้ ยไปประทัับโคนไม้้จิิก ฝนตกพรำำ� พญานาคมาขดขนดปกพระกาย กำ�ำ บัังฝน
ภาพที่่� ๓๐ ขณะประทัับโคนไม้้เกด ท้้าวโลกบาลถวายบาตร เทวดาบอกสองพาณิชิ ให้้ไปเฝ้้า
ภาพที่่� ๓๑ สองพาณิิชถวายข้า้ วสััตตุกุ ้้อนสััตตุผุ ง แล้้วทูลู ปฎิิญาณตนเป็น็ อุบุ าสกคู่�แรกในโลก
ภาพที่่� ๓๒ กลัับมาประทัับโคนต้้นไทร ท้อ้ พระทััยในอัันโปรดสััตว์์ สหััมบดีีพรหมต้อ้ งทูลู วิิงวอน
ภาพที่่� ๓๓ ทรงคำ�ำ นึงึ เห็น็ อุุปนิสิ ััยเวไนยสััตว์์เปรียี บด้ว้ ยดอกบััว ๔ เหล่า่ จึึงรัับอาราธนา
ภาพที่่� ๓๔ เสด็จ็ พระพุทุ ธดำ�ำ เนินิ ไปโปรดเบญจวััคคียี ์์ พบอุปุ กาชีีวกในระหว่า่ งทาง
ภาพที่่� ๓๕ ถึึงป่่าอิิสิิปตนะ เบญจวััคคียี ์์เห็น็ แต่่ไกล นััดกัันว่า่ จะไม่ต่ ้้อนรัับ แต่แ่ ล้้วก็็กลัับใจ
ภาพที่่� ๓๖ สำ�ำ แดงปฐมเทศนาธััมมจัักกััปปวััตตนสูตู รโปรดเบญจวััคคีีย์์ ให้ไ้ ด้้ดวงตาเห็็นธรรม
ภาพที่่� ๓๗ ยสกุุลบุตุ รหน่่ายสมบััติิ เดิินไปสู่่�ป่่าอิสิ ิิปตนะ พบพระพุทุ ธองค์์ทรงแสดงธรรมโปรด
82
ภาพที่่� ๓๘ เสด็จ็ ไปหาชฎิิลอุุรุเุ วลากััสสป ขอพัักในโรงไฟ ชฎิลิ บอกว่่ามีีนาคร้้ายก็็ไม่่ทรงฟังั
ภาพที่่� ๓๙ ทรงทรมานนาคราชร้า้ ย ขดกายพญานาคใส่บ่ าตรให้้ชฎิิลดูู ชฎิลิ ก็ย็ ัังไม่่เลื่่�อมใส
ภาพที่่� ๔๐ วัันหนึ่่�ง ฝนตัักหนััก น้ำ��ำ ท่่วม แต่่ไม่่ท่่วมที่่�ประทัับ ชฎิิลเห็น็ อััศจรรย์์จึงึ ทููลขอบรรพชา
ภาพที่่� ๔๑ พระอุรุ ุเุ วลกััสสปประกาศตนเป็น็ พุทุ ธสาวกต่อ่ หน้้าพระเจ้้าพิิมพิิสาร ณ สวนตาลหนุ่่�ม
ภาพที่่� ๔๒ พระเจ้้าพิิมพิสิ ารเลื่่�อมใส ทรงหลั่่�งน้ำ��ำ ถวายวััดเวฬุวุ ัันเป็็นปฐมสัังฆาราม
ภาพที่่� ๔๓ ท้า้ วเธอทรงบำ�ำ เพ็็ญกุุศลให้้พระญาติิที่่�เกิดิ เป็็นเปรต เปรตทั้้ง� หลายต่่างโมทนารัับส่่วนบุญุ
ภาพที่่� ๔๔ พระโมคคััลลาน์์ สารีีบุุตร อััครสาวกซ้้าย-ขวามาทููลขอบรรพชาเป็็นเอหิิภิกิ ขุุ
ภาพที่่� ๔๕ พระพุุทธองค์์ทรงประทานโอวาทปาติิโมกข์์แก่พ่ ระอรหัันต์ส์ งฆ์์ ในวัันเพ็็ญมาฆบููชาพระพุุทธเจ้้า
ภาพที่่� ๔๖ เสด็จ็ ไปโปรดพระญาติิที่่�กรุุงกบิิลพััสดุ์์� พระญาติผิ ู้ใ�้ หญ่ถ่ ืือว่่าสููงอายุุไม่ถ่ วายบัังคมพระพุุทธเจ้้า
ภาพที่่� ๔๗ ทรงแสดงปาฏิหิ ารย์์เหาะให้้เห็็น หมู่่�พระญาติกิ ็็สิ้น� ทิฐิ ิิมานะถวายบัังคมพร้้อมกััน
ภาพที่่� ๔๘ เสด็็จทรงบาตรในเมืือง พระนางพิมิ พายโสธราเห็็นจึึงชี้�ให้้พระราหุุลดู ู ตรััสว่่า นั่่น� คืือบิิดาของเจ้า้
ภาพที่่� ๔๙ พระพุุทธบิิดาทราบข่่าวก็็เสด็จ็ มาตััดพ้้อ ทููลขอให้เ้ สด็็จไปประทัับเสวยในวััง
ภาพที่่� ๕๐ พระพิิมพาพิลิ าปรำำ�พัันถึึงพระพุุทธองค์์ เสด็จ็ พุทุ ธดำ�ำ เนิินไปโปรดถึงึ ในปราสาท
ภาพที่่� ๕๑ พระนัันทะรัับบาตรส่่งเสด็็จ นางคู่�วิิวาห์ร์ ้้องสั่�งให้้รีบี กลัับ พอถึึงวััดกลัับชวนให้ผ้ นวช
ภาพที่่� ๕๒ พระราหุุลแสดงความรัักซาบซึ้ง� ในพระพุุทธองค์์ผู้�้เป็น็ บิดิ า จนลืืมทููลขอราชสมบััติิ
ภาพที่่� ๕๓ ทรงมอบสมบััติิพระนิิพพานแก่่พระราหุุล โดยให้บ้ รรพชาเป็็นสามเณรองค์์แรก
ภาพที่่� ๕๔ ทรงพานัันทะไปชมนางฟ้า้ พระนัันทะใคร่จ่ ะได้เ้ ป็็นชายา ทรงรัับรองจะให้้สมหวััง
ภาพที่่� ๕๕ พระเทวทััตสำำ�แดงฤทธิ์ใ� ห้้อชาตศััตรูรู าชกุุมารเลื่อ�่ มใส เพื่อ่� ให้ร้ ัับเป็น็ โยมอุุปััฏฐาก
ภาพที่่� ๕๖ นายขมัังธนููซึ่่�งพระเทวทััตส่่งไปฆ่า่ พระพุุทธองค์์ ปลงอาวุุธ ฟังั ธรรม สำ�ำ เร็จ็ มรรคผล
ภาพที่่� ๕๗ พระเทวทััตได้ส้ ำำ�นึกึ ในความผิดิ ของตน ใคร่ท่ ูลู ขอขมา แต่่ถููกธรณีสี ููบเสีียก่่อนเข้้าเฝ้้า
ภาพที่่� ๕๘ พระแม่น่ ้า้ ทููลถวายเฝ้้า โปรดให้ถ้ วายอชิติ ภิิกษุุ ซึ่ง�่ ต่่อไปจะตรััสรู้�
ภาพที่่� ๕๙ ทรงห้า้ มพระญาติิฝ่่ายพระบิดิ ากัับฝ่่ายพระมารดา ซึ่�ง่ แย่่งกัันทดน้ำ��ำ เข้า้ นามิใิ ห้้วิิวาทกััน
ภาพที่่� ๖๐ พระพุทุ ธบิิดาประชวร เสด็จ็ ไปโปรดกระทั่่�งสำ�ำ เร็็จพระอรหัันต์แ์ ล้ว้ นิพิ พาน
ภาพที่่� ๖๑ พระแม่่น้้ามหาปชาบดีโี คตมีี นำ�ำ นางกษััตริยิ ์์บริิวารไปทููลขออุุปสมบทเป็น็ ภิกิ ษุณุ ีี
ภาพที่่� ๖๒ ทรงสำำ�แดงยมกปาฏิหิ าริิย์์ข่ม่ พวกเดียี รถียี ์ท์ ี่่ต� ้้นมะม่ว่ งคััณฑามพฤกษ์์
ภาพที่่� ๖๓ แล้ว้ เสด็จ็ ขึ้้�นไปจำ�ำ พรรษาบนสวรรค์์ชั้้�นดาวดึึงส์์ เพื่�่อโปรดพระพุุทธมารดา
ภาพที่่� ๖๔ ถึึงวัันมหาปวารณา เสด็จ็ ลงจากดาวดึึงส์์โดยบัันไดแก้้ว บัันไดทอง บัันไดเงิิน
ภาพที่่� ๖๕ ครั้้�นแล้ว้ ก็็ทรงเปิิดโลก บัันดาลให้้เทวดา มนุุษย์์ และสััตว์น์ รกแลเห็น็ ซึ่่ง� กัันและกััน
ภาพที่่� ๖๖ ครั้้ง� หนึ่่�งเสด็จ็ ไปจำำ�พรรษา ณ ป่่าปาเลไล โดยมีชี ้้างกัับลิิง เป็็นพุทุ ธอุปุ ััฏฐาก
ภาพที่่� ๖๗ ถึงึ เพ็ญ็ เดืือน ๓ พรรษาที่่� ๔๕ พญามารเข้า้ เฝ้า้ ทูลู ให้้เสด็จ็ ปรินิ ิิพพาน ทรงรัับอาราธนา
ภาพที่่� ๖๘ มีีพระพุทุ ธฎีกี าตรััสแก่่พระอานนท์์ว่า่ ทรงปลงอายุุสัังขารแล้ว้ อีกี สามเดืือนจะนิิพพาน
ภาพที่่� ๖๙ รุ่�งเช้า้ เสด็จ็ กลัับจากทรงบาตร เยื้�องพระกายดููกรุุงไพศาลีี เป็็นครั้้ง� สุุดท้้าย
ภาพที่่� ๗๐ เช้า้ วัันเพ็็ญเดืือน ๖ ทรงเสวยมัังสะสุกุ รอ่่อนที่่บ� ้า้ นนายจุนุ ทะ นัับเป็น็ ปัจั ฉิมิ บิิณฑบาต
ภาพที่่� ๗๑ เสด็็จไปกรุุงกุสุ ิินารา ทรงกระหายน้ำำ�� โปรดให้้พระอานนท์์ ไปตัักน้ำ�ำ� มาถวาย
ภาพที่่� ๗๒ ปุกุ กุสุ ะบุตุ รแห่ง่ มััลลกษััตริิย์แ์ วะเข้้าเฝ้า้ ถวายผ้้าเนื้้อ� เกลี้ย� งสีที อง
ภาพที่่� ๗๓ เสด็็จถึงึ สาลวัันกรุงุ กุสุ ิินารา โปรดให้พ้ ระอานนท์์จััดที่่บ� รรทมระหว่า่ งไม้้รัังทั้�ง้ คู่�
ภาพที่่� ๗๔ พระอานนท์์ไปยืืนเหนี่่�ยวสลัักเพชรพระวิหิ าร ร้้องไห้ร้ ำำ�พัันถึงึ พระพุุทธองค์์
ภาพที่่� ๗๕ ทรงแสดงธรรมโปรดสุภุ ััททะปริพิ าชกให้ส้ ำ�ำ เร็จ็ มรรคผล นัับเป็็นปััจฉิมิ เวไน
ภาพที่่� ๗๖ ทรงยกพระธรรมวินิ ััยไตรปิิฎกเป็น็ ศาสดา ประทานปัจั ฉิมิ โอวาทแล้้วปริินิิพพาน
ภาพที่่� ๗๗ พระสงฆ์์ปุถุ ุุชนได้้ฟัังข่่าวปรินิ ิพิ พานซึ่�ง่ อาชีีวกบอกแก่่พระมหากััสสปก็็ร้อ้ งไห้้
ภาพที่่� ๗๘ พอพระมหากััสสปถวายบัังคมบาทพระพุทุ ธศพ เพลิงิ สวรรค์ก์ ็บ็ ัันดาล ลุุกโชติชิ ่่วง
ภาพที่่� ๗๙ โทณพราหมณ์แ์ บ่่งสรรพระบรมธาตุุแก่่พราหมณ์แ์ ละกษััตริยิ ์์ ๗ พระนคร
ภาพที่่� ๘๐ พระมหากััสสปกัับพระอริิยสงฆ์ย์ กปฐมสัังคายนา สืืบอายุุพระศาสนามาถึึงบััดนี้้�
83
๑
เทพเจ้้าทุุกชั้น� ฟ้้าชุุมนุุมกัันอััญเชิญิ เทพบุุตรโพธิสิ ัตั ว์์
ให้จ้ ุตุ ิิมาตรััสรู้�เป็น็ พระพุุทธเจ้า้
เมื่�อ่ พระเวสสัันดรโพธิสิ ััตว์์สวรรคตแล้้ว เสด็จ็ ไปอุบุ ััติิเป็็นสัันตุสุ ิติ เทพบุตุ รในสวรรค์ช์ ั้�น้ ดุุสิิต เมื่�อ่ ก่่อนพุุทธกาลเล็็กน้้อย
เทวดาทุุกสวรรค์์ชั้�้นฟ้้ามาประชุุมปรึึกษากัันว่่า ใครจะมาตรััสรู้�เป็็นพระพุุทธเจ้้าต่่างก็็เล็็งว่่า พระโพธิิสััตว์์สถิิตอยู่�ในชั้้�นดุุสิิตจะ
มาตรััสรู้�เป็น็ พระพุทุ ธเจ้า้ จึงึ พากัันไปทูลู เชิิญให้้จุตุ ิลิ งมาโปรดสััตวโลก เพื่่�อให้้สมกัับพระปณิิธานที่่ต� ั้้ง� ไว้ว้ ่่า ทรงบำำ�เพ็ญ็ บารมีีมา
ในชาติใิ ดๆ ก็็มิไิ ด้้ทรงมุ่�งหวัังสมบััติอิ ัันใด นอกจากความเป็็นพระพุทุ ธเจ้้า
ก่่อนที่่พ� ระโพธิิสััตว์์อัันสถิิตอยู่� ณ สวรรค์ช์ ั้�น้ ดุสุ ิติ จะได้้ทรงตรััสรู้�บรรลุุธรรมเป็็นองค์์ สมเด็จ็ พระสััมมาสััมพุุทธเจ้้าเพื่่�อ
โปรดชาวโลกนั้น�้ พระบรมศาสดาสััมมาสััมพุทุ ธเจ้า้ ท่า่ น ได้ท้ รงบำ�ำ เพ็ญ็ บารมีี ๑๐ ประการ อัันได้้แก่่
๑. พระเตมีีย์์ ทรงบำ�ำ เพ็็ญเนกขััมมบารมี ี คืือ ความอดทนสูงู สุดุ
๒. พระมหาชนก ทรงบำำ�เพ็็ญวิริ ิิยะบารมีี คืือ ความพากเพียี รสููงสุุด
๓. พระสุุวรรณสาม ทรงบำ�ำ เพ็็ญเมตตาบารมีี คืือ ความเมตตาสููงสุุด
๔. พระเนมิิราช ทรงบำำ�เพ็็ญอธิิษฐานบารมีี คืือ ความมีีจิติ ที่่แ� น่ว่ แน่่สมบููรณ์์
๕. พระมโหสถ ทรงบำำ�เพ็ญ็ ปัญั ญาบารมี ี คืือ ความมีปี ััญญาสูงู สุุด
๖. พระภููริทิ ััต ทรงบำ�ำ เพ็็ญศีลี บารมี ี คืือ ความมีศี ีลี ที่่ส� มบูรู ณ์์สููงสุุด
๗. พระจัันทกุมุ าร ทรงบำ�ำ เพ็็ญขัันติิบารมี ี คืือ ความอดกลั้น้� สูงู สุุด
๘. พระนารทพรหม ทรงบำำ�เพ็็ญอุุเบกขาบารมี ี คืือ การมีีอุุเบกขาสููงสุดุ
๙. พระวิิธููรบััณฑิิต ทรงบำ�ำ เพ็็ญสััจจะบารมี ี คืือ ความมีีสััจจะสูงู สุุด
๑๐. พระเวสสัันดร ทรงบำ�ำ เพ็็ญทานบารมี ี คืือ การรู้�จักการให้ท้ านสูงู สุุด
บััดนี้้� เมื่่�อจะทรงแสดงความอััศจรรย์์เหล่่านั้้�น จึึงตรััสคำ�ำ เป็็นต้้นว่่าครั้้�งใด เราชื่่�อว่่าท้้าวสัันดุุสิิตอยู่�ในหมู่่�เทพชั้�้นดุุสิิต
ครั้้�งนั้้�น หมื่่�นโลกธาตุุก็็พากัันประคองอััญชลีีอ้้อนวอนเราว่่า ข้้าแต่่ท่่านผู้้�นิิรทุุกข์์ พระองค์์ เมื่่�อบำำ�เพ็็ญบารมีี ๑๐ ทััศ มิิใช่่
ปรารถนาสมบััติิท้้าวสัักกะ มิิใช่่ปรารถนาสมบััติิมาร มิิใช่่ปรารถนาสมบััติิพรหม มิิใช่่ปรารถนาสมบััติิจัักรพรรดิิ แต่่พระองค์์
ปรารถนาความเป็็นพระพุทุ ธเจ้้า บำ�ำ เพ็็ญเพื่่�อช่่วยขนสััตว์์ข้า้ มโอฆสงสาร ด้ว้ ยเหตุนุ ั้น�้ ท่่านพระสัังคีตี ิกิ าจารย์ท์ ั้้�งหลาย จึงึ กล่า่ ว
ว่่า (เทวดาในหมื่น่� โลกธาตุ ุ ทููลวอนว่า่ ) ข้า้ แต่่พระมหาวีรี ะ นี้้เ� ป็็นกาลสมควร สำำ�หรัับพระองค์ ์ ขอพระองค์โ์ ปรดอุุบััติใิ นครรภ์์
พระมารดาขอพระองค์์ เมื่อ�่ จะทรงช่ว่ ยมนุุษยโลกพร้้อมเทวโลก ให้้ข้า้ มโอฆสงสาร โปรดจงตรััสรู้�อมตบทเถิิด
ครั้้�งนั้�้น พระมหาสััตว์์ แม้้ถููกเทวดาทั้้�งหลายทููลวอนขอ ก็็มิิได้้ประทานปฏิิญญาคำำ�รัับรองแก่่เทวดาทั้�้งหลาย แต่่ทรง
ตรวจดููมหาวิิโลกนะ ๕ คืือ กำำ�หนดกาล ทวีีป ประเทศ ตระกููล พระชนมายุุของพระชนนีี บรรดามหาวิิโลกนะ ๕ นั้�้น ทรง
ตรวจดููกาลก่่อนว่่า เป็็นกาลสมควรหรืือยัังไม่่เป็็น กาลสมควรในกาลนั้้�น อายุุกาล (ของสััตว์์) สููงกว่่าแสนปีีขึ้�นไป ยัังไม่่ชื่่�อว่่า
กาล เพราะเหตุไุ ร เพราะทุุกข์์มีชี าติิชรามรณะเป็น็ ต้น้ ไม่่ปรากฏ ก็ธ็ รรมดา พระธรรมเทศนาของพระพุทุ ธเจ้้าทั้้ง� หลาย ที่่�ชื่�อ่
85
ว่า่ พ้น้ จากไตรลัักษณ์์ ไม่ม่ ีีเลย เมื่่อ� พระพุทุ ธเจ้้าเหล่่านั้น�้ ตรััสว่า่ อนิจิ จััง ทุุกขััง ดัังนี้้� สััตว์์ ทั้�้งหลาย ย่อ่ มไม่่เชื่�่อว่่า พระพุุทธเจ้้า
เหล่่านั้�้นตรััสเรื่่�องอะไร แต่่นั้�้น การตรััสรู้้�ก็็ไม่่มีี เมื่่�อการตรััสรู้�นั้�นไม่่มีี คำำ�สั่่�งสอนก็็ไม่่เป็็นนิิยยานิิกกะนำำ�สััตว์์ ออกจากทุุกข์์
เพราะฉะนั้น�้ กาลนั้น้� จึึงไม่่เป็็นกาลสมควร แม้อ้ ายุกุ าล (ของสััตว์)์ ต่ำ�ำ� กว่า่ ร้้อยปีี ก็ย็ ัังไม่่เป็น็ กาลสมควร เพราะเหตุไุ ร เพราะ
กาลนั้�้น สััตว์์ทั้้�งหลายมีีกิิเลส หนาแน่่น และโอวาทที่่�ประทานแก่่สััตว์์ทั้้�งหลายที่่�มีีกิิเลสหนาแน่่น ไม่่อยู่�ในฐานะควรโอวาท
เพราะฉะนั้�น้ กาลแม้้นั้�้นก็ไ็ ม่่ เป็็นกาลสมควร อายุุกาลอย่่างต่ำ��ำ ตั้้�งแต่แ่ สนปีลี งมา อย่า่ งสูงู ตั้�้งแต่ร่ ้อ้ ยปีีขึ้น� ไป ชื่�่อว่่า กาลสมควร
บััดนี้้ม� นุุษย์ท์ ั้้�งหลายมีีอายุุร้อ้ ยปีี เพราะเหตุนุ ั้้�น ครั้�ง้ นั้�้น พระโพธิสิ ััตว์ท์ รงเห็น็ ว่่าเป็็นกาลที่่�ควรบัังเกิิด
ต่่อนั้�น้ ทรงตรวจดูทู วีปี ทรงเห็น็ ทวีปี ว่า่ พระพุทุ ธเจ้้าทั้้�งหลาย ย่่อมบัังเกิดิ ในชมพููทวีปี เท่่านั้�้น ธรรมดาชมพูทู วีปี เป็น็
ทวีีปใหญ่่มีีเนื้้�อที่่�ประมาณหมื่่�นโยชน์์ เมื่�่อทรงตรวจดููประเทศว่่า พระพุุทธเจ้้าทั้้�งหลายบัังเกิิดในประเทศไหนหนอ ก็็ทรงเห็็น
มััชฌิิมประเทศ ต่่อจากนั้�้นก็็ทรงตรวจดููตระกููลว่่า ธรรมดาพระพุุทธเจ้้าทั้�้งหลาย บัังเกิิดในตระกููลที่่�โลกสมมติิ บััดนี้้�ตระกููล
กษััตริิย์เ์ ป็็นตระกูลู ที่่�โลกสมมติ ิ จำ�ำ เราจัักบัังเกิดิ ในตระกููลกษััตริิย์์นั้้น� พระราชาพระนามว่า่ สุทุ โธทนะจัักเป็็นพระชนกของเรา
แต่่นั้�น้ ก็ต็ รวจดููพระชนนีีว่า่ สตรีนี ัักเลงสุุราเหลวไหลจะเป็น็ พุุทธมารดาไม่ไ่ ด้ ้ จะต้อ้ งเป็น็ สตรีีมีศี ีลี ๕ ไม่ข่ าด ดัังนั้�้นพระราชเทวีี
พระนามว่่ามหามายานี้้�ก็็เป็น็ เช่่นนี้้� พระนางเจ้า้ มหามายานี้้�จัักเป็็นชนนีขี องเรา เมื่อ�่ ทรงนึึกว่า่ พระนางเจ้า้ จะทรงมีีพระชนมายุุ
ได้เ้ ท่า่ ไร ก็ท็ รงเห็็นว่า่ ได้ต้ ่อ่ ไปอีีก ๗ วััน หลัังครบทศมาสแล้ว้ ครั้�้งทรงตรวจมหาวิโิ ลกนะ ๕ ประการนี้้�แล้ว้ ก็็ประทานปฏิิญญา
แก่่เทวดาทั้�้งหลายว่่า เป็็นกาลสมควรที่่�เราเป็็นพระพุุทธเจ้้า ทรงดำำ�รงอยู่�ในภพดุุสิิตนั้้�นตลอดชนมายุุ แล้้วจุุติิจากภพดุุสิิตนั้�้น
ทรงถืือปฏิสิ นธิใิ นพระครรภ์์พระนางเจ้้ามายาเทวีีในราชสกุุลศากยะ
86
ประสูติ
อคฺโคหมสฺมิ โลกสฺส เชโหมสฺมิ โลกสฺส เสโหมสฺมิ โลกสฺส
อยมนฺติมา ชาติ นตฺถิทานิ ปุนพฺภโว.
เราเปน ผูเลิศในโลก เราเปนผูเ จริญทส่ี ดุ ในโลก เราเปน ผปู ระเสรฐิ สุดในโลก
ชาตินเี้ ปน ชาติทีส่ ดุ บดั น้ี ความเกดิ ใหมย อ มไมมี
ม. อุ. ๑๔/๓๗๗/๒๕๓
๒
ทรงรับั คำ�ำ เชิญิ แล้้วจุุติมิ าถืือกำำ�เนิดิ
ในตระกูลู กษัตั ริยิ ์์ศากยะ ณ กรุุงกบิลิ พัสั ดุ์�
ภาพนี้้�เป็็นภาพตอนที่่�พระโพธิิสััตว์์เจ้้า ซึ่่�งต่่อมาคืือเจ้้าชายสิิทธััตถะ หรืือพระพุุทธเจ้้า กำ�ำ ลัังเสด็็จจากสวรรค์์ชั้้�นดุุสิิต
เพื่�่อเสด็็จเข้้าสู่�พระครรภ์์พระมารดา วัันที่่�เสด็จ็ ลงบัังเกิดิ นั้น�้ ตรงกัับวัันขึ้น� ๑๕ ค่ำ��ำ เดืือน ๘ ซึ่�่งเป็็นเวลาที่่พ� ระเจ้า้ สุทุ โธทนะ พระ
บิิดากัับพระนางสิริ ิิมหามายาพระมารดาได้้อภิเิ ษกสมรสไม่น่ าน
คืืนวัันเดีียวกัันนั้�้น พระนางสิิริิมหามายากำ�ำ ลัังบรรทมหลัับสนิิทในแท่่นที่่�บรรทมแล้้ว ทรงสุุบิินนิิมิิตว่่า พระนางไป
อยู่�ในป่่าหิิมพานต์์ ได้้มีีช้้างเผืือกเชืือกหนึ่่�งลงมาจากยอดเขาสููงเข้้ามาหาพระนาง ปฐมสมโพธิิพรรณาเหตุุการณ์์ตอนนี้้�ไว้้ว่่า
“...มีีเศวตหััตถีีช้้างหนึ่่�ง ชููงวงอัันจัับบุุณฑริิกปทุุมชาติิสีีขาวเพิ่่�งบานใหม่่มีีเสาวคนธ์์หอมฟุ้�งตลบแล้้วร้้อง โกญจนาท เข้้ามาใน
กนกวิิมาน แล้้วกระทำำ�ประทัักษิิณพระองค์์อััน บรรทมถ้้วนสามรอบ แล้้วเหมืือนดุุจเข้้าไปในอุุทร ฝ่่ายทัักษิิณปรััศว์์แห่่งพระ
ราชเทวี.ี ..”
ภายหลัังโหราจารย์์ประจำ�ำ ราชสำำ�นัักทำ�ำ นายว่่าเป็็นสุุบิินนิิมิิตที่่�ดีี จะมีีพระราชโอรสผู้�้ประเสริิฐอุุบััติิบัังเกิิด และเมื่่�อ
พระมารดาทรงครรภ์์แล้้ว ปฐมสมโพธิิได้้พรรณาตอนที่่�พระ โพธิิสััตว์์เสด็็จอยู่�ในพระครรภ์์พระมารดาว่่า “...เหมืือนดุุจด้้าย
เหลืืองอัันร้้อยเข้า้ ไปในแก้ว้ มณีีอัันผ่อ่ งใส เมื่�อ่ ปรารถนาจะทอดพระเนตรในขณะใด ก็็เห็็นพระโอรสนั่่ง� เป็น็ บััลลัังก์์สมาธิิ (นั่่�งขััด
สมาธิิ) ผัันพระพัักตร์์มาข้้างหนึ่่�งพระอุุทรแห่่งพระมารดา ดุุจสุวุ รรณปฎิิมาอัันสถิิตอยู่�บนฝัักอ่อ่ นในห้อ้ งแห่ง่ กลีีบปทุุมชาติิ แต่่
โพธิิสััตว์ม์ ิิได้เ้ ห็็นองค์ช์ นนีี...”
วัันที่่�พระโพธิิสััตวเจ้้าเสด็็จลงสู่�พระครรภ์์ กวีีผู้้�แต่่งเรื่�่องเฉลิิมพระเกีียรติิได้้พรรณาว่่า มีีเหตุุมหััศจรรย์์เกิิดขึ้้�นเหมืือน
กัับตอนประสูตู ิ ิ ตรััสรู้� และตรััสปฐมเทศนา จะต่่างกัันบ้า้ งก็็แต่ใ่ นรายละเอียี ดเท่า่ นั้้�น เช่่นว่า่ กลองทิพิ ย์์บัันลืือลั่น� ทั่่�วท้อ้ งเวหา
คนตาบอดกลัับมองเห็็น คนหููหนวกกลัับได้้ยิิน ตอนนั้�้นถ้้าจะถ่่ายทอดพระพุุทธเจ้้าออกจากวรรณคดีี มาเป็็นพระพุุทธเจ้้าใน
พุุทธประวััติิก็็ว่่า กลองทิิพย์์บัันลืือลั่�นนั้้�น คืือ ‘นิิมิิต’ หมายถึึง พระเกีียรติิคุุณของพระพุุทธเจ้้าที่่�จะแผ่่ไปทั่่�วโลก คนตาบอด
หููหนวก คืือ คนที่่ม� ีีกิเิ ลส ได้้สดัับรสธรรมแล้้วจะหายตาบอด หูหู นวก หรืือมีปี ััญญา รู้�แจ้้งมองเห็น็ ทางพ้น้ ทุุกข์์นั้้�นเอง
ดูกู ่อ่ นอานนท์์ ! โพธิิสัตั ว์์ มีีสติิรู้�ตัวั ทั่่ว� พร้้อม จุตุ ิจิ ากหมู่่�เทพชั้้�นดุสุ ิติ แล้้ว ก้้าวลงสู่�ครรภ์แ์ ห่ง่ มารดา ในขณะนั้้น� แสงสว่่าง
อัันโอฬารจนหาประมาณมิิได้้ ยิ่�งใหญ่่กว่่าอานุุภาพของเทวดาทั้้�งหลายจะบัันดาลได้้ ได้้ปรากฏขึ้้�นในโลกพร้้อมทั้้�ง
เทวโลก มาร โลก พรหมโลก ในหมู่่�สััตว์์พร้้อมทั้้�งสมณพราหมณ์์พร้้อมทั้้�งเทวดาแลมนุุษย์์ ถึึงแม้้ในโลกัันตริิกนรก อััน
โล่่งโถงไม่่มีีอะไรปิิดกั้้�น แต่่มืืดมนหาการเกิิดแห่่งจัักขุุวิิญญาณมิิได้้ อัันแสงสว่่างแห่่งดวงจัันทร์์และดวงอาทิิตย์์ อัันมีี
ฤทธิอิ านุุภาพอย่่างนี้้� ส่่องไปไม่ถ่ ึึงนั้้�น แม้้ในที่่น� ั้้�น แสงสว่่างอัันโอฬารจนหาประมาณมิไิ ด้้ยิ่่�งใหญ่่กว่่าอานุภุ าพของเทวดา
ทั้้�งหลายจะบัันดาลได้้ ก็็ได้้ปรากฏขึ้้�นเหมืือนกัันสััตว์์ที่่�เกิิดอยู่� ณ ที่่�นั้้�น รู้�จัักกัันได้้ด้้วยแสงสว่่างนั้้�นพากัันร้้องว่่า “ท่่าน
ผู้้�เจริญิ ทั้้ง� หลายเอ๋ย๋ ผู้้�อื่�นอันั เกิดิ อยู่�ในที่่�นี้้� นอกจากเราก็็มีอี ยู่�เหมือื นกััน” ดังั นี้้� และหมื่่�นโลกธาตุนุ ี้้� ก็็หวั่่น� ไหวสั่น� สะเทือื น
สะท้้าน แสงสว่่างอัันโอฬารจนหาประมาณมิไิ ด้้ได้้ปรากฏขึ้น้� ในโลก เกินิ กว่า่ อานุภุ าพของเทวดาทั้้�งหลายจะบัันดาลได้้
(ม. อุ.ุ ๑๔/๓๖๔/๒๔๘)
89
๓
พอประสูตู ิิจากพระครรภ์์พระมารดา
ณ ป่า่ ลุมุ พินิ ีีวััน ก็็ทรงดำำ�เนินิ ได้้ ๗ ก้า้ ว
ภาพนี้้�เป็็นตอนประสููติิ คนที่่�เคยอ่่านพุุทธประวััติิหรืือปฐมสมโพธิิ และเคยเห็็นภาพตามผนัังโบสถ์์ในวััดมาแล้้ว คง
พอเข้า้ ใจและดููออกว่า่ คืืออะไร ทารกที่่�เห็น็ นั่่น� คืือเจ้า้ ชายสิทิ ธััตถะ หรืือพระพุุทธเจ้า้ ในเวลาต่่อมา ซึ่่ง� พอประวััติจิ ากพระครรภ์์
พระมารดา ก็็ทรงพระดำำ�เนิินด้ว้ ยพระบาทไปได้้ ๗ ก้้าว พร้้อมกัับทรงยกพระหััตถ์ข์ วาและเปล่่งพระวาจา เบื้้�องใต้้พระบาทมีีด
อกบััวรองรัับ พระวาจาที่่�ทรงเปล่่งออกมานั้น้� กวีที ่า่ นแต่ง่ ไว้้เป็น็ ภาษาบาลีี แปลถอดใจความเป็็นภาษาไทยได้้ว่่า “เราจะเป็็น
คนเก่่งที่่ส� ุุด ในโลกคนหนึ่่�ง ซึ่�่งจะหาผู้ใ้� ดเสมอเหมืือนไม่ม่ ีี ชาติิที่่�เกิดิ นี้้�เป็็นชาติสิ ุดุ ท้า้ ยของเรา เราจะไม่่ได้เ้ กิดิ ต่อ่ ไปในเบื้้�องหน้า้
อีีกแล้้ว”
กลุ่�มสตรีีที่่�อยู่�ในท่่านั่่�งบ้้าง คุุกเข่า่ บ้า้ งนั้น�้ คืือบรรดานางพระกำ�ำ นััลที่่�ตามเสด็จ็ พระนางมายา ส่ว่ นรููปสตรีีที่่�ยืืนหัันหลััง
ให้้ต้น้ ไม้้ใหญ่่นั้�น้ คืือพระมารดา พระหััตถ์ข์ วาของท่่านเหนี่่�ยวกิ่่�งไม้ต้ ้้นไม้้ใหญ่น่ ี้้ค� ืือต้้นสาละ ที่่แ� ต่่ก่่อนมาเคยแปลกัันว่่าไม้้รัังหรืือ
เต็ง็ รััง อย่า่ งที่่�มีอี ยู่�ในบ้า้ นเรา แต่ภ่ ายหลัังได้้เป็็นที่่ร�ู้�กันว่่า สาละไม่่ใช่่ไม้ร้ ัังและไม่ม่ ีีในป่่าเมืืองไทย เป็น็ ไม้พ้ ัันธุ์�ในตระกููลยางซึ่ง่� มีี
อยู่�ในอินิ เดีียที่่ค� นอินิ เดีียนิิยมใช้้ปลููกบ้้านสร้้างเรืือนอยู่�กัน มีมี ากในเขาหิมิ าลััย สถานที่่�ประสููตินิ ี้้�เรีียกว่า่ ‘ลุมุ พินิ ี’ี อยู่�นอกเมืือง
กบิลิ พััสดุ์์� เวลานี้้�อยู่�ในเขตประเทศเนปาล
แทรกเรื่่�องอื่�่นเข้้าบ้้างเล็็กน้้อย กล่่าวคืือเมืืองพระประยููรญาติิของพระพุุทธเจ้้ามีีสองเมืือง คืือ กบิิลพััสดุ์�และเทวทหะ
กบิิลพััสดุ์�เป็็นเมืืองพ่่อของพระพุุทธเจ้้านี้้�ว่่าอย่่างภาษาสามััญ ส่่วนเทวทหะเป็็นเมืืองแม่่ พระบิิดาของพระพุุทธเจ้้าอยู่�ที่�เมืือง
กบิิลพััสดุ์์� ส่่วนพระมารดาเดิิมอยู่�ที่�เมืืองเทวหะ กษััตริิย์์และเจ้้านายจากสองเมืืองนี้้�ต่่างเป็็นญาติิเกี่�ยวดองกััน โดยทางอภิิเษก
สมรส เมื่่อ� พระนางมายาจวนครบกำ�ำ หนดประสูตู ิ ิ จึงึ ทูลู ลาพระสามีี คืือ พระเจ้้าสุทุ โธนะ เพื่�อ่ ประสููติพิ ระโอรสที่่เ� มืืองอัันเป็็น
ราชตระกููลของพระนาง ตามธรรมเนีียมพราหมณ์์ที่่�ว่่า สตรีีเวลาจะคลอดลููกต้้องไปคลอดที่่�บ้้านพ่่อแม่่ของตน พระนางมายา
เสด็็จไปถึงึ ระหว่่างทางยัังไม่ท่ ัันถึงึ เมืืองเทวทหะ ทรงประชวรเสีียก่อ่ น เลยจึงึ ประสููติิที่่น� ั่่�น วัันที่่�พระพุุทธเจ้า้ ประสูตู ิินั้�น้ คืือ วััน
เพ็็ญกลางเดืือน ๖ (วัันวิิสาขบููชา)
“อตฺโฺ คหมสฺฺมิิ โลกสฺฺส เชฏโฐหมสฺฺมิิ โลกสฺฺส เสฏโฐหมสฺมฺ ิิ โลกสฺฺส. อยมนฺฺติมิ า ชาติ.ิ นตฺถฺ ิทิ านิิ ปุนุ พภฺโฺ ว”
ดููกรอานนท์์ พระโพธิิสััตว์์ในบััดดลที่่�ประสููติิ ก็็ประทัับพระยุุคลบาทอัันเสมอบนแผ่่นดิิน แล้้วบ่่ายพระพัักตร์์สู่่�ทิิศอุุดร
เสด็็จดำ�ำ เนิินไปด้้วยย่่างพระบาท ๗ ก้้าว เมื่่�อเทพบุุตรกั้�นเศวตฉััตรตามไป พระองค์์จะทรงเหลีียวดููทิิศทั้้�งปวง และทรง
เปล่่งพระวาจาอย่่างผู้�้องอาจว่่า เราเป็็นผู้�้เลิิศในโลก เราเป็็นผู้�้เจริิญที่่�สุุดในโลก เราเป็็นผู้�้ประเสริิฐสุุดในโลก ชาติินี้้�เป็็น
ชาติิที่่�สุดุ บัดั นี้้� ความเกิดิ ใหม่ย่ ่อ่ มไม่่มีี
(ม. อุุ. ๑๔/๓๗๗/๒๒๒)
91
๔
อสิติ ดาบสมาเยี่่�ยม เห็็นพระกุุมาร
ประกอบด้ว้ ยมหาปุุริสิ ลักั ษณะก็็ถวายบัังคม
ภาพนี้้�เป็็นตอนภายหลัังพระพุุทธเจ้้าประสููติิแล้้วใหม่่ๆ คืือภายหลัังพระพุุทธบิิดาทราบข่่าวพระนางมายาประสููติิพระ
โอรสระหว่่างทางที่่�สวนลุุมพิินีี แล้้วรัับสั่�งให้้เสด็็จกลัับเมืืองแล้้ว ผู้้�ที่�มุ่�นมวยผมเป็็นชฎา และมืือทั้้�งสองประนมแค่่อกที่่�เห็็นอยู่�
นั้น�้ คืือ ‘อสิิตดาบส’ หรืือบางแห่่งเรียี กว่า่ ‘กาฬเทวิินดาบส’ ท่า่ นดาบสผู้้�นี้บ� วชเป็็นฤาษีีอยู่่�ข้้างเขาหิิมพานต์์ หรืือที่่ท� ุุกวัันนี้้�เรียี ก
ว่่าเขาหิมิ าลััยนั่่�นเอง ท่่านเป็น็ ที่่เ� คารพนัับถืือของพระเจ้้าสุุทโธทนะและของราชตระกููลนี้้� และเป็น็ ผู้้�คุ้�นเคยด้ว้ ย
เมื่�่อท่่านทราบข่่าวว่่าพระเจ้้าสุุทโธทนะ ประมุุขกษััตริิย์์กรุุงกบิิลพััสดุ์�ทรงมีีพระราชโอรสใหม่่ จึึงออกจากอาศรมเชิิง
เขา เข้้าไปเยี่�ยมเยีียนเพื่�่อถวายพระพรยัังราชสำำ�นััก พระเจ้้าสุุทโธทนะทรงทราบข่่าวว่่าท่่านดาบสมาเยี่�ยม ก็็ทรงดีีพระทััย
นัักหนา จึงึ ตรััสสั่ง� ให้น้ ิิมนต์ท์ ่า่ นนั่่ง� บนอาสนะแล้ว้ ทรงอุ้�มพระราชโอรสออกมาเพื่�่อให้้นมััสการท่า่ นดาบส พอท่่านดาบสได้เ้ ห็็น
เจ้้าชายสิิทธััตถะ ก็็ทำำ�กริิยาผิิดวิิสััยสมณะ ๓ อย่่าง คืือ ยิ้้�มหรืือแย้้ม หรืือที่่�ภาษากวีีในหนัังสืือปฐมสมโพธิิเรีียกอย่่างหนึ่่�งว่่า
หััวเราะแล้้วร้้องไห้้ แล้ว้ กราบแทบพระบาทของเจ้้าชายสิิทธััตถะ
ท่่านยิ้�มเพราะเห็็นพระลัักษณะของเจ้้าชายสิิทธััตถะต้้องด้้วยตำ�ำ รัับมหาบุุรุุษลัักษณ์์ ท่่านเห็็นว่่าคนที่่�มีีลัักษณะอย่่างนี้้�
ถ้้าอย่่างครองเรืือนจะได้้เป็็นพระเจ้้าจัักรพรรดิิผู้้�ทรงมีีพระบรมเดชานุุภาพแผ่่ไปไกล แต่่ถ้้าได้้ออกบวชจะได้้เป็็นพระศาสดา
ผู้้�มีชื่�่อเสีียงที่่�สุุดในโลก ที่่�ท่่านร้้องไห้้ก็็เพราะเชื่�่อแน่่ว่่าเจ้้าชายราชกุุมารนี้้�จะต้้องออกบวช เพราะเหตุุที่่�เชื่�่ออย่่างนี้้� เลยนึึกถึึง
ตััวท่่านเองว่่า เรานี่่�แก่่เกิินการณ์เ์ สีียแล้้ว เลยเสีียใจว่่ามีบี ุุญน้้อย ไม่ม่ ีีโอกาสที่่จ� ะได้ฟ้ ัังธรรมจากพระพุุทธเจ้้า และที่่�กราบไหว้้
พระบาทราชกุมุ ารที่่�เพิ่่�งประสูตู ิใิ หม่ ่ ก็็เพราะเหตุุเดียี วที่่ก� ล่่าวนี้้�
ฝ่่ายเจ้้านายในราชตระกููลได้้เห็็นและได้้ทราบข่่าวว่่า ท่่านดาบสกราบพระบาทราชกุุมาร ต่่างก็็มีีพระทััยนัับถืือพระ
ราชกุมุ ารยิ่�งขึ้�น จึึงทููลถวายโอรสของตนให้้เป็็นบริิวารของเจ้้าชายสิทิ ธััตถะตระกููลละองค์์ๆ ทุุกตระกูลู
ดููกรภิิกษุุทั้้�งหลาย พระมหาบุุรุุษผู้้�สมบููรณ์์ด้้วยมหาปุุริิสลัักษณะ ๓๒ ประการเหล่่านี้้� ย่่อมมีีคติิเป็็นสองเท่่านั้้�น
ไม่่เป็็นอย่่างอื่�น คืือ ถ้้าครองเรืือน จะได้้เป็็นพระเจ้้าจัักรพรรดิิผู้้�ทรงธรรม เป็็นพระราชาโดยธรรม เป็็นใหญ่่ในแผ่่นดิิน
มีีมหาสมุุทร ๔ เป็็นขอบเขต ทรงชนะแล้้ว มีรี าชอาณาจักั รมั่่�นคง สมบููรณ์ด์ ้้วยแก้้ว ๗ ประการ คืือ จักั รแก้้ว ช้้างแก้้ว
ม้้าแก้้ว แก้้วมณีี นางแก้้ว คฤหบดีีแก้้ว ปริิณายกแก้้วเป็็นที่่� ๗ พระราชบุุตรของพระองค์์มีีกว่่าพัันล้้วนกล้้าหาญ มีีรููป
ทรงสมเป็็นวีีรกษััตริิย์์ สามารถย่ำำ��ยีีเสนาของข้้าศึึกได้้ พระองค์์ทรงชำำ�นะโดยธรรมโดยเสมอ มิิต้้องใช้้ศััสตรา มิิต้้องใช้้
อาชญา มิิได้้มีีเสนีียด ครอบครองแผ่่นดิิน มีีสาครเป็็นขอบเขต มิิได้้มีีเสาเขื่่�อน มิิได้้มีีนิิมิิต ไม่่มีีเสี้�ยนหนาม สำำ�เร็็จแพร่่
หลาย มีคี วามเกษมสำ�ำ ราญ ถ้้าเสด็็จออกผนวชเป็็นบรรพชิติ จะได้้เป็น็ พระอรหันั ตสััมมาสัมั พุทุ ธเจ้้า มีหี ลัังคา คือื กิเิ ลส
อัันเปิิดแล้้วในโลก ดููกรภิิกษุุทั้้�งหลาย มหาปุุริิสลัักษณะ ๓๒ ประการนั้้�นเป็็นไฉน ซึ่�่งพระมหาบุุรุุษประกอบแล้้วย่่อมมีี
คติิเป็็นสองเท่่านั้้�น ไม่่เป็็นอย่่างอื่�น คืือ ถ้้าครองเรืือนจะได้้เป็็นพระเจ้้าจัักรพรรดิิ ฯลฯ อนึ่่�ง ถ้้าพระมหาบุุรุุษนั้้�น เสด็็จ
ออกผนวชเป็็นบรรพชิิต จะได้้เป็็นพระอรหัันตสััมมาสััมพุุทธเจ้้า มีีหลัังคาคืือกิิเลสอัันเปิิดแล้้วในโลก ดููกรภิิกษุุทั้้�งหลาย
พระมหาบุุรุษุ ในโลกนี้้�
93
๑. มีพี ระบาทประดิิษฐานเป็็นอัันดีี ภิกิ ษุุทั้้�งหลาย การที่่พ� ระมหาบุรุ ุุษมีพี ระบาทประดิษิ ฐานเป็น็ อันั ดีี นี้้�เป็น็ มหาปุรุ ิสิ -
ลัักษณะของมหาบุุรุุษ ฯ
๒. ณ พื้้�นภายใต้้ฝ่า่ พระบาท ๒ ของพระมหาบุรุ ุุษ มีีจัักรเกิดิ ขึ้�น้ มีีซี่่ก� ำ�ำ ข้้างละพันั มีีกง มีดี ุมุ บริบิ ูรู ณ์ด์ ้้วยอาการทั้้ง�
ปวง ภิิกษุทุ ั้้�งหลาย แม้้การที่่�พื้้น� ภายใต้้ฝ่่าพระบาททั้้ง� ๒ ของพระมหาบุรุ ุุษ มีจี ักั รเกิิดขึ้�น้ มีีซี่่ก� ำ�ำ ข้้างละพันั มีีกง
มีีดุุม บริบิ ูรู ณ์ด์ ้้วยอาการทั้้�งปวง นี้้�ก็ม็ หาปุรุ ิิสลักั ษณะของพระมหาบุรุ ุษุ ฯ
๓. มีีส้้นพระบาทยาว ฯ
๔. มีพี ระองคุุลีียาว ฯ
๕. มีฝี ่่าพระหััตถ์์และฝ่่าพระบาทอ่่อนนุ่�ม ฯ
๖. มีีฝ่า่ พระหััตถ์แ์ ละฝ่่าพระบาทมีลี ายดุุจตาข่่าย ฯ
๗. มีีพระบาทเหมืือนสัังข์ค์ ว่ำำ�� ฯ
๘. มีีพระชงฆ์์รีเี รียี วดุจุ แข้้งเนื้้�อทราย ฯ
๙. เสด็จ็ สถิิตยืืนอยู่่�มิไิ ด้้น้้อมลง เอาฝ่า่ พระหัตั ถ์ท์ ั้้ง� สองลููบคลำ�ำ ได้้ถึึงพระชาณุทุ ั้้�งสอง ฯ
๑๐. มีพี ระคุยุ หะเร้้นอยู่�ในฝััก ฯ
๑๑. มีพี ระฉวีวี รรณดุุจวรรณะแห่ง่ ทองคำำ� คืือ มีีพระตจะ ประดุุจหุ้้ม� ด้้วยทอง ฯ
๑๒. มีีพระฉวีลี ะเอียี ด เพราะพระฉวีลี ะเอีียด ธุุลีลี ะอองจึึงมิติ ิดิ อยู่�ในพระกายได้้ ฯ
๑๓. มีีพระโลมชาติิเส้้นหนึ่่ง� ๆ เกิิดในขุมุ ละเส้้นๆ ฯ
๑๔. มีีพระโลมชาติิมีปี ลายขึ้น�้ ช้้อยขึ้�้นข้้างบน มีสี ีีเขีียว มีสี ีีเหมืือนดอกอััญชัญั ขดเป็น็ กุณุ ฑลทักั ษิิณาวััฏ ฯ
๑๕. มีีพระกายตรงเหมือื นกายพรหม ฯ
๑๖. มีพี ระมังั สะเต็ม็ ในที่่� ๗ สถาน ฯ
๑๗. มีีกึ่�งพระกายท่่อนบนเหมืือนกึ่�งกายท่อ่ นหน้้าของสีีหะ ฯ
๑๘. มีรี ะหว่่างพระอัังสะเต็็ม ฯ
๑๙. มีีปริมิ ณฑลดุุจไม้้นิิโครธ วาของพระองค์์เท่า่ กับั พระกายของพระองค์พ์ ระกายของพระองค์ก์ ็เ็ ท่่ากัับวาของพระองค์์ ฯ
๒๐. มีีลำำ�พระศอกลมเท่่ากััน ฯ
๒๑. มีีปลายเส้้นประสาทสำำ�หรับั นำำ�รสอาหารอัันดีี ฯ
๒๒. มีพี ระหนุุดุจุ คางราชสีหี ์์ ฯ
๒๓. มีพี ระทนต์์ ๔๐ ซี่่� ฯ
๒๔. มีพี ระทนต์์เรียี บเสมอกััน ฯ
๒๕. มีพี ระทนต์ไ์ ม่่ห่่าง ฯ
๒๖. มีพี ระทาฐะขาวงาม ฯ
๒๗. มีพี ระชิวิ หาใหญ่่ ฯ
๒๘. มีีพระสุุรเสีียงดุุจเสียี งแห่่งพรหม ตรััสมีีสำ�ำ เนียี งดัังนกกรวิกิ ฯ
๒๙. มีพี ระเนตรดำำ�สนิทิ [ดำำ�คม] ฯ
๓๐. มีีดวงพระเนตรดุุจตาแห่่งโค ฯ
๓๑. มีพี ระอุณุ าโลมบัังเกิิด ณ ระหว่่างพระขนง มีสี ีขี าวอ่อ่ น ควรเปรียี บด้้วยนุ่�น ฯ
๓๒. มีพี ระเศียี รดุุจประดัับด้้วยกรอบพระพักั ตร์์ ฯ
94
ดููกรภิิกษุุทั้้�งหลาย แม้้การที่่�พระมหาบุุรุุษ มีีพระเศีียรดุุจประดัับด้้วยกรอบพระพัักตร์์นี้้� ก็็เป็็นมหาปุุริิสลัักษณะของพระ
มหาบุุรุุษนั้้น� ฯ ดูกู รภิิกษุุทั้้�งหลาย มหาปุุริิสลักั ษณะ ๓๒ ประการเหล่า่ นี้้�แล ที่่ม� หาบุุรุุษประกอบแล้้ว ย่อ่ มเป็็นเหตุใุ ห้้มีีคติิ
เป็น็ สองเท่่านั้้�น ไม่เ่ ป็น็ อย่่างอื่น� คืือ ถ้้าครองเรือื นจะได้้เป็น็ พระเจ้้าจักั รพรรดิ์์� ฯลฯ อนึ่่�งถ้้าพระมหาบุุรุุษนั้้น� ออกจากเรือื น
ทรงผนวชเป็็นบรรพชิิต จะเป็น็ พระอรหันั ตสัมั มาสัมั พุทุ ธเจ้้า มีหี ลัังคาคืือกิิเลสอันั เปิดิ แล้้วในโลก ภิิกษุทุ ั้้�งหลาย พวกฤาษีี
แม้้เป็็นภายนอก ย่่อมทรงจำ�ำ มหาปุุริิสลัักษณะของพระมหาบุุรุุษ ๓๒ เหล่า่ นี้้�ได้้ แต่ฤ่ าษีที ั้้ง� หลายนั้้น� ย่่อมไม่ท่ ราบว่่าเบื้้อ� ง
หน้้าแต่่ตายเพราะกายแตก สััตว์์ย่่อมเข้้าถึึงสุุคติิโลกสวรรค์์ เพราะกรรมนี้้�อัันตนทำำ�สั่่�งสมพอกพููนไพบููลย์์ สััตว์์ที่่�บำำ�เพ็็ญ
กุุศลกรรมนั้้�น ย่่อมครอบงำ��เทวดาทั้้�งหลายอื่น� ในโลกสวรรค์์โดยสถาน ๑๐ คืือ อายุทุ ิพิ ย์์ วรรณทิิพย์์ ความสุขุ ทิิพย์์ ยศ
ทิพิ ย์์ ความเป็็นอธิิบดีที ิิพย์์ รูปู ทิพิ ย์์ เสีียงทิพิ ย์์ กลิ่น� ทิพิ ย์์ รสทิพิ ย์์และโผฏฐัพั พทิิพย์์ ครั้�นจุตุ ิจิ ากโลกสวรรค์น์ ั้้�นแล้้ว มาสู่�
ความเป็น็ อย่่างนี้้� ย่่อมได้้เฉพาะซึ่่�งมหาปุรุ ิสิ ลัักษณะนี้้� ฯ
(ที.ี ปา. ๑๑/๑๓๐/๑๓๒)
95
๕
พราหมณาจารย์ร์ ัับพระลัักษณะสมโภชพระกุุมาร
ถวายพระนามว่่า “พระสิิทธััตถะ”
ภายหลัังเจ้้าชายราชกุุมารผู้พ�้ ระราชโอรสประสูตู ิิได้้ ๕ วัันแล้ว้ พระเจ้้าสุทุ โธทนะ พระราชบิดิ าได้้โปรดให้ม้ ีกี ารประชุุม
ใหญ่่ ผู้เ้� ข้้าประชุุมมีพี ระญาติิวงศ์์ ทั้ง�้ ฝ่่ายพระ บิดิ าและฝ่่ายพระมารดา มุขุ อำ�ำ มาตย์์ ราชมนตรีี และพราหมณ์ผ์ ู้ร้� อบรู้�ไตรเวท
เพื่่�อ ทำ�ำ พิิธีมี งคล ในการนี้้ค� ืือพราหมณ์ ์ มีีทั้ง�้ หมด ๑๐๘ แต่พ่ ราหณ์ผ์ ู้้�ทำำ�หน้า้ ที่่�นี้้�จริงิ ๆ มีีเพีียง ๘ นอกนั้�้นมาในฐานะคล้้ายพระ
อัันดัับ พราหมณ์ท์ ั้�ง้ ๘ มีรี ายนามดัังนี้้� คืือ
๑. รามพราหมณ์์
๒. ลัักษณพราหมณ์์
๓. ยััญญพราหมณ์์
๔. ธุุชพราหมณ์์
๕. โภชพราหมณ์์
๖. สุุทััตตพราหมณ์์
๗. สุุยามพราหมณ์์
๘. โกณทััญญพราหมณ์์
ที่่�ประชุุมลงมติิขนานพระนามพระราชกุุมารว่่า ‘เจ้้าชายสิิทธััตถะ’ ซึ่่�งเป็็นมงคลนาม มีีความหมายสองนััย นััยหนึ่่�ง
หมายความว่่า ผู้�้ทรงปรารถนาสิ่�งใดจะสำ�ำ เร็็จสิ่่�งนั้้�นดัังพระประสงค์์ อีีกนััยหนึ่่�งหมายความว่่าพระโอรสพระองค์์แรก สมดัังที่่�
พระราชบิิดาทรงปรารถนา แปลให้เ้ ป็็นเข้า้ สำ�ำ นวณไทยในภาษาสามััญก็ว็ ่า่ ได้ล้ ูกู ชายคนแรกสมตามที่่�ต้อ้ งการ
พระนามนี้้� คนอิินเดีียทั่่�วไปในสมััยนั้้�นไม่่นิิยมเรีียก แต่่นิิยมเรีียกพระโคตรแทน ‘พระโคตร’ ตรงกัับภาษาไทยทุุก
วัันนี้้�ว่่า ‘นามสกุุล’ คนจึงึ นิิยมเรียี กพระราชกุมุ ารว่า่ ‘เจ้า้ ชายโคตมะ’ หรืือ ‘โคดม’ พร้อ้ มกัันนี้้� พราหมณ์ท์ ั้้ง� ๘ ก็พ็ ยากรณ์์
พระลัักษณะ คำ�ำ พยากรณ์์แตกความเห็น็ เห็็นเป็็น ๒ กลุ่�ม พราหมณ์์ ๗ คน ตั้้�งแต่ห่ มายเลข ๑ ถึึงหมายเลข ๗ ตามรายนาม
ที่่�ระบุุไว้้แล้้ว มีีความเห็็นเป็็นเงื่�อนไขในคำำ�พยากรณ์์ ถ้้าเจ้้าชายนี้้�เสด็็จอยู่่�ครองราชสมบััติิ จัักได้้ทรงเป็็นพระเจ้้าจัักรพรรดิิ
ผู้�้ทรงมีีพระบรมเดชานุุภาพมาก แต่่ถ้้าเสด็็จออกทรงผนวชจัักได้้ตรััสรู้�เป็็นพระสััมมาสััมพุุทธเจ้้าผู้้�เป็็นศาสดาเอกของโลก มีี
พราหมณ์์หนุ่่�มอายุุเยาว์์คนเดีียวที่่�พยากรณ์์เป็็นมติิเดีียวโดยไม่่มีีเงื่�อนไขว่่า พระราชกุุมารนี้้�จัักเสด็็จออกทรงผนวชและได้้เป็็น
พระพุทุ ธเจ้า้ แน่น่ อน พราหมณ์ผ์ ู้้�นี้ต� ่อ่ มาได้เ้ ป็็นหััวหน้า้ พระปััญจวััคคียี ์์ออกบวชตามเสด็จ็ พระพุทุ ธเจ้้า และได้เ้ ป็น็ พระอรหัันต
สาวกองค์์แรกที่่ร�ู้�จักกัันในนามว่่า ‘พระอััญญาโกณทััญญะ’ นั่่น� เอง ที่่�เหลืืออีีก ๗ ไม่่ได้้ตามเสด็็จออกบวชเพราะชรามาก อยู่�
ไม่่ทัันสมััยพระพุุทธเจ้้าเสด็จ็ ออกทรงผนวช
97
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
หนังสือพระประวัติ 29 พระพุทธเจ้า และสรุปหลักธรรมที่สำคัญในพระพุทธศาสนา
จัดพิมพ์โดย มูลนิธิธรรมทานกุศลจิตและพิพิธภัณฑ์จรรโลงพุทธศาสนา
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search