สอบสวน

ความผิิด และการใช้้ดุุลพิินิิจของพนัักงานอััยการซึ่�่งขาดการตรวจสอบ อัันอาจนำำ�ไปสู่่�การใช้้ดุุลพิินิิจตาม
อำำ�เภอใจหรืือการทุจุ ริติ ประพฤติมิ ิชิ อบได้ ้ ด้ว้ ยเหตุนุ ี้้� คณะกรรมการบริหิ ารศาลยุตุ ิธิ รรมจึึงได้ม้ ีคี ำำ�สั่่ง� แต่ง่ ตั้ง�
คณะอนุุกรรมการศึึกษาผลกระทบกฎหมายเกี่ �ยวกัับการใช้้มาตรการชะลอการฟ้้องและมาตรการต่่อรอง
คำำ�รับั สารภาพขึ้น�้ ให้ม้ ีอี ำ�ำ นาจหน้า้ ที่ใ�่ นการศึึกษาแนวทางการบังั คับั ใช้ก้ ฎหมายและผลกระทบต่อ่ ศาลยุตุ ิธิ รรม
เกี่�ยวกัับการใช้ม้ าตรการชะลอการฟ้้อง และมาตรการต่อ่ รองคำ�ำ รัับสารภาพ
คณะอนุุกรรมการชุุดนี้้�ได้้อธิิบายความหมายของการชะลอการฟ้้องในเบื้้�องต้้นว่่า เป็็นเรื่่�องที่่�
พนัักงานอััยการใช้้ดุุลพิินิิจในการสั่�งไม่่ฟ้้องคดีีที่�่มีีหลัักฐานแน่่ชััดว่่าผู้�้ ต้้องหาเป็็นผู้้�กระทำำ�ความผิิด จึึงเป็็น
คนละกรณีีกัับกรณีีที่�่พนัักงานอััยการสั่ �งไม่่ฟ้้องเพราะพยานหลัักฐานอ่่อนหรืือพยานหลัักฐานไม่่พอที่�่จะ
ฟัังว่่าผู้้�ต้้องหาเป็็นผู้�้ กระทำำ�ความผิิด คณะอนุุกรรมการชุุดนี้้�ได้้ทำ�ำ การศึึกษากฎหมายต่่างประเทศเกี่�ยวกัับ
การใช้ด้ ุลุ พินิ ิจิ ของพนักั งานอัยั การในการชะลอการฟ้อ้ งซึ่ง่� ประกอบด้ว้ ยประเทศญี่่ป�ุ่�น ประเทศสาธารณรัฐั
เกาหลีใี ต้ ้ ประเทศสหพันั ธ์ส์ าธารณรััฐเยอรมนีี ประเทศเนเธอร์์แลนด์ ์ ประเทศสหรัฐั อเมริกิ า และประเทศ
อังั กฤษ และได้้สรุปุ ผลกระทบของร่า่ ง พระราชบััญญัตั ิชิ ะลอการฟ้อ้ ง พ.ศ. .... ว่่ามาตรการชะลอการฟ้อ้ ง
มีีหลัักเกณฑ์์เบี่่�ยงเบนคดีีไม่่ให้้ขึ้้�นสู่�ศาล โดยพนัักงานอััยการ ผู้้�ต้้องหากระทำำ�ความผิิด และผู้้�เสีียหาย
ให้้ความยิินยอม และการคุุมประพฤติินั้้�น มีีผลกระทบต่่อผู้้�ต้้องหาตั้�งแต่่สิิทธิิของผู้้�ต้้องหาที่�่จะได้้รัับ
การพิิจารณาคดีีเพื่�่อพิิสููจน์์ความผิิดโดยศาล ปััญหากรณีีผู้้�ต้้องหาหลงผิิดหรืือถููกจููงใจให้้ความยิินยอม
การพิิจารณาของพนัักงานอััยการอาจไม่่รอบคอบ และในคดีีความผิิดเล็็กน้้อย ซึ่�่งมีีกระบวนวิิธีีพิิจารณา
ที่่�รวดเร็็ว การชะลอการฟ้้องทำ�ำ ให้้คดีีต้้องล่่าช้้า นอกจากนี้้�การชะลอการฟ้้องที่่�มีีผลกระทบต่่อผู้�้เสีียหาย
ต่่อสัังคมส่่วนรวม และกระบวนการยุุติิธรรมอีีกหลายประการ เป็็นเหตุุผลที่�่คณะอนุุกรรมการฯ
สรุุปความเห็น็ ว่่าเป็น็ การไม่่เหมาะสมที่จ�่ ะนำ�ำ มาตรการชะลอการฟ้อ้ งมาใช้้ในสังั คมไทย
เหตุผุ ลอีกี ประการหนึ่่ง� ซึ่ง�่ เป็น็ ผลมาจากการศึึกษากฎหมายต่า่ งประเทศเปรียี บเทียี บกับั กฎหมายไทย
คณะอนุกุ รรมการฯ เห็น็ ว่า่ หากมีกี ารนำำ�มาตรการชะลอการฟ้อ้ งมาใช้จ้ ริงิ จะต้อ้ งมีมี าตรการตรวจสอบการใช้้
ดุุลพิินิิจของพนัักงานอััยการ เช่น่ คณะกรรมการไต่ส่ วน การฟ้้องร้้องแบบญี่่�ปุ่�น หรืือให้ศ้ าลเป็็นผู้ค้� วบคุมุ
การใช้้ดุลุ พิินิจิ ของพนักั งานอัยั การตามแบบอย่่างของกฎหมายต่่างประเทศ เป็็นต้น้
อย่า่ งไรก็ด็ ีี หลักั การสำ�ำ คัญั ของกระบวนการยุตุ ิธิ รรมเชิงิ สมานฉันั ท์ก์ ับั การระงับั ข้อ้ พิพิ าทคดีอี าญา
มองว่่า “อาชญากรรม” (Crime) ไม่เ่ ป็น็ เพียี งแต่่การฝ่า่ ฝืืนกฎหมาย ซึ่�่งเอาตััวผู้�้ กระทำ�ำ ความผิดิ มาลงโทษ
ให้ไ้ ด้เ้ ท่า่ นั้้น� แต่ว่ ่า่ ในความเป็น็ จริงิ แล้ว้ อาชญากรรมได้ท้ ำำ�ให้เ้ กิดิ “ความเสียี หาย” ด้ว้ ย และความเสียี หายนั้้น�
เป็็นสิ่�งที่่�เกิิดขึ้้�นจริิง และส่่งผลกระทบต่่อผู้้�เสีียหาย จึึงควรเน้้นการบรรเทาความเสีียหายให้้ทุุกฝ่่าย
กลัับคืืนสู่่�สภาพเดิมิ โดยเฉพาะอย่่างยิ่�งผู้�้เสีียหาย เพื่อ�่ ให้บ้ รรลุถุ ึึงวััตถุปุ ระสงค์์ดังั กล่่าว รััฐจึึงไม่่ควรผููกขาด
การดำ�ำ เนินิ การที่ม�ุ่่�งเน้น้ การลงโทษเพื่อ่� รักั ษาความสงบเรียี บร้อ้ ยเพียี งอย่า่ งเดียี ว แต่ค่ วรเปิดิ โอกาสให้ผ้ ู้เ้� สียี หาย
และชุมุ ชนได้ม้ ีโี อกาสร่ว่ มกันั หาทางออกในการแก้ไ้ ขปัญั หาเหล่า่ นี้้ด� ้ว้ ย ดังั นั้้น� การนำ�ำ กระบวนการยุตุ ิธิ รรม
เชิิงสมานฉันั ท์์มาใช้้ในกระบวนการยุุติิธรรม จึึงทำำ�ให้้เกิดิ ความคุ้้�มค่า่ ประหยัดั ทรััพยากร และงบประมาณ
แผ่่นดินิ แบ่ง่ เบาภาระคดีีที่�ม่ ีอี ยู่�ในกระบวนการยุุติธิ รรมทางอาญากระแสหลักั ได้เ้ ป็น็ อย่่างดีี
ดัังนั้้น� คดีีที่่�พนัักงานสอบสวนรวบรวมพยานหลักั ฐานและดำ�ำ เนินิ การทั้้�งหลายอื่่�นตาม ป.วิิอาญา
ซึ่�่งพนัักงานสอบสวนทำ�ำ ไปเกี่�ยวกัับความผิิดที่�่กล่่าวหา เพื่�่อจะทราบข้้อเท็็จจริิงหรืือพิิสููจน์์ความผิิดและ
เพื่�่อจะเอาตััวผู้�้ กระทำำ�ผิิดมาฟ้้องลงโทษนั้้�นเป็็นกระบวนการยุุติิธรรมกระแสหลััก มุ่่�งที่่�จะนำ�ำ คดีีขึ้้�นสู่�ศาล
เพื่อ่� ให้ศ้ าลชี้ค� วามถููกผิดิ เพื่อ่� ให้ผ้ ู้�้ กระทำำ�ผิดิ หลาบจำ�ำ เป็น็ การยับั ยั้้ง� การกระทำ�ำ ผิดิ ซ้ำ�ำ� หรืือเพื่อ่� ยับั ยั้้ง� มิใิ ห้ผ้ ู้้�อื่น�
เอาเป็็นเยี่�ยงอย่่าง เป้้าหมายเพื่่�อให้้สัังคมเกิิดความสงบสุุขเรีียบร้้อย แต่่ปััจจุุบัันสัังคมมีีความซัับซ้้อน
มากยิ่่ง� ขึ้น�้ ถึึงแม้จ้ ะใช้ม้ าตรการทางกฎหมายที่เ�่ ด็ด็ ขาด ก็ไ็ ม่อ่ าจทำ�ำ ให้ส้ ังั คมมีคี วามสงบเรียี บร้อ้ ยอย่า่ งสิ้น� เชิงิ ได้้
และอาจเพิ่่�มความขััดแย้้งทางสัังคมมากขึ้�้น เพื่่�อให้้สัังคมเกิิดการปรองดองลดความขััดแย้้ง จึึงได้้

Police คInมู่ vอื eปstฏigบิ aตั tiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 33

มีกี ฎหมายบางฉบับั ที่ต่� ราออกมามีผี ลบังั คับั ใช้ใ้ ห้เ้ ป็น็ ยุตุ ิธิ รรมทางเลืือก และกระบวนการดำำ�เนินิ คดีมี ีขีั้น� ตอน
เพื่่�อเบี่่�ยงเบนคดีีออกจากยุุติิธรรมกระแสหลัักไม่่ต้้องนำำ�คดีีขึ้้�นสู่�ศาล ซึ่�่งที่�่เกี่�ยวข้้องกัับพนัักงานสอบสวน
เรื่่อ� งสำำ�คัญั ๆ จะยกมากล่่าวเป็็นลำำ�ดัับไป
๑. กระบวนการสอบสวนตาม พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครััวและวิิธีีพิิจารณาคดีีเยาวชน
และครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๓ มาตรา ๘๖ และที่่�แก้ไ้ ขเพิ่่ม� เติมิ (ฉบัับที่่� ๕) พ.ศ.๒๕๕๙

หลักั เกณฑ์ก์ ฎหมาย
ตามมาตรานี้้� เป็็นมาตรการพิิเศษแทนการดำำ�เนิินคดีีอาญากัับเด็็กหรืือเยาวชนก่่อนฟ้้อง
เมื่่�อผู้้�กระทำำ�ผิิดที่่�เป็็นเด็็กหรืือเยาวชนสามารถปฏิิบััติิครบถ้้วนตามเงื่�อนไขก็็ไม่่ต้้องนำ�ำ คดีีฟ้้องต่่อศาล
เพื่�อ่ ให้ศ้ าลพิิจารณาพิพิ ากษาว่า่ จำำ�เลยมีีความผิิดหรืือไม่่ ซึ่ง�่ ปรากฏหลักั เกณฑ์ต์ ามกฎหมายดังั นี้้�
มาตรา ๘๖ วรรคหนึ่่�ง วางหลัักเกณฑ์์ไว้ ้ ดัังนี้้�
(๑) เด็็กหรืือเยาวชนต้อ้ งหาว่่ากระทำำ�ความผิดิ อาญา
(๒) อััตราโทษอย่่างสููงตามที่่�กฎหมายกำำ�หนดไว้้ให้้จำำ�คุุกไม่่เกิิน ๕ ปีี ไม่่ว่่าจะมีีโทษปรัับด้้วย
หรืือไม่ก่ ็็ตาม
(๓) เด็ก็ หรืือเยาวชนไม่เ่ คยได้ร้ ับั โทษจำ�ำ คุกุ โดยคำ�ำ พิพิ ากษาถึึงที่ส่� ุดุ ให้จ้ ำ�ำ คุกุ เว้น้ แต่เ่ ป็น็ โทษสำ�ำ หรับั
ความผิิดที่่�ได้ก้ ระทำำ�โดยประมาทหรืือความผิิดลหุโุ ทษ
(๔) เด็็กหรืือเยาวชนสำำ�นึึกในการกระทำำ�ก่อ่ นฟ้อ้ งคดีี
(๕) โดยคำ�ำ นึึงถึึงอายุ ุ ประวัตั ิิ ความประพฤติ ิ สติปิ ัญั ญา การศึึกษาอบรม สภาพร่า่ งกาย สภาพจิติ
อาชีีพ ฐานะและเหตุุแห่่งการกระทำำ� หากผู้�้ อำ�ำ นวยการสถานพิินิิจพิิจารณาเห็็นว่่าเด็็กหรืือเยาวชนนั้้�น
อาจกลัับตนเป็็นคนดีีได้้โดยไม่่ต้้องฟ้อ้ ง
(๖) ให้้ผู้�้ อำ�ำ นวยการสถานพิินิิจจััดทำำ�แผนแก้้ไขบำ�ำ บััดฟื้้�นฟููให้้เด็็กหรืือเยาวชนปฏิิบััติิและ
หากจำ�ำ เป็น็ เพื่อ�่ ประโยชน์ใ์ นการคุ้้�มครองเด็ก็ หรืือเยาวชนอาจกำ�ำ หนดให้บ้ ิดิ า มารดา ผู้�้ ปกครอง บุคุ คลหรืือ
ผู้แ�้ ทนองค์ก์ ารซึ่ง่� เด็ก็ หรืือเยาวชนอาศัยั อยู่่�ด้ว้ ยปฏิบิ ัตั ิดิ ้ว้ ยก็ไ็ ด้ ้ ทั้้ง� นี้้เ� พื่อ่� แก้ไ้ ขปรับั เปลี่่ย� นความประพฤติขิ อง
เด็ก็ หรืือเยาวชน บรรเทา ทดแทนหรืือชดเชยความเสียี หายแก่ผ่ ู้เ้� สียี หายหรืือให้เ้ กิดิ ความปลอดภัยั แก่ช่ ุมุ ชน
และสัังคม แล้ว้ เสนอความเห็็นประกอบแผนแก้้ไขบำำ�บััดฟื้้น� ฟููต่่อพนัักงานอััยการเพื่อ่� พิจิ ารณา
(๗) การจััดทำำ�แผนแก้้ไขฟื้้�นฟููต้้องได้้รัับความยิินยอมจากผู้�้เสีียหายและเด็็กหรืือเยาวชนด้้วย
หากคดีีนั้้น� เป็น็ คดีที ี่�่มีีผู้้�เสียี หาย
มาตรา ๘๖ วรรคสอง วางหลักั เกณฑ์์ไว้้ ดัังนี้้�
(๑) หากพนักั งานอัยั การมีขี ้อ้ สงสัยั เกี่ย� วกับั แผนฯ อาจสอบถามผู้�้ อำำ�นวยการสถานพินิ ิจิ หรืือบุคุ คล
ที่่เ� กี่ย� วข้อ้ งเพื่อ�่ ประกอบการพิจิ ารณาได้้
(๒) ถ้้าพนัักงานอััยการไม่่เห็็นชอบด้้วยกัับแผนฯ ให้้สั่�งแก้้ไขแผนฯ หรืือสั่�งดำำ�เนิินคดีีต่่อไป
และให้้ผู้้�อำำ�นวยการสถานพิินิจิ แจ้้งคำำ�สั่่�งของพนัักงานอััยการให้พ้ นัักงานสอบสวนและผู้เ�้ กี่ย� วข้อ้ งทราบ
(๓) หากพนัักงานอััยการเห็็นว่่าแผนฯ ได้้เป็็นไปเพื่�่อประโยชน์์สููงสุุดของเด็็กหรืือเยาวชนแล้้ว
เพื่อ�่ ประโยชน์แ์ ห่ง่ ความยุตุ ิิธรรมพนัักงานอัยั การก็็จะเห็็นชอบกับั แผนดัังกล่่าว
(๔) เมื่�่อพนัักงานอััยการเห็็นชอบด้้วยแผนฯ ก็็ให้้ดำ�ำ เนิินการตามแผนฯ ดัังกล่่าวได้้ทัันทีี
พร้้อมทั้้ง� รายงานให้้ศาลทราบ
(๕) ให้ผ้ ู้้�อำ�ำ นวยการสถานพินิ ิจิ แจ้ง้ คำ�ำ สั่่ง� ของพนักั งานอัยั การให้พ้ นักั งานสอบสวนและผู้ท�้ ี่เ�่ กี่ย� วข้อ้ ง
ทราบด้้วย พร้้อมทั้้ง� รายงานให้ศ้ าลทราบ
(๖) แผนฯ ต้้องได้้รัับความยิินยอมจากเด็็กหรืือเยาวชนและผู้�้เสีียหายด้้วยหากคดีีนั้้�นเป็็นคดีี
ที่�่มีผี ู้้เ� สีียหาย

34 Pคoมู่ lือicปeฏบิInัตvิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

มาตรา ๘๖ วรรคสาม และวรรคสี่�่ วางหลัักเกณฑ์ไ์ ว้้ ดังั นี้้�
(๑) กรณีีปรากฏข้้อเท็็จจริงิ แก่ศ่ าลว่่ากระบวนการจััดทำ�ำ แผนฯ นั้้น� ไม่่ชอบด้ว้ ยกฎหมาย ให้้ศาล
พิิจารณาสั่�งตามที่่�เห็น็ สมควร
(๒) ตาม (๑) ศาลต้้องมีีคำำ�สั่่�งภายใน ๓๐ วััน นัับแต่่วัันที่�่ได้้รัับรายงาน ให้้ประธานศาลฎีีกา
โดยความเห็น็ ชอบของที่ป�่ ระชุมุ ใหญ่ศ่ าลฎีกี าออกข้อ้ กำำ�หนดเกี่ย� วกับั แนวทางในการดำ�ำ เนินิ การของศาลด้ว้ ย
ข้้อกำำ�หนดของประธานศาลฎีีกา ว่่าด้้วยแนวทางการพิิจารณากระบวนการจััดทำ�ำ แผนแก้้ไข
บำ�ำ บัดั ฟื้้น� ฟููชั้้�นก่อ่ นฟ้อ้ งคดีี พ.ศ.๒๕๕๗
กรณีจี ะใช้ม้ าตรการพิเิ ศษแทนการดำ�ำ เนินิ คดีอี าญา นอกจากจะต้อ้ งเป็น็ ไปตามหลักั เกณฑ์ก์ ฎหมาย
แล้้ว ศาลมีีอำำ�นาจตรวจสอบการจััดทำ�ำ แผนด้้วย ทั้้�งนี้้�ต้้องเป็็นไปตามข้้อกำำ�หนดของประธานศาลฎีีกา
ดังั กล่่าวมาแล้้วข้้างต้้น โดยเฉพาะอย่า่ งยิ่ง� ในประเด็็นดัังต่่อไปนี้้�
(๑) กรณีีเป็็นความผิิดหลายกรรมต่่างกัันหรืือกรรมเดีียวผิิดต่่อกฎหมายหลายบท ให้้ถืือข้้อหา
ที่่�มีีอัตั ราโทษสููงสุดุ เป็็นเกณฑ์์
(๒) การจััดทำำ�แผนฯ ผู้�้เสีียหายทุุกคน และเด็็กหรืือเยาวชนเป็็นรายบุุคคลต้้องให้้ความยิินยอม
ในการจััดทำ�ำ แผนฯ
(๓) ผู้เ้� สียี หายทุกุ คนและเด็ก็ หรืือเยาวชนเป็น็ รายบุคุ คลต้อ้ งให้ค้ วามยินิ ยอมที่จ่� ะปฏิบิ ัตั ิติ ามแผนฯ
(๔) ในการพิจิ ารณาหรืือไต่ส่ วน หากได้ค้ วามว่า่ กระบวนการจัดั ทำ�ำ แผนฯ ไม่เ่ ป็น็ ไปตามหลักั เกณฑ์์
ข้้อใดข้้อหนึ่่�งตามข้้อ ๕ แห่่งข้้อกำำ�หนดของประธานศาลฎีีกา ศาลจะมีีคำ�ำ สั่่�งว่่ากระบวนการจััดทำ�ำ แผนฯ
ไม่่ชอบด้้วยกฎหมาย แล้้วแจ้้งคำำ�สั่่�งดัังกล่่าวพร้้อมเหตุุผลให้้ผู้�้ อำ�ำ นวยการสถานพิินิิจเพื่�่อส่่งคดีีเข้้าสู่�
การดำ�ำ เนินิ คดีตี ามปกติติ ่อ่ ไป แต่ห่ ากเหตุแุ ห่ง่ การไม่ช่ อบด้ว้ ยกฎหมายของกระบวนการนั้น� อยู่�ในวิสิ ัยั ที่อ่� าจแก้ไ้ ขได้้
ทั้้�งเป็็นประโยชน์์แก่่เด็็กหรืือเยาวชนและผู้้�เสีียหาย ก็็ให้้ศาลสั่�งตามที่�่เห็็นสมควร แล้้วแจ้้งคำ�ำ สั่่�งดัังกล่่าว
พร้้อมเหตุุผลให้้ผู้�้ อำำ�นวยการสถานพิินิิจทราบและดำ�ำ เนิินการ เมื่่�อศาลมีีคำ�ำ สั่่�งอย่่างหนึ่่�งอย่่างใดแล้้ว
ศาลจะแจ้้งคำำ�สั่่ง� ให้้พนัักงานอััยการและผู้้�อำ�ำ นวยการสถานพินิ ิจิ ทราบและดำำ�เนินิ การโดยเร็็ว
จะเห็น็ ได้ว้ ่า่ การจััดทำ�ำ แผนฯ ดังั กล่่าว กฎหมายให้อ้ ำำ�นาจผู้้�อำ�ำ นวยการสถานพิินิจิ เป็็นผู้�้ มีีอำ�ำ นาจ
จััดทำ�ำ แผนฯ ตามหลัักเกณฑ์์ที่�่กฎหมายกำำ�หนดและต้้องเสนอแผนฯ ให้้พนัักงานอััยการเห็็นชอบด้้วย
หากพนัักงานอััยการไม่่เห็็นชอบก็็สามารถแก้้ไขแผนฯ หรืือไม่่แก้้ไขแผนฯ แต่่สั่�งให้้ดำำ�เนิินคดีีต่่อไปก็็ได้้
แต่ห่ ากพนักั งานอัยั การเห็น็ ชอบด้ว้ ยแผนฯ ก็ใ็ ห้ผ้ ู้�้ อำ�ำ นวยการสถานพินิ ิจิ ดำ�ำ เนินิ การตามแผนฯ ได้ท้ ันั ทีพี ร้อ้ มทั้้ง�
รายงานให้้ศาลทราบและศาลสามารถตรวจสอบความชอบด้้วยกฎหมายของกระบวนการจััดทำำ�แผนฯ ได้้
หากศาลเห็็นว่่าไม่่ชอบด้้วยกฎหมาย ก็็เป็็นอำำ�นาจศาลที่่�จะพิิจารณาสั่ �งตามที่่�เห็็นสมควร กล่่าวคืืออาจจะ
สั่�งให้้แก้้ไขแผนฯ หรืืออาจจะสั่�งว่่าการจััดทำำ�แผนฯ ไม่่ชอบด้้วยกฎหมายก็็ได้้ ซึ่�่งหากศาลพิิจารณาแล้้ว
เห็็นว่่าไม่่ชอบด้้วยกฎหมายก็็ต้้องดำำ�เนิินคดีีกัับเด็็กหรืือเยาวชนนั้้�นต่่อไป ซึ่�่งในการจััดทำำ�แผนต้้องอาศััย
ความยิินยอมจากทุุกฝ่่ายทั้้�งผู้�้เสีียหายและเด็็กหรืือเยาวชนด้้วย จะเห็็นได้้ว่่าการจะดำำ�เนิินการตามแผนฯ
ได้้จะต้้องเกิดิ ความปรองดองกับั ทุุกฝ่่าย เด็็กหรืือเยาวชนก็ส็ ามารถปรับั เปลี่่ย� นพฤติิกรรมกลับั ไปใช้้ชีีวิิตใน
สัังคมหรืือชุุมชนนั้้�นได้้ตามปกติิ ส่่วนสัังคมหรืือชุุมชนนั้้�นก็็ต้้องได้้รัับความปลอดภััยจากเด็็กหรืือเยาวชน
ผู้�้ กระทำ�ำ ความผิิดนั้้�นด้้วยซึ่่�งก็็ถืือว่่าเป็็นการบรรลุุเป้้าหมายตามเจตนารมณ์์ของกฎหมายที่่�จะให้้สัังคมเกิิด
ความสงบสุุขได้้โดยไม่่จำ�ำ ต้้องเอาตััวเด็็กหรืือเยาวชนไปฟ้้องต่่อศาลเพื่�่อลงโทษ จะสัังเกตว่่าการใช้ย้ ุตุ ิิธรรม
ทางเลืือกนั้้�น มัักเป็็นคดีีที่�พ่ ฤติิการณ์ไ์ ม่ค่ ่อ่ ยรุนุ แรงมากนัักและสัังคมยอมรับั ได้้

Police คInู่มvอื eปstฏigิบaตั tiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 35

กระบวนการจััดทำ�ำ แผนฯ
เป็็นไปตามมาตรา ๘๗ วรรคหนึ่่�ง แห่่ง พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครััวและวิิธีีพิิจารณาคดีี
เยาวชนและครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๓ กำำ�หนดให้้ผู้้�อำ�ำ นวยการสถานพิินิิจเชิิญฝ่่ายเด็็กหรืือเยาวชนซึ่�่งต้้องหา
ว่่ากระทำ�ำ ความผิิด ฝ่่ายผู้�้เสีียหาย และนัักจิิตวิิทยาหรืือนัักสัังคมสงเคราะห์์เข้้าร่่วมประชุุม และหากเห็็น
สมควรอาจเชิิญผู้�้แทนชุุมชนหรืือหน่่วยงานที่่�มีีหน้้าที่่�เกี่ �ยวข้้องหรืือได้้รัับผลกระทบจากการกระทำำ�ผิิดหรืือ
พนักั งานอัยั การด้้วยก็ไ็ ด้้ และจะต้้องจัดั ทำ�ำ แผนฯให้แ้ ล้้วเสร็จ็ และเสนอให้้พนัักงานอััยการพิิจารณาภายใน
๓๐ วันั นับั แต่่วันั ที่เ่� ด็ก็ หรืือเยาวชนสำำ�นึึกในการกระทำ�ำ
การปฏิิบัตั ิิตามแผนแก้ไ้ ขบำ�ำ บัดั ฟื้น�้ ฟูเู ด็ก็ หรืือเยาวชน
เป็็นไปตามมาตรา ๘๘ วรรคหนึ่่�ง แห่่ง พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครััวและวิิธีีพิิจารณาคดีี
เยาวชนและครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๓ กำำ�หนดให้ผ้ ู้้�มีหี น้า้ ที่ป�่ ฏิบิ ัตั ิติ ามแผนฯ ต้อ้ งปฏิบิ ัตั ิใิ ห้เ้ ป็น็ ไปตามแผนฯ นั้้น�
โดยกำ�ำ หนดขอบเขตไว้ ้ ปรากฏตามมาตรา ๘๗ วรรคสาม ระยะเวลาในการปฏิบิ ัตั ิติ ามแผนฯ ไม่เ่ กินิ ๑ ปี ี ดังั นี้้�
(๑) อาจกำำ�หนดให้้ว่่ากล่่าวตัักเตืือน
(๒) กำำ�หนดเงื่�อนไขให้้เด็็กหรืือเยาวชนปฏิบิ ััติิ
(๓) หากจำำ�เป็น็ เพื่อ่� ประโยชน์ใ์ นการคุ้้�มครองเด็ก็ หรืือเยาวชน อาจกำ�ำ หนดให้บ้ ิดิ ามารดา ผู้�้ ปกครอง
บุคุ คลหรืือองค์์การซึ่่ง� เด็ก็ หรืือเยาวชนอาศัยั อยู่่�ด้้วยปฏิบิ ัตั ิิด้ว้ ยก็็ได้้
(๔) กำำ�หนดให้้ชดใช้เ้ ยียี วยาความเสียี หาย
(๕) กำำ�หนดให้้ทำำ�งานบริิการสัังคมหรืือทำ�ำ งานสาธารณประโยชน์ไ์ ม่เ่ กิิน ๓๐ ชั่่ว� โมง หรืือ
(๖) กำำ�หนดให้น้ ำำ�มาตรการอย่า่ งหนึ่่ง� หรืือหลายอย่า่ งมาใช้เ้ พื่อ่� ประโยชน์ใ์ นการแก้ไ้ ขบำำ�บัดั ฟื้้น� ฟูู
เด็็กหรืือเยาวชน
ผลทางกฎหมายและเงื่่�อนไขการยุตุ ิิคดีี
เป็็นไปตาม มาตรา ๘๘ แห่่ง พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครััวและวิิธีพี ิิจารณาคดีีเยาวชนและ
ครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๓
- หากฝ่่าฝืืนหรืือไม่่ปฏิิบััติิตามแผนฯ ให้้ผู้้�อำำ�นวยการสถานพิินิิจรายงานพนัักงานอััยการทราบ
และแจ้ง้ ให้พ้ นัักงานสอบสวนดำำ�เนิินคดีีต่่อไป (คดีไี ม่ย่ ุุติิ)
- เมื่อ�่ มีกี ารปฏิบิ ัตั ิติ ามแผนฯ ครบถ้ว้ นแล้ว้ ให้ผ้ ู้้�อำ�ำ นวยการสถานพินิ ิจิ รายงานให้พ้ นักั งานอัยั การ
ทราบ หากพนัักงานอััยการเห็น็ ชอบให้้มีีอำ�ำ นาจสั่�งไม่่ฟ้้องเด็็กหรืือเยาวชนนั้้�น (คดีียุตุ ิ)ิ
- คำ�ำ สั่่�งไม่่ฟ้้องของพนัักงานอััยการให้้เป็็นที่่�สุุด และสิิทธิินำ�ำ คดีีอาญามาฟ้้องเป็็นอัันระงัับ
แต่่ไม่่ตััดสิิทธิิผู้�้ มีีส่่วนได้้เสีียที่่�จะดำำ�เนิินคดีีส่่วนแพ่่ง และให้้ผู้้�อำำ�นวยการสถานพิินิิจรายงานคำำ�สั่่�งไม่่ฟ้้อง
ให้ศ้ าลทราบ
กระบวนการและขั้้น� ตอนการสอบสวน
คดีีอาญาที่่�จะเข้้าสู่่�กระบวนการยุุติิธรรมทางเลืือกกรณีีดัังกล่่าวนั้้�น จุุดเริ่�มต้้นในการดำ�ำ เนิินคดีี
เริ่�มจากยุุติิธรรมกระแสหลััก เช่น่ เดียี วกัับกรณีีทั่่ว� ไป เมื่่อ� พนักั งานสอบสวนรัับคำ�ำ ร้อ้ งทุุกข์ก์ ล่่าวโทษไว้้แล้ว้
ก็ต็ ้อ้ งดำำ�เนินิ การสอบสวนไปตามขั้้น� ตอนปกติิ หากมีกี ารจับั กุมุ เด็ก็ หรืือเยาวชนซึ่ง�่ ถููกกล่า่ วหาว่า่ กระทำำ�ความผิดิ
อาญาส่่งพนัักงานสอบสวน ก็็ต้้องนำ�ำ ตััวเด็็กหรืือเยาวชนไปศาลเยาวชนและครอบครััว เพื่�่อตรวจสอบ
การจัับ หากศาลไต่่สวนแล้้วเห็็นว่่าการจัับกุุมเป็็นไปโดยชอบด้้วยกฎหมาย เด็็กหรืือเยาวชนผู้้�ต้้องหานั้้�น
ก็จ็ ะถููกควบคุมุ ตััวไว้้ตามคำำ�สั่่ง� ศาล โดยปกติจิ ะส่่งให้ส้ ถานพิินิิจเป็็นผู้้ค� วบคุุม หรืือศาลอาจมีคี ำ�ำ สั่่�งมอบเด็ก็
หรืือเยาวชนให้แ้ ก่บ่ ิดิ า มารดา ผู้�้ ปกครอง บุคุ คลหรืือองค์ก์ ารซึ่ง�่ เด็ก็ หรืือเยาวชนอาศัยั อยู่่�ด้ว้ ยก็ไ็ ด้้ หรืือหาก

36 Pคoู่มlือicปeฏบิInตั vงิeาsนtiสgอatบioสnวนManual

เด็็กหรืือเยาวชนซึ่�่งถููกกล่่าวหาว่่ากระทำ�ำ ผิิดอาญา โดยที่�่ยัังมิิได้้มีีหมายจัับหรืือคำ�ำ สั่่�งของศาล พนัักงาน
สอบสวนมีีอำำ�นาจแจ้้งข้้อหาได้้ และพนัักงานสอบสวนก็็ต้้องแจ้้งการจัับกุุมหรืือแจ้้งการดำำ�เนิินคดีีเด็็กหรืือ
เยาวชนไปยัังสถานพิินิิจ เพื่�่อจััดทำำ�รายงานการสืืบเสาะข้้อเท็็จจริิงประกอบสำ�ำ นวนการสอบสวนตาม
มาตรา ๘๒ แห่ง่ พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครัวั และวิิธีีพิิจารณาคดีเี ยาวชนและครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๓
และพนัักงานสอบสวนจะต้้องทำำ�การสอบสวนและส่่งสำำ�นวนการสอบสวน พร้้อมความเห็็นไปยัังพนัักงาน
อััยการ เพื่�อ่ ให้้พนัักงานอัยั การยื่่�นฟ้อ้ งต่อ่ ศาลให้้ทัันภายใน ๓๐ วันั นับั แต่ว่ ันั ที่่เ� ด็ก็ หรืือเยาวชนถููกจัับกุมุ
หรืือวัันที่่�พนัักงานสอบสวนแจ้้งข้้อหา แล้้วแต่่กรณีี หากสำ�ำ นวนการสอบสวนไม่่เสร็็จสิ้�นภายในกำ�ำ หนด
เวลาดังั กล่่าว หากเป็็นคดีีอาญาที่่�มีีอัตั ราโทษจำำ�คุกุ อย่า่ งสููงเกินิ ๖ เดืือน ขึ้�้นไป พนักั งานสอบสวนสามารถ
ยื่่�นคำำ�ร้้องขอผััดฟ้อ้ งต่่อศาลได้้ ครั้ง� ละไม่เ่ กินิ ๑๕ วันั รวมแล้ว้ ไม่่เกิิน ๒ ครั้ง� และถ้า้ หากเป็น็ คดีีอาญาที่�่
อััตราโทษจำำ�คุุกอย่า่ งสููงเกิิน ๕ ปีี ขึ้้น� ไป สามารถผััดฟ้อ้ งได้ค้ รั้ง� ละไม่เ่ กิิน ๑๕ วััน รวมแล้ว้ ไม่่เกิิน 4 ครั้�ง
ตามมาตรา ๗๘ แห่ง่ พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครัวั และวิธิ ีพี ิจิ ารณาคดีเี ยาวชนและครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๓
ระหว่่างการสอบสวนของพนัักงานสอบสวนยัังไม่่แล้้วเสร็็จ กระบวนการยุุติิธรรมทางเลืือก
อาจเกิิดขึ้น�้ ได้้ตลอดเวลา กระบวนการจะเริ่ม� ขึ้น้� เมื่�อ่ ใด
(๑) เมื่อ่� กรณีเี ป็็นไปตามหลัักเกณฑ์ ์ มาตรา ๘๖ วรรคหนึ่่ง�
(๒) เริ่ม� ต้น้ กระบวนการจากเมื่อ่� เด็ก็ หรืือเยาวชนได้รู้้�้ สำำ�นึึกในการกระทำำ�ผิดิ ก่อ่ นฟ้อ้ งคดีี ซึ่ง�่ ระหว่า่ ง
การสอบสวนไม่่เสร็็จอาจเกิิดขึ้้�นเวลาใดก็็ได้้ หรืืออาจเกิิดขึ้้�นในชั้�นพนัักงานอััยการก็็ได้้ด้้วยแต่่ต้้องก่่อน
ฟ้อ้ งคดีี
(๓) หากผู้�้ อำ�ำ นวยการสถานพินิ ิจิ เห็น็ ว่า่ เด็ก็ หรืือเยาวชนนั้้น� อาจกลับั ตนเป็น็ คนดีไี ด้โ้ ดยไม่ต่ ้อ้ งฟ้อ้ ง
ต้้องจััดทำ�ำ แผนแก้้ไขบำ�ำ บััดฟื้้�นฟููฯ แล้้วเสนอความเห็็นประกอบแผนฯ ต่่อพนัักงานอััยการ
เพื่่อ� พิจิ ารณาภายใน ๓๐ วััน นับั แต่เ่ ด็ก็ หรืือเยาวชนสำำ�นึึกในการกระทำ�ำ และแจ้ง้ ให้้พนัักงานสอบสวนและ
ผู้�เ้ กี่�ยวข้้องทราบ
(๔) หากพนัักงานอััยการเห็็นชอบกัับแผนฯ ดัังกล่่าวและให้้มีีการดำ�ำ เนิินการตามแผนฯ ทัันทีี
พร้้อมกัับรายงานให้้ศาลทราบ
(๕) ในระหว่่างจััดทำ�ำ และปฏิิบััติิตามแผนฯ พนัักงานสอบสวนต้้องงดการสอบปากคำ�ำ หรืือ
ดำ�ำ เนิินการใด ๆ เฉพาะกัับเด็็กหรืือเยาวชนซึ่�่งต้้องหาว่่ากระทำำ�ผิิดไว้้ก่่อนตามมาตรา ๘๙ แห่่ง พ.ร.บ.
ศาลเยาวชนและครอบครัวั และวิธิ ีีพิจิ ารณาคดีีเยาวชนและครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๓
(๖) มิใิ ห้น้ ับั ระยะเวลาในการจัดั ทำำ�และการปฏิบิ ัตั ิติ ามแผนฯ รวมเข้า้ ในกำำ�หนดระยะเวลาการฟ้อ้ ง
และการผััดฟ้้อง ตามมาตรา ๗๘ แห่่ง พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครััวและวิิธีีพิิจารณาคดีีเยาวชน
และครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๓

ผลของการเข้า้ สู่�กระบวนการจััดทำ�ำ และปฏิิบัตั ิติ ามแผนฯ
- เมื่�่อผู้้�อำ�ำ นวยการสถานพิินิิจจััดทำำ�แผนจะต้้องแจ้้งให้้พนัักงานสอบสวนทราบ หากคดีียัังอยู่�
ระหว่า่ งการสอบสวนของพนัักงานสอบสวน ซึ่ง�่ จะทำำ�ให้้พนัักงานสอบสวนไม่ม่ ีีอำ�ำ นาจสอบสวนปากคำ�ำ เด็็ก
หรืือเยาวชนหรืือดำำ�เนินิ การใด ๆ เฉพาะกัับเด็ก็ หรืือเยาวชน
- ระยะเวลาในการสอบสวนให้้เสร็็จสิ้�นเพื่่�อส่่งสำำ�นวนให้้พนัักงานอััยการฟ้้องต่่อศาลภายใน
๓๐ วััน หรืือหากไม่่แล้้วเสร็็จต้้องขอผััดฟ้้องต่่อศาลครั้�งละ ๑๕ วััน เมื่�่อได้้รัับแจ้้งจากสถานพิินิิจว่่า
เด็ก็ หรืือเยาวชนเข้า้ สู่่�กระบวนการจัดั ทำ�ำ และปฏิบิ ัตั ิติ ามแผนฯ ระยะเวลาดังั กล่า่ วจะสะดุดุ หยุดุ อยู่� (กล่า่ วคืือ
หยุุดนับั ระยะเวลาผัดั ฟ้้องชั่�วคราว จนกว่า่ จะมีคี ำ�ำ สั่่ง� ให้ด้ ำำ�เนินิ คดีีต่อ่ ไป) ตราบจนมีกี ารจััดทำ�ำ แผนฯ สำ�ำ เร็จ็
และมีกี ารปฏิบิ ัตั ิติ ามแผนฯ จนสำ�ำ เร็จ็ เว้น้ เสียี แต่ว่ ่า่ พนักั งานอัยั การจะไม่เ่ ห็น็ ชอบด้ว้ ยแผนและสั่ง� ดำ�ำ เนินิ คดีี

Police คInู่มvอื eปstฏigบิ aัตtiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 37

ต่่อไป หรืือตามคำำ�สั่่�งศาลว่่ากระบวนการจััดทำ�ำ แผนฯ ไม่่ชอบด้้วยกฎหมายและไม่่ได้้สั่�งให้้แก้้ไขแผนฯ
ตามมาตรา ๘๖ วรรคสอง วรรคสาม และวรรคสี่� แห่ง่ พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครััวและวิธิ ีพี ิิจารณา
คดีีเยาวชนและครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๓ เมื่�่อสั่�งให้้ดำ�ำ เนิินคดีีต่่อไป ระยะเวลาการสอบสวนที่่�สะดุุดหยุุดอยู่�
จะมีีการนัับต่่อจากนั้้�นไป และพนัักงานสอบสวนต้้องทำำ�การสอบสวนไปตามปกติิในกระบวนการยุุติิธรรม
กระแสหลัักต่อ่ ไป

ผลของการปฏิิบััติิตามแผนฯ สำำ�เร็จ็
- เป็็นไปตามหลัักเกณฑ์์ มาตรา ๘๘ วรรคสอง แห่่งพ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครััวและ
วิธิ ีพี ิจิ ารณาคดีเี ยาวชนและครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๓ ว่า่ เมื่อ่� มีกี ารปฏิบิ ัตั ิติ ามแผนฯ ครบถ้ว้ นแล้ว้ ให้ผ้ ู้้�อำำ�นวยการ
สถานพิินิิจรายงานให้้พนัักงานอััยการทราบ หากพนัักงานอััยการเห็็นชอบให้้มีีอำำ�นาจสั่�งไม่่ฟ้้องเด็็ก
หรืือเยาวชนนั้้�น คำำ�สั่่�งไม่่ฟ้้องของพนัักงานอััยการให้้เป็็นที่่�สุุด และสิิทธิินำำ�คดีีอาญามาฟ้้องเป็็นอัันระงัับ
และให้ผ้ ู้้�อำำ�นวยการสถานพิินิจิ รายงานคำำ�สั่่�งไม่ฟ่ ้อ้ งให้้ศาลทราบ
- อย่า่ งไรก็็ดีี ไม่่ตัดั สิิทธิผิ ู้้�มีีส่่วนได้้เสียี ที่่จ� ะดำ�ำ เนินิ คดีสี ่ว่ นแพ่่ง

ผลของการปฏิบิ ัตั ิติ ามแผนฯ ไม่่สำ�ำ เร็็จ
- หากมีกี ารฝ่า่ ฝืนื หรืือไม่่ปฏิบิ ัตั ิติ ามแผนฯ ให้ผ้ ู้�้ อำำ�นวยการสถานพินิ ิจิ รายงานให้พ้ นักั งานอัยั การ
ทราบและแจ้้งพนัักงานสอบสวนดำ�ำ เนิินคดีีต่่อไป ตามหลัักเกณฑ์์ มาตรา ๘๘ วรรคหนึ่่�ง แห่่ง พ.ร.บ.
ศาลเยาวชนและครอบครััวและวิธิ ีีพิิจารณาคดีีเยาวชนและครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๓

การส่่งสำำ�นวนการสอบสวนให้พ้ นัักงานอััยการ
- เมื่�่อพนัักงานสอบสวนได้้รัับรายงานจากผู้้�อำ�ำ นวยการสถานพิินิิจแต่่ยัังไม่่ได้้รัับแจ้้งคำ�ำ สั่่�ง
ไม่่ฟ้อ้ งของสำำ�นวนมาตรการพิิเศษแทนการดำำ�เนิินคดีีอาญาตามมาตรา ๘๖ จากพนักั งานอััยการ พนักั งาน
สอบสวนสามารถจััดทำ�ำ รายงานสรุุปสำำ�นวนการสอบสวนพร้้อมความเห็็นไปยัังพนัักงานอััยการได้้ตาม
ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๔๑, ๑๔๒ หากเห็น็ ควรสั่ง� ฟ้อ้ งและผู้�้ ต้อ้ งหาถููกควบคุมุ อยู่�ในอำ�ำ นาจศาลก็ส็ ่ง่ แต่ส่ ำ�ำ นวน
การสอบสวนไม่่ต้้องส่่งตััวผู้�้ ต้้องหาไปด้้วย หากผู้้�ต้้องหาไม่่ถููกควบคุุมก็็ต้้องส่่งสำำ�นวนพร้้อมตััวผู้้�ต้้องหา
เว้้นแต่่ผู้้�ต้้องหาหลบหนีีก็็สามารถส่่งสำำ�นวนได้้ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๑๔๒ วรรคสาม หากเห็็นควรสั่�ง
ไม่่ฟ้้องก็็ส่่งแต่่สำ�ำ นวนการสอบสวนไม่่ต้อ้ งส่่งตัวั ผู้้�ต้อ้ งหาไปด้้วย
- หากระหว่่างการสอบสวนได้้รัับแจ้้งคำำ�สั่่�งไม่่ฟ้้องผู้�้ ต้้องหาในสำ�ำ นวนมาตรการพิิเศษแทนการ
ดำำ�เนินิ คดีีอาญาตามมาตรา ๘๖ จากพนัักงานอััยการ พนักั งานสอบสวนต้อ้ งนำำ�คำ�ำ สั่่�งไม่ฟ่ ้้องของพนัักงาน
อัยั การดังั กล่า่ วมาประกอบการพิจิ ารณาและมีคี วามเห็น็ ควรสั่ง� ไม่ฟ่ ้อ้ งผู้้�ต้อ้ งหา ส่ง่ สำำ�นวนการสอบสวนไปยังั
พนัักงานอัยั การ โดยไม่ต่ ้้องส่ง่ ตััวผู้�้ ต้้องหาไปด้ว้ ย
- ในคดีีที่่�พนัักงานสอบสวนยัังไม่่ได้้แจ้้งข้้อหาแก่่ผู้้�ต้้องหา เนื่�่องจากก่่อนที่่�จะทำำ�การแจ้้งข้้อหา
ได้้รัับแจ้้งจากผู้�้ อำำ�นวยการสถานพิินิิจว่่าได้้จััดทำ�ำ แผนฯ ผู้้�ต้้องหาแล้้ว พนัักงานสอบสวนจะไม่่สามารถส่่ง
สำ�ำ นวนไปยัังพนัักงานอััยการได้้ เนื่่�องจากยัังไม่่มีีการแจ้้งข้้อหาแก่่ผู้้�ต้้องหา และพนัักงานสอบสวนก็็ไม่่มีี
อำ�ำ นาจแจ้้งข้้อหาแก่่ผู้้�ต้้องหาซึ่่�งเป็็นเด็็กหรืือเยาวชนได้้อีีกด้้วย เนื่่�องจากขััดต่่อมาตรา ๘๙ แห่่ง พ.ร.บ.
ศาลเยาวชนและครอบครัวั และวิธิ ีพี ิจิ ารณาคดีเี ยาวชนและครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๓ ทำ�ำ ให้เ้ กิดิ ปัญั หาไม่ส่ ามารถ
ส่่งสำำ�นวนไปยัังพนัักงานอััยการได้้ หากพนัักงานอัยั การมีคี ำ�ำ สั่่�งไม่่ฟ้อ้ งเด็ก็ หรืือเยาวชนดังั กล่่าว ในสำำ�นวน
มาตรการพิิเศษแทนการดำ�ำ เนิินคดีีอาญา ตามมาตรา 86 พนัักงานสอบสวนจึึงจะทำำ�ความเห็็นควรสั่�ง
ไม่ฟ่ ้อ้ งส่ง่ สำำ�นวนไปยังั พนักั งานอัยั การ แต่อ่ ย่า่ งไรก็ต็ ามเห็น็ ว่า่ หากยังั ไม่ม่ ีกี ารแจ้ง้ ข้อ้ หาและทำำ�การสอบสวน

38 Pคo่มู lือicปeฏิบInตั vิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

ในช่่วงระหว่่างการทำำ�แผนและปฏิิบััติิตามแผนก่่อนมีีความเห็็นทางคดีีในสำ�ำ นวนการสอบสวน ควรทำำ�การ
แจ้ง้ ข้อ้ หาและสอบสวนผู้้�ต้อ้ งหาเสียี ก่อ่ น เนื่อ่� งจากหลักั เกณฑ์์ตามมาตรา 86 นี้้ � ผู้้�กระทำำ�ผิดิ จะต้อ้ งรู้�้ สำำ�นึึก
หมายความว่่าการกระทำำ�นั้้�นต้้องเป็็นความผิิด และผู้้�กระทำำ�ต้้องรู้�้ สำำ�นึึก คำำ�ว่่ารู้�้ สำำ�นึึกจึึงต้้องรัับสารภาพ
ในข้อ้ หาที่�่ถููกกล่่าวหาด้ว้ ย มิิฉะนั้้�นจะไม่่เข้า้ หลักั เกณฑ์ก์ ฎหมายในการใช้้มาตรการพิิเศษ ตามมาตรา 86

ข้อ้ สัังเกต
- ตามมาตรา ๘๙ แห่ง่ พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครัวั และวิธิ ีพี ิจิ ารณาคดีเี ยาวชนและครอบครัวั
พ.ศ.๒๕๕๓ ให้้พนัักงานสอบสวนงดการสอบสวนปากคำำ�หรืือดำ�ำ เนิินการใด ๆ เฉพาะกัับเด็็กหรืือเยาวชน
ซึ่�่งต้้องหาว่่ากระทำ�ำ ความผิิดไว้้ก่่อน เห็็นว่่าเป็็นกรณีีที่่�พนัักงานสอบสวนยัังไม่่ได้้ทำ�ำ การสอบปากคำ�ำ เด็็ก
หรืือเยาวชนนั้้�น แต่ก่ ระบวนการจััดทำำ�และปฏิิบััติติ ามแผนฯ ได้้เกิิดขึ้�้นเสีียก่่อน จึึงไม่ส่ ามารถดำำ�เนิินการ
กัับเด็็กหรืือเยาวชนนั้้�นได้้ แต่่ไม่่ห้้ามการสอบสวนรวบรวมพยานหลัักฐานในส่่วนอื่�่นแต่่อย่่างใด ดัังนั้้�น
เมื่อ�่ รับั ตัวั เด็ก็ หรืือเยาวชนเข้า้ มาสู่่�กระบวนการยุตุ ิธิ รรม พนักั งานสอบสวนจึึงควรเร่ง่ รีบี ดำำ�เนินิ การสอบสวน
ให้เ้ สร็จ็ สิ้น� โดยเร็ว็ ก่อ่ นที่จ�่ ะเกิดิ กระบวนการจัดั ทำ�ำ และปฏิบิ ัตั ิติ ามแผนฯ ดังั กล่า่ ว เพื่อ�่ มิใิ ห้ส้ ำำ�นวนล่า่ ช้า้ อยู่่�กับั
พนัักงานสอบสวน แต่่อย่่างไรก็็ตาม หากผลการสืืบเสาะข้้อเท็็จจริิงของเด็็กหรืือเยาวชนจากสถานพิินิิจ
ยัังไม่่เสร็จ็ สิ้�นและยัังไม่ไ่ ด้้นำำ�มาประกอบสำำ�นวนการสอบสวน พนัักงานอัยั การก็็ไม่ร่ ัับสำ�ำ นวนการสอบสวน
อยู่�เอง เพราะผลการสืืบเสาะข้้อเท็็จจริิงดัังกล่่าวเป็็นเงื่�อนไขในการฟ้้องด้้วย โดยปกติิกระบวนการจััดทำำ�
และปฏิิบััติิตามแผนฯ มัักจะเกิิดขึ้�้นก่่อนที่�่สถานพิินิิจจะสรุุปรายงานผลการสืืบเสาะข้้อเท็็จจริิงดัังกล่่าว
อย่า่ งไรเสีียพนัักงานสอบสวนก็็ไม่่สามารถส่่งสำ�ำ นวนการสอบสวนได้อ้ ยู่�นั่น� เอง
- อย่่างไรก็็ตามหากเด็็กหรืือเยาวชนที่่�ถููกกล่่าวหาว่่ากระทำำ�ผิิดอาญา ไม่่ได้้ดำำ�เนิินการหรืือ
ไม่่เข้้าหลัักเกณฑ์์ตามมาตรา ๘๖ แห่่ง พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครััวและวิิธีีพิิจารณาคดีีเยาวชนและ
ครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๓ ในชั้น� ก่อ่ นฟ้้อง แต่อ่ าจเข้้าหลักั เกณฑ์ต์ าม มาตรา ๙๐ แห่่ง พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและ
ครอบครัวั และวิธิ ีพี ิจิ ารณาคดีเี ยาวชนและครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๓ ภายหลังั ฟ้อ้ งก็อ็ าจดำ�ำ เนินิ การได้อ้ ีกี ครั้ง� หนึ่่ง�
ซึ่�่งกระบวนการในขั้น� ตอนหลัังฟ้้องดัังกล่า่ วจะไม่่เกี่ย� วข้้องกับั พนักั งานสอบสวนแล้้ว
- กระบวนการมาตรการพิเิ ศษแทนการดำ�ำ เนินิ คดีอี าญา ตามมาตรา ๘๖ แห่ง่ พ.ร.บ.ศาลเยาวชน
และครอบครััวและวิิธีีพิิจารณาคดีีเยาวชนและครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๓ แตกต่่างจากเรื่่�องการชะลอฟ้้อง
ผู้้�ต้้องหาในคดีีฟื้้�นฟููยาเสพติิด ตาม พ.ร.บ.การฟื้้�นฟููสมรรถภาพผู้้�ติิดยาเสพติิด พ.ศ.๒๕๔๕ มาตรา ๒๒
ได้้มีีการบััญญััติิไว้้อย่่างชััดเจนให้้พนัักงานอััยการชะลอการฟ้้องไว้้ในระหว่่างการฟื้้�นฟูู ซึ่่�งตามมาตรา ๑๙
วรรคสี่� แห่ง่ พ.ร.บ.การฟื้้น� ฟููสมรรถภาพผู้�้ ติดิ ยาเสพติดิ พ.ศ.๒๕๔๕ วางหลักั เกณฑ์ไ์ ว้้ว่า่ ในระหว่า่ งขั้น� ตอน
กระบวนการฟื้้�นฟููให้้พนัักงานสอบสวนดำำ�เนินิ กระบวนการสอบสวนคดีีต่่อไป และเมื่อ�่ สอบสวนเสร็จ็ ให้้ส่่ง
สำ�ำ นวนการสอบสวนไปยังั พนักั งานอัยั การโดยไม่ต่ ้อ้ งส่ง่ ตัวั ผู้�้ ต้อ้ งหาไปด้ว้ ย และแจ้ง้ ให้ท้ ราบว่า่ ผู้�้ ต้อ้ งหาถููก
ควบคุุมตััวอยู่� ณ ศููนย์์ฟื้้�นฟููสมรรถภาพผู้้�ติิดยาเสพติิด สถานที่่�เพื่่�อการตรวจพิิสููจน์์การฟื้้�นฟููสมรรถภาพ
ผู้้�ติดิ ยาเสพติดิ หรืือการควบคุมุ ตัวั อยู่�แห่ง่ ใด ซึ่ง่� พนักั งานสอบสวนมีคี วามเห็น็ ทางคดีไี ปตามพยานหลักั ฐาน
โดยเห็น็ ควรสั่ง� ฟ้อ้ งผู้�้ ต้อ้ งหาไปยังั พนักั งานอัยั การ ซึ่ง�่ ตราบใดที่พ�่ นักั งานอัยั การยังั ไม่ไ่ ด้ร้ ับั ผลการฟื้้น� ฟููของ
ผู้้�ต้อ้ งหาก็ต็ ้อ้ งมีคี ำำ�สั่่ง� ชะลอการฟ้อ้ งไว้ต้ ามที่ก่� ฎหมายบัญั ญัตั ิิ แต่ก่ รณีตี ามมาตรา ๘๘ วรรคสอง แห่ง่ พ.ร.บ.
ศาลเยาวชนและครอบครัวั และวิิธีีพิิจารณาคดีีเยาวชนและครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๓ เมื่อ่� เด็ก็ หรืือเยาวชนได้้
ปฏิบิ ัตั ิติ ามแผนฯ ครบถ้ว้ นแล้ว้ กฎหมายกำำ�หนดให้ผ้ ู้�้ อำ�ำ นวยการสถานพินิ ิจิ รายงานให้พ้ นักั งานอัยั การทราบ
ถึึงผลการปฏิบิ ัตั ิติ ามแผนฯ ดังั กล่า่ ว หากพนักั งานอัยั การเห็น็ ชอบ ให้ม้ ีอี ำำ�นาจสั่ง� ไม่ฟ่ ้อ้ งเด็ก็ หรืือเยาวชนนั้้น�
คำ�ำ สั่่�งไม่่ฟ้้องของพนัักงานอััยการให้้เป็็นที่�่สุุด และสิิทธิินำ�ำ คดีีอาญามาฟ้้องเป็็นอัันระงัับ และผู้�้ อำำ�นวยการ
สถานพิินิิจต้้องรายงานคำำ�สั่่�งไม่่ฟ้้องให้้ศาลทราบด้้วย แม้้ตามกฎหมายไม่่ปรากฏว่่าให้้แจ้้งคำำ�สั่่�งไม่่ฟ้้องให้้

Police คIn่มู vือeปstฏigิบaัตtiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 39

พนักั งานสอบสวนทราบแต่อ่ ย่า่ งใด มีแี ต่ก่ รณีที ี่ไ่� ม่ป่ ฏิบิ ัตั ิติ ามแผนฯ เท่า่ นั้้น� จึึงจะแจ้ง้ ให้ท้ ราบเพื่อ่� ดำ�ำ เนินิ คดีี
ต่่อไป แต่่อย่่างไรก็็ตาม เมื่�่อพิิจารณาระเบีียบสำ�ำ นัักงานอััยการสููงสุุด ว่่าด้้วยการดำ�ำ เนิินคดีีอาญาของ
พนัักงานอััยการ พ.ศ.๒๕๖๓ ประกาศ ณ วัันที่่� ๒๗ ส.ค.๖๓ ข้อ้ ๑๙๔ วรรคสี่ � ว่่าเมื่่�อได้้รัับรายงานจาก
ผู้้�อำ�ำ นวยการสถานพินิ ิจิ และคุ้้�มครองเด็ก็ และเยาวชน ว่า่ เด็ก็ หรืือเยาวชนได้ป้ ฏิบิ ัตั ิติ ามแผนแก้ไ้ ขบำ�ำ บัดั ฟื้้น� ฟูู
ครบถ้ว้ นแล้ว้ หากพนักั งานอัยั การเห็น็ ชอบ ให้พ้ นักั งานอัยั การพิจิ ารณามีคี ำ�ำ สั่่ง� ไม่ฟ่ ้อ้ งโดยไม่ต่ ้อ้ งรอสำำ�นวน
การสอบสวนตามข้้อ ๑๙๔ วรรคห้้า ในกรณีีเห็็นควรสั่�งไม่่ฟ้้องให้้พนัักงานอััยการเสนอสำำ�นวนมาตรการ
พิิเศษแทนการดำ�ำ เนิินคดีีอาญาพร้้อมความเห็็นตามลำ�ำ ดัับชั้้�นถึึงหััวหน้้าพนัักงานอััยการเป็็นผู้้�พิิจารณาสั่�ง
และให้้เสนอรองอธิิบดีีอััยการหรืือรองอธิิบดีีอััยการภาคเพื่่�อทราบ ตามระเบีียบข้้อ ๑๙๔ วรรคหก
คำ�ำ สั่่�งไม่่ฟ้้องของพนัักงานอััยการเป็็นที่�่สุุดโดยไม่่ต้้องปฏิิบััติิตามมาตรา ๑๔๕ และมาตรา ๑๔๕/๑ แห่่ง
ป.วิอิ าญา หรืือกฎหมายเกี่ย� วกับั วิธิ ีพี ิจิ ารณาความอื่น่� และให้แ้ จ้ง้ คำ�ำ สั่่ง� ไม่ฟ่ ้อ้ งดังั กล่า่ วให้พ้ นักั งานสอบสวน
และผู้�้ อำำ�นวยการสถานพินิ ิจิ ทราบโดยเร็ว็ แสดงให้เ้ ห็น็ ว่า่ คำ�ำ สั่่ง� ไม่ฟ่ ้อ้ งตามมาตรการพิเิ ศษแทนการดำ�ำ เนินิ คดีี
อาญาจะถููกส่ง่ มายังั พนักั งานสอบสวนเพื่อ่� ประกอบคดี ี ดังั นั้้น� พนักั งานสอบสวนจะต้อ้ งนำ�ำ มาพิจิ ารณากรณีี
เด็ก็ หรืือเยาวชนได้ป้ ฏิบิ ัตั ิคิ รบถ้ว้ นตามแผนฯ และอัยั การมีคี ำ�ำ สั่่ง� ไม่ฟ่ ้อ้ งประกอบในการทำำ�ความเห็น็ ทางคดีดี ้ว้ ย
ตามหลัักเกณฑ์ ์ มาตรา ๘๘ วรรคสอง แห่่งพ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครัวั และวิิธีพี ิจิ ารณาคดีีเยาวชน
และครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๓ จึึงไม่่เข้้าลัักษณะการชะลอฟ้้องอย่่างคดีีฟื้้�นฟููสมรรถภาพผู้้�ติิดยาเสพติิด
ตาม พ.ร.บ.การฟื้้�นฟููสมรรถภาพผู้้�ติิดยาเสพติดิ พ.ศ.๒๕๔๕ มาตรา ๒๒ แต่อ่ ย่า่ งใด
- ในการใช้้อำำ�นาจของพนัักงานอััยการกรณีีดัังกล่่าว ศาลมีีอำำ�นาจตาม มาตรา ๘๖ วรรคสาม
ตรวจสอบความชอบด้้วยกฎหมายได้้ หากกระบวนการจััดทำ�ำ แผนฯ ไม่่ชอบด้้วยกฎหมายศาลมีีอำำ�นาจ
พิิจารณาสั่ง� ตามที่�เ่ ห็น็ สมควรได้้
ตัวั อย่่างคำ�ำ พิพิ ากษา
- พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครััวและวิิธีีพิิจารณาคดีีเยาวชนและครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๓
มาตรา ๘๖ (กฎหมายที่�่แก้้ไขใหม่่) บััญญััติิให้้ผู้�้ อำ�ำ นวยการสถานพิินิิจมีีอำ�ำ นาจใช้้มาตรการพิิเศษแทน
การดำ�ำ เนินิ คดีอี าญาแก่เ่ ด็ก็ หรืือเยาวชน อันั มีลี ักั ษณะเป็น็ การใช้ก้ ระบวนการเบี่่ย� งเบนคดีอี อกจากกระบวนการ
ยุุติิธรรมปกติิได้้เช่่นเดีียวกัับกฎหมายเดิิม คืือ พ.ร.บ.จััดตั้�งศาลเยาวชนและครอบครััวและวิิธีีพิิจารณาคดีี
เยาวชนและครอบครัวั พ.ศ.๒๕๓๔ มาตรา ๖๓ ซึ่�ง่ มาตรา ๖๓ ให้้อำ�ำ นาจเด็็ดขาดแก่พ่ นักั งานอัยั การที่จ�่ ะ
สั่ง� ไม่่ฟ้้องโดยไม่่ผ่่านการพิจิ ารณาของศาล แต่ม่ าตรา ๘๖ ให้้พนัักงานอััยการพิจิ ารณาว่่าเห็น็ ชอบกับั แผน
แก้ไ้ ขบำ�ำ บัดั ฟื้้น� ฟููหรืือไม่ ่ ถ้า้ ไม่เ่ ห็น็ ชอบด้ว้ ยกับั แผน กล่า่ วคืือ พนักั งานอัยั การไม่เ่ ห็น็ ด้ว้ ยที่จ�่ ะให้ม้ ีกี ารบำำ�บัดั
ฟื้้�นฟูู ผู้�้ อำ�ำ นวยการสถานพิินิิจไม่่มีีสิิทธิิโต้้แย้้ง แต่่ถ้้าพนัักงานอััยการเห็็นชอบด้้วยกัับแผนบำำ�บััดฟื้้�นฟููของ
ผู้้�อำ�ำ นวยการสถานพินิ ิจิ พนักั งานอัยั การยังั ไม่ม่ ีอี ำำ�นาจสั่ง� ไม่ฟ่ ้อ้ ง จะต้อ้ งให้ศ้ าลพิจิ ารณาก่อ่ น ถ้า้ ศาลเห็น็ ชอบ
กัับแผนและมีีการปฏิิบััติิตามแผนครบถ้้วนแล้้ว พนัักงานอััยการจึึงจะมีีอำ�ำ นาจสั่�งไม่่ฟ้้องตามมาตรา ๘๘
โดยมาตรา ๘๘ วรรคสาม ใช้ถ้ ้้อยคำำ�ว่า่ “ให้ศ้ าลพิจิ ารณาสั่�งตามที่�เ่ ห็น็ สมควร” จึึงบ่ง่ ชี้�ให้เ้ ห็น็ เจตนารมณ์์
ของมาตราดังั กล่า่ วว่า่ ให้ศ้ าลตรวจสอบแผนแก้ไ้ ขบำ�ำ บัดั ฟื้้น� ฟููอีกี ชั้้น� หนึ่่ง� ก่อ่ น และให้ศ้ าลสั่ง� ตามที่เ�่ ห็น็ สมควร
อัันเป็็นดุุลพิินิิจเด็็ดขาดของศาลชั้�นต้้น การที่�่ศาลชั้�นต้้นมีีคำ�ำ สั่่�งตามแผนแก้้ไขบำำ�บััดฟื้้�นฟููที่�่ผู้้�คััดค้้านเสนอ
ต่่อศาลชั้�นต้้นว่่าความผิิดตาม พ.ร.บ.จราจรทางบกฯ รััฐเป็็นผู้้�เสีียหายจึึงไม่่อาจให้้ความยิินยอมได้้ และ
ไม่อ่ าจใช้อ้ ำำ�นาจตามมาตรา ๘๖ ได้้ จึึงเป็็นการสั่ง� ตามที่�่เห็็นสมควรดัังกล่า่ ว ผู้้�คััดค้า้ นหรืือพนัักงานอััยการ
ไม่่มีีสิิทธิอิ ุทุ ธรณ์์ ที่ศ่� าลอุทุ ธรณ์ภ์ าค ๒ ยกอุุทธรณ์์ของผู้้�คัดั ค้้านที่�อ่ ุทุ ธรณ์์ว่่าการพิิจารณาแผนแก้ไ้ ขบำ�ำ บััด
ฟื้้�นฟููตามมาตรา ๘๖ เป็น็ อำ�ำ นาจของผู้้�คััดค้า้ นและพนัักงานอัยั การเท่า่ นั้้น� จึึงชอบแล้้ว (ฎ.๑๒๒๐/๒๕๕๗)

40 Pคoมู่ lือicปeฏบิInตั vิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

๒. กระบวนการสอบสวนตาม พ.ร.บ.คุ้�มครองผู้้�ถููกกระทำำ�ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััว
พ.ศ.๒๕๕๐
เหตุผุ ลในการประกาศใช้้กฎหมายฉบับั นี้้� เนื่อ�่ งจากปัญั หาการใช้ค้ วามรุนุ แรงในครอบครัวั มีคี วาม
ละเอียี ดอ่อ่ นซับั ซ้อ้ นเกี่ย� วพันั กับั บุคุ คลใกล้ช้ ิดิ มีลี ักั ษณะพิเิ ศษแตกต่า่ งจากการทำำ�ร้า้ ยร่า่ งกายระหว่า่ งบุคุ คล
โดยทั่่�วไป การใช้้มาตรการทางอาญามาบัังคัับกัับการกระทำ�ำ ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััวจึึงไม่่เหมาะสม
เนื่อ่� งจากกฎหมายอาญาทั่่ว� ไปมีเี จตนารมณ์ท์ ี่จ�่ ะลงโทษผู้้�กระทำำ�ความผิดิ มากกว่า่ ที่จ่� ะแก้ไ้ ขฟื้้น� ฟููผู้้�กระทำำ�ผิดิ
หรืือปกป้้องคุ้้�มครองผู้้�ที่่�ถููกกระทำำ�ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััว ความผิิดที่่�เกิิดขึ้�้นในครอบครััวนั้้�น
ไม่ส่ ามารถแก้ไ้ ขฟื้้น� ฟููได้ด้ ้ว้ ยการลงโทษให้เ้ ข็ด็ หลาบตามทฤษฎีกี ารแก้แ้ ค้น้ ทดแทน ความรุนุ แรงไม่อ่ าจทำำ�ให้้
ความสััมพัันธ์์และสถานภาพในครอบครััวกลัับมาดีีดัังเดิิมได้้ ยกตััวอย่่างเช่่น สามีีทำำ�ร้้ายภรรยา ภรรยา
ขอความช่ว่ ยเหลืือต่อ่ เจ้า้ พนักั งาน เจ้า้ พนักั งานเห็น็ ว่า่ การกระทำ�ำ เป็น็ ความผิดิ ตามประมวลกฎหมายอาญา
หากไม่่มีี พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้�้ ถููกกระทำ�ำ ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััวฯ การทำำ�ร้้ายร่่างกายผู้้�อื่�นไม่่สามารถ
ยอมความได้้ เจ้า้ พนักั งานจึึงดำ�ำ เนินิ คดีอี าญาแก่ส่ ามี ี สามีตี ้อ้ งอยู่�ในกระบวนการยุตุ ิธิ รรม ไม่ส่ ามารถออกไป
ประกอบอาชีพี ได้ต้ ามปกติ ิ ส่ง่ ผลกระทบต่อ่ รายได้ข้ องครอบครัวั และความอบอุ่่�นในครอบครัวั โดยเฉพาะ
อย่า่ งยิ่ง� ครอบครัวั ที่ม่� ีบี ุตุ รหลานพักั อาศัยั อยู่่�ด้ว้ ย ในระหว่า่ งการดำำ�เนินิ คดีอี าจจะต้อ้ งสููญเสียี ค่า่ ทนายความ
ในการต่่อสู้้�คดีี ตลอดจนค่่าใช้้จ่่ายต่่าง ๆ ที่่�ไม่่สามารถหลีีกเลี่�ยงได้้ และถ้้าศาลพิิพากษาลงโทษจำำ�คุุก
สามีกี ็จ็ ะถููกสังั คมตีตี ราว่า่ เป็น็ คนคุกุ เมื่อ�่ พ้น้ โทษออกมาก็อ็ าจตกงาน และไม่ส่ ามารถหางานทำำ�ได้ ้ ส่ง่ ผลกระทบ
ต่อ่ รายได้ใ้ นครัวั เรืือน กรณีเี ช่น่ นี้้จ� ะเห็น็ ว่า่ การลงโทษโดยใช้ก้ ระบวนการยุตุ ิธิ รรมปกติใิ นคดีคี วามรุนุ แรงใน
ครอบครัวั นั้้น� อาจส่ง่ ผลร้า้ ยมากกว่า่ ผลดีี และไม่เ่ ป็น็ ผลดีตี ่อ่ สังั คมโดยรวมอย่า่ งแน่น่ อน เป็น็ ต้น้ หากเป็น็ คดีี
ที่�่เกี่�ยวกับั ความรุุนแรงในครอบครััว กฎหมายคุ้้�มครองผู้้�ถููกกระทำ�ำ ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััวจะมีีความ
เหมาะสมกว่า่ การใช้ก้ ระบวนการทางอาญา สามารถกำ�ำ หนดรููปแบบวิธิ ีกี าร และขั้น� ตอนที่ม�่ ีลี ักั ษณะแตกต่า่ ง
จากการดำ�ำ เนิินคดีีอาญาโดยทั่่�วไป โดยให้้ผู้�้ กระทำำ�ความผิิดมีีโอกาสกลัับตััวและยัับยั้้�งการกระทำ�ำ ผิิดซ้ำ�ำ�
รวมทั้้ง� สามารถรัักษาความสััมพันั ธ์์อัันดีีในครอบครััวไว้ไ้ ด้้
การดำ�ำ เนิินการตามกฎหมายฉบัับนี้้� จึึงเป็็นยุุติิธรรมทางเลืือกอีีกรููปแบบหนึ่่�ง ในการเบี่่�ยงเบน
คดีอี าญาออกจากยุตุ ิธิ รรมกระแสหลักั ในชั้น� ก่อ่ นฟ้อ้ งตาม มาตรา ๑๒ วรรคสอง แม้ก้ ระนั้้น� ก็ต็ ามในชั้น� ศาล
ก็ย็ ังั ให้อ้ ำ�ำ นาจศาลในการกำ�ำ หนดให้ใ้ ช้ว้ ิธิ ีกี ารฟื้้น� ฟููบำำ�บัดั รักั ษาคุมุ ประพฤติผิ ู้�้ กระทำำ�ความผิดิ แทนการลงโทษ
ได้้ด้้วย ในส่่วนที่เ�่ กี่ย� วข้อ้ งกัับพนัักงานสอบสวนก็็คืือขั้�นตอนในชั้�นก่อ่ นฟ้อ้ ง

หลัักเกณฑ์ก์ ฎหมาย
การกระทำำ�ที่เ่� ป็น็ ความผิดิ ตามกฎหมายฉบับั นี้้ � ปรากฏหลักั เกณฑ์ต์ าม มาตรา ๔ แห่ง่ พ.ร.บ.คุ้้�มครอง
ผู้้�ถููกกระทำำ�ด้้วยความรุนุ แรงในครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๐
หลักั เกณฑ์ต์ าม มาตรา ๔ วรรคหนึ่่ง� เมื่่�อการกระทำ�ำ ครบองค์ป์ ระกอบ ดัังนี้้�
(1) ผู้้ใ� ด
(2) กระทำำ�การอัันเป็็นความรุุนแรงในครอบครััว ผู้้�นั้�นกระทำำ�ความผิิดฐานกระทำำ�ความรุุนแรง
ในครอบครัวั
อััตราโทษ จำ�ำ คุุกไม่เ่ กิินหกเดืือน หรืือปรับั ไม่เ่ กิินหกพัันบาทหรืือทั้้ง� จำำ�ทั้้�งปรัับ
คำ�ำ จำำ�กััดความที่�่เกี่ย�่ วข้อ้ งกัับองค์ป์ ระกอบความผิดิ
ปรากฏตาม มาตรา ๓ แห่ง่ พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้้�ถููกกระทำ�ำ ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๐
“ความรุนุ แรงในครอบครัวั ” หมายความว่า่ การกระทำำ�ใดๆ โดยมุ่�งประสงค์ใ์ ห้เ้ กิดิ อันั ตรายแก่ร่ ่า่ งกาย จิติ ใจ
หรืือสุุขภาพ หรืือกระทำำ�โดยเจตนาในลัักษณะที่�น่ ่่าจะก่อ่ ให้้เกิิดอันั ตรายแก่ร่ ่า่ งกาย จิติ ใจ หรืือสุุขภาพของ
บุุคคลในครอบครัวั หรืือบัังคัับหรืือใช้อ้ ำำ�นาจครอบงำ��ผิดิ คลองธรรมให้บ้ ุคุ คลในครอบครััว ต้้องกระทำำ�การ
ไม่ก่ ระทำ�ำ การ หรืือยอมรัับการกระทำำ�อย่า่ งหนึ่่�งอย่่างใดโดยมิชิ อบ แต่่ไม่่รวมถึึงการกระทำ�ำ โดยประมาท

Police คInู่มvอื eปstฏigิบaตั tiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 41

จะเห็็นได้้ว่่า การกระทำำ�ใดเป็็นการกระทำำ�ความรุุนแรงในครอบครััวนั้้�น มีีความหมายกว้้างมาก
โดยเฉพาะถ้้อยคำำ�ดังั ต่่อไปนี้้�
“การกระทำำ�ใด ๆ โดยมุ่�งประสงค์ใ์ ห้เ้ กิดิ อันั ตราย” แก่ก่ าย จิติ ใจหรืือสุขุ ภาพ...กฎหมายใช้ค้ ำำ�ว่า่
“มุ่�งประสงค์”์ เห็น็ ได้ว้ ่า่ ตามพฤติกิ รรมของผู้�้ กระทำ�ำ ความผิดิ นั้้น� มีเี จตนาที่จ�่ ะให้เ้ กิดิ ผลกระทบต่อ่ ร่า่ งกาย
จิิตใจหรืือสุุขภาพของผู้�้ ถููกกระทำำ� แม้้ความผิดิ นั้้น� จะไม่่บรรลุุผลก็็เข้้าข่่ายตามความหมายดัังกล่า่ วแล้้ว
“อัันตรายต่อ่ จิิตใจหรืือสุขุ ภาพ” ... สิ่่ง� ใดคืืออันั ตรายแก่จ่ ิิตใจหรืือสุขุ ภาพ และจะต้้องมากน้อ้ ย
เพียี งใด เป็น็ เรื่อ่� งนามธรรมไม่อ่ าจเห็น็ ได้ช้ ัดั เจนดังั เช่น่ กรณีที ำ�ำ ร้า้ ยร่า่ งกายซึ่ง�่ เป็น็ ความเสียี หายทางกายภาพ
จึึงต้้องพิิจารณาพฤติิกรรมซึ่่�งผู้้�ถููกกระทำำ�จะต้้องทนรัับสภาพความกดดัันซึ่่�งขััดแย้้งสั่ �งสมมาเป็็นเวลานาน
พอสมควร จนเห็็นได้้ชััดว่่ากระทบต่่อจิิตใจหรืือสุุขภาพอย่่างมีีนััยยะสำำ�คััญ เช่่น เครีียดจนนอนไม่่หลัับ
มีภี าวะของโรคซึึมเศร้า้ ร่า่ งกายทรุดุ โทรมอันั เกิดิ จากความเครียี ด อยู่�ในอาการกลัวั จนจิติ ผวา เกิดิ ภาพหลอน
เป็็นต้้น ความรู้้�สึึกว่่าเกิิดอัันตรายต่่อจิิตใจหรืือสุุขภาพจะต้้องถืือเอาความรู้้�สึึกของผู้้�ถููกกระทำ�ำ
ไม่อ่ าจนำ�ำ มาตรฐานของวิญิ ญูชู นไปใช้ไ้ ด้เ้ สมอไป เนื่อ�่ งจากผู้�้ ถููกกระทำ�ำ แต่ล่ ะบุคุ คลมีสี ภาพร่า่ งกายและจิติ ใจ
สติิปัญั ญา แตกต่่างกัันออกไป
“บังั คับั หรืือใช้อ้ ำ�ำ นาจครอบงำ��ผิดิ คลองธรรม” ให้บ้ ุคุ คลในครอบครัวั ต้อ้ งกระทำ�ำ การ ไม่ก่ ระทำ�ำ การ
หรืือยอมรัับการกระทำำ�อย่่างหนึ่่�งอย่่างใดโดยมิิชอบ .. เห็็นว่่าไม่่ต้้องถึึงขนาดว่่าการบัังคัับหรืือการใช้้
อำ�ำ นาจให้้กระทำ�ำ การ ไม่่กระทำ�ำ การ หรืือยอมรัับการกระทำ�ำ โดยมิิชอบนั้้�น จะต้้องเป็็นเรื่่�องที่�่ผิิดกฎหมาย
แต่่อย่่างใด อาจเป็็นเรื่�่องที่่�ผิิดศีีลธรรมหรืือจารีีตประเพณีีก็็ได้้ แต่่ผลของการบัังคัับหรืือใช้้อำำ�นาจนั้้�น
เป็็นผลให้้ผู้้�ถููกกระทำำ�ต้้องกระทำำ�การ ไม่่กระทำ�ำ การ หรืือยอมรัับการกระทำ�ำ อย่่างหนึ่่�งอย่่างใดโดยมิิชอบ
คำ�ำ ว่่าโดยมิิชอบหมายความว่่าเป็็นการกระทำ�ำ โดยไม่่มีีสิิทธิิอัันจะอ้้างได้้ตามกฎหมาย ธรรมเนีียม จารีีต
ประเพณีี แต่่กรณีีไม่่ใช่่เกิิดจากความเกรงใจหรืือความนัับถืือยำ�ำ เกรง ยกตััวอย่่างเช่่น บัังคัับให้้ภริิยา
ยอมรัับสภาพในการที่่�สามีีจะมีีภริิยาหลายคน หรืือบัังคัับให้้ใช้้แรงงานในครััวเรืือนหนัักเกิินความจำ�ำ เป็็น
ไม่่ให้้ใช้ท้ รัพั ย์ส์ ิินเงิินทองในการดำำ�รงชีพี ตามสมควร เป็็นต้น้
“บุคุ คลในครอบครัวั ” หมายความว่า่ คู่่�สมรส คู่่�สมรสเดิมิ ผู้ท�้ ี่อ่� ยู่�กินิ หรืือเคยอยู่�กินิ ฉันั สามีภี รรยา
โดยมิไิ ด้จ้ ดทะเบียี นสมรส บุุตร บุตุ รบุุญธรรม สมาชิกิ ในครอบครัวั รวมทั้้�งบุุคคลใด ๆ ที่�ต่ ้อ้ งพึ่่ง� พาอาศััย
และอยู่�ในครััวเรืือนเดียี วกััน
จะเห็น็ ได้ว้ ่า่ บุุคคลในครอบครัวั มีีความหมายกว้้างมาก โดยเฉพาะคำำ�ว่่า “สมาชิกิ ในครอบครัวั
รวมทั้้�งบุุคคลใด ๆ ที่่�ต้้องพึ่่�งพาอาศััยและอยู่�ในครััวเรืือนเดีียวกััน” จะเป็็นบุุคคลใดนั้้�น อาจมีีความ
สััมพัันธ์์ทางสายโลหิิตหรืือทางญาติิพี่่�น้้องกััน เช่่น บิิดา มารดา พี่่�น้้องร่่วมบิิดามารดาหรืือร่่วมแต่่บิิดา
หรืือมารดา ลุุง ป้้า น้้า อา ปู่่� ย่่า ตา ยาย เป็น็ ต้้น รวมไปถึึงบุุคคลที่ไ�่ ม่่เกี่�ยวข้อ้ งเป็น็ ญาติทิ างสายโลหิติ
แต่่รวมถึึงบริิวารที่�่อยู่�ในความอุุปการะด้้วย แต่่คงไม่่รวมถึึงลููกจ้้างตามกฎหมายแรงงาน ส่่วนคู่่�สมรส
คู่่�สมรสเดิิม บุตุ ร บุตุ รบุุญธรรม ต้อ้ งพิิจารณาความสััมพันั ธ์์ตาม ป.พ.พ.เป็น็ เกณฑ์์ นอกจากนี้้� สังั เกตว่่า
กฎหมายใช้ค้ ำ�ำ ว่า่ “คู่่�สมรสเดิิม ผู้้ท� ี่เ�่ คยอยู่�กิินกัันฉัันสามีีภรรยาโดยมิิได้้จดทะเบีียนสมรส” หมายความว่า่
กฎหมายฉบัับนี้้�ใช้้กัับบุุคคลที่�่อยู่�นอกครััวเรืือนด้้วย ถ้้าหากเคยเป็็นคู่่�สมรสเดิิม หรืือผู้�้ที่่�เคยอยู่�กิินกััน
ฉัันสามีภี รรยา

ข้้อสังั เกต
- องค์์ประกอบความผิิด คำ�ำ ว่่า “ผู้�้ใด” (ผู้�้ กระทำำ�ความผิิด) การจะเป็็นความผิิดในกรณีีนี้้�นั้้�น
ผู้�้ กระทำำ�กัับผู้�้ ถููกกระทำ�ำ จะต้้องเป็็นบุุคคลที่�่มีีความสััมพัันธ์์และอยู่�ในความหมายของคำำ�ว่่า “บุุคคลใน
ครอบครััว” ด้ว้ ย ในขณะเกิิดเหตุุนั้้�น

42 Pคoมู่ lอื icปeฏิบInัตvงิeาsนtiสgอatบioสnวนManual

- คนรัับใช้้ จะถืือว่่าเป็น็ บุคุ คลในครอบครัวั หรืือไม่น่ ั้้�น ยัังมีแี นวคิิดเป็็น ๒ แนวทาง คืือ
แนวทางที่่� ๑ มีีความเห็็นว่่า ถ้้าเป็็นคนรัับใช้้หรืือลููกจ้้างที่�่รัับค่่าจ้้าง ที่่�เป็็นคนเก่่าแก่่
อยู่่�ด้ว้ ยกันั มาเป็น็ เวลานาน และมีกี ารดููแลแบบญาติ ิ ดังั นี้้� ถือื ว่า่ เป็น็ บุคุ คลในครอบครัวั ตามพระราชบัญั ญัตั ินิ ี้้�
แต่่ถ้้าเพิ่่�งมาอยู่ �ได้้ไม่่นาน มิิได้้ให้้การดููแลแบบญาติิพี่่�น้้อง ดัังนี้้�แม้้อยู่ �อาศััยหรืืออยู่ �ในครััวเรืือนเดีียวกััน
ย่อ่ มไม่เ่ ป็็นบุุคคลในครอบครัวั ไม่่อาจนำ�ำ พ.ร.บ.นี้้ม� าใช้บ้ ังั คับั ได้้ แต่อ่ าจจะต้อ้ งไปพิจิ ารณาใช้้กฎหมายไป
ตามกรณีี เช่น่ กฎหมายอาญาทั่่ว� ไป กฎหมายเกี่ย� วกับั การค้า้ มนุษุ ย์ก์ รณีที ี่ม่� ีกี ารกระทำ�ำ ในลักั ษณะค้า้ มนุษุ ย์์
หรืือกฎหมายแรงงาน เป็น็ ต้้น
แนวทางที่�่ ๒ มีคี วามเห็น็ ว่า่ คนรับั ใช้ห้ รืือลููกจ้า้ งที่ร่� ับั ค่า่ จ้า้ ง มีกี ฎหมายเฉพาะบังั คับั ใช้อ้ ยู่�แล้ว้
เมื่่�อเขาไม่่พอใจการกระทำำ�ของนายจ้้างก็็สามารถลาออกได้้และยัังสามารถดำำ�เนิินคดีีกัับนายจ้้างได้้อยู่ �แล้้ว
จึึงไม่่น่่าจะอยู่�ในความหมายว่า่ เป็็นบุคุ คลในครอบครััว
ทั้้ง� สองแนวทางนี้้ย� ังั ไม่เ่ ป็น็ ข้อ้ ยุตุ ิ ิ ดังั นั้้น� จึึงต้อ้ งรอการนำำ�คดีขี ึ้น�้ สู่�ศาลและมีคี ำำ�พิพิ ากษาของศาลฎีกี า
วิินิจิ ฉัยั ออกมาเป็็นแนวทางต่่อไป
หลักั เกณฑ์์ตาม มาตรา ๔ วรรคสอง
(1) ให้้ความผิิดตามวรรคหนึ่่ง� เป็น็ ความผิดิ อัันยอมความได้้ แต่่ไม่่ลบล้า้ งความผิดิ ตามประมวล
กฎหมายอาญาหรืือกฎหมายอื่น�่
(2) หากการกระทำ�ำ ความผิดิ ตามวรรคหนึ่่ง� เป็น็ ความผิดิ ฐานทำ�ำ ร้า้ ยร่า่ งกายตามประมวลกฎหมาย
อาญา มาตรา ๒๙๕ ด้ว้ ย ให้้ความผิิดดัังกล่า่ วเป็็นความผิิดอัันยอมความได้้
จากบทบัญั ญัตั ิดิ ังั กล่า่ ว เห็น็ ว่า่ ตามมาตรา ๔ วรรคสอง เป็น็ เงื่อ่� นไขในการดำำ�เนินิ คดีคี วามผิดิ
ฐานกระทำ�ำ ความรุุนแรงในครอบครัวั ดังั ต่อ่ ไปนี้้�
(1) กำำ�หนดให้ก้ ารกระทำำ�ความผิดิ ฐานกระทำ�ำ ความรุนุ แรงในครอบครัวั ตามมาตรา ๔ วรรคหนึ่่ง� นั้้น�
เป็็นความผิิดอันั ยอมความได้้
การกระทำำ�ดังั กล่่าว จึึงเป็น็ ความผิิดต่่อส่่วนตััว ที่่จ� ะต้้องมีกี ารร้้องทุกุ ข์์ภายในอายุุความร้อ้ งทุุกข์์
๓ เดืือนนัับแต่่รู้้�เรื่่�องความผิดิ และรู้้�ตััวผู้้�กระทำ�ำ ความผิดิ ตาม ป.อาญา มาตรา ๙๖
(๒) กรณีมี ีกี ารกระทำำ�ความผิดิ ฐานอื่น่� รวมอยู่่�ด้ว้ ยก็ต็ ้อ้ งดำ�ำ เนินิ คดีใี นความผิดิ ฐานอื่น่� รวมกันั ไปด้ว้ ย
ซึ่ง่� การกระทำ�ำ ดังั กล่า่ วอาจเป็น็ ความผิดิ กรรมเดียี วผิดิ ต่อ่ กฎหมายหลายบทหรืือเป็น็ ความผิดิ ต่า่ งกรรมก็ไ็ ด้้
(๓) หากการกระทำำ�ความรุุนแรงในครอบครััวตามมาตรา ๔ วรรคหนึ่่�ง เป็็นความผิิดฐานทำำ�ร้้าย
ร่า่ งกายตาม ป.อาญา มาตรา ๒๙๕ ก็ใ็ ห้ค้ วามผิิดดังั กล่า่ วเป็น็ ความผิิดอัันยอมความได้้
ดัังนั้้�นหากเป็็นการกระทำำ�ความผิิดตาม ป.อาญา มาตรา ๒๙๕ แม้้ปกติิจะเป็็นความผิิด
อัันยอมความไม่่ได้้ แต่่ตามกฎหมายนี้้�ให้้ถืือว่่าเป็็นความผิิดอัันยอมความได้้ ฉะนั้้�นต้้องร้้องทุุกข์์ภายใน
อายุคุ วามตาม ป.อาญา มาตรา ๙๖ เช่น่ เดียี วกันั ซึ่ง�่ การกระทำำ�ความผิดิ ดังั กล่า่ วมีคี วามเกลื่อ�่ นกลืืนกับั ความผิดิ
ฐานกระทำำ�ความรุุนแรงในครอบครััวโดย ป.อาญา มาตรา ๒๙๕ บััญญััติิว่่าผู้�้ใดทำำ�ร้้ายผู้้�อื่�นจนเป็็นเหตุุ
ให้เ้ กิดิ อันั ตรายแก่ก่ ายหรืือจิติ ใจของผู้้�อื่น� ผู้�้นั้น� กระทำ�ำ ความผิดิ ฐานทำำ�ร้า้ ยร่า่ งกาย ต้อ้ งระวางโทษจำำ�คุกุ ไม่เ่ กินิ
๒ ปีี หรืือปรับั ไม่่เกินิ สี่พ� ัันบาทหรืือทั้้ง� จำำ�ทั้้�งปรับั

ข้้อสัังเกต
- คำำ�ว่า่ “ไม่ล่ บล้า้ งความผิดิ ตามประมวลกฎหมายอาญาหรืือกฎหมายอื่น่� ”ตามมาตรา ๔ วรรคสอง
ตามข้อ้ (๑) นั้้น� อาจมีคี วามผิดิ ทางอาญาฐานอื่น่� หรืือกฎหมายอื่น�่ รวมอยู่่�ด้ว้ ย เช่น่ หากมีกี ารขังั ผู้้�ถููกกระทำำ�
ความรุุนแรงไว้้โดยมิิชอบ ก็็ย่่อมมีีความผิิดฐานหน่่วงเหนี่่�ยวกัักขัังทำ�ำ ให้้เสื่่�อมเสีียเสรีีภาพตาม ป.อาญา
มาตรา ๓๑๐ ด้้วย การดำำ�เนิินคดีีแก่่ผู้�้ กระทำ�ำ ความผิิดย่่อมดำำ�เนิินคดีีทั้้�งสองข้้อหา ซึ่�่งตาม ป.อาญา

Police คInู่มvือeปstฏigิบaตั tiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 43

มาตรา ๓๑๐ วรรคแรกกฎหมายบัญั ญัตั ิิไว้้ท้า้ ยหมวดที่�่ ๑ (ความผิิดต่่อเสรีีภาพ) มาตรา ๓๒๑ ว่่าความผิดิ
ตาม มาตรา ๓๑๐ วรรคแรกเป็น็ ความผิดิ อันั ยอมความได้แ้ ต่ม่ ิไิ ด้บ้ ัญั ญัตั ิไิ ว้ใ้ น พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้�้ ถููกกระทำ�ำ ด้ว้ ย
ความรุุนแรงในครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๐ ดัังนั้้น� ความผิิดตาม ป.อาญา มาตรา ๓๑๐ วรรคแรก ซึ่�ง่ มีีอััตราโทษ
จำำ�คุุกไม่เ่ กิิน ๓ ปีี หรืือปรัับไม่เ่ กิินหกพันั บาทหรืือทั้้ง� จำ�ำ ทั้้ง� ปรับั การดำ�ำ เนินิ คดีีจึึงต้อ้ งมีีการร้อ้ งทุกุ ข์์ภายใน
อายุุความตาม ป.อาญา มาตรา ๙๖ และสามารถถอนคำ�ำ ร้อ้ งทุกุ ข์์ทำ�ำ ให้ส้ ิทิ ธิิการนำ�ำ คดีีอาญามาฟ้อ้ งระงับั
ไปตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๓๙(๒) ได้้
- หากกรณีเี ป็น็ การกระทำ�ำ ความผิดิ ตาม ป.อาญา มาตรา ๓๑๐ วรรคสอง เป็น็ เหตุใุ ห้ผ้ ู้้�ถููกหน่ว่ งเหนี่่ย� ว
กัักขัังถึึงแก่่ความตายหรืือรัับอัันตรายสาหััส ต้้องรัับโทษหนัักขึ้้�น ต้้องระวางโทษดัังที่่�บััญญััติิไว้้ตาม
ป.อาญา มาตรา ๒๙๐, มาตรา ๒๙๗ หรืือมาตรา ๒๙๘ และกรณีีดัังกล่่าวเป็็นความผิิดต่่อแผ่่นดิินหรืือ
ยอมความไม่่ได้้ ซึ่่�งเป็็นความผิิดที่�่มีีข้้อหาอื่่�นรวมอยู่่�กัับความผิิดฐานกระทำำ�ความรุุนแรงในครอบครััว
ก็ต็ ้้องดำำ�เนิินคดีกี ัับผู้�้ กระทำำ�ความผิิดทุุกข้้อหา
- การทำ�ำ ร้้ายร่า่ งกายบุพุ การีี เช่น่ ทำ�ำ ร้้ายร่่างกายบิดิ า มารดา ปู่่� ย่่า ตา ยาย ซึ่ง�่ เป็็นบุุคคลใน
ครอบครััว หากไม่่ทำำ�ให้้ถึึงแก่่ความตาย หรืือได้้รัับอัันตรายสาหััส หรืือทำ�ำ ร้้ายร่่างกายบุุคคลในครอบครััว
โดยไตร่ต่ รองไว้ก้ ่อ่ น หรืือทำำ�ร้า้ ยโดยทรมานหรืือโดยกระทำ�ำ ทารุณุ โหดร้า้ ย จะเป็น็ ความผิดิ ตามมาตรา ๒9๖
ประกอบมาตรา ๒๘๙ ซึ่่�ง พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้�้ ถููกกระทำ�ำ ความรุุนแรงในครอบครััวฯ มิิได้้บััญญััติิให้้เป็็น
ความผิดิ อันั ยอมความได้แ้ ต่่อย่า่ งใด

อายุคุ วามร้้องทุุกข์์
- อายุุความร้้องทุุกข์์จะแตกต่่างไปจากอายุุความร้้องทุุกข์์ในคดีีอาญาทั่่�วไป ซึ่�่งเป็็นไปตาม
มาตรา ๗ แห่่ง พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้้�ถููกกระทำ�ำ ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๐ ซึ่�่งวางหลัักเกณฑ์์
ไว้้ว่่า ถ้้ามิิได้้มีีการแจ้้งต่่อพนัักงานเจ้้าหน้้าที่�่ตามมาตรา ๕ หรืือมิิได้้มีีการร้้องทุุกข์์ตามมาตรา ๖ ภายใน
สามเดืือนนัับแต่่ผู้�้ ถููกกระทำ�ำ ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััวอยู่�ในวิิสััยและมีีโอกาสที่�่จะแจ้้งหรืือร้้องทุุกข์์ได้้
ให้ถ้ ือื ว่่าคดีเี ป็น็ อันั ขาดอายุุความ
- วิสิ ัยั หมายความว่า่ ผู้�้ ถููกกระทำำ�ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั มีสี ภาพร่า่ งกายหรืือจิติ ใจที่ส�่ ามารถ
ร้้องทุุกข์์หรืือแจ้้งความ (คู่�มือการปฏิิบััติงิ านตาม พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้�้ ถููกกระทำ�ำ ด้้วยความรุนุ แรงในครอบครัวั
พ.ศ.๒๕๕๐ ของสำำ�นัักงานตำำ�รวจแห่ง่ ชาติิ) ดัังนั้้น� การร้อ้ งทุุกข์อ์ าจจะเกิิน ๓ เดืือน นัับแต่่รู้้�เรื่�อ่ งหรืือรู้�้ ตััว
ผู้้�กระทำ�ำ ความผิดิ ตาม ป.อาญา มาตรา ๙๖ ก็็ได้้ ถ้้าผู้้�ถููกกระทำ�ำ ยังั มีีสภาพร่า่ งกายหรืือจิติ ใจไม่พ่ ร้้อมที่่�จะ
ไปแจ้ง้ ความร้อ้ งทุกุ ข์์
- โอกาส หมายความว่่า ผู้�้ ถููกกระทำ�ำ ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััว อยู่�ในสภาพแวดล้้อม
ที่เ่� อื้�ออำำ�นวยต่อ่ การที่่�จะร้้องทุุกข์์หรืือแจ้ง้ ต่อ่ พนักั งานเจ้้าหน้า้ ที่�่ (คู่�มือการปฏิบิ ััติิงานตาม พ.ร.บ.คุ้้�มครอง
ผู้้�ถููกกระทำ�ำ ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๐ ของสำำ�นัักงานตำ�ำ รวจแห่่งชาติิ)
- พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้้�ถููกกระทำ�ำ ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๐ ได้้กำ�ำ หนดการนัับอายุุ
ความร้้องทุุกข์์ไว้้เป็็นพิิเศษ โดยอายุุความในคดีีความผิิดฐานกระทำำ�ความรุุนแรงในครอบครััว อายุุความ
สามเดืือนจะเริ่�มนัับตั้้�งแต่่ผู้�้ ถููกกระทำ�ำ อยู่�ในวิิสััยและมีีโอกาสที่�่จะแจ้้งหรืือร้้องทุุกข์์ได้้ จึึงต้้องดููพฤติิการณ์์
เป็็นเรื่�่อง ๆ ไป ว่่าผู้้�ถููกกระทำ�ำ ได้้พ้้นจากวิิสััยและโอกาสที่่�เป็็นเหตุุขััดขวางในการไม่่สามารถร้้องทุุกข์์ได้้
เมื่�่อใด อายุุความสามเดืือนก็็เริ่ม� นัับแต่่นั้้�นไป
- ในกรณีที ี่ม�่ ีที ั้้ง� คดีคี วามผิดิ ฐานกระทำำ�ความรุนุ แรงในครอบครัวั และความผิดิ ฐานอื่น่� ที่ม�่ ีอี ายุคุ วาม
ร้้องทุกุ ข์์สามเดืือน อย่่างเช่น่ ถููกหน่ว่ งเหนี่่ย� วกักั ขัังตาม ป.อาญา มาตรา ๓๑๐ วรรคแรก เมื่อ่� อายุคุ วามใน
ความผิดิ ฐานกระทำ�ำ ความรุนุ แรงในครอบครัวั ไม่ข่ าดอายุคุ วาม ความผิดิ ฐานอื่น�่ ที่เ�่ กี่ย� วเนื่อ่� งกันั นั้้น� ก็ไ็ ม่ข่ าด
อายุคุ วามเช่น่ เดีียวกันั

44 Pคoู่มlือicปeฏิบInัตvิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

อำ�ำ นาจการสอบสวน
ตาม พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้�้ ถููกกระทำำ�ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๐ ได้ใ้ ห้ค้ ำ�ำ จำำ�กัดั ความไว้้
ตามมาตรา ๓ คำำ�ว่า่ “พนักั งานสอบสวน” หมายความว่า่ พนักั งานเจ้า้ หน้า้ ที่ซ่� ึ่ง่� ได้ร้ ับั มอบหมายจากรัฐั มนตรีี
ให้เ้ ป็น็ พนักั งานสอบสวนตาม ป.วิอิ าญา ในท้อ้ งที่ใ่� ดไม่ม่ ีพี นักั งานเจ้า้ หน้า้ ที่ซ�่ ึ่ง�่ ได้ร้ ับั มอบหมายจากรัฐั มนตรีี
ให้้พนักั งานสอบสวนตาม ป.วิอิ าญา เป็น็ พนัักงานสอบสวนตามพระราชบััญญัตั ิินี้้�
“พนัักงานเจ้้าหน้้าที่่�” ตามความหมายมาตรา ๓ แห่่งพระราชบััญญััติินี้้� หมายความว่่า ผู้�้ซึ่�่ง
รััฐมนตรีีแต่่งตั้ �งให้้ปฏิิบััติิการตามพระราชบััญญััติินี้้�และให้้หมายความรวมถึึงพนัักงานฝ่่ายปกครองหรืือ
ตำำ�รวจตาม ป.วิิอาญา
“พนัักงานสอบสวน” ตามระเบีียบกระทรวงการพัฒั นาสังั คมและความมั่่น� คงของมนุุษย์์ว่า่ ด้้วย
หลัักเกณฑ์์และวิิธีีการสอบสวนตาม พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้้�ถููกกระทำ�ำ ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๐
พ.ศ.๒๕๕๑ ออกตามความในมาตรา ๘ วรรคห้้า และมาตรา ๑๘ แห่่ง พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้�้ ถููกกระทำ�ำ ด้้วย
ความรุุนแรงในครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๐ หมายความว่า่ พนัักงานเจ้้าหน้้าที่�่ซึ่�ง่ ได้ร้ ัับมอบหมายจากรัฐั มนตรีี
ให้้เป็น็ พนัักงานสอบสวนตาม ป.วิอิ าญา และพนัักงานสอบสวนตาม ป.วิิอาญา
จะเห็็นได้้ว่่าอำ�ำ นาจการสอบสวนอยู่่�กัับเจ้้าพนัักงาน ๒ ส่่วน คืือ พนักั งานเจ้้าหน้้าที่่�ซึ่�ง่ รััฐมนตรีี
แต่่งตั้�งกัับพนัักงานสอบสวนฝ่่ายตำ�ำ รวจด้้วยนั่่�นเอง
เขตอำำ�นาจการสอบสวน
พนัักงานสอบสวนฝ่่ายตำ�ำ รวจ ผู้�้ มีีอำ�ำ นาจทำ�ำ การสอบสวนและพนัักงานสอบสวนผู้�้ รัับผิิดชอบ
เป็็นไปตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๘, ๑๙ ส่ว่ นมาตรา ๒๐ เป็็นเขตอำำ�นาจของอัยั การสููงสุดุ ยกตััวอย่า่ งเช่่น
ความผิดิ ฐานทำำ�ร้า้ ยร่า่ งกายบุคุ คลในครอบครัวั ในอากาศยานไทยที่บ่� ินิ อยู่�นอกราชอาณาจักั ร เป็น็ คดีคี วามผิดิ
ที่ศ�่ าลไทยมีอี ำ�ำ นาจพิจิ ารณาพิพิ ากษาตาม ป.อาญา มาตรา ๔ วรรคสอง และเนื่อ�่ งจากเป็น็ คดีคี วามผิดิ ที่เ่� กิดิ
นอกราชอาณาจัักร อัยั การสููงสุดุ เป็็นพนักั งานสอบสวนผู้้�รัับผิดิ ชอบตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๒๐
เขตอำำ�นาจศาล
คดีีที่�อ่ ยู่�ในอำ�ำ นาจของศาลเยาวชนและครอบครััวที่จ�่ ะชำำ�ระคดีี
ตาม พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้้�ถููกกระทำำ�ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๐ ได้ร้ ะบุคุ ดีคี วามผิดิ เกี่ย� วกับั
การกระทำ�ำ ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััว ให้้อยู่�ในอำำ�นาจของศาลเยาวชนและครอบครััวตามกฎหมาย
ว่า่ ด้ว้ ยการจัดั ตั้ง� ศาลเยาวชนและครอบครัวั และวิธิ ีพี ิจิ ารณาคดีเี ยาวชนและครอบครัวั ซึ่ง่� ปัจั จุบุ ันั เป็น็ ไปตาม
พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครัวั และวิธิ ีีพิจิ ารณาคดีเี ยาวชนและครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๓
ตาม มาตรา ๑๐ แห่ง่ พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครัวั และวิธิ ีพี ิจิ ารณาคดีเี ยาวชนและครอบครัวั
พ.ศ.๒๕๕๓ บััญญััติิให้้ศาลเยาวชนและครอบครััวมีีอำำ�นาจพิิจารณาพิิพากษาหรืือมีีคำำ�สั่่�งในคดีีตาม
มาตรา ๑๐(๔) คดีีคุ้้�มครองสวััสดิิภาพ ด้้วย ซึ่�่งคำ�ำ จำ�ำ กััดความ “คดีีคุ้้�มครองสวััสดิิภาพ” ตามมาตรา ๔
รวมถึึงกฎหมายว่า่ ด้้วยการคุ้้�มครองผู้้�ถููกกระทำ�ำ ด้้วยความรุุนแรงในครอบครัวั ด้้วย
เมื่�่อพิิจารณาจากบทบััญญััติิตาม พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้้�ถููกกระทำำ�ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััว
พ.ศ.๒๕๕๐ มาตรา ๔ วรรคหนึ่่�ง บััญญััติิให้้ผู้้�กระทำำ�ความผิิดฐานกระทำ�ำ ความรุุนแรงในครอบครััว
ต้้องระวางโทษจำำ�คุุกไม่่เกิิน ๖ เดืือน หรืือปรัับไม่่เกิินหกพัันบาทหรืือทั้้�งจำ�ำ ทั้้�งปรัับ การกระทำำ�ความผิิด
ดัังกล่่าวจึึงอยู่�ในอำ�ำ นาจของศาลเยาวชนและครอบครััวในการชำำ�ระคดีี
แต่เ่ มื่อ่� พิจิ ารณาตาม มาตรา ๔ วรรคสอง ที่บ�่ ัญั ญัตั ิวิ ่า่ ไม่ล่ บล้า้ งความผิดิ ตาม ป.อาญา หรืือกฎหมายอื่น่�
แสดงให้เ้ ห็น็ ว่า่ ผู้ท้� ี่ถ�่ ููกดำำ�เนินิ คดีใี นความผิดิ ฐานการกระทำ�ำ ความรุนุ แรงในครอบครัวั ดังั กล่า่ วนั้้น� อาจมีคี วามผิดิ
ฐานอื่่�นรวมอยู่่�ด้ว้ ย

Police คInมู่ vือeปstฏigิบaตั tiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 45

ดังั นั้้น� นอกจากคดีคี วามผิดิ ฐานกระทำ�ำ ความรุนุ แรงในครอบครัวั แล้ว้ ความผิดิ ฐานอื่น่� ที่ม�่ ีอี ัตั ราโทษ
จำ�ำ คุุกไม่่เกิิน ๖ เดืือน หรืือปรัับไม่่เกิินหกพัันบาทหรืือทั้้�งจำ�ำ ทั้้�งปรัับ กรณีีที่�่ผู้้�ต้้องหามิิได้้เป็็นเด็็กหรืือ
เยาวชนถููกดำำ�เนิินคดีี ศาลเยาวชนและครอบครััวก็็มีีอำ�ำ นาจชำำ�ระคดีีอื่่�นที่่�มีีอััตราโทษไม่่เกิินฐานความผิิด
กระทำ�ำ ความรุุนแรงในครอบครัวั รวมกัันไปด้้วยตามที่�ม่ าตรา ๘ วรรคสอง แห่่ง พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้�้ ถููกกระทำ�ำ
ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๐ บััญญััติิไว้้
คดีีที่�่อยู่�ในอำ�ำ นาจของศาลอื่น่�
ตามมาตรา ๔ วรรคสอง ที่�่บััญญััติิว่่าไม่่ลบล้้างความผิิดตาม ป.อาญาหรืือกฎหมายอื่่�น
มีีข้้อพิิจารณาว่่าหากมีีความผิิดฐานอื่�่นที่�่มิิใช่่ความผิิดฐานกระทำำ�ความรุุนแรงในครอบครััว ซึ่่�งมีีอััตราโทษ
สููงกว่่าความผิิดฐานกระทำำ�ความรุุนแรงในครอบครััว และมิิใช่่กรณีีเด็็กหรืือเยาวชนกระทำำ�ความผิิด
ก็็ต้้องดำำ�เนิินคดีีกัับผู้�้ กระทำ�ำ ความผิิดทุุกฐานความผิิด บางฐานความผิิดอาจอยู่�ในอำำ�นาจศาลอาญาหรืือ
ศาลจัังหวััดหรืือศาลทหารหรืือศาลแขวงก็ไ็ ด้้
ดังั นั้้น� ศาลอื่น�่ มีอี ำ�ำ นาจชำำ�ระคดีฐี านกระทำ�ำ ความรุนุ แรงในครอบครัวั ได้้ ในกรณีที ี่ผ่� ู้้�กระทำำ�ความผิดิ
ได้้กระทำ�ำ ผิิดในลัักษณะกรรมเดีียวผิิดกฎหมายหลายบท ซึ่่�งต้้องลงโทษบทหนััก หรืือกระทำำ�ผิิดต่่างกรรม
ต่า่ งวาระซึ่ง่� จะต้อ้ งลงโทษเรียี งกระทงความผิดิ ไป เป็น็ ไปตามมาตรา ๘ วรรคสอง แห่ง่ พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้�้ ถููกกระทำ�ำ
ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๐ บัญั ญัตั ิไิ ว้้ โดยให้น้ ำำ�บทบัญั ญัตั ิทิ ั้้ง� หลายแห่ง่ พ.ร.บ.นี้้ไ� ปใช้บ้ ังั คับั
โดยอนุุโลม
ข้้อสังั เกต
- กรณีที ี่เ�่ ด็ก็ หรืือเยาวชนกระทำำ�ความผิดิ ฐานกระทำ�ำ ความรุนุ แรงในครอบครัวั ตาม พ.ร.บ.คุ้้�มครอง
ผู้้�ถููกกระทำ�ำ ด้ว้ ยความรุุนแรงในครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๐ ไม่่ว่่าจะมีีความผิดิ ฐานอื่น�่ รวมอยู่่�ด้ว้ ยหรืือไม่่ก็ต็ าม
หรืือแม้้จะเป็็นความผิิดอื่่�นที่�่มีีอััตราโทษอย่่างสููงเกิินกว่่าอััตราโทษในความผิิดฐานกระทำ�ำ ความรุุนแรง
ในครอบครััวก็็ตาม การดำำ�เนิินคดีี การควบคุุม การผััดฟ้้องหรืือการดำ�ำ เนิินการทั้้�งหลายอื่�่น ดำำ�เนิินการ
ให้้เป็็นไปตาม พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครััวและวิิธีีพิิจารณาคดีีเยาวชนและครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๓
ซึ่�่งมาตรา ๑๐(๑) คดีีอาญาที่�่มีีข้้อหาว่่าเด็็กหรืือเยาวชนกระทำำ�ความผิิด และสามารถนำ�ำ มาตรการพิิเศษ
แทนการดำ�ำ เนินิ คดีีอาญา ตามมาตรา ๘๖ ชั้้�นก่่อนฟ้้อง หรืือ มาตรา ๙๐ ชั้้�นหลังั ฟ้้อง มาใช้ไ้ ด้้ด้้วย
อำำ�นาจการควบคุมุ ของพนัักงานสอบสวน
คดีีที่�่อยู่�ในอำ�ำ นาจศาลเยาวชนและครอบครััว
พนักั งานสอบสวนมีอี ำ�ำ นาจควบคุมุ ตัวั ผู้้�ต้อ้ งหา ไม่เ่ กินิ ๔๘ ชั่่ว� โมง ต้อ้ งส่ง่ ตัวั ผู้้�ต้อ้ งหาพร้อ้ มสำำ�นวน
การสอบสวนและความเห็น็ ไปยังั พนักั งานอัยั การเพื่อ่� ฟ้อ้ งคดีตี ่อ่ ศาลภายใน ๔๘ ชั่่ว� โมง นับั แต่ไ่ ด้ต้ ัวั ผู้�้ ต้อ้ งหา
หากมีีความจำ�ำ เป็็นไม่่อาจฟ้้องได้้ทัันภายในกำ�ำ หนดดัังกล่่าว ให้้ขอผััดฟ้้องต่่อศาลได้้คราวละไม่่เกิิน ๖ วััน
แต่ต่ ้อ้ งไม่เ่ กินิ ๓ คราว โดยให้น้ ำำ�กฎหมายว่า่ ด้ว้ ยการจัดั ตั้ง� ศาลแขวงและวิธิ ีพี ิจิ ารณาความอาญาในศาลแขวง
มาใช้้บัังคัับโดยอนุุโลม เว้้นแต่่ผู้�้ ต้้องหาที่�่เป็็นเด็็กหรืือเยาวชน ให้้ดำ�ำ เนิินการตาม พ.ร.บ.ศาลเยาวชน
และครอบครัวั และวิิธีีพิจิ ารณาคดีเี ยาวชนและครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๓
คดีีที่อ่� ยู่�ในอำ�ำ นาจศาลอื่�น่
ได้้แก่่คดีีที่�่ผู้�้ กระทำ�ำ ผิิดฐานกระทำำ�ความรุุนแรงในครอบครััวนั้้�น มิิใช่่กรณีีที่่�ผู้้�ต้้องหาเป็็นเด็็กหรืือ
เยาวชน ซึ่�่งการกระทำำ�ความผิิดเป็็นความผิิดกรรมเดีียวผิิดกฎหมายหลายบท เช่่น ทำ�ำ ร้้ายร่่างกายได้้รัับ
บาดเจ็็บ ผิิดตาม ป.อาญา มาตรา ๒๙๕ คดีีก็จ็ ะอยู่�ในอำำ�นาจศาลแขวง หรืือได้้รัับบาดเจ็็บสาหััสคดีีก็็อยู่�ใน

46 คPoู่มlือicปeฏบิInตั vงิeาsนtiสgอatบioสnวนManual

อำ�ำ นาจศาลอาญาหรืือศาลจัังหวัดั หรืือถ้า้ ผู้้�กระทำ�ำ ผิิดเป็็นบุุคคลที่่อ� ยู่�ในอำำ�นาจศาลทหารคดีกี ็็อยู่�ในอำำ�นาจ
ศาลทหาร อำ�ำ นาจการควบคุุมของพนัักงานสอบสวน ๔๘ ชั่่ว� โมง เป็น็ ไปตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๘๗ หรืือ
พ.ร.บ.จััดตั้�งศาลแขวงและวิิธีีพิิจารณาความอาญาในศาลแขวง พ.ศ.๒๔๙๙ และที่�แ่ ก้้ไขเพิ่่ม� เติมิ มาตรา ๗
หรืือแม้้แต่่เป็็นการกระทำำ�ความผิิดต่่างกรรมต่่างวาระ ที่�่ต้้องลงโทษเรีียงกระทงความผิิดไปก็็ตาม
หากสอบสวนไม่เ่ สร็จ็ สิ้�นภายใน ๔๘ ชั่่ว� โมง ก็็ต้้องผััดฟ้อ้ งฝากขัังแล้ว้ แต่่กรณีี
ข้อ้ สัังเกต
- การนำำ�กฎหมายว่า่ ด้ว้ ยการจัดั ตั้ง� ศาลแขวงและวิธิ ีพี ิจิ ารณาความอาญาในศาลแขวงมาใช้บ้ ังั คับั
โดยอนุุโลมนั้้�น หากกรณีีมีีการจัับกุุมและผู้�้ ต้้องหาไม่่ได้้รัับการปล่่อยตััวชั่�วคราว หรืือการแจ้้งข้้อกล่่าวหา
ในกรณีที ี่ย�่ ังั มิไิ ด้ม้ ีหี มายจับั หรืือคำำ�สั่่ง� ของศาล การผัดั ฟ้อ้ งฝากขังั ผู้้�ต้อ้ งหาในระหว่า่ งการสอบสวน ให้ด้ ำ�ำ เนินิ การ
ไปตาม พ.ร.บ.จััดตั้�งศาลแขวงและวิิธีีพิิจารณาความอาญาในศาลแขวง พ.ศ.๒๔๙๙ และที่�่แก้้ไขเพิ่่�มเติิม
- ศาลยุุติิธรรมจัังหวััดใดมีีแต่่ศาลจัังหวััด แต่่ไม่่มีีศาลเยาวชนและครอบครััวและหรืือศาลแขวง
ในการพิจิ ารณาของศาลจังั หวัดั นั้้น� ก็ต็ ้อ้ งนำำ�วิธิ ีพี ิจิ ารณาของศาลเยาวชนและครอบครัวั และหรืือวิธิ ีพี ิจิ ารณา
ความอาญาในศาลแขวงมาใช้้บัังคัับโดยอนุุโลม
รููปแบบการร้้องทุกุ ข์์
การร้้องทุุกข์์ตามพระราชบัญั ญััติินี้้ � มีี ๒ รููปแบบ ได้แ้ ก่่
รููปแบบที่่� ๑ ผู้้�ถููกกระทำำ�ด้้วยความรุุนแรงเข้้าร้้องทุุกข์์ต่่อพนัักงานสอบสวน ตามมาตรา ๑๒๓
หรืือ มาตรา ๑๒๔ แห่่ง ป.วิิอาญา
รููปแบบที่�่ ๒ พนัักงานเจ้้าหน้้าที่่�ร้้องทุุกข์์ต่่อพนัักงานสอบสวนแทนผู้้�ถููกกระทำำ�ด้้วยความรุุนแรง
ในครอบครััว ตามมาตรา ๖ วรรคสองแห่่ง พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้้�ถููกกระทำำ�ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััว
พ.ศ.๒๕๕๐
กรณีผี ู้�้ ถููกกระทำ�ำ ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั หรืือผู้ท้� ี่พ�่ บเห็น็ หรืือทราบการกระทำ�ำ ด้ว้ ยความรุนุ แรง
ในครอบครััว มีีหน้้าที่�่แจ้้งต่่อพนัักงานเจ้้าหน้้าที่�่ตาม มาตรา ๕ แห่่ง พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้้�ถููกกระทำ�ำ ด้้วย
ความรุุนแรงในครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๐ เมื่่�อพนัักงานเจ้้าหน้้าที่�่ได้้รัับแจ้้งตามมาตรา ๕ หรืือพนัักงาน
เจ้้าหน้้าที่่�ได้้พบเห็็นการกระทำ�ำ ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััว นอกจากพนัักงานเจ้้าหน้้าที่�่มีีอำ�ำ นาจ
ดำำ�เนิินการตามมาตรา ๖ แล้้ว ในกรณีีที่�่ผู้�้ ถููกกระทำำ�ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััวประสงค์์จะดำำ�เนิินคดีี
ให้พ้ นักั งานเจ้า้ หน้า้ ที่�จ่ ัดั ให้ผ้ ู้�้นั้น� ร้อ้ งทุกุ ข์ต์ าม ป.วิอิ าญา แต่ถ่ ้า้ ผู้�้นั้น� ไม่อ่ ยู่�ในวิสิ ัยั หรืือโอกาสที่จ�่ ะร้อ้ งทุกุ ข์ไ์ ด้้
ด้ว้ ยตนเองให้้พนักั งานเจ้า้ หน้้าที่่�ร้้องทุกุ ข์์แทนได้้
ข้อ้ สังั เกต
- การร้้องทุุกข์โ์ ดยพนัักงานเจ้า้ หน้้าที่ต�่ าม มาตรา ๖ วรรคสอง แห่่ง พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้�้ ถููกกระทำ�ำ
ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๐ ได้้บัญั ญัตั ิไิ ว้เ้ ป็น็ พิเิ ศษแตกต่า่ งจากการร้อ้ งทุกุ ข์ใ์ นความผิดิ ตาม
กฎหมายอื่น่� ถ้า้ ผู้้�ถููกกระทำ�ำ ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั ไม่อ่ ยู่�ในวิสิ ัยั หรืือโอกาสที่จ�่ ะร้อ้ งทุกุ ข์ไ์ ด้ด้ ้ว้ ยตนเอง
ก็ใ็ ห้้พนัักงานเจ้า้ หน้า้ ที่่�ผู้�้ รับั แจ้้งเป็น็ ผู้้�ร้้องทุกุ ข์์แทนได้้

Police คInูม่ vือeปstฏigิบaตั tiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 47

ขั้้�นตอนการรับั คำำ�ร้อ้ งทุกุ ข์์
ให้พ้ นักั งานสอบสวนดำ�ำ เนินิ การตามขั้้น� ตอนกฎหมายและคู่�มือการปฏิบิ ัตั ิงิ านตาม พ.ร.บ.คุ้้�มครอง
ผู้้�ถููกกระทำ�ำ ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๐ ของสำำ�นักั งานตำำ�รวจแห่่งชาติิซึ่�ง่ วางแนวทางปฏิบิ ััติิ
ตามระเบีียบกระทรวงการพััฒนาสัังคมและความมั่่�นคงของมนุุษย์์ ว่่าด้้วยหลัักเกณฑ์์และวิิธีีการสอบสวน
ตาม พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้้�ถููกกระทำำ�ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๐ พ.ศ.๒๕๕๑
๑) กรณีผี ู้้�ถููกกระทำำ�ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั ร้อ้ งทุกุ ข์ด์ ้ว้ ยตนเอง ผู้�้ ร้อ้ งทุกุ ข์ส์ ามารถร้อ้ งทุกุ ข์์
เป็น็ หนังั สืือหรืือร้อ้ งทุุกข์์ด้้วยปากก็ไ็ ด้้ โดยให้้พนัักงานสอบสวนดำำ�เนิินการ ดังั นี้้�
(1) พนัักงานสอบสวนรัับคำำ�ร้อ้ งทุุกข์ต์ ามกฎหมายและระเบีียบ
(2) แจ้ง้ ให้ผ้ ู้�้ ร้อ้ งทุุกข์์ทราบถึึงกระบวนการและขั้�นตอนในการดำำ�เนิินคดีตี ลอดจนสิทิ ธิไิ ด้้รัับ
ความคุ้้�มครองของผู้�้ ถููกกระทำำ�ความรุุนแรงในครอบครััว การดููแลบุตุ ร หรืือบรรเทาทุกุ ข์์ตามกฎหมาย เช่น่
สิิทธิิที่จ�่ ะได้้รัับค่่าทดแทนจากรััฐ สิิทธิใิ นการได้ร้ ับั ความคุ้้�มครองความปลอดภััย เป็็นต้้น
(๓) แจ้้งให้้ศููนย์์ปฏิิบััติิการเพื่่�อป้้องกัันการกระทำ�ำ ความรุุนแรงในครอบครััวหรืือพนัักงาน
เจ้า้ หน้า้ ที่ใ�่ ห้ก้ ารคุ้้�มครองสิทิ ธิหิ รืือช่ว่ ยเหลืือเบื้้อ� งต้น้ แก่ผ่ ู้้�ถููกกระทำำ�ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั ตามสมควร
แก่่กรณีี
(๔) แจ้ง้ ให้ศ้ ููนย์ป์ ฏิบิ ัตั ิกิ ารเพื่อ�่ ป้อ้ งกันั การกระทำ�ำ ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั หรืือพนักั งาน
เจ้า้ หน้า้ ที่�ท่ ำำ�การประมวลข้อ้ เท็็จจริงิ เกี่�ยวกับั สุุขภาพกาย อารมณ์ ์ จิติ ใจ ภาวะความเป็น็ อยู่� ความสััมพัันธ์์
ภายในครอบครัวั และสาเหตุทุ ี่ก�่ ่อ่ ให้เ้ กิดิ ความรุนุ แรงในครอบครัวั เพื่อ�่ ประกอบดุลุ พินิ ิจิ ของพนักั งานสอบสวน
พนักั งานอัยั การหรืือศาลแล้้วแต่ก่ รณีี
(๕) ในกรณีีมีกี ารจััดการแทนผู้้�เสีียหายตาม ป.วิิอาญา ให้้นำำ�ความใน (๑) - (๔) มาใช้้บัังคัับ
โดยอนุุโลม
๒) กรณีพี นัักงานเจ้้าหน้า้ ที่เ�่ ป็น็ ผู้�้ ร้อ้ งทุกุ ข์แ์ ทน ตามมาตรา ๖ วรรคสอง แห่่ง พ.ร.บ.คุ้้�มครอง
ผู้้�ถููกกระทำ�ำ ด้้วยความรุนุ แรงในครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๐ ด้้วยเหตุุที่่ผ� ู้�้ ถููกกระทำ�ำ ด้้วยความรุนุ แรงในครอบครััว
ไม่่อาจร้้องทุุกข์์ได้้ด้้วยตนเอง เนื่่�องจากมีีสภาพร่่างกายหรืือจิิตใจไม่่อยู่�ในวิิสััยหรืือโอกาสที่�่จะร้้องทุุกข์์ได้้
หรืือในกรณีีที่�่ไม่่มีีผู้�้ จััดการแทนผู้�้เสีียหายหรืือมีีผู้้�จััดการแทนผู้้�เสีียหายแต่่มีีผลประโยชน์์ขััดกัันกัับผู้�้เยาว์์
หรืือมีีเหตุจุ ำำ�เป็น็ อย่า่ งอื่น่� ต้้องร้้องทุกุ ข์เ์ ป็น็ หนังั สืือและให้้พนักั งานสอบสวนดำำ�เนินิ การดัังนี้้�
(๑) รัับคำ�ำ ร้้องทุุกข์์ตามกฎหมายและระเบีียบ โดยให้้ปรากฏเหตุุที่�่ไม่่อาจร้้องทุุกข์์ได้้ด้้วย
ตนเอง
(๒) ให้แ้ นบหนัังสืือร้้องทุกุ ข์์รวมไว้ก้ ัับสำ�ำ นวนการสอบสวน
(๓) การดำำ�เนิินการตาม (๑)-(๒) ให้้นำ�ำ ความในข้อ้ ๑) (๑)-(๔) ข้า้ งต้้นมาบังั คับั ใช้โ้ ดยอนุุโลม
(๔) ประสานงานกัับพนัักงานเจ้้าหน้้าที่่�ในกรณีีที่�่ผู้�้ ถููกกระทำำ�ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััว
ประสงค์์จะยอมความหรืือถอนคำำ�ร้้องทุุกข์เ์ พื่�อ่ ทำำ�บันั ทึึกข้้อตกลงตามมาตรา ๑๒ แห่ง่ พ.ร.บ.นี้้�
(๕) จัดั ให้ม้ ีคี ำ�ำ ร้อ้ งทุกุ ข์ห์ รืือกล่า่ วโทษในความผิดิ อื่น่� หากสอบสวนแล้ว้ พบว่า่ เป็น็ กรรมเดียี ว
กัับความผิิดฐานกระทำ�ำ ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััว ให้้พนัักงานสอบสวนรวมไว้้ในสำ�ำ นวนการสอบสวน
เดียี วกัับความผิิดฐานกระทำำ�ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั
(๖) กรณีผี ู้�้ ถููกกระทำำ�ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั มีอี ายุไุ ม่เ่ กินิ ๑๘ ปีบี ริบิ ููรณ์ใ์ นวันั ร้อ้ งทุกุ ข์์
ให้ป้ ฏิิบัตั ิิตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๑๒๔/๑
(๗) ให้้พนัักงานสอบสวนบัันทึึกการรัับแจ้้งเหตุุตามแบบบัันทึึกการรัับแจ้้งเหตุุ (แบบ ๑)
ตามหนัังสืือ สยส.ตร.ที่่� ๐๐๐๗.๒๓/๓๑๔๙ ลง ๑๒ ต.ค. ๕๔

48 คPo่มู lือicปeฏิบInัตvงิeาsนtiสgอatบioสnวนManual

ขั้้น� ตอนการสอบสวน
ให้พ้ นักั งานสอบสวนดำำ�เนินิ การตามขั้้น� ตอนกฎหมายและคู่�มือการปฏิบิ ัตั ิงิ านตาม พ.ร.บ.คุ้้�มครอง
ผู้้�ถููกกระทำำ�ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๐ ของสำำ�นักั งานตำ�ำ รวจแห่ง่ ชาติิ ซึ่ง่� วางแนวทางปฏิบิ ัตั ิิ
ตามระเบีียบกระทรวงการพััฒนาสัังคมและความมั่่�นคงของมนุุษย์์ ว่่าด้้วยหลัักเกณฑ์์และวิิธีีการสอบสวน
ตาม พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้้�ถููกกระทำำ�ด้้วยความรุนุ แรงในครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๐ พ.ศ.๒๕๕๑
(๑) ต้อ้ งสอบสวนด้ว้ ยความรวดเร็ว็ ต่่อเนื่อ�่ งและเป็น็ ธรรม
(๒) แจ้้งพนัักงานเจ้้าหน้้าที่่� ให้้ส่่งข้้อเท็็จจริิงทั้้�งปวงที่�่เกี่�ยวกัับการกระทำ�ำ ความผิิดมารวมเป็็น
พยานหลักั ฐานไว้้ในสำ�ำ นวน
(๓) การรวบรวมพยานหลัักฐานทุกุ ชนิดิ ที่�เ่ กี่�ยวกัับการกระทำ�ำ ผิดิ ให้้ปฏิบิ ััติิตาม ป.วิิอาญา
เฉพาะความผิิดฐานกระทำ�ำ ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััว ถ้้าผู้้�กระทำ�ำ ด้้วยความรุุนแรงใน
ครอบครัวั รับั สารภาพ พนักั งานสอบสวนไม่ต่ ้อ้ งรวบรวมพยานหลักั ฐาน แต่ใ่ ห้แ้ นบรายงานข้อ้ เท็จ็ จริงิ ตาม (๒)
ไว้้ในสำำ�นวนการสอบสวนและสรุุปสำำ�นวนพร้้อมความเห็น็ ให้้พนักั งานอััยการดำำ�เนินิ การ
(๔) ก่อ่ นสอบปากคำำ�ผู้้�ถููกกระทำำ�ด้้วยความรุุนแรงในครอบครัวั ให้้พนักั งานสอบสวนดำ�ำ เนิินการ
ดังั นี้้�
- แจ้ง้ เป็็นหนัังสืือให้จ้ ิติ แพทย์ ์ นัักจิิตวิิทยา นัักสังั คมสงเคราะห์์ หรืือบุุคคลที่ผ�่ ู้้�กระทำ�ำ ด้ว้ ย
ความรุุนแรงในครอบครััวร้้องขอ ทราบวัันเวลาและสถานที่�่ที่�่จะสอบปากคำำ� เพื่�่อให้้บุุคคลที่�่ได้้รัับแจ้้ง
อยู่�ร่วมด้ว้ ย เพื่�อ่ ให้้คำำ�ปรึึกษาขณะสอบปากคำำ�ผู้�้ ถููกกระทำ�ำ ด้้วยความรุนุ แรงในครอบครัวั
- ในกรณีีมีีความจำำ�เป็็นเร่่งด่่วน ซึ่่�งมีีเหตุุอัันควรไม่่อาจรอจิิตแพทย์์ นัักจิิตวิิทยา
นักั สังั คมสงเคราะห์์ หรืือบุคุ คลที่ผ�่ ู้้�ถููกกระทำำ�ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั ร้อ้ งขอ แต่่มีเี หตุจุ ำำ�เป็น็ ต้อ้ งสอบ
ปากคำำ�ผู้้�ถููกกระทำ�ำ ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััวภายในเวลาที่�่กฎหมายกำำ�หนด ก็็ให้้พนัักงานสอบสวน
สอบปากคำำ�ผู้้�เสีียหายไปได้้ แต่่ต้้องบัันทึึกเหตุุที่่�ไม่่อาจรอบุุคคลดัังกล่่าวไว้้ในสำ�ำ นวนการสอบสวน
แล้ว้ รายงานให้้ผู้�้ บัังคัับบัญั ชาเพื่่�อทราบ
- แจ้้งแก่่ผู้้�ถููกกระทำำ�ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััวให้้ทราบถึึงกระบวนการในการดำ�ำ เนิิน
คดีีอาญาฐานกระทำำ�ผิิดด้้วยความรุุนแรงในครอบครััวและสิิทธิิที่�่จะได้้รัับการเยีียวยาความเสีียหายหรืือ
การบรรเทาทุุกข์์เบื้้�องต้้น สิิทธิิในการมีีล่่ามกระบวนการทำ�ำ บัันทึึกข้้อตกลงและเงื่�อนไข รวมถึึงผลของ
การยอมความ ถอนคำำ�ร้้องทุกุ ข์์หรืือถอนฟ้อ้ ง
(๕) หากผู้้�ถููกกระทำ�ำ ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั เป็น็ บุคุ คลต่า่ งด้า้ วและประสงค์จ์ ะร้อ้ งขอผ่อ่ นผันั
อยู่�ในราชอาณาจัักรชั่�วคราวระหว่่างการดำ�ำ เนิินคดีี ให้้แจ้้งหน่่วยงานที่่�เกี่�ยวข้้องเพื่�่อขออนุุญาตตาม
หลักั เกณฑ์ท์ ี่ก่� ฎหมายว่่าด้้วยคนเข้า้ เมืืองหรืือกฎหมายอื่�น่ กำำ�หนด
(๖) ในกรณีที ี่พ่� นักั งานสอบสวนเห็น็ สมควร หรืือได้ร้ ับั การร้อ้ งขอจากผู้้�ถููกกระทำำ�ด้ว้ ยความรุนุ แรง
ในครอบครัวั ให้้พนัักงานสอบสวนดำำ�เนิินการสอบสวนในสถานที่่�ที่่�เหมาะสม
(๗) การสอบปากคำ�ำ ผู้�้ ถููกกระทำำ�ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครััวที่�เ่ ป็็นผู้้�หญิิง และเป็น็ การกระทำำ�
ความรุุนแรงเกี่�ยวกัับเพศให้้จััดพนัักงานสอบสวนซึ่�่งเป็็นหญิิงเป็็นผู้�้ สอบปากคำ�ำ เว้้นแต่่ผู้้�ถููกกระทำำ�ด้้วย
ความรุุนแรงในครอบครััวยิินยอมให้้ใช้้พนัักงานสอบสวนชายเป็็นผู้�้ สอบปากคำ�ำ หรืือมีีเหตุุจำ�ำ เป็็นอย่่างอื่่�น
ให้บ้ ันั ทึึกความยิินยอมหรืือเหตุุจำ�ำ เป็็นนั้้น� ไว้ใ้ นสำำ�นวนด้ว้ ย
(๘) การสอบปากคำำ�บุุคคลอายุุไม่เ่ กิิน ๑๘ ปีี ในฐานะผู้�้ ต้้องหา ผู้เ้� สีียหายหรืือพยาน ให้้ปฏิบิ ัตั ิิ
ตาม ป.วิิอาญา และหนัังสืือ ตร.ที่�่ ๐๐๑๑.๒๕/๒๐๕๖ ลง ๒๐ พ.ค. ๕๔ แนวทางปฏิิบััติิตาม
พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครัวั และวิิธีีพิิจารณาคดีเี ยาวชนและครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๓

Police คInูม่ vอื eปstฏigิบaัตtiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 49

(๙) การสอบปากคำ�ำ ผู้�้ กระทำำ�ความรุุนแรงในครอบครััวและบุุคคลอื่่�นที่่�ร่่วมกระทำำ�ความผิิด
ในฐานะผู้้�ต้อ้ งหาให้พ้ นัักงานสอบสวนดำำ�เนิินการตาม ป.วิอิ าญา (กรณีมี ิใิ ช่เ่ ด็็กหรืือเยาวชน)
(๑๐) เมื่่�อทำ�ำ การสอบสวนเสร็็จสิ้�น ส่่งสำ�ำ นวนการสอบสวนพร้้อมความเห็็นไปยัังอััยการจัังหวััด
คดีีศาลเยาวชนและครอบครััว พิิจารณาตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๑๔๐, ๑๔๑ หรืือมาตรา ๑๔๒ ต่่อไป
(๑๑) หากสอบสวนเสร็็จไม่่ทัันภายในระยะเวลา ๔๘ ชั่่�วโมง สำ�ำ หรัับผู้�้ ต้้องหาที่�่มิิใช่่เด็็กหรืือ
เยาวชนก็็ต้้องยื่�่นคำ�ำ ร้้องขอผััดฟ้้องฝากขัังต่่อศาลแล้้วแต่่กรณีีว่่าคดีีอยู่�ในอำ�ำ นาจของศาลใด หากเป็็นเด็็ก
หรืือเยาวชนกรณีถี ููกจัับ ต้อ้ งยื่น่� คำำ�ร้อ้ งต่่อศาลเพื่อ�่ ตรวจสอบการจับั ภายใน ๒๔ ชั่่ว� โมง และให้ด้ ำำ�เนิินการ
ตาม พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครัวั และวิธิ ีีพิจิ ารณาคดีีเยาวชนและครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๓
ข้้อสังั เกต
- การสอบสวนต้อ้ งจัดั ให้ม้ ีจี ิติ แพทย์ ์ นักั จิติ วิทิ ยา นักั สังั คมสงเคราะห์์ หรืือบุคุ คลที่ผ�่ ู้้�ถููกกระทำ�ำ ด้ว้ ย
ความรุนุ แรงในครอบครัวั ร้อ้ งขอ ร่ว่ มอยู่่�ด้ว้ ยในขณะสอบปากคำ�ำ เพื่อ่� ให้ค้ ำ�ำ ปรึึกษา ตามมาตรา ๘ วรรคสาม
แห่ง่ พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้�้ ถููกกระทำำ�ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๐ นั้้น� กฎหมายไม่ไ่ ด้บ้ ังั คับั ให้บ้ ุคุ คล
ดัังกล่่าวอยู่�ร่วมด้้วยทุุกคน แต่่ใช้้คำำ�ว่่า “หรืือ” ดัังนั้้�นบุุคคลใดบุุคคลหนึ่่�งอยู่�ร่วมด้้วยในขณะสอบปากคำำ�
ผู้้เ� สีียหายก็็ถือื ว่า่ เป็น็ การสอบสวนที่่�ชอบแล้้ว
- กรณีีที่่�มีีความผิิดอื่่�นซึ่่�งมีีอััตราโทษสููงกว่่าความผิิดฐานกระทำ�ำ ความรุุนแรงในครอบครััว
รวมอยู่่�ด้้วย และคดีีความผิิดบทหนัักอยู่�ในอำ�ำ นาจศาลอื่�น่ ที่่�มิใิ ช่่ศาลเยาวชนและครอบครััว แม้อ้ ำำ�นาจศาล
ชำ�ำ ระคดีีเป็็นไปตามความผิิดบทหนััก พนัักงานสอบสวนก็็ต้้องทำ�ำ การสอบสวนโดยมีีบุุคคลตาม มาตรา ๘
วรรคสามแห่ง่ พ.ร.บ.นี้้ร� ่ว่ มอยู่่�ด้ว้ ยเช่่นเดีียวกััน
ขั้้�นตอนการใช้้มาตรการหรืือวิธิ ีีการเพื่่�อบรรเทาทุุกข์์
ให้ถ้ ือื ปฏิบิ ัตั ิติ ามคู่่�มืือการปฏิบิ ัตั ิงิ านตาม พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้�้ ถููกกระทำ�ำ ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั
พ.ศ.๒๕๕๐ ของสำ�ำ นัักงานตำำ�รวจแห่่งชาติิ ซึ่�่งวางแนวทางปฏิิบััติิตามระเบีียบกระทรวงการพััฒนาสัังคม
และความมั่่�นคงของมนุุษย์์ ว่่าด้้วยหลัักเกณฑ์์และวิิธีีการสอบสวนตาม พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้�้ ถููกกระทำำ�ด้้วย
ความรุนุ แรงในครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๐ พ.ศ.๒๕๕๑
- ระหว่่างการสอบสวนหากมีีกรณีีจำำ�เป็็นเร่่งด่่วนต้้องคุ้้�มครองสวััสดิิภาพผู้้�ถููกกระทำำ�ด้้วย
ความรุนุ แรงในครอบครัวั ให้พ้ นักั งานสอบสวนเสนอรายงานและความเห็น็ ให้ต้ ำ�ำ รวจชั้น� ผู้ใ้� หญ่ต่ าม ป.วิอิ าญา
(หัวั หน้า้ สถานีตี ำำ�รวจขึ้น�้ ไป ได้ร้ ับั มอบหมายตามคำำ�สั่่ง� กระทรวงการพัฒั นาสังั คมและความมั่่น� คงของมนุษุ ย์์
ที่�่ ๐๘๘/๕๓ ลง ๒๙ มีี.ค. ๕๓) ออกคำ�ำ สั่่ง� กำำ�หนดมาตรการหรืือวิิธีกี ารเพื่่�อบรรเทาทุกุ ข์ใ์ ห้แ้ ก่่บุุคคลผู้้�ถููก
กระทำำ�ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั เป็น็ การชั่ว� คราวตาม มาตรา ๑๐ แห่ง่ พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้้�ถููกกระทำำ�ด้ว้ ย
ความรุุนแรงในครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๐ หรืือจะร้้องขอต่่อศาลที่่�มีีเขตอำ�ำ นาจให้้ออกคำ�ำ สั่่�งกำำ�หนดมาตรการ
หรืือวิิธีีการเพื่อ่� บรรเทาทุุกข์์ตามมาตรา ๑๑ แห่่ง พ.ร.บ.นี้้�ก็็ได้้
- เมื่�่อตำำ�รวจชั้�นผู้้�ใหญ่่ ได้้ออกคำ�ำ สั่่�งกำำ�หนดมาตรการหรืือวิิธีีการเพื่�่อบรรเทาทุุกข์์ให้้แก่่บุุคคล
ผู้�้ ถููกกระทำำ�ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััวเป็็นการชั่�วคราวแล้้ว ให้้พนัักงานสอบสวนแจ้้งให้้ผู้�้ที่่�ต้้องหาว่่า
กระทำ�ำ ความรุุนแรงในครอบครัวั ปฏิบิ ััติิตามคำ�ำ สั่่ง� หรืือข้้อกำำ�หนดมาตรการคุ้้�มครองดัังกล่่าว
- ให้้พนัักงานสอบสวนเสนอคำ�ำ สั่่�งกำ�ำ หนดมาตรการหรืือวิิธีีการเพื่�่อบรรเทาทุุกข์์ต่่อศาลที่่�มีี
เขตอำ�ำ นาจเพื่อ่� พิจิ ารณาภายใน ๔๘ ชั่่ว� โมงนับั แต่ว่ ันั ออกคำำ�สั่่ง� กำำ�หนดมาตรการหรืือวิธิ ีกี ารเพื่อ่� บรรเทาทุกุ ข์์
ดัังกล่่าวตามมาตรา ๑๐ วรรคสอง แห่ง่ พ.ร.บ.นี้้�

50 คPoมู่ lือicปeฏิบInตั vงิeาsนtiสgอatบioสnวนManual

เงื่�อ่ นไขการยุุติิคดีี
ระหว่่างทำ�ำ การสอบสวน กระบวนการยุุติิธรรมทางเลืือกเพื่�่อเบี่่�ยงเบนคดีีออกจากกระบวนการ
ยุุติิธรรมกระแสหลััก สามารถเกิิดขึ้�้นได้้ตลอดเวลา ซึ่่�ง พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้้�ถููกกระทำ�ำ ด้้วยความรุุนแรง
ในครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๐ มาตรา ๑๒ วรรคสอง ได้ว้ างหลัักเกณฑ์ไ์ ว้้ในชั้น� พนัักงานสอบสวน ดังั นี้้�
- ในกรณีีที่่�มีีการยอมความ หรืือถอนคำ�ำ ร้้องทุุกข์์ในความผิิดตามมาตรา ๔ แห่่ง พ.ร.บ.นี้้�
ให้้พนัักงานสอบสวนดำำ�เนิินการตามคู่่�มืือการปฏิิบััติิงานตาม พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้้�ถููกกระทำ�ำ ด้้วยความรุุนแรง
ในครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๐ ของสำ�ำ นัักงานตำำ�รวจแห่่งชาติิ ซึ่�่งวางแนวทางปฏิิบััติิตามระเบีียบกระทรวง
การพััฒนาสัังคมและความมั่่�นคงของมนุุษย์์ ว่่าด้้วยหลัักเกณฑ์์และวิิธีีการทำ�ำ บัันทึึกข้้อตกลงเบื้้�องต้้นก่่อน
การยอมความ ถอนคำ�ำ ร้้องทุุกข์์ในชั้�นสอบสวน พ.ศ.๒๕๕๑ จััดให้้มีีการทำำ�บัันทึึกข้้อตกลงเบื้้�องต้้นก่่อน
การยอมความหรืือถอนคำ�ำ ร้้องทุุกข์์ และกำ�ำ หนดให้้นำ�ำ วิิธีีการตามมาตรา ๑๒ วรรคหนึ่่�ง แห่่ง พ.ร.บ.นี้้�
เป็็นเงื่�อนไขในการปฏิิบััติติ ามบัันทึึกข้้อตกลงดัังกล่่าวโดยอนุุโลม โดยอาจรัับฟัังความคิดิ เห็็นของผู้้�เสียี หาย
หรืือบุคุ คลในครอบครัวั ประกอบด้ว้ ยก็็ได้้
- หากได้ป้ ฏิบิ ัตั ิติ ามบันั ทึึกข้อ้ ตกลงและเงื่อ� นไขดังั กล่า่ วครบถ้ว้ นแล้ว้ จึึงให้ม้ ีกี ารถอนคำ�ำ ร้อ้ งทุกุ ข์์
ในความผิิดตามมาตรา ๔ ได้้
- หากผู้�้ ต้้องหาฝ่่าฝืืนหรืือไม่่ปฏิิบััติิตามเงื่�อนไขดัังกล่่าวให้้พนัักงานสอบสวนมีีอำ�ำ นาจยกคดีีขึ้�้น
ดำ�ำ เนิินการต่่อไป
- หลัักเกณฑ์์และวิิธีีดำำ�เนิินการตามมาตรา ๑๒ วรรคหนึ่่�งและวรรคสอง ให้้เป็็นไปตามที่่�อธิิบดีี
ผู้�้ พิิพากษาศาลเยาวชนและครอบครััวกลางประกาศกำ�ำ หนดในราชกิิจจานุุเบกษาหรืือรััฐมนตรีีประกาศ
กำำ�หนดแล้้วแต่ก่ รณีี
วิิธีีการตามมาตรา ๑๒ วรรคหนึ่่ง� ที่น�่ ำ�ำ มาใช้้ในยุตุ ิิธรรมทางเลืือก
- วิิธีีการที่่�เป็็นเงื่�อนไขในการปฏิิบััติิตามบัันทึึกข้้อตกลง โดยดำ�ำ เนิินการอย่่างใดอย่่างหนึ่่�งหรืือ
หลายอย่่างประกอบกันั ได้แ้ ก่่
(1) วิิธีีการฟื้้�นฟูู บำำ�บััดรักั ษา
(2) คุุมความประพฤติิผู้้�กระทำ�ำ ความผิดิ
(3) ให้ผ้ ู้�้ กระทำำ�ความผิดิ ชดใช้้เงินิ ช่่วยเหลืือบรรเทาทุกุ ข์์
(4) ทำำ�งานบริิการสาธารณะ
(5) ละเว้น้ การกระทำำ�อันั เป็็นเหตุุให้้เกิดิ การใช้ค้ วามรุุนแรงในครอบครััว
(6) ทำ�ำ ทััณฑ์์บนไว้้
- อธิิบดีีผู้้�พิิพากษาศาลเยาวชนและครอบครััวกลาง ออกระเบีียบอธิิบดีีผู้้�พิิพากษาศาลเยาวชน
และครอบครััวกลาง ว่่าด้้วยหลัักเกณฑ์์ วิิธีีการและระยะเวลาการดำ�ำ เนิินการแก่่ผู้�้ กระทำำ�ความรุุนแรง
ในครอบครัวั แทนการลงโทษและเงื่อ� นไขการยอมความ การถอนคำ�ำ ร้อ้ งทุกุ ข์ห์ รืือการถอนฟ้อ้ ง พ.ศ.๒๕๕๐
ออกตามความในมาตรา ๑๒ วรรคท้้าย แห่่ง พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้�้ ถููกกระทำ�ำ ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััว
พ.ศ.๒๕๕๐ ประกาศ ณ วันั ที่�่ ๒๘ ก.ย. ๕๐ ได้้กำำ�หนดรายละเอีียดเป็น็ แนวทางปฏิบิ ััติใิ นการนำ�ำ ยุตุ ิธิ รรม
ทางเลืือกมาใช้ก้ ัับผู้�้ กระทำำ�ผิิดเกี่ย� วกัับความรุุนแรงในครอบครััวแล้้ว
ขั้้�นตอนการสอบสวนกรณีีเข้้าสู่ �กระบวนการยุุติิธรรมทางเลืือก
ระหว่่างการสอบสวนรวบรวมพยานหลัักฐาน เพื่�่อส่่งสำ�ำ นวนการสอบสวนพร้้อมความเห็็นให้้
พนัักงานอััยการพิิจารณาตามยุุติิธรรมกระแสหลัักนั้้�น หากผู้�้เสีียหายหรืือผู้�้ ถููกกระทำำ�ด้้วยความรุุนแรง
ในครอบครัวั ต้อ้ งการถอนคำ�ำ ร้อ้ งทุกุ ข์์ พนักั งานสอบสวนจะต้อ้ งจัดั ให้ม้ ีกี ารทำ�ำ บันั ทึึกข้อ้ ตกลงเบื้้อ� งต้น้ ก่อ่ น

Police คInมู่ vอื eปstฏigิบaตั tiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 51

การถอนคำ�ำ ร้อ้ งทุุกข์์ เพื่�อ่ ให้้ผู้�้ ต้้องหาปฏิิบัตั ิิตามเงื่อ� นไข ซึ่ง�่ การปฏิบิ ัตั ิิตามเงื่�อนไขบางอย่า่ งอาจต้้องใช้เ้ วลา
จนทำำ�ให้้คดีีหมดระยะเวลาการผััดฟ้้องฝากขัังตามกฎหมาย บางอย่่างก็็สามารถปฏิิบััติิได้้ครบถ้้วนภายใน
ระยะเวลาผััดฟ้อ้ งฝากขังั ผู้้�ต้้องหา และบางกรณีีผู้้�ต้้องหาไม่่สามารถปฏิบิ ัตั ิติ ามเงื่�อนไขได้้อย่า่ งครบถ้้วน
ผลของการปฏิบิ ััติิได้ค้ รบถ้ว้ นตามเงื่อ�่ นไข
- หากผู้้�ต้อ้ งหาปฏิบิ ัตั ิไิ ด้ค้ รบถ้ว้ นตามเงื่อ� นไขก่อ่ นสิ้น� ระยะเวลาควบคุมุ ตามกฎหมาย ให้พ้ นักั งาน
สอบสวนจัดั การถอนคำ�ำ ร้อ้ งทุกุ ข์ใ์ ห้เ้ ป็น็ ไปตามเงื่อ� นไขกฎหมาย แล้ว้ ส่ง่ สำำ�นวนการสอบสวนพร้อ้ มความเห็น็
ควรสั่�งไม่่ฟ้อ้ งผู้้�ต้้องหาไปยัังพนัักงานอััยการ โดยไม่ต่ ้้องส่่งตัวั ผู้้�ต้อ้ งหาไปด้้วย
ผลของการปฏิิบััติไิ ม่่ครบถ้ว้ นตามเงื่่�อนไขหรืือมีีการฝ่า่ ฝืืนไม่ป่ ฏิิบัตั ิิตามเงื่อ่� นไข
- ก่อ่ นสิ้น� ระยะเวลาการควบคุมุ ผู้�้ ต้อ้ งหาตามกฎหมาย พนักั งานสอบสวนต้อ้ งส่ง่ สำ�ำ นวนการสอบสวน
พร้้อมความเห็็นไปยัังพนัักงานอััยการพิิจารณากรณีีมีีความเห็็นควรสั่�งฟ้้องให้้ส่่งตััวผู้�้ ต้้องหาไปด้้วย
เว้้นแต่่ผู้้�ต้้องหาจะถููกควบคุุมตััวอยู่�ในอำ�ำ นาจของศาล หรืือหากมีกี ารปล่อ่ ยตัวั ชั่�วคราวแต่ผ่ ู้้�ต้อ้ งหาหลบหนีี
ก็็สามารถส่่งสำ�ำ นวนการสอบสวนได้้ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๑๔๒ วรรคสาม
กรณีีการปฏิิบััติติ ามเงื่่�อนไข ต้้องใช้้เวลาเลยระยะเวลาการควบคุมุ ผู้�ต้้องหาตามกฎหมาย
- เป็็นกรณีีที่่�ผู้�้เสีียหายมีีความประสงค์์ถอนคำ�ำ ร้้องทุุกข์์ แต่่ผู้�้ ต้้องหายัังต้้องใช้้เวลาในการปฏิิบััติิ
ตามเงื่อ� นไขตามบันั ทึึกข้อ้ ตกลงเบื้้อ� งต้น้ ก่อ่ นการถอนคำ�ำ ร้อ้ งทุกุ ข์ ์ จึึงไม่อ่ าจทราบได้ว้ ่า่ ผู้้�ต้อ้ งหาจะสามารถ
ปฏิบิ ัตั ิไิ ด้ค้ รบถ้ว้ นตามเงื่อ� นไขหรืือไม่่ ซึ่ง่� ตามกฎหมายต้อ้ งทำำ�ครบถ้ว้ นตามเงื่อ� นไขเสียี ก่อ่ นจึึงจะจัดั การถอน
คำำ�ร้อ้ งทุกุ ข์ใ์ ห้ ้ ดังั นั้้น� พนักั งานสอบสวนจึึงต้อ้ งส่ง่ สำ�ำ นวนการสอบสวนพร้อ้ มความเห็น็ ไปยังั พนักั งานอัยั การ
พิิจารณา โดยแนบบัันทึึกข้้อตกลงที่�่ให้้ผู้�้ ต้้องหาปฏิิบััติิติิดสำ�ำ นวนไปด้้วย แต่่พนัักงานสอบสวนไม่่สามารถ
จััดให้้ถอนคำ�ำ ร้้องทุกุ ข์ไ์ ด้้เนื่�อ่ งจากเป็น็ ไปตามเงื่อ� นไขของกฎหมายตามมาตรา ๑๒ วรรคสอง
- หากพนักั งานสอบสวนรอให้ผ้ ู้้�ต้อ้ งหาปฏิบิ ัตั ิติ ามเงื่อ� นไขจนครบถ้ว้ นจนสิ้น� ระยะเวลาการควบคุมุ
ตามกฎหมาย หากผู้้�ต้อ้ งหาสามารถปฏิบิ ัตั ิไิ ด้ค้ รบถ้ว้ นตามเงื่อ� นไขได้ ้ ก็ส็ ามารถจัดั ทำำ�บันั ทึึกถอนคำ�ำ ร้อ้ งทุกุ ข์์
ส่่งสำ�ำ นวนการสอบสวนมีีความเห็็นควรสั่�งไม่่ฟ้้องผู้้�ต้้องหาไปยัังพนัักงานอััยการได้้ แต่่หากผู้้�ต้้องหา
ไม่่สามารถปฏิิบััติิครบถ้้วนหรืือฝ่่าฝืืนเงื่�อนไข คดีีก็็จะขาดผััดฟ้้องฝากขััง การจะฟ้้องผู้�้ ต้้องหาต่่อศาล
ต้้องขออนุุญาตฟ้้องต่่ออััยการสููงสุุด ยกเว้้นคดีีที่่�อยู่�ในอำำ�นาจศาลอาญาหรืือศาลจัังหวััดหรืือศาลทหาร
ซึ่ง�่ ถืือเอาความผิิดฐานบทหนัักสุุดเป็็นเกณฑ์์
ข้้อสัังเกต
- ตามระเบีียบกระทรวงการพััฒนาสัังคมและความมั่่�นคงของมนุุษย์์ ว่่าด้้วยหลัักเกณฑ์์และวิิธีี
การทำำ�บันั ทึึกข้้อตกลงเบื้้อ� งต้้นก่่อนการยอมความ ถอนคำ�ำ ร้อ้ งทุุกข์์ในชั้�นสอบสวน พ.ศ.๒๕๕๑ หมวดที่่� ๑
การไกล่เ่ กลี่่�ยให้้ยอมความ วางแนวทางปฏิิบัตั ิไิ ว้้
(๑) ข้อ้ ๖ วรรคแรก เมื่อ่� ผู้�้ ถููกกระทำ�ำ ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั ได้ร้ ้อ้ งทุกุ ข์ห์ รืือมีกี ารร้อ้ งทุกุ ข์์
แทนแล้้ว หากพนัักงานเจ้้าหน้้าที่่ผ� ู้�้ รัับผิิดชอบเห็็นสมควรจะดำำ�เนิินการไกล่่เกลี่่�ยให้้คู่่�กรณีีได้้ยอมความกััน
ก็ไ็ ด้โ้ ดยให้น้ ำ�ำ ความในข้อ้ ๔ วรรคสอง และข้อ้ ๕ มาใช้้บัังคัับ
(๒) ข้อ้ ๖ วรรคสอง ในกรณีผี ู้�้ ถููกกระทำ�ำ ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครอบครัวั ยังั ไม่ไ่ ด้ร้ ้อ้ งทุกุ ข์ห์ รืือ
ไม่ป่ ระสงค์จ์ ะร้อ้ งทุกุ ข์ใ์ ห้ด้ ำ�ำ เนินิ คดีกี ับั ผู้้�กระทำ�ำ ความรุนุ แรงในครอบครัวั หากพนักั งานเจ้า้ หน้า้ ที่ผ�่ ู้้�รับั ผิดิ ชอบ
เห็็นสมควรและคู่่�กรณีียินิ ยอมจะดำำ�เนิินการไกล่เ่ กลี่่�ยให้ค้ ู่่�กรณีีได้้ยอมความกันั ตามวรรคหนึ่่�งก็ไ็ ด้้
- จึึงทำ�ำ ให้เ้ ห็น็ แนวทางการปฏิบิ ัตั ิวิ ่า่ กรณีที ี่ผ่� ู้เ�้ สียี หาย (ผู้้�ถููกกระทำำ�ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั )
ได้ม้ ีกี ารร้อ้ งทุกุ ข์ไ์ ว้ก้ ับั พนักั งานสอบสวนภายในอายุคุ วามแล้ว้ หรืือกรณีพี นักั งานเจ้า้ หน้า้ ที่ไ�่ ด้ร้ ้อ้ งทุกุ ข์แ์ ทน

52 คPoูม่ lือicปeฏบิInัตvิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

ขั้�นตอนก่่อนที่�่จะแจ้้งข้้อกล่่าวหาอาจมีีกรณีีการไกล่่เกลี่่�ยยอมความหรืือถอนคำ�ำ ร้้องทุุกข์์เกิิดขึ้�้นก็็ได้้
หากมีกี ารจัดั ทำำ�บันั ทึึกข้อ้ ตกลงเบื้้อ� งต้น้ ก่อ่ นการยอมความหรืือถอนคำ�ำ ร้อ้ งทุกุ ข์แ์ ละผู้้�ต้อ้ งหาสามารถปฏิบิ ัตั ิิ
ได้้ครบถ้้วนตามเงื่�อนไข พนัักงานสอบสวนก็็สามารถจััดบัันทึึกการยอมความ บัันทึึกการถอนคำ�ำ ร้้องทุุกข์์
และมีคี วามเห็น็ ทางคดีคี วรสั่ง� ไม่ฟ่ ้อ้ งผู้้�ต้อ้ งหาไปยังั พนักั งานอัยั การได้้ โดยไม่ต่ ้อ้ งจับั กุมุ หรืือแจ้ง้ ข้อ้ กล่า่ วหา
ดำ�ำ เนินิ คดีกี ัับผู้�้ ต้้องหาได้้
- กรณีีที่�่ผู้้�ถููกกระทำ�ำ ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััวหรืือผู้�้ที่�่พบเห็็นหรืือทราบการกระทำำ�ด้้วย
ความรุนุ แรงในครอบครัวั ซึ่ง่� ได้แ้ จ้ง้ ต่อ่ พนักั งานเจ้า้ หน้า้ ที่ต่� ามมาตรา ๕ ประกอบมาตรา ๖ แห่ง่ พ.ร.บ.คุ้้�มครอง
ผู้้�ถููกกระทำำ�ด้ว้ ยความรุนุ แรงในครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๐ ก็ส็ ามารถใช้ช้ ่อ่ งทางตามระเบียี บกระทรวงการพัฒั นา
สังั คมและความมั่่น� คงของมนุษุ ย์ ์ ว่า่ ด้ว้ ยหลักั เกณฑ์แ์ ละวิธิ ีกี ารทำ�ำ บันั ทึึกข้อ้ ตกลงเบื้้อ� งต้น้ ก่อ่ นการยอมความ
ถอนคำำ�ร้้องทุุกข์์ในชั้�นสอบสวน พ.ศ.๒๕๕๑ หมวดที่่� ๑ การไกล่่เกลี่่�ยให้้ยอมความ ข้้อ ๖ วรรคสอง
ในขั้�นตอนก่่อนร้อ้ งทุกุ ข์์ก็ไ็ ด้ด้ ้ว้ ย
- ตามระเบียี บกระทรวงการพัฒั นาสังั คมและความมั่่น� คงของมนุษุ ย์ ์ ว่า่ ด้ว้ ยหลักั เกณฑ์แ์ ละวิธิ ีกี าร
ทำ�ำ บัันทึึกข้้อตกลงเบื้้อ� งต้น้ ก่อ่ นการยอมความ ถอนคำ�ำ ร้อ้ งทุกุ ข์ใ์ นชั้น� สอบสวน พ.ศ.๒๕๕๑ ได้้วางแนวทาง
ปฏิิบััติิในการไกล่่เกลี่่ย� ให้้ยอมความตามหมวด ๑ ข้อ้ ๔ วางแนวทางปฏิิบััติวิ ่า่ ในระหว่า่ งการสอบสวน หาก
พนัักงานสอบสวนผู้�้ รัับผิิดชอบเห็็นว่่าข้้อหากระทำ�ำ ความรุุนแรงในครอบครััวหรืือการกระทำำ�ความรุุนแรง
ในครอบครัวั เป็น็ กรรมเดียี วกับั ความผิดิ ฐานทำำ�ร้า้ ยร่า่ งกายตาม ป.อาญา มาตรา ๒๙๕ และพฤติกิ ารณ์แ์ ห่ง่ คดีี
ไม่่ร้้ายแรงพอ มีีทางปรองดองกัันได้้ หรืือคู่่�กรณีีร้้องขอ พนัักงานสอบสวนอาจจััดให้้มีีการไกล่่เกลี่่�ยให้้
ผู้้�ถููกกระทำำ�ด้้วยความรุุนแรงในครอบครััวกัับผู้้�ต้้องหาว่่ากระทำำ�ความรุุนแรงในครอบครััวได้้ยอมความกััน
จะเห็น็ ได้้ว่า่ ความผิดิ ฐานอื่่�นที่่�มีีอัตั ราโทษสููงกว่่าไม่ไ่ ด้้วางแนวทางให้น้ ำำ�มาไกล่่เกลี่่ย� แต่่อย่า่ งใด
- หากกรณีมี ีคี วามผิดิ ฐานอื่น�่ ด้ว้ ยที่อ�่ ัตั ราโทษสููงกว่า่ ความผิดิ ฐานกระทำ�ำ ความรุนุ แรงในครอบครัวั
และสููงกว่า่ ความผิดิ ฐานทำำ�ร้้ายร่่างกายตาม ป.อาญา มาตรา ๒๙๕ คดีดี ัังกล่า่ วก็็ไม่ส่ ามารถไกล่เ่ กลี่่ย� กัันได้้
ตาม พ.ร.บ.นี้้แ� ละหากเป็น็ คดีีอาญาแผ่น่ ดินิ ที่่ย� อมความไม่่ได้้ก็็ต้้องดำำ�เนิินคดีีต่อ่ ไป
- หากเป็น็ ความผิดิ ต่อ่ ส่ว่ นตัวั ที่่ย� อมความกันั ได้้ ที่ม�่ ิใิ ช่ค่ วามรุุนแรงในครอบครััว เห็น็ ว่่าสามารถ
ยอมความหรืือถอนคำำ�ร้อ้ งทุกุ ข์ก์ ันั ได้ท้ ำ�ำ ให้ส้ ิทิ ธิกิ ารนำำ�คดีอี าญาไปฟ้อ้ งย่อ่ มระงับั ตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๓๙(๒)
๓. กระบวนการสอบสวนตาม พ.ร.บ.การไกล่เ่ กลี่�่ยข้้อพิิพาท พ.ศ.๒๕๖๒
ปััจจุุบัันข้้อพิิพาททางแพ่่งและทางอาญาเกิิดขึ้้�นเป็็นจำำ�นวนมาก เพื่�่อเป็็นการลดปริิมาณคดีี
ขึ้้�นสู่�ศาล ในคดีีอาญาบางฐานความผิิด ซึ่่�งมีีอััตราโทษไม่่สููง เป็็นคดีีที่่�เกี่�ยวพัันกัับผู้้�เสีียหาย และกระทบ
ต่อ่ สัังคมโดยรวมน้้อย อีีกทั้้ง� เป็น็ การลดปัญั หาความขััดแย้้งและสร้้างความสมานฉัันท์ข์ ึ้�น้ ในสัังคม จึึงได้้นำ�ำ
กระบวนการไกล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าททางแพ่ง่ ซึ่ง่� มีที ุนุ ทรัพั ย์ไ์ ม่ม่ ากนักั และทางอาญาบางประเภทมากำำ�หนดเป็น็
กฎหมายกลางเพื่่�อสร้้างยุุติิธรรมทางเลืือก ในการเบี่่�ยงเบนคดีีออกจากกระบวนการยุุติิธรรมกระแสหลััก
ไม่ต่ ้้องนำำ�คดีีขึ้น้� สู่�ศาลพิจิ ารณาพิพิ ากษาชี้�ถููกผิิด ที่่เ� กี่ย� วข้้องกับั พนักั งานสอบสวนโดยตรงคืือการไกล่่เกลี่่ย�
ข้อ้ พิพิ าททางอาญา
หลักั เกณฑ์ก์ ฎหมาย
ความผิิดที่่�นำ�ำ มาใช้ก้ ับั กระบวนการยุุติิธรรมทางเลืือก เพื่่�อยุตุ ิิคดีีอาญาบางประเภทไม่่ต้้องนำำ�คดีี
ขึ้้�นสู่�ศาล เป็น็ ไปตามหลัักเกณฑ์ต์ าม พ.ร.บ.การไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาท พ.ศ.๒๕๖๒ หมวด ๓ การไกล่่เกลี่่�ย
ข้อ้ พิพิ าททางอาญา ตั้้ง� แต่ม่ าตรา ๓๕ ถึึงมาตรา ๓๘ หมวดที่่� ๔ การไกล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าททางอาญาในชั้น� สอบสวน
ตั้ง� แต่่มาตรา ๓๙ ถึึงมาตรา ๖๗ และหมวดที่�่ ๕ การไกล่่เกลี่่ย� ข้อ้ พิิพาทภาคประชาชน ตั้้ง� แต่ม่ าตรา ๖๘
ถึึงมาตรา ๗๐

Police คIn่มู vอื eปstฏigิบaัตtiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 53

ความในหมวด ๓ ในระหว่่างการสอบสวนคดีีอาญาบางประเภทตามมาตรา ๓๕ หากมีีหน่ว่ ยงาน
ซึ่ง่� ดำ�ำ เนินิ การไกล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าทหรืือกรมคุ้้�มครองสิทิ ธิแิ ละเสรีภี าพซึ่ง�่ มีหี น้า้ ที่แ่� ละอำำ�นาจกำ�ำ กับั ดููแลการไกล่เ่ กลี่่ย�
ข้้อพิิพาทของศููนย์์ไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาทภาคประชาชนแจ้้งให้้พนัักงานสอบสวนทราบ พนัักงานสอบสวน
อาจรอการสอบสวนไว้้ก่่อนจนกว่า่ จะรู้้�ผลการไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาทก็ไ็ ด้้
ความผิิดทางอาญาที่ท�่ ำำ�การไกล่่เกลี่�่ยตามมาตรา ๓๕ (หมวด ๓) ได้แ้ ก่่
(๑) ความผิิดอันั ยอมความได้้
(๒) ความผิดิ ลหุุโทษตามมาตรา ๓๙๐ มาตรา ๓๙๑ มาตรา ๓๙๒ มาตรา ๓๙๓ มาตรา ๓๙๔
มาตรา ๓๙๕ และมาตรา ๓๙๗ แห่ง่ ป.อาญา และความผิดิ ลหุโุ ทษอื่น่� ที่ไ�่ ม่ก่ ระทบต่อ่ ส่ว่ นรวมตามที่ก่� ำำ�หนด
ในพระราชกฤษฎีีกา
ความผิิดทางอาญาที่่�ทำำ�การไกล่่เกลี่�ย่ ในชั้้�นการสอบสวน ตามมาตรา ๔๑ (หมวด ๔) ได้้แก่่
(1) คดีคี วามผิิดอัันยอมความได้้
(2) ความผิิดลหุโุ ทษตามมาตรา ๓๙๐ มาตรา ๓๙๑ มาตรา ๓๙๒ มาตรา ๓๙๓ มาตรา ๓๙๔
มาตรา ๓๙๕ และมาตรา ๓๙๗ แห่ง่ ป.อาญา และความผิดิ ลหุโุ ทษอื่น่� ที่ไ�่ ม่ก่ ระทบต่อ่ ส่ว่ นรวมตามที่ก�่ ำ�ำ หนด
ในพระราชกฤษฎีีกา
(3) ความผิดิ ที่่ม� ีีอัตั ราโทษจำำ�คุุกอย่่างสููงไม่เ่ กิิน ๓ ปี ี ตามบััญชีที ้้าย พ.ร.บ.นี้้�
ความผิิดตาม ป.อาญา ดังั นี้้�
- ความผิิดฐานเข้้าร่่วมในการชุุลมุุนต่่อสู้้�และมีีผู้้�ถึ งแก่่ความตายจากการชุุลมุุนต่่อสู้�้นั้�น
ตามมาตรา ๒๙๔ วรรคหนึ่่ง�
- ความผิิดฐานทำ�ำ ร้า้ ยร่า่ งกาย ตามมาตรา ๒๙๕
- ความผิิดฐานทำ�ำ ร้้ายร่า่ งกายโดยมีีเหตุฉุ กรรจ์ ์ ตามมาตรา ๒๙๖
- ความผิิดฐานเข้้าร่่วมในการชุุลมุุนต่่อสู้้�และมีีผู้�้ได้้รัับอัันตรายสาหััสจากการชุุลมุุนต่่อสู้้�นั้�น
ตามมาตรา ๒๙๙ วรรคหนึ่่�ง
- ความผิดิ ฐานประมาทเป็น็ เหตุุให้ผ้ ู้�้อื่น� ได้้รับั อัันตรายสาหัสั ตามมาตรา ๓๐๐
- ความผิดิ ฐานลักั ทรัพั ย์์ ตามมาตรา ๓๓๔
แต่จ่ ะต้อ้ งพิจิ ารณาเงื่อ� นไขประกอบ คืือ ผู้้�ต้อ้ งหาไม่เ่ คยได้ร้ ับั การไกล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าททางอาญาตาม
พ.ร.บ.นี้้ม� าก่อ่ น เว้น้ แต่ค่ วามผิดิ ที่ป่� ระมาท และลหุโุ ทษ ซึ่ง�่ เกินิ ๓ ปี ี นับั แต่ม่ ีคี ำำ�สั่่ง� ยุตุ ิคิ ดีี และไม่อ่ ยู่�ระหว่า่ ง
ต้อ้ งคำ�ำ พิพิ ากษาถึึงที่�ส่ ุดุ ให้้จำ�ำ คุุก หรืือพ้น้ โทษมาแล้้วเกิิน ๕ ปีี เว้น้ แต่ก่ ระทำ�ำ โดยประมาท คดีีลหุุโทษ หรืือ
คดีคี วามผิิดที่ท�่ ำำ�ตอนเป็น็ เด็็กหรืือเยาวชน

ข้้อสังั เกต
- การไกล่่เกลี่่�ยข้อ้ พิิพาทตาม มาตรา ๔๑(๓) ให้้ดููเงื่อ� นไขข้้อต้้องห้้ามตามมาตรา ๔๒ ด้้วย

ความผิดิ ทางอาญาที่่�ทำำ�การไกล่่เกลี่ย�่ โดยภาคประชาชน ตามมาตรา ๖๙(๓) (หมวด ๕) ได้แ้ ก่่
(๑) ความผิดิ อัันยอมความได้้
(๒) ความผิิดลหุโุ ทษตามมาตรา ๓๙๐ มาตรา ๓๙๑ มาตรา ๓๙๒ มาตรา ๓๙๓ มาตรา ๓๙๔
มาตรา ๓๙๕ และมาตรา ๓๙๗ แห่ง่ ป.อาญา และความผิดิ ลหุโุ ทษอื่น่� ที่ไ�่ ม่ก่ ระทบต่อ่ ส่ว่ นรวมตามที่ก�่ ำ�ำ หนด
ในพระราชกฤษฎีีกา
ผู้�้ที่�่ทำ�ำ การไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาททางอาญาในระหว่่างการสอบสวน ให้้แจ้้งการดำ�ำ เนิินการไกล่่เกลี่่�ย
ข้อ้ พิพิ าททางอาญา ผลการไกล่เ่ กลี่่ย� บันั ทึึกข้อ้ ตกลง ให้พ้ นักั งานสอบสวนทราบตามมาตรา ๓๖ (หมวด ๓)

54 คPoมู่ lือicปeฏบิInตั vิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

ได้้แก่่ หน่ว่ ยงานของรััฐซึ่่ง� ดำำ�เนินิ การไกล่เ่ กลี่่ย� ข้้อพิิพาทหรืือกรมคุ้้�มครองสิทิ ธิแิ ละเสรีีภาพซึ่�ง่ มีหี น้า้ ที่�แ่ ละ
อำ�ำ นาจกำำ�กัับดููแลการไกล่่เกลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าทของศููนย์์ไกล่เ่ กลี่่�ยข้้อพิิพาทภาคประชาชน
ส่่วนการไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาททางอาญาในชั้�นการสอบสวนในหมวด ๔ ให้้เป็็นไปตามขั้้�นตอนตาม
มาตรา ๔๔ ประกอบระเบียี บสำำ�นักั งานตำ�ำ รวจแห่ง่ ชาติ ิ ว่า่ ด้ว้ ยหลักั เกณฑ์ ์ วิธิ ีกี าร และเงื่อ� นไขการยื่น่� คำำ�ร้อ้ งขอ
ไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาททางอาญา การพิิจารณาและระยะเวลาการสั่�งคำ�ำ ร้้องและกระบวนการไกล่่เกลี่่�ย
ข้้อพิิพาททางอาญา พ.ศ.๒๕๖๒ โดยเมื่�่อคู่่�กรณีีสมััครใจและประสงค์์จะเข้้าร่่วมการไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาท
พนัักงานสอบสวนจะเสนอความเห็็นเสนอให้้พนัักงานสอบสวนผู้�้ มีีอำำ�นาจออกคำ�ำ สั่่�งซึ่่�งตามระเบีียบ
“พนักั งานสอบสวนผู้�้ มีอี ำ�ำ นาจออกคำำ�สั่่�ง”หมายความว่่า หัวั หน้้าหน่ว่ ยงานที่่�มีอี ำำ�นาจสอบสวน และคำ�ำ ว่่า
“หน่่วยงานที่�่มีีอำำ�นาจสอบสวน” หมายความว่่า สถานีีตำำ�รวจ กลุ่่�มงานสอบสวน หรืือกองกำ�ำ กัับการที่�่มีี
อำำ�นาจหน้้าที่่�ในการสืืบสวนสอบสวนในสัังกััดกองบััญชาการตำำ�รวจนครบาล ตำ�ำ รวจภููธรภาค ๑ – ๙
กองบัญั ชาการตำำ�รวจสอบสวนกลาง โดยให้พ้ นักั งานสอบสวนผู้้�มีอี ำ�ำ นาจออกคำำ�สั่่ง� พิจิ ารณามีคี ำ�ำ สั่่ง� ให้ไ้ กล่เ่ กลี่่ย�
ข้้อพิิพาททางอาญา และให้้พนัักงานสอบสวนจััดให้้มีีการเลืือกและแต่่งตั้ �งผู้�้ไกล่่เกลี่่�ยตามมาตรา ๔๙
เพื่่�อดำำ�เนินิ การตามขั้้�นตอนไกล่เ่ กลี่่�ยและรายงานผลให้พ้ นักั งานสอบสวนทราบตามมาตรา ๕๗
คำำ�จำ�ำ กัดั ความตามมาตรา ๓ คำ�ำ ว่า่ “หน่ว่ ยงานซึ่ง�่ ดำำ�เนินิ การไกล่เ่ กลี่ย�่ ข้อ้ พิพิ าท” ตามมาตรา ๓๖
หมวด ๓ ตามคำำ�จำำ�กััดความ มาตรา ๓ หมายความว่่า หน่่วยงานของรััฐซึ่�่งดำ�ำ เนิินการระงัับข้้อพิิพาท
โดยวิิธีีการไกล่เ่ กลี่่�ยข้อ้ พิพิ าทและคำำ�ว่า่ “หน่ว่ ยงานของรััฐ” หมายความว่า่ ราชการส่่วนกลาง ราชการ
ส่ว่ นภููมิภิ าค สำ�ำ นัักงานศาลยุุติธิ รรม สำ�ำ นักั งานอัยั การสููงสุดุ หรืือหน่ว่ ยงานอื่น่� ของรัฐั ตามที่�ร่ ัฐั มนตรีวี ่า่ การ
กระทรวงยุตุ ิิธรรมกำ�ำ หนดในกฎกระทรวง โดยหน่ว่ ยงานของรัฐั ที่�ป่ ระสงค์จ์ ะดำ�ำ เนินิ การไกล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าท
ตาม พ.ร.บ.นี้้ � ต้อ้ งแจ้ง้ ให้้กระทรวงยุุติิธรรมทราบก่่อนดำ�ำ เนิินการ

อายุคุ วาม
การนัับอายุุความ เป็็นไปตามมาตรา ๖ แห่่ง พ.ร.บ.นี้้� ในกรณีีการไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาทสิ้้�นสุุดลง
โดยไม่่เป็็นผล หากปรากฏว่่าอายุุความครบกำำ�หนดไปแล้้วในระหว่่างการไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาทหรืือจะ
ครบกำำ�หนดภายใน ๖๐ วันั นับั แต่ว่ ันั ที่ก�่ ารไกล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าทสิ้้น� สุดุ ลง ให้อ้ ายุคุ วามขยายออกไปอีกี ๖๐ วันั
นับั แต่่วัันที่�่การไกล่เ่ กลี่่�ยข้อ้ พิิพาทสิ้้น� สุุดลง
ในกรณีที ี่ศ่� าลมีคี ำ�ำ สั่่ง� ไม่บ่ ังั คับั ตามข้อ้ ตกลงระงับั ข้อ้ พิพิ าทตามมาตรา ๓๓ ให้น้ ำำ�ความในมาตรา ๖
วรรคหนึ่่ง� มาใช้้บังั คัับโดยอนุุโลม โดยให้น้ ัับระยะเวลา ๖๐ วันั นัับแต่่วันั ที่�่คำ�ำ สั่่�งของศาลถึึงที่่ส� ุุด
จะเห็็นได้้ว่่า กฎหมายฉบัับนี้้�ได้้ขยายอายุุความตาม ป.อาญา มาตรา ๙๕ ออกไปอีีก ๖๐ วััน
การนัับระยะเวลานับั แต่่วันั ที่ก�่ ารไกล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าทสิ้้�นสุุดลงนั้้�น พิจิ ารณาได้้ดัังนี้้�
(1) ตามมาตรา ๓๖ วรรคสาม หมวด ๓ กรณีีการไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาททางอาญาไม่่เป็็นผลให้้
พนักั งานสอบสวน พนักั งานอััยการหรืือศาล สอบสวน สั่่ง� คดีี หรืือพิิจารณาพิพิ ากษาคดีตี ่่อไป
(2) ตามมาตรา ๓๗ หมวด ๓ สิิทธิฟิ ้้องคดีแี พ่ง่ เกี่�ยวเนื่�อ่ งกับั คดีีอาญาตาม ป.วิิอาญา ให้ส้ ิิทธิิ
นำำ�คดีีอาญามาฟ้้องระงัับเมื่�่อคู่่�กรณีีได้้ปฏิิบััติิตามข้้อตกลงระงัับข้้อพิิพาทในส่่วนแพ่่งแล้้ว ในกรณีีที่่�คู่่�กรณีี
ฝ่่ายใดฝ่่ายหนึ่่�งไม่่ปฏิิบััติิตามข้้อตกลงระงัับข้้อพิิพาทในส่่วนแพ่่ง ให้้คู่่�กรณีีอีีกฝ่่ายหนึ่่�งดำ�ำ เนิินการเพื่่�อขอ
ให้้มีีการบังั คัับตามข้อ้ ตกลงระงัับข้้อพิพิ าทตามมาตรา ๓๒ ได้้ กรณีตี ามข้อ้ ตกลงให้้คู่่�กรณีฝี ่า่ ยใดฝ่่ายหนึ่่ง�
ได้้รัับประโยชน์์แห่่งเงื่�อนเวลาในการปฏิิบััติิตามข้้อตกลง ให้้นำำ�ความในมาตรา ๖ มาใช้้บัังคัับในกรณีี
ที่�ค่ ู่่�กรณีีฝ่า่ ยนั้้�นไม่่ปฏิิบััติิตามข้อ้ ตกลง
(๓) ตามมาตรา ๔๐ หมวด ๔ การไกล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าททางอาญาในชั้น� การสอบสวน เมื่อ�่ พนักั งาน
สอบสวนผู้้�มีอี ำ�ำ นาจออกคำำ�สั่่ง� มีคี ำ�ำ สั่่ง� ให้ไ้ กล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าททางอาญาตามมาตรา ๔๔ แล้ว้ ให้ห้ ยุดุ นับั อายุคุ วาม

Police คInู่มvอื eปstฏigบิ aตั tiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 55

ในการดำ�ำ เนิินคดีีอาญา และเมื่�่อพนัักงานสอบสวนผู้�้ มีีอำำ�นาจออกคำ�ำ สั่่�งมีีคำำ�สั่่�งให้้ดำำ�เนิินคดีีต่่อไป
ตามมาตรา ๖๑ ให้น้ ัับอายุุความในการดำำ�เนิินคดีีต่อ่ จากเวลานั้้น�
(๔) ตามมาตรา ๖๔ วรรคสอง หมวด ๔ ผลการไกล่่เกลี่่�ยข้อ้ พิิพาททางอาญาในชั้�นการสอบสวน
กรณีีปฏิิบััติิตามบัันทึึกข้้อตกลงไม่่ครบถ้้วน หากผู้้�เสีียหายไม่่พอใจ เมื่่�อพนัักงานสอบสวนผู้้�มีีอำ�ำ นาจ
ออกคำำ�สั่่�งพิจิ ารณามีีคำำ�สั่่�งดำำ�เนินิ คดีีต่่อไป
(๕) ตามมาตรา ๖๕ หมวด ๔ ผลการไกล่่เกลี่่ย� ข้้อพิิพาททางอาญาในชั้น� การสอบสวน เมื่อ�่ ความ
ปรากฏแก่่พนัักงานสอบสวนว่่าคู่่�กรณีีที่่�เป็็นผู้�้ ต้้องหาจงใจไม่่ปฏิิบััติิตามข้้อตกลงโดยไม่่มีีเหตุุอัันควร
ให้พ้ นักั งานสอบสวนผู้้�มีีอำ�ำ นาจออกคำำ�สั่่ง� มีีคำ�ำ สั่่�งดำำ�เนิินคดีีต่อ่ ไป
เนื่อ�่ งจาก พ.ร.บ.การไกล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าทฯ มิไิ ด้บ้ ัญั ญัตั ิเิ รื่อ�่ งการนับั อายุคุ วามไว้โ้ ดยตรง จะต้อ้ งนำ�ำ
การนับั อายุคุ วามตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๙๓/๓ มาบังั คับั ใช้้ ดังั นั้้�น การกำ�ำ หนดระยะเวลาเป็น็ วันั สัปั ดาห์์
เดืือน หรืือปีี มิิให้้นัับวันั แรกแห่่งระยะเวลานั้้�นรวมเข้า้ ด้ว้ ยกันั

เขตอำำ�นาจศาล
ตามมาตรา ๘ บััญญััติิว่่า มิิให้้ใช้้บัังคัับแก่่คดีีอาญาที่�่อยู่�ในอำ�ำ นาจของศาลเยาวชนและ
ครอบครััว ตามกฎหมายว่่าด้้วยศาลเยาวชนและครอบครััวและวิิธีีพิิจารณาคดีีเยาวชนและครอบครััว
แสดงให้้เห็็นว่่าหากเด็็กหรืือเยาวชนกระทำ�ำ ผิิดทางอาญา ก็็ไม่่สามารถนำ�ำ พ.ร.บ.การไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาท
พ.ศ.๒๕๖๒ มาใช้บ้ ังั คัับได้้
ดังั นั้้น� คดีอี าญาที่เ�่ ข้า้ หลักั เกณฑ์ต์ าม พ.ร.บ.นี้้ � จึึงอาจเป็น็ คดีที ี่อ่� ยู่�ในอำำ�นาจศาลแขวงหรืือศาลอาญา
หรืือศาลจัังหวััดหรืือศาลทหารแล้้วแต่่กรณีี แต่่ถ้้าเป็็นคดีีอาญาที่่�อยู่�ในอำำ�นาจศาลเยาวชนและครอบครััว
ได้้แก่่ คดีีที่่�ในขณะกระทำำ�ความผิิดผู้�้ กระทำำ�ผิิดเป็็นเด็็กหรืือเยาวชน อายุุยัังไม่่ถึึงสิิบแปดปีีบริิบููรณ์์ คดีีที่่�
กฎหมายบััญญััติิให้้อยู่�ในอำำ�นาจศาลเยาวชนและครอบครััวพิิจารณาพิิพากษา เช่่น คดีีความผิิดเกี่�ยวกัับ
การกระทำำ�ความรุนุ แรงในครอบครัวั เป็น็ ต้น้ ไม่อ่ ยู่�ในเงื่อ� นไขที่ส�่ ามารถไกล่เ่ กลี่่ย� ได้ ้ ถึึงแม้ว้ ่า่ จะเป็น็ ความผิดิ
ข้อ้ หาฐานความผิดิ ที่ต่� ้้องตามมาตรา ๔๑ พ.ร.บ.การไกล่เ่ กลี่่ย� ข้้อพิิพาทฯ ก็็ตาม

ขั้้�นตอนการสอบสวน
เมื่�่อพนัักงานสอบสวนรัับคำำ�ร้้องทุุกข์์กล่่าวโทษไว้้แล้้ว พนัักงานสอบสวนก็็เริ่�มทำำ�การสอบสวน
โดยมิชิ ักั ช้า้ ตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๓๐ ตามกระบวนการยุตุ ิธิ รรมกระแสหลักั ไปตามปกติเิ หมืือนคดีอี าญา
ทั่่�วไป แต่่สำ�ำ หรัับความผิิดที่่�เข้้าเงื่�อนไขที่่�จะทำ�ำ การไกล่่เกลี่่�ยได้้ตาม พ.ร.บ.นี้้� อัันเป็็นยุุติิธรรมทางเลืือก
เพื่อ่� เบี่่ย� งเบนคดีไี ม่ต่ ้อ้ งนำำ�ตัวั ผู้�้ กระทำำ�ผิดิ ฟ้อ้ งต่อ่ ศาลให้พ้ ิจิ ารณาพิพิ ากษาชี้ถ� ููกผิดิ นั้้น� ให้พ้ นักั งานสอบสวน
ปฏิบิ ัตั ิติ ามแนวทางระเบียี บสำ�ำ นักั งานตำำ�รวจแห่ง่ ชาติ ิ ว่า่ ด้ว้ ยหลักั เกณฑ์ ์ วิธิ ีกี าร และเงื่อ� นไขการยื่น�่ คำำ�ร้อ้ งขอ
ไกล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าททางอาญา การพิจิ ารณาและระยะเวลาการสั่ง� คำ�ำ ร้อ้ งและกระบวนการไกล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าท
ทางอาญา พ.ศ.๒๕๖๒ ประกอบหนัังสืือ ตร.ด่่วนมาก ที่�่ ๐๐๑๑.๒๕/๓๐๖๑ ลง ๑๖ ก.ย. ๖๒ เรื่อ่� ง ซักั ซ้อ้ ม
ความเข้า้ ใจเกี่ย� วกับั การปฏิบิ ัตั ิติ าม พ.ร.บ.การไกล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าท พ.ศ.๒๕๖๒ เพื่อ�่ ดำำ�เนินิ การตาม หมวด ๔
การไกล่่เกลี่่�ยข้อ้ พิิพาททางอาญาในชั้�นสอบสวน ขั้้น� ตอนที่�่สำำ�คัญั ๆ ได้้แก่่
(๑) เมื่อ่� พนักั งานสอบสวนรับั คำำ�ร้อ้ งทุกุ ข์ห์ รืือกล่า่ วโทษคดีอี าญาที่ส่� ามารถไกล่เ่ กลี่่ย� ได้ต้ ามหมวด ๔
แห่่ง พ.ร.บ.นี้้� ให้้พนัักงานสอบสวนแจ้้งให้้คู่่�กรณีีทราบในโอกาสแรกว่่า มีีสิิทธิิยื่�่นคำำ�ร้้องขอไกล่่เกลี่่�ย
ข้อ้ พิพิ าททางอาญา หมายความว่า่ เมื่อ�่ พนักั งานสอบสวนเห็น็ ว่า่ คดีอี ยู่�ในเงื่อ� นไขที่ส่� ามารถไกล่เ่ กลี่่ย� ได้ต้ าม
กฎหมาย พนัักงานสอบสวนมีีหน้้าที่�่แจ้้งคู่่�กรณีีทัันทีี โดยไม่่จำำ�เป็็นจะต้้องรอเรีียกคู่่�กรณีีอีีกฝ่่ายหนึ่่�งหรืือ
คู่่�กรณีีที่�เ่ หลืือมาแจ้ง้ พร้้อมกันั แต่่อย่่างใด

56 คPoูม่ lอื icปeฏิบInตั vิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

(๒) เมื่อ่� คู่่�กรณีทีั้้ง� สองฝ่า่ ยสมัคั รใจและประสงค์จ์ ะเข้า้ ร่ว่ มการไกล่เ่ กลี่่ย� คดีอี าญา และคดีนีั้้น� มิไิ ด้อ้ ยู่�
ในระหว่า่ งการพิจิ ารณาคดีขี องศาล (หมายความว่า่ คู่่�กรณีฝี ่า่ ยซึ่ง่� เป็น็ ผู้เ�้ สียี หายมิไิ ด้ย้ ื่น่� ฟ้อ้ งคู่่�กรณีอี ีกี ฝ่า่ ยหนึ่่ง�
เป็น็ จำ�ำ เลย และศาลได้ป้ ระทับั รับั ฟ้อ้ งไว้แ้ ล้ว้ ) ให้ค้ ู่่�กรณียี ื่น�่ คำ�ำ ร้อ้ งขอไกล่เ่ กลี่่ย� คดีอี าญาต่อ่ พนักั งานสอบสวน
พนักั งานสอบสวนมีีหน้า้ ที่่�ตรวจสอบว่่าคำำ�ร้อ้ งที่ค่� ู่่�กรณียี ื่�่นมานั้้น� ชอบด้ว้ ยกฎหมายหรืือไม่ ่ ถููกต้อ้ งครบถ้้วน
หรืือไม่่ ถ้้าพนัักงานสอบสวนพิิจารณาแล้้ว หากเห็็นว่่าถููกต้้องและครบถ้้วน ให้้ออก “ใบรัับคำำ�ร้้อง”
ให้แ้ ก่ผ่ ู้้�ยื่น� คำ�ำ ร้อ้ ง แต่ถ่ ้า้ เห็น็ ว่า่ ไม่ถ่ ููกต้อ้ งหรืือไม่ค่ รบถ้ว้ น ให้แ้ จ้ง้ ผู้้�ยื่น� ทำ�ำ คำ�ำ ร้อ้ งใหม่ห่ รืือแก้ไ้ ขให้ถ้ ููกต้อ้ งครบถ้ว้ น
ภายใน ๑๕ วันั นับั แต่่วันั ที่่พ� นัักงานสอบสวนแจ้้ง หากผู้�้ยื่น� ไม่่ดำำ�เนินิ การภายในกำ�ำ หนดเวลา ให้้ถือื ว่า่ ผู้�้ยื่น�
ไม่ป่ ระสงค์จ์ ะยื่น่� คำ�ำ ร้อ้ งอีกี ต่อ่ ไป จากนั้้น� พนักั งานสอบสวนเสนอพนักั งานสอบสวนผู้�้ มีอี ำ�ำ นาจ พิจิ ารณาออก
คำ�ำ สั่่ง� “ให้ไ้ กล่่เกลี่่�ยข้อ้ พิพิ าททางอาญา” ภายใน ๓ วันั นับั แต่่วัันที่�ร่ ับั คำ�ำ ร้้อง และผู้้�มีีอำ�ำ นาจจะต้้องสั่�งการ
ภายใน ๓ วััน นัับแต่่วันั ที่่�รัับเรื่่�องจากพนักั งานสอบสวน
(๓) ให้พ้ นักั งานสอบสวนผู้�้ มีอี ำำ�นาจพิจิ ารณาว่า่ เป็น็ คดีอี าญาที่อ่� ยู่�ในเงื่อ� นไขสามารถทำำ�การไกล่เ่ กลี่่ย�
ได้ห้ รืือไม่่ แล้ว้ จึึงพิจิ ารณาออกคำ�ำ สั่่ง� ถ้า้ หากเห็น็ ว่า่ พฤติกิ ารณ์ข์ องการกระทำ�ำ ความผิดิ ไม่ร่ ้า้ ยแรงและไม่ส่ ่ง่
ผลกระทบรุนุ แรงต่อ่ สังั คมโดยรวมให้พ้ ิจิ ารณามีคี ำ�ำ สั่่ง� ให้ไ้ กล่เ่ กลี่่ย� คดีอี าญา ถ้า้ พนักั งานสอบสวนผู้�้ มีอี ำ�ำ นาจ
สั่�งการให้ไ้ กล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิิพาทให้พ้ นัักงานสอบสวนดำ�ำ เนินิ การตามขั้้�นตอนต่อ่ ไป แต่่ถ้า้ พนัักงานสอบสวนผู้้�มีี
อำำ�นาจสั่�งให้้ดำ�ำ เนินิ คดีีต่อ่ ไป ให้้พนักั งานสอบสวนดำำ�เนินิ คดีีต่อ่ ไป โดยแจ้ง้ ให้้คู่่�กรณีที ี่เ�่ กี่ย� วข้้องทราบด้ว้ ย
ผลทางกฎหมายของคำ�ำ สั่่ง� “ให้ไ้ กล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าททางอาญา” คืือ หยุดุ นับั อายุคุ วามในการดำ�ำ เนินิ
คดีอี าญา (จนกว่า่ พนักั งานสอบสวนผู้้�มีอี ำ�ำ นาจออกคำ�ำ สั่่ง� ให้ด้ ำำ�เนินิ คดีตี ่อ่ ไปตามมาตรา ๖๑, ไม่น่ ำ�ำ บทบัญั ญัตั ิิ
เรื่อ่� งการฟ้อ้ งและการผัดั ฟ้อ้ ง รวมทั้้ง� การควบคุมุ และการขังั มาใช้บ้ ังั คับั (จนกว่า่ พนักั งานสอบสวนผู้้�มีอี ำำ�นาจ
ออกคำ�ำ สั่่�งให้้ดำ�ำ เนิินคดีีต่่อไป จึึงค่่อยนัับเวลาฟ้้อง เวลาควบคุุม ตั้้�งแต่่เวลานั้้�น) และกรณีีปล่่อยชั่�วคราว
ไม่่นำำ�ระยะเวลา ๓ เดืือน แต่่ไม่เ่ กิิน ๖ เดืือน มาใช้้บังั คับั
(๔) ให้พ้ นักั งานสอบสวนจัดั ให้ม้ ีกี ารประชุมุ ระหว่า่ งคู่่�กรณีเี พื่อ่� เลืือกและแต่ง่ ตั้ง� ผู้ไ้� กล่เ่ กลี่่ย� ภายใน
๗ วััน นับั แต่่วัันที่่ม� ีคี ำำ�สั่่ง� ให้ไ้ กล่่เกลี่่�ย พนัักงานสอบสวนเปิิดบัญั ชีีผู้้�ไกล่่เกลี่่ย� ที่ข�่ ึ้น้� ทะเบีียนไว้้กัับสำำ�นักั งาน
ตำำ�รวจแห่่งชาติิให้้คู่่�กรณีีเลืือก ถ้้าคู่่�กรณีีไม่่อาจตกลงเลืือกผู้�้ไกล่่เกลี่่�ยได้้ ให้้พนัักงานสอบสวนเลืือกและ
แต่่งตั้�งผู้�้ไกล่่เกลี่่�ย โดยพิิจารณาถึึงความรู้้�ความสามารถ ความเหมาะสมกัับประเด็็นข้้อพิิพาท ภููมิิลำ�ำ เนา
ของผู้้�ไกล่่เกลี่่�ย และความพึึงพอใจของคู่่�กรณีีเท่่าที่จ�่ ะทำำ�ได้้ แล้ว้ แจ้้งให้้ผู้้�ไกล่เ่ กลี่่ย� และคู่่�กรณีที ราบ เมื่อ�่ ได้้
ผู้�้ไกล่่เกลี่่�ยแล้้วให้้พนัักงานสอบสวนบัันทึึกข้้อมููลผู้้�ไกล่่เกลี่่�ยไว้้ในระบบสารสนเทศของสำำ�นัักงานตำำ�รวจ
แห่่งชาติิ นอกจากนี้้� ผู้ไ�้ กล่เ่ กลี่่�ยจะต้อ้ งเป็็นบุุคคลซึ่�ง่ ผ่่านการอบรมและขึ้�้นทะเบีียนไว้้กัับสำำ�นัักงานตำ�ำ รวจ
แห่่งชาติิเท่่านั้้�น
(5) ให้้พนัักงานสอบสวนกำำ�หนดนััดไกล่เ่ กลี่่�ยครั้ง� แรกภายใน ๗ วันั นับั แต่่วัันแต่ง่ ตั้ง� ผู้้ไ� กล่่เกลี่่�ย
หากมีีเหตุจุ ำ�ำ เป็น็ ขอขยายเวลาไปยังั พนักั งานสอบสวนผู้้�มีอี ำ�ำ นาจออกคำ�ำ สั่่ง� ได้อ้ ีกี ไม่่เกิิน ๗ วััน (เป็็นหน้้าที่�่
ของพนัักงานสอบสวนที่่�จะต้้องแจ้้งให้้ผู้�้ไกล่่เกลี่่�ยทราบ และกำ�ำ หนดนััดให้้ผู้�้ไกล่่เกลี่่�ยมาพบกัับคู่่�กรณีี
ในครั้ง� แรก เมื่่�อถึึงวันั นัดั พนัักงานสอบสวนมีหี น้้าที่่�แจ้้งข้อ้ หา พฤติกิ ารณ์แ์ ห่่งคดีีตามสมควร ให้ผ้ ู้้ไ� กล่่เกลี่่�ย
ทราบ เพื่่อ� ที่ผ�่ ู้�้ไกล่เ่ กลี่่�ยจะได้ด้ ำำ�เนิินกระบวนการไกล่เ่ กลี่่ย� ตามความเหมาะสมแห่ง่ ประเภทคดีี พฤติกิ ารณ์์
แห่่งคดีี ตลอดจนความเสีียหายที่่ไ� ด้ร้ ับั )
(6) ในกระบวนการไกล่่เกลี่่�ย คู่่�กรณีีให้้ผู้้�ซึ่่�งตนไว้้วางใจไม่่เกิิน ๒ คน เข้้าร่่วมฟัังได้้ ถ้้าคู่่�กรณีี
เป็็นผู้้�ต้้องหาซึ่่�งเป็็นผู้�้เยาว์์ จะต้้องมีีบิิดามารดา ผู้�้ ปกครอง นัักจิิตวิิทยาหรืือนัักสัังคมสงเคราะห์์ เข้้าร่่วม
ไกล่เ่ กลี่่�ยด้ว้ ย (ผู้�้เยาว์ห์ มายถึึงบุุคคลที่่�อายุุยัังไม่่ถึึง ๒๐ ปีบี ริบิ ููรณ์์ และยัังไม่บ่ รรลุุนิติ ิิภาวะโดยการสมรส
แต่ไ่ ม่ร่ วมถึึงผู้เ้� ยาว์ท์ ี่เ�่ ป็น็ ผู้�้ ต้อ้ งหาที่ก�่ ารดำำ�เนินิ คดีอี ยู่�ในอำ�ำ นาจของศาลเยาวชนฯ หากจะต้อ้ งใช้ล้ ่า่ ม ให้พ้ นักั งาน
สอบสวนมีีหน้้าที่�จ่ ััดหาล่่าม ก่อ่ นเริ่�มไกล่เ่ กลี่่ย� ผู้้ไ� กล่เ่ กลี่่�ยจะต้อ้ งแจ้้งให้้คู่่�กรณีีทราบ พฤติกิ ารณ์์ที่�่กล่่าวหา

Police คInมู่ vือeปstฏigบิ aัตtiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 57

กระบวนการไกล่่เกลี่่�ย ผลทางกฎหมายของการไกล่่เกลี่่�ย และสิิทธิิในการขอยุุติิการไกล่่เกลี่่�ย (พนัักงาน
สอบสวนจะต้้องให้้ข้อ้ มููลที่�เ่ กี่ย� วข้้องแก่ผ่ ู้ไ้� กล่เ่ กลี่่ย� )
(7) การไกล่เ่ กลี่่�ยให้ก้ ระทำำ�ให้้เสร็็จสิ้น� ภายใน ๓๐ วันั นัับแต่่วันั ที่่�กำำ�หนดนัดั ไกล่เ่ กลี่่�ยครั้�งแรก
เว้น้ แต่ม่ ีเี หตุจุ ำ�ำ เป็น็ หรืือเป็น็ กรณีที ี่ม่� ีเี หตุอุ ันั ควรเชื่อ�่ ว่า่ คู่่�กรณีจี ะสามารถตกลงกันั ได้ ้ ผู้ไ�้ กล่เ่ กลี่่ย� อาจดำำ�เนินิ การ
ต่่อไปได้อ้ ีีกไม่เ่ กินิ ๓๐ วััน โดยให้้บัันทึึกเหตุุดังั กล่่าวไว้้ (กฎหมายมิิได้บ้ ััญญััติใิ ห้ผ้ ู้ไ�้ กล่่เกลี่่ย� แจ้้งให้้พนัักงาน
สอบสวนทราบแต่อ่ ย่า่ งใด แต่ใ่ นทางปฏิบิ ัตั ิคิ วรจะต้อ้ งมีกี ารติดิ ต่อ่ อย่า่ งใกล้ช้ ิดิ ระหว่า่ งพนักั งานสอบสวนกับั
ผู้ไ้� กล่เ่ กลี่่ย� นอกจากนี้้ � การไกล่เ่ กลี่่ย� ให้ก้ ระทำ�ำ เป็น็ การลับั ถ้า้ จะไกล่เ่ กลี่่ย� ที่ส่� ถานีตี ำำ�รวจก็ค็ วรแบ่ง่ พื้้น� ที่เ่� ป็น็
สััดส่่วนสำำ�หรัับการไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิพิ าทโดยเฉพาะ ไม่ส่ ามารถไกล่เ่ กลี่่ย� กลางสถานีีตำำ�รวจได้้ เพราะมีีบุุคคล
ภายนอกเข้า้ มาฟังั ได้้ ซึ่ง�่ ทำ�ำ ให้ก้ ารไกล่เ่ กลี่่ย� ไม่เ่ ป็น็ ความลับั ) เมื่อ่� ไกล่เ่ กลี่่ย� เป็น็ ผลสำ�ำ เร็จ็ ผู้ไ�้ กล่เ่ กลี่่ย� มีหี น้า้ ที่�่
จัดั ทำำ� “บันั ทึึกข้อ้ ตกลง” ส่ง่ มายัังพนัักงานสอบสวน
(8) การไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาททางอาญาไม่่ตััดอำ�ำ นาจของพนัักงานสอบสวนที่่�จะทำ�ำ การสอบสวน
ต่อ่ ไป หมายความว่า่ ระหว่า่ งกระบวนการไกล่เ่ กลี่่ย� เกิดิ ขึ้น�้ พนักั งานสอบสวนสามารถรวบรวมพยานหลักั ฐาน
ต่่าง ๆ ได้้ตามปกติิ เว้้นแต่่การกระทำำ�เกี่�ยวกัับผู้�้ ต้้องหา ถ้้ามิิใช่่กรณีีจำ�ำ เป็็นเร่่งด่่วน เช่่น พยานหลัักฐาน
จะสููญหาย เป็น็ ต้้น ควรงดเว้้นเสีีย ในการสอบสวนผู้้�ต้อ้ งหาจะต้้องมีกี ารพิิมพ์ล์ ายนิ้้�วมืือตรวจสอบประวััติิ
การต้อ้ งโทษ มีกี ารสอบถามเกี่ย� วกับั ประเด็น็ ความถููกผิดิ ในคดีี เพราะทำำ�ให้บ้ รรยากาศในการไกล่เ่ กลี่่ย� ไม่เ่ หมาะสม
นอกจากนี้้� กฎหมายยัังบััญญััติิอีีกด้้วยว่่ากรณีีที่�่ผู้�้ ต้้องหามิิได้้มีีพฤติิการณ์์จะหลบหนีี มิิให้้นำ�ำ บทบััญญััติิ
ในเรื่่�องการควบคุมุ การผััดฟ้้อง การฝากขััง มาบัังคัับใช้้ หมายความว่า่ ถ้้าผู้้�ต้อ้ งหาถููกควบคุมุ อยู่�ให้เ้ สนอ
เรื่อ�่ งขอปล่อ่ ยตัวั ถ้้าคดีีมีีกำำ�หนดระยะเวลาในการฟ้อ้ งคดีีตาม พ.ร.บ.จััดตั้ง� ศาลแขวงฯ พนักั งานสอบสวน
ไม่ต่ ้อ้ งผัดั ฟ้อ้ งและไม่ถ่ ือื ว่า่ คดีขี าดผัดั ฟ้อ้ งแต่อ่ ย่า่ งใด ถ้า้ ขณะที่พ�่ นักั งานสอบสวนผู้�้ มีีอำำ�นาจสั่ง� ให้ไ้ กล่เ่ กลี่่ย�
ข้้อพิิพาทคู่่�กรณีีซึ่�ง่ เป็น็ ผู้้�ต้อ้ งหาถููกขัังอยู่่�ตามหมายขัังของศาล ให้พ้ นัักงานสอบสวนยื่น่� คำำ�ร้้องขอปล่่อยตััว
(9) กรณีหี น่ว่ ยงานซึ่ง�่ ดำ�ำ เนินิ การไกล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าทหรืือกรมคุ้้�มครองสิทิ ธิแิ ละเสรีภี าพซึ่ง�่ มีหี น้า้ ที่�่
และอำ�ำ นาจกำำ�กัับดููแลการไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาทของศููนย์์ไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาทภาคประชาชนเป็็นผู้�้ ดำ�ำ เนิินการ
ไกล่่เกลี่่�ยตามมาตรา ๓๖ หมวด ๓ การไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาททางอาญา หน่่วยงานหรืือกรมคุ้้�มครองสิิทธิิ
และเสรีีภาพต้้องแจ้้งให้้พนัักงานสอบสวนทราบ พนัักงานสอบสวนอาจรอการสอบสวนไว้้จนกว่่าจะรู้�้ ผล
การไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาทก็็ได้้ กรณีีนี้้�เป็็นเรื่่�องที่�่มีีหน่่วยงานอื่�่นดำำ�เนิินการไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาทในคดีีความผิิด
ลหุุโทษบางฐาน และคดีีความผิิดอัันยอมความได้้ เมื่�่อพนัักงานสอบสวนได้้รัับแจ้้งจากหน่่วยงาน
ดัังกล่า่ วแล้ว้ พนัักงานสอบสวนอาจรอการสอบสวนไว้้ก่อ่ นก็ไ็ ด้ ้ ทั้้ง� นี้้� พนัักงานสอบสวนจะต้อ้ งพิจิ ารณาว่า่
พยานหลัักฐานใดในคดีีหากรอไว้้แล้้วจะทำ�ำ ให้้คดีีเสีียหาย เช่่น พยานจะเดิินทางไปต่่างประเทศหรืือ
พยานไม่ม่ ีที ี่อ่� ยู่�เป็น็ หลักั แหล่ง่ หรืือพยานหลักั ฐานจะเสื่อ�่ มค่า่ ไปถ้า้ ไม่ร่ วบรวมในทันั ทีี เป็น็ ต้น้ พนักั งานสอบสวน
ก็็สามารถดำำ�เนิินการได้้ตามความเหมาะสม บทบััญญััติิแห่่งกฎหมายดัังกล่่าวไม่่ตััดอำำ�นาจการสอบสวน
ของพนัักงานสอบสวนอย่า่ งเด็็ดขาดแต่่อย่า่ งใด

ผลทางกฎหมาย เมื่่�อมีีคำ�ำ สั่่�งให้้ไกล่เ่ กลี่�่ยข้้อพิพิ าท ทำำ�ให้้การนัับระยะเวลาสะดุดุ หยุดุ อยู่�
(1) เมื่่�อพนัักงานสอบสวนผู้้�มีีอำำ�นาจออกคำ�ำ สั่่�ง มีีคำำ�สั่่�งให้้ไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาททางอาญาตาม
มาตรา ๔๔ แล้ว้ ให้ห้ ยุุดนับั อายุุความในการดำำ�เนินิ คดีีอาญา (มาตรา ๔๐) แต่เ่ ป็็นการหยุุดนัับแบบสะดุุด
หยุดุ อยู่่� ถ้า้ สามารถไกล่เ่ กลี่่ย� กันั ได้ส้ ำำ�เร็จ็ และพนักั งานอัยั การมีคี ำำ�สั่่ง� ยุตุ ิคิ ดีแี ล้ว้ ก็ท็ ำ�ำ ให้ค้ ดีอี าญาเลิกิ กันั ไป
แต่่ถ้า้ ในภายหลังั มีีคำำ�สั่่ง� ให้ด้ ำำ�เนินิ คดีีต่อ่ ไป ก็็ให้น้ ัับอายุุความต่อ่ จากที่ไ�่ ด้้หยุดุ นัับไว้้นั้้น�
(๒) กรณีีผู้้�ต้้องหาไม่่มีีพฤติิการณ์์หลบหนีี มิิให้้นำำ�บทบััญญััติิในเรื่�่องการฟ้้อง การผััดฟ้้อง
ตาม พ.ร.บ.จัดั ตั้ง� ศาลแขวงและวิธิ ีพี ิจิ ารณาความอาญาในศาลแขวง พ.ศ.๒๔๙๙ และที่แ่� ก้ไ้ ขเพิ่่ม� เติมิ รวมทั้้ง�
การควบคุมุ การขัังตาม ป.วิิอาญา มาใช้บ้ ัังคัับ (มาตรา ๔๐ วรรคสาม)

58 คPoูม่ lือicปeฏิบInัตvิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

(๓) ถ้้าผู้�้ ต้้องหาได้้รัับการปล่่อยตััวชั่�วคราวในชั้�นการสอบสวน มิิให้้นำำ�บทบััญญััติิในเรื่่�องระยะ
เวลาตาม มาตรา ๑๑๓ แห่ง่ ป.วิิอาญา มาใช้บ้ ังั คับั (มาตรา ๔๐ วรรคสี่�) หมายความว่่า ไม่น่ ำำ�อายุุสััญญา
ประกัันซึ่่�งมีีอายุุไม่่เกิิน ๖ เดืือน มานัับในระหว่่างที่�่มีีการไกล่่เกลี่่�ย และทำ�ำ ให้้ไม่่ต้้องดำำ�เนิินการตาม
ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๓๔ วรรคท้า้ ย เมื่อ�่ สอบสวนไม่แ่ ล้ว้ เสร็จ็ ภายในกำ�ำ หนด ๖ เดืือน นับั แต่ว่ ันั ที่ป�่ ล่อ่ ยชั่ว� คราว
ผลทางกฎหมาย เมื่�่อการไกล่เ่ กลี่่�ยข้อ้ พิิพาททางอาญาไม่เ่ ป็็นผล ทำ�ำ ให้ต้ ้้องนับั ระยะเวลาต่อ่ ไป
(1) เมื่�่อพนัักงานสอบสวนผู้�้ มีีอำ�ำ นาจออกคำ�ำ สั่่�ง มีีคำำ�สั่่�งให้้ดำ�ำ เนิินคดีีต่่อไป ตามมาตรา ๖๑
ให้น้ ัับอายุคุ วามในการดำำ�เนินิ คดีีต่อ่ จากเวลานั้้น� (มาตรา ๔๐)
(2) เมื่่�อพนัักงานสอบสวนผู้�้ มีีอำำ�นาจออกคำ�ำ สั่่�ง มีีคำ�ำ สั่่�งให้้ดำำ�เนิินคดีีต่่อไป ให้้นัับระยะเวลา
การฟ้อ้ ง การผัดั ฟ้้อง การควบคุุมและการขังั ตั้้�งแต่เ่ วลานั้้น� เป็็นต้้นไป (มาตรา ๔๐ วรรคสาม)
(๓) เมื่่อ� พนัักงานสอบสวนผู้้�มีอี ำ�ำ นาจออกคำ�ำ สั่่ง� มีคี ำำ�สั่่�งให้้ดำำ�เนิินคดีีต่อ่ ไป ให้้นัับระยะเวลาตาม
มาตรา ๑๑๓ แห่ง่ ป.วิอิ าญา ต่่อจากเวลานั้้�นเป็น็ ต้้นไป (มาตรา ๔๐ วรรคสี่�)
ข้้อสัังเกต
- หากปรากฏแก่ผ่ ู้ไ�้ กล่เ่ กลี่่ย� ว่า่ สิทิ ธิกิ ารนำำ�คดีอี าญามาฟ้อ้ งระงับั ตาม ป.วิอิ าญา ให้ผ้ ู้ไ้� กล่เ่ กลี่่ย� ยุตุ ิิ
การไกล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าททางอาญาและรายงานให้พ้ นักั งานสอบสวนทราบเพื่อ�่ ดำำ�เนินิ การต่อ่ ไป (มาตรา ๖๒)
ยกตัวั อย่า่ งเช่น่ ผู้ไ�้ กล่เ่ กลี่่ย� ได้ร้ ับั แจังั จากคู่่�กรณีวี ่า่ ขอถอนตัวั คู่่�กรณีฝี ่า่ ยหนึ่่ง� ฝ่า่ ยใดตายลง ผู้ไ�้ กล่เ่ กลี่่ย� เห็น็ ว่า่
การไกล่เ่ กลี่่ย� ไม่่เป็็นไปตามความประสงค์ข์ องคู่่�กรณีี คู่่�กรณีีฝ่่ายหนึ่่�งยื่่�นฟ้้องคดีอี าญาต่อ่ ศาล เป็น็ ต้้น
- กรณีกี ระทำ�ำ กรรมเดียี วผิดิ ต่อ่ กฎหมายหลายบท หากความผิดิ ต่อ่ กฎหมายบทหนักั สุดุ สามารถ
ไกล่่เกลี่่ย� ได้้สำ�ำ เร็็จ ให้ถ้ ือื ว่่าสิทิ ธินิ ำำ�คดีอี าญามาฟ้้องในความผิิดบทอื่น�่ ระงับั ไปด้ว้ ย (มาตรา ๖๓)
- หากความผิิดที่่�สามารถไกล่่เกลี่่�ยได้้สำ�ำ เร็็จเป็็นความผิิดบทเบาที่่�สุุด ไม่่เป็็นเหตุุให้้สิิทธิิการนำำ�
คดีีอาญามาฟ้อ้ งในความผิิดที่�ม่ ีโี ทษหนัักสุดุ ระงับั ไป (มาตรา ๖๓)
เงื่�อ่ นไขการยุุติคิ ดีี
(๑) เมื่อ่� คู่่�กรณีไี ด้ป้ ฏิบิ ัตั ิติ ามบันั ทึึกข้อ้ ตกลงตามมาตรา ๕๗ แล้ว้ ให้แ้ จ้ง้ พนักั งานสอบสวนทราบ
เพื่อ�่ จัดั ทำำ�บันั ทึึกการปฏิบิ ัตั ิติ ามข้อ้ ตกลง ส่ง่ ไปให้พ้ นักั งานอัยั การพร้อ้ มด้ว้ ยสำ�ำ นวนการสอบสวนและเอกสาร
ที่�่เกี่ย� วข้้อง เพื่�อ่ พิิจารณาสั่�งยุตุ ิิคดีี (มาตรา ๖๔ วรรคหนึ่่ง� )
(๒) ในกรณีีที่�่มีีการปฏิิบััติิตามบัันทึึกข้้อตกลงไม่่ครบถ้้วน หากผู้�้เสีียหายพอใจในการปฏิิบััติิ
ตามข้อ้ ตกลงที่ไ่� ด้้กระทำำ�ไปแล้้ว ให้ค้ ู่่�กรณีีแจ้้งพนัักงานสอบสวนเพื่อ่� ดำ�ำ เนินิ การตามมาตรา ๖๔ วรรคหนึ่่ง�
(มาตรา ๖๔ วรรคสอง)
(๓) เมื่่�อพนัักงานอัยั การมีีคำำ�สั่่ง� ยุุติิคดี ี สิิทธิกิ ารนำำ�คดีีอาญามาฟ้้องเป็น็ อันั ระงับั
(๔) ตาม (๒) หากผู้เ�้ สียี หายไม่พ่ อใจ ให้ค้ ู่่�กรณีแี จ้ง้ ให้พ้ นักั งานสอบสวนทราบเพื่อ�่ เสนอพนักั งาน
สอบสวนผู้้�มีีอำ�ำ นาจออกคำำ�สั่่�งพิิจารณามีีคำ�ำ สั่่�งดำ�ำ เนินิ คดีีต่อ่ ไป (มาตรา ๖๔ วรรคสอง)
(๕) ถ้้าความปรากฏแก่่พนัักงานสอบสวนว่่าคู่่�กรณีีที่่�เป็็นผู้้�ต้้องหาจงใจไม่่ปฏิิบััติิตามข้้อตกลง
โดยไม่ม่ ีเี หตุุอัันควร ให้พ้ นัักงานสอบสวนผู้้�มีีอำำ�นาจออกคำำ�สั่่�งมีีคำำ�สั่่ง� ดำ�ำ เนินิ คดีีต่่อไป (มาตรา ๖๕)

Police คInู่มvอื eปstฏigิบaัตtiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 59

การทำำ�สำ�ำ นวนการสอบสวนส่่งพนักั งานอัยั การ
(๑) หากเป็น็ ไปตามเงื่อ� นไขของกฎหมายคู่่�กรณีตี กลงกันั ได้ ้ ผู้ไ้� กล่เ่ กลี่่ย� จัดั ทำำ�บันั ทึึกข้อ้ ตกลงไว้เ้ ป็น็
ลายลักั ษณ์อ์ ักั ษรให้ค้ ู่่�กรณีแี ละผู้ไ�้ กล่เ่ กลี่่ย� ลงลายมืือชื่อ่� ไว้แ้ ล้ว้ ให้ผ้ ู้ไ้� กล่เ่ กลี่่ย� ส่ง่ บันั ทึึกข้อ้ ตกลงไปยังั พนักั งาน
สอบสวนตามมาตรา ๕๗ และเข้า้ เงื่อ� นไขตามมาตรา ๖๔ ให้พ้ นักั งานสอบสวนส่ง่ สำำ�นวนการสอบสวนพร้อ้ ม
เอกสาร ไปยังั พนักั งานอัยั การเพื่อ�่ พิจิ ารณาสั่ง� ยุตุ ิคิ ดีี โดยรายงานการสอบสวนให้ท้ ำำ�ความเห็น็ ว่า่ “เห็น็ ควร
สั่�งยุุติิคดีี เนื่่�องจากการไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาททางอาญาเป็็นผลสำำ�เร็็จ โดยคู่่�กรณีีได้้ปฏิิบััติิตามข้้อตกลงหรืือ
พอใจในการปฏิิบััติิตามข้้อตกลงแล้้ว” ตามระเบีียบสำ�ำ นัักงานตำำ�รวจแห่่งชาติิ ว่่าด้้วยหลัักเกณฑ์์ วิิธีีการ
และเงื่อ� นไขการยื่่�นคำำ�ร้อ้ งขอไกล่เ่ กลี่่ย� ข้้อพิิพาททางอาญา การพิิจารณาและระยะเวลาการสั่ง� คำ�ำ ร้อ้ ง และ
กระบวนการไกล่เ่ กลี่่�ยข้อ้ พิิพาททางอาญา พ.ศ.๒๕๖๒ หมวด ๒ ข้้อ ๒๐(๓)
(๒) หากไม่เ่ ป็น็ ไปตามเงื่อ� นไขของกฎหมายคู่่�กรณีตี กลงกันั ไม่ไ่ ด้ห้ รืือมีเี หตุใุ ห้ต้ ้อ้ งยุตุ ิกิ ารไกล่เ่ กลี่่ย�
ข้้อพิิพาทตามมาตรา ๕๘ มาตรา ๕๙ และมาตรา ๖๐ ประกอบมาตรา ๖๔ วรรคสอง การปฏิิบััติิตาม
บัันทึึกข้้อตกลงไม่่ครบถ้้วนและผู้�้เสีียหายไม่่พอใจ หรืือผู้้�ต้้องหาจงใจไม่่ปฏิิบััติิตามข้้อตกลงโดยไม่่มีีเหตุุ
อัันควรและพนัักงานสอบสวนผู้้�มีีอำำ�นาจออกคำ�ำ สั่่�งมีีคำำ�สั่่�งให้้ดำำ�เนิินคดีีต่่อไป ก็็ให้้พนัักงานสอบสวน
ดำ�ำ เนิินการสอบสวนดำ�ำ เนิินคดีีกัับผู้�้ ต้้องหาไปตามยุุติิธรรมกระแสหลัักตามปกติิ เมื่่�อสอบสวนเสร็็จสิ้�น
แล้ว้ ส่ง่ สำำ�นวนการสอบสวนไปยัังพนัักงานอัยั การตามความใน ป.วิิอาญา มาตรา ๑๔๑, ๑๔๒ ต่อ่ ไป

ข้อ้ สัังเกต
- ตามระเบีียบสำ�ำ นัักงานตำ�ำ รวจแห่่งชาติิ ว่่าด้้วยหลัักเกณฑ์์ วิิธีีการ และเงื่�อนไขการยื่�่นคำำ�ร้้อง
ขอไกล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าททางอาญา การพิจิ ารณาและระยะเวลาการสั่ง� คำำ�ร้อ้ งและกระบวนการไกล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าท
ทางอาญา พ.ศ.๒๕๖๒ ตามข้้อ ๒๐ สำ�ำ นวนการสอบสวนอย่่างน้อ้ ยต้้องประกอบด้ว้ ยเอกสาร ดังั ต่่อไปนี้้�
(๑) หนังั สืือส่่งสำ�ำ นวนให้พ้ นัักงานอััยการ
(๒) บัันทึึกปากคำ�ำ ผู้�้เสีียหาย หรืือคำำ�ให้้การผู้้�ต้้องหา ซึ่่�งพนัักงานสอบสวนได้้แจ้้งว่่ามีีสิิทธิิยื่�่น
คำำ�ร้อ้ งขอไกล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าททางอาญา และบันั ทึึกแจ้ง้ สิทิ ธิริ ้อ้ งขอให้ไ้ กล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าททางอาญาตามข้อ้ ๖
วรรคสอง
(๓) รายงานการสอบสวนพร้อ้ มความเห็น็ ของพนักั งานสอบสวนผู้�้ รับั ผิดิ ชอบว่า่ เห็น็ ควรสั่ง� ยุตุ ิคิ ดีี
เนื่�่องจากการไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาททางอาญาเป็็นผลสำำ�เร็็จ โดยคู่่�กรณีีได้้ปฏิิบััติิตามข้้อตกลงหรืือพอใจ
ในการปฏิบิ ััติติ ามข้้อตกลงแล้ว้
(๔) บัันทึึกการปฏิิบััติิตามข้อ้ ตกลงตามข้้อ ๑๘ วรรคหนึ่่ง�
- ตามข้้อ ๒๐(๒) เอกสารที่่�ต้้องส่่งพนัักงานอััยการ ใช้้คำำ�ว่่า “บัันทึึกปากคำำ�ผู้้�เสีียหายหรืือ
คำ�ำ ให้ก้ ารผู้้�ต้อ้ งหา” เห็น็ ได้ว้ ่า่ ในกระบวนการไกล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าททางอาญานั้้น� หากผู้้�ต้อ้ งหายังั ไม่ม่ ีหี มายจับั
หรืือคำำ�สั่่�งของศาล หากก่่อนการแจ้้งข้้อหากัับผู้้�ต้้องหาตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๑๓๔ คู่่�กรณีีมีีการยื่�น่ คำ�ำ ร้้อง
ขอไกล่่เกลี่่�ยข้อ้ พิิพาททางคดีีอาญาตามหลัักเกณฑ์ก์ ฎหมายตาม พ.ร.บ.นี้้� ผลการไกล่่เกลี่่�ยอาจตกลงกันั ได้้
และสามารถปฏิิบััติิตามข้้อตกลงเข้้าเงื่�อนไขการยุุติิคดีีได้้ ก็็ไม่่จำ�ำ ต้้องแจ้้งข้้อหากัับผู้�้ ต้้องหาและไม่่จำ�ำ ต้้อง
ควบคุุมคุุมขััง ผััดฟ้้องฝากขัังผู้้�ต้้องหาแต่่อย่่างใด หากข้้อตกลงของคู่่�กรณีีไม่่เป็็นผลพนัักงานสอบสวนผู้�้ มีี
อำำ�นาจออกคำ�ำ สั่่ง� สามารถมีคี ำำ�สั่่ง� ให้ด้ ำ�ำ เนินิ คดีตี ่อ่ ไปได้ ้ ดังั นั้้น� คดีอี าจจะไม่ม่ ีบี ันั ทึึกคำ�ำ ให้ก้ ารผู้�้ กล่า่ วหาก็ไ็ ด้้
แต่่สำ�ำ หรัับการสอบสวนผู้�้เสีียหายนั้้�น จะต้้องมีีการสอบสวนผู้้�เสีียหายเสมอ เพราะจะได้้มีีหลัักฐานยืืนยััน
ให้้เชื่�่อได้้ว่่าคดีีนี้้�มีีพฤติิการณ์์การกระทำำ�ความผิิดที่่�มีีข้้อหาฐานความผิิดที่่�อยู่ �ในเงื่�อนไขที่�่สามารถไกล่่เกลี่่�ย
ได้ต้ ามกฎหมาย ประกอบกับั พฤติกิ ารณ์ก์ ารกระทำำ�ความผิดิ ไม่ร่ ้า้ ยแรงและไม่ส่ ่ง่ ผลกระทบรุนุ แรงต่อ่ สังั คม
โดยรวม อัันเป็น็ ข้อ้ พิิจารณาของพนัักงานสอบสวนผู้้�มีีอำ�ำ นาจในการพิจิ ารณาสั่ง� ให้ไ้ กล่เ่ กลี่่ย� ข้อ้ พิพิ าท

60 คPoู่มlอื icปeฏบิInตั vิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

- จะเห็็นได้้ว่่าเงื่�อนไขในการยุุติิคดีีนั้้�น ไม่่เพีียงแต่่คู่่�กรณีีตกลงกัันได้้และมีีบัันทึึกข้้อตกลงเป็็น
ลายลัักษณ์์อัักษร ตามมาตรา ๕๗ ประกอบระเบียี บสำำ�นักั งานตำ�ำ รวจแห่ง่ ชาติิ ว่า่ ด้้วยหลัักเกณฑ์ ์ วิธิ ีีการ
และเงื่�อนไขการยื่่�นคำำ�ร้้องขอไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาททางอาญา การพิิจารณาและระยะเวลาการสั่�งคำ�ำ ร้้องและ
กระบวนการไกล่่เกลี่่�ยข้้อพิิพาททางอาญา พ.ศ.๒๕๖๒ ข้้อ ๑๘ เท่่านั้้�น แต่่คู่่�กรณีีได้้ปฏิิบััติิตามบัันทึึก
ข้้อตกลงดังั กล่า่ วแล้้ว ปรากฏตามระเบียี บข้อ้ ๑๙ จึึงจะเป็น็ เงื่อ� นไขในการยุุติคิ ดีี เว้น้ แต่่ผู้�เ้ สียี หายพอใจใน
การปฏิิบััติิตามข้อ้ ตกลงที่่�ได้ก้ ระทำำ�ไปแล้้ว

❖❖❖

Police คInูม่ vอื eปstฏigิบaัตtiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 61

62 คPoูม่ lือicปeฏิบInตั vงิeาsนtiสgอatบioสnวนManual

บทที่�่ 3

ผู้ �เสีียหาย

บุคุ คลใดจะเป็็นผู้�เ้ สียี หายหรืือไม่่ในขั้�นตอนการสอบสวนมีคี วามสำ�ำ คััญเป็น็ อย่่างมาก โดยเฉพาะ
ความผิดิ อันั ยอมความได้ซ้ ึ่ง�่ เป็น็ ความผิดิ ต่อ่ ส่ว่ นตัวั พนักั งานสอบสวนจะมีอี ำ�ำ นาจสอบสวนได้ต้ ้อ้ งมีคี ำ�ำ ร้อ้ งทุกุ ข์์
จากผู้�้เสีียหายเท่่านั้้�น ต่่างจากคดีีความผิิดอาญาแผ่่นดิินซึ่่�งบุุคคลใดสามารถกล่่าวโทษต่่อเจ้้าพนัักงานได้้
ถ้้าพนัักงานสอบสวนฝ่่าฝืืนสอบสวนในคดีีความผิิดต่่อส่่วนตััวโดยไม่่มีีคำำ�ร้้องทุุกข์์ตามระเบีียบ จะถืือว่่า
เป็็นการสอบสวนโดยไม่่ชอบ บุุคคลใดจะเป็็นผู้้�เสีียหายหรืือไม่่จะต้้องพิิจารณาตามประมวลกฎหมาย
วิธิ ีพี ิจิ ารณาความอาญา จะต้อ้ งทำำ�คำ�ำ ร้อ้ งทุกุ ข์ถ์ ููกต้อ้ งตามหลักั เกณฑ์ข์ องกฎหมาย ปรากฏตามแนวคำ�ำ วินิ ิจิ ฉัยั
ของคำ�ำ พิิพากษาศาลฎีีกา ในคดีีความผิิดอัันยอมความได้้กฎหมายยัังได้้กำำ�หนดเรื่่�องอายุุความไว้้เพิ่่�มเติิม
จากอายุุความคดีีอาญา นั่่�นคืืออายุุความร้้องทุุกข์์ พนัักงานสอบสวนจะต้้องตรวจสอบให้้ดีีว่่าคดีียัังอยู่�ใน
อายุคุ วามหรืือไม่่
๑. ผู้้�เสีียหาย
ผู้�้ที่�่ได้้รัับความเสีียหายเนื่�่องจากการกระทำำ�ความผิิดอาญาฐานใดฐานหนึ่่�ง ย่่อมเป็็นผู้�้เสีียหาย
ตามประมวลกฎหมายวิธิ ีีพิจิ ารณาความอาญา มาตรา ๒(๔) รวมทั้้�งบุคุ คลอื่น่� ที่ม่� ีอี ำำ�นาจจัดั การแทนได้ต้ าม
มาตรา ๔, ๕ และ ๖
๒. ประเภทของผู้�เสีียหาย แบ่่งเป็น็ ๒ ประเภท ดัังนี้้�
๑. ผู้�้เสีียหายที่�่แท้้จริงิ หรืือผู้้เ� สียี หายโดยตรง
๒. ผู้�้ มีีอำำ�นาจจััดการแทนผู้้�เสีียหายโดยแท้้จริิง ตามประมวลกฎหมายวิิธีีพิิจารณาความอาญา
มาตรา ๔, ๕ และ ๖
๓. ผู้้�เสีียหายที่แ่� ท้จ้ ริงิ หรืือผู้�เสีียหายโดยตรง
ต้อ้ งเป็น็ บุคุ คลผู้ไ้� ด้ร้ ับั ผลกระทบจากการกระทำำ�ความผิดิ ทางอาญาในฐานนั้้น� โดยตรง ซึ่ง่� ผู้เ้� สียี หาย
ที่�แ่ ท้จ้ ริงิ หรืือผู้เ้� สียี หายโดยตรง ประกอบหลักั เกณฑ์์ ๓ ประการ
๑. มีกี ารกระทำำ�ความผิิดอาญาฐานใดฐานหนึ่่ง� ตามกฎหมาย
๒. เป็น็ ผู้ไ�้ ด้ร้ ับั ความเสียี หายจากการกระทำ�ำ ความผิดิ นั้้น� โดยตรง ไม่ว่ ่า่ กฎหมายนั้้น� มีคี วามประสงค์์
ที่จ่� ะคุ้้�มครองส่ว่ นที่่�เป็น็ เอกชนหรืือส่ว่ นรวม
๒.๑ กฎหมายอาญาที่่�มุ่�งประสงค์์คุ้้�มครองส่่วนที่่�เป็็นเอกชน บุุคคลที่�่ได้้รัับผลกระทบจาก
การกระทำ�ำ ความผิดิ นั้้น� ย่่อมเป็น็ ผู้้เ� สียี หาย
๒.๒ กฎหมายอาญาที่่�มุ่�งประสงค์์คุ้้�มครองส่่วนที่่�เป็็นส่่วนรวม เอกชนก็็ไม่่อาจอ้้างว่่าเป็็น
ผู้้�เสียี หายได้้
๓. บุุคคลนั้้�นเป็็นผู้�้เสีียหายโดยนิิติินััย ผู้�้เสีียหายที่�่แท้้จริิงหรืือผู้�้เสีียหายโดยตรงตาม ข้้อ ๑, ๒
ดัังกล่า่ วข้้างต้น้ จะต้อ้ งไม่่มีีส่ว่ นในการกระทำำ�ความผิดิ ไม่่เป็น็ ผู้้ใ� ช้้ หรืือผู้้�สนัับสนุุน หรืือรู้้เ� ห็น็ ในการกระทำำ�
ความผิิดหรืือมีีส่่วนในกระทำ�ำ การอัันมีีวััตถุุประสงค์์ผิิดต่่อกฎหมายนั้้�นด้้วย มีีข้้อสัังเกตว่่า คำำ�ว่่าผู้�้เสีียหาย
โดยนิิติินััยนี้้� มิิได้้มีีบััญญััติิไว้้ใน ป.วิิอาญา โดยตรง หากแต่่เป็็นแนวทางคำำ�พิิพากษาศาลฎีีกา ซึ่�่งนำ�ำ หลััก
กฎหมายทั่่ว� ไป “ผู้ท้� ี่่�มาขอพึ่่�งบารมีีแห่่งความยุตุ ิธิ รรมต้อ้ งมาด้้วยมืืออันั บริสิ ุุทธิ์์”� ตามตััวอย่่าง ดัังต่่อไปนี้้�

Police คInมู่ vอื eปstฏigบิ aัตtiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 63

๓.๑ ไม่ม่ ีสี ่ว่ นในการกระทำ�ำ ความผิดิ เสียี เอง เช่น่ สมัคั รใจเข้า้ วิวิ าททำำ�ร้า้ ยกันั และกันั เป็น็ ต้น้
๓.๒ ไม่่ยิินยอมให้้มีีการกระทำ�ำ ความผิิดต่่อตน เช่่น หญิิงยิินยอมให้้ผู้้�อื่�นทำำ�ให้้ตนแท้้งลููก
เป็น็ ต้้น
๓.๓ ไม่่มีีส่่วนร่่วมในการก่่อให้้เกิิดกระทำ�ำ ความผิิดและตนได้้รัับความเสีียหายเอง แต่่หาก
กรณีีถููกหลอกให้้หลงเชื่�่อเท่า่ กัับว่่าตกเป็็นผู้้�เสีียหายโดยนิติ ิินััย (ฎ.๓๓๕/๒๕๖๓)
ทั้้�งนี้้� ศาสตราจารย์์คนึึง ฦาไชย มีีความเห็็นในเรื่�่องหลัักผู้้�เสีียหายโดยนิิติินััย ซึ่�่งนำำ�สุุภาษิิต
“ผู้�้ มาขอพึ่่ง� บารมีแี ห่ง่ ความยุตุ ิธิ รรมต้อ้ งมาด้ว้ ยมืืออันั บริสิ ุทุ ธิ์์”� มาใช้ใ้ นคดีอี าญานั้้น� มีคี วามผิดิ พลาดในหลักั การ
โดยการพิจิ ารณาเรื่อ่� งผู้เ้� สียี หายโดยนิติ ินิ ัยั ได้มุ้่�งเน้น้ ไปที่ต่� ัวั บุคุ คลซึ่ง�่ มีขี ้อ้ บกพร่อ่ งในเรื่อ�่ งความบริสิ ุทุ ธิ์์� หาได้้
เกี่�ยวกัับเรื่่�อง “ความเสีียหาย” อัันเกิิดจากการกระทำ�ำ ความผิิดฐานใดฐานหนึ่่�งแต่่อย่่างใด ความเสีียหาย
ที่เ�่ กิดิ ขึ้น้� ในความผิดิ แต่ล่ ะฐานเกี่ย� วข้อ้ งกับั เรื่อ�่ งคุณุ ธรรมทางกฎหมาย หรืือสิ่ง� ที่ก่� ฎหมายต้อ้ งการคุ้้�มครอง เช่น่
เรื่�อ่ งการยิินยอมให้้ทำำ�แท้ง้ กฎหมายคุ้้�มครองชีีวิิตในครรภ์์ ดัังนั้้น� การยินิ ยอมให้ท้ ำ�ำ แท้้งไม่ท่ ำำ�ให้ค้ ุุณธรรม
ทางกฎหมายเรื่อ่� งชีวี ิติ ในครรภ์ม์ ารดาได้ร้ ับั ความคุ้้�มครอง เป็น็ ต้น้ และมีคี วามเห็น็ ว่า่ สุภุ าษิติ ที่ว่� ่า่ “ผู้ท�้ ี่จ�่ ะมา
พึ่่�งบารมีีแห่่งความยุุติิธรรมต้้องมาด้้วยมืือบริิสุุทธิ์์�” นั้้�น ไม่่ควรนำ�ำ มาใช้้ในคดีีแต่่อย่่างใด แต่่ควรนำำ�ไปใช้้
ในคดีแี พ่่งเท่า่ นั้้น�
อย่่างไรก็็ดีี ปััจจุุบัันศาลฎีีกาได้้นำำ�แนวคำ�ำ วิินิิจฉััยเรื่่�อง ผู้้�เสีียหายโดยนิิติินััย มาใช้้ในคดีีอาญา
ดัังนั้้�น ในการพิิจารณาเรื่�่องคำ�ำ ร้้องทุุกข์์ในคดีีความผิิดต่่อส่่วนตััว จะต้้องพิิจารณาว่่าผู้้�มาร้้องทุุกข์์เป็็น
ผู้้�เสียี หายโดยนิิตินิ ัยั หรืือไม่่ด้ว้ ย
๔. ผลของการไม่่เป็็นผู้�เสีียหายโดยนิติ ิินัยั แยกออกเป็็น ๒ กรณีี ได้้แก่่
๑. กรณีเี ป็น็ ความผิดิ อันั ยอมความได้้ บุคุ คลที่ไ�่ ด้ร้ ับั ความเสียี หายย่อ่ มหมดสิทิ ธิใิ นการดำำ�เนินิ คดีี
ไม่่ว่่าจะเป็น็ การร้อ้ งทุกุ ข์์ การฟ้้องคดี ี การขอเข้้าเป็น็ โจทก์ร์ ่่วม การอุทุ ธรณ์์ ฎีกี าและมีผี ลให้บ้ ุุคคลตาม
ประมวลกฎหมายวิธิ ีีพิจิ ารณาความอาญา มาตรา ๕ ไม่่มีอี ำ�ำ นาจจัดั การแทนผู้้เ� สีียหายด้้วย
๒. กรณีีความผิิดอาญาแผ่่นดิินการที่�่บุุคคลที่่�ได้้รัับความเสีียหายในคดีีความผิิดอาญาแผ่่นดิิน
ไม่่เป็็นผู้�้เสีียหายโดยนิิติินััย ส่่งผลเพีียงทำำ�ให้้ไม่่สามารถเป็็นโจทก์์ฟ้้องคดีีอาญา หรืือเข้้าร่่วมเป็็นโจทก์์กัับ
พนักั งานอัยั การได้้ แต่ก่ ารร้อ้ งทุกุ ข์ด์ ังั กล่า่ วจะถือื เป็น็ คำ�ำ กล่า่ วโทษตามประมวลกฎหมายวิธิ ีพี ิจิ ารณาความ
อาญา มาตรา ๑๒๗ ซึ่�ง่ ทำ�ำ ให้พ้ นัักงานสอบสวนมีีอำำ�นาจสอบสวนในคดีคี วามผิิดอาญาแผ่่นดินิ ได้้
กรณีคี วามเสียี หายทางแพ่ง่ ผู้เ�้ สียี หายที่ม่� ีสี ่ว่ นกระทำ�ำ ความผิดิ ด้ว้ ย แม้ไ้ ม่ใ่ ช่ผ่ ู้เ้� สียี หายในทางนิติ ินิ ัยั
ในคดีอี าญาก็ต็ าม แต่เ่ ป็น็ ผู้เ�้ สียี หายในทางแพ่ง่ จึึงสามารถยื่น่� คำ�ำ ร้อ้ งเรียี กค่า่ เสียี หายทางแพ่ง่ มาในคดีอี าญา
ตามประมวลกฎหมายวิธิ ีีพิิจารณาความอาญา มาตรา ๔๔/๑ ได้้ (ฎ.๕๔๐๐/๒๕๖๐ (ประชุุมใหญ่่))
๕. ผู้้�เสีียหายต้อ้ งเป็็นบุคุ คล
ผู้เ�้ สียี หายต้อ้ งเป็น็ บุคุ คลตามกฎหมาย หากไม่ม่ ีฐี านะเป็น็ บุคุ คลตามกฎหมายย่อ่ มไม่ส่ ามารถเป็น็
ผู้้เ� สียี หายในคดีีอาญาได้ ้ ตามกฎหมายมีีบุุคคล ๒ ประเภท
๑. บุุคคลธรรมดา เป็็นไปตามประมวลกฎหมายแพ่่งและพาณิิชย์์ มาตรา ๑๕ สถานภาพของ
บุคุ คลเริ่ม� เมื่อ�่ คลอดแล้้วอยู่�รอดเป็น็ ทารก และสิ้�นสุดุ ลงเมื่่อ� ตาย ดัังนั้้�น ในทางอาญาแล้้วขณะเกิิดเหตุทุ ี่ม�่ ีี
การกระทำ�ำ ความผิิดผู้้�เสีียหายบุุคคลธรรมดาต้้องมีีสภาพเป็็นบุุคคล ซึ่�่งอาจมีีความแตกต่่างจากทางแพ่่ง
กล่า่ วคืือทารกในครรภ์์มารดาหากเกิดิ ภายใน ๓๑๐ วันั อาจมีีสิิทธิไิ ด้้รับั มรดกจากบิิดาผู้�้ ตายได้้
๒. นิติ ิบิ ุคุ คล การมีสี ถานภาพบุคุ คลย่อ่ มเป็น็ ไปตามประมวลกฎหมายแพ่ง่ และพาณิชิ ย์ ์ มาตรา ๖๕
และมาตรา ๑๒๔๙ จะมีขี ึ้น้� ได้ก้ ็แ็ ต่ด่ ้ว้ ยอาศัยั อำำ�นาจแห่ง่ ประมวลกฎหมายแพ่ง่ และพาณิชิ ย์ห์ รืือกฎหมายอื่น่�

64 Pคoู่มlือicปeฏิบInัตvิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

ห้า้ งหุ้�นส่่วนก็ด็ ี ี บริิษััทก็ด็ ีี แม้้จะได้เ้ ลิิกกัันแล้ว้ ก็็ให้พ้ ึึงถืือว่่ายัังคงตั้�งอยู่่�ตราบเท่า่ เวลาที่่จ� ำ�ำ เป็น็ เพื่่อ� การชำำ�ระ
บัญั ชีี และจะต้อ้ งมีผี ู้แ�้ ทนทำำ�การแทนนิติ ิบิ ุคุ คลตามความในประมวลกฎหมายแพ่ง่ และพาณิชิ ย์์ มาตรา ๗๐
และเมื่�่อเลิิกนิิติิบุุคคลหน้้าที่�่ต่่าง ๆ ย่่อมตกเป็็นของผู้้�ชำ�ำ ระบััญชีีตามประมวลกฎหมายแพ่่งและพาณิิชย์์
มาตรา ๑๒๕๑ และ ๑๒๕๙ นิติ ิบิ ุคุ คลตามประมวลกฎหมายแพ่ง่ และพาณิชิ ย์์ ได้แ้ ก่ ่ มููลนิธิ ิ ิ ห้า้ งหุ้�นส่ว่ นสามัญั
นิิติบิ ุคุ คล ห้้างหุ้�นส่ว่ นจำ�ำ กััด บริษิ ัทั จำำ�กััด ส่ว่ นนิติ ิิบุคุ คลตามกฎหมายอื่�น่ นั้้น� ขึ้น�้ อยู่่�กับั ว่่ามีีบทบััญญััติิของ
กฎหมาย ที่ก่� ำ�ำ หนดให้อ้ งค์ก์ รหรืือคณะบุคุ คลใดเป็น็ นิติ ิบิ ุคุ คล เช่น่ กระทรวง ทบวง กรมต่า่ ง ๆ เป็น็ นิติ ิบิ ุคุ คล
ตามพระราชบััญญัตั ิริ ะเบีียบบริิหารราชการแผ่น่ ดิิน พ.ศ.๒๕๓๔ การไฟฟ้า้ ฝ่า่ ยผลิิต องค์์การขนส่่งมวลชน
องค์์การสะพานปลา เหล่่านี้้�เป็็นนิิติบิ ุุคคลที่่�มีกี ฎหมายอื่น�่ นั้้น� ๆ บัญั ญััติใิ ห้เ้ ป็็นนิติ ิบิ ุคุ คล
อย่่างไรก็็ดีี นิิติิบุุคคลเป็็นเพีียงบุุคคลที่�่กฎหมายสมมุุติิขึ้้�นมา ไม่่มีีสภาพเป็็นบุุคคลที่่�แท้้จริิง
การแสดงออกของนิติ ิบิ ุคุ คลจึึงจะต้อ้ งกระทำำ�โดยบุคุ คลธรรมดาในฐานะผู้�้ มีอี ำำ�นาจจัดั การแทนตามกฎหมาย
ได้้แก่ ่ ผู้�้ จัดั การ และผู้�แ้ ทนอื่น�่ ๆ ยกตััวอย่า่ งเช่น่ ผู้�้ มีีอำ�ำ นาจฟ้อ้ งคดีีอาญาแทนเทศบาลคืือนายกเทศมนตรีี
จะมอบอำ�ำ นาจให้้สมุุห์์บัญั ชีเี ป็น็ โจทก์์แทนไม่ไ่ ด้้ (ฎน.๖๗๓), ผู้้�จัดั การของโจทก์ร์ ่่วมซึ่�่งเป็็นนิิติบิ ุคุ คลย่อ่ มมีี
อำ�ำ นาจร้้องทุุกข์์หรืือฟ้้องคดีีอาญาด้้วยตนเอง หรืือมอบอำำ�นาจให้้บุุคคลอื่�่นกระทำ�ำ แทนได้้ (ฎน.๑๖๖๗),
ในกรณีผี ู้แ�้ ทนนิติ ิบิ ุคุ คลเป็น็ ผู้้�กระทำำ�ความผิดิ ต่อ่ นิติ ิบิ ุคุ คลเสียี เอง บุคุ คลอื่น่� ซึ่ง�่ เสียี หายอาจเป็น็ ผู้เ้� สียี หายได้้
กรรมการยัักยอกทรััพย์์ของบริิษััท ผู้้�ถืือหุ้�นเป็็นผู้้�เสีียหายฟ้้องกรรมการได้้ (ฎน.๑๕๓๗), ผู้้�จััดการคนเดิิม
ฟ้้องคดีีไว้้แล้้ว ต่่อมาบริิษััทเปลี่่�ยนผู้�้ มีีอำ�ำ นาจจััดการแทน สิิทธิิของผู้�้ จััดการผู้้�ได้้ยื่�่นฟ้้องคดีีย่่อมสิ้้�นสุุดลง
ผู้แ�้ ทนคนใหม่่ย่อ่ มขอถอนฟ้้องคดีนี ั้้�นได้้ (ฎน.๑๔๖๖)
๖. ผู้้�มีีอำำ�นาจจัดั การแทนผู้�เสีียหาย
ปรากฏตามประมวลกฎหมายวิิธีีพิิจารณาความอาญา มาตรา ๓ บุุคคลดัังระบุุในมาตรา ๔, ๕
และ ๖ มีีอำ�ำ นาจจัดั การต่อ่ ไปนี้้แ� ทนผู้้�เสีียหายตามเงื่�อนไขที่่บ� ัญั ญััติิไว้ใ้ นมาตรานั้้�น ๆ
(๑) ร้้องทุุกข์์
(๒) เป็น็ โจทก์ฟ์ ้อ้ งคดีีอาญา หรืือเข้า้ ร่ว่ มเป็น็ โจทก์ก์ ับั พนักั งานอัยั การ
(๓) เป็็นโจทก์์ฟ้้องคดีีแพ่่งที่่เ� กี่�ยวเนื่�่องกับั คดีอี าญา
(๔) ถอนฟ้อ้ งคดีอี าญาหรืือคดีแี พ่ง่ ที่เ่� กี่ย� วเนื่�อ่ งกับั คดีีอาญา
(๕) ยอมความในคดีีความผิิดต่่อส่่วนตััว
๖.๑ อำำ�นาจจััดการแทนหญิิงมีีสามีี ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๔
ในคดีอี าญาซึ่ง�่ ผู้เ้� สียี หายเป็น็ หญิงิ มีสี ามีี หญิงิ นั้้น� มีสี ิทิ ธิฟิ ้อ้ งคดีไี ด้เ้ องโดยมิติ ้อ้ งได้ร้ ับั อนุญุ าต
ของสามีกี ่อ่ น และภายใต้บ้ ังั คับั แห่ง่ มาตรา ๕(๒) สามีมี ีสี ิทิ ธิฟิ ้อ้ งคดีอี าญาแทนภริยิ า ได้ต้ ่อ่ เมื่อ่� ได้ร้ ับั อนุญุ าต
โดยชััดแจ้้งจากภริยิ า ซึ่่�งมีีข้้อสังั เกตดังั นี้้�
๑. สามีภี ริยิ าตามมาตรา ๔ ต้อ้ งเป็น็ สามีภี ริยิ าที่จ�่ ดทะเบียี นสมรสหรืือเป็น็ สามีภี ริยิ าที่ช่� อบ
ด้ว้ ยกฎหมาย
๒. ภริิยามีีอำำ�นาจฟ้้องคดีีอาญาได้้เอง โดยมิิต้้องได้้รัับอนุุญาตจากสามีีก่่อนแม้้ว่่าหญิิง
มีีสามีนี ั้้น� จะมีอี ายุุยัังไม่่ครบ ๒๐ ปีีบริบิ ููรณ์ก์ ็ต็ าม
๓. สามีีมีีสิิทธิิฟ้้องคดีีอาญาแทนภริิยาได้้ หากได้้รัับอนุุญาตโดยชััดแจ้้งจากภริิยา
โดยมิิได้้กำ�ำ หนดรููปแบบการอนุุญาตไว้้ว่่าต้้องทำ�ำ เป็็นหนัังสืือหรืือมีีหลัักฐานเป็็นหนัังสืือแต่่อย่่างใด ดัังนั้้�น
หากได้ร้ ัับอนุญุ าตโดยวาจาก็็มีสี ิิทธิฟิ ้้องคดีีแทนภริยิ าได้้
๔. หญิิงมีีสามีีไม่่มีีสิิทธิิฟ้้องคดีีอาญาแทนสามีีได้้ จะฟ้้องแทนได้้สามีีต้้องทำ�ำ เป็็นหนัังสืือ
มอบอำ�ำ นาจให้ภ้ ริิยาฟ้อ้ งคดีเี ท่่านั้้�น

Police คIn่มู vอื eปstฏigิบaตั tiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 65

๕. มููลความผิิดอาญาจะต้อ้ งเกิิดขึ้้�นในระหว่่างที่เ�่ ป็น็ สามีีภริิยากันั ด้้วย ถ้า้ ความผิิดเกิิดขึ้�้น
ก่อ่ นในขณะที่ย�่ ังั ไม่ไ่ ด้เ้ ป็น็ สามีภี ริยิ ากันั ต่อ่ มาภายหลังั ได้ส้ มรสกันั ภริยิ าจะอนุญุ าตให้ส้ ามีฟี ้อ้ งคดีแี ทนตาม
มาตรานี้้�ไม่่ได้้ ภริิยาต้้องฟ้อ้ งเอง เป็็นไปตามหลักั ที่�ว่ ่่าสิทิ ธิิฟ้้องคดีีอาญาเป็็นสิทิ ธิเิ ฉพาะตััว
๖.๒ ผู้้�มีีอำำ�นาจจััดการแทนผู้�เสีียหายโดยตรงตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๕
ผู้�้ มีีอำ�ำ นาจจััดการแทนผู้้เ� สีียหายดังั กล่่าวนี้้� แบ่ง่ เป็็น ๓ กรณี ี ตามที่ป�่ รากฏตาม ป.วิอิ าญา
มาตรา ๕(๑) มาตรา ๕(๒) และมาตรา ๕(๓)
๑) ตาม มาตรา ๕(๑) เป็น็ กรณีีบุคุ คลผู้้�มีีอำ�ำ นาจจัดั การแทนผู้�เยาว์แ์ ละผู้�ไร้ค้ วามสามารถ
ผู้�แทนโดยชอบธรรมของผู้�เยาว์์ ได้้แก่่ บิิดามารดา ผู้้�ปกครอง หรืือผู้�้ รับั บุตุ รบุญุ ธรรม มีีข้อ้ สังั เกต ดัังนี้้�
กรณีีที่�่ผู้�้เสีียหายโดยตรงเป็็นผู้�้เยาว์์ กฎหมายกำำ�หนดให้้ผู้้�แทนโดยชอบธรรมเป็็นผู้�้ มีี
อำำ�นาจจััดการแทน ซึ่�่งการเป็็นผู้�้แทนโดยชอบธรรมต้้องพิิจารณาตามประมวลกฎหมายแพ่่งและพาณิิชย์์
หมายถึึงบุุคคลดัังต่อ่ ไปนี้้�
(๑) บิิดามารดาผู้้�ใช้้อำ�ำ นาจปกครองบุุตร ตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๕๖๙ ประกอบ
มาตรา ๑๕๖๖ ส่ว่ นกรณีบี ิดิ าไม่ช่ อบด้ว้ ยกฎหมาย โดยหลักั ไม่ม่ ีอี ำำ�นาจจัดั การแทนผู้เ้� ยาว์ต์ าม มาตรา ๕(๑)
จึึงไม่่มีอี ำ�ำ นาจในการร้อ้ งทุุกข์์ เป็็นโจทก์์ฟ้อ้ งคดีีอาญาถอนฟ้อ้ งหรืือยอมความในคดีีความผิดิ ต่่อส่ว่ นตัวั
(๒) ผู้แ�้ ทนโดยชอบธรรมที่ศ�่ าลตั้ง� กรณีผี ู้เ้� ยาว์ไ์ ม่ม่ ีบี ิดิ ามารดาหรืือมีแี ต่ถ่ ููกถอนอำำ�นาจ
ปกครอง ตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๕๘๕
(๓) ผู้้�รัับบุุตรบุุญธรรมเป็็นผู้�้แทนโดยชอบธรรมของบุุตรบุุญธรรม ตาม ป.พ.พ.
มาตรา ๑๕๙๘/๒๘ มีขี ้อ้ สังั เกตว่า่ เมื่อ่� มีกี ารรับั บุตุ รบุญุ ธรรม บิดิ ามารดาที่แ�่ ท้จ้ ริงิ ย่อ่ มหมดอำ�ำ นาจปกครอง
ทันั ที ี โดยผู้แ้� ทนโดยชอบธรรมของผู้เ�้ ยาว์ท์ ี่เ�่ ป็น็ บุตุ รบุญุ ธรรมคืือ ผู้ท้� ี่จ�่ ดทะเบียี นรับั ผู้เ้� ยาว์เ์ ป็น็ บุตุ รบุญุ ธรรม
(๔) ผู้แ�้ ทนโดยชอบธรรมมีอี ำำ�นาจจัดั การแทนผู้เ้� ยาว์ใ์ นความผิดิ ซึ่ง่� ได้ก้ ระทำ�ำ ต่อ่ ผู้เ้� ยาว์์
ผู้้เ� ยาว์ฟ์ ้อ้ งคดีเี องไม่่ได้้ แม้จ้ ะได้ร้ ับั ความยิินยอมจากผู้แ�้ ทนโดยชอบธรรมก็็ตาม (ฎ.๕๖๓/๒๕๑๘)
(๕) แต่่ผู้�้เยาว์์ซึ่่�งเป็็นผู้้�เสีียหายสามารถร้้องทุุกข์์ต่่อพนัักงานสอบสวนได้้ โดยไม่่ต้้อง
ให้้ผู้้�แทนโดยชอบธรรมจััดการแทน (ฎ.๒๑๔/๒๔๙๔, ฎ.๑๙๘๒/๒๔๙๔, ฎ.๑๖๔๑/๒๕๑๔) และผู้้�เยาว์์
ยังั สามารถกล่า่ วโทษต่่อพนัักงานสอบสวนได้อ้ ีีกด้้วย
(๖) ในกรณีีผู้้�เยาว์์ร้้องทุุกข์์ในความผิิดต่่อส่่วนตััวไว้้แล้้ว ผู้้�แทนโดยชอบธรรมจะถอน
คำ�ำ ร้้องทุุกข์์ให้ข้ ัดั กัับความประสงค์์ของผู้้�เยาว์์ไม่ไ่ ด้้ (ฎ.๒๑๔/๒๔๙๔ ป.)
๒) ตามมาตรา ๕(๒) เป็็นกรณีีบุุคคลผู้้�มีีอำำ�นาจจััดการแทนผู้�เสีียหายซึ่�่งถููกทำ�ำ ร้้าย
ถึึงตายหรืือบาดเจ็็บจนไม่ส่ ามารถจะจััดการเองได้้
ผู้�้เสีียหายในมาตรา ๕(๒) นี้้�หมายถึึงผู้้�เสีียหายโดยตรงทุุกคน ทุุกเพศ ทุุกวััย ไม่่ว่่า
จะเป็น็ บุุคคลทั่่�ว ๆ ไป หญิิงมีสี ามี ี ผู้้เ� ยาว์์ หรืือผู้ไ�้ ร้้ความสามารถก็็ตาม หากว่่าบุุคคลเหล่่านี้้�ถููกทำ�ำ ร้า้ ยถึึง
ตายหรืือบาดเจ็บ็ จนไม่่สามารถจะจัดั การเองได้ ้ กฎหมายก็ก็ ำำ�หนดให้้บุุพการี ี ผู้�้ สืืบสัันดาน สามีีหรืือภริิยา
เป็น็ ผู้�้ มีอี ำำ�นาจจััดการแทนผู้้�เสียี หายโดยตรงได้้ ผู้้�มีอี ำ�ำ นาจจัดั การแทนในกรณีีนี้้� ได้แ้ ก่่
(๑) ผู้บ�้ ุุพการีี ได้้แก่ ่ บิิดา มารดา ปู่่� ย่า่ ตา ยาย ทวด ของผู้้เ� สียี หาย
(๒) ผู้�้ สืืบสัันดาน ได้้แก่่ ลููก หลาน เหลน ลื้้�อ ของผู้เ�้ สียี หาย
(๓) สามีีหรืือภริยิ าของผู้้เ� สีียหาย

ตัวั อย่่างคำ�ำ พิิพากษาฎีีกา
- บุุพการีีตามมาตรา ๕(๒) หมายถึึง บุุพการีีตามความเป็็นจริิง (ฎ.๑๓๘๔/๒๕๑๖ ป.) บิิดาที่�่
ไม่ไ่ ด้จ้ ดทะเบียี นรับั รองบุตุ รเป็น็ บุพุ การีตี ามความเป็น็ จริงิ เป็น็ ผู้�้ มีอี ำ�ำ นาจจัดั การแทนผู้เ้� สียี หายซึ่ง่� ถููกทำ�ำ ร้า้ ย

66 Pคoูม่ lือicปeฏิบInตั vิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

ถึึงตายหรืือบาดเจ็บ็ จนไม่ส่ ามารถจัดั การเองได้ ้ ผู้�้ รับั บุตุ รบุญุ ธรรมไม่ใ่ ช่บ่ ุพุ การีตี ามความเป็น็ จริงิ ไม่ม่ ีอี ำ�ำ นาจ
จัดั การแทนดัังกล่่าว
- ผู้้�สืืบสันั ดานตามมาตรา ๕(๒) ถืือตามความเป็น็ จริิง (ฎ.๒๖๖๔/๒๕๒๗)
- สามีีภริิยาตามมาตรา ๕(๒) ต้อ้ งเป็็นสามีีภริิยาโดยชอบด้้วยกฎหมาย
- เมื่่�อผู้้�เสียี หายที่่แ� ท้จ้ ริิงไม่่เป็็นผู้�้เสียี หายโดยนิิติินััย ผู้�บ้ ุุพการี ี ผู้�้ สืืบสัันดาน สามีีหรืือภริิยาก็็ไม่ม่ ีี
อำำ�นาจจััดการแทน (ฎ.๔๔๖๑/๒๕๓๙, ฎ.๔๕๒๖/๒๕๔๖) ยกตััวอย่่างเช่่น ผู้้�เสีียหายที่่�แท้้จริิงถููกทำำ�ร้้าย
ร่า่ งกาย ได้ร้ ับั อันั ตรายสาหัสั ไม่ส่ ามารถจัดั การเองได้้ แต่ข่ ้อ้ เท็จ็ จริงิ ปรากฏว่า่ ได้ร้ ับั บาดเจ็บ็ จากการสมัคั รใจ
เข้า้ วิวิ าท ไม่่เป็น็ ผู้้เ� สีียหายโดยนิิตินิ ัยั เช่่นนี้้ � ผู้้�บุพุ การี ี ผู้้�สืืบสันั ดาน สามีหี รืือภริิยา ไม่ม่ ีอี ำ�ำ นาจจััดการแทน
ไม่ส่ ามารถเป็น็ โจทก์ฟ์ ้อ้ งได้้ แต่เ่ นื่อ�่ งจากความผิดิ ดังั กล่า่ วเป็น็ ความผิดิ อาญาแผ่น่ ดินิ บุคุ คลใดก็ต็ ามสามารถ
กล่่าวโทษต่อ่ พนักั งานสอบสวนให้้ดำำ�เนิินคดีีอาญาผู้�้ กระทำ�ำ ผิดิ ฐานทำ�ำ ร้า้ ยร่า่ งกายได้้
- การจััดการแทนตามมาตรา ๕(๒) ผู้้�จััดการแทนจะต้้องพิิสููจน์์ได้้ว่่าผู้เ�้ สีียหายตายไปแล้้ว หรืือ
บาดเจ็บ็ จนไม่่สามารถจะจัดั การเองได้้
- โจทก์ม์ ิไิ ด้จ้ ดทะเบียี นสมรสกับั มารดาผู้�้ ตาย แต่เ่ ป็น็ บิดิ าของผู้�้ ตายตามความเป็น็ จริงิ เมื่อ�่ ผู้�้ ตาย
ถููกทำ�ำ ร้้ายถึึงตาย โจทก์ย์ ่่อมมีีอำ�ำ นาจฟ้้องคดีแี ทนผู้้�ตายได้้ (ฎ.๑๓๘๔/๒๕๑๖)
- โจทก์แ์ ละจำำ�เลยต่า่ งสมัคั รใจเข้า้ วิวิ าททำำ�ร้า้ ยกันั และกันั จึึงไม่ใ่ ช่ผ่ ู้เ�้ สียี หายตามกฎหมายและหาก
โจทก์ต์ าย ภริยิ าโจทก์ก์ ็ไ็ ม่่ใช่ผ่ ู้้�เสียี หาย ไม่่มีีอำ�ำ นาจจััดการแทนตามมาตรา ๕(๒) (ฎ.๒๒๓-๒๒๔/๒๕๑๓)
๓) ตามมาตรา ๕(๓) บุุคคลผู้้�มีีอำำ�นาจจััดการแทนนิติ ิิบุคุ คล
เป็็นกรณีีที่่�ต้้องพิิจารณาก่่อนว่่าองค์์กรหรืือคณะบุุคคลใดจะเป็็นนิิติิบุุคคลหรืือ
ไม่่ต้้องก่่อตั้�งขึ้�้นก็็แต่่ด้้วยอาศััยอำ�ำ นาจตามประมวลกฎหมายแพ่่งและพาณิิชย์์หรืือกฎหมายอื่�่น นิิติิบุุคคล
จะดำ�ำ เนิินกิิจการด้้วยตนเองไม่่ได้้เนื่�่องจากเป็็นบุุคคลที่่�กฎหมายสมมุุติิขึ้�้น จึึงต้้องมีีผู้้�แทนทำำ�การแทน
นิติ ิบิ ุคุ คลนั้้�น ดังั นี้้�
๑) นิติ ิบิ ุคุ คลไม่ว่ ่า่ จะเป็น็ นิติ ิบิ ุคุ คลตามประมวลกฎหมายแพ่ง่ และพาณิชิ ย์์ เช่น่ สมาคม
มููลนิิธิิ ห้า้ งหุ้�นส่่วนสามัญั นิิติบิ ุุคคล ห้้างหุ้�นส่่วนจำำ�กััด หรืือบริิษัทั จำ�ำ กััด หรืือเป็น็ นิิติิบุุคคลตามกฎหมายอื่่น�
เช่น่ กระทรวง ทบวง กรม หรืือองค์์กรรัฐั วิสิ าหกิิจต่่าง ๆ ย่อ่ มเป็น็ บุคุ คลที่อ�่ าจได้้รัับความเสีียหาย
๒) ความประสงค์์ของนิิติิบุุคคลย่่อมแสดงออกโดยผู้้�แทนของนิิติิบุุคคล แต่่ต้้องอยู่�
ภายใต้้วัตั ถุทุ ี่�่ประสงค์์ของนิติ ิิบุคุ คลที่่ไ� ด้้จดทะเบีียนไว้้
ตัวั อย่่างคำ�ำ พิพิ ากษาฎีีกา
- บุุคคลอื่่�นใดที่่�มิิได้้มีีฐานะเป็็นผู้�้ จััดการหรืือผู้�้แทนอื่่�นๆ ของนิิติิบุุคคล ย่่อมไม่่มีี
อำำ�นาจจััดการแทนนิิติบิ ุุคคล ซึ่่�งเป็็นผู้้เ� สียี หายได้้ (ฎ.๓๘๓๑/๒๕๓๒)
- การร้้องทุุกข์์มิิใช่่การทำ�ำ นิิติิกรรม แต่่การมอบอำ�ำ นาจให้้ไปร้้องทุุกข์์โจทก์์ต้้อง
ทำำ�ให้้ถููกต้้องตามข้้อบัังคัับของบริิษััทของโจทก์์ที่�่ได้้จดทะเบีียนไว้้ (ฎ.๑๕๙๐/๒๕๓๐) กล่่าวคืือ
จะต้้องเป็็นการมอบอำำ�นาจโดยมีีการกระทำำ�อัันเป็็นการผููกพัันนิิติิบุุคคลนั้้�น ยกตััวอย่่างเช่่น ข้อ้ บัังคัับของ
บริิษัทั ระบุุว่่า การกระทำำ�อัันเป็็นการผููกพัันนิติ ิบิ ุคุ คลนั้้�น คืือ กรรมการสองคนลงลายมืือชื่อ�่ ร่่วมกันั พร้อ้ ม
ประทัับตราสำ�ำ คััญของบริิษััท ในส่ว่ นของผู้้�มอบอำ�ำ นาจจะต้อ้ งมีกี รรมการสองคนลงลายมืือชื่่�อ และจะต้้อง
ประทัับตราสำ�ำ คัญั ของบริิษัทั ด้้วย จึึงจะเป็็นการมอบอำ�ำ นาจที่�่ผููกพัันบริษิ ััท เป็น็ ต้้น
- ผู้�้ จััดการนิิติิบุุคคลเป็็นผู้�้ กระทำำ�ผิิดเสีียเอง ผู้้�เป็็นหุ้�นส่่วนหรืือผู้�้ถืือหุ้�นได้้รัับ
ความเสียี หาย และมีีสิทิ ธิฟิ ้อ้ งคดีีอาญาได้้ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๒๘(๒), ๒(๔) (ฎ.๑๖๘๐/๒๕๒๐)
- ผู้้�จัดั การหรืือผู้แ�้ ทนอื่น่� ๆ ของนิติ ิบิ ุคุ คลมีอี ำำ�นาจจัดั การแทนนิติ ิบิ ุคุ คลในความผิดิ
อาญาที่ก�่ ระทำำ�ลงแก่่นิิติิบุุคคลนั้้น�

Police คInู่มvือeปstฏigิบaตั tiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 67

- หุ้�นส่ว่ นที่ไ่� ม่ใ่ ช่ผ่ ู้้�จัดั การหรืือผู้แ�้ ทนของห้า้ งหุ้�นส่ว่ นจำ�ำ กัดั ซึ่ง�่ เป็น็ นิติ ิบิ ุคุ คล ย่อ่ มไม่ม่ ีี
อำ�ำ นาจร้้องทุุกข์์แทนห้้างหุ้�นส่่วนจำ�ำ กััดนั้้�น (ฎ.๖๑๐/๒๕๑๒) เว้้นแต่่กรณีีที่�่ผู้�้ จััดการหรืือผู้�้แทนนิิติิบุุคคล
กระทำ�ำ ความผิิดเสียี เอง
- บริิษััทโจทก์์โดยกรรมการผู้�้ จััดการคนเดิิมฟ้้องคดีีไว้้แล้้ว ต่่อมาบริิษััทได้้มีีการ
เปลี่่�ยนตััวผู้้�ที่่�มีีอำ�ำ นาจกระทำำ�การเป็็นผู้้�แทน สิิทธิิที่�่จะจััดการแทนโจทก์์ของกรรมการผู้�้ จััดการคนเดิิม
ย่อ่ มสิ้้�นสุุดลง ผู้แ้� ทนคนใหม่่ของบริษิ ัทั ย่่อมเป็น็ ผู้�้ ขอถอนฟ้้องคดีนี ั้้�นได้้ (ฎ.๑๙๒๕/๒๕๑๖)
- ห้้างหุ้�นส่่วนจำำ�กััดโจทก์์ร้้องทุุกข์์โดยผู้้�เป็็นหุ้�นส่่วนผู้�้ จััดการเป็็นการชอบด้้วย
กฎหมายแล้้ว ไม่่ต้้องมีีการมอบหมายกันั อีีก (ฎ.๓๖๔๔/๒๕๒๗)
- นิติ ิบิ ุคุ คลต่า่ งประเทศมอบอำ�ำ นาจให้บ้ ุคุ คลอื่น่� ร้อ้ งทุกุ ข์แ์ ละมีอี ำ�ำ นาจมอบอำ�ำ นาจ
ช่ว่ งได้้ (ฎ.๖๕๕๘/๒๕๔๑)
- ผู้้�เสีียหายไม่่ว่่าจะเป็็นนิิติิบุุคคลหรืือบุุคคลธรรมดาย่่อมมอบอำำ�นาจให้้ฟ้้องคดีี
อาญาแทนได้้ เมื่่�อผู้�้เสีียหายมอบอำำ�นาจให้้ฟ้้องคดีีอาญาแล้้ว ผู้้�รัับมอบอำำ�นาจก็็ย่่อมลงชื่่�อในฟ้้องแทน
ผู้้�มอบอำ�ำ นาจได้้ไม่ข่ ััดต่อ่ ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๕๘(๗) (ฎ.๘๙๐/๒๕๐๓ ป.)
- ผู้�้ จััดการหรืือผู้�้แทนอื่�่น ๆ ของนิิติิบุุคคลมีีอำำ�นาจจััดการแทนผู้�้เสีียหายที่่�เป็็น
นิิติบิ ุุคคลได้้ เฉพาะความผิิด ซึ่่�งกระทำำ�ต่อ่ นิิติิบุคุ คลนั้้�น ตามมาตรา ๕(๓)

ข้อ้ สัังเกต
ผู้้�ต้อ้ งหาที่เ�่ ป็น็ นิติ ิบิ ุคุ คล ก็ม็ ีสี ิทิ ธิเิ ช่น่ เดียี วกับั ผู้�้ ต้อ้ งหาที่เ่� ป็น็ บุคุ คลธรรมดา เช่น่ มีสี ิทิ ธิทิ ี่จ่� ะไม่ใ่ ห้ก้ าร
หรืือจะให้ก้ ารอย่า่ งไรก็็ได้้ มีีสิทิ ธิทิ ี่่�จะไม่ย่ อมลงลายมืือชื่่�อในบันั ทึึกคำำ�ให้ก้ าร ซึ่ง�่ การลงลายมืือชื่่�อผู้้�ต้้องหา
ที่่�เป็็นนิิติิบุุคคล คืือการลงชื่�่อของกรรมการผู้�้ มีีอำำ�นาจจััดการแทน และประทัับตราสำำ�คััญของนิิติิบุุคคล
(ถ้า้ ข้อ้ บังั คับั นิติ ิบิ ุคุ คลระบุไุ ว้เ้ ช่น่ นั้้น� ) ลงในคำ�ำ ให้ก้ าร ฉะนั้้น� ถ้า้ กรรมการของนิติ ิบิ ุคุ คลมีคี วามประสงค์ท์ ี่จ่� ะ
ลงลายมืือชื่อ�่ และประทับั ตราสำ�ำ คัญั ของนิติ ิบิ ุคุ คลหรืือลงลายมืือชื่อ�่ แต่ไ่ ม่ป่ ระสงค์จ์ ะประทับั ตราสำำ�คัญั ของ
นิิติิบุคุ คลในบันั ทึึกคำำ�ให้ก้ าร ไม่่ว่่าจะด้ว้ ยเหตุผุ ลใด ๆ ก็ต็ าม ย่่อมถือื เป็็นสิทิ ธิิของผู้�้ ต้้องหาที่่จ� ะกระทำ�ำ ได้้
พนัักงานสอบสวนไม่่มีีอำำ�นาจไปบัังคัับให้้กรรมการนิิติิบุุคคลต้้องลงชื่่�อและประทัับตราสำำ�คััญคำำ�ให้้การ
ผู้้�ต้้องหา หากเกิดิ กรณีีดังั กล่่าวย่่อมถือื ได้ว้ ่่า ผู้�้ ต้้องหาที่�เ่ ป็น็ นิิติบิ ุุคคลไม่ป่ ระสงค์์จะลงลายมืือชื่่อ� พนัักงาน
สอบสวนจึึงควรหมายเหตุุไว้้ในบัันทึึกคำำ�ให้้การว่่า กรรมการผู้�้ มีีอำ�ำ นาจไม่่ประสงค์์จะประทัับตราสำ�ำ คััญ
ห้้ามบัังคัับให้้กรรมการประทัับตราหรืือลงลายมืือชื่่�อโดยเด็็ดขาด และถืือว่่าเป็็นคำำ�ให้้การผู้�้ ต้้องหาที่�่ชอบ
ด้ว้ ยกฎหมายแล้้ว
๗. ผู้้�แทนเฉพาะคดีี
ผู้้�มีอี ำำ�นาจจัดั การแทนผู้เ้� สียี หายตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๖ บัญั ญัตั ิถิ ึึงผู้�้ มีอี ำำ�นาจจัดั การแทนผู้เ้� สียี หาย
ที่แ�่ ท้จ้ ริงิ ที่ต่�ั้ง� โดยศาลหรืือที่เ่� รียี กว่า่ “ผู้แ้� ทนเฉพาะคดี”ี ซึ่ง�่ การที่ศ�่ าลจะตั้ง� ผู้แ้� ทนเฉพาะคดีไี ด้ต้ ้อ้ งเข้า้ เงื่อ� นไข
ดังั นี้้�
๑) ผู้เ�้ สียี หายที่แ�่ ท้จ้ ริงิ เป็น็ ผู้เ้� ยาว์ ์ ผู้้�วิกิ ลจริติ หรืือคนไร้ค้ วามสามารถ แต่ไ่ ม่ม่ ีผี ู้แ้� ทนโดยชอบธรรม
หรืือผู้้�อนุุบาล
๒) กรณีที ี่ผ่� ู้�้ มีอี ำ�ำ นาจจัดั การแทนผู้เ�้ สียี หายที่แ่� ท้จ้ ริงิ ตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๕ (๑) แล้ว้ แต่ไ่ ม่ส่ ามารถ
ทำำ�หน้้าที่�ไ่ ด้โ้ ดยเหตุใุ ดเหตุหุ นึ่่ง� หรืือมีีผลประโยชน์ข์ ัดั กันั กัับผู้เ�้ ยาว์ห์ รืือคนไร้ค้ วามสามารถด้ว้ ย
ในสองกรณีดี ังั กล่า่ ว ญาติิ หรืือ ผู้้�มีีประโยชน์์เกี่ย� วข้อ้ ง อาจร้อ้ งขอให้ศ้ าลตั้�งเขาเป็น็ ผู้้�แทนเฉพาะ
คดีีได้้ แต่่ถ้า้ ศาลเห็็นว่า่ ไม่่มีีบุุคคลที่่�สมควร ก็อ็ าจตั้ง� พนัักงานฝ่า่ ยปกครองเป็็นผู้้�แทนเฉพาะคดีีได้้

68 คPoู่มlอื icปeฏิบInัตvงิeาsนtiสgอatบioสnวนManual

ข้้อสังั เกต
๑. เป็น็ กรณีที ี่ผ�่ ู้เ้� ยาว์ห์ รืือผู้ไ้� ร้ค้ วามสามารถยังั มีชี ีวี ิติ อยู่� แต่ไ่ ม่ม่ ีผี ู้แ้� ทนโดยชอบธรรมหรืือผู้อ�้ นุบุ าล
ที่�่จะจัดั การแทนให้ไ้ ด้้
๒. การขอตั้ง� ผู้้�แทนเฉพาะคดีขี องผู้้�วิกิ ลจริติ ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๖ ต้อ้ งเป็็นกรณีผี ู้้�วิกิ ลจริิต
ยัังมีีชีีวิิตอยู่่� ถ้้าตายไปก่่อนวัันนััดไต่่สวนคำ�ำ ร้้อง ศาลก็็ไม่่อาจตั้�งผู้�้แทนเฉพาะคดีีได้้ (ฎ.๑๖๒๕/๒๕๓๒,
ฎ.๓๔๓๒/๒๕๓๖)
๓. การร้อ้ งขอให้ต้ั้ง� ผู้�แ้ ทนเฉพาะคดีสี ามารถยื่น่� คำ�ำ ร้อ้ งได้แ้ ต่ฝ่ ่า่ ยเดียี ว เมื่อ�่ มีกี ารตั้ง� ผู้�แ้ ทนเฉพาะ
คดีีแล้ว้ ผู้้ห� นึ่่ง� ผู้�ใ้ ดจะร้้องขอให้้พิจิ ารณาใหม่ไ่ ม่ไ่ ด้้ (ฎ.๒๐๔๗/๒๕๓๑)
๔. ผู้้�มีีสิทิ ธิิร้อ้ งขอต่่อศาลในการตั้ง� ผู้แ้� ทนเฉพาะคดีี ได้้แก่่
๔.๑ ญาติิของผู้�เ้ สียี หาย
๔.๒ ผู้�้ มีีประโยชน์์เกี่ย� วข้้อง
๕. บิิดามารดาของผู้้�เยาว์์ไม่่ได้้จดทะเบีียนสมรสกััน มารดาเท่่านั้้�นเป็็นผู้�้แทนโดยชอบธรรม
เมื่�่อปรากฏว่่ามารดาหนีีไปแล้้วถืือว่่าเป็็นกรณีีที่่�ผู้้�แทนโดยชอบธรรมไม่่สามารถทำ�ำ หน้้าที่่�ได้้ จึึงอยู่�ใน
หลัักเกณฑ์์ที่่�จะตั้�งผู้้�แทนเฉพาะคดีีได้้ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๖ การที่�่บิิดาที่�่ไม่่ชอบด้้วยกฎหมายฟ้้องคดีี
อาญาแทนผู้เ�้ ยาว์แ์ ละศาลสั่ง� ประทับั ฟ้อ้ งไว้พ้ ิจิ ารณาถือื ได้โ้ ดยปริยิ ายว่า่ ศาลตั้ง� บิดิ าเป็น็ ผู้แ�้ ทนเฉพาะคดีแี ล้ว้
(ฎ.๒๙๕๘/๒๕๔๑)
๖. ระหว่่างศาลนััดไต่่สวนเกี่�ยวกัับการขอตั้�งผู้�้แทนเฉพาะคดีีโจทก์์ซึ่�่งถููกอ้้างว่่าเป็็นผู้้�วิิกลจริิต
จะขอถอนฟ้้องคดีีไม่่ได้้ ศาลชอบที่่�จะทำำ�การไต่่สวนว่่าโจทก์์เป็็นบุุคคลวิิกลจริิตหรืือไม่่ แล้้วมีีคำ�ำ สั่่�งต่่อไป
(ฎ.๓๔๗๒/๒๕๒๔)

๘. การจำำ�กัดั อำำ�นาจการดำำ�เนิินคดีอี าญาของผู้�เสีียหาย
๑. ห้้ามฟ้้องบุุพการีีของตน การที่่�บุุตรฟ้้องคดีีต่่อบุุพการีีผู้�้ มีีพระคุุณของตนนั้้�น ต้้องห้้ามตาม
กฎหมายตราสามดวง ซึ่ง่� บัญั ญัตั ิไิ ว้ว้ ่า่ “ผู้ใ้� ดเป็น็ คนอุทุ ลุมุ มิไิ ด้ร้ ู้้�คุณุ บิดิ ามารดาปู่่�ย่า่ ตายาย แลมันั มาฟ้อ้ งร้อ้ ง
ให้เ้ รียี กบิดิ ามารดาปู่่�ย่า่ ตายายมันั ท่า่ นให้ม้ ีโี ทษทวนมันั ด้ว้ ยลวดหนังั โดยฉกรรจ์”์ ในปัจั จุบุ ันั มีกี ารนำ�ำ แนวคิดิ
มาบััญญััติิไว้้ใน ป.พ.พ. มาตรา ๑๕๖๒ “ท่่านว่า่ ผู้ใ�้ ดจะฟ้้องบุุพการีขี องตนเป็น็ คดีแี พ่ง่ หรืือคดีีอาญามิไิ ด้้
แต่เ่ มื่อ่� ผู้้�นั้น� หรืือญาติสิ นิทิ ของผู้�้นั้น� ร้อ้ งขอ อัยั การจะยกคดีขี ึ้น้� ว่า่ กล่า่ วก็ไ็ ด้”้ คำ�ำ ว่า่ บุพุ การีนี ั้้น� หมายความถึึง
บิิดา มารดา ปู่่� ย่า่ ตา ยาย และทวด โดยทางสายโลหิิตเท่่านั้้น� ที่่�ห้า้ มฟ้อ้ งบุุพการีขี องตนเป็็นคดีีแพ่่งและ
คดีีอาญา เป็น็ บทกฎหมายที่่จ� ำ�ำ กัดั สิทิ ธิ ิ ต้อ้ งตีคี วามโดยเคร่่งครััด จึึงต้้องถืือว่่าข้อ้ ห้า้ มดังั กล่า่ วเป็็นการห้้าม
เฉพาะบุุตรโดยชอบด้้วยกฎหมายฟ้้องบุพุ การีขี องตนเท่่านั้้น� (ฎ.๕๔๗/๒๕๔๘) บุตุ รบุญุ ธรรมสามารถฟ้้อง
บิิดามารดาบุุญธรรมได้้ แต่่บุุตรไม่่ชอบด้้วยกฎหมายไม่่สามารถฟ้้องบิิดาที่�่ไม่่ได้้จดทะเบีียนรัับรองบุุตรได้้
อย่่างไรก็็ดีี ป.พ.พ. มาตรา ๑๕๖๒ ได้้เปิิดช่่องให้้คดีีที่่�บุุตรเป็็นผู้�้เสีียหายสามารถฟ้้องได้้
โดยญาติิสนิิทของผู้�้นั้�นร้้องขออััยการจะยกคดีีขึ้้�นว่่ากล่่าวก็็ได้้ ซึ่่�งโจทก์์ในคดีีลัักษณะนี้้�จะเป็็นอััยการ
เป็น็ โจทก์ฟ์ ้อ้ งคดีี
๒. อำำ�นาจฟ้้องเด็็กหรืือเยาวชน เนื่อ่� งจาก มาตรา ๙๙ วรรคแรก แห่ง่ พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและ
ครอบครััวและวิิธีีพิิจารณาคดีีเยาวชนและครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๓ บััญญััติิว่่า “ห้้ามมิิให้้ผู้้�เสีียหายฟ้้องคดีี
อาญาซึ่ง่� มีขี ้อ้ หาว่า่ เด็ก็ หรืือเยาวชนกระทำำ�ความผิดิ ต่อ่ ศาลเยาวชนและครอบครัวั เว้น้ แต่จ่ ะได้ร้ ับั อนุญุ าตจาก
ผู้�้ อำำ�นวยการสถานพิินิจิ ที่่เ� ด็ก็ หรืือเยาวชนนั้้�นอยู่�ในเขตอำ�ำ นาจ” ถ้า้ หากผู้เ�้ สียี หายประสงค์์จะฟ้้องคดีอี าญา
เด็็กหรืือเยาวชน จะต้้องยื่่น� คำำ�ร้้องต่อ่ ผู้้�อำ�ำ นวยการสถานพิินิิจ หลัังจากได้้รัับการร้อ้ งขอของผู้�เ้ สีียหายแล้ว้
ผู้้�อำำ�นวยการสถานพินิ ิจิ จะจัดั ให้ม้ ีกี ารดำำ�เนินิ การสืืบสวนและสอบสวนว่า่ ข้อ้ กล่า่ วหานั้้น� มีมี ููลสมควรอนุญุ าต

Police คInมู่ vือeปstฏigบิ aัตtiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 69

ให้้ผู้้�เสีียหายฟ้้องหรืือไม่่ แล้้วแจ้้งให้้ผู้้�เสีียหายทราบว่่าอนุุญาตให้้ฟ้้องหรืือไม่่อนุุญาตให้้ฟ้้อง ในกรณีี
ที่�่ผู้้�อำำ�นวยการสถานพิินิิจไม่่อนุุญาตให้้ฟ้้อง ผู้้�เสีียหายจะร้้องต่่อศาลขอให้้สั่�งอนุุญาตก็็ได้้ ในกรณีีเช่่นว่่านี้้�
ศาลจะเรีียกผู้้�อำำ�นวยการสถานพิินิิจมาสอบถาม แล้ว้ สั่�งตามที่�เ่ ห็็นสมควร คำำ�สั่่ง� ศาลถืือเป็น็ ที่ส�่ ุุด เมื่�อ่ ศาล
เยาวชนและครอบครัวั ได้ไ้ ต่ส่ วนมููลฟ้อ้ งและมีคี ำ�ำ สั่่ง� ประทับั รับั ฟ้อ้ งของผู้เ�้ สียี หายแล้ว้ ผู้�้ อำำ�นวยการสถานพินิ ิจิ
จะดำำ�เนินิ การสืืบเสาะข้้อเท็็จจริิง
โดยทั่่ว� ไปแล้ว้ สถานพินิ ิจิ ฯ จะไม่อ่ นุญุ าตให้ผ้ ู้เ้� สียี หายฟ้อ้ ง เนื่อ่� งจากเห็น็ ว่า่ กฎหมายมีเี จตนารมณ์์
ที่จ่� ะคำำ�นึึงถึึงสวัสั ดิภิ าพและอนาคตของเด็ก็ หรืือเยาวชน ซึ่ง่� ควรจะได้ร้ ับั การฝึกึ อบรม สั่่ง� สอน และสงเคราะห์์
ให้้กลัับตััวเป็็นพลเมืืองดีียิ่ �งกว่่าการที่่�จะลงโทษ จึึงกำำ�หนดเงื่�อนไขในการที่�่ผู้้�เสีียหายจะฟ้้องคดีีอาญา
โดยกล่่าวหาว่่าเด็็กหรืือเยาวชนได้ก้ ระทำำ�ผิิดไว้เ้ ป็็นพิิเศษ แต่่หากผู้เ�้ สียี หายติดิ ใจจะดำำ�เนินิ คดีีอาญาแก่่เด็ก็
หรืือเยาวชน ก็ส็ ามารถดำำ�เนินิ การโดยการไปร้อ้ งขอต่อ่ ศาลให้พ้ ิจิ ารณาอนุญุ าตตามที่ก�่ ฎหมายบัญั ญัตั ิไิ ว้ไ้ ด้้
๓. ห้้ามฟ้อ้ งขอให้้กัักกันั ตาม ป.อาญา มาตรา ๓๙ เนื่่�องจาก ป.อาญา มาตรา ๔๓ บััญญัตั ิวิ ่่า
“การฟ้้องขอให้้กัักกัันเป็็นอำ�ำ นาจของพนัักงานอััยการโดยเฉพาะ และจะขอรวมกัันไปในฟ้้องคดีีอัันเป็็น
มููลให้้เกิิดอำ�ำ นาจฟ้้องขอให้้กัักกัันหรืือจะฟ้้องภายหลัังก็็ได้้” ดัังนั้้�น ผู้้�เสีียหายไม่่สามารถฟ้้องขอให้้กัักกััน
อัันเป็็นประเภทหนึ่่�งของวิธิ ีกี ารเพื่�่อความปลอดภัยั ได้้
๔. อำำ�นาจฟ้้องเมื่�่อคดีีอาญาเลิิกกััน เมื่�่อคดีีอาญาเลิิกกัันตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๓๙ แล้้ว
สิิทธิใิ นการนำ�ำ คดีีอาญามาฟ้อ้ งย่อ่ มระงัับไป ผู้้เ� สียี หายไม่ม่ ีีอำ�ำ นาจยื่น�่ ฟ้อ้ งคดีีอาญานั้้�นต่อ่ ศาล

❖❖❖

70 คPoมู่ lือicปeฏิบInัตvิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

บทที่่� 4

การแจ้ง้ ความ การร้้องทุุกข์์ และการกล่า่ วโทษ

การแจ้้งความ การร้้องทุุกข์์ และการกล่่าวโทษ เป็็นการที่�่ประชาชนได้้รัับความเดืือดร้้อน
เสีียหายหรืือถููกกระทบต่่าง ๆ ในส่่วนทางแพ่่งและทางอาญาและมีีความประสงค์์จะมาแจ้้งความ
ต่่อพนัักงานสอบสวนเพื่่�อให้้มีีการบัันทึึกไว้้แสดงเป็็นหลัักฐาน หรืือประสงค์์จะดำำ�เนิินคดีีในทางอาญา
โดยให้พ้ นักั งานสอบสวนเป็น็ ผู้�้ ดำำ�เนินิ การ หรืือนำ�ำ ไปฟ้อ้ งคดีเี อง ซึ่ง่� ในการรับั แจ้ง้ ความนั้้น� พนักั งานสอบสวน
ต้อ้ งพิจิ ารณาด้ว้ ยว่า่ การแจ้ง้ ความดังั กล่า่ วเป็น็ กรณีลี ักั ษณะใด เช่น่ เป็น็ การแจ้ง้ ความทั่่ว� ไปเพื่อ�่ เป็น็ หลักั ฐาน,
การแจ้้งความนั้้�นมีีความผิิดทางอาญาเกิิดขึ้�้น หรืือการแจ้้งความนั้้�นไม่่เป็็นความผิิดทางอาญา เพื่่�อจะได้้
ปฏิบิ ัตั ิหิ น้้าที่�ไ่ ด้้ถููกต้้องตามกฎหมาย ซึ่่ง� ในบทนี้้จ� ะได้้อธิบิ ายในเรื่อ่� งดังั กล่่าว
๑. การแจ้้งความ
๑.1 การแจ้ง้ ความที่�ไ่ ม่่เกี่ย�่ วกัับคดีอี าญา
กรณีีดัังกล่่าว สำำ�นัักงานตำำ�รวจแห่่งชาติไิ ด้อ้ อกคำ�ำ สั่่�ง ตร.ที่่� ๔๑๙/๕๖ ลงวันั ที่่� ๑ ก.ค. ๕๖
ไว้้เป็็นแนวทางปฏิิบััติใิ นบทที่�่ ๒ การอำ�ำ นวยความยุตุ ิธิ รรมในคดีีอาญา ข้อ้ ๑.๑.๒ เมื่่�อมีผี ู้�้ มาแจ้ง้ ความที่่ไ� ม่่
เกี่ย� วกับั คดีอี าญา และผู้แ�้ จ้ง้ มีคี วามประสงค์จ์ ะแจ้ง้ ไว้เ้ ป็น็ หลักั ฐานเพื่อ่� ประกอบการยืืนยันั รับั รอง หรืือตรวจสอบ
ให้้พนัักงานสอบสวนหรืือเจ้้าหน้้าที่�่ซึ่�่งมีีหน้้าที่�่เกี่�ยวข้้องบัันทึึกคำำ�แจ้้งความนั้้�นในสมุุดรายงานประจำ�ำ วััน
รัับแจ้้งเป็็นหลัักฐาน ส่่วนการแจ้้งเอกสารหายให้้บัันทึึกการรัับแจ้้งไว้้ในสมุุดรายงานประจำ�ำ วัันรัับแจ้้ง
เอกสารหายซึ่ง�่ ในการบันั ทึึกเกี่ย� วกับั ทรัพั ย์ห์ รืือบุคุ คลมีปี ระมวลระเบียี บการตำำ�รวจเกี่ย� วกับั คดีลี ักั ษณะที่�่ ๑๔
เรื่่�อง การออกตำ�ำ หนิิรููปพรรณบุุคคลและทรััพย์์ บทที่่� ๒ เรื่�่อง การออกตำำ�หนิิรููปพรรณทรััพย์์หาย
และได้้คืืน และบทที่�่ ๓ เรื่�่อง การดำำ�เนิินการเกี่�ยวกัับคนหายและพลััดหลงวางแนวทางการปฏิิบััติิให้้กัับ
พนัักงานสอบสวนไว้้แล้ว้
ปัจั จุบุ ันั การแจ้ง้ ความในส่ว่ นนี้้ไ� ด้อ้ ำ�ำ นวยความสะดวกมากขึ้น้� โดยสำ�ำ นักั งานตำ�ำ รวจแห่ง่ ชาติิ
ได้้นำำ�ระบบ CRIMES มาใช้้ในงานรัับแจ้้งความ ทำำ�ให้้การบริิการให้้กัับประชาชนเป็็นไปด้้วยความสะดวก
และรวดเร็็วขึ้�้น และเพื่�่อความสะดวกรวดเร็็วถููกต้้องตามกฎหมายและระเบีียบราชการให้้ประชาสััมพัันธ์์
แนะนำ�ำ ให้ป้ ระชาชนเตรียี มเอกสารที่�เ่ กี่�ยวข้อ้ งกัับการมาติิดต่่อประกอบการแจ้ง้ ความต่่าง ๆ ดัังนี้้�
(๑) แจ้ง้ ความเอกสารสำำ�คััญหาย
ตัวั อย่า่ งเช่น่ ใบอนุญุ าตขับั ขี่่ร� ถยนต์ ์ จักั รยานยนต์์ โฉนดที่ด่� ินิ ใบสำำ�คัญั ต่า่ ง ๆ หาย ฯลฯ
ซึ่ง�่ ในกรณีนีี้้ผ� ู้แ�้ จ้ง้ สามารถยื่น�่ คำ�ำ ร้อ้ งแจ้ง้ ว่า่ เอกสารดังั กล่า่ วหายต่อ่ สถานีตี ำ�ำ รวจท้อ้ งที่ท�่ ี่เ�่ กิดิ เหตุุ จากนั้้น� พนักั งาน
สอบสวนจะตรวจสอบว่่าเรื่�่องดัังกล่่าวเป็็นจริิงหรืือไม่่แล้้วลงประจำำ�วัันรัับแจ้้งเอกสารหาย พร้้อมทั้้�งออก
หลักั ฐานการแจ้ง้ ความเอกสารหายเพื่อ่� ให้ผ้ ู้แ้� จ้ง้ นำ�ำ ไปยังั หน่ว่ ยงานราชการที่เ่� กี่ย� วข้อ้ งสำำ�หรับั ดำ�ำ เนินิ การต่อ่ ไป
(๒) แจ้้งความคนหายพลััดหลงกรณีีมีีคนหายพลััดหลง ผู้�้ ปกครอง ญาติิหรืือผู้�้เกี่�ยวข้้อง
สามารถไปแจ้้งความต่่อพนัักงานสอบสวนในทัันทีีหรืือไม่่ต้้องรอให้้ถึึง ๒๔ ชั่่�วโมง ดัังที่�่มัักจะมีีการเข้้าใจ
คลาดเคลื่่อ� นกันั โดยผู้้แ� จ้้งความควรเตรียี มหลัักฐานเพื่่�อประกอบการติิดตามสืืบหาคนหายพลััดหลง
(๒.๑) หลัักฐานต่่าง ๆ ที่่�ควรนำ�ำ ไปแสดงต่่อพนักั งานสอบสวน ได้้แก่่
(๒.๑.๑) บััตรประจำ�ำ ตัวั ผู้้�หายหรืือสำำ�เนาบัตั รที่่ถ� ่่ายเก็บ็ ไว้้ (ถ้้ามีี)
(๒.๑.๒) สำำ�เนาทะเบียี นบ้้านผู้ห�้ าย
(๒.๑.๓) ภาพถ่่ายคนหาย (เป็็นภาพถ่า่ ยปััจจุบุ ันั )

Police คInมู่ vอื eปstฏigิบaัตtiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 71

(๒.๑.๔) ใบสำ�ำ คััญทางราชการ เช่่น ใบเกิิด ใบสำ�ำ คััญทหาร (ใบกองเกิิน
ใบกองหนุุน)
(๒.๒) ขั้น� ตอนการดำำ�เนินิ การของพนักั งานสอบสวน
(๒.๒.๑) เมื่อ�่ มีผี ู้�้ มาแจ้ง้ ความเกี่ย� วกับั คนหายหรืือพลัดั หลง ให้พ้ นักั งานสอบสวน
ผู้้�รัับแจ้้งความรีีบรัับแจ้้งลงรายงานประจำ�ำ วััน จดตำำ�หนิิรููปพรรณ กรอกข้้อความลงในรายงานแบบแจ้้ง
รููปพรรณคนหาย พร้อ้ มซัักถามสาเหตุุการหายให้ไ้ ด้้ความละเอียี ดชััดเจน
(๒.๒.๒) รีบี แจ้ง้ เหตุไุ ปยังั หน่ว่ ยงานที่เ�่ กี่ย� วข้อ้ งต่า่ ง ๆ ประกาศทางสื่อ�่ สารมวลชน
(๒.๒.๓) ออกรายงานตำ�ำ หนิิรููปพรรณคนหาย พร้อ้ มด้้วยรููปถ่่าย(ถ้้ามีี) ส่่งไป
ยัังกองทะเบียี นประวััติอิ าชญากรเพื่่อ� ประกาศสืืบหาโดยเร็ว็ และเก็็บรวมเรื่่อ� งไว้้ที่่ห� น่่วยรับั แจ้ง้
(๒.๒.๔) ประกาศสืืบหาคนหายทุุกฉบัับที่่�ได้้มีีการออกประกาศสืืบหาตััวนั้้�น
ให้้หัวั หน้า้ หน่่วยที่ไ�่ ด้้รัับประกาศ แจ้ง้ ให้้ตำำ�รวจในปกครองทราบ แล้ว้ ปิดิ ประกาศไว้้ที่ห�่ น่ว่ ยงานหรืือตู้ย้� าม
ตลอดจนที่่ส� าธารณะหรืือที่่ช� ุมุ ชน เช่น่ สถานีรี ัับส่ง่ ผู้้�โดยสาร หรืือเรืือ เป็็นต้้น
(๒.๒.๕) ให้ห้ ัวั หน้า้ สถานีตี ำำ�รวจมอบหมายให้ต้ ำำ�รวจคนใดคนหนึ่่ง� รับั ผิดิ ชอบใน
การสืืบสวนติดิ ตามตัวั คนหาย โดยให้ไ้ ปรู้้�จักั กับั บ้า้ นผู้แ้� จ้ง้ หรืือผู้้�ปกครองคนหายและเยี่ย� มเยียี นเป็น็ ระยะ ๆ
(๒.๒.๖) ระหว่า่ งที่ส่� ถานีตี ำ�ำ รวจต่า่ ง ๆ รับั แจ้ง้ คนหายไว้น้ั้้น� ให้ก้ ำ�ำ ชับั ผู้แ้� จ้ง้ ด้ว้ ยว่า่
หากได้ต้ ัวั คนหายคืืนเมื่อ�่ ใดให้ร้ ีบี แจ้ง้ ถอนคืืนโดยเร็ว็ และเมื่อ่� ได้ร้ ับั แจ้ง้ ถอนคืืนแล้ว้ ให้ส้ ถานีที ี่ร�่ ับั แจ้ง้ ทำ�ำ การ
รับั แจ้้งถอนคืืนไปยัังกองทะเบียี นประวััติิอาชญากร เพื่�่อถอนประกาศสืืบหาและระงับั การสืืบหา
(๒.๒.๗) ให้ด้ ำำ�เนิินการตามระเบีียบ คำำ�สั่่�งที่�่เกี่�ยวข้อ้ งอื่น�่ ๆ ที่่ � ตร.สั่�งการไว้้
(๓) แจ้้งความรถหรืือเรืือหายกรณีีที่่�รถยนต์์ รถจัักรยานยนต์์ หรืือเรืือ ตลอดจน
ยานพาหนะอื่น�่ ใดหาย เจ้า้ ของหรืือผู้�้ มีกี รรมสิทิ ธิ์์ใ� นทรัพั ย์ค์ วรเป็น็ ผู้ไ้� ปแจ้ง้ ความด้ว้ ยตนอง แต่ห่ ากไม่ส่ ามารถ
มาแจ้ง้ ความได้ด้ ้้วยตนเองอาจมอบอำ�ำ นาจให้้ผู้�้อื่น� มาแจ้ง้ ความก็็ได้้
(๓.๑) หลัักฐานต่า่ ง ๆ ที่่ค� วรนำ�ำ ไปแสดงต่่อพนักั งานสอบสวนได้แ้ ก่่
(๓.๑.๑) ใบทะเบีียนรถยนต์์ รถจัักรยานยนต์์หรืือพาหนะอื่น�่ ๆ ที่ห�่ าย
(๓.๑.๒) ใบรับั เงินิ หรืือสัญั ญาซื้อ� ขายเท่่าที่ม�่ ีี
(๓.๑.๓) ถ้า้ เป็น็ ตัวั แทนห้า้ งร้า้ น บริษิ ัทั ผู้ไ้� ปแจ้ง้ ความควรมีหี นังั สืือมอบอำ�ำ นาจ
จากเจ้้าของหรืือผู้�้ จััดการของห้้างร้า้ น บริิษัทั นั้้�น ๆ ไป รวมทั้้ง� หนัังสืือรัับรองบริษิ ััทด้้วย
(๓.๑.๔) หนังั สืือคู่�มือประจำ�ำ ตัวั รถที่ท่� างบริษิ ัทั ห้า้ งร้า้ นออกให้ ้ ถ้า้ ไม่ม่ ีกี ็ใ็ ห้จ้ ำ�ำ
สีรี ถ แบบยี่่�ห้้อ หมายเลขประจำ�ำ เครื่่อ� งและตัวั รถไปด้ว้ ย (ถ้า้ มีี)
(๓.๑.๕) หากมีภี าพถ่่ายรถหรืือเรืือที่ห�่ ายให้น้ ำำ�ไปด้้วย
(๓.๒) ขั้�นตอนการดำำ�เนิินการของพนัักงานสอบสวน
(๓.๒.๑) กรณีีที่่�ทรััพย์์หายไป โดยแน่่ใจว่่ามิิใช่่เนื่�่องจากการกระทำำ�ความผิิด
ทางอาญา เช่น่ ลืืมทิ้้ง� ไว้้ หรืือตกหล่น่ ระหว่า่ งเดิินทาง เป็น็ ต้น้ ให้ส้ ถานีีตำ�ำ รวจหรืือหน่่วยงานที่่�ได้ร้ ัับแจ้้ง
รายงานด้้วยแบบรููปพรรณของหายและได้ค้ ืืน แบบ วท.๑๑ - ต.๓๒๕ การออกแบบตำ�ำ หนิิรููปพรรณให้้ส่่ง
จากสถานีตี ำำ�รวจหรืือหน่ว่ ยงานเจ้้าของคดีีภายในเวลา ๒๔ ชั่่�วโมงนับั ตั้้�งแต่่เวลาที่ไ่� ด้ร้ ัับแจ้ง้ หรืือได้ท้ ราบ
การถููกประทุษุ ร้้ายหรืือหายสุุดแต่จ่ ะได้ร้ ัับทราบอย่า่ งใดก่่อน
(๓.๒.๒) การจดตำ�ำ หนิริ ููปพรรณทรัพั ย์ห์ ายทุกุ ชนิดิ ให้จ้ ดให้ล้ ะเอียี ดพอที่จ�่ ะให้้
บุคุ คลซึ่ง�่ มิใิ ช่เ่ จ้า้ ของวินิ ิจิ ฉัยั ได้ว้ ่า่ เป็น็ ทรัพั ย์ท์ ี่ห่� ายไปใช่ห่ รืือไม่่ ในเมื่อ่� ได้ไ้ ปพบทรัพั ย์น์ั้้น� และในกรณีที ี่ท�่ รัพั ย์ห์ าย
เป็็นทรััพย์์ที่่�ต้้องจดทะเบีียน เช่่น รถจัักรยานยนต์์ รถยนต์์ ให้้คััดสำำ�เนาทรััพย์์นั้้�น ๆ แนบไปพร้้อมกัับ
ตำ�ำ หนิิรููปพรรณ ถ้้าเห็็นว่่าเท่่าที่่�จดรููปพรรณไว้้ยัังไม่่ชััดเจนพอ ก็็ต้้องสอบถามถึึงตำ�ำ หนิิสำำ�คััญของสิ่�งนั้้�น
ให้ช้ ัดั เจนยิ่ง� ขึ้�้น ในบางกรณีีจะเขียี นรููปภาพ สิ่่�งของหายประกอบไว้ด้ ้ว้ ยก็็ได้้

72 Pคoูม่ lือicปeฏบิInัตvงิeาsนtiสgอatบioสnวนManual

(๓.๒.๓) การจดตำ�ำ หนิิรููปพรรณเรืือ ต้้องให้้ทราบว่่าเป็็นเรืือชนิิดใด กว้้าง
ยาว เท่า่ ใด บรรทุุกของหรืือคนเท่่าใด ตำำ�หนิสิ ำำ�คััญเช่น่ รอยแตก เรืือชื่่อ� ว่่าอย่่างไร ทาสีอี ะไร ถ้้ามีโี ซ่่ร้อ้ ย
ให้้บอกลักั ษณะของโซ่ม่ าด้ว้ ยว่่า โซ่่ขนาดใด ยาวเท่า่ ไร เลขทะเบีียนเท่่าใด การจดเลขหมายทะเบียี นเรืือ
เขียี นตัวั อักั ษรกำำ�กัับไว้้ด้ว้ ย
(๔) แจ้้งความอาวุุธปืืนหายกรณีีที่่�อาวุุธปืืนหายเจ้้าของหรืือผู้้�มีีกรรมสิิทธิ์์�ในทรััพย์์
ควรเป็น็ ผู้�ไ้ ปแจ้ง้ ความด้ว้ ยตนเอง แต่ห่ ากไม่ส่ ามารถมาแจ้ง้ ความได้ด้ ้ว้ ยตนเองสามารถมอบอำ�ำ นาจให้ผ้ ู้้�อื่น�
มาแจ้้งความก็ไ็ ด้้
(๔.๑) หลัักฐานต่า่ ง ๆ ที่่ค� วรนำำ�ไปแสดงต่อ่ พนักั งานสอบสวน ได้แ้ ก่่
(๔.๑.๑) ทะเบียี นใบอนุญุ าตให้ม้ ีีและใช้้อาวุธุ ปืนื (แบบ ป.๔)
(๔.๑.๒) ใบเสร็จ็ รับั เงินิ ที่�บ่ ริษิ ััทห้้างร้า้ นขายปืนื ออกให้้ (ถ้้ามีี)
(๔.๑.๓) ภาพถ่่ายปืืนที่ห�่ าย (ถ้า้ มีี)
(๔.๒) ขั้น� ตอนการดำำ�เนินิ การของพนักั งานสอบสวน
(๔.๒.๑) กรณีีที่่ท� รััพย์์หายไป โดยแน่่ใจว่่ามิิใช่่เนื่�่องจากการกระทำำ�ความผิิด
ทางอาญา เช่น่ ลืืมทิ้้ง� ไว้้ หรืือตกหล่น่ ระหว่่างเดิินทาง เป็็นต้้น ให้ส้ ถานีีตำำ�รวจหรืือหน่ว่ ยงานที่ไ่� ด้ร้ ัับแจ้้ง
รายงานด้้วยแบบรููปพรรณของหายและได้ค้ ืืน แบบ วท.๑๑ - ต.๓๒๕ การออกแบบตำ�ำ หนิริ ููปพรรณให้้ส่่ง
จากสถานีีตำำ�รวจหรืือหน่ว่ ยงานเจ้้าของคดีีภายในเวลา ๒๔ ชั่่ว� โมงนัับตั้้ง� แต่่เวลาที่�ไ่ ด้ร้ ัับแจ้ง้ หรืือได้้ทราบ
การถููกประทุษุ ร้้ายหรืือหายสุุดแต่่จะได้ร้ ับั ทราบอย่า่ งใดก่่อน
(๔.๒.๒) การจดตำ�ำ หนิิรููปพรรณทรััพย์์หายทุกุ ชนิิด ให้้จดให้้ละเอียี ดพอที่�จ่ ะ
ให้้บุคุ คล ซึ่่ง� มิใิ ช่่เจ้้าของวิินิิจฉััยได้้ว่่า เป็น็ ทรััพย์์ที่ห่� ายไปใช่่หรืือไม่่ ในเมื่�อ่ ได้้ไปพบทรััพย์์นั้้�น และในกรณีที ี่่�
ทรัพั ย์์หายเป็็นทรัพั ย์์ที่่�ต้้องจดทะเบียี น เช่น่ ปืนื ให้้คัดั สำำ�เนาทรัพั ย์์นั้้�น ๆ แนบไปพร้้อมกับั ตำำ�หนิิรููปพรรณ
ถ้้าเห็็นว่่าเท่่าที่่�จดรููปพรรณไว้้ยัังไม่่ชััดเจนพอ ก็็ต้้องสอบถามถึึงตำ�ำ หนิิสำ�ำ คััญของสิ่�งนั้้�นให้้ชััดเจนยิ่�งขึ้้�น
ในบางกรณีีจะเขียี นรููปภาพ สิ่่ง� ของหายประกอบไว้้ด้ว้ ยก็็ได้้
(๔.๒.๓) การจดตำ�ำ หนิิรููปพรรณอาวุุธปืืน ต้้องให้้ทราบเครื่่�องหมายและ
ตำำ�หนิิสำ�ำ คััญตามใบอนุญุ าตชนิดิ ปืืนเป็น็ ชนิิดใด ใช้ก้ ระสุนุ กี่น� ัดั ปืนื สั้�นหรืือยาว ขนาดเท่า่ ใด เลขหมายที่�จ่ ด
จดตรงไหน เท่า่ ใด ด้า้ มปืืนเป็็นอย่่างไร
(๕) แจ้ง้ ความทรัพั ย์ส์ ินิ หายกรณีที ี่ท�่ รัพั ย์ส์ ินิ หายเจ้า้ ของหรืือผู้�้ มีกี รรมสิทิ ธิ์์ใ� นทรัพั ย์ค์ วรเป็น็
ผู้ไ้� ปแจ้ง้ ความด้ว้ ยตนเอง แต่ห่ ากไม่ส่ ามารถมาแจ้ง้ ความได้ด้ ้ว้ ยตนเองอาจมอบอำำ�นาจให้ผ้ ู้้�อื่น� มาแจ้ง้ ความก็ไ็ ด้้
(๕.๑) หลัักฐานต่า่ ง ๆ ที่่�ควรนำ�ำ ไปแสดงต่อ่ พนักั งานสอบสวน ได้แ้ ก่่
(๕.๑.๑) ใบเสร็จ็ รับั เงินิ ซื้อ� ขายหรืือหลักั ฐานการแสดงการซื้อ� ขายทรัพั ย์ส์ ินิ นั้้น�
(๕.๑.๒) รููปพรรณทรััพย์์สินิ นั้้น� ๆ เช่่น หมายเลขเครื่่�อง เป็็นต้้น (ถ้า้ มี)ี
(๕.๑.๓) ตำ�ำ หนิหิ รืือลัักษณะพิเิ ศษต่า่ ง ๆ
(๕.๑.๔) เอกสารสำ�ำ คััญต่่าง ๆ เท่่าที่่�มีี
(๕.๑.๕) ภาพถ่่ายของทรัพั ย์ส์ ินิ ที่�่หาย (ถ้า้ มีี)
(๕.๒) ขั้น� ตอนการดำำ�เนิินการของพนักั งานสอบสวน
(๕.๒.๑) กรณีีที่่ท� รััพย์์หายไป โดยแน่่ใจว่่ามิิใช่่เนื่่�องจากการกระทำำ�ความผิิด
ทางอาญา เช่น่ ลืืมทิ้้�งไว้้ หรืือตกหล่่นระหว่า่ งเดินิ ทาง เป็็นต้น้ ให้ส้ ถานีีตำำ�รวจหรืือหน่ว่ ยงานที่่ไ� ด้ร้ ัับแจ้ง้
รายงานด้้วยแบบรููปพรรณของหายและได้ค้ ืืน แบบ วท.๑๑ - ต.๓๒๕ การออกแบบตำ�ำ หนิริ ููปพรรณให้ส้ ่ง่
จากสถานีีตำำ�รวจหรืือหน่่วยงานเจ้้าของคดีภี ายในเวลา ๒๔ ชั่่�วโมงนัับตั้้�งแต่เ่ วลาที่่�ได้ร้ ัับแจ้้ง หรืือได้้ทราบ
การถููกประทุษุ ร้า้ ยหรืือหายสุดุ แต่่จะได้้รับั ทราบอย่า่ งใดก่่อน

Police คIn่มู vอื eปstฏigิบaัตtiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 73

(๕.๒.๒) การจดตำำ�หนิิรููปพรรณทรััพย์์หายทุุกชนิิด ให้้จดให้้ละเอีียดพอ
ที่่�จะให้้บุุคคลซึ่�่งมิิใช่่เจ้้าของวิินิิจฉััยได้้ว่่า เป็็นทรััพย์์ที่�่หายไปใช่่หรืือไม่่ ในเมื่�่อได้้ไปพบทรััพย์์นั้้�น และ
ในกรณีที ี่ท่� รัพั ย์ห์ ายเป็น็ ทรัพั ย์ท์ ี่ต่� ้อ้ งจดทะเบียี น ก็ใ็ ห้ค้ ัดั สำ�ำ เนาทรัพั ย์น์ ั้้น� ๆ แนบไปพร้อ้ มกับั ตำ�ำ หนิริ ููปพรรณ
ถ้้าเห็็นว่่าเท่่าที่�่จดรููปพรรณไว้้ยัังไม่่ชััดเจนพอ ก็็ต้้องสอบถามถึึงตำ�ำ หนิิสำ�ำ คััญของสิ่�งนั้้�นให้้ชััดเจนยิ่�งขึ้้�น
ในบางกรณีีจะเขีียนรููปภาพ สิ่่�งของหายประกอบไว้้ด้้วยก็็ได้้ นอกจากนั้้�นการจดน้ำ��ำ หนััก เงิิน ทอง นาก
หรืือโลหะอย่า่ งอื่่�น ให้จ้ ดเป็็นมาตราเมตริกิ น้ำ�ำ� หนักั ๑ บาท เท่่ากัับ ๑๕ กรัมั น้ำ�ำ� หนักั เพชรให้้จดเป็็นกะรัตั
(๕.๒.๓) การจดตำ�ำ หนิิรููปพรรณแหวน ควรให้้ทราบว่่า เรืือนแหวนทำำ�เป็็น
เรืือนชนิดิ ใด ทำำ�ด้้วยโลหะอะไร รููปพรรณแหวน กลม รีี อย่่างไร ประดัับด้้วยเพชรลููกหรืือเพชรซีกี น้ำ�ำ�เพชร
สีอี ะไร เพชรมีลี ักั ษณะกลมหรืือยาวรี ี มีรี อยแตกร้า้ วหรืือไม่่ เม็ด็ เดียี วหรืือหลายเม็ด็ ๆ ละกี่ก� ะรัตั ประดับั ด้ว้ ย
พลอย ต้อ้ งรู้้�ว่า่ เป็น็ พลอยชนิดิ ไร เช่่น ทับั ทิิม ต้้องรู้้�ว่่าเป็น็ ทับั ทิิมชนิดิ ไหน รููปร่่างอย่่างไร เป็น็ รููปหลัังเบี้้�ย
หรืือเจีียระไน น้ำ�ำ�สีีอะไรอ่อ่ นแก่อ่ ย่า่ งไร แตกร้า้ วตรงไหนหรืือไม่่ เป็น็ ทับั ทิมิ แท้้ หรืือทับั ทิิมชนิิดที่่เ� รีียกว่า่
พลอยหุุง น้ำ��ำ เพชรคะเนเท่า่ ใด
(๕.๒.๔) การจดตำำ�หนิริ ููปพรรณสร้้อย ต้อ้ งให้้ปรากฏว่า่ เป็น็ สร้้อยข้้อมืือหรืือ
สร้้อยคอ หรืือสร้้อยสำำ�หรัับใช้้การอย่่างไร มีีรููปพรรณสััณฐานเรีียกกัันว่่าอย่่างไร หรืือคล้้ายกัับรููปสิ่่�งของ
อย่่างไร ทำำ�ด้ว้ ย ทอง นาก เงินิ หรืือสิ่�งของอะไร น้ำ�ำ�หนักั เท่า่ ใดและที่�ส่ ร้้อย มีีอักั ษรภาษาใด อยู่่�ตรงไหน
เป็น็ ยี่ห� ้อ้ ช่า่ งทอง หรืือเป็น็ อักั ษรที่เ�่ จ้า้ ของขีดี เขียี นไว้้ประการใด ถ้า้ มีรี อยขาดหรืือต่อ่ ต้อ้ งรู้�้ ว่า่ มีอี ยู่่�ตรงไหน
ถ้้ามีเี พชรหรืือพลอยฝังั ต้อ้ งเขียี นให้้ชััดเจน
(๕.๒.๕) นาฬิิกา ต้้องปรากฏว่่าเรืือนทำำ�ด้้วยอะไร หรืือเรืือนมีีลวดลายหรืือ
เกลี้้ย� งลงยาหรืือฝังั เพชรที่ใ�่ ดบ้า้ ง เครื่อ�่ งชนิดิ ใด เรืือนเล็ก็ โตขนาดไหน ถ้า้ เรืือนทองเป็น็ ทองหนักั กี่่ก� รัมั ยี่่ห� ้อ้
อะไร หมายเลขประจำ�ำ เรืือนนาฬิกิ าเท่า่ ไรอยู่่�ตรงไหน มีรี อยบุบุ หรืือรอยขีดี ตรงไหนเป็น็ ชนิดิ ฝาปิดิ หรืือเปิดิ
ถ้้าเป็็นชนิิดฝาเปิิดกระจกเป็็นวงเล็็กบอกชั่่�วโมงข้้างนอกและข้้างในฝาประการใด แม้้มีีสร้้อยและล็็อกเกต
ต้้องแจ้้งลัักษณะให้ท้ ราบโดยละเอีียด
(๕.๒.๖) ต่่างหูู ต้้องให้้ปรากฏว่่า เรีียกชื่�่ออย่่างไร หรืือคล้้ายอะไร ทำำ�ด้้วย
ทอง นาก เงินิ หรืืออะไร ถ้้ามีีเพชร พลอย ฝังั ต้อ้ งให้้ได้ค้ วามละเอีียดด้ว้ ย
ในกรณีที ี่ก่� ารที่บ่� ุคุ คลสููญหายพลัดั หลง เกิดิ จากการกระทำำ�ทางอาญา เช่น่ ถููกลักั พาตัวั หรืือทรัพั ย์ส์ ินิ
เช่น่ รถยนต์์ รถจักั รยานยนต์์ อาวุธุ ปืืน สร้้อย แหวน นาฬิกิ า ฯลฯ หรืือทรััพย์์สิินอื่�่นใดถููกประทุุษร้า้ ยไป
ซึ่ง่� มีคี วามผิดิ ทางอาญาเกิดิ ขึ้น�้ ในกรณีนีี้้ก� ารรักั ษาสถานที่เ�่ กิดิ เหตุเุ ป็น็ สิ่ง� สำำ�คัญั ให้ม้ ีกี ารรักั ษาสถานที่เ�่ กิดิ เหตุุ
ไว้ใ้ ห้ค้ งสภาพเช่่นเดิมิ อย่่าให้้มีีการเคลื่่�อนย้้าย ทำ�ำ ลาย จนกว่า่ เจ้้าหน้้าที่่�ตำ�ำ รวจจะเข้า้ มาดำ�ำ เนิินการ
๑.๒ การแจ้ง้ ความที่�เ่ กี่�ย่ วกับั คดีีอาญา
กรณีีดัังกล่่าว มีีปรากฏเหตุุการณ์์หลายครั้�งที่�่ประชาชนบางคนไปแจ้้งความต่่อพนัักงาน
สอบสวนเพื่อ�่ ร้อ้ งทุกุ ข์ก์ ล่า่ วหาว่า่ มีผี ู้�้ กระทำำ�ความผิดิ ทางอาญาและทำำ�ให้ผ้ ู้แ�้ จ้ง้ ได้ร้ ับั ความเสียี หาย ต้อ้ งการ
ที่�่จะร้้องทุุกข์์กัับพนัักงานสอบสวน แต่่พนัักงานสอบสวนเห็็นว่่าไม่่เป็็นความผิิดทางอาญาหรืือหากเห็็น
ความผิดิ ทางอาญาที่เ�่ ป็น็ ความผิดิ อันั ยอมความได้ก้ ็ไ็ ม่ใ่ ช่ผ่ ู้เ�้ สียี หาย ทำ�ำ ให้เ้ กิดิ ความขัดั แย้ง้ และเกิดิ การร้อ้ งเรียี นขึ้น�้
สำำ�นักั งานตำ�ำ รวจแห่ง่ ชาติไิ ด้้ออกคำำ�สั่่�ง ตร.ที่�่ ๔๑๙/๕๖ ลงวัันที่่� ๑ ก.ค. ๕๖ ไว้เ้ ป็็นแนวทางปฏิบิ ัตั ิิแล้ว้ ดัังนี้้�
ตามคำำ�สั่่ง� ตร.ที่่� ๔๑๙/๕๖ ลงวันั ที่�่ ๑ ก.ค. ๕๖ ได้ว้ างแนวทางปฏิบิ ัตั ิใิ นบทที่�่ ๒ การอำ�ำ นวย
ความยุตุ ิิธรรมในคดีีอาญาข้อ้ ๑.๑.๓ เมื่อ�่ มีีผู้้�มาแจ้้งความที่เ่� กี่ย� วกัับคดีอี าญา ให้พ้ นัักงานสอบสวนทุกุ นาย
พึึงระลึึกอยู่ �เสมอว่่า ผู้�้เสีียหายอาจร้้องทุุกข์์หรืือกล่่าวโทษต่่อพนัักงานสอบสวนได้้และพนัักงานสอบสวน
มีหี น้า้ ที่ต�่ ้อ้ งรับั คำ�ำ ร้อ้ งทุกุ ข์ห์ รืือคำำ�กล่า่ วโทษตามกฎหมาย ไม่ว่ ่า่ เหตุจุ ะเกิดิ หรืืออ้า้ งหรืือเชื่อ�่ ว่า่ เกิดิ ภายในเขต
อำ�ำ นาจการสอบสวนของตนหรืือไม่ก่ ็ต็ าม ห้า้ มปฏิเิ สธว่า่ เหตุมุ ิไิ ด้เ้ กิดิ ในเขตอำำ�นาจของตน และดำ�ำ เนินิ การดังั นี้้�

74 Pคo่มู lือicปeฏิบInตั vงิeาsนtiสgอatบioสnวนManual

๑. กรณีีการแจ้้งความที่�่เกี่�ยวกัับคดีีอาญา ซึ่�่งมิิได้้เกิิดในเขตอำ�ำ นาจของตนหรืือที่�่เกิิด
นอกราชอาณาจัักร ให้้รัับแจ้้งความโดยลงรายงานประจำำ�วัันเกี่�ยวกัับคดีีไว้้ หลัังจากนั้้�นให้้ส่่งเรื่่�องไปยััง
พนัักงานสอบสวนแห่ง่ ท้้องที่�ท่ ี่�ร่ ัับผิดิ ชอบเพื่�่อดำำ�เนินิ การสอบสวนต่อ่ ไป เป็็นไปตามคำ�ำ สั่่�ง ตร.ที่�่ ๔๑๙/๕๖
ลง ๑ ก.ค. ๕๖ ข้้อ ๑.๑.๓.๑ วรรคสอง
๒. กรณีกี ารแจ้ง้ ความที่เ�่ กี่ย� วกับั คดีอี าญาซึ่ง�่ เกิดิ หรืืออ้า้ งหรืือเชื่อ่� ว่า่ เกิดิ ในเขตอำำ�นาจของตน
แต่่ผู้�้เสีียหายขอความช่่วยเหลืือแต่่ไม่่ยอมร้้องทุุกข์์ตามระเบีียบหรืือคดีีความผิิดต่่อส่่วนตััวและคู่่�กรณีีได้้
เจรจายอมความกัันโดยถููกต้้องตามกฎหมายก่่อนที่�่จะมีีการรัับคำำ�ร้้องทุุกข์์ตามระเบีียบหรืือกรณีีอื่่�น ๆ
พนัักงานสอบสวนไม่่ต้้องทำ�ำ สำำ�นวนการสอบสวน แต่่ให้้ลงรายงานประจำ�ำ วัันเกี่�ยวกัับคดีีพร้้อมทั้้�งบัันทึึก
รายละเอีียดเกี่ �ยวกัับการรัับแจ้้งความไว้้ในสมุุดสารบบการรัับแจ้้งความเกี่ �ยวกัับคดีีอาญาโดยไม่่สอบสวน
เป็็นไปตามคำำ�สั่่ง� ตร.ที่่� ๔๑๙/๕๖ ลง ๑ ก.ค. ๕๖ ข้้อ ๑.๑.๓.๒
๑.๓ การแจ้ง้ ความที่ไ�่ ม่แ่ น่่ชัดั ว่่าเป็็นคำำ�ร้อ้ งทุกุ ข์ห์ รืือคำำ�กล่่าวโทษหรืือเป็น็ เรื่อ่� งทางแพ่่ง
กรณีีดัังกล่่าว ให้้พนัักงานสอบสวนดำ�ำ เนิินการตามขั้้�นตอนคำำ�สั่่�ง ตร.ที่่� ๔๑๙/๕๖
ลง ๑ ก.ค. ๕๖ ข้อ้ ๑.๑.๕ ดังั นี้้�
๑. บัันทึึกการรัับแจ้้งความไว้้ในประจำำ�วัันเกี่�ยวกัับคดีี แล้้วรีีบเสนอเรื่่�องให้้ผู้�้ บัังคัับบััญชา
ตามลำำ�ดัับชั้้�นถึึงหััวหน้้าหน่่วยงานที่่�มีีอำ�ำ นาจการสอบสวน พิิจารณาสั่�งภายใน ๒๔ ชั่่�วโมง นัับแต่่เวลาที่่�
บันั ทึึกการรัับแจ้ง้ ความไว้้ในรายงานประจำำ�วันั เกี่ย� วกับั คดีี
๒. กรณีผี ู้�้ บังั คับั บัญั ชาหัวั หน้า้ หน่ว่ ยงานพิจิ ารณาวินิ ิจิ ฉัยั สั่ง� การแล้ว้ เห็น็ ว่า่ เป็น็ เรื่อ่� งในทางแพ่ง่
ให้ช้ี้แ� จงทำำ�ความเข้า้ ใจผู้แ�้ จ้ง้ ความทราบและลงประจำ�ำ วันั เกี่ย� วกับั คดีี พร้อ้ มให้ผ้ ู้แ้� จ้ง้ ความลงชื่อ่� ไว้เ้ ป็น็ หลักั ฐาน
๓. กรณีผี ู้้�บังั คับั บัญั ชาหัวั หน้า้ หน่ว่ ยพิจิ ารณาวินิ ิจิ ฉัยั สั่ง� การแล้ว้ เห็น็ ว่า่ เป็น็ เรื่อ�่ งในทางอาญา
ไม่ว่ ่า่ จะเป็น็ ความผิดิ อาญาต่่อแผ่น่ ดินิ หรืือความผิดิ ต่อ่ ส่ว่ นตััว ก็็ให้้พนักั งานสอบสวนพิจิ ารณาตามอำำ�นาจ
หน้า้ ที่ต�่ ่อ่ ไป

2. การร้้องทุุกข์์
การร้อ้ งทุกุ ข์เ์ ป็น็ เงื่อ� นไขหนึ่่ง� เกี่ย� วกับั อำำ�นาจของพนักั งาน โดยเฉพาะอย่า่ งยิ่ง� หากเป็น็ ความผิดิ ต่อ่
ส่ว่ นตัวั พนักั งานสอบสวนจะมีอี ำ�ำ นาจสอบสวนก็ต็ ่อ่ เมื่อ่� การร้อ้ งทุกุ ข์เ์ ข้า้ ลักั ษณะตามรููปแบบของคำ�ำ ร้อ้ งทุกุ ข์์
ส่ว่ นกรณีคี วามผิดิ อาญาต่อ่ แผ่น่ ดินิ นั้้น� พนักั งานสอบสวนมีอี ำำ�นาจสอบสวนตามกฎหมาย ซึ่ง�่ จะได้ก้ ล่า่ วต่อ่ ไป
2.๑ ความหมายของคํําร้้องทุกุ ข์์
คํําร้้องทุุกข์์หมายความถึึงการที่�่ผู้้�เสีียหายได้้กล่่าวหาต่่อเจ้้าหน้้าที่่�ตามบทบััญญััติิแห่่ง
ประมวลกฎหมายวิิธีีพิิจารณาความอาญาว่่ามีีผู้�้ กระทํําความผิิดขึ้้�นจะรู้�้ ตััวผู้�้ กระทํําความผิิดหรืือไม่่ก็็ตาม
ซึ่ง�่ กระทํําให้เ้ กิดิ ความเสียี หายแก่ผ่ ู้เ้� สียี หายและการกล่า่ วหาเช่น่ นั้้น� ได้ก้ ล่า่ วโดยมีเี จตนาจะให้ผ้ ู้�้ กระทํําความผิดิ
ได้้รัับโทษตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๒(๗)
๒.2 หลักั เกณฑ์์ของคํําร้อ้ งทุกุ ข์์
๑. ผู้เ�้ สีียหายได้้กล่า่ วหาต่อ่ เจ้้าหน้้าที่�ต่ ามประมวลกฎหมายวิธิ ีพี ิจิ ารณาความอาญา
๒. ว่่ามีคี วามผิดิ เกิดิ ขึ้้�นจะรู้้�ตััวผู้้�กระทํําผิดิ หรืือไม่ก่ ็็ตาม
๓. ทํําให้้เกิดิ ความเสียี หายแก่่ผู้�้เสีียหาย
๔. มีเี จตนาให้้ผู้�้ กระทํําผิิดได้้รัับโทษ
2.๓ ผู้้�มีีอํํานาจรัับคํําร้้องทุุกข์์
๑. พนัักงานสอบสวน ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๑๒๓
๒. พนัักงานฝ่่ายปกครองหรืือตํํารวจ (ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๒๔)

Police คInู่มvือeปstฏigบิ aัตtiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 75

๓. พนักั งานสอบสวนท้อ้ งที่อ่� ื่น�่ ที่ไ่� ม่ม่ ีเี ขตอำ�ำ นาจ ซึ่ง�่ รับั คำำ�ร้อ้ งทุกุ ข์ห์ รืือกล่า่ วโทษในความผิดิ
อาญาซึ่ง�่ มิไิ ด้เ้ กิดิ ในเขตอำำ�นาจของตนหรืือที่เ�่ กิดิ นอกราชอาณาจักั ร หลังั จากรับั คำ�ำ ร้อ้ งทุกุ ข์ไ์ ว้แ้ ล้ว้ ให้ส้ ่ง่ เรื่อ่� ง
ไปยัังพนัักงานสอบสวนแห่่งท้้องที่�่ที่่�รัับผิิดชอบเพื่่�อดำำ�เนิินการสอบสวนต่่อไป ตามคำ�ำ สั่่�ง ตร.ที่�่ ๔๑๙/๕๖
ลง ๑ ก.ค. ๕๖ บทที่่� ๒ ข้้อ ๑.๑.๓.๑ วรรคสอง ถือื เป็น็ กรณีีตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๑๒๔ ตามข้อ้ ๓.๒
2.๔ วิธิ ีีการร้้องทุกุ ข์์ มีี ๒ วิิธีี
๑. ร้อ้ งทุกุ ข์์ด้้วยปากหรืือวาจา
๒. ร้อ้ งทุกุ ข์์เป็น็ หนัังสืือ
2.๕ ข้อ้ ความของการร้้องทุกุ ข์์
๑. ชื่�่อและที่�อ่ ยู่่�ของผู้�้ ร้อ้ งทุุกข์์
๒. ลักั ษณะแห่ง่ ความผิิด
๓. พฤติิการณ์ต์ ่่าง ๆ ที่่ค� วามผิิดนั้้�นได้ก้ ระทํําลง
๔. ความเสียี หายที่่�ได้้รับั
๕. ชื่่�อหรืือรููปพรรณของผู้้�กระทํําผิิดเท่่าที่�่จะบอกได้้
2.๖ การร้้องทุุกข์ด์ ้้วยปาก พนัักงานสอบสวนต้้องบันั ทึึกรายละเอีียดเพิ่่ม� เติมิ ดัังนี้้�
๑. วัันเดืือนปีที ี่่ร� ้อ้ งทุกุ ข์์
๒. ให้้ผู้�้ ร้อ้ งทุุกข์ล์ งลายมืือชื่�อ่
๓. ให้้พนัักงานสอบสวนลงลายมืือชื่่�อ
2.๗ การร้อ้ งทุุกข์ด์ ้้วยหนัังสืือต้อ้ งมีรี ายละเอีียดเพิ่่�มเติมิ ดัังนี้้�
๑. วันั เดืือนปีที ี่�่ร้อ้ งทุกุ ข์์
๒. ลายมืือชื่่�อผู้�้ ร้อ้ งทุุกข์์
2.๘ คํําร้้องทุุกข์ต์ ามระเบีียบ ประกอบด้ว้ ย
๑. ผู้�้ ร้อ้ งทุุกข์์ต้อ้ งมีีอํํานาจร้้องทุุกข์์
๒. ต้้องร้อ้ งทุกุ ข์ต์ ่่อเจ้้าหน้้าที่่ท� ี่�่มีอี ํํานาจรัับคํําร้้องทุกุ ข์์
๓. ต้อ้ งร้้องทุุกข์์โดยมีีเจตนาจะให้้ผู้�้ กระทํําผิิดได้้รับั โทษ
๔. ต้อ้ งร้้องทุุกข์์ตามแบบวิธิ ีีการร้้องทุกุ ข์์
๕. ต้้องร้อ้ งทุุกข์ภ์ ายในกํําหนดอายุคุ วามร้้องทุกุ ข์์
2.๙ การแก้ค้ ํําร้อ้ งทุุกข์์
หมายถึึงการแก้ไ้ ขเพิ่่ม� เติมิ หรืือตัดั ทอนข้อ้ ความในคํําร้อ้ งทุกุ ข์โ์ ดยปกติิ เป็น็ การแก้ข้ ้อ้ ความ
ในลักั ษณะที่ส�่ าระสํําคัญั ของคํําร้อ้ งทุกุ ข์ย์ ังั คงอยู่� เช่น่ การแก้ร้ าคาทรัพั ย์ท์ ี่เ�่ สียี หาย การให้ร้ ายละเอียี ดเกี่ย� วกับั
ลัักษณะหรืือพฤติกิ ารณ์ต์ ่่างๆ ที่่ค� วามผิดิ กระทํําลงให้ช้ ัดั เจนยิ่�งขึ้น้�
ถ้า้ เป็น็ การแก้ไ้ ขเพิ่่ม� เติมิ หรืือตัดั ทอนข้อ้ ความในลักั ษณะที่ท่� ํําให้ค้ ํําร้อ้ งทุกุ ข์ข์ าดสาระสํําคัญั
ที่จ่� ะเป็น็ คํําร้อ้ งทุกุ ข์โ์ ดยสิ้น� เชิงิ หรืือเกี่ย� วกับั การกระทํําผิดิ ฐานหนึ่่ง� หรืือผู้�้ กระทํําผิดิ คนใดคนหนึ่่ง� น่า่ จะถือื ว่า่
เป็็นการถอนคํําร้อ้ งทุกุ ข์ใ์ นเรื่อ�่ งนั้้�น ข้อ้ หานั้้�นหรืือผู้�้ กระทํําผิิดคนนั้้�น
2.๑๐ การถอนคํําร้้องทุกุ ข์์
หมายถึึงการที่�่ผู้�้เสีียหายไม่่ประสงค์์จะดํําเนิินคดีีที่�่ได้้ร้้องทุุกข์์ไว้้ทั้้�งเรื่่�องหรืือเฉพาะ
การกระทํําผิิดฐานใดฐานหนึ่่�ง (ถ้้าเป็็นการร้้องทุุกข์์ในการกระทํําผิิดหลายฐาน) หรืือเฉพาะผู้้�กระทํําผิิด
คนใดคนหนึ่่ง� (ถ้า้ เป็น็ การกล่า่ วหาผู้้�กระทํําผิดิ หลายคน)
การถอนคํําร้้องทุุกข์์ต้้องกระทํําโดยชััดแจ้้งคืือทํําเป็็นคํําร้้องขอถอนคํําร้้องทุุกข์์โดยตรง
ต่อ่ เจ้า้ พนักั งานหรืือศาล แต่ถ่ ้า้ ผู้เ�้ สียี หายร้อ้ งขอแก้ไ้ ขเพิ่่ม� เติมิ หรืือตัดั ทอนข้อ้ ความแสดงให้เ้ ห็น็ ว่า่ ตนไม่ต่ ิดิ ใจ
ดํําเนิินคดีีเรื่อ่� งนั้้น� ข้อ้ หาหรืือผู้้�กระทํําผิิดคนนั้้น� ถืือว่่าเป็็นการถอนคํําร้้องทุกุ ข์์ด้้วย

76 Pคoู่มlือicปeฏิบInตั vิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

หลัักเกณฑ์์การถอนคํําร้อ้ งทุกุ ข์์
1) การถอนคำำ�ร้อ้ งทุกุ ข์์สามารถกระทำ�ำ ได้้ทุุกคดี ี ทั้้ง� ความผิิดอาญาแผ่่นดิินหรืือความผิิด
อัันยอมความไม่่ได้แ้ ละความผิดิ ต่อ่ ส่่วนตััวหรืือความผิิดอัันยอมความได้้
๒) “ผู้้�เสียี หาย” เท่า่ นั้้�นจึึงจะมีอี ํํานาจถอนคํําร้อ้ งทุกุ ข์์
๓) ถอนคํําร้อ้ งทุุกข์์ต่อ่ พนักั งานสอบสวน พนัักงานอััยการหรืือศาลก็็ได้้
๔) ต้้องถอนคํําร้อ้ งทุุกข์โ์ ดยมีเี จตนาจะไม่ใ่ ห้ผ้ ู้้�กระทํําความผิดิ ได้้รัับโทษ
๕) ผู้�เ้ สียี หายจะถอนคํําร้้องทุกุ ข์เ์ สีียเมื่�อ่ ใดก็็ได้ก้ ่่อนคดีจี ะถึึงที่ส�่ ุุด

ตััวอย่า่ งคำำ�พิิพากษาฎีีกา
- การแก้้หรืือถอนคํําร้้องทุุกข์์เป็็นสิิทธิิชนิิดหนึ่่�งของผู้�้ ร้้องทุุกข์์ (ฎ.๒๐๖/๒๔๘๘) ทั้้�งยัังตกทอด
ไปยัังทายาทได้้ (ฎ.๑๑/๒๕๑๘) และโดยที่�่กฎหมายมิิได้้กํําหนดเงื่�อนไขไว้้แต่่อย่่างใด เจ้้าพนัักงานผู้้�รัับ
คํําร้อ้ งขอให้แ้ ก้ห้ รืือถอนคํําร้อ้ งทุกุ ข์จ์ ะปฏิเิ สธการขอแก้ห้ รืือขอถอนไม่ไ่ ด้ท้ ั้้ง� ฝ่า่ ยผู้้�ต้อ้ งหาก็จ็ ะคัดั ค้า้ นไม่ไ่ ด้้
- ผู้้�ร้้องทุุกข์์จะแก้้หรืือถอนคํําร้้องทุุกข์์เมื่�่อใดก็็ได้้ ผู้�้ ร้้องทุุกข์์อาจถอนคํําร้้องทุุกข์์ได้้จนกว่่าคดีี
ถึึงที่�ส่ ุดุ (ฎ.๒๘๔-๒๕๕/๒๕๓๘)
- การถอนคํําร้้องทุุกข์์ตามมาตรา ๑๒๖ วรรคหนึ่่�ง จะถอนคํําร้้องทุุกข์์เสีียเมื่�่อใดก็็ได้้ก่่อนคดีี
ถึึงที่�ส่ ุุด แม้ค้ ดีีอยู่�ระหว่่างการพิจิ ารณาของศาลอุุทธรณ์ก์ ็็ตามและจะถอนคํําร้อ้ งทุุกข์ต์ ่่อพนักั งานสอบสวน
พนัักงานอัยั การหรืือศาลก็็ได้้ (ฎ.๑๕๐๕/๒๕๔๒)
2.๑๑ ผลของการถอนคํําร้้องทุุกข์์
๑) ความผิดิ ต่่อส่ว่ นตัวั สิิทธินิ ํําคดีอี าญามาฟ้อ้ งระงับั ไปตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๓๙(๒)
๒) ความผิดิ ต่อ่ อาญาแผ่น่ ดินิ ไม่ต่ ัดั อํํานาจของพนักั งานสอบสวนที่จ่� ะสอบสวนคดีนี ั้้น� หรืือ
พนัักงานอััยการที่�่จะฟ้้องคดีีนั้้�นต่่อไปตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๑๒๖ วรรคสอง เพราะแม้้ไม่่มีีคำำ�ร้้องทุุกข์์
ก็็สามารถสอบสวนได้อ้ ยู่�แล้ว้ ตามมาตรา ๑๒๑ วรรคหนึ่่�ง

ตัวั อย่่างคำ�ำ พิิพากษาฎีีกา
- ความผิิดตาม พ.ร.บ.ว่่าด้้วยความผิิดอัันเกิิดจากการใช้้เช็็คฯ เป็็นความผิิดต่่อส่่วนตััวตราบใด
ที่�่คดีียัังไม่่ถึึงที่่�สุุด โจทก์์ร่่วมจะถอนคํําร้้องทุุกข์์เสีียเมื่�่อใดก็็ได้้เมื่�่อโจทก์์ร่่วมถอนคํําร้้องทุุกข์์สิิทธิินํํา
คดีีอาญามาฟ้้องย่อ่ มระงัับไปตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๓๙(๒) (ฎ.๑๑๘๙/๒๕๔๗)
- พนัักงานสอบสวนที่่�รัับคํําร้้องทุุกข์์กัับพนัักงานสอบสวนผู้�้ รัับผิิดชอบเป็็นคนละกรณีีกััน
(ฎ.๒๙๗๔/๒๕๑๖)
- ถอนคํําร้้องทุุกข์์ไปแล้้วต่่อมาจะขอถอนคํําร้้องขอถอนคํําร้้องทุุกข์์ที่�่ถอนไปแล้้วนั้้�นอีีกไม่่ได้้
เพราะสิิทธิินํําคดีีอาญาไปฟ้้องระงัับไปตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๓๙(๒) แล้้ว (คํําสั่�งคํําร้้องที่่� ๑๖๘๑-
๑๖๘๒/๒๕๔๕)
- การถอนคํําร้อ้ งทุกุ ข์ต์ ่อ่ พนักั งานอัยั การศาลก็ช็ อบที่จ่� ะจํําหน่า่ ยคดีไี ด้เ้ พราะสิทิ ธิทิ ี่จ�่ ะนํําคดีอี าญา
มาฟ้้องย่อ่ มระงัับไป (ฎ.๑๕๐๕/๒๕๔๒)
- การถอนคํําร้อ้ งทุกุ ข์เ์ ป็น็ สิทิ ธิซิ ึ่ง่� ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๒๖ วรรคหนึ่่ง� บัญั ญัตั ิใิ ห้ส้ ิทิ ธิแิ ก่ผ่ ู้้�ร้อ้ งทุกุ ข์์
ที่จ่� ะถอนคํําร้อ้ งทุกุ ข์เ์ สียี เมื่อ่� ใดก็ไ็ ด้ ้ สิทิ ธิถิ อนคํําร้อ้ งทุกุ ข์ใ์ นความผิดิ ฐานยักั ยอกถือื เป็น็ สิทิ ธิเิ กี่ย� วกับั ทรัพั ย์ส์ ินิ
กรณีผี ู้�้ ร้อ้ งทุกุ ข์ต์ ายสิทิ ธิดิ ังั กล่า่ วย่อ่ มตกทอดแก่ท่ ายาทเมื่อ่� ได้ค้ วามตามคํําร้อ้ งขอถอนคํําร้อ้ งทุกุ ข์ว์ ่า่ บรรดา
ทายาททุุกคนของผู้้�เสียี หายไม่่ประสงค์จ์ ะดํําเนินิ คดีแี ก่่จํําเลยอีกี ต่อ่ ไปและขอถอนคํําร้อ้ งทุุกข์์ ดัังนั้้น� ผู้�้ ร้อ้ ง
ในฐานะผู้�้ จััดการมรดกของผู้�้เสีียหายซึ่่�งมีีสิิทธิิและหน้้าที่�่ตามกฎหมายสิิทธิิถอนคํําร้้องทุุกข์์ได้้ แม้้คดีีอยู่�

Police คIn่มู vือeปstฏigบิ aัตtiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 77

ระหว่า่ งการพิจิ ารณาของศาลฎีกี าและเมื่อ�่ มีกี ารถอนคํําร้อ้ งทุกุ ข์โ์ ดยชอบด้ว้ ยกฎหมายแล้ว้ สิทิ ธินิ ํําคดีอี าญา
มาฟ้้องของโจทก์์ย่่อมระงัับไปตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๓๕ (๒) (ฎ.๓๓๒/๒๕๕๕)
- จํําเลยหลอกผู้เ้� สียี หายเพื่อ�่ จะส่ง่ ไปทํํางานต่า่ งประเทศต่อ่ มาจํําเลยได้ช้ ดใช้เ้ งินิ ค่า่ เสียี หายให้ก้ ับั ภริยิ า
ของผู้�เ้ สียี หายลงชื่อ�่ รับั เงินิ ไว้แ้ ละไม่ต่ ิดิ ใจดํําเนินิ คดีจี ํําเลยทั้้ง� ทางแพ่ง่ และทางอาญา แม้จ้ ะเป็น็ ภริยิ าที่่ช� อบ
ด้้วยกฎหมายของผู้�้เสีียหายก็็ไม่่มีีอํํานาจจััดการแทนสามีีซึ่่�งเป็็นผู้�้เสีียหายได้้ตาม ป.วิิอาญา
มาตรา ๔, ๕, ๖ บัันทึึกหลัักฐานการรัับเงิินจากจํําเลยดัังกล่่าวไม่่มีีผลทํําให้้สิิทธิินํําคดีีอาญามาฟ้้อง
ในความผิิดฐานฉ้้อโกงของจํําเลยระงัับไปแต่่อย่า่ งใด (ฎ.๕๑๒๖/๒๕๔๙)
- หนัังสืือรัับสภาพหนี้้�มีีใจความว่่าจํําเลยยอมรัับว่่าเป็็นหนี้้�ผู้�้เสีียหายเนื่่�องจากได้้กระทํําทุุจริิต
ยักั ยอกเงินิ ค่า่ ไม้แ้ ละวัสั ดุกุ ่อ่ สร้า้ งของผู้เ้� สียี หายไปเป็น็ เงินิ จํํานวน ๒๖๐,๕๙๗.๘๐ บาท จํําเลยตกลงชํําระหนี้้�
ให้้แก่่ผู้�้เสีียหายจํํานวน ๓ งวด พร้้อมระบุุจํํานวนที่่�ชดใช้้แต่่ละงวดว่่าเป็็นเงิินจํํานวนเท่่าใด หากผิิดนััด
งวดหนึ่่�งงวดใดถืือว่่าผิดิ นััดทั้้ง� หมดและยินิ ยอมให้ผ้ ู้้เ� สียี หายเรียี กเงินิ ส่่วนที่่เ� หลืือพร้้อมดอกเบี้้�ยร้้อยละ ๑๐
และยิินยอมให้้แจ้้งความดํําเนิินคดีีฐานทุุจริิตยัักยอกเงิินของผู้�้เสีียหายดัังนี้้� ข้้อตกลงหนัังสืือรัับสภาพหนี้้�
ดังั กล่า่ วเป็น็ ข้อ้ ตกลงที่จ�่ ํําเลยรับั ว่า่ เป็น็ หนี้้ผ� ู้เ้� สียี หายในจํํานวนที่จ่� ํําเลยยักั ยอกไปและจะชดใช้ห้ นี้้ใ� ห้ผ้ ู้เ�้ สียี หาย
โดยวิิธีีการผ่่อนชํําระเท่่านั้้น� ซึ่ง�่ มีีผล “ทางแพ่่งและเป็น็ สิทิ ธิทิ างแพ่ง่ ที่ผ�่ ู้้�เสียี หายสามารถเรีียกร้อ้ งให้้จํําเลย
ชํําระหนี้้�เท่่านั้้�น หนัังสืือรัับสภาพหนี้้�ดัังกล่่าวไม่่มีีข้้อความใดที่่�แสดงว่่าผู้�้เสีียหายตกลงยิินยอมสละสิิทธิิ
ในการดํําเนินิ คดีอี าญาแก่จ่ ํําเลย” กรณีจี ึึงยังั ถือื ไม่ไ่ ด้ว้ ่า่ เป็น็ การยอมความกันั ตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๓๙(๒)
ที่�จ่ ะทํําให้ส้ ิิทธินิ ํําคดีีอาญามาฟ้้องระงัับไป (ฎ.๒๗๐/๒๕๕๘)
- ความผิดิ ฐานกระทํําการอันั เป็น็ ความรุนุ แรงในครอบครอบครัวั ตาม พ.ร.บ.คุ้้�มครองผู้้�ถููกกระทํํา
ด้้วยความรุนุ แรงในครอบครัวั พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๔ วรรคหนึ่่ง� เป็็นความผิิดอัันยอมความได้ต้ ามมาตรา ๔
วรรคสองตอนต้น้ เมื่อ�่ ผู้เ�้ สียี หายยื่น่� คํําร้อ้ งว่า่ ไม่ป่ ระสงค์ห์ รืือติดิ ใจดํําเนินิ คดีแี ก่จ่ ํําเลยอีกี ต่อ่ ไปพอแปลความ
ได้้ว่่าเป็็นการยอมความโดยถููกต้้องตามกฎหมายสิิทธิิในการนํําคดีีอาญามาฟ้้องในความผิิดฐานดัังกล่่าว
ซึ่ง่� เป็็นความผิดิ อันั ยอมความได้้ย่่อมระงัับไปตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๓๙(๒) (ฎ.๑๕๖๖๗/๒๕๕๘)
2.๑๒ การมอบอํํานาจให้ร้ ้อ้ งทุกุ ข์์
การมอบอํํานาจให้้ร้้องทุุกข์์หมายถึึงการที่่�ผู้�้เสีียหายซึ่�่งมีีอํํานาจร้้องทุุกข์์ตามกฎหมาย
ได้ม้ อบหมายให้บ้ ุคุ คลอื่น�่ ซึ่ง�่ มิใิ ช่ผ่ ู้เ้� สียี หายมาร้อ้ งทุกุ ข์แ์ ทนตนจึึงเห็น็ ได้ว้ ่า่ ผู้�้ มอบอํํานาจให้ร้ ้อ้ งทุกุ ข์จ์ ะต้อ้ งเป็น็
ผู้้�เสีียหายตามกฎหมาย ส่ว่ นผู้้�รัับมอบอํํานาจนั้้น� เป็น็ บุุคคลอื่�่นที่ไ�่ ด้้รัับมอบอํํานาจจากผู้เ�้ สีียหาย
ถ้้าผู้้�มอบอํํานาจมิิใช่่ผู้้�เสีียหาย การมอบอํํานาจให้้มาร้้องทุุกข์์นั้้�นย่่อมไม่่ทํําให้้ผู้�้ รัับมอบ
อํํานาจมีอี ํํานาจร้้องทุกุ ข์์
ความสััมพัันธ์์ระหว่่างผู้้�มอบอำ�ำ นาจกัับผู้�้ รัับมอบอำำ�นาจ เป็็นไปตามบทบััญญััติิ ป.พ.พ.
บรรพ ๓ เอกเทศสััญญา ลัักษณะ ๖ ว่า่ ด้้วยตััวแทน และแม้ว้ ่า่ ใบมอบอำ�ำ นาจไม่ป่ ิดิ อากรแสตมป์์ก็็สามารถ
ใช้้ในการดำ�ำ เนิินคดีีอาญาได้้ แต่่หากจะดำำ�เนิินคดีีแพ่่ง ต้้องปิิดอากรแสตมป์์ด้้วย มิิฉะนั้้�นจะไม่่สามารถใช้้
เป็็นพยานหลักั ฐานตามประมวลรััษฎากร มาตรา ๑๑๘ ซึ่่�งตามประมวลรัษั ฎากร มาตรา ๑๒๔ ผู้�้ มีีหน้า้ ที่่�
เสียี อากรหรืือขีดี ฆ่า่ แสตมป์เ์ พิกิ เฉยหรืือปฏิเิ สธไม่เ่ สียี อากรหรืือไม่ข่ ีดี ฆ่า่ แสตมป์ ์ ต้อ้ งระวางโทษปรับั ไม่เ่ กินิ
๕๐๐ บาท ดังั นั้้น� พนักั งานสอบสวนจึึงมีหี น้า้ ที่ต่� รวจสอบการปิดิ อากรแสตมป์ใ์ นใบมอบอำ�ำ นาจอันั เป็น็ การ
เสียี ภาษีีประเภทอากรแสตมป์์
การมอบอํํานาจให้้ร้้องทุุกข์์คดีีความผิิดอัันยอมความได้้นั้้�น ถ้้าในหนัังสืือมอบอํํานาจระบุุ
เจาะจงให้พ้ นักั งานสอบสวนดํําเนินิ คดีแี ก่ผ่ ู้้�ต้อ้ งหาคนใดในหลายคนพนักั งานสอบสวนย่อ่ มมีอี ํํานาจทํําการ
สอบสวนดํําเนิินคดีีเฉพาะแก่่ผู้�้ ต้้องหาที่�่ผู้้�เสีียหายประสงค์์จะดํําเนิินคดีีตามที่่�มอบอํํานาจเท่่านั้้�น แต่่ถ้้าใน

78 Pคoู่มlือicปeฏบิInัตvิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

หนัังสืือมอบอํํานาจมิิได้้ระบุุจํํากัดั อํํานาจของผู้�้ รับั มอบอํํานาจให้้ร้อ้ งทุกุ ข์์ไว้ ้ ผู้้�รัับมอบอํํานาจย่่อมมีอี ํํานาจ
ร้อ้ งทุุกข์์ให้้ดํําเนินิ คดีีแก่ผ่ ู้้�ต้อ้ งหาในคดีีนั้้น� ได้้ทุกุ คน
ถ้้าในหนัังสืือมอบอํํานาจมิิได้้ระบุุมอบอํํานาจให้้ทํําการจํําหน่่ายสิิทธิิหรืือระงัับคดีีผู้�้ รัับมอบ
อํํานาจจะมีอี ํํานาจถอนคํําร้อ้ งทุกุ ข์ห์ รืือยอมความในคดีนี ั้้น� ด้ว้ ยตนเองโดยไม่ไ่ ด้ร้ ับั ความยินิ ยอมหรืือรับั มอบ
อํํานาจจากผู้เ�้ สียี หายไม่ไ่ ด้เ้ พราะอํํานาจที่ร่� ับั มอบมามีขี อบเขตจํํากัดั เฉพาะการให้ใ้ ช้ส้ ิทิ ธิคิ ืือร้อ้ งทุกุ ข์ด์ ํําเนินิ คดีี
แต่่มิิได้ม้ อบให้้ทํําการจํําหน่า่ ยหรืือระงัับสิิทธิิคืือถอนคํําร้อ้ งทุกุ ข์ห์ รืือยอมความในคดีีแต่่อย่า่ งใด
ตัวั อย่า่ งคำ�ำ พิิพากษาฎีีกา
- การร้อ้ งทุุกข์์มอบอํํานาจให้้ร้อ้ งทุุกข์แ์ ทนกัันได้้ (ฎ.๗๕๕/๒๕๐๒ ป.)
- มอบอํํานาจช่่วงให้้ไปร้้องทุุกข์์ได้้แต่่ในหนัังสืือมอบอํํานาจนั้้�นต้้องระบุุว่่าให้้มอบอํํานาจช่่วง
ได้้ด้ว้ ย (ฎ.๓๗๖/๒๕๔๗)
- การมอบอํํานาจให้ไ้ ปร้อ้ งทุกุ ข์ด์ ํําเนินิ คดีกี ับั ผู้�้ จัดั การนิติ ิบิ ุคุ คลจะต้อ้ งระบุใุ ห้ช้ ัดั เจนว่า่ มอบอํํานาจ
ให้ไ้ ปดํําเนิินคดีีกับั ใครในฐานะส่ว่ นตััวหรืือฐานะนิติ ิบิ ุคุ คล (ฎ.๕๔๑๐/๒๕๔๖)
- การมอบอํํานาจให้้ร้อ้ งทุกุ ข์ไ์ ม่จ่ ํําเป็็นต้้องลงลายมืือชื่อ่� ผู้้�รับั มอบอํํานาจ (ฎ.๑๑๙๗/๒๕๔๑)
- มอบอํํานาจให้้ฟ้้องคดีีเกี่�ยวกัับเช็็คได้้ทุุกศาลเป็็นการมอบอํํานาจให้้ฟ้้องไม่่ถืือว่่าเป็็นการ
มอบอํํานาจให้้ร้้องทุกุ ข์์ (ฎ.๖๑๐/๒๕๑๕)
- ธนาคารเป็น็ ผู้เ้� สียี หายมอบอํํานาจให้ไ้ ปร้อ้ งทุกุ ข์ต์ ่อ่ มาผู้�้ มอบอํํานาจตายหนังั สืือมอบอํํานาจนั้้น�
ก็็ยัังใช้้ได้้ (ฎ.๑๔๖๒-๑๔๖๓/๒๕๒๓)
ข้้อสังั เกต
๑. การร้้องทุุกข์์ความผิิดต่่อแผ่่นดิินสามารถร้้องทุุกข์์ได้้ภายในอายุุความฟ้้องคดีีตามอััตราโทษ
ของความผิิดในแต่ล่ ะคดีีตาม ป.อาญา มาตรา ๙๕
๒. การร้้องทุุกข์์ความผิิดต่่อส่่วนตััวต้้องร้้องทุุกข์์ภายใน ๓ เดืือนนัับแต่่รู้�้เรื่่�องความผิิดและรู้้�ตััว
ผู้�้ กระทํําความผิิดตาม ป.อาญา มาตรา ๙๖ แต่่ต้้องอยู่�ภายในอายุุความฟ้้องตาม ป.อาญา มาตรา ๙๕
ตััวอย่่างคำำ�พิพิ ากษาฎีีกา
- ความผิดิ ต่อ่ ส่ว่ นตัวั แม้ไ้ ม่ไ่ ด้ร้ ้อ้ งทุกุ ข์ต์ ่อ่ พนักั งานสอบสวนฟ้อ้ งเองต่อ่ ศาลได้้ แต่ต่ ้อ้ งฟ้อ้ งภายใน
อายุคุ วามร้อ้ งทุกุ ข์ภ์ ายใน ๓ เดืือน ถ้า้ ได้ฟ้ ้อ้ งต่อ่ ศาลภายในกํําหนด ๓ เดืือนแล้ว้ ไม่ต่ ้อ้ งคํํานึึงว่า่ การร้อ้ งทุกุ ข์์
นั้้น� ชอบด้ว้ ยกฎหมายหรืือไม่่ (ฎ.๓๖๕๕/๒๕๔๓)
- กฎหมายอาญาไม่ไ่ ด้บ้ ัญั ญัตั ิถิ ึึงวิธิ ีกี ารกํําหนดนับั ระยะเวลาร้อ้ งทุกุ ข์แ์ ละฟ้อ้ งร้อ้ งไว้จ้ ึึงต้อ้ งกํําหนด
นับั ระยะเวลาตาม ป.พ.พ. มาตรา ๑๙๓/๑ ถึึงมาตรา ๑๙๓/๘ (ฎ.๒๘๔-๒๘๕/๒๕๐๗)
- การร้้องทุุกข์์หาจํําต้้องระบุุรายละเอีียดในขณะร้้องทุุกข์์แต่่อย่่างใดไม่่ แต่่เป็็นหน้้าที่่�ของ
พนัักงานสอบสวนจะสอบสวนต่่อไป แม้้รายละเอีียดในการร้้องทุุกข์์จะแตกต่่างกัับคํําบรรยายฟ้้องไปบ้้าง
ก็ไ็ ม่่ทํําให้้การร้้องทุกุ ข์เ์ ป็็นไม่ช่ อบ (ฎ.๓๙๖๖/๒๕๓๔)
- รัฐั มนตรีวี ่า่ การกระทรวงมหาดไทยไม่ใ่ ช่พ่ นักั งานสอบสวนและพนักั งานฝ่า่ ยปกครองหรืือตํํารวจ
ตามมาตรา ๒(๑๖) และมาตรา ๒(๑๗) จึึงไม่่มีีอํํานาจรับั คํําร้อ้ งทุกุ ข์ค์ ดีีอาญาได้้ (ฎ.๑๒๒๖/๒๕๐๓)
- ทํําหนังั สืือร้อ้ งเรียี นต่อ่ ผู้้�บังั คับั การกองปราบปราม กองบัญั ชาการสอบสวนกลาง ขอให้ด้ ํําเนินิ คดีี
กับั จํําเลยถืือว่่าเป็น็ การร้อ้ งทุุกข์์แล้้ว (ฎ.๒๔๔/๒๕๐๗ ป.)

Police คInู่มvือeปstฏigบิ aัตtiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 79

- ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๒๔ มิไิ ด้บ้ ังั คับั ให้ร้ ้อ้ งทุกุ ข์เ์ ฉพาะต่อ่ เจ้า้ พนักั งานผู้�้ มีอี ํํานาจสอบสวนเท่า่ นั้้น�
ดัังนั้้�นพนัักงานสอบสวนในท้้องที่�่หนึ่่�งซึ่�่งแม้้จะมิิได้้มีีอํํานาจทํําการสอบสวนในคดีีนั้้�นเลยก็็มีีอํํานาจรัับ
คํําร้้องทุุกข์์ได้้ (ฎ.๒๙๗๔/๒๕๑๖)
- ผู้้�ร้้องทุุกข์์กัับเจ้้าหน้้าที่�่ผู้�้ รัับคํําร้้องทุุกข์์อาจเป็็นคน ๆ เดีียวกัันก็็ได้้และถ้้าเจ้้าหน้้าที่�่ผู้้�นั้�นเป็็น
พนักั งานสอบสวนด้ว้ ยมีีอํํานาจสอบสวนคดีีนั้้น� ได้้ เช่น่ จํําเลยฉ้้อโกงเอาม้้าของปลััดอํําเภอไป ปลััดอํําเภอ
ร้้องทุุกข์์คดีีนั้้�นต่่อตนเองแล้้วสอบสวนเป็็นคดีีขึ้�้น ศาลฎีีกาวิินิิจฉััยว่่าการร้้องทุุกข์์และการสอบสวน
ชอบด้ว้ ยกฎหมาย (ฎ.๒๙๒/๒๔๘๒)
- เมื่อ�่ ผู้เ้� สียี หายร้อ้ งทุกุ ข์ต์ ่อ่ เจ้า้ หน้า้ ที่ต�่ ํํารวจโดยชอบแล้ว้ แม้ไ้ ม่ไ่ ด้ล้ งประจํําวันั ก็ไ็ ม่ท่ ํําให้ค้ ํําร้อ้ งทุกุ ข์์
นั้้�นเสีียไป (ฎ.๒๓๗๑/๒๕๒๒)
- คํําว่่า “จึึงมาแจ้้งคํําร้้องทุุกข์์ต่่อพนัักงานสอบสวนให้้ดํําเนิินคดีีกัับผู้�้ ต้้องหาทั้้�งสี่�” ถืือว่่าเป็็น
คํําร้้องทุุกข์์ (ฎ.๑๕๕๔-๑๕๕๕/๒๕๑๒)
- เมื่อ�่ ร้อ้ งทุกุ ข์ไ์ ปแล้ว้ ถ้า้ ต้อ้ งการถอนคํําร้อ้ งทุกุ ข์ก์ ็ส็ ามารถถอนคํําร้อ้ งทุกุ ข์ไ์ ด้้ แต่จ่ ะมาเบิกิ ความ
ว่่าไม่่ต้้องการให้้จํําเลยได้้รัับโทษไม่ไ่ ด้้ (ฎ.๓๐๙๑-๓๐๙๒/๒๕๒๓)
- ร้อ้ งทุกุ ข์ว์ ่า่ จํําเลยบุกุ รุกุ ต่อ่ มาผ่อ่ นผันั ให้จ้ ํําเลยขนของออกไปได้ก้ ็ไ็ ม่ท่ ํําให้ค้ ํําร้อ้ งทุกุ ข์น์ ั้้น� เสียี ไป
(ฎ.๓๐๙๓/๒๕๒๓)
- พนักั งานสอบสวนบันั ทึึกข้อ้ หาที่แ่� จ้ง้ ไว้แ้ ต่บ่ ันั ทึึกไม่ค่ รบถ้ว้ นโดยมีพี ฤติกิ ารณ์ท์ ี่ก�่ ล่า่ วถึึงด้ว้ ยถือื ว่า่
ร้อ้ งทุุกข์์ครบถ้้วนแล้้ว (ฎ.๒๑๖๗/๒๕๒๘)
- ร้้องทุุกข์์ในคดีีเช็็คแม้้ผู้้�เสีียหายจะเก็็บเช็็คคืืนไปติิดต่่อกัับผู้�้สั่�งจ่่ายก็็ถืือว่่าเป็็นคํําร้้องทุุกข์์แล้้ว
(ฎ.๑๒๐๙/๒๕๓๑)
- ร้้องทุุกข์์ไม่่รู้�้ ว่่าจะแจ้้งคดีีฐานใดเพีียงแต่่แจ้้งพฤติิการณ์์คดีีก็็ถืือว่่าเป็็นการร้้องทุุกข์์แล้้ว
ส่่วนการตั้ง� ข้้อหาเป็็นหน้้าที่่�ของพนักั งานสอบสวน (ฎ.๓๘๐๔/๒๕๔๐)
- พนักั งานสอบสวนไม่ไ่ ด้เ้ ข้า้ เวรปฏิบิ ัตั ิหิ น้า้ ที่ก่� ็ย็ ังั ถือื ว่า่ เป็น็ พนักั งานสอบสวนสามารถรับั แจ้ง้ ความ
ร้้องทุุกข์ไ์ ด้้ (ฎ.๓๐๙๖/๒๕๓๖)
- ร้้องทุุกข์์ถึึงคนใดก็็ถืือว่่าร้้องทุุกข์์ให้้ลงโทษเฉพาะคนนั้้�น ส่่วนบุุคคลอื่่�นที่่�ไม่่ระบุถุ ึึงย่่อมพ้้นผิิด
(ฎ.๓๓๔๓/๒๕๓๖)
- หนังั สืือร้้องทุกุ ข์์ผู้�เ้ สีียหายไม่ล่ งชื่�อ่ ไม่่ถืือว่่าเป็็นการร้อ้ งทุกุ ข์์ (ฎ.๒๗๓๐/๒๕๓๘)
- บริิษััทมอบอํํานาจให้้ร้้องทุุกข์์ต้อ้ งทํําตามข้้อบัังคับั
- หุ้�นส่่วนผู้�้ จัดั การร้้องทุกุ ข์์ต้อ้ งระบุุว่่ากระทํําแทนห้้าง (ฎ.๕๐๐๘/๒๕๓๗, ฎ.๔๐๗๐/๒๕๔๐)
- กรรมการลงชื่อ่� ประทัับตราห้้างถืือว่า่ ทํําแทนห้า้ ง (ฎ.๑๕๑๘/๒๕๔๐)
- ผู้้�เยาว์์อายุุ ๑๗ - ๑๘ ปีีร้้องทุุกข์์ได้้เอง ผู้้�แทนโดยชอบธรรมจะถอนคํําร้้องทุุกข์์โดยฝ่่าฝืืน
ความประสงค์์ของผู้เ้� ยาว์์ไม่่ได้้ (ฎ.๒๑๔/๒๔๙๔ ป.)
2.๑๓ กรณีีที่ไ�่ ม่ถ่ ืือว่า่ เป็็นคํําร้อ้ งทุุกข์์
กรณีที ี่่�ไม่่ถืือว่่าเป็็นคํําร้้องทุกุ ข์ม์ ีีหลักั ดังั นี้้ค� ืือ
๑. ผู้�เ้ สียี หายแจ้ง้ ความร้้องทุุกข์์ไว้้เพื่�อ่ เป็็นหลักั ฐาน
๒. ผู้เ�้ สียี หายแจ้ง้ ความร้้องทุุกข์เ์ พื่่�อกันั คดีขี าดอายุคุ วาม
๓. ผู้เ�้ สียี หายร้้องทุุกข์์โดยไม่ข่ อมอบคดีีให้้พนักั งานสอบสวนดํําเนิินการสอบสวน
๔. มาแจ้้งความไว้้เป็็นหลัักฐานและพนัักงานสอบสวนได้้รัับแจ้้งไว้้แล้้วจะได้้นํําเสนอ
ผู้้�บัังคัับบัญั ชาระดับั สููงพิิจารณาต่่อไป (ฎ.๖๖๔๔/๒๕๔๙)

80 Pคoู่มlอื icปeฏบิInัตvิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

ตัวั อย่่างคำ�ำ พิิพากษาฎีีกา
- คํําแจ้้งความที่่�เพีียงแต่่แจ้้งให้้เจ้้าพนัักงานตํํารวจทราบไว้้เป็็นหลัักฐานมิิได้้ขอให้้ดํําเนิินคดีีกัับ
ผู้้�กระทํําผิดิ ไม่่เป็น็ คํําร้้องทุกุ ข์์ (ฎ.๑๖๔๑/๒๕๑๔)
- คํําร้้องทุุกข์์ไม่่ได้้ระบุุชื่�่อจํําเลยเป็็นผู้�้ ร่่วมกระทํําผิิดจึึงไม่่เป็็นคํําร้้องทุุกข์์ที่�่ผู้้�เสีียหายประสงค์์
ให้้จํําเลยรัับโทษตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๒(๗) (ฎ.๑๒๙๘/๒๕๑๐)
- แต่ถ่ ้า้ เป็น็ คดีคี วามผิดิ อาญาต่อ่ แผ่น่ ดินิ แม้ห้ นังั สืือมอบอํํานาจไม่ร่ ะบุชุ ื่อ�่ ผู้�้ กระทํําผิดิ เจ้า้ พนักั งาน
ตํํารวจก็็สามารถดํําเนิินการสอบสวนหาตััวผู้้�กระทํําผิิดได้้อยู่ �แล้้ว การที่่�เจ้้าพนัักงานตํํารวจดํําเนิินคดีีแก่่
จํําเลยจึึงชอบด้้วยกฎหมายลํําพััง แต่่หนัังสืือมอบอํํานาจของผู้�้เสีียหายระบุชุ ื่่�อผู้�้ กระทํําความผิิดไม่่ถููกต้้อง
ไม่่ทํําให้้การดํําเนินิ คดีีไม่่ชอบแต่่อย่า่ งใด (ฎ.๔๐๘๐/๒๕๔๐)
- แจ้้งเป็น็ หลัักฐานแม้้จะใช้ค้ ํําว่่า “ร้อ้ งทุกุ ข์์” ก็็ไม่เ่ ป็น็ คํําร้อ้ งทุกุ ข์์ (ฎ.๔๙๐๖/๒๕๔๓)
- แจ้้งความว่่า “จึึงมอบอํํานาจให้้ผู้�้แจ้้งมาร้้องทุุกข์์ต่่อพนัักงานสอบสวนเพื่่�อประสงค์์ให้้จํําเลย
ได้้รัับโทษตามกฎหมายและโจทก์์ประสงค์์ขอรัับเช็็คของกลางคืืนไปเพื่�่อดํําเนิินการฟ้้องร้้องกัับจํําเลยและ
ผู้เ�้ กี่�ยวข้อ้ งในทางศาลเองต่่อไปโดยไม่่ขอมอบคดีใี ห้้พนัักงานสอบสวนดํําเนินิ การแต่่อย่่างใด” ไม่่ถือื ว่า่ เป็น็
คํําร้อ้ งทุกุ ข์์ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๒(๗) (ฎ.๑๔๗๘/๒๕๓๐)
- ข้อ้ ความระบุวุ ่า่ “โจทก์ม์ าร้อ้ งทุกุ ข์ต์ ่อ่ พนักั งานสอบสวนเพื่อ�่ ดํําเนินิ คดีแี ก่จ่ ํําเลยในข้อ้ หาออกเช็ค็
โดยเจตนาที่จ่� ะไม่ใ่ ห้ม้ ีกี ารใช้เ้ งินิ ตามเช็ค็ จนกว่า่ คดีจี ะถึึงที่ส�่ ุดุ ในชั้น� นี้้โ� จทก์ข์ อรับั เช็ค็ กลับั คืืนไปเพื่อ่� ดํําเนินิ การ
ตามกฎหมายอีีกส่่วนหนึ่่�งต่่อไป” แสดงว่่าโจทก์์ได้้แจ้้งความกล่่าวหาโดยมีีเจตนาจะให้้จํําเลยได้้รัับโทษ
ส่ว่ นข้อ้ ความตอนท้า้ ยหมายความว่า่ นอกจากโจทก์จ์ ะมอบคดีใี ห้พ้ นักั งานสอบสวนดำ�ำ เนินิ การกับั จํําเลยแล้ว้
โจทก์์ยัังประสงค์์จะดํําเนิินคดีีอาญากัับจํําเลยโดยโจทก์์ฟ้้องคดีีเองอีีกส่่วนหนึ่่�งด้้วยการที่�่โจทก์์ขอรัับเช็็ค
กลัับคืืนไปไม่่มีีผลกระทบต่่อการแจ้้งความร้้องทุุกข์์จึึงเป็็นคํําร้้องทุุกข์์ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๒(๗)
(ฎ.๓๙๒๔/๒๕๓๒)
- ผู้�้เสีียหายแจ้้งต่่อผู้�้ใหญ่่บ้้านว่่าจํําเลยข่่มขืืนกระทํําชํําเราแต่่ขอดููก่่อนถ้้าจํําเลยย้้อนมาอีีกก็็จะ
เอาเรื่่�อง ถ้้าไม่่มาก็็แล้้วไปแสดงว่่าเป็็นแต่่แจ้้งให้้ทราบเป็็นหลัักฐานขณะนั้้�นยัังไม่่มีีเจตนาให้้จํําเลยรับั โทษ
ไม่เ่ ป็็นคํําร้้องทุุกข์์ (ฎ.๒๒๐๖/๒๕๒๒)
- จํําเลยแจ้้งความต่อ่ ตํํารวจเพื่่อ� เป็น็ หลัักฐานแม้้จะมีีข้้อความบางส่ว่ นเป็็นเท็จ็ หรืือผิิดความจริงิ
ไปบ้้างไม่่เป็็นเหตุุให้้ต้้องทํําการสอบสวนเพราะไม่่เป็็นคํําร้้องทุุกข์์ไม่่ก่่อให้้เกิิดความเสีียหายแก่่โจทก์์
อัันจะเป็็นเหตุุให้้มีีอํํานาจฟ้้องคดีีเพื่่�อเอาผิิดต่่อจํําเลยฐานแจ้้งข้้อความอัันเป็็นเท็็จแก่่เจ้้าพนัักงานได้้
(ฎ.๓๒๕๒/๒๕๔๓)
- คดียี ักั ยอกนํําความมาแจ้ง้ เพื่อ่� ชะลอการดํําเนินิ คดีไี ว้ก้ ่อ่ น ถ้า้ หากจํําเลยไม่ช่ ํําระเงินิ จะได้ม้ าแจ้ง้
ดํําเนิินคดีีต่่อไปอีกี จึึงนํําความมาแจ้ง้ ไว้เ้ ป็น็ หลัักฐานไม่ถ่ ึึงเป็น็ คํําร้้องทุกุ ข์์ (ฎ.๓๙๑/๒๕๒๗)
- คดีเี ช็ค็ ฯ แจ้ง้ ความว่า่ “แจ้ง้ ความร้อ้ งทุกุ ข์เ์ พื่อ่� ที่จ�่ ะให้ด้ ํําเนินิ การกับั ผู้้�ต้อ้ งหาให้ถ้ ึึงที่ส่� ุดุ แต่ใ่ นชั้น� นี้้�
ยัังไม่่ขอมอบคดีีโดยจะขอไปติิดตามทวงถามด้้วยตนเองถ้้าได้้รัับการปฏิิเสธการใช้้เงิินจะกลัับมามอบคดีี
ให้พ้ นักั งานดํําเนิินการให้้ถึึงที่่�สุุด” ไม่ถ่ ือื ว่า่ เป็็นคํําร้้องทุกุ ข์์ (ฎ.๓๑๔/๒๕๒๙)
- แจ้ง้ ความต่อ่ ตํํารวจในเรื่อ�่ งเช็ค็ กันั คดีขี าดอายุคุ วามเพื่อ่� นํําไปดํําเนินิ การเองไม่ม่ ีคี วามประสงค์์
ให้้พนักั งานสอบสวนดํําเนิินคดีีไม่่เป็็นคํําร้อ้ งทุุกข์์ (ฎ.๑๗๒๕/๒๕๒๒)
- หนัังสืือมอบอํํานาจให้้ไปแจ้้งความเรื่�่องเช็็คไม่่ได้้ระบุุให้้มีีอํํานาจแจ้้งความดํําเนิินคดีีกัับจํําเลย
จึึงไม่่ชััดแจ้้งว่่ามีีเจตนาที่�่จะให้้จํําเลยต้้องรัับโทษทั้้�งเหตุุที่�่แจ้้งความร้้องทุุกข์์เพราะไม่่ต้้องการให้้คดีี
ขาดอายุคุ วามจึึงไม่เ่ ป็น็ คํําร้อ้ งทุกุ ข์์ (ฎ.๒๒๘/๒๕๔๔)
- รายงานประจํําวันั รับั แจ้ง้ เป็น็ หลักั ฐานระบุวุ ่า่ “นายศุภุ มิติ รฯอายุุ ๒๖ ปี.ี ................... ได้ร้ ับั มอบ
อํํานาจจากบริิษััทอาร์์เอสให้้แจ้้งร้้องทุุกข์์กล่่าวโทษผู้�้ละเมิิดลิิขสิิทธิ์์�วีีซีีดีีภาพยนตร์์..........................

Police คInมู่ vอื eปstฏigบิ aัตtiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 81

เพื่�่อดํําเนิินคดีีต่่อไป” แม้้มีีคํําว่่าร้้องทุุกข์์อยู่่�ด้้วยก็็ไม่่ถืือว่่าเป็็นคํําร้้องทุุกข์์ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๒(๗)
เพราะไม่่ชััดแจ้้งว่่าเป็็นการแจ้้งความโดยเจตนาจะให้้ผู้�้ กระทํําผิิดได้้รัับโทษโจทก์์ไม่่มีีอํํานาจฟ้้องคดีีนี้้�
(ฎ.๔๓๑๐/๒๕๔๙)
- หนังั สืือขอแจ้ง้ ความร้อ้ งทุกุ ข์ก์ รณีมี ีกี ารละเมิดิ ลิขิ สิทิ ธิ์์ม� ีขี ้อ้ ความปรากฏอยู่่�ว่า่ “บริษิ ัทั อ. ได้ร้ ับั
ความเสียี หายโดยปรากฏพบผู้�้ กระทํําความผิดิ ดังั กล่า่ ว ณ สถานที่ด�่ ังั นี้้� .......(๗) อ.กุยุ บุรุ ีจี ึึงขอร้อ้ งทุกุ ข์ต์ ่อ่ ท่า่ น
เพื่�่อโปรดจััดกํําลัังเจ้้าหน้้าที่�่ตํํารวจไปทํําการสืืบสวนตรวจค้้นจัับกุุมผู้้�กระทํําความผิิดดัังกล่่าวข้้างต้้น
เพื่่อ� ดํําเนินิ คดีีตามกฎหมาย”
ข้้อความดัังกล่่าวแสดงให้้เห็็นว่่าโจทก์์ร่่วมซึ่�่งเป็็นผู้�้เสีียหายได้้กล่่าวหาว่่ามีีผู้้�กระทํําความผิิดขึ้�้น
ลัักษณะแห่่งความผิิดพฤติิการณ์์ที่�่ความผิิดนั้้�นได้้กระทํําลงซึ่่�งกระทํําให้้เกิิดความเสีียหายแก่่โจทก์์ร่่วม
และโจทก์์ร่่วมมีีความประสงค์์จะให้้ผู้�้ กระทํําผิิดได้้รัับโทษจึึงเป็็นคํําร้้องทุุกข์์ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๑๒๓
วรรคสอง (ฎ.๗๙๗๑/๒๕๔๙)
- หนังั สืือถึึงพนักั งานสอบสวนซึ่ง่� มีขี ้อ้ ความว่า่ “เนื่อ่� งด้ว้ ยธนาคารมีเี รื่อ�่ งบางอย่า่ งที่ต�่ ้อ้ งแจ้ง้ ความ
ต่่อเจ้้าพนัักงานตํํารวจแต่่เนื่่�องจากข้้าพเจ้้า (กรรมการผู้้�จััดการนิิติิบุุคคล) มีีกิิจจํําเป็็นไม่่สามารถมา
แจ้้งความด้้วยตนเองได้้โดยหนัังสืือฉบัับนี้้�ข้้าพเจ้้าขอมอบอํํานาจให้้นายสุุริินทร์์เจ้้าหน้้าที่่�ของธนาคารเป็็น
ผู้แ�้ จ้ง้ ความแทนข้า้ พเจ้า้ และข้า้ พเจ้า้ ขอรับั ผิดิ ชอบในการที่น่� ายสุรุ ินิ ทร์ป์ ฏิบิ ัตั ิแิ ทนข้า้ พเจ้า้ ” และลงชื่อ�่ กรรมการ
ผู้�้ จัดั การนิติ ิบิ ุคุ คลนั้้น� ถือื ว่า่ ไม่ใ่ ช่ค่ ํําร้อ้ งทุกุ ข์โ์ ดยตนเองตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๒๓ จะว่า่ เป็น็ การมอบอํํานาจ
ให้ร้ ้อ้ งทุกุ ข์ก์ ็ไ็ ม่ถ่ นัดั เพราะการแจ้ง้ ความนั้้น� อาจเป็น็ การร้อ้ งทุกุ ข์ก์ ็ไ็ ด้้ ไม่ใ่ ช่ก่ ็ไ็ ด้แ้ ละก็ไ็ ม่ม่ ีขี ้อ้ ความให้เ้ ห็น็ ว่า่
ให้้มาแจ้้งความเรื่�่องอะไรอัันจะพอวิินิิจฉััยได้้ว่่าเป็็นการมอบให้้มาร้้องทุุกข์์ถืือไม่่ได้้ว่่าเป็็นเอกสาร
มอบอํํานาจให้ร้ ้้องทุกุ ข์์ (ฎ.๗๕๕/๒๕๐๒)
ข้้อสังั เกตการร้อ้ งทุกุ ข์์
๑. คดีีความผิิดต่่อส่่วนตััวพนัักงานสอบสวนจะบังั คัับให้ผ้ ู้้�เสียี หายร้อ้ งทุุกข์์ไม่่ได้้
๒. คดีีความผิิดต่่อส่่วนตััวในกรณีีที่่�องค์์กรหรืือหน่่วยงานของรััฐซึ่่�งเป็็นนิิติิบุุคคลเป็็นผู้้�เสีียหาย
พนักั งานสอบสวนจะบัังคัับให้้ผู้แ�้ ทนนิิติบิ ุคุ คลร้อ้ งทุุกข์์ไม่ไ่ ด้้
๓. ผู้้�เสีียหายในความผิิดฐานหมิ่่�นประมาทตายเสีียก่่อนร้้องทุุกข์์ตาม ป.อาญา มาตรา ๓๓๓
วรรคสอง ให้้บิดิ า มารดา คู่่�สมรสหรืือบุุตรของผู้้�ตายร้้องทุุกข์์ได้แ้ ละให้้ถือื ว่่าเป็น็ ผู้�เ้ สียี หาย
๔. ปัญั หาเรื่อ่� งคดีขี าดอายุคุ วามร้อ้ งทุกุ ข์เ์ ป็น็ ปัญั หาข้อ้ กฎหมายที่เ�่ กี่ย� วกับั ความสงบเรียี บร้อ้ ยของ
ประชาชนแม้จ้ ํําเลยจะไม่ไ่ ด้ใ้ ห้ก้ ารต่่อสู้้�เรื่อ่� งอายุุความไว้ศ้ าลก็็มีีอํํานาจยกขึ้้น� วินิ ิิจฉัยั เองได้้
ตัวั อย่า่ งคำ�ำ พิิพากษาฎีีกา
- เมื่อ�่ เป็น็ คํําร้อ้ งทุกุ ข์โ์ ดยชอบแล้ว้ แม้เ้ จ้า้ หน้า้ ที่ร�่ ับั คํําร้อ้ งทุกุ ข์จ์ ะบกพร่อ่ งไปก็ไ็ ม่ท่ ํําให้ค้ ํําร้อ้ งทุกุ ข์์
นั้้น� เสียี ไป (ฎ.๒๑๖๗/๒๕๒๘)
- คํําให้้การของผู้้�เสีียหายหรืือพยานในชั้�นสอบสวนหากมีีข้้อความเป็็นคํําร้้องทุุกข์์ซึ่่�งผู้้�เสีียหาย
หรืือพยานเป็็นผู้เ�้ สียี หายก็ถ็ ืือได้้ว่่าเป็็นคํําร้อ้ งทุกุ ข์์ (ฎ.๑๖๔๑/๒๕๑๔)
- ผู้เ้� สียี หายร้อ้ งทุกุ ข์ใ์ นความผิดิ ต่อ่ ส่ว่ นตัวั ในข้อ้ หาทํําให้เ้ สียี ทรัพั ย์เ์ ท่า่ กับั ร้อ้ งทุกุ ข์ใ์ นความผิดิ ฐาน
บุกุ รุกุ ด้ว้ ยเพราะเป็น็ การกระทํํากรรมเดียี วกันั เมื่อ่� พนักั งานสอบสวนได้ม้ ีกี ารสอบสวนความผิดิ ทั้้ง� สองฐาน
แล้ว้ พนักั งานอัยั การโจทก์ย์ ่อ่ มมีอี ํํานาจฟ้อ้ งและศาลลงโทษจํําเลยในความผิดิ ฐานบุกุ รุกุ ได้้ (๒๔๒๙/๒๕๓๗)
- ความผิิดอาญาแผ่่นดิินแม้้หนัังสืือมอบอํํานาจให้้ร้้องทุุกข์์ไม่่ชอบก็็ทํําให้้พนัักงานสอบสวน
มีอี ํํานาจสอบสวน (ฎ.๔๐๘๐/๒๕๔๐)
- คํําร้้องทุุกข์์ของผู้�้เสีียหายไม่่จํําต้้องทํําเป็น็ หนัังสืือ (ฎ.๗๑๙-๗๒๐/๒๔๘๓)

82 คPoู่มlอื icปeฏบิInัตvิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual