หนังสือวัดร้างในบางกอก

286 วัดร้างในบางกอก /9ffi+ Ċ:":E3 ĉ*<L! ĉ:2!Gffl+fi=L)=ก:+E" ĉ&?M!fi=LG3 Ċก9"2<L09กffi<P2<fi <P 5?L!):5*A ĉ+ ĉ/)ก9!ffi Ċ/* fi=L&"):ก2@ffi?5 ßDĊ:&ĉ5ųDĊ:E)ĉà fi=LD# đ!5:+9ก1 č G!ffl Ċ!H) ĊG3 ĉ>L>M!F5"-@):กF"+:fl2ff:! 3+?55:)=ก:+#-Aก0:- G3 Ċก9"2<L09กffi<P2<fi <P(:*G!&?M!fi=L/9ffi+ Ċ: !ก+8fi9L"+<D/fl/9ffi!9M!D#+=*" D3)?5!fi=L@)!@)ก9!5D+?L5)9D/fi* č!:!:!<ffiE-8)=D ĉ!ก9!fi=L"@- >LffAก2))@ffl<>M!):D&?L5D# đ!!<)<ffl!Hffi Ċ+9"ก:+$!>ก!D# đ!2 ĉ/!3!>L5 fflQ:!:!/9ffiE-8)=&?M!fi=L5@fi<0G3Ċ ß#AĄDff+à 5/9ffi#AĄDff+*ĉ:!ffl-<L9! G!5=ก9M!3!>L>LD#đ!#+:กก:+flčfi=LD&<LDก<ffi>M!G!ĉ/+:/ VT #ā fi=L$ ĉ:!):?5ก:+ก-9"D Ċ:H#' ă ē!'A/9ffi+ Ċ:G3 Ċก-:*D# đ!/9ffifi=LffAกffl Ċ5ffl:) ก3):*5=ก+9M ?5)=&+82 čQ:&++1:E-8)=ก<ก++)fi:0:2!:D# đ! ก</9ffl+ Dก<ffi>M!ก9"/9ffi+ Ċ:ffl:):!D)?5* ĉ:!% ď Ē !"@+=3-:*E3 ĉ Fffi* ก+8"/!ก:+D+<L):ก)=&+8(<ก1@ @ffi č3+?5&+8Dff+8:ก/9ffi5?L!J HffiĊ "@กD"<กD Ċ:H#*9/9ffi+ Ċ: 3+?55 Ċ:/ ĉ:% ď!D3K!!F"+:fl):=M!<)<ffl :ก!9M! >D+<L)&9!:G3 ĊD# đ!2Q:!9ก2 čก ĉ5! (:*3-9>Hffi Ċ5/<2@:)2=)::ก ก+)ก:+0:2!:G3 Ċ+9"+5ก:+D# đ!/9ffiG!fi=L2@ffi ก+fl=ffi9ก- ĉ:/ Dĉ! /9ffi#Ą: D<D-!E-8/9ffiF F& <P+:) (:/8fi=L!ĉ:D#đ!3ĉ/5/9ffi+Ċ:fi=LffAก'ăē!'A D3- ĉ:!=M?5ก:+ก ĉ52+ Ċ:5::+ff:/+/9fflff@E-8#+9"#+@&?M!fi=L!3-9ก:! F"+:flffi=E-80<-#ก++)fi=L5:D*)=HffiĊ2A3:*H#!H)ĉ5:2?"Ċ!HffiĊ วัดร้าง เติมเตĖมประวัติศาสตร์โบราณคดีของพื้นที่ บางกอกกรุงธนบุรีกรุงเทพมหานคร +:*:!ก:+2Q:+//9ffi/:5:+:)fi:% ď Ēffl8/9!fflก5E) ĉ!QM:DĊ: &+8*:5 น. ณ ปากน�้า D)?L5+:/ &Ŵ0Ŵ VYUW G3 Ċ(:&fi=Lก+8 ĉ: ):ก>M!Dก=L*/ก9"&9!:ก:+5" Ċ:!D)?5"+<D/flก+@Dfi&7 กĉ5!ก:+ Dก<ffiD# đ!ก+@+9ffl!Fก2<!fi+ č / ĉ:)=@)!ก+8:*ffl9/ก9!):ffl9MEffl ĉ+:/ffl Ċ! 3+?5ก ĉ5!ก+@0+=5*@ *: :ก3-9ก:!&+8&@fi +A#3<!fi+:*!:ffiG3 ĉ E-80<-#ก++)Dก ĉ:Eก ĉffl:)/9ffiffl ĉ:J “2มัยนั้นจ8เรียกว ่าเมืองอ8ไร ไม ่มี GครรA ้” :ก!9M!D)?L5D Ċ:2A ĉ2)9*5*@ *:ffl5!#-:** ĉ:!Eff"!=MHffi ĊD+<):ก

ประภัสสร์ ชูวิเชียร 287 >M!Fffi*D&:83-9:ก@ffi-5-9ffi":ก5กG!2)9*2)DffiK&+8H*+:: Ů+:/ &Ŵ0Ŵ VT\[ųVT\\ů E-8G!fi=L2@ffiD)?L5D2=*ก+@0+=5*@ *:G! &Ŵ0Ŵ VWUT E- Ċ/2)DffiK&+8D Ċ:ffl:ก2<!>D-?5ก":ก5กD# đ!fi=L)9L! ffl9M ßก+@ !"@+=à >M!ก ĉ5!E- Ċ/&9!:):D# đ! ßก+@+9ffl!Fก2<!fi+ čà G!+92)9*&+8 ":fi2)DffiK&+8&@fi *5ffi' ą:@4:F-กG!fi=L2@ffi 0<-#8+9ffl!Fก2<!fi+ č> D'ăĒ5'A>M!2?"fflĉ5):G!&?M!fi=L!=M Ċ5)A-5/9ffi+ Ċ:3-:*E3 ĉfi=L น. ณ ปากน�้า H) ĉHffi Ċก- ĉ:/ff>G! +:*:!!9M!ก-9" ĉ/*9"G3 ĊE!/<ffi!=MDffi ĉ!):ก*<L>M! ffl+fi=L/ ĉ:/9ffi+ Ċ: 3-:*E3 ĉfi=L*9)=:!0<-#ก++)E-8กQ:3!ffi5:*@Hffi Ċ!9M!กKfflก5*A ĉG!+:/ 2)9*5*@ *:ffi Ċ/*D ĉ!ก9! Fffi*D&:8/9ffi":E3 ĉfi=L&"&+8&@fi +A#3<! fi+:*2)9*5*@ *:fi=L5:fiQ:G3 Ċ*?!*9!5:*@5@)!fi=LDก<ffi>M!Hffi Ċ Dĉ! /9ffi 59 @-:G!-5":+8):ffi &"&+8&@fi +A#3<!fi+:* Ů3-/& ĉ5ffiQ:ů 2)9*ffl Ċ!5*@ *: E-8<M!2 ĉ/!ก+8D"?M5D<:*ffi<!D$:2)9*5*@ *:ffl5! #-:* 59!D# đ!3-9ก:!2Q:9fi=L25ffi- Ċ5ก9"/++flffi=F"+:fl?5 ßF- กQ:2+/-2)@fi+à fi=L+8"@* ĉ:! ß":+8):ffià D5:H/ ĊG!D2 Ċ!fi:Dffi<!D+?55 E) ĉ!QM:D Ċ:&+8*:2:*Dก ĉ: ĉ/ffl Ċ!&@fi 0ffl/++1fi=L VU E-8":+8):ffi!=M *9D#đ!@)!-):!ก+8fi9L#-:*ก+@0+=5*@ *:ff>#ď@"9!ffiĊ/* 2 ĉ/!/9ffi+ Ċ:fi=Lfflก Ċ:5*A ĉffl:)@)!25% ď Ē-Q:!QM:Dก ĉ:G!ก+@Dfi&7 % ď Ēffl8/9!fflกกKfiQ:G3 ĊD3K!Hffi Ċ/ ĉ:@)!Effl ĉDffi<))=/:)3!:E! ĉ!):กD&=*Gffi Dĉ! /9ffi2@/++fl=+=-59ก&+8 ŮE) ĉ!QM:D Ċ:&+8*:Dffi<)ů Gffl Ċ/9ffiA3: 2/++č-): E) Ċ8D# đ!/9ffi!:ffiD-KกEffl ĉ5:*@2)9*5:Dก ĉ:ff>2)9*5*@ *: กKD# đ!3!>LG!/9ffifi=Lก+8@กffl9/5*A ĉG!@ffi2Q:95":ก5กDก ĉ: 59!)=/9ffi A3:2/++ č /9ffifi50:-::) /9ffiกQ:E& /9ffiF"2ff č5<!fi+2:+D&+ ffl9M 5*A ĉD+=*<ffiffl<ffiก9! E-8->กD Ċ:H#G!&?M!fi=L2/!fi=LF5"- Ċ5)ffi Ċ/*E) ĉ!QM:DĊ: &+8*:Dก ĉ:!=M กKHffi Ċ&"/9ffiG3)ĉ/<D=*+ Ů3-9/9ffi+:2<fi :+:)ů fi=LD# đ!/9ffi +@ ĉ!+9ffl!Fก2<!fi+ čfi=LDก<ffi:กก:+*:*ffl9/@)!D Ċ:H#G!&?M!fi=L->ก:กD2 Ċ! fi:!QM: D2 Ċ!fi:)!:)2Q:95=กfi: ?5-Q:-5fi=LD?L5)F*E) ĉ!QM: D Ċ:&+8*:ก9"E) ĉ!QM:fi ĉ:=!E-839/D)?5fi:Gffl Ċ-H# ?5-5ffi ĉ:!3+?5

288 วัดร้างในบางกอก -52!:)9* :ก"9!fi>กE-8Q:"5กD- ĉ:fiQ:G3 Ċfi+:"/ ĉ:/9ffi/:5:+:) 25':ก% ď Ē-5D2 Ċ!!=M- Ċ/!D*D# đ!/9ffi+ Ċ:):Dก?5"fi9M2<M!:ก2+:) D2=*ก+@0+=5*@ *:+9M3-9 E-8ffAก' ă ē!'A"A+fl8Fffi*&+8)3:ก19ffl+<* č E-8D Ċ:!:*2)9*ffl Ċ!ก+@+9ffl!Fก2<!fi+ č Dĉ! /9ffi5)fi5 Ů/9ffi+:F5+2: +:)ů /9ffi!:!5 D#đ!fflĊ! 5* ĉ:H+กKffl:)*9Hffi Ċ&"/9ffi+ Ċ:5=ก5* ĉ:! Ċ5* V E3 ĉfi=L)=3-9ก:!" ĉ/:)2Q:9E-8/:)Dก ĉ:Eก ĉ5-5ffi ĉ:! ?5 /9ffi2=L":fiE-8/9ffi!: % ď Ēffl+ Ċ:)/9ffiกก ":@!Dfi=*! Fffi*D&:8/9ffi !:!9M!)=&+8&@fi +A##+8 :!!:ffi)3>): )=&@fi -9ก1fl8E""5*@ *: ffl5!ffl Ċ!ff>ffl5!ก-: E-8G"D2):3<!fi+:*Effi!:ffi* ĉ5)Eก82-9ก -/ffi-:*>L)=5:*@G!+:/&@fi 0ffl/++1fi=L VU *?!*9!/ ĉ:-5ffi ĉ:!!9M! D# đ!D2 Ċ!fi:55ก2A ĉfi8D-fi:Gffl Ċ5ก+@0+=5*@ *:): Ċ:!:! E-8@)! "+<D/fl!9M!กKD*D# đ!@)!G3 ĉffi Ċ/*)=/9ffiD+=*+:*ffl<ffiก9!25% ď Ē-5 +/)E- Ċ/ff> W /9ffiffi Ċ/*ก9! Effl ĉD3-?5D&=*/9ffiDffi=*/G!# ď@"9!?5 /9ffiกก !5ก:ก!=M E) Ċ8H) ĉD3-?53-9ก:!58H+H/ Ċ):ก Effl ĉ/9ffi+ Ċ:3-:* E3 ĉ ĉ/*fiQ:G3 ĊกQ:3!ffi5"Dffl@)!* ĉ:!":ก5กG!5ffi=fflHffi Ċ Dĉ! /9ffi F F& <P+:)E-8/9ffi#AĄDff+fi=L5*A ĉ->กD Ċ:H#G!-5":&+)E-8-5 ":+8):ffi >LD*&"3-9ก:!fi:F"+:flffi=fi=LDกĉ:ff>2)9*5*@ *:Q:&/ก D+?L5# ď ē!ffi<!D$::กE3- ĉDffl:" Ċ:!":#A!ųE) ĉ!QM:! Ċ5*2)9*5*@ *: E-8D# đ!fflQ:E3! ĉ2@ffifi Ċ:*fi:ffl8/9!fflก5":ก5กfi=L)=+ ĉ5+5*5/9ffi E2ffi/ ĉ:D# đ!@ffi2<M!2@ffi5@)!ก ĉ5!fi=L55กH#2A ĉ&?M!fi=L+ก+ Ċ:ก/ Ċ:G3 ĉ +ffiE) ĉ!QM:!+9*0+=ųfi ĉ:=!5=กHก-55กH# >Lก/ ĉ:&?M!fi=Lffi9ก- ĉ:/8ffAก "@กD"<กD# đ!D+?5ก2/!H+ ĉ!:กKfflกD Ċ:2A ĉ2)9*+9ก:-fi=L XųY fi=L)=ก:+@ffi-5 (:1=D+<E-8-5fi/=/9!:E-Ċ/ fl8Dffi=*/ก9! D+:H) ĉ&"+ ĉ5+5*5/9ffi+ Ċ: Ů3+?5/9ffifi=L*9H) ĉ+ Ċ:ů >L)=5:*@ff>2)9*5*@ *:fi=L5*A ĉD Ċ:H#->กfi:% ď Ēffl8/9!55ก5E) ĉ!QM:DĊ: &+8*:"+<D/flก+@Dfi&7 Ů3+?5% ď Ē&+8!+ů 59!D# đ!fi=L-@ ĉ)fflQL:ก/Ċ:G3ĉ H)ĉ)=+ĉ5+5*ก:+ffl9Mff<L!:!5$AĊ!D-*!ff>2)9*fflĊ!ก+@+9ffl!Fก2<!fi+č Effl ĉก-9")=/9ffi+ Ċ:fi=Lffl9M5*A ĉG!&?M!fi=L9M!G!5&+8!+ E-8ffl:)+<)% ď ĒE) ĉ!QM: H) ĉHก->L29)&9! čก9"ก:+Dก<ffi@)!ก+@Dfi&7 *@E+ก Dĉ! /9ffi"/+

ประภัสสร์ ชูวิเชียร 289 2ff:!2@fi :/:2/9ffi+91=2@fi :/:2/9ffi&+8*:H +D#đ!fflĊ! fi=L2Q:9 Hffi Ċ&"/9ffi+ Ċ:#+:ก5*A ĉ"!E$!fi=Lก+@Dfi&7 fi=Lffl=&<)& č G!+:/ UTT # ā):E- Ċ/"+<D/fl@ ĊE) ĉ!QM:% ď Ēffl8/9!55กfi:Gffl Ċ5ก+@Dfi&7 >L"9!fi>ก52)DffiK7 D Ċ:' ą:ก+)&+8*:!+<0+:!@/9ffiffl</0 čfi+D*ก- ĉ:/ ff>/ ĉ:D# đ!D)?5 ß&+8#+8EffiDกĉ:à E-8)=G!&+8+:&0:/ffi:+/ ĉ:D* D# đ!D)?5fi=L5*A ĉ"+<D/fl#:กE) ĉ!QM:D Ċ:&+8*:Dffi<) fiQ:G3Ċfi+:"HffiĊ/ĉ:Efflĉกĉ5! !5ก:ก&?M!fi=Lffl+ ß":ก5กà 3+?5F ĊE) ĉ!QM:fi=LffAก@ffi-9ffiG!2)9*2)DffiK &+8H*+::59!8ก-:*):D# đ!0A!* čก-:5ก+@+9ffl!Fก2<!fi+ čE- Ċ/ *9)=@)!F"+:fl5=กE3 ĉG!Dfflก+@Dfi&)3:!+fi=LD*)=/:)2Q:9 ffi Ċ/*?5D)?5&+8#+8EffiDก ĉ: fi=L)= ß/9ffi3!Ċ:&+8 :ffl@à ffl9M5*A ĉD# đ! 3-9กE-8)=/9ffiD-Kก! Ċ5*D# đ!"+</:+ >LD)?5!=M3)ffi/:)2Q:9-D)?L5 #:ก5 ĉ:/fi8D-ff5*+ ĉ!-H#5*A ĉffl+93/9ffi2)@fi+#+:ก:+3+?5#:ก!QM: # ď@"9!/9ffiD3- ĉ:!9M!2<M!2(:&H#3)ffiก-:*D# đ! ßfi ĉ:D+?5-5Dffl*à E-8 @)!Fffi*+5"fi9M3)ffi มองวัดร้าง ไม่ได้เหĖนĐค่ “บางกอก” (:&+/):ก#+8DffiK!ffl ĉ:J ffi9ก- ĉ:/): 5:2+@#Hffi Ċ/ ĉ: /9ffi+ Ċ: G!ก+@Dfi&7  ĉ/*D2+<)fiQ:G3 ĊD3K!Hffi Ċ/ ĉ:&?M!fi=L25% ď ĒE) ĉ!QM:DĊ:&+8*: !9"ffl9MEffl ĉGffl Ċ!!fi"@+=-):)=@)!5*A ĉE- Ċ/ 5* ĉ:! Ċ5*5:ff> ĉ/ffl Ċ!ff> ก-:2)9*5*@ *: +:/&@fi 0ffl/++1fi=L VTųVU Fffi*5"Dffl5&?M!fi=L fi=L)=$A Ċ!ffl9Mff<L!:!ก9!!9M!55กH#fi:fi<0ffl8/9!fflก):กก/ ĉ:fi:ffl8/9!55ก fi=L*9-@ ĉ)fflQL:D<L!5 2 ĉ/!fi:Gffl Ċ-):!9M!D*)=D)?5Dก ĉ:fi=LD+=*กก9!/ ĉ: ßD)?5&+8#+8EffiDก ĉ:à ffl9M5*A ĉfi=Lfi ĉ:D+?5-5Dffl*G!# ď@"9!ffl+@ Ċ E) ĉ!QM:G3 ĉEffl ĉ+ก+ Ċ:H#Effl ĉ+9MGffiH) ĉ)=3-9ก:! E-8fi:% ď Ēffl8/9!55ก !9M!กK)=/9ffi+ Ċ:fi=L&"G!&+8!+fi=L)=#+8/9ffl<9ffiD!/ ĉ:2+ Ċ:>M!D)?L52)9* ก+@+9ffl!Fก2<!fi+čE-Ċ/ fi9M3)ffi!=ME2ffi/:)ffl ĉ5D!?L5ก:+G Ċ&?M!fi=LEff" ß":ก5กà E-8 Gก-ĊD=*fi=Lfflĉ5):8ก-:*D#đ! ßก+@Dfi&)3:!+à G!fi=L2@ffi ***

290 วัดร้างในบางกอก 2<Lก ĉ52+ Ċ:5/9ffi+ Ċ:":E3 ĉ*9ffl9M5*A ĉA ĉ@)!5* ĉ:ก-)ก-?! E-8! ĉ:2!Gfi=L80>ก1:ก9!ffl ĉ5G!E ĉffl<!/:)D?L5fi=L$A Ċ!# ď@"9!)=ffl ĉ5 /9ffi+Ċ: fi9M:กก:+*5)+9"!9"ff?5 ก:+ffiAE- E-8ก:+5*Aĉ+ĉ/)ก9! 5* ĉ:H+กKffi= ก:+กQ:3!ffi?L5D+=*กDfflก:+#ก+5 H)ĉ/ĉ:8D#đ! ß":ก5กà 3+?5 ßก+@Dfi&)3:!+à - Ċ/!D# đ!2<Lfi=LDก<ffi>M!:กก:+ กQ:3!ffiD+=*ก5fi:+:ก:+ fi/ ĉ:&?M!fi=LEff"!=M*9ffl ĉ5D!?L5ก9""+<D/fl 5?L!J >L$A Ċ!* ĉ5)ffl<ffiffl ĉ5H#):3:2A ĉก9!ffi Ċ/*D2 Ċ!fi:)!:)59!)=E) ĉ!QM: -Q:-5D# đ!3-9ก ก:+)5 Ċ5)A-5/9ffi+ Ċ:G!ก+@Dfi&7 3+?5":ก5ก )=$-ffl ĉ5ก:+fiQ:/:)D Ċ:G&?M!fi=Lfi=L8ffl ĉ5D!?L555กH#D# đ!@)!"+</:+ 5":ก5กfi=L)=):H)ĉ!Ċ5*ก/ĉ:2)9*fflĊ!5*@ *:ffiĊ/* "+<D/flfi=LH) ĉ5:-8D-*Hffi ĊEก ĉfi:D3!?5!9L!?5 !!fi"@+= E-8 #fi@) :!= fi:Gffl ĊE-8ffl8/9!fflก?5 2)@fi+#+:ก:+ 2)@fi+2:+ E-8 !+#) ffl:)-Q:ffi9" 3+?55:D+=*กffl:)# ď@"9!/ ĉ: ß#+<)fl-à 5 ก+@Dfi&7 !9L!D5 5:fl:"+<D/flffi9 -ĉ:/*93-D3-?53-9 :!fi:F"+:flffi= 9"0<-# ++)2Q:95*Aĉ5= ): ):*>L8ffA D#-=L*!2(:&fiQ:-:* 2AH#ffl:) :+&9!:2<LD3-ĉ:!=M)=/:)2Q:9G!:!8Ċ5)A- #+8/9ffl<0:2ffl+čF"+:flffi=ffl Ċ:G!fiĊ5ff<L!fi=L+5 :+Ċ!&"E-8 Ċ!/Ċ:D&?L5G3Ċfi+:"ff> :+D <ffi>M!53*ĉ5)*ĉ:!@)!fflĉ:J fi=Lfflĉ5):8*:*ffl9/>M!!D#đ!D)?52Q:9Fffi*+5"59!)="fi":fi fflĉ5 :+Dffl<"Fffl5 +@Dfi&ฯ):ffl9MEfflĉ2)9*E+

ประภัสสร์ ชูวิเชียร 291 บรรณานุกรม 3!92?5E-8"fi/:)(:1:Hfi* กรมแผนที่ทหาร. แผนที่กรุงเทพฯ พ.ศ. ๒๔๓๑-๒๔๗๔. กรุงเทพฯ : กรมแผนที่   ทหาร, ๒๕๓๐.  . ชีวิตและงานของสุนทรภู ่. กรุงเทพฯ : เสริมวิทย ์บรรณาคาร, ๒๕๑๙. กรมศิลปากร. ประวัติและโคลงก�าศรวลศรีปราชญ ์ พร ้อมด ้วยบันทึกสอบทาน   และหมายเหตุ. พระนคร : ศิลปาบรรณาคาร, ๒๕๑๓. กรมอู ่ทหารเรือ. ๑๐๐ ป ā กรมอู ่ทหารเรือ ] มกราคม ๒Y๓๓. กรุงเทพฯ :    อรุณการพิมพ์, ๒๕๓๓. กองพุทธศาสนสถาน กรมการศาสนา. ประวัติวัดทั่วราชอาณาจักร เล ่ม ๒.    กรุงเทพฯ : กรมการศาสนา, ๒๕๒๕. กองวรรณคดีและประวัติศาสตร ์ กรมศิลปากร. ศิลปวัฒนธรรมไทย เล ่มที่ ๔    วัดส�าคัญ กรุงรัตนโกสินทร์. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, ๒๕๒๕. ก่องแก้ว วีระประจักษ ์ และนิยะดา ทาสุคนธ ์. ตู ้ลายทอง ภาค ๑ (สมัยอยุธยา และสมัยธนบุรี.) กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, ๒๕๒๓. จารึก วิไลแก ้ว. แหล ่งเตาเผาบ ้านบางปูน. กรุงเทพฯ : กองโบราณคดี กรม   ศิลปากร, ๒๕๓๑. ด�ารงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ ้าบรมวงศ ์เธอ, กรมพระยา. ßต�านานวังหน ้าà   ใน ประชุมพงศาวดาร เล ่มที่ ๑๑ (ภาคที่ ๑๓-๑๔). พระนคร : คุรุสภา,   ๒๕๐๗. ทิพากรวงศ ์, เจ้าพระยา. พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร ์ รัชกาลที่ ๓.    กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, ๒๕๓๘. นริศรานุวัดติวงศ ์, สมเด็จฯ เจ้า'้า. กรมพระยา. และด�ารงราชานุภาพ, สมเด็จ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ. กรมพระยา สาส ์สมเด็จ เล่ม ๑๒. พระนคร :    คุรุสภา, ๒๕๐๔. ประทีป เพ็งตะโก. ßแบบพระพักตร ์พระพุทธรูปหินทราย สมัยอยุธยา.à ใน รวมบทความ ๗๒ พรรษาท ่านอาจารย ์ ศาสตราจารย ์ หม ่อมเจ ้า   สุภัทรดิศ ดิศกุล. กรุงเทพฯ : มติชน, ๒๕๓๘.

292 วัดร้างในบางกอก ประภัสสร ์ ชูวิเชียร. ßวัดโบราณในคลองบางระมาด.à เมืองโบราณ ๓๒, ๔    (ตุลาคม-ธันวาคม, ๒๕๔๙).  . ßวัดร ้าง% ď Ēงธนบุรี.à เมืองโบราณ ๓๕, ๔ (ตุลาคม-ธันวาคม    ๒๕๕๒). ประยูร อุลุชาะ. ศิลปกรรมในบางกอก. พระนคร : ม.ป.ท., ๒๕๑๔. ประวัติพระพุทธมหาสุวรรณปฏิมากร (วัดไตรมิตรวิทยาราม). (ม.ป.ท. : ม.ป.ท.,   ม.ป.ป.). ปราณี กล�่าส้ม. ßถิ่นนี้คือบ ้านปูน.à เมืองโบราณ ๒๒, ๒ (เมษายน-มิถุนายน    ๒๕๓๙). พรรณี บัวเล็ก และอภิา นนท์นาท. ßเหลือเพียงนาม ÜวัดพระยาไกรÝ.à เมืองโบราณ ๓๙, ๒ (เมษายน-มิถุนายน ๒๕๕๖). พระรัตนมงคลโมลี. ครบรอบ ๗๒ ป ā วัดธาตุทอง. กรุงเทพฯ : คอมม่า, ๒๕๕๓. มานิต วัลลิโภดม. ßตามเรือใบขทิงทอง.à ใน ก�าสรวลสมุทร หรือก�าสรวล ศรีปราชญ ์ เป đนพระราชนิพนธ ์ยุคต ้นกรุงศรีอยุธยา. กรุงเทพฯ : มติชน, ๒๕๔๙. ยิ่งศักดิ์ อิศรเสนา, หม่อมหลวง. ßประวัติเจ้าพระยาวรพงษ์พิพัฒน์.à ใน ประวัติ  เจ ้าพระยาวรพงษ ์พิพัฒน ์ พระยาภิรมย ์ภักดีและประวัติโรงเบียร ์ โชคชาตาในชีวิตที่พอใจ. พระนคร : คุรุสภา, ๒๕๐๖. ßรถไ'.à ใน สารานุกรมไทยส�าหรับเยาวชน เล ่ม ๔. กรุงเทพฯ : โครงการ   สารานุกรมไทยส�าหรับเยาวชนฯ, ๒๕๒๑. ราชสกุลวงศ ์ (ฉบับแก ้ไขเพิ่มเติม) พิมพ ์เป ็นอนุสรณ ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ   หม ่อมราชวงศ ์บุรับ พินิจชนคดี ท.จ. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ ์จันหว ่า,   ๒๕๒๕. รุ ่งโรจน ์ ภิรมย ์อนุกูล. ßเมืองพระประแดง : จากคลองเตยมานครเขื่อนขันธ ์    จบที่อ�าเภอพระประแดง.à ด�ารงวิชาการ วารสารรวมบทความทาง   วิชาการ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร. ๑๒, ๑ (มกราคม-   มิถุนายน ๒๕๕๖). รุ ่งโรจน ์ ภิรมย ์อนุกูล และประภัสสร ์ ชูวิเชียร. กรุงเทพฯ กรุงธนฯ มีภูมิสถาน    ชื่อบ้านนามเมือง. กรุงเทพฯ : ดรีมแคชเชอร์, ๒๕๕๖.  วิชดา ทองแดง และศรัณย ์ ทองปาน. ชุมทางตลิ่งชัน. กรุงเทพฯ : เมือง   โบราณ, ๒๕๕๕.

ประภัสสร์ ชูวิเชียร 293 วิชิตวงษ ์วุฒิไกร, เจ้าพระยา. ต�านานพระอารามแลท�าเนียบสมณศักดิP. พิมพ ์   ครั้งที่ ๒ ที่ระลึก พระสมุหวรคณิสสรสิทธิการ (สิงห ์ไชย สิริวณBโณ) ๕    ธันวาคม ๒๕๔๓. กรุงเทพฯ : วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม, ๒๕๔๓. ศรันย ์ ทองปาน. ßส�ารวจวัดในเขตแม ่น�้าอ้อม นนทบุรี.à เมืองโบราณ ๒๓, ๓     (กรกาคม-กันยายน ๒๕๔๐). ศักดิ์ชัย สายสิงห์. งานช่างสมัยพระนั่งเกล้าฯ. กรุงเทพฯ : มติชน, ๒๕๕๑.  . พระพุทธรูปในประเทศไทย รูปแบบ พัฒนาการ และความเชื่อ   ของคนไทย. กรุงเทพฯ : สมาพันธ์, ๒๕๕๖. สงวน รอดบุ. พุทธศิลปรัตนโกสินทร ์. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ ์รุ ่งวัฒนา, ๒๕๒๖. สันติ เล็กสุขุม. ข ้อมูลและมุมมอง Ģ ศิลปะรัตนโกสินทร ์. กรุงเทพฯ : เมือง   โบราณ, ๒๕๔๘.  . ลวดลายปูนป ั ้นแบบอยุธยาตอนปลาย (พ.ศ. ๒๑๗๒-๒๓๑๐).   กรุงเทพฯ : มูลนิธิเจมส์ ทอมปĈสัน, ๒๕๓๒.  . ศิลปะอยุธยา งานช ่างหลวงแห ่งแผ ่นดิน. กรุงเทพฯ : เมือง   โบราณ, ๒๕๕๐. สุจิตต์ วงษ์เทศ. กรุงเทพฯ มาจากไหน?. กรุงเทพฯ : ดรีมแคชเชอร์, ๒๕๕๕.  . แม ่น�้าล�าคลองสายประวัติศาสตร ์. พิมพ ์ครั้งที่ ๔. กรุงเทพฯ:    เรือนแก้วการพิมพ์, ๒๕๕๑.  . ร ้อยเอ็ด มาจากไหน?. พิมพ ์ครั้งที่ ๓. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร,    ๒๕๕๗. สุจิตต ์ วงษ์เทศ (บรรณาธิการ). เวียงวัง% ั Ēงธน ชุมชนชาวสยาม. กรุงเทพฯ :    มติชน, ๒๕๔๕. 3!92?5E-8"fi/:)(:1:fflĉ:#+8Dfi0 Döhring, Karl. Buddhist Stupa (Phra Chedi) Architecture of Thailand. Bangkok : White Lotus 2000. /<fi*:!<&! č กมล ายาวัฒนะ. ßใบเสมาในภาคกลางของประเทศไทย ระหว่างพุทธศตวรรษ   ที่ ๑๙-๒๐.à วิทยานิพนธ ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาโบราณคดี สมัยประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, ๒๕๒๓.

294 วัดร้างในบางกอก จุมพล เพิ่มแสงสุวรรณ. ßพระอุโบสถวิหารที่ได ้รับอิทธิพลตะวันตกสมัยอยุธยา   ตอนปลาย.à วิทยานิพนธ ์ศิลปศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร ์   สถาปďตยกรรม บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, ๒๕๔๕. อรุณศักดิ์ กิ่งมณี. ßเทวประติมานในงานจิตรกรรม : ศึกษาเพาะกรณีเทพ   ผู้พิทักษ์อุโบสถและวิหาร สมัยรัตนโกสินทร์.à วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตร   มหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร ์ศิลปะ บัณฑิตวิทยาลัย มหา   วิทยาลัยศิลปากร, ๒๕๔๐. Ċ5)A-55!H-!č http//www.watbowon.com/all/watrungsi http://www.watpachoenglane.com http//noomizi2010.wordpress.com/ข้อมูลชุมชนคลองเตย/ประวัติศาสตร์ 29)(:1flč ßน้าแตČนà ผู ้ดูแลวิหารหลวงพ ่อขาว บางบอน สัมภาษณ ์เมื่อวันที่ ๑ กันยายน ๒๕๕๖. พระภิกษุลูกวัด วัดตะเข ้ (วัดปู Ąเถร-โคกพระเถร) แขวงบางระมาด เขตตลิ่งชัน    กรุงเทพมหานคร สัมภาษณ์เมื่อวันที่ ๑๗ พฤศจิกายน ๒๕๕๖.

ประภัสสร์ ชูวิเชียร 295 แ„นที่กร งเทพ— แสดงต±าแหน่งวัดร้างในกร งเทพ— ที่ค้นพบทั้งหมดp±านวน ¶¶ วัด µ วัดˆ มรินทรÖราชปØกษี µ¶ วัดหน้าพร˜€าต  ¶ วัดสวนสวรรคÖ µ· วัดไก่เตี้ย · วัดน้อยทองอยู่ µ¸ วัดเงิน ¸ วัดพิก ลใน µ¹ วัดทอง ¹ วัดอังก ลา µº วัดรังษีส ท€าวาส º วัดใหม่วิเชียร µ» วัดวงมูลวิหาร » วัดร้างบางบอน วิหารหลวงพ่อขาว µ¼ วัดโชตนาราม วัดพร˜ยาไกร ¼ วัดสี่บาท µ½ วัดบวรสถานส ท€าวาส ½ วัดนาค ¶´ วัดส วรรณคีรี µ´ วัดโคกโพ€ิ°ราม ¶µ วัดกร˜ดังงา µµ วัดปูÍเถร วัดต˜เข้โคกพร˜เถร ¶¶ วัดใหม่เชิงเลน · µ½ µº µ» µ¶ µ· µ¸ µ¹ ¶ ¸ ¹ µ´ ¶¶ ¶µ µµ µ º µ¼ ¶´ » ¼ ½