สอบสวน

- พนัักงานสอบสวนก่่อนออกหมายเรีียกผู้�้แทนของนิิติิบุุคคลต้้องทำ�ำ การตรวจสอบหนัังสืือ
รับั รองการจดทะเบียี นกับั กรมพัฒั นาธุรุ กิจิ การค้า้ เช่น่ ขอสำ�ำ เนาหนังั สืือรับั รองการจดทะเบียี นฯ เพื่อ�่ ทราบว่า่
ผู้้�ใดมีีอำำ�นาจจััดการแทนนิิติิบุุคคลนั้้�น ๆ แล้้วจึึงออกหมายเรีียก เมื่�่อออกหมายเรีียกแล้้วผู้้�นั้�นไม่่ยอมมา
ตามหมายเรียี ก พนักั งานสอบสวนก็ม็ ีสี ิทิ ธิทิ ี่จ�่ ะยื่น�่ คำ�ำ ร้อ้ งต่อ่ ศาล เพื่อ�่ ให้อ้ อกหมายจับั ผู้แ�้ ทนของนิติ ิบิ ุคุ คลได้้
แต่จ่ ะควบคุมุ ตัวั ไม่ไ่ ด้้ เว้น้ แต่ ่ ผู้แ�้ ทนนิติ ิบิ ุคุ คลนั้้น� จะถููกดำ�ำ เนินิ คดีอี าญาในฐานะส่ว่ นตัวั ด้ว้ ย (บุคุ คลธรรมดา)
ซึ่่�งในการยื่่�นคำำ�ร้้องขอหมายจัับต่่อศาลต้้องระบุุฐานะให้้ชััดเจนว่่าออกหมายจัับในฐานะส่่วนตััวหรืือผู้�้แทน
นิิติบิ ุคุ คลหรืือทั้้ง� สองฐานะ
- ส่ว่ นใหญ่เ่ มื่อ่� นิติ ิบิ ุคุ คลกระทำ�ำ ความผิดิ ทางอาญาแล้ว้ ผู้แ�้ ทนที่ม�่ ีอี ำ�ำ นาจจัดั การแทนนิติ ิบิ ุคุ คลนั้้น�
จะเป็็นตััวการร่่วมด้้วย เพราะเหตุุว่่านิิติิบุุคคลเป็็นบุุคคลที่่�กฎหมายสมมุุติิขึ้�้นโดยสภาพไม่่อาจกระทำ�ำ การ
ด้ว้ ยตนเองได้ ้ ต้อ้ งมีผี ู้แ้� ทนเป็น็ ผู้�้ กระทำำ�การแทนภายในขอบอำำ�นาจและวัตั ถุทุ ี่ป�่ ระสงค์ต์ ามที่ไ่� ด้จ้ ดทะเบียี นไว้้
การที่่�นิิติิบุุคคลจะถููกดำำ�เนิินคดีีคนเดีียวหรืือผู้้�แทนจะถููกดำำ�เนิินคดีีด้้วยนั้้�น ก็็ต้้องดููกฎหมายที่�่บััญญััติิ
เป็็นการเฉพาะว่่าการกระทำ�ำ ใดเป็็นความผิิดไปถึึงนิิติิบุุคคลด้้วย กฎหมายเฉพาะเหล่่านั้้�นมัักจะระบุุไว้้ว่่า
นิิติิบุุคคลต้้องรัับผิิดเพีียงลำ�ำ พัังหรืือผู้้�แทนต้้องร่่วมรัับผิิดด้้วย หากต้้องร่่วมกัันรัับผิิดด้้วยกัันทั้้�งสองฐานะ
ในทางปฏิบิ ัตั ิพิ นักั งานสอบสวนจะแจ้ง้ ข้อ้ หานิติ ิบิ ุคุ คลเป็น็ ผู้�้ ต้อ้ งหาที่ �่ 1 กรรมการผู้�้ มีอี ำำ�นาจกระทำ�ำ การแทน
มีจี ำ�ำ นวนกี่ค� น ถ้า้ รู้เ้� ห็น็ เป็น็ ใจหรืืออาจมีบี ุคุ คลอื่น่� ร่ว่ มกระทำำ�ผิดิ ด้ว้ ย ก็ต็ ้อ้ งตกเป็น็ ผู้�้ ต้อ้ งหาเรียี งลำ�ำ ดับั กันั ไป
ผู้�้ ต้้องหาในส่่วนที่�่เป็็นนิิติิบุุคคล การแจ้้งข้้อหาให้้กัับกรรมการผู้้�มีีอำ�ำ นาจกระทำำ�การแทนนิิติิบุุคคลถืือว่่า
แจ้้งข้อ้ หาชอบแล้ว้ แต่่ถ้า้ แจ้ง้ ข้อ้ หากัับกรรมการที่ไ�่ ม่ม่ ีอี ำำ�นาจกระทำ�ำ การแทนนิติ ิบิ ุุคคลถืือว่่าการสอบสวน
ไม่่ชอบ ทำำ�ให้้พนัักงานอัยั การไม่่มีีอำ�ำ นาจฟ้อ้ งในส่่วนนิิติบิ ุุคคลนั้้�น ตัวั อย่า่ งเช่น่
- ตาม ป.วิอิ าญา มาตรา 7 วรรคหนึ่่ง� บัญั ญัตั ิวิ ่า่ ในการสอบสวน ไต่ส่ วนมููลฟ้อ้ งหรืือพิจิ ารณาคดีี
ที่น�่ ิติ ิิบุคุ คลเป็น็ ผู้้�ต้้องหาหรืือจำ�ำ เลย ให้อ้ อกหมายเรียี กผู้้�จัดั การหรืือผู้้แ� ทนอื่่�น ๆ ของนิิติบิ ุคุ คลนั้้น� ให้ไ้ ปยังั
พนักั งานสอบสวนหรืือศาล แล้ว้ แต่ก่ รณี ี คำำ�ว่า่ ผู้�้ จัดั การหรืือผู้แ้� ทนอื่น�่ ของนิติ ิบิ ุคุ คลตามบทบัญั ญัตั ิดิ ังั กล่า่ วนั้้น�
ย่่อมหมายถึึง ผู้้�ที่่�มีีอำำ�นาจกระทำำ�การแทนนิิติิบุุคคลนั้้�นตามกฎหมาย เช่่น กรรมการผู้�้ จััดการของบริิษััท
พนัักงานสอบสวนทำำ�การสอบสวน ก. กรรมการคนหนึ่่�งของบริิษััทจำำ�เลยในฐานะตััวแทนบริิษััทจำ�ำ เลย
โดยมิไิ ด้ส้ อบสวน อ. กรรมการผู้�้ จัดั การและผู้้�มีอี ำ�ำ นาจกระทำ�ำ การแทนบริษิ ัทั จำ�ำ เลยและตามบันั ทึึกคำำ�ให้ก้ าร
ของ ก. มีีข้้อความว่่า ก. ไม่่ขอให้ก้ ารชั้�นสอบสวนจะไปให้้การในชั้น� ศาล และยังั ให้้การว่่า ก. เป็็นกรรมการ
บริิษััทจำ�ำ เลย แต่่ ก. ไม่่มีีอำ�ำ นาจลงชื่่�อในการทำำ�นิิติิกรรมของบริิษััทจำ�ำ เลย ทั้้�งไม่่ปรากฏว่่าบริิษััทจำำ�เลย
มอบอำ�ำ นาจให้ ้ ก. กระทำำ�การแทนบริษิ ัทั จำำ�เลยได้ ้ ดังั นี้้� พนักั งานสอบสวนจึึงไม่ม่ ีอี ำ�ำ นาจสอบสวน ก. ในฐานะ
ตััวแทนบริิษััทจำำ�เลยเกี่ �ยวกัับคดีีอาญาคดีีนี้้� กรณีีย่่อมถืือไม่่ได้้ว่่ามีีการสอบสวนบริิษััทจำำ�เลยโดยชอบแล้้ว
พนัักงานอััยการจึึงไม่่มีีอำ�ำ นาจฟ้อ้ งบริิษัทั จำ�ำ เลยเป็น็ คดีนี ี้้ต� าม ป.วิิอาญา มาตรา 120 (ฎ.4205/2541)

ข้อ้ สัังเกต
- ตามคำำ�พิิพากษาฎีีกานี้้� หากบริิษััทจำ�ำ เลย มอบอำ�ำ นาจให้้ ก. กระทำำ�การแทนบริิษััทจำ�ำ เลย
พนักั งานสอบสวนย่อ่ มมีอี ำ�ำ นาจสอบสวน ก. ในฐานะตัวั แทนบริษิ ัทั จำำ�เลยเกี่ย� วกับั คดีอี าญานี้้ไ� ด้ ้ ก่อ่ นทำำ�การ
สอบสวนตัวั แทนนิิติบิ ุคุ คล พนัักงานสอบสวนต้อ้ งทำำ�การตรวจสอบหนัังสืือจดทะเบีียนนิติ ิบิ ุคุ คล เพื่�่อดููว่่า
ผู้ใ�้ ดมีีอำ�ำ นาจทำำ�การแทน หากมีีการมอบอำำ�นาจก็็ต้อ้ งไล่ส่ ายการมอบอำ�ำ นาจให้้ครบไม่ข่ าดสาย
- การดำ�ำ เนินิ คดีกี ับั นิติ ิบิ ุคุ คล บางครั้ง� ผู้้�มีอี ำำ�นาจกระทำำ�การแทนบริษิ ัทั อาจจะไม่เ่ ป็น็ บุคุ คลที่เ่� ป็น็
ตัวั แทนนิิติิบุุคคลในฐานะส่่วนตัวั ได้้ อาทิิ การแจ้ง้ ความดำ�ำ เนินิ คดีกี ัับบริิษััท ก. ในความผิดิ ตาม พ.ร.บ.เช็็ค
ซึ่�่งการสั่�งจ่า่ ยเช็ค็ มีนี าย ข. ลงชื่�อ่ สั่�งจ่า่ ยในนามตัวั แทนของบริิษััท ก. และประทับั ตราบริษิ ััท ก. ไว้ ้ ถืือว่่า
เช็ค็ ฉบับั นี้้� นาย ข. ต้อ้ งรับั ผิดิ ชอบในฐานะส่ว่ นตัวั และมีบี ริษิ ัทั ก. รับั ผิดิ ชอบในฐานะนิติ ิบิ ุคุ คล หากบริษิ ัทั ก.

Police คInมู่ vอื eปstฏigิบaัตtiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 183

ต่อ่ มามีกี ารเปลี่่ย� นแปลงตัวั แทนผู้้�มีอี ำำ�นาจใหม่่ นาย ข. ก็ย็ ังั คงต้อ้ งรับั ผิดิ ชอบอยู่�เหมืือนเดิมิ แต่ต่ ัวั แทนของ
บริิษัทั ก. ที่่�อาจถููกเรียี กตัวั ดำำ�เนิินคดีีตามกฎหมาย อาจจะไม่่ใช่น่ าย ข. เช่น่ เดิมิ เพราะมีกี ารเปลี่่ย� นแปลง
ตัวั แทนของบริิษััทไปแล้ว้
๖. การดำ�ำ เนินิ คดีอี าญากรณีแี พทย์์เป็็นผู้้�ถูกู กล่่าวหา
การสอบสวน พนักั งานสอบสวนมีอี ำ�ำ นาจสอบสวนรวบรวมพยานหลักั ฐานไปตามปกติิ เช่น่ เดียี วกับั
การสอบสวนในคดีีอาญาทั่่�วๆ ไป แต่่กรณีีแพทย์์ตกเป็็นผู้�้ ต้้องหาเนื่่�องจากการรัักษา บางครั้�งการรัักษา
อาจเกิิดการผิิดพลาด เนื่�่องจากการวิินิิจฉััยโรคผิิดหรืือในการผ่่าตััดผู้�้ ป่่วย อาจเกิิดผลข้้างเคีียงและ
อาจมีผี ู้เ้� สียี ชีวี ิติ จากการรักั ษา ซึ่ง่� กระบวนการขั้น� ตอนการรักั ษาบุคุ คลภายนอกไม่ส่ ามารถจะเข้า้ ใจและรับั รู้ไ้� ด้้
นอกจากแพทย์์ด้้วยกัันเอง ในทางคดีีแล้้วจึึงไม่่สามารถชี้้ช� ััดได้้เลยว่่ากรณีีเกิิดเหตุุ เกิิดจากความประมาท
ของแพทย์์หรืือไม่อ่ ย่่างไร
ปััจจุุบัันได้้มีีผู้�้ ป่่วยหรืือญาติิผู้้�ป่่วยร้้องเรีียนต่่อแพทยสภาหรืือแจ้้งความร้้องทุุกข์์กล่่าวโทษต่่อ
พนัักงานสอบสวน กล่่าวหาแพทย์์ผู้�้ ทำ�ำ การตรวจรัักษาผู้้�ป่่วยจนเป็็นเหตุุให้้ผู้้�ป่่วยเสีียชีีวิิต หรืือได้้รัับ
ความทุกุ ข์ท์ รมานมากขึ้น�้ จากการตรวจรัักษา
- พนัักงานสอบสวนจึึงต้อ้ งปฏิิบััติติ ามแนวทางของ ตร.ตามหนัังสืือ ตร.ที่่� ๐๐๓๑.๒๑๒/ว ๙๑
ลง ๑๑ ก.ย. ๔๙ กำำ�หนดแนวทางปฏิิบััติิกรณีีแพทย์์ถููกแจ้้งความดำำ�เนิินคดีีอาญา กรณีีเนื่่�องมาจาก
การรัักษาผู้้�ป่่วยแล้้วเกิิดความเสีียหายต่่อร่่างกายหรืือชีีวิิต เพื่�่อให้้เกิิดความเป็็นธรรมแก่่ทุุกฝ่่าย
และมีมี าตรฐานเป็็นไปในทางเดีียวกันั กำ�ำ หนดให้้พนักั งานสอบสวนดำำ�เนิินการ ดัังนี้้�
๑) เมื่อ�่ พนักั งานสอบสวนได้ร้ ับั คำำ�ร้อ้ งทุกุ ข์ห์ รืือกล่า่ วโทษให้ด้ ำ�ำ เนินิ คดีอี าญาแพทย์ผ์ ู้�้ ทำ�ำ การตรวจ
รักั ษาผู้้�ป่ว่ ยแล้ว้ เกิดิ ความเสียี หายต่อ่ ร่า่ งกาย หรืือชีวี ิติ ของผู้�้ ป่ว่ ยแล้ว้ ให้พ้ นักั งานสอบสวนดำ�ำ เนินิ การสอบสวน
รวบรวมพยานหลัักฐานทุุกชนิิดเพื่�่อพิิสููจน์์ความผิิดหรืือความบริิสุุทธิ์์�ของผู้�้ ต้้องหา หากมีีพยานหลัักฐาน
เพีียงพอและแน่่ชัดั ให้พ้ นักั งานสอบสวนดำำ�เนินิ การตามกฎหมายต่อ่ ไป
๒) เมื่�่อรัับคำ�ำ ร้้องทุุกข์์หรืือกล่่าวโทษ ให้้มีีหนัังสืือแจ้้งเหตุุโดยสรุุปไปยัังนายกแพทยสภา
โดยขอทราบความเห็็นใน ๒ ประเด็น็ เพื่่�อประกอบสำ�ำ นวนการสอบสวน ดังั นี้้�
(๑) ในการรักั ษาของแพทย์ผ์ ู้�้ ถููกกล่า่ วหา ได้ท้ ำ�ำ การรักั ษาผู้�้ ป่ว่ ยตามมาตรฐานวิชิ าชีพี เวชกรรม
ของแพทยสภาหรืือไม่่
(๒) แพทย์ผ์ ู้้�ถููกกล่า่ วหาได้ใ้ ช้ค้ วามระมัดั ระวังั ในการตรวจวินิ ิจิ ฉัยั และรักั ษาผู้้�ป่ว่ ยตามภาวะ
วิิสััยและพฤติิการณ์์ของแพทย์์ที่่�จะต้้องทำ�ำ การรัักษาพยาบาลในกรณีีนี้้�หรืือไม่่ พร้้อมหนัังสืือให้้สำ�ำ เนา
เวชระเบีียนและบัตั รประวััติผิ ู้�้ ป่่วยนอกของผู้้�ป่ว่ ยหรืือตายส่่งไปยัังนายกแพทยสภา
๓) กรณีที ี่ต�่ ้อ้ งดำ�ำ เนินิ การสอบสวนแพทย์ใ์ นฐานะผู้้�ถููกกล่า่ วหา และหากมีคี วามจำำ�เป็น็ ต้อ้ งจับั กุมุ
หรืือควบคุุมแพทย์์ ให้้คำำ�นึึงถึึงเกียี รติิยศศักั ดิ์์�ศรีีของผู้�้ ถููกกล่่าวหาและให้้ปฏิบิ ัตั ิโิ ดยสุภุ าพ สะดวก รวดเร็็ว
ตามสมควร
๗. การดำำ�เนินิ คดีอี าญากรณีพี ยาบาลเป็น็ ผู้้�ถููกกล่่าวหา
การดำ�ำ เนิินการของพนัักงานสอบสวน เหตุุผลเช่่นเดีียวกัันกัับกรณีีแพทย์์ถููกดำำ�เนิินคดีี กล่่าวคืือ
เมื่่�อพนัักงานสอบสวนได้้รัับคำำ�ร้้องทุุกข์์หรืือกล่่าวโทษให้้ดำำ�เนิินคดีีอาญากัับพยาบาลผู้้�ทำ�ำ การตรวจรัักษา
พยาบาลผู้้�ป่่วยแล้้วเกิิดความเสีียหายต่่อร่่างกายหรืือชีีวิิตของผู้้�ป่่วย ให้้ถืือปฏิิบััติิตามแนวทาง หนัังสืือ
ตร.ที่่� ๐๐๑๑.๒๔/ว ๘๕ ลง ๑๓ ก.ย. ๕๖ เรื่อ่� ง แนวทางปฏิบิ ััติิกรณีีพยาบาลถููกแจ้้งความดำำ�เนินิ คดีีอาญา
โดยให้พ้ นัักงานสอบสวนดำ�ำ เนิินการดังั นี้้�

184 Pคoู่มlอื icปeฏิบInตั vงิeาsนtiสgอatบioสnวนManual

๑) ให้พ้ นักั งานสอบสวนทำ�ำ การสอบสวน รวบรวมพยานหลักั ฐานทุกุ ชนิดิ เพื่อ�่ พิสิ ููจน์ค์ วามผิดิ หรืือ
บริสิ ุทุ ธิ์์ข� องผู้�้ ต้อ้ งหา หากมีพี ยานหลักั ฐานเพียี งพอและแน่ช่ ัดั ให้พ้ นักั งานสอบสวนดำำ�เนินิ การตามกฎหมาย
ต่่อไป
๒) เมื่�่อรัับคำ�ำ ร้้องทุุกข์์กล่่าวโทษแล้้ว ให้้มีีหนัังสืือแจ้้งเหตุุโดยมีีสรุุป พร้้อมสำ�ำ เนาเวชระเบีียน
และบััตรประวััติิผู้�้ ป่่วยนอกของผู้�้ ป่่วยหรืือตายส่่งไปยัังนายกสภาการพยาบาล โดยขอทราบความเห็็นใน
๒ ประเด็็น เพื่อ�่ ประกอบสำ�ำ นวนการสอบสวน ดังั นี้้�
(๑) ในการรักั ษาของพยาบาลผู้้�ถููกกล่า่ วหา ได้ท้ ำ�ำ การตรวจรักั ษาพยาบาลผู้้�ป่ว่ ยตามขั้้น� ตอน
มาตรฐานวิชิ าชีีพของสภาการพยาบาลหรืือไม่่
(๒) พยาบาลผู้�้ ถููกกล่า่ วหาได้ใ้ ช้ค้ วามระมัดั ระวังั ในการตรวจรักั ษาพยาบาลผู้�้ ป่ว่ ยและรักั ษา
ผู้้�ป่ว่ ยตามภาวะวิิสััยและพฤติิการณ์์ของพยาบาล ที่�่จะต้อ้ งทำำ�การรักั ษาพยาบาลในกรณีีนี้้ห� รืือไม่่
๓) กรณีีที่�่ต้้องดำำ�เนิินการสอบสวนพยาบาลในฐานะผู้้�ถููกกล่่าวหา และหากมีีความจำำ�เป็็นต้้อง
จับั กุุมหรืือควบคุุมพยาบาล ให้ค้ ำ�ำ นึึงถึึงเกียี รติิยศศักั ดิ์์ศ� รีีของผู้้�ถููกกล่่าวหาและให้้ปฏิบิ ัตั ิิโดยสุุภาพ สะดวก
รวดเร็ว็ ตามสมควร

๘. การดำำ�เนินิ การกับั เด็ก็ อายุุไม่่เกิิน ๑๐ ปีบี ริบิ ููรณ์์ ที่่ถ� ูกู กล่่าวหาว่่ากระทำำ�ความผิิด
ปกติ ิ ป.อาญา มาตรา ๗๓ ได้ว้ างหลักั เกณฑ์ไ์ ว้ว้ ่า่ เด็ก็ อายุยุ ังั ไม่เ่ กินิ ๑๐ ปี ี กระทำ�ำ การอันั กฎหมาย
บัญั ญัตั ิิเป็็นความผิดิ เด็ก็ นั้้น� ไม่่ต้้องรัับโทษ ซึ่�่งตามมาตรา ๖๙/๑ แห่่ง พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครัวั
และวิธิ ีีพิจิ ารณาคดีีเยาวชนและครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๓ และที่แ�่ ก้ไ้ ขเพิ่่�มเติิม (ฉบัับที่่� ๕) พ.ศ.๒๕๓๙ ได้ว้ าง
แนวทางการดำำ�เนินิ การสำำ�หรัับเด็ก็ ที่่�มีีอายุุไม่่เกิิน ๑๐ ปีี ไว้ด้ ัังนี้้�
๑) กรณีีเป็็นการกระทำ�ำ ความผิิดที่�่กฎหมายบััญญััติิให้้อยู่�ในอำำ�นาจเปรีียบเทีียบของพนัักงาน
สอบสวนหรืือเจ้้าพนัักงานอื่�่น ตามมาตรา ๖๙/๑ วรรคหนึ่่�ง นำ�ำ มาใช้้กัับเด็็กอายุุไม่่เกิิน ๑๐ ปีี ตาม
มาตรา ๖๙/๑ วรรคสองด้ว้ ย
(๑) หากเป็็นการกระทำำ�ครั้ง� แรก ให้้พนัักงานสอบสวนหรืือเจ้า้ พนัักงานนั้้น� เรียี ก เด็ก็ บิิดา
มารดา ผู้้�ปกครองหรืือบุุคคลหรืือผู้�แ้ ทนองค์ก์ ารซึ่ง�่ เด็ก็ นั้้�นอาศััยอยู่่�ด้ว้ ยมาว่่ากล่า่ วตักั เตืือน ภายใต้เ้ งื่อ� นไข
ดัังนี้้�
- เด็็กสำำ�นึึกในการกระทำ�ำ และ
- บิดิ า มารดา ผู้้�ปกครองหรืือบุคุ คลหรืือองค์์การซึ่ง�่ เด็ก็ นั้้น� อาศัยั อยู่่�ด้้วย สามารถดููแล
เด็็กได้้ ก็็ให้ง้ ดการสอบสวนและปล่่อยตัวั ไป
(๒) หากไม่เ่ ข้้าเงื่�อนไขตาม (๑) กล่่าวคืือ
- เด็็กไม่่สำ�ำ นึึกในการกระทำ�ำ และบิิดา มารดา ผู้�้ ปกครองหรืือบุุคคลหรืือองค์์การ
ซึ่ง่� เด็็กนั้้�นอาศัยั อยู่่�ด้ว้ ยไม่่สามารถดููแลเด็็กได้้
- ต้อ้ งส่ง่ เด็ก็ นั้้น� ให้พ้ นักั งานเจ้า้ หน้า้ ที่ต่� ามกฎหมายว่า่ ด้ว้ ยการคุ้้�มครองเด็ก็ เพื่อ�่ ดำำ�เนินิ การ
คุ้้�มครองสวััสดิิภาพตามกฎหมายว่่าด้้วยการนั้้�น ในโอกาสแรกที่่�กระทำ�ำ ได้้ แต่่ต้้องภายในเวลาไม่่เกิิน
๒๔ ชั่่�วโมง นัับแต่เ่ วลาที่่บ� ุุคคลนั้้น� มาถึึงสถานที่ท่� ำ�ำ การของพนักั งานสอบสวนผู้้�รัับผิิดชอบ
๒) กรณีีกระทำำ�ความผิิดตามกฎหมายที่�่เป็็นความผิิดอื่�่นนอกจาก ๑) ซึ่�่งเป็็นคดีีที่�่ไม่่อาจ
เปรียี บเทียี บได้้
- ให้พ้ นักั งานสอบสวนส่ง่ ตัวั บุคุ คลนั้้น� ให้พ้ นักั งานเจ้า้ หน้า้ ที่ต�่ ามกฎหมายว่า่ ด้ว้ ยการคุ้้�มครองเด็ก็
เพื่อ�่ ดำ�ำ เนินิ การคุ้้�มครองสวัสั ดิภิ าพตามกฎหมายว่า่ ด้ว้ ยการนั้้น� ในโอกาสแรกที่ก่� ระทำำ�ได้้ แต่ต่ ้อ้ งภายในเวลา
ไม่เ่ กิิน ๒๔ ชั่่�วโมง นัับแต่เ่ วลาที่่บ� ุคุ คลนั้้�นมาถึึงสถานที่่ท� ำำ�การของพนักั งานสอบสวนผู้้�รัับผิิดชอบ

Police คInู่มvอื eปstฏigบิ aัตtiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 185

๓) ห้า้ มมิใิ ห้ผ้ ู้เ้� สียี หาย ฟ้อ้ งบุคุ คลซึ่ง�่ มีอี ายุไุ ม่เ่ กินิ กว่า่ อายุทุ ี่ก�่ ำำ�หนดไว้ ้ ตามมาตรา ๗๓ แห่ง่ ป.อาญา
เป็็นคดีีอาญาต่่อศาลได้้
ข้้อสังั เกต
- กรณีกี ารดำำ�เนิินการกัับเด็็กอายุไุ ม่่เกิิน ๑๐ ปีี หรืือ ๑๐ ปีีลงมา ซึ่ง�่ ปรากฏตามมาตรา ๖๙/๑
วรรคสอง โดยกฎหมายให้้นำำ�กรณีีเด็็ก ตามมาตรา ๖๙/๑ ซึ่ง�่ มีีอายุุกว่่า ๑๐ ปีี ถึึง ๑๕ ปีี มาใช้้บัังคับั กัับ
กรณีเี ด็็กซึ่ง่� มีอี ายุไุ ม่เ่ กินิ ๑๐ ปีี ด้ว้ ย เฉพาะในความผิิดที่่�อยู่�ในอำ�ำ นาจเปรีียบเทียี บได้้
- หากเป็็นคดีที ี่่�ไม่่สามารถเปรีียบเทียี บได้้ จะต้้องส่่งตัวั เด็ก็ (อายุุไม่เ่ กิิน ๑๐ ปีี) ไปยัังพนัักงาน
เจ้้าหน้า้ ที่�ต่ ามกฎหมายว่่าด้ว้ ยการคุ้้�มครองเด็็ก
- ส่ว่ นเด็็กที่�ม่ ีอี ายุกุ ว่า่ ๑๐ ปีี – ๑๕ ปี ี ตามมาตรา ๖๙/๑ หากไม่่เข้้าเงื่�อนไขตามมาตรา ๖๙/๑
กรณีีไม่่สามารถเปรีียบเทีียบได้้ หรืือความผิิดอื่่�นนอกจากวรรคหนึ่่�ง ก็็ต้้องดำ�ำ เนิินคดีีกัับเด็็กดัังกล่่าว
ซึ่ง่� อยู่�ในอำำ�นาจศาลเยาวชนและครอบครัวั เช่่นเดียี วกับั เยาวชน (อายุุกว่่า ๑๕ ปีี แต่่ไม่่ถึึง ๑๘ ปี)ี
- กรณีกี ารดำ�ำ เนินิ การกับั เด็ก็ อายุไุ ม่เ่ กินิ ๑๐ ปีี เดิมิ ต้อ้ งทำำ�การสอบสวน ตามมาตรา ๗๗ วรรคสอง
แห่่ง พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครัวั และวิธิ ีีพิิจารณาคดีเี ยาวชนและครอบครัวั พ.ศ.๒๕๕๓ แต่่ปัจั จุบุ ันั
กฎหมายถููกแก้ไ้ ขเพิ่่ม� เติมิ มาตรา ๖๙/๑ แก้ไ้ ขเพิ่่ม� เติมิ โดย พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครัวั และวิธิ ีพี ิจิ ารณา
คดีเี ยาวชนและครอบครัวั (ฉบัับที่่� ๕) พ.ศ.๒๕๕๙ หากไม่เ่ ข้า้ เงื่�อนไขที่่จ� ะเปรียี บเทีียบได้้ ให้้ส่ง่ เด็ก็ ไปยััง
พนักั งานเจ้า้ หน้้าที่�่ตามกฎหมายว่่าด้้วยการคุ้้�มครองเด็ก็ ดำำ�เนิินการตามอำ�ำ นาจหน้้าที่่�ต่อ่ ไป

❖❖❖

186 Pคoมู่ lือicปeฏิบInัตvงิeาsนtiสgอatบioสnวนManual

บทที่�่ 11

พยานหลักั ฐานกัับการสอบสวน

การจะลงโทษผู้้�กระทำำ�ความผิดิ ในทางอาญานั้้น� ศาลต้อ้ งฟังั พยานหลักั ฐานจนปราศจากข้อ้ สงสัยั
จึึงจะลงโทษจำำ�เลยได้้ การสืืบพยานในศาลโดยหลัักแล้้วภาระการพิิสููจน์์จะตกอยู่่�กัับฝ่่ายโจทก์์ หากโจทก์์
นำ�ำ สืืบไม่่ได้้ศาลต้้องยกฟ้้อง จะอาศััยข้้อบกพร่่องของจำำ�เลยลงโทษจำ�ำ เลยไม่่ได้้ พนัักงานสอบสวนจึึงต้้อง
สอบสวนรวบรวมพยานหลักั ฐานทุกุ ชนิดิ เพื่อ่� ที่จ�่ ะรู้�้ ตัวั ผู้้�กระทำำ�ความผิดิ และพิสิ ููจน์ค์ วามผิดิ หรืือความบริสิ ุทุ ธิ์์�
ของผู้�้ ต้้องหา นอกจากนี้้� พยานหลัักฐานที่่�จะนำ�ำ เข้้าสำำ�นวนการสอบสวนจะต้้องเกิิดขึ้้�นและได้้มาโดยชอบ
ถ้้าเป็็นพยานหลัักฐานที่่�เกิิดขึ้�้นโดยไม่่ชอบ ศาลจะไม่่รัับฟัังพยานหลัักฐานนั้้�นเลย แต่่ถ้้าเป็็นกรณีีที่�่เป็็น
พยานหลัักฐานที่่�เกิิดขึ้้�นโดยชอบแต่่ได้้มาโดยมิิชอบ โดยหลัักแล้้วศาลจะไม่่รัับฟัังพยานหลัักฐาน เว้้นแต่่
จะเข้้าเงื่อ� นไขของกฎหมาย
๑. ประเภทของพยานหลักั ฐาน
พยานหลัักฐานแบ่่งเป็็น ๓ ประเภทคืือ พยานหลัักฐานโดยตรง พยานหลัักฐานแวดล้้อม และ
พยานหลักั ฐานที่่�แท้้จริงิ แต่ล่ ะประเภทพิิจารณาได้ด้ ังั นี้้�
(๑) พยานหลักั ฐานโดยตรง (Direct Evidence) เป็็นพยานหลัักฐานที่�ส่ ามารถพิสิ ููจน์์ข้้อเท็จ็ จริงิ
หนึ่่�ง ๆ ได้้โดยตรง เช่น่ ประจัักษ์์พยานที่่เ� ห็น็ เหตุกุ ารณ์์ขณะที่เ่� หตุฆุ าตกรรม การรับั รู้้�นั้น� สามารถกระทำำ�
ผ่า่ นทางทวารทั้้�งหลาย ไม่ว่ ่่าจะด้้วยประสาทตา หูู จมููก ปาก หรืือการสัมั ผัสั
(๒) พยานแวดล้อ้ มกรณีี (Circumstantial Evidence) พยานประเภทนี้้ไ� ม่ส่ ามารถพิสิ ููจน์ข์ ้อ้ เท็จ็ จริงิ
ได้้โดยตรง แต่่เป็็นพยานที่่�รู้้�เห็็นส่่วนใดส่่วนหนึ่่�งของเหตุุการณ์์ที่�่เกิิดขึ้้�น เมื่่�อนำำ�ไปพิิจารณาประกอบกัับ
พยานหลักั ฐานอื่�่น ๆ แล้้ว ทำำ�ให้้น่่าเชื่อ�่ ได้้ว่า่ มีขี ้อ้ เท็จ็ จริงิ บางอย่่างเกิิดขึ้น�้ อย่่างแน่่แท้้ เช่น่ เห็็นคนร้้ายถือื
อาวุุธมีีดเข้า้ ไปในบ้า้ นก่่อนเกิดิ เหตุุ ต่อ่ มาในภายหลัังปรากฏว่่ามีกี ารทำ�ำ ร้้ายร่่างกายเกิดิ ขึ้�น้ ในบ้า้ นดังั กล่า่ ว
เป็น็ ต้้น
(๓) พยานหลัักฐานที่่�แท้้จริิง (Real Evidence) เป็็นพยานวััตถุุ หรืือนิิยมเรีียกว่่า วััตถุุพยาน
ซึ่�่งมีีความชััดแจ้้งในตััวเอง เป็็นไปตามหลัักวิิทยาศาสตร์์ สามารถพิิสููจน์์ได้้ตามหลัักเหตุุและผล
พยานหลักั ฐานประเภทนี้้ค� วามน่า่ เชื่อ่� ถือื มาก สามารถนำำ�มาใช้ย้ ืืนยันั ในทางคดีไี ด้โ้ ดยตรงหรืือนำ�ำ มาเชื่อ่� มโยง
ให้้เกี่�ยวพัันกัับคดีีได้้ เช่่น รอยลายนิ้้�วมืือในสถานที่�่เกิิดเหตุุ กระดุุมเสื้�อที่�่ตกอยู่�ในที่�่เกิิดเหตุุซึ่่�งมีีรููปแบบ
เดีียวกัับกระดุุมเสื้�อในเสื้�อตััวที่ผ�่ ู้�้ ต้อ้ งหาสงสัยั สวมใส่่ในวันั เกิดิ เหตุุ เป็็นต้้น
ข้้อสังั เกต
การแบ่่งประเภทของพยานแบ่่งได้้หลายลัักษณะ ตามวััตถุุประสงค์์ของผู้้�แบ่่งและกฎเกณฑ์์
ที่่ใ� ช้แ้ บ่่ง อาจมีกี ารแบ่ง่ เป็น็ ประเภทดังั ต่่อไปนี้้�
- พยานชั้�นหนึ่่ง� และพยานชั้�นสอง
(๑) พยานชั้�นหนึ่่�ง หมายถึึงพยานหลัักฐานชิ้�นที่�่ดีีที่่�สุุดในบรรดาพยานหลัักฐานทั้้�งหลาย
ที่�่มุ่�งพิิสููจน์์ข้้อเท็็จจริิงหนึ่่�ง โดยหลัักแล้้วศาลจะรัับฟัังพยานหลัักฐานที่�่ดีีที่�่สุุดหรืือพยานหลัักฐานชั้�นหนึ่่�ง
เป็น็ หลัักเสมอ
(๒) พยานชั้น� สอง หมายถึึงพยานหลัักฐานในลำ�ำ ดับั รองลงมา
ยกตััวอย่่างพยานบุุคคล ประจัักษ์์พยานจะมีีน้ำำ��หนัักมากกว่่าพยานบอกเล่่าหรืือพยาน
ซััดทอด พยานบอกเล่่าของผู้�้ที่�่ถููกทำำ�ร้้ายและรู้�้ สึึกว่่าตนใกล้้ตายจะมีีน้ำำ��หนัักมากกว่่าพยานบอกเล่่าทั่่�วไป

Police คInมู่ vือeปstฏigิบaตั tiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 187

ในคดีีความผิิดต่่อชีีวิิตร่่างกาย เมื่่�อมีีผู้�้ ถููกทำำ�ร้้ายในคดีีฆ่่าหรืือพยายามฆ่่าเจ้้าหน้้าที่่�ตำ�ำ รวจจึึงต้้องรีีบไปพบ
ผู้�้ ถููกทำ�ำ ร้้ายโดยเร็็วที่�่สุุดเพื่�่อซัักถามว่่าผู้�้ใดทำ�ำ ร้้ายและฟัังประกอบพยานอื่่�นจะมีีน้ำ��ำ หนัักมาก ส่่วนพยาน
เอกสารต้้นฉบับั จะมีีน้ำำ�� หนักั มากกว่่าสำำ�เนาเอกสาร
- พยานคู่่�กัับพยานเดี่�ยว พยานคู่่� คืือพยานสองคนหรืือมากกว่่านั้้�น ให้้การยืืนยัันข้้อเท็็จจริิง
เรื่�่องเดีียวกัันตรงกััน การรัับฟัังพยานคู่ �ที่่�ยืืนยัันข้้อเท็็จจริิงที่�่สอดคล้้องกัันจะมีีน้ำำ��หนัักมากกว่่าพยานเดี่ �ยว
แต่่หากพยานคู่�ที่�่ยืืนยัันข้้อเท็็จจริิงที่�่แตกต่่างกัันในสาระสำ�ำ คััญก็็จะทำ�ำ ให้้พยานคู่�นั้�นเป็็นพยานที่�่มีีพิิรุุธ
พยานเดี่ย� วก็จ็ ะมีีน้ำ�ำ�หนัักมากกว่า่

๒. พยานหลัักฐานที่่พ� ิิสููจน์์ความผิดิ หรืือบริสิ ุทุ ธิ์�
เป็็นไปตามหลัักเกณฑ์์กฎหมาย ป.วิิอาญา มาตรา ๒๒๖ ได้้แก่่ พยานต่่าง ๆ ซึ่่�งน่่าจะพิิสููจน์์
ได้ว้ ่า่ จำำ�เลยมีผี ิดิ หรืือบริสิ ุทุ ธิ์์� ให้อ้ ้า้ งเป็น็ พยานหลักั ฐานได้้ แต่ต่ ้อ้ งเป็น็ พยานชนิดิ ที่ม่� ิไิ ด้เ้ กิดิ ขึ้น�้ จากการจููงใจ
มีคี ำ�ำ มั่่น� สัญั ญา ขู่่�เข็็ญ หลอกลวงหรืือโดยมิิชอบประการอื่่น� และให้้สืืบตามบทบัญั ญัตั ิแิ ห่่ง ป.วิิอาญา หรืือ
กฎหมายอื่่น� อัันว่่าด้ว้ ยการสืืบสวนพยาน พยานที่่ก� ล่า่ วถึึงได้้แก่่
(๑) พยานบุุคคล
(๒) พยานเอกสาร
(๓) พยานวัตั ถุุ
พยานบุคุ คล หมายถึึง บุคุ คลใดๆ ที่ร�่ ู้�้เห็็นเหตุกุ ารณ์ห์ รืือทราบข้อ้ ความเกี่ย� วกัับเรื่�อ่ งที่่�จะให้้การ
เป็็นพยานนั้้�นมาด้ว้ ยตนเองโดยตรง ซึ่่�งพยานสามารถเข้้าใจและตอบคำ�ำ ถามได้้ ตาม ป.วิิแพ่่ง มาตรา ๙๕
แต่ต่ าม ป.วิอิ าญา มาตรา ๒๒๖ ไม่ไ่ ด้ห้ ้า้ มรับั ฟังั พยานบอกเล่า่ หรืือพยานซัดั ทอดแต่อ่ ย่า่ งใดและไม่ไ่ ด้จ้ ำ�ำ กัดั
ไว้้ว่า่ พยานจะต้อ้ งมีีอายุุมากน้อ้ ยเพีียงใด ตัวั อย่า่ ง เช่่น
- โจทก์์ฟ้้องว่่า จำำ�เลยข่่มขืืนกระทำำ�ชำำ�เราเด็็กหญิิง อ. อายุุ ๒ ปีี ศาลชั้�นต้้นและศาลอุุทธรณ์์
พิิพากษาลงโทษจำำ�เลย โดยฟัังคำำ�เด็็กหญิิง อ. เป็น็ พยาน จำ�ำ เลยฎีกี าว่่า เด็ก็ หญิิง อ. มีอี ายุเุ พีียง ๒ ปีเี ศษ
ศาลไม่ค่ วรรับั ฟังั พยานปากนี้้� ศาลฎีกี าวินิ ิจิ ฉัยั ว่า่ ตามกฎหมายลักั ษณะพยานในเวลานี้้ม� ิไิ ด้ม้ ีขี ้อ้ ห้า้ มเรื่อ่� งเด็ก็
ที่เ่� ป็น็ พยานว่า่ จะต้อ้ งมีอี ายุเุ ท่า่ นั้้น� เท่า่ นี้้จ� ึึงจะเป็น็ พยานได้้ เมื่อ�่ เด็ก็ คนใดเข้า้ ใจคำำ�ถามและสามารถให้ก้ ารตอบ
ได้ต้ ามคำำ�ถาม คำำ�ของเด็ก็ คนนั้้น� ย่อ่ มรับั ฟังั เป็น็ พยานได้้ เรื่อ�่ งนี้้ไ� ม่ป่ รากฏว่า่ เด็ก็ หญิงิ อ. ไม่เ่ ข้า้ ใจคำำ�ถาม หรืือ
ไม่ส่ ามารถให้ก้ ารตอบคำ�ำ ถามเลย ศาลล่า่ งจึึงรับั ฟังั คำ�ำ ของเด็ก็ หญิงิ อ.ได้โ้ ดยไม่ม่ ีขี ้อ้ สงสัยั (ฎ.๕๐๔/๒๔๗๖)
- ผู้�้เสียี หายอายุุ ๑๕ ปีี เป็็นคนปััญญาอ่อ่ นพููดเรื่อ�่ งยาก ๆ ไม่ค่ ่อ่ ยจะรู้้�เรื่อ�่ งแต่เ่ บิกิ ความต่่อศาล
ในคดีอี าญาในความผิดิ ทางเพศได้เ้ รื่อ�่ งได้ร้ าว ดัังนี้้� รัับฟัังเป็น็ พยานหลัักฐานได้้ (ฎ.๑๑๙๙/๒๕๒๖)
- คนที่�่สููงอายุุมากจนความจำำ�เลอะเลืือนหรืือคนวิิกลจริิตซึ่�่งไม่่สามารถเข้้าใจและตอบคำ�ำ ถามได้้
เป็็นพยานไม่ไ่ ด้้
- คนหููหนวกหรืือเป็น็ ใบ้้ หรืือทั้้ง� หููหนวกและเป็น็ ใบ้น้ ั้้น� แม้ไ้ ม่ส่ ามารถได้ย้ ินิ คำำ�ถาม แต่ก่ ็ม็ ิไิ ด้ถ้ ือื ว่า่
เขาไม่ส่ ามารถเข้า้ ใจคำ�ำ ถาม ทั้้ง� นี้้เ� พราะเขาสามารถสื่อ่� ความหมายทางอื่น�่ เพื่อ�่ ให้เ้ ข้า้ ใจคำำ�ถามได้้ ซึ่ง�่ ป.วิแิ พ่ง่
มาตรา ๙๖ บััญญััติิว่่า พยานที่่�เป็็นคนหููหนวกหรืือเป็็นใบ้้ หรืือทั้้�งหููหนวกและเป็็นใบ้้นั้้�น อาจถููกถาม
หรืือให้ค้ ำำ�ตอบโดยวิธิ ีเี ขีียนหนัังสืือ หรืือโดยวิิธีอี ื่น่� ใดที่�ส่ มควรได้้ และคำ�ำ เบิิกความของบุุคคลนั้้น� ๆ ให้ถ้ ืือ
เป็็นพยานบุุคคลตามประมวลกฎหมายนี้้� ดัังนั้้�น การถามบุุคคลที่�่หููหนวกจึึงไม่่จำำ�เป็็นต้้องถามด้้วยคำำ�พููด
แต่อ่ าจใช้้วิธิ ีแี สดงกิริ ิยิ าท่า่ ทางซึ่ง�่ ถ้า้ ผู้้�ถามไม่ส่ ามารถจะสื่อ�่ ความหมายกัับพยานที่�ห่ ููหนวกนั้้น� ก็อ็ าจจะต้อ้ ง
ใช้้ล่า่ มมาช่่วยในการสื่�่อความหมาย
- ชาวต่่างประเทศที่่�ฟัังภาษาไทยไม่่เข้้าใจ ก็็ไม่่ถืือว่่าเป็็นบุุคคลที่่�ไม่่เข้้าใจคำำ�ถามอัันจะต้้องห้้าม
เป็น็ พยาน ป.วิิแพ่่ง มาตรา ๔๖ วรรคท้า้ ย ซึ่่ง� บัญั ญัตั ิวิ ่า่ ถ้้าคู่�ความฝ่า่ ยใดหรืือบุคุ คลใดที่่�มาศาลไม่่เข้้าใจ

188 คPoูม่ lอื icปeฏบิInตั vงิeาsนtiสgอatบioสnวนManual

ภาษาไทยหรืือเป็็นใบ้้หรืือหููหนวกและอ่่านเขีียนหนัังสืือไม่่ได้้ ให้้คู่�ความฝ่่ายที่�่เกี่�ยวข้้องจััดหาล่่าม ดัังนั้้�น
บุคุ คลที่ไ�่ ม่่รู้�ภ้ าษาไทยก็็เป็น็ พยานได้้
พยานเอกสาร หมายถึึง ข้้อความใด ๆ ในเอกสารที่�่มีีการอ้้างอิิงเป็็นพยานโดยอาศััยการสื่�่อ
ความหมายของข้้อความนั้้�นพิิสููจน์์ความจริิง แต่่การอ้้างเอกสารเป็็นพยานมิิใช่่หมายความว่่าจะเป็็น
พยานเอกสารเสมอไป การอ้า้ งข้อ้ ความตอนหนึ่่ง� ในเอกสารเพื่อ่� พิสิ ููจน์ว์ ่า่ ข้อ้ เท็จ็ จริงิ เกิดิ ขึ้น�้ ตามข้อ้ ความนั้้น�
ดังั นี้้เ� ป็น็ พยานเอกสาร แต่ถ่ ้า้ อ้า้ งลายมืือชื่อ่� ในเอกสารเพื่อ่� พิสิ ููจน์ว์ ่า่ เป็น็ ลายมืือที่จ�่ ำ�ำ เลยทำ�ำ ปลอมขึ้น�้ ในความผิดิ
ฐานปลอมเอกสารหรืืออ้้างหนัังสืือทั้้�งเล่่มเพื่�่อแสดงว่่าเป็็นการทำ�ำ ซ้ำำ��งานอัันมีีลิิขสิิทธิ์์�ของโจทก์์ ดัังนี้้�
เป็็นการอ้า้ งในฐานะวััตถุพุ ยาน เช่่น
- โจทก์์ฟ้้องขัับไล่่จำ�ำ เลยออกจากห้้องเช่่า โจทก์์อ้้างภาพถ่่ายห้้องที่่�เช่่าเป็็นพยาน แต่่ไม่่ได้้ส่่ง
สำ�ำ เนาให้้จำ�ำ เลย ศาลฎีีกาวิินิิจฉััยว่่า ภาพถ่่ายห้้องพิิพาทที่�่โจทก์์อ้้างเป็็นพยานเป็็นภาพจำำ�ลองวััตถุุ ไม่่ใช่่
พยานเอกสารอัันจะต้อ้ งส่ง่ สำำ�เนาให้แ้ ก่่คู่�ความอีีกฝ่า่ ยหนึ่่ง� ก่่อนวัันสืืบพยาน (ฎ.๘๔๐/๒๔๙๙)
พยานวััตถุุ หมายถึึง สิ่่�งใด ๆ ที่�่คู่�ความอ้้างอิิงให้้ตรวจดููเพื่่�อประโยชน์์แก่่คดีีของตน เอกสาร
ฉบัับหนึ่่�งอาจเป็็นพยานเอกสารหรืือพยานวััตถุุก็็ได้้สุุดแต่่วััตถุุประสงค์์ของการอ้้าง ถ้้าเป็็นการอ้้างเพื่�่อให้้
ดููข้้อความในเอกสารก็็เป็็นพยานเอกสาร แต่่ถ้้าให้้ดููรููปลัักษณะของเอกสารก็็เป็็นพยานวััตถุุ นอกจากนี้้�
อสังั หาริิมทรัพั ย์์หรืือสถานที่่ต� ่า่ ง ๆ ก็เ็ ป็็นพยานวัตั ถุไุ ด้้
พยานวััตถุุมีีความสำำ�คััญมากในคดีีอาญา เพราะเป็็นพยานที่่�ดีีที่�่สุุดในการพิิสููจน์์ว่่าข้้อเท็็จจริิง
บางประเด็็นได้้เกิิดขึ้้�น เช่น่ ยาเสพติิด ไม้ข้ องกลางในคดีี ปลอกกระสุนุ ปืนื บาดแผลที่ถ�่ ููกทำำ�ร้้าย เป็็นต้้น
การรัับฟัังพยานวััตถุุนั้้�น คู่่�ความต้้องนำำ�พยานวััตถุุมาส่่งศาลหรืือนำ�ำ ศาลเดิินเผชิิญสืืบพยานวััตถุุที่�่เป็็น
อสังั หาริมิ ทรัพั ย์เ์ สมอไปหรืือไม่่ จะใช้ภ้ าพถ่า่ ยพยานวัตั ถุนุ ำำ�สืืบในศาลแทนได้ห้ รืือไม่ ่ ป.วิแิ พ่ง่ มาตรา ๑๒๘
และ ป.วิอิ าญา มาตรา ๒๔๑ เห็น็ ว่า่ กฎหมายประสงค์ใ์ ห้ศ้ าลสัมั ผัสั พยานวัตั ถุขุ องจริงิ จึึงให้คู้่�ความที่อ่� ้า้ งนำำ�
พยานวัตั ถุุมาศาล หรืือนำ�ำ ศาลไปหาพยานวััตถุุ แต่่อาจมีีข้อ้ ยกเว้น้ ได้้ ดังั นี้้�
- พยานวััตถุุที่�ต่ ้้องมีกี ารพิิสููจน์โ์ ดยพยานผู้้เ� ชี่�ยวชาญ เช่น่ ยาเสพติิด กระสุุนปืนื เป็น็ ต้้น ผู้�้ อ้า้ ง
อาจนำำ�สืืบความเห็น็ ของพยานผู้้�เชี่ย� วชาญโดยไม่่ต้อ้ งส่่งพยานวััตถุุต่่อศาลก็็ได้้
- โจทก์์ต้้องการพิิสููจน์์ว่่า ของกลางที่่�อยู่�ในความครอบครองของจำำ�เลยเป็็นเมทแอมเฟตามีีน
จึึงนำ�ำ สืืบบัญั ชีขี องกลางคดีอี าญา ซึ่ง่� ระบุวุ ่า่ เป็น็ เมทแอมเฟตามีนี ซึ่ง�่ ตำ�ำ รวจยึึดได้ใ้ นกระเป๋า๋ กางเกงด้า้ นขวา
ของจำำ�เลย และจำ�ำ เลยลงชื่�่อรัับว่่าถููกต้้องและเป็็นจริิงประกอบกัับรายงานผลพิิสููจน์์ของกลางว่่าเป็็น
เมทแอมเฟตามีีนจริิง ดังั นี้้� โจทก์์ไม่่จำ�ำ ต้อ้ งนำ�ำ เมทแอมเฟตามีนี ของกลางมาศาล (ฎ.๗๗๕๗/๒๕๔๓)
- พยานวััตถุุบางประเภทซึ่่�งไม่่สะดวกหรืือไม่่เหมาะสมที่�่จะนำำ�มาศาล เช่่น อาวุุธมีีดของกลาง
รถยนต์์ที่ถ่� ููกชน เป็็นต้้น ศาลอาจใช้ด้ ุุลพิินิจิ ให้้คู่�ความนำ�ำ สืืบด้้วยรููปภาพของพยานวัตั ถุไุ ด้้
ข้้อสังั เกต
นอกจากนี้้� ยัังมีีพยานผู้้เ� ชี่�ยวชาญ ซึ่่�งมิิใช่่เป็็นผู้้�ประสบพบเห็็นข้้อเท็็จจริิงโดยตรง แต่่เป็็นพยาน
ที่่�มีีความรู้�้หรืือเชี่�ยวชาญในเรื่่�องหนึ่่�งเรื่่�องใดโดยตรง และความเห็็นของเขาเป็็นประโยชน์์ในคดีี เช่่น
แพทย์์นิิติิเวชเป็็นพยานผู้�้เชี่�ยวชาญในการตรวจชัันสููตรบาดแผล หรืือนัักวิิทยาศาสตร์์เป็็นผู้�้เชี่�ยวชาญ
ในการตรวจพิิสููจน์ท์ างนิิติิวิทิ ยาศาสตร์์ ครููภาษาไทยเป็็นผู้้เ� ชี่�ยวชาญในคดีีความผิิดฐานดููหมิ่�นผู้�้อื่�นซึ่่�งหน้้า
เป็็นต้น้

Police คInู่มvือeปstฏigิบaัตtiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 189

๓. การสอบสวนกัับการรัับฟัังพยานหลักั ฐาน
พนัักงานสอบสวนมีีหน้้าที่่�ในการสอบสวนและรวบรวมพยานหลัักฐานต่่าง ๆ ทุุกชนิิดที่่�เป็็น
ประโยชน์แ์ ก่ค่ ดีี พยานหลักั ฐานที่น่� ำำ�เข้า้ สำำ�นวนนั้้น� มีที ั้้ง� พยานบุคุ คล พยานวัตั ถุแุ ละพยานเอกสาร จะต้อ้ งเป็น็
พยานหลักั ฐานที่เ�่ กิดิ ขึ้น�้ และได้ม้ าโดยชอบด้ว้ ยกฎหมาย หากเป็น็ พยานหลักั ฐานที่เ�่ กิดิ ขึ้น�้ โดยชอบแต่ไ่ ด้ม้ า
โดยมิิชอบจะมีีเงื่�อนไขกฎหมายในการรัับฟัังพยานหลัักฐานนั้้�น สิ่่�งของที่�่เป็็นหลัักฐานในคดีีจะต้้องยึึดเข้้า
มาเป็็นของกลางในคดีี เพื่�่อให้้สามารถนำ�ำ ไปแสดงต่่อศาลได้้เมื่่�อจำ�ำ เป็็นในการสอบสวนพยานบุุคคลและ
ผู้้�ต้อ้ งหา พนักั งานสอบสวนจะต้้องปฏิิบััติิตามระเบีียบกฎหมายอย่่างเคร่่งครััด หากละเลยแล้้ว อาจส่่งผล
ต่อ่ การรัับฟังั พยานหลัักฐานได้้
๑) การรัับฟังั พยานหลัักฐานกัับการสอบสวนพยานบุุคคล
เมื่�่อพนัักงานสอบสวนได้้รัับคำำ�ร้้องทุุกข์์หรืือคำำ�กล่่าวโทษ พนัักงานสอบสวนต้้องเริ่�ม
การสอบสวนโดยมิชิ ัักช้า้ ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๑๓๐ การสอบสวนผู้้�กล่่าวหาหรืือพยานจะต้้องสอบสวน
โดยชอบด้ว้ ยกฎหมาย ต้อ้ งให้พ้ ยานนั้้น� ๆ ให้ป้ ากคำ�ำ ด้ว้ ยความสมัคั รใจ ห้า้ มมิใิ ห้พ้ นักั งานสอบสวนตักั เตืือน
พููดให้ท้ ้อ้ ใจ หรืือใช้ก้ ลอุบุ ายอื่น�่ เพื่อ�่ ป้อ้ งกันั มิใิ ห้บ้ ุคุ คลใดให้ถ้ ้อ้ ยคำำ�ซึ่ง�่ อยากจะให้ด้ ้ว้ ยความเต็ม็ ใจ เป็น็ ไปตาม
ป.วิิอาญา มาตรา ๑๓๓ และหรืือคำำ�ให้้การต้อ้ งมิิได้้เกิิดจากการจููงใจ มีีคำ�ำ มั่่น� สัญั ญา ขู่�เข็็ญ หลอกลวงหรืือ
โดยมิิชอบประการอื่่�นตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๒๒๖ หากฝ่า่ ฝืืนบทบััญญัตั ิดิ ัังกล่่าว จะทำำ�ให้ค้ ำ�ำ ให้ก้ ารพยาน
ปากนั้้น� เป็น็ พยานที่่เ� กิดิ ขึ้้�นโดยมิชิ อบด้้วยกฎหมาย เป็น็ บทตััดพยานห้า้ มรับั ฟังั พยานปากนั้้�น
กรณีผี ู้เ�้ สียี หายหรืือพยานที่เ่� ป็น็ เด็ก็ หรืือเยาวชน การสอบสวนหรืือการชี้ต� ัวั บุคุ คล ต้อ้ งปฏิบิ ัตั ิิ
ตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๓๓ ทวิิ และมาตรา ๑๓๓ ตรีี โดยต้อ้ งมีสี หวิชิ าชีพี เช่น่ พนักั งานอัยั การ นักั จิติ วิทิ ยา
หรืือนัักสัังคมสงเคราะห์ห์ รืือบุคุ คลที่่�เด็ก็ ร้้องขอ ร่ว่ มฟังั การสอบสวน หรืือในการชี้�ตััวผู้้�ต้อ้ งหา หากฝ่า่ ฝืืน
บทบัญั ญัตั ิดิ ัังกล่า่ ว จะทำำ�ให้้ไม่ส่ ามารถรัับฟัังคำำ�ให้ก้ ารที่�ใ่ ห้้ไว้้ในชั้�นสอบสวนนั้้�นได้้
ข้้อสัังเกต
- กรณีจี ะอ้า้ งเหตุจุ ำำ�เป็น็ เร่ง่ ด่ว่ นอย่า่ งยิ่ง� ที่ไ่� ม่อ่ าจรอนักั จิติ วิทิ ยาหรืือนักั สังั คมสงเคราะห์ห์ รืือบุคุ คล
ที่่�เด็ก็ ร้อ้ งขอได้้ควรจะมีหี ลัักฐานการติิดต่อ่ กัับสหวิิชาชีพี หรืือบุคุ คลที่เ�่ ด็ก็ ร้อ้ งขอดังั กล่า่ วด้้วย โดยเห็็นควร
ทำ�ำ เป็น็ หนังั สืือหรืือลายลักั ษณ์์อักั ษร เพื่�่อป้้องกันั การโต้้แย้ง้ ภายหลััง
๒) การรัับฟังั พยานหลัักฐานกัับการสอบสวนผู้้�ต้้องหา
เมื่อ่� พนักั งานสอบสวนรวบรวมพยานหลักั ฐานต่า่ ง ๆ จนกระทั่่ง� มีพี ยานหลักั ฐานตามสมควรว่า่
ผู้้�นั้�นได้้กระทำ�ำ ความผิิด พนัักงานสอบสวนจึึงจะใช้้อำ�ำ นาจตามกฎหมายในการแจ้้งข้้อหากัับผู้้�ต้้องหานั้้�น
ตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๓๔ การแจ้ง้ ข้อ้ หาและการสอบสวนผู้้�ต้อ้ งหาจะต้อ้ งชอบด้ว้ ยกฎหมาย เป็น็ ไปตาม
ป.วิิอาญา มาตรา ๑๓๕ ประกอบ ป.วิิอาญา มาตรา ๒๒๖ ในการถามคำำ�ให้ก้ ารผู้�้ ต้อ้ งหา ห้้ามมิิให้้พนักั งาน
สอบสวนทำำ�หรืือจัดั ให้้ทำำ�การใด ๆ ซึ่่ง� เป็น็ การให้้คำำ�มั่่น� สัญั ญา ขู่�เข็็ญ หลอกลวง ทรมาน ใช้ก้ ำำ�ลัังบังั คับั หรืือ
กระทำ�ำ โดยมิิชอบประการใด ๆ เพื่่อ� จููงใจให้เ้ ขาให้้การอย่า่ งใด ๆ ในเรื่อ่� งที่�ต่ ้อ้ งหานั้้น� หากฝ่่าฝืืนบทบัญั ญัตั ิิ
ดังั กล่่าวจะเป็น็ การทำำ�ให้้พยานหลัักฐานที่่ส� อบปากคำ�ำ นั้้น� เกิิดขึ้้น� โดยมิชิ อบด้ว้ ยกฎหมาย เป็็นบทตััดพยาน
ห้้ามรับั ฟัังพยานปากนั้้�น
(๑) การแจ้ง้ ข้อ้ หาและการสอบสวนผู้�ต้้องหา ตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๓๔/๑
ก. คดีที ี่ม่� ีอี ัตั ราโทษประหารชีวี ิติ หรืือคดีที ี่ผ�่ ู้�้ ต้อ้ งหามีอี ายุไุ ม่เ่ กินิ ๑๘ ปีี จะต้อ้ งมีที นายความ
ร่่วมฟัังการสอบสวนเสมอ หากไม่่มีีทนายเข้้าร่่วมฟัังการสอบสวน กฎหมายห้้ามมิิให้้รัับฟัังถ้้อยคำ�ำ ใด ๆ
ของผู้้�ต้อ้ งหานั้้น� (ป.วิิอาญา มาตรา ๑๓๔/๔ วรรคท้า้ ย)

190 คPoมู่ lอื icปeฏิบInัตvิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

ข. คดีีที่่�มีอี ััตราโทษจำำ�คุุก ก่่อนเริ่�มถามคำำ�ให้้การ ให้้พนัักงานสอบสวนถามผู้้�ต้้องหาว่่า
มีีทนายความหรืือไม่่ ถ้้าไม่่มีีและผู้�้ ต้้องหาต้้องการทนายความ ให้้พนัักงานสอบสวนจััดหาทนายความให้้
หากฝ่่าฝืืนบทบััญญััติิดัังกล่่าว กฎหมายห้้ามมิิให้้รัับฟัังถ้้อยคำำ�ใด ๆ ของผู้�้ ต้้องหานั้้�น (ป.วิิอาญา
มาตรา ๑๓๔/๔ วรรคท้้าย)
ค. มีีข้้อยกเว้้นว่่า เมื่่�อได้้จััดหาทนายความให้้แก่่ผู้้�ต้้องหาตาม ก. หรืือ ข. แล้้ว กรณีี
จำำ�เป็น็ เร่่งด่่วน หากทนายความไม่อ่ าจมาพบผู้�้ ต้อ้ งหาได้้ โดยไม่แ่ จ้้งเหตุุขัดั ข้อ้ งให้พ้ นัักงานสอบสวนทราบ
หรืือแจ้้งแต่่ไม่่มาพบผู้้�ต้้องหาภายในเวลาอัันสมควร ให้้พนัักงานสอบสวนทำ�ำ การสอบสวนผู้�้ ต้้องหาไปได้้
โดยไม่ต่ ้้องรอทนายความ แต่พ่ นัักงานสอบสวนต้อ้ งบัันทึึกเหตุนุ ั้้�นไว้ใ้ นสำำ�นวนการสอบสวนด้้วย
ข้อ้ สังั เกต
- กรณีจี ะอ้า้ งเหตุจุ ำ�ำ เป็น็ เร่ง่ ด่ว่ น ควรจะมีหี ลักั ฐานการติดิ ต่อ่ กับั ทนายความด้ว้ ย เช่น่ อาจมีหี นังั สืือ
ถึึงทนายความในการนััดให้้ทนายความมาพบกัับผู้้�ต้้องหาในการแจ้้งข้้อหาและการสอบสวนในวััน เวลา
และสถานที่่�ที่�ช่ ััดเจน หากทนายความมาไม่ไ่ ด้้ก็็ควรจะมีีหลักั ฐานไว้้ด้ว้ ย เพื่�อ่ ป้้องกันั การโต้แ้ ย้้งภายหลััง
(๒) การสอบปากคำ�ำ ผู้้�ต้อ้ งหาที่่ม� ีีอายุุไม่เ่ กินิ ๑๘ ปีี ตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๓๔/๒
นอกจากสิิทธิิตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๑๓๔/๑ แล้ว้ จะต้้องนำ�ำ บทบัญั ญััติมิ าตรา ๑๓๓ ทวิิ
มาใช้้บัังคัับกัับการสอบสวนผู้้�ต้้องหาที่่�เป็็นเด็็กอายุุไม่่เกิิน ๑๘ ปีี โดยอนุุโลมด้้วย ต้้องมีีพนัักงานอััยการ
นัักจิิตวิิทยาหรืือนัักสัังคมสงเคราะห์์ และบุุคคลที่่�เด็็กร้้องขอ ร่่วมฟัังการสอบสวน หากฝ่่าฝืืนบทบััญญััติิ
ดัังกล่า่ ว กฎหมายห้้ามมิใิ ห้้รับั ฟังั ถ้อ้ ยคำำ�ใด ๆ ของผู้้�ต้้องหานั้้�น (ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๓๔/๔ วรรคท้้าย)
ข้อ้ สัังเกต
- กรณีีไม่่อาจรอสหวิิชาชีีพหรืือบุุคคลที่่�เด็็กร้้องขอ ร่่วมฟัังการสอบสวนสำ�ำ หรัับผู้้�เสีียหาย
หรืือพยาน หรืือผู้�้ ต้้องหาที่�่เป็็นเด็็กอายุุยัังไม่่เกิิน ๑๘ ปีี จะใช้้คำำ�ว่่า “กรณีีจำำ�เป็็นเร่่งด่่วนอย่่างยิ่�ง”
ต่า่ งจากกรณีกี ารสอบสวนผู้้�ต้อ้ งหาทั่่ว� ไป ตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๓๔/๑ ซึ่ง�่ ใช้ค้ ำำ�ว่า่ “กรณีจี ำำ�เป็น็ เร่ง่ ด่ว่ น”
จะเห็็นได้้ว่่ากฎหมายได้้ให้้ความสำำ�คััญกัับการให้้สหวิิชาชีีพหรืือบุคุ คลที่่�เด็็กร้้องขอมาร่่วมฟัังการสอบสวน
เป็น็ อย่า่ งมาก แต่อ่ ย่า่ งไรก็ต็ ามก็ต็ ้อ้ งปฏิบิ ัตั ิใิ ห้เ้ ป็น็ ไปตามเงื่อ� นไขกฎหมาย และควรมีหี ลักั ฐานในการติดิ ต่อ่
กับั สหวิชิ าชีพี หรืือบุุคคลที่�เ่ ด็ก็ ร้อ้ งติิดไว้ใ้ นสำำ�นวนการสอบสวนด้้วย
(๓) ผู้�้ ต้้องหามีีสิิทธิิให้้ทนายความหรืือผู้�้ซึ่�่งตนไว้้วางใจเข้้าฟัังการสอบปากคำ�ำ ตนได้้ ตาม
ป.วิิอาญา มาตรา ๑๓๔/๓ หากฝ่่าฝืืนบทบััญญััติิดัังกล่่าว กฎหมายห้้ามมิิให้้รัับฟัังถ้้อยคำำ�ใด ๆ
ของผู้้�ต้้องหานั้้�น (ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๓๔/๔ วรรคท้้าย)
(๔) การแจ้้งสิิทธิิให้้ผู้�้ ต้้องหาทราบก่่อนถามคำำ�ให้้การ ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๑๓๔/๔
หากฝ่่าฝืืนบทบััญญััติิดัังกล่่าว กฎหมายห้้ามมิิให้้รัับฟัังคำำ�ให้้การผู้้�ต้้องหานั้้�น (ป.วิิอาญา มาตรา ๑๓๔/๔
วรรคท้้าย)
ก่อ่ นถามคำำ�ให้้การผู้�้ ต้อ้ งหา ให้พ้ นัักงานสอบสวนแจ้้งให้้ผู้�้ ต้อ้ งทราบก่่อนว่่า
ก. ผู้้�ต้อ้ งหามีีสิทิ ธิทิ ี่่�จะให้ก้ ารหรืือไม่ก่ ็็ได้้ ถ้า้ ผู้�้ ต้้องหาให้้การ ถ้้อยคำำ�ที่ผ�่ ู้้�ต้อ้ งหาให้้การนั้้น�
อาจใช้เ้ ป็น็ พยานหลัักฐานในการพิจิ ารณาคดีีได้้
ข. ผู้้�ต้้องหามีีสิทิ ธิิให้ท้ นายความหรืือผู้้ซ� ึ่�่งตนไว้้วางใจเข้้าฟัังการสอบปากคำ�ำ ตนได้้
๓) การรัับฟัังพยานหลัักฐานเกี่ย� วกับั พยานวััตถุุ
พนัักงานสอบสวนมีีอำำ�นาจในการสอบสวนรวบรวมพยานหลัักฐานทุุกชนิิด ตาม ป.วิิอาญา
มาตรา ๑๓๑/๑ ซึ่�่งเป็็นหลัักฐานทางวิทิ ยาศาสตร์์ ในคดีคี วามผิิดทางอาญาที่�ม่ ีอี ััตราโทษจำำ�คุกุ อย่า่ งสููงเกินิ
๓ ปีี รวบรวมพยานหลักั ฐานตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๑๓๒ มีอี ำ�ำ นาจในการตรวจยึึดสิ่ง� ของตาม ป.วิอิ าญา

Police คInู่มvอื eปstฏigบิ aัตtiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 191

มาตรา ๑๓๒(๔) ประกอบ ป.วิิอาญา มาตรา ๘๕ ไว้้เป็็นพยานหลัักฐานทางคดีี ในบางคดีีที่�่ต้้องตรวจ
สถานที่เ่� กิดิ เหตุุ เพื่อ่� เก็บ็ ร่อ่ งรอยหลักั ฐาน มีกี ารบันั ทึึกการตรวจสถานที่เ่� กิดิ เหตุ ุ ถ่า่ ยภาพ เขียี นแผนที่เ�่ กิดิ เหตุุ
ภาพวาด จำำ�ลอง หรืือพิิมพ์์ลายนิ้้�วมืือ ลายมืือลายเท้้า เหล่่านี้้�ถืือได้้ว่่าเป็็นพยานวััตถุุเกี่�ยวกัับคดีี จะต้้อง
มีีขั้น� ตอนการจััดเก็็บและมิิให้ม้ ีีการปนเปื้้อ� นหรืือทำ�ำ ให้้เกิิดการเสื่�่อมสลายหรืือทำ�ำ ลายพยานหลักั ฐานได้้
หากพยานหลักั ฐานเหล่า่ นั้้น� เป็น็ พยานหลักั ฐานที่เ�่ กิดิ ขึ้น�้ โดยชอบตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๒๒๖
และพนัักงานสอบสวนใช้้อำำ�นาจโดยชอบตามกฎหมายยึึดมานำ�ำ เข้้าสำำ�นวนการสอบสวนพยานหลัักฐาน
ดัังกล่า่ วก็ม็ ีีน้ำ�ำ� หนักั ให้้รัับฟัังได้้
๔) การรัับฟัังพยานหลัักฐานเกี่ย� วกัับพยานเอกสาร
พนัักงานสอบสวนมีีอำำ�นาจในการรวบรวมพยานหลัักฐานทุุกชนิิด รวมถึึงพยานเอกสาร
ดังั กล่า่ วด้ว้ ย ตามที่ก่� ฎหมายให้อ้ ำ�ำ นาจดังั กล่า่ วแล้ว้ ข้า้ งต้น้ การยึึดสิ่ง� ของ หมายความรวมถึึงสังั หาริมิ ทรัพั ย์ใ์ ด
ซึ่�่งอาจใช้้เป็็นพยานหลัักฐานในคดีีอาญาได้้ ให้้รวมทั้้�งจดหมาย โทรเลข และเอกสารอย่่างอื่�่น ตาม
ป.วิิอาญา มาตรา ๒(๑๘)
หากพยานหลักั ฐานเหล่า่ นั้้น� เป็น็ พยานหลักั ฐานที่เ่� กิดิ ขึ้น้� โดยชอบตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๒๒๖
และพนัักงานสอบสวนใช้้อำ�ำ นาจโดยชอบด้้วยกฎหมายยึึดมานำำ�เข้้าสำำ�นวนการสอบสวน พยานหลัักฐาน
ดัังกล่่าวก็็มีีน้ำ�ำ� หนัักให้้รัับฟัังได้้ ส่่วนเอกสารใดจะมีีน้ำ�ำ� หนัักมากน้้อยเพีียงใดให้้พิิจารณาตาม ป.วิิอาญา
มาตรา ๒๓๘
- ต้น้ ฉบัับเอกสารเท่่านั้้น� ที่่อ� ้้างเป็็นพยานได้้
- ถ้า้ หาต้น้ ฉบับั ไม่ไ่ ด้ ้ สำำ�เนาที่ร�่ ับั รองว่า่ ถููกต้อ้ งหรืือพยานบุคุ คลที่ร่� ู้�้ ข้อ้ ความก็อ็ ้า้ งเป็น็ พยานได้้
- ถ้้าอ้้างหนัังสืือราชการเป็็นพยาน แม้้ต้้นฉบัับยัังมีีอยู่�จะส่่งสำ�ำ เนาที่�่เจ้้าหน้้าที่่�รัับรองว่่า
ถููกต้อ้ งก็็ได้้ เว้น้ แต่ใ่ นหมายเรียี กจะบ่่งไว้้เป็็นอย่่างอื่่�น
๔. พยานหลัักฐานที่่�พนัักงานฝ่่ายปกครองหรืือตำ�ำ รวจใช้้อำำ�นาจตามกฎหมายตรวจยึึดส่่งมอบ
พนัักงานสอบสวนประกอบคดีี
พนักั งานฝ่า่ ยปกครองหรืือตำ�ำ รวจมีหี น้า้ ที่�ส่ ืืบสวนแสวงหาข้อ้ เท็จ็ จริงิ และหลักั ฐานเพื่อ่� ที่จ�่ ะทราบ
รายละเอียี ดแห่ง่ ความผิดิ หลังั เกิดิ เหตุตุ าม ป.วิอิ าญา มาตรา ๒(๑๐) มีอี ำำ�นาจจับั กุมุ ปราบปรามผู้�้ กระทำ�ำ ผิดิ
กฎหมายตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๒(๑๖) มีีอำ�ำ นาจที่�จ่ ะตรวจยึึดสิ่ง� ของที่่�อาจใช้้เป็็นพยานหลักั ฐานจากการ
ตรวจค้น้ ตัวั ผู้้�ต้้องหาตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๘๕ หรืือจากการตรวจค้น้ สถานที่�ต่ าม ป.วิอิ าญา มาตรา ๖๙
หรืือ มาตรา ๙๒
พยานหลักั ฐานที่่พ� นัักงานฝ่า่ ยปกครองหรืือตำ�ำ รวจตรวจยึึดมา ดัังต่อ่ ไปนี้้ � สามารถรัับฟัังได้้
- สิ่�งของที่ม�่ ีไี ว้้เป็็นความผิิด
- สิ่ง� ของที่�ไ่ ด้้มาโดยได้้กระทำำ�ความผิดิ
- สิ่�งของที่บ�่ ุุคคลใดได้้ใช้้ในการกระทำ�ำ ความผิิด
- สิ่�งของที่�อ่ าจใช้เ้ ป็น็ พยานหลัักฐานได้้
หากเป็็นพยานหลัักฐานที่�่เกิิดขึ้้�นโดยชอบและได้้มาโดยชอบด้้วยกฎหมายแล้้ว พยานหลัักฐาน
ดัังกล่า่ วสามารถรัับฟัังได้้
๕. พยานหลักั ฐานที่อ�่ ยู่�ในความครอบครองของบุคุ คลใด ที่ส�่ ่ง่ มอบพนักั งานสอบสวนประกอบคดีี
พยานหลัักฐานในคดีี นอกจากพนัักงานสอบสวนหรืือเจ้้าพนัักงานฝ่่ายปกครองหรืือตำ�ำ รวจ
จะเป็น็ ผู้้�ทำำ�การตรวจยึึดไว้แ้ ล้ว้ อาจมีกี รณีที ี่ร�่ าษฎรเป็น็ ผู้�้ จับั กุมุ ผู้้�กระทำำ�ผิดิ ในความผิดิ ซึ่ง�่ หน้า้ ตามบัญั ชีที ้า้ ย
ป.วิิอาญา พร้้อมด้้วยสิ่�งของที่่�เป็็นพยานหลัักฐานมาส่่งมอบกัับพนัักงานฝ่่ายปกครองหรืือตำ�ำ รวจหรืือส่่ง

192 คPoู่มlอื icปeฏิบInัตvงิeาsนtiสgอatบioสnวนManual

มอบต่่อพนัักงานสอบสวน หรืือพนัักงานสอบสวนหมายเรีียกบุุคคลซึ่่�งครอบครองสิ่�งของซึ่่�งอาจใช้้เป็็น
พยานหลักั ฐานตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๑๓๒(๓) และใช้้อำ�ำ นาจยึึดไว้ต้ าม ป.วิิอาญา มาตรา ๘๕
เมื่อ่� เป็น็ พยานหลักั ฐานที่เ่� กิดิ ขึ้น�้ โดยชอบและได้ม้ าโดยชอบด้ว้ ยกฎหมาย พยานหลักั ฐานดังั กล่า่ ว
ก็็สามารถรัับฟัังได้้
๖. พยานหลัักฐานที่�ร่ ับั ฟังั โดยมีีเงื่่�อนไข
  พยานหลักั ฐานที่่เ� กิิดขึ้�้นโดยชอบ แต่่ได้ม้ าโดยมิิชอบ หลักั ห้้ามมิิให้ศ้ าลรับั ฟังั เป็็นพยานหลักั ฐาน
เว้น้ แต่เ่ ข้้าข้อ้ ยกเว้้น
๑) พยานหลัักฐานที่เ�่ กิิดขึ้้น� โดยชอบ แต่่ได้ม้ าโดยมิิชอบ
พยานหลักั ฐานดัังกล่่าว กฎหมายให้้ศาลใช้ด้ ุลุ พิินิิจในการรัับฟังั ภายใต้้เงื่อ� นไขของกฎหมาย
หลัักเกณฑ์์กฎหมายตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๒๒๖/๑ วรรคหนึ่ง�่
พยานหลัักฐานใดเป็็นพยานหลัักฐานที่�่เกิิดขึ้�้นโดยชอบ แต่่ได้้มาเนื่่�องจากการกระทำ�ำ
โดยมิิชอบหรืือเป็็นพยานหลัักฐานที่่ไ� ด้้มาโดยอาศััยข้อ้ มููลที่�เ่ กิิดขึ้้�นหรืือได้ม้ าโดยมิชิ อบ ห้้ามมิิให้้ศาลรับั ฟังั
พยานหลักั ฐานนั้้น� เว้น้ แต่ก่ ารรับั ฟังั พยานหลักั ฐานนั้้น� จะเป็น็ ประโยชน์ต์ ่อ่ การอำำ�นวยความยุตุ ิธิ รรมมากกว่า่
ผลเสีียอัันเกิิดจากผลกระทบต่่อมาตรฐานของระบบงานยุุติิธรรมทางอาญาหรืือสิิทธิิเสรีีภาพพื้้�นฐาน
ของประชาชน
หลัักเกณฑ์์กฎหมายตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๒๒๖/๑ วรรคสอง
การใช้ด้ ุลุ พินิ ิจิ รับั ฟังั พยานหลักั ฐานตามวรรคหนึ่่ง� ให้ศ้ าลพิจิ ารณาถึึงพฤติกิ ารณ์ท์ ั้้ง� ปวงแห่ง่ คดีี
โดยต้อ้ งคำำ�นึึงถึึงปััจจััยต่า่ ง ๆ ดังั ต่่อไปนี้้�ด้ว้ ย
(๑) คุุณค่า่ ในเชิงิ พิิสููจน์์ ความสำำ�คัญั และความน่่าเชื่อ่� ถืือของพยานหลัักฐานนั้้�น
(๒) พฤติิการณ์์และความร้้ายแรงของความผิิดในคดีี
(๓) ลัักษณะและความเสียี หายที่่เ� กิดิ จากการกระทำ�ำ โดยมิชิ อบ
(๔) ผู้�้ที่ก�่ ระทำ�ำ การโดยมิชิ อบอันั เป็น็ เหตุใุ ห้ไ้ ด้พ้ ยานหลักั ฐานมานั้้น� ได้้รับั การลงโทษหรืือไม่่
เพีียงใด
ข้อ้ สัังเกต
- เมื่่�อพิิจารณาตาม (๔) นั้้น� เห็น็ ว่า่ การจะทำ�ำ ให้้น้ำ��ำ หนัักพยานมีคี วามน่า่ เชื่�่อถือื เจ้้าพนัักงาน
อาจต้้องถููกดำ�ำ เนิินการทางอาญาหรืือทางวิินััย อัันเป็็นผลมาจากการปฏิิบััติิหน้้าที่�่โดยมิิชอบได้้ ดัังนั้้�น
เมื่อ�่ พยานหลักั ฐานมีอี ยู่�แล้ว้ หรืือเกิดิ ขึ้น้� โดยชอบ การได้ม้ าซึ่ง่� พยานหลักั ฐานก็ต็ ้อ้ งใช้อ้ ำ�ำ นาจตามกฎหมายด้ว้ ย
ยกตััวอย่่างเช่่น มีีเหตุุควรเชื่่�อว่่ามีีพยานหลัักฐานอยู่�ในที่�่รโหฐาน ไม่่มีีเหตุุอ้้างได้้ตามกฎหมายที่่�จะเข้้าไป
ตรวจค้้นโดยไม่่มีีหมายค้้นได้้ เจ้้าพนัักงานจะต้้องมีีหมายค้้นเสีียก่่อน ในการเข้้าตรวจค้้นและตรวจยึึด
พยานหลักั ฐานนั้้น� การที่เ่� จ้า้ พนักั งานให้ค้ วามสำำ�คัญั กับั ตัวั พยานหลักั ฐานโดยไม่ค่ ำำ�นึึงถึึงวิธิ ีกี ารในการได้ม้ า
ซึ่ง่� พยานหลักั ฐานนั้้น� แม้ไ้ ด้พ้ ยานหลักั ฐานมาจริงิ แต่พ่ ยานหลักั ฐานนั้้น� ก็อ็ าจไม่ส่ ามารถใช้พ้ ิสิ ููจน์ค์ วามจริงิ ได้้
๒) การรัับฟัังพยานหลัักฐานเกี่ย�่ วกัับการกระทำ�ำ ความผิดิ ครั้ง� อื่�น่ ๆ
หลักั เกณฑ์์กฎหมายตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๒๒๖/๒
โดยปกติิห้้ามมิิให้้ศาลรัับฟัังพยานหลัักฐานที่่�เกี่�ยวกัับการกระทำ�ำ ความผิิดครั้�งอื่�่น ๆ หรืือ
ความประพฤติิในทางเสื่่�อมเสีียของจำำ�เลย เพื่่อ� พิสิ ููจน์์ว่่าจำ�ำ เลยเป็น็ ผู้้�กระทำ�ำ ความผิดิ ในคดีีที่่�ถููกฟ้้อง เว้น้ แต่่
พยานหลักั ฐานอย่า่ งหนึ่่�งอย่่างใด ดัังต่อ่ ไปนี้้�

Police คInมู่ vือeปstฏigิบaัตtiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 193

(๑) พยานหลัักฐานที่่�เกี่�ยวเนื่�่องโดยตรงกัับองค์์ประกอบความผิิดของคดีีที่่�ฟ้้อง เช่่น
ความผิดิ ฐานดำำ�รงชีพี อยู่่�ด้ว้ ยรายได้จ้ ากหญิงิ โสเภณีตี าม ป.อาญา มาตรา ๒๘๖ ประกอบด้ว้ ยความประพฤติิ
ของจำ�ำ เลยที่เ่� ป็น็ ชายแมงดาซ้ำำ�� กันั ต่อ่ เนื่อ่� งเป็น็ ระยะเวลาพอสมควร เช่น่ นี้้ไ� ม่ต่ ้อ้ งห้า้ ม เพราะเป็น็ องค์ป์ ระกอบ
ความผิดิ โดยตรง
(๒) พยานหลัักฐานที่�่แสดงถึึงลัักษณะ วิิธีี หรืือรููปแบบเฉพาะในการกระทำ�ำ ผิิดของจำำ�เลย
เช่่น จำำ�เลยมีีรููปแบบการประกอบอาชญากรรมที่�่เป็็นแบบเฉพาะตััว การนำ�ำ สืืบว่่าจำ�ำ เลยเคยประกอบ
อาชญากรรมครั้ �งก่่อนโดยมีีรููปแบบเฉพาะซึ่่�งตรงกัับรููปแบบของอาชญากรในคดีีนี้้� ย่่อมทำำ�ได้้ไม่่ต้้องห้้าม
หรืือกรณีจี ำ�ำ เลยฆ่า่ ผู้�้อื่น� โดยฆาตกรในคดีนี ี้้ไ� ด้ต้ ัดั นิ้้ว� ผู้�้ ตายไป ดังั นี้้โ� จทก์น์ ำ�ำ สืืบได้ว้ ่า่ จำ�ำ เลยเคยถููกลงโทษฐาน
ฆ่่าผู้้�อื่น� ซึ่ง�่ มีกี ารตััดนิ้้�วเหยื่�่อ เพื่่�อบ่่งชี้�ว่่าจำำ�เลยน่่าจะเป็็นฆาตกรในคดีนี ี้้� เป็็นต้น้
(๓) พยานหลักั ฐานที่ห่� ักั ล้า้ งข้อ้ กล่า่ วอ้า้ งของจำำ�เลยถึึงการกระทำำ�หรืือความประพฤติใิ นส่ว่ นดีี
ของจำำ�เลย
แต่ไ่ ม่ห่ ้า้ มการนำำ�สืืบพยานเพื่อ่� ให้ศ้ าลใช้ป้ ระกอบดุลุ พินิ ิจิ ในการกำำ�หนดโทษหรืือเพิ่่ม� โทษ
เนื่อ�่ งจากเป็น็ หน้า้ ที่ข�่ องโจทก์ท์ ี่จ�่ ะพิสิ ููจน์ว์ ่า่ จำำ�เลยเคยต้อ้ งโทษในคดีอี าญา และอยู่�ในหลักั เกณฑ์ก์ ารบวกโทษ
หรืือการเพิ่่ม� โทษ
จากบทบัญั ญัตั ิ ิ ป.วิิอาญา มาตรา ๒๒๖/๒ มีีข้้อพิจิ ารณา ดัังนี้้�
- ความประพฤติิดีี เป็็นเรื่่�องที่่�จำำ�เลยนำำ�สืืบได้้เสมอเพื่�่อให้้ศาลใช้้ดุุลพิินิิจปล่่อยจำ�ำ เลยหรืือ
เพื่�่อให้ศ้ าลใช้ด้ ุลุ พินิ ิจิ รอการลงอาญา
- ความประพฤติชิั่ว� หรืือการที่จ�่ ำ�ำ เลยเคยประกอบอาชญากรรมในหนหลังั นั้้น� โดยหลักั แล้ว้ โจทก์์
จะนำ�ำ สืืบไม่่ได้้ เพราะมิิอาจวางใจลงไปได้้เสมอไป ว่่าผู้�ท้ ี่�เ่ คยประพฤติชิั่�วในคราก่่อนนั้้�น จะต้อ้ งมาประพฤติิ
ชั่�วในครานี้้�ซ้ำ��ำ อีีก ทั้้�งยัังถืือเป็็นเรื่�่องนอกประเด็็นกัับเรื่�่องราวในคดีีนี้้�โดยประเด็็นแห่่งคดีีคืือข้้อเท็็จจริิง
ที่�่เกิิดในคดีีนี้้� มิิใช่่ข้้อเท็็จจริิงที่่�เกิิดขึ้้�นในอดีีตหนหลััง อย่่างไรก็็ดีี อาจมีีข้้อยกเว้้นบางประการที่่�โจทก์์
อาจสืืบความประพฤติิชั่�วของจำ�ำ เลยได้้ ถ้้าความประพฤติิชั่�วร้้ายดัังกล่่าวเป็็นประเด็็นสำ�ำ คััญแห่่งคดีี เช่่น
ฟ้้องฐานดำำ�รงชีีพอยู่่�ด้้วยรายได้้จากหญิิงโสเภณีี ความประพฤติิของจำำ�เลยที่�่เป็็นนัักเลงคุุมซ่่องย่่อมเป็็น
ประเด็็นที่เ�่ กี่ย� วข้อ้ งโดยตรงกัับคดีีนี้้� หรืือกรณีที ี่�จ่ ำำ�เลยนำ�ำ สืืบถึึงความประพฤติขิ องตัวั จำำ�เลยเอง โดยยกยอ
ความประพฤติอิ ันั ดีงี ามของตนขึ้น�้ เป็น็ ประเด็น็ ที่ฝ�่ ่า่ ยโจทก์ย์ ่อ่ มสามารถสืืบหักั ล้า้ งได้ว้ ่า่ ความจริงิ แล้ว้ จำำ�เลย
หาได้้มีีบริสิ ุุทธิ์์�ผุุดผ่อ่ งดั่�งที่่�จำำ�เลยกล่่าวอ้้างไม่่ หากแต่จ่ ำำ�เลยประพฤติชิั่�วเป็น็ อาจิณิ
- พยานหลักั ฐานเกี่ย� วกับั ความผิดิ ครั้ง� ก่อ่ น ๆ หรืือความประพฤติใิ นทางเสื่อ�่ มเสียี ของจำ�ำ เลย
ต้้องห้้ามรัับฟัังเฉพาะเพื่�่อพิิสููจน์์ว่่าจำ�ำ เลยกระทำ�ำ ผิิดในคดีีนี้้�เท่่านั้้�น แต่่ถ้้านำำ�สืืบเพื่่�อประกอบการฟ้้อง
เพิ่่�มโทษหรืือฟ้้องบวกโทษจำ�ำ เลยย่่อมไม่่ต้้องห้้าม เช่่น จำ�ำ เลยถููกพิิพากษาจำำ�คุุกมาก่่อนตาม ป.อาญา
มาตรา ๙๒ โจทก์์ย่อ่ มนำ�ำ สืืบประวััติิอาชญากรรมของจำำ�เลยได้้
- การห้า้ มมิใิ ห้ศ้ าลรับั ฟังั พยานหลักั ฐานที่เ�่ กี่ย� วกับั การกระทำำ�ผิดิ ในครั้ง� อื่น�่ ๆ พยานหลักั ฐาน
ลัักษณะนี้้�เกี่�ยวข้้องกัับประเด็็นแห่่งคดีีน้้อย และส่่งผลทำำ�ให้้เกิิดอคติิแก่่ผู้้�ตััดสิินได้้มาก เช่่น คดีีไม่่มีี
พยานหลักั ฐานเพียี งพอพิสิ ููจน์ไ์ ด้ว้ ่า่ จำำ�เลยเป็น็ คนร้า้ ย แต่โ่ จทก์จ์ ะขอสืืบว่า่ จำำ�เลยเคยกระทำ�ำ ผิดิ ในฐานความผิดิ
เดีียวกัันนี้้�มาบ่่อยครั้�ง อาจโน้้มน้้าวจิิตใจศาลให้้รู้้�สึึกว่่าจำำ�เลยเป็็นคนชั่�วและอาจเป็็นคนร้้ายในคดีีนี้้� ทั้้�งที่่�
ไม่แ่ น่เ่ สมอไปว่า่ จำ�ำ เลยเป็น็ คนร้า้ ยในคดีนีี้้ห� รืือไม่ ่ กฎหมายจึึงต้อ้ งวางหลักั เกณฑ์ใ์ นการรับั ฟังั พยานจำ�ำ พวกนี้้ไ� ว้้

ตัวั อย่า่ งคำ�ำ พิิพากษา
- โจทก์์ฟ้้องว่่า จำ�ำ เลยมีีแป้้งเชื้�อข้้าวหมากไว้้จำำ�หน่่ายโดยมิิได้้รัับอนุุญาต จำ�ำ เลยให้้การว่่าได้้ซื้�อ
แป้ง้ ของกลางมาเพื่อ�่ ทำ�ำ น้ำ��ำ กระแช่ส่ าโทแต่่ถููกจับั เสียี ก่อ่ น จำ�ำ เลยหาได้ม้ ีไี ว้เ้ พื่อ่� จำ�ำ หน่า่ ยไม่่ โจทก์แ์ ถลงจะขอ
สืืบพยานว่า่ ก่อ่ นจับั จำ�ำ เลย ๑ วันั จำ�ำ เลยได้ข้ ายแป้ง้ เชื้อ� ข้า้ วหมากมาแล้ว้ แต่ไ่ ม่ใ่ ช่่ของกลางรายนี้้ � พิพิ ากษา

194 Pคoมู่ lือicปeฏบิInัตvิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

ยกฟ้้องโดยไม่่ให้้โจทก์์สืืบพยานได้้ เพราะเป็็นการขอสืืบนอกประเด็็น และแม้้จะสืืบได้้ความจริิงตามนั้้�น
ก็ล็ งโทษจำำ�เลยไม่่ได้้ (ฎ.๗๐๐/๒๔๗๖)
- จะนำ�ำ ประวััติขิ องจำ�ำ เลยที่่� ๒ ที่�เ่ คยเกี่�ยวข้้องกัับยาเสพติดิ ให้โ้ ทษมารัับฟัังเพื่�่อพิสิ ููจน์์ว่่า จำำ�เลย
กระทำำ�ผิิดฐานมีีเมทแอมเฟตามีีนไว้้ในครอบครองเพื่่�อจำำ�หน่่ายในคดีีนี้้�ไม่่ได้้ ต้้องห้้ามตาม ป.วิิอาญา
มาตรา ๒๒๖/๒ (ฎ.๒๐๖๙/๒๕๕๔)
- คำ�ำ เบิิกความของผู้้�เสีียหายในชั้�นพิิจารณาและคำ�ำ ให้้การในชั้�นสอบสวนว่่าจำ�ำ เลยเคยลัักทรััพย์์
ของผู้�้เสีียหายมาก่่อนหน้้านี้้� ไม่่อาจนำ�ำ มารัับฟัังให้้เป็็นผลร้้ายแก่่จำ�ำ เลยว่่าจำ�ำ เลยเป็็นคนร้้ายที่่�ลัักทรััพย์์
ของผู้้�เสีียหายในครั้�งนี้้� เพราะเป็็นพยานหลัักฐานที่�่เกี่�ยวกัับความประพฤติิในทางเสื่�่อมเสีียของจำำ�เลย
ต้อ้ งห้้ามมิใิ ห้้รับั ฟัังตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๒๒๖/๒ (ฎ.๔๑๗/๒๕๖๑)
๓) การรัับฟัังพยานหลักั ฐานพยานบอกเล่่า
พยานประเภทนี้้จ� ะมีนี ้ำ��ำ หนักั น้อ้ ย เพราะถููกถ่า่ ยทอดมาจากผู้�้อื่น� อีกี ทอดหนึ่่ง� ซึ่ง่� หากข้อ้ เท็จ็ จริงิ
ไม่เ่ ป็น็ ไปตามที่บ�่ อกเล่า่ พยานนั้้น� ก็ไ็ ม่ต่ ้อ้ งรับั ผิดิ ฐานแจ้ง้ ความหรืือเบิกิ ความเท็จ็ แต่อ่ ย่า่ งใด แม้จ้ ะมีนี ้ำ�ำ�หนักั น้อ้ ย
แต่่ก็็มิิใช่จ่ ะไร้้ค่า่ ไปเสียี เลยทีีเดีียว โดยทั่่�วไปแล้้วศาลจะไม่ร่ ัับฟัังพยานบอกเล่า่ โดยลำำ�พัังเพื่�่อลงโทษจำ�ำ เลย
แต่จ่ ะรัับฟัังประกอบกัับพยานหลักั ฐานอื่น�่ ๆ
หลักั เกณฑ์์กฎหมายตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๒๒๖/๓
ข้อ้ ความซึ่ง�่ เป็น็ การบอกเล่า่ ที่พ�่ ยานบุคุ คลใดนำำ�มาเบิกิ ความต่อ่ ศาล หรืือที่บ�่ ันั ทึึกไว้ใ้ นเอกสาร
หรืือวัตั ถุอุ ื่น่� ใดซึ่ง่� อ้า้ งเป็น็ พยานหลักั ฐานต่อ่ ศาล หากนำำ�เสนอเพื่อ่� พิสิ ููจน์ค์ วามจริงิ แห่ง่ ข้อ้ ความนั้้น� ห้า้ มมิใิ ห้้
ศาลรัับฟังั เว้น้ แต่่
(๑) ตามสภาพ ลักั ษณะ แหล่ง่ ที่ม�่ า และข้อ้ เท็จ็ จริงิ แวดล้อ้ มของพยานบอกเล่า่ นั้้น� น่า่ เชื่อ่� ว่า่
จะพิิสููจน์์ความจริงิ ได้้ หรืือ
(๒) มีีเหตุุจำ�ำ เป็็น เนื่่�องจากไม่ส่ ามารถนำ�ำ บุคุ คลซึ่ง่� เป็น็ ผู้้ท� ี่�ไ่ ด้้เห็็น ได้้ยินิ หรืือทราบข้อ้ ความ
เกี่ย� วกับั เรื่อ�่ งที่จ่� ะให้ก้ ารเป็น็ พยานนั้้น� ด้ว้ ยตนเองโดยตรงมาเป็น็ พยานได้้ และมีเี หตุผุ ลสมควรเพื่อ่� ประโยชน์์
แห่่งความยุตุ ิิธรรมที่่�จะรัับฟังั พยานบอกเล่า่ นั้้�น
กรณีีที่�่ศาลเห็็นว่่าไม่่ควรรัับไว้้ซึ่�่งพยานบอกเล่่าใด และคู่�ความฝ่่ายที่�่เกี่�ยวข้้องร้้องคััดค้้าน
ก่่อนที่�ศ่ าลจะดำำ�เนินิ คดีีต่่อไป ให้้ศาลจดรายงานระบุุนามหรืือชนิดิ และลัักษณะของพยานบอกเล่่า เหตุุผล
ที่�่ไม่่ยอมรัับ และข้้อคััดค้้านของคู่�ความฝ่่ายที่�่เกี่�ยวข้้องไว้้ ส่่วนเหตุุผลที่�่คู่�ความฝ่่ายคััดค้้านยกขึ้�้นอ้้างนั้้�น
ให้ศ้ าลใช้ด้ ุลุ พิินิิจจดลงไว้้ในรายงานหรืือกำ�ำ หนดให้คู้่�ความฝ่า่ ยนั้้น� ยื่�น่ คำ�ำ แถลงต่่อศาลเพื่อ่� รวมไว้ใ้ นสำำ�นวน
จากบทบััญญัตั ิิดัังกล่า่ ว พยานบอกเล่า่ มีีข้อ้ พิจิ ารณา ดัังนี้้�
- พยานบอกเล่า่ อาจเป็น็ ได้้ทั้้�งพยานบุุคคล พยานเอกสาร และพยานวัตั ถุุ ซึ่ง�่ มิิได้้พิิจารณา
พยานบอกเล่า่ จากประเภทของพยาน แต่พ่ ิจิ ารณาจากการถ่า่ ยทอดข้อ้ เท็จ็ จริงิ ซึ่ง่� ประจักั ษ์พ์ ยานอาจถ่า่ ยทอด
สู่�บุคุ คล เอกสาร หรืือวัตั ถุุก็็ได้ ้
- พยานบอกเล่่า หมายถึึง ข้้อความซึ่�่งเป็็นการบอกเล่่าของประจัักษ์์พยาน ให้้บุุคคล
อีกี คนหนึ่่ง� ฟังั หรืือเป็น็ การบอกเล่า่ ของประจักั ษ์พ์ ยานที่บ�่ ันั ทึึกไว้ใ้ นเอกสาร หรืือบันั ทึึกไว้ใ้ นวัตั ถุอุ ื่น่� ใด เช่น่
เทปบัันทึึกเสียี ง เครื่อ�่ งคอมพิวิ เตอร์์ เป็็นต้น้ และมีีการนำ�ำ เอกสารหรืือวัตั ถุนุ ั้้�นมาอ้้างเป็น็ พยานหลักั ฐาน
- พยานบอกเล่่าที่จ�่ ะรับั ฟังั ได้้ จะต้อ้ งเข้า้ ข้้อยกเว้้น ตาม (๑) และ (๒)

Police คInมู่ vือeปstฏigิบaัตtiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 195

ข้้อสังั เกต
- บุุคคลซึ่่�งเป็็นผู้้�บอกเล่่าข้้อเท็็จจริิงให้้แก่่พยานบอกเล่่าอีีกทอดหนึ่่�งนั้้�น ไม่่ต้้องสาบานตน
ไม่่ต้้องเบิิกความในชั้�นศาล และไม่่สามารถถููกซัักค้้านได้้ จึึงไม่่มีีหลัักประกัันใด ๆ ว่่าเขาจะพููดความจริิง
ต่่อพยานบอกเล่่า
- การเล่่าเรื่�่องต่่อกัันมาหลายทอด อาจทำ�ำ ให้้ข้้อความที่�่บอกเล่่าเปลี่่�ยนแปลงคลาดเคลื่่�อนได้้
ไม่่ว่า่ จะด้ว้ ยจงใจหรืือหาไม่่ก็ต็ าม
- พยานบอกเล่่าในคดีีอาญารัับฟัังได้้ แต่่มีีน้ำำ��หนัักน้้อย ต้้องรัับฟัังประกอบพยานหลัักฐานอื่�่น
จึึงจะมีีน้ำ�ำ� หนัักลงโทษจำ�ำ เลยได้้

ตัวั อย่่างคำ�ำ พิิพากษา
- คำ�ำ ให้้การพยานชั้�นสอบสวนเป็็นพยานหลัักฐานอย่่างหนึ่่�งที่่�จะนำำ�มาประกอบการวิินิิจฉััย
ในการรับั ฟังั เกี่ย� วกับั ข้อ้ เท็จ็ จริงิ แห่ง่ พฤติกิ ารณ์แ์ ละการกระทำ�ำ ทั้้ง� หลายได้้ ไม่ม่ ีกี ฎหมายใดห้า้ มไว้โ้ ดยเด็ด็ ขาด
(ฎ.๓๖๒๐/๒๕๒๔, ฎ.๓๘๒๕/๒๕๒๔)
- แม้ค้ ำ�ำ ให้ก้ ารชั้น� สอบสวนของผู้เ้� สียี หายจะเป็น็ พยานบอกเล่า่ แต่ก่ ็ไ็ ม่ม่ ีกี ฎหมายห้า้ มรับั ฟังั เสียี เลย
การที่่จ� ะรัับฟังั พยานบอกเล่่าได้ห้ รืือไม่ ่ ย่่อมสุดุ แล้้วแต่่เหตุผุ ลเป็น็ เรื่่อ� ง ๆ ไป โดยรับั ฟัังได้้ในฐานะพยาน
ประกอบหลัักฐานอื่�่นของโจทก์์ (ฎ.๔๙๗๙/๒๕๔๑)
- คำำ�ให้ก้ ารชั้น� สอบสวนของจำำ�เลย แม้จ้ ะเป็น็ พยานบอกเล่า่ แต่ถ่ ้า้ พนักั งานสอบสวนได้ด้ ำ�ำ เนินิ การ
ถููกต้้องครบถ้้วนตามขั้้�นตอนการสอบสวนผู้�้ ต้้องหา ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๑๓๔/๑, ๑๓๔/๒, ๑๓๔/๓
และ ๑๓๔/๔ คำ�ำ ให้้การนั้้�นน่า่ จะรัับฟัังได้้ ตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๓๔/๔ วรรคสอง     

๗. การใช้ด้ ุลุ พินิ ิจิ วินิ ิจิ ฉัยั ชั่่ง� น้ำำ��หนัักพยานหลักั ฐานเพื่�อ่ ลงโทษจำำ�เลยในคดีีอาญา
๑) การชั่่�งน้ำำ�� หนัักพยานหลักั ฐานตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๒๒๗
ตามหลัักเกณฑ์์กฎหมาย ป.วิิอาญา มาตรา ๒๒๗ ให้้ศาลใช้้ดุุลพิินิิจวิินิิจฉััยชั่�งน้ำ��ำ หนััก
พยานหลัักฐานทั้้�งปวง อย่่าพิิพากษาลงโทษจนกว่่าจะแน่่ใจว่่ามีีการกระทำำ�ผิิดจริิงและจำำ�เลยเป็็นผู้้�กระทำำ�
ความผิดิ นั้้�น เมื่่�อมีคี วามสงสัยั ตามสมควรว่า่ จำำ�เลยได้้กระทำ�ำ ผิิดหรืือไม่่ ให้ย้ กประโยชน์์แห่ง่ ความสงสัยั นั้้�น
ให้จ้ ำำ�เลย
หลักั ทั่่ว� ไปในการรับั ฟังั และชั่ง� น้ำำ�� หนักั พยานหลักั ฐานในคดีอี าญานั้้น� หากเป็น็ พยานหลักั ฐาน
ที่่�เกิิดขึ้�้นและได้้มาโดยชอบ เพื่�่อพิิสููจน์์ความผิิดหรืือบริิสุุทธิ์์�ของจำำ�เลยแล้้ว ศาลจะรัับฟัังทั้้�งสิ้�น พนัักงาน
สอบสวนสามารถสอบสวนและรวบรวมไว้้ในสำ�ำ นวนการสอบสวนได้้ หลัักเบื้้�องต้้นในการชั่�งน้ำ�ำ�หนััก
พยานหลักั ฐานในคดีอี าญา ผู้�้ วินิ ิจิ ฉัยั ในคดีอี าญาจะต้อ้ งนำำ�พยานที่ร่� ับั ฟังั ได้ม้ าชั่ง� น้ำ��ำ หนักั พยานอีกี ขั้้น� ตอนหนึ่่ง�
เพื่อ่� ชี้ใ� ห้เ้ ห็น็ ว่า่ พยานที่ร่� ับั ฟังั ได้เ้ หล่า่ นั้้น� เมื่อ่� รวมกันั แล้ว้ มีนี ้ำ�ำ� หนักั เพียี งพอที่จ่� ะให้เ้ ชื่อ�่ ว่า่ ผู้้�นั้น� ได้ก้ ระทำ�ำ ความผิดิ
จริงิ หรืือไม่ ่ ในคดีอี าญาศาลจะไม่น่ ำำ�พยานหลักั ฐานของจำำ�เลยมาชั่ง� น้ำ��ำ หนักั เนื่อ่� งจากภาระการพิสิ ููจน์ค์ วามผิดิ
ของจำำ�เลยตกอยู่�ที่�่โจทก์์ หาใช่่จำ�ำ เลยไม่่ โดยโจทก์์ต้้องนำ�ำ สืืบพิิสููจน์์ความผิิดของจำำ�เลยให้้ได้้ดัังฟ้้องโดย
ปราศจากข้้อสงสััย จึึงเป็็นเรื่่�องที่�่ทางศาลจะทำำ�การชั่�งน้ำ��ำ หนัักพยานหลัักฐานของโจทก์์ให้้ปราศจาก
ความสงสััยเท่่านั้้�น ไม่่ต้้องนำำ�พยานของจำ�ำ เลยมาชั่�งน้ำ��ำ หนัักก็็ได้้ หลัักเกณฑ์์การรัับฟัังพยานในคดีีอาญา
ในทางกฎหมายไม่่ได้้บััญญััติิหลัักเกณฑ์์การรัับฟัังพยานในคดีีอาญาไว้้โดยเฉพาะ จึึงต้้องถืือว่่าการรัับฟััง
พยานหลัักฐานในคดีีอาญาเป็็นไปอย่่างกว้้างขวาง หากไม่่มีีกฎหมายใดห้้ามศาลรัับฟัังพยานชนิิดใด
แล้้วศาลย่่อมมีีอำำ�นาจรัับฟัังพยานหลัักฐานนั้้�นได้้อย่่างเต็็มที่่� พยานหลัักฐานที่�่ศาลรัับฟัังนั้้�น ต้้องเป็็น
พยานหลัักฐานที่่�ดีีที่�่สุุด เพื่�่อที่�่จะพิิสููจน์์ข้้อเท็็จจริิงได้้ชััดแจ้้งหรืือมีีน้ำำ�� หนัักน่่าเชื่�่อถืือได้้ยิ่�งกว่่า

196 Pคoมู่ lอื icปeฏบิInตั vิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

พยานหลักั ฐานอื่น่� และยังั มีพี ยานหลักั ฐานแวดล้อ้ มกรณีหี รืือพยานเหตุผุ ล ซึ่ง่� ไม่ไ่ ด้พ้ ิสิ ููจน์เ์ กี่ย� วกับั ข้อ้ เท็จ็ จริงิ
ที่เ�่ ป็น็ ประเด็น็ โดยตรง หากแต่เ่ ป็น็ พยานหลักั ฐานที่ส่� ามารถทำำ�ให้ศ้ าลวินิ ิจิ ฉัยั ได้ว้ ่า่ ข้อ้ เท็จ็ จริงิ ที่จ�่ ะต้อ้ งนำำ�สืืบ
พิสิ ููจน์ก์ ันั นั้้น� มีอี ยู่�จริงิ ซึ่ง่� เป็น็ การพิสิ ููจน์ข์ ้อ้ เท็จ็ จริงิ อื่น่� ๆ ที่บ่� ่ง่ ชี้ว� ่า่ ข้อ้ เท็จ็ จริงิ ในประเด็น็ โดยตรงนั้้น� เกิดิ ขึ้น�้ แล้ว้
๒) การชั่่ง� น้ำ�ำ� หนักั พยานหลักั ฐานพยานบอกเล่่าตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๒๒๗/๑
การรัับฟัังพยานบอกเล่า่ จะรัับฟังั โดยลำ�ำ พังั ไม่ไ่ ด้แ้ ต่่ต้อ้ งรับั ฟัังประกอบพยานหลักั ฐานอื่�น่
หลักั เกณฑ์์กฎหมายตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๒๒๗/๑ ในการวินิ ิจิ ฉัยั ชั่�งน้ำ��ำ หนัักพยานบอกเล่่า
พยานซัดั ทอด พยานที่จ�่ ำ�ำ เลยไม่ม่ ีโี อกาสถามค้า้ น หรืือพยานหลักั ฐานที่ม�่ ีขี ้อ้ บกพร่อ่ งประการอื่น�่ อันั อาจกระทบถึึง
ความน่่าเชื่่�อถืือของพยานหลัักฐานนั้้�น ศาลจะต้้องกระทำำ�ด้้วยความระมััดระวััง และไม่่ควรเชื่�่อ
พยานหลัักฐานนั้้�นโดยลำ�ำ พัังเพื่่�อลงโทษจำำ�เลย เว้้นแต่่จะมีีเหตุุผลอัันหนัักแน่่น มีีพฤติิการณ์์พิิเศษแห่่งคดีี
หรืือมีีพยานหลัักฐานประกอบอื่่�นมาสนัับสนุนุ
พยานหลัักฐานประกอบอื่่�นตามวรรคหนึ่่�ง หมายถึึงพยานหลัักฐานอื่่�นที่�่รัับฟัังได้้ และ
มีีแหล่่งที่�่มาเป็็นอิิสระต่่างหากจากพยานหลัักฐานที่�่ต้้องการพยานหลัักฐานประกอบนั้้�น ทั้้�งจะต้้องมีี
คุุณค่่าเชิงิ พิิสููจน์ท์ ี่ส�่ ามารถสนัับสนุนุ ให้้พยานหลักั ฐานอื่�่นที่�่ไปประกอบมีีความน่า่ เชื่�่อถือื มากขึ้น�้ ด้้วย
- คำำ�พยานชั้น� ไต่ส่ วนซึ่ง่� ไม่ไ่ ด้ต้ ัวั มาเบิกิ ความในศาลนั้้น� จะฟังั ลงโทษจำำ�เลยไม่ไ่ ด้้ เพราะจำ�ำ เลย
ไม่ม่ ีโี อกาสซัักค้า้ น (ฎ.๖๘๘/๒๔๖๙)
- ผู้้�ตายเขีียนจดหมายถึึงบิิดามารดาและสามีี เล่่าเหตุุการณ์์ที่่�ตนถููกกัักขัังและประสบเหตุุ
ให้ฟ้ ััง จดหมายนั้้น� เป็น็ พยานบอกเล่า่ ศาลจะรัับฟัังเป็็นพยานหลักั ฐานไม่่ได้้ (ฎ.๔๘๔/๒๔๗๓)
๘. พยานหลัักฐานที่่�ศาลไม่่รัับฟััง
เป็น็ ไปตามหลักั เกณฑ์ก์ ฎหมาย ป.วิอิ าญา มาตรา ๒๒๖ ได้แ้ ก่่ พยานวัตั ถุุ พยานเอกสาร หรืือพยาน
บุุคคลที่�่เกิิดขึ้้�นจากการจููงใจ มีีคำำ�มั่่�นสััญญา ขู่่�เข็็ญ หลอกลวงหรืือโดยมิิชอบประการอื่่�น ศาลไม่่สามารถ
รับั ฟังั ลงโทษจำำ�เลยได้้ พยานหลักั ฐานที่เ่� กิดิ ขึ้น้� โดยมิชิ อบ เช่น่ พนักั งานสอบสวนบังั คับั ให้ผ้ ู้้�ต้อ้ งหารับั สารภาพ,
ให้้ลงลายมืือชื่่�อในกระดาษเปล่า่ แล้้วไปพิมิ พ์์คำำ�ให้ก้ ารผู้�้ ต้อ้ งหาในภายหลังั เป็น็ ต้น้
นอกจากนี้้� ยัังมีพี ยานหลัักฐานที่่ก� ฎหมายได้บ้ ัญั ญััติิห้้ามมิิให้ร้ ัับฟังั ไว้้เป็น็ การเฉพาะ เช่น่ คำำ�รัับ
สารภาพในชั้�นจัับกุุมหรืือในชั้�นรัับมอบตััวผู้้�ถููกจัับ ว่่าตนกระทำ�ำ ผิิด ไม่่สามารถรัับฟัังได้้ ตาม ป.วิิอาญา
มาตรา ๘๔ วรรคท้้าย แม้้จะแจ้้งสิิทธิติ ามกฎหมายแล้้วก่อ่ นให้ก้ ารรับั สารภาพก็ต็ ามบทตััดพยานหลักั ฐาน
บทนี้้ต� ััดเด็ด็ ขาด แต่่เป็็นบทตัดั พยานอย่่างแคบ กล่่าวคืือ ห้า้ มมิิให้ร้ ัับฟัังเป็น็ พยานหลักั ฐานเฉพาะถ้อ้ ยคำำ�
ที่�่เป็็นคำำ�รัับสารภาพว่่าตนได้้กระทำำ�ผิิดเท่่านั้้�น และจะนำำ�มาตรา ๒๒๖/๑ มาใช้้มิิได้้ เพราะเป็็นเรื่�่อง
ที่ก�่ ฎหมายบััญญัตั ิิไว้้เป็น็ การเฉพาะยกเว้้นหลัักกฎหมายทั่่�วไปตาม มาตรา ๒2๖/๑ หากถ้้อยคำำ�ที่�ผ่ ู้้�ต้้องหา
ให้้ไว้้แก่่เจ้้าพนัักงานในชั้�นจัับกุุมเป็็นถ้้อยคำ�ำ อื่�่น เช่่น ให้้การปฏิิเสธว่่าตนไม่่ได้้กระทำ�ำ ผิิดหรืือยอมรัับว่่า
อยู่�ในที่�่เกิิดเหตุุแต่่ไม่่ได้้กระทำำ�ผิิด หรืือให้้การว่่าได้้กระทำำ�โดยขาดเจตนา หรืือกระทำ�ำ โดยไม่่รู้้�ข้้อเท็็จจริิง
อันั เป็น็ องค์ป์ ระกอบแห่ง่ ความผิดิ หรืือให้้การว่า่ หลังั จากเกิดิ เหตุไุ ด้น้ ำำ�อาวุธุ ไปซุกุ ซ่อ่ นไว้ใ้ นสถานที่แ�่ ห่ง่ ใด
เป็็นต้น้ เหล่่านี้้�ถือื ว่า่ เป็็นถ้้อยคำำ�อื่�่น ซึ่�่งจะรัับฟังั ได้ต้ ่อ่ เมื่อ่� ได้ม้ ีีการแจ้้งสิิทธิติ ามมาตรา ๘๓ วรรคสองและ
มาตรา ๘๔ วรรคหนึ่่�งแล้้ว
ถ้อ้ ยคำ�ำ อื่น่� ๆ หากมิไิ ด้แ้ จ้ง้ สิทิ ธิใิ ห้ถ้ ููกต้อ้ ง ห้า้ มรับั ฟังั เป็น็ พยานหลักั ฐานในการพิสิ ููจน์ค์ วามผิดิ ของ
ผู้�้ ถููกจัับเท่่านั้้น� แต่่มิไิ ด้้ห้้ามรัับฟัังเป็็นพยานหลัักฐานเพื่่�อพิสิ ููจน์์ความผิิดของคนอื่่น� เช่่น คำำ�ให้ก้ ารซััดทอด
ถืือเป็็นถ้้อยคำำ�อื่่�นที่�่มิิใช่่พยานหลัักฐานที่่�พิิสููจน์์ความผิิดของผู้�้ ถููกจัับ เป็็นต้้น ส่่วนจะรัับฟัังได้้มากน้้อย
เพียี งใดจะต้อ้ งไปพิิจารณาที่่ต� ัวั บท มาตรา ๒๒๗/๑ ต่่อไป

Police คInมู่ vอื eปstฏigบิ aัตtiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 197

ตััวอย่่างคำ�ำ พิิพากษาฎีีกา
- การล่อ่ ซื้อ� ไม่ใ่ ช่เ่ พื่อ�่ จับั กุมุ คนที่ม�่ ีเี จตนากระทำำ�ผิดิ อยู่่�ก่อ่ นแล้ว้ แต่ไ่ ปล่อ่ ซื้อ� หรืือชักั จููงใจคนบริสิ ุทุ ธิ์์�
ให้้กระทำ�ำ ผิิดอาญา โดยผู้�้นั้�นไม่่มีีเจตนากระทำ�ำ ผิิดมาก่่อน ย่่อมเป็็นพยานหลัักฐานที่�่เกิิดโดยมิิชอบ
รัับฟัังเป็็นพยานหลัักฐานไม่่ได้ต้ ามมาตรา ๒๒๖ (ฎ.๔๓๐/๒๕๔๓)
     - พยานหลักั ฐานที่�่เกิดิ จากการหลอกลวง ต้อ้ งห้้ามรับั ฟัังเป็็นพยานหลักั ฐาน พนัักงานสอบสวน
รู้้�อยู่�แล้้วว่่าคดีีนั้้�น ไม่่มีีพยานหลัักฐานเอาผิิดแก่่ผู้�้ ต้้องหา แต่่หลอกลวงว่่ามีีพยานหลัักฐานเอาผิิดได้้
ผู้�้ ต้อ้ งหาจึึงยอมให้ก้ ารรับั สารภาพ ดังั นี้้ค� ำำ�รับั เกิดิ จากการล่อ่ ลวง ต้อ้ งห้า้ มตามมาตรา ๒๒๖ (ฎ.๕๙๘/๒๔๘๔,
ฎ.๕๔๒-๕๔๓/๒๔๖๐)    
- พยานหลักั ฐานที่เ่� กิดิ จากการบังั คับั ขู่่�เข็ญ็ ว่า่ จะให้พ้ ยานออกจากราชการโดยได้ร้ ับั บำ�ำ นาญและ
จะไม่จ่ ับั กุมุ ดำำ�เนิินคดีี รับั ฟังั ไม่่ได้้ตามมาตรา ๒๒๖ (ฎ.๑๗๕๘/๒๕๒๓)
- หากจำำ�เลยไม่่ให้้การรัับสารภาพ จะจัับกุุมภริิยาและคนในบ้้านให้้หมด จำำ�เลยจึึงรัับสารภาพ
คำ�ำ รับั สารภาพรัับฟังั ไม่ไ่ ด้้ ต้อ้ งห้า้ มตามมาตรา ๒๒๖ (ฎ.๔๗๓/๒๕๓๙)
- พนักั งานสอบสวนแนะนำำ�จำ�ำ เลยว่า่ ถ้า้ รับั เสียี จะได้ร้ ับั ความกรุณุ าจากศาลเพราะเรื่อ�่ งนี้้ม� ีหี ลักั ฐาน
เป็น็ การทำ�ำ ให้จ้ ำำ�เลยหลงเชื่�่อมิิใช่ค่ ำำ�รัับโดยสุจุ ริิต (ฎ.๒๑๘/๒๔๗๕)
- บอกแก่่จำ�ำ เลยว่่า รัับเสียี ดีี ๆ จะกัันไว้เ้ ป็็นพยาน เป็็นการให้ส้ ััญญา (ฎ.๑๐๓๙/๒๔๘๒)
- ก่อ่ นจับั กุมุ พนักั งานสอบสวนได้เ้ รียี กจำำ�เลยมาสอบสวนในฐานะพยานและทำ�ำ บันั ทึึกคำ�ำ ให้ก้ ารไว้้
ซึ่�่งตามบัันทึึกคำ�ำ ให้้การดัังกล่่าวก็็ระบุุว่่าเป็็นคำ�ำ ให้้การของจำำ�เลยในฐานะเป็็นพยาน มิิใช่่ในฐานะผู้�้ ต้้องหา
ไม่ม่ ีขี ้อ้ ความที่แ่� สดงว่า่ ได้บ้ อกให้ผ้ ู้้�ต้อ้ งหาทราบก่อ่ นว่า่ ถ้อ้ ยคำำ�ที่ผ่� ู้�้ ต้อ้ งหากล่า่ วนั้้น� อาจใช้เ้ ป็น็ พยานหลักั ฐาน
ยัันตนในการพิจิ ารณาได้้ตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๓๔ (ปััจจุุบันั มาตรา ๑๓๔/๔) บัญั ญัตั ิิไว้เ้ ช่่นนี้้� จะถือื ว่า่
เป็็นบัันทึึกคำ�ำ ให้้การของผู้้�ต้้องหาไม่่ได้้ เมื่�่อโจทก์์ไม่่มีีประจัักษ์์พยานหรืือพยานแวดล้้อมให้้ฟัังว่่าจำ�ำ เลย
กระทำำ�ความผิิดตามฟ้้อง ลำ�ำ พัังบัันทึึกคำ�ำ ให้้การชั้�นสอบสวนของจำำ�เลยซึ่่�งให้้การไว้้ในฐานะพยาน มิิใช่่ใน
ฐานะผู้้�ต้อ้ งหายังั ฟังั ลงโทษจำ�ำ เลยไม่ไ่ ด้้ (ฎ.๑๕๘๑/๒๕๓๑)

ข้้อสังั เกต
กรณีตี ามตััวอย่่างคำำ�พิพิ ากษาดังั ต่อ่ ไปนี้้� ไม่ถ่ ืือว่า่ เป็็นการต้อ้ งห้้ามตามกฎหมาย
- หากเป็น็ พยานหลักั ฐานที่ไ�่ ด้จ้ ากการล่อ่ ซื้อ� ล่อ่ จับั และล่อ่ ให้ก้ ระทำ�ำ ผิดิ การใช้้สายลัับไปล่อ่ ซื้อ�
สิ่�งของที่ผ�่ ิิดกฎหมายจากผู้้ท� ี่�ม่ ีีไว้เ้ พื่่อ� จำำ�หน่่ายอยู่�แล้้ว ไม่่เป็น็ การแสวงหาพยานหลัักฐานโดยมิิชอบ แต่เ่ ป็น็
วิธิ ีกี ารแสวงหาพยานหลักั ฐานเพื่อ่� พิสิ ููจน์ค์ วามผิดิ ที่ผ่� ู้�้นั้น� มีเี จตนากระทำำ�ผิดิ อยู่่�ก่อ่ นแล้ว้ ไม่ข่ ัดั ต่อ่ รัฐั ธรรมนููญ
และไม่่ต้้องห้้ามมิิให้้รัับฟัังเป็็นพยานหลัักฐานเพราะมิิได้้ล่่อหรืือชัักจููงใจให้้จำ�ำ เลยกระทำำ�ผิิดอาญาที่�่จำำ�เลย
ไม่ไ่ ด้ก้ ระทำ�ำ ผิดิ มาก่อ่ น (ฎ.๘๑๘๗/๒๕๔๓, ๕๙/๒๕๔๒) และเป็น็ การกระทำ�ำ เท่า่ ที่จ่� ำำ�เป็น็ และสมควรในการ
แสวงหาพยานหลักั ฐานในการกระทำำ�ความผิิดของจำำ�เลย (ฎ.๔๔๑๗/๒๕๔๘)
- แต่ถ่ ้า้ พนัักงานสอบสวนเข้้าใจคลาดเคลื่�อ่ นโดยไม่่รู้้�ว่า่ เป็น็ ความจริิง ไม่่เป็็นการหลอกลวงหรืือ
จููงใจให้้จำำ�เลยรับั สารภาพ ตามมาตรา ๑๓๕ ไม่่ต้้องห้า้ มรับั ฟังั ตามมาตรา ๒๒๖ (ฎ.๙๒๔/๒๕๔๔)
- การที่จ�่ ำ�ำ เลยลงชื่อ่� ในแผนที่เ�่ กิดิ เหตุุ เพราะพนักั งานสอบสวนบอกว่า่ ลงชื่อ่� แล้ว้ กลับั บ้า้ นได้้ ไม่ไ่ ด้้
หมายความว่า่ จำำ�เลยถููกบังั คัับหรืือหลอกหลวง แต่่เป็็นการสมััครใจเอง (ฎ.๑๖๔๔/๒๕๓๑) แต่่ถ้า้ พนัักงาน
สอบสวนพููดโดยแสดงอากัปั กิริ ิยิ าท่า่ ทางประกอบ ทำ�ำ ให้ผ้ ู้�้ ต้อ้ งหาเชื่อ่� ว่า่ พนักั งานสอบสวนข่ม่ ขู่่�ให้ล้ งลายมืือชื่อ�่
หากไม่ย่ อมปฏิบิ ัตั ิติ าม จะต้อ้ งถููกหน่ว่ งเหนี่่ย� วต่อ่ ไป ไม่ส่ ามารถกลับั บ้า้ นได้ต้ ามความประสงค์ข์ องผู้�้ ต้อ้ งหา
จนกว่่าผู้�้ ต้้องหาจะยอมลงลายมืือชื่่�อในแผนที่่�เกิิดเหตุุ โดยผู้้�ต้้องหาเห็็นว่่าแผนที่่�ดัังกล่่าวไม่่ถููกต้้องและ
ได้้ทัักท้้วงพนัักงานสอบสวนแล้้วว่่าแผนที่่�ที่�่พนัักงานสอบสวนจััดทำำ�ขึ้�้นมานั้้�นไม่่ตรงกัับความเป็็นจริิง

198 Pคo่มู lอื icปeฏิบInตั vงิeาsนtiสgอatบioสnวนManual

แต่่พนัักงานสอบสวนก็็ยืืนยัันให้้ผู้�้ ต้้องหาลงลายมืือชื่�่อ โดยกล่่าวว่่า “ลงชื่�่อแล้้วกลัับบ้้านได้้” น่่าจะถืือว่่า
เป็น็ การกระทำ�ำ โดยขู่�เข็็ญหรืือโดยมิิชอบประการอื่�น่ และทำ�ำ ให้ศ้ าลอาจไม่ร่ ัับฟัังแผนที่่�เกิิดเหตุดุ ังั กล่่าวได้้
๙. พยานหลัักฐานที่่�ศาลรัับฟัังโดยมีีเงื่อ�่ นไข
เป็น็ พยานหลักั ฐานที่เ่� กิดิ ขึ้น้� โดยชอบ แต่ไ่ ด้ม้ าเนื่อ�่ งจากการกระทำ�ำ โดยมิชิ อบ เช่น่ พยานหลักั ฐาน
ที่่ไ� ด้ม้ าจากการค้้นในที่่ร� โหฐานโดยไม่่มีหี มายค้น้ และไม่ม่ ีีเหตุุให้ค้ ้น้ ได้้โดยไม่ต่ ้้องมีหี มายค้้น, ข้้อความที่ไ�่ ด้้
จากการดัักฟังั โทรศัพั ท์์โดยเจ้้าพนัักงานไม่ม่ ีอี ำ�ำ นาจตามกฎหมายในการดักั ฟัังโทรศััพท์,์ การใช้้กำำ�ลัังบัังคับั
ตรวจเลืือดโดยฝ่่าฝืืนต่่อความสมััครใจของผู้้�รัับการตรวจ และไม่่มีีเหตุุตามกฎหมายให้้เจ้้าพนัักงานทำำ�
เช่น่ นั้้น� ได้้ เป็็นต้้น พยานหลัักฐานเหล่่านี้้� ไม่ว่ ่า่ จะเป็็นพยานหลักั ฐานที่�ไ่ ด้้มาจากการตรวจค้้นก็ด็ ี ี ข้อ้ ความ
ที่่�สื่�่อสารกัันทางโทรศััพท์์ก็็ดีี หรืือโลหิิตที่�่จััดเก็็บได้้ก็็ดีี ล้้วนเป็็นพยานหลัักฐานซึ่่�งได้้เกิิดขึ้�้นและมีีอยู่�
โดยชอบแล้้ว มีีคุุณค่่าในเชิิงพิิสููจน์์ เพีียงแต่่วิิธีีการในการได้้มานั้้�นมิิชอบด้้วยกฎหมาย โดยทั่่�วไปแล้้ว
ศาลจะไม่่รับั ฟัังพยานหลัักฐานเช่่นว่่านี้้� เว้้นแต่่ จะมีีเหตุุจำ�ำ เป็็นตามเงื่�อนไขที่่บ� ััญญัตั ิิไว้้ในกฎหมายที่่�ทำ�ำ ให้้
ศาลอนุโุ ลมรัับฟังั พยานหลัักฐานนั้้น�
- ศาลไทยแบ่ง่ แยกการรับั ฟังั พยานหลักั ฐานออกเป็น็ ๒ กรณี ี คืือระหว่า่ ง “เกิดิ ขึ้น้� ” กับั “ได้ม้ า”
โดยมิิชอบ โดยห้้ามมิิให้้รัับฟัังเฉพาะพยานหลัักฐานที่�่เกิิดขึ้�้นโดยมิิชอบเท่่านั้้�น (ฎ.๖๓๙๑/๒๕๔๗,
ฎ.๖๔๗๕/๒๕๔๗, ฎ.๕๑๔๔/๒๕๔๘) 
จะเห็็นได้้ว่่า การสอบสวนและการรวบรวมพยานหลัักฐานของพนัักงานสอบสวนนั้้�น กฎหมาย
ได้ใ้ ห้อ้ ำ�ำ นาจรวบรวมพยานหลักั ฐานทุกุ ชนิดิ เท่า่ ที่จ่� ะทำ�ำ ได้้ ให้อ้ ำ�ำ นาจในการเข้า้ ถึึงพยานหลักั ฐาน ให้อ้ ำำ�นาจ
ในการยึึดสิ่�งของหรืือของกลางในคดีีอาญา เมื่่�อเป็็นพยานหลัักฐานที่่�เกิิดขึ้�้นหรืือมีีอยู่�แล้้วโดยชอบ แม้้ว่่า
จะได้้พยานหลัักฐานมาโดยมิิชอบ กฎหมายก็็ยัังให้้ศาลใช้้ดุุลพิินิิจในการรัับฟัังได้้ภายใต้้เงื่�อนไขกฎหมาย
พนัักงานสอบสวนจึึงมีีอำ�ำ นาจและหน้้าที่่�ในการสอบสวนให้้เป็็นไปโดยชอบด้้วยกฎหมาย เพื่่�อให้้พนัักงาน
อััยการมีีอำำ�นาจฟ้้องในคดีีอาญาที่่�เป็็นความผิิดเกี่�ยวกัับชีีวิิตร่่างกาย เพศ เกี่�ยวกัับทรััพย์์ และคดีีอื่�่นๆ
ซึ่่�งอาชญากรทิ้้�งร่่องรอยหลัักฐานไว้้ในที่�่เกิิดเหตุุ พนัักงานสอบสวนจึึงจำ�ำ เป็็นต้้องดำ�ำ เนิินการตรวจสถานที่่�
เกิิดเหตุุเพื่่�อเก็็บร่่องรอยหลัักฐานตรวจพิิสููจน์์ หาพยานหลัักฐานเชื่่�อมโยงถึึงตััวผู้�้ กระทำ�ำ ผิิดให้้ได้้มากที่่�สุุด
การรวบรวมพยานหลัักฐานในที่่�เกิิดเหตุุจึึงเป็็นเรื่่�องสำำ�คััญ เพราะโดยทั่่�วไปแล้้วพยานหลัักฐานส่่วนใหญ่่
จะอยู่�ในที่�่เกิิดเหตุุ และถ้้าหากพนัักงานสอบสวนละเลยไม่่ให้้ความสำ�ำ คัญั กับั สถานที่เ�่ กิิดเหตุุแล้้ว เมื่่�อเวลา
ล่่วงเลยไป พนัักงานสอบสวนก็็จะไม่่สามารถหวนกลัับไปจััดเก็็บพยานหลัักฐานเหล่่านั้้�นได้้อีกี เพราะอาจ
จะได้ส้ ููญหาย ถููกทำ�ำ ลาย หรืือได้เ้ สื่อ่� มค่า่ ไปแล้ว้ ทั้้ง� ความน่า่ เชื่อ�่ ถือื ในตัวั พยานหลักั ฐานนั้้น� ก็ล็ ดน้อ้ ยลงไปด้ว้ ย
๑๐. การรวบรวมพยานหลักั ฐานในที่เ�่ กิิดเหตุุ
การเข้้าพื้้�นที่่�เกิิดเหตุุเพื่่�อเก็็บพยานหลัักฐาน พนัักงานสอบสวนหรืือเจ้้าพนัักงานซึ่�่งเป็็นผู้�้ ช่่วย
หรืือสนัับสนุุนการปฏิิบััติิงานให้้กัับพนัักงานสอบสวน จะต้้องมีีเครื่�่องมืือในการเก็็บร่่องรอยหลัักฐานและ
ต้้องปฏิิบััติิตามขั้้�นตอนต่่าง ๆ เพื่่�อมิิให้้พยานหลัักฐานถููกทำ�ำ ลายหรืือมีีการปนเปื้้�อน พยานหลัักฐาน
บางอย่่างอาจเสื่่�อมสลายไปตามธรรมชาติิ เช่่น รอยนิ้้�วมืือแฝงหรืือรอยเท้้าของผู้้�ต้้องสงสััยในที่�่เกิิดเหตุุ
เมื่อ�่ ถููกความร้อ้ นจากแสงแดดหรืือถููกชะล้้างโดยน้ำ�ำ�ฝน จึึงต้้องเร่ง่ ดำำ�เนินิ การจัดั เก็บ็ โดยเร็็ว เป็็นต้น้ การที่่�
จะทำำ�ให้้พยานหลัักฐานนั้้�นอยู่�ในสภาพเดิิมจะต้้องอาศััยความร่่วมมืือจากเจ้้าพนัักงานตำ�ำ รวจที่่�ไปถึึง
สถานที่เ�่ กิดิ เหตุเุ ป็น็ คนแรกและดููแลรักั ษาสถานที่เ่� กิดิ เหตุ ุ มีหี น้า้ ที่ป่� ิดิ กั้น� สถานที่เ�่ กิดิ เหตุเุ พื่อ่� มิใิ ห้ผ้ ู้ไ้� ม่เ่ กี่ย� วข้อ้ ง
เข้า้ ไปทำ�ำ ลายร่อ่ งรอยหลักั ฐานในที่เ�่ กิดิ เหตุกุ ่อ่ นที่พ�่ นักั งานสอบสวนหรืือเจ้า้ หน้า้ ที่�พ่ ิิสููจน์ห์ ลักั ฐานเข้า้ ตรวจ
เก็็บพยานหลัักฐานดัังกล่่าวและพยานหลัักฐานบางอย่่างต้้องนำำ�ไปตรวจวิิเคราะห์์ทางนิิติิวิิทยาศาสตร์์
ในห้้องปฏิบิ ัตั ิิการต่่อไป

Police คInมู่ vอื eปstฏigิบaตั tiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 199

ขั้้�นตอนพื้้�นฐานการตรวจสถานที่�เ่ กิิดเหตุุ
การตรวจสถานที่เ�่ กิดิ เหตุุ เป็น็ สถานที่ท่� ี่ค่� นร้า้ ยกระทำ�ำ ผิดิ ในการกระทำ�ำ ความผิดิ คนร้า้ ยมักั จะทิ้้ง�
ร่อ่ งรอยต่่าง ๆ ไว้้ในที่เ่� กิิดเหตุุเสมอ ที่�เ่ กิดิ เหตุุจึึงนับั ว่า่ เป็น็ คลังั สมบัตั ิิแห่ง่ หลัักฐาน เมื่อ�่ ได้ร้ ัับแจ้้งเหตุแุ ล้ว้
พนักั งานสอบสวนจะต้อ้ งมั่น� ใจว่า่ ได้ม้ ีกี ารสั่ง� การให้เ้ จ้า้ หน้า้ ที่ต�่ ำ�ำ รวจที่อ่� ยู่�ในพื้้น� ที่ร�่ ีบี เดินิ ทางไปยังั สถานที่เ่� กิดิ เหตุุ
เพื่่�อปิิดกั้�นบริิเวณสถานที่่�เกิิดเหตุุ โดยในการปิิดกั้�นนั้้�นจะต้้องครอบคลุุมบริิเวณที่่�น่่าเชื่่�อว่่าจะมีี
พยานหลัักฐานอยู่่� ตลอดจนเส้้นทางเข้้าออกและเส้้นทางหลบหนีีของผู้�้ กระทำำ�ความผิิด และจะต้้องมิิให้้
ผู้ท�้ ี่ไ�่ ม่เ่ กี่ย� วข้อ้ งเข้า้ ไปทำ�ำ ลายร่อ่ งรอยหลักั ฐานและสภาพที่เ�่ กิดิ เหตุุ นอกจากนี้้� เจ้า้ หน้า้ ที่ต�่ ำ�ำ รวจที่ไ�่ ปถึึงสถาน
ที่�่เกิิดเหตุุจะต้้องบัันทึึกสภาพ รายละเอีียดของสถานที่่�เกิิดเหตุุ ตลอดจนบุุคคลและสิ่�งของที่่�น่่าสงสััยหรืือ
ผิิดปกติิไว้้ เพื่่�อประโยชน์์ในการสืืบสวนสอบสวนหาตััวผู้�้ กระทำำ�ผิิด เมื่่�อพนัักงานสอบสวนเดิินทางไปถึึง
สถานที่�่เกิิดเหตุุ ในบางคดีีอาจจะต้้องประสานความร่่วมมืือกัับฝ่่ายพิิสููจน์์หลัักฐานเพื่�่อให้้ร่่วมตรวจ
สถานที่เ่� กิดิ เหตุุ และจัดั เก็บ็ พยานหลักั ฐานให้เ้ ป็น็ ไปตามขั้้น� ตอนวิธิ ีกี ารที่ถ�่ ููกต้อ้ ง เพื่อ�่ ไม่ใ่ ห้พ้ ยานหลักั ฐานนั้้น�
เสีียหาย สำ�ำ หรับั ขั้้น� ตอนการจัดั เก็็บพยานหลัักฐาน มีีหลักั คิดิ ดัังต่อ่ ไปนี้้�
(๑) ต้อ้ งเก็็บวััตถุพุ ยานโดยผู้้�มีีอำ�ำ นาจ
(๒) ต้อ้ งเก็บ็ และบรรจุุหีีบห่่อโดยถููกวิธิ ีี
(๓) ขนส่่งอย่า่ งเหมาะสม
(๔) ช่ว่ งการครอบครองวััตถุพุ ยานไม่่ขาดช่่วงการครอบครอง
(๕) ตรวจพิิสููจน์์ตามมาตรฐานการตรวจพิิสููจน์์ และเป็น็ ไปตามหลักั การทางวิทิ ยาศาสตร์์
ทั้้ง� นี้้� ประมวลระเบีียบตำ�ำ รวจเกี่ย� วกับั คดีี ลักั ษณะที่่� ๒ บทที่�่ ๒ ได้ก้ ำำ�หนดลักั ษณะและวิิธีกี าร
ในการตรวจที่เ่� กิดิ เหตุไุ ว้้ ซึ่ง�่ ในข้อ้ ๑๐.๑ เมื่อ�่ มีคี ดีอี าญาเกิดิ ขึ้น้� ซึ่ง�่ จำ�ำ เป็น็ จะต้อ้ งทำ�ำ การตรวจสถานที่เ่� กิดิ เหตุุ
ให้พ้ นักั งานสอบสวนทำ�ำ การตรวจสถานที่เ่� กิดิ เหตุเุ องเว้น้ ไว้แ้ ต่ค่ ดีสี ำำ�คัญั ซึ่ง�่ พนักั งานสอบสวนเห็น็ ว่า่ มีรี ่อ่ งรอย
หลักั ฐานซึ่ง่� ต้อ้ งใช้เ้ ครื่อ่� งมืือทางวิทิ ยาการและจำ�ำ เป็น็ ต้อ้ งขอความร่ว่ มมืือจากเจ้า้ หน้า้ ที่ก่� องพิสิ ููจน์ห์ ลักั ฐาน
ก็็ให้้พนัักงานสอบสวนแจ้้งกองพิิสููจน์์หลัักฐาน เพื่่�อจััดเจ้้าหน้้าที่�่กองพิิสููจน์์หลัักฐานไปทำำ�การตรวจ
สถานที่�เ่ กิิดเหตุุ และถ่า่ ยรููปร่่วมกัับพนัักงานสอบสวนในคดีีต่่าง ๆ ดังั ต่่อไปนี้้�
(๑) คดีีความผิิดต่อ่ ชีีวิิต
(๒) คดีีฆ่่าตััวตาย แต่่มีีพฤติิการณ์์อัันน่า่ สงสัยั ว่า่ อาจถููกผู้�้อื่น� ฆ่่าตาย
(๓) คดีคี วามผิิดฐานลัักทรััพย์์ และมีรี ่่องรอยในสถานที่�เ่ กิิดเหตุุ
(๔) คดีคี วามผิิดฐานชิิงทรััพย์์และมีีคนตาย
(๕) คดีคี วามผิิดฐานปล้น้ ทรััพย์์
(๖) คดีวี างเพลิิง หรืือเพลิงิ ไหม้้โดยไม่่ทราบสาเหตุุ
(๗) คดีีอุบุ ััติิเหตุุรถชนแล้้วคนขัับขัับรถหลบหนีี หรืือ รถชนมีีคนตายที่่เ� ป็น็ ปััญหา
(๘) คดีีสำ�ำ คัญั อื่่น� ๆ ที่่�มีีร่่องรอยหรืือหลักั ฐานในที่�เ่ กิดิ เหตุ ุ
ขั้น� ตอนพื้้น� ฐานการตรวจสถานที่เ่� กิดิ เหตุเุ ป็น็ กระบวนการทำ�ำ งาน (ซึ่ง�่ เป็น็ ที่ย�่ อมรับั ตามหลักั สากล)
โดยมีีการแบ่ง่ ขั้�นตอนการตรวจสถานที่่�เกิดิ เหตุอุ อกเป็น็ ๑๒ ขั้้�นตอนดัังนี้้�
ขั้้น� ตอนที่�่ ๑ การเตรีียมความพร้อ้ ม (Preparation)
เป็น็ ขั้น� ตอนการประเมินิ สภาพ ลักั ษณะ ตำ�ำ แหน่ง่ ที่ต่�ั้ง� ของวัตั ถุพุ ยานในสถานที่เ�่ กิดิ เหตุแุ ละวางแผน
การแบ่่งหน้้าที่�่เพื่�่อเข้้าไปในสถานที่่�เกิิดเหตุุโดยต้้องมีีการกำ�ำ หนดและชี้�แจงหน้้าที่�่การปฏิิบััติิของแต่่ละคน
ให้ช้ ัดั เจนและเข้า้ ใจตรงกันั เสียี ก่อ่ น นอกจากนี้้จ� ะต้อ้ งคำ�ำ นึึงถึึงความปลอดภัยั ของสถานที่เ�่ กิดิ เหตุ ุ ตลอดจน
การสนับั สนุุนต่่าง ๆ ในการเข้า้ ไปตรวจสถานที่่�เกิดิ เหตุุ หากเกิดิ ภาวะฉุกุ เฉินิ หรืือต้อ้ งการความช่ว่ ยเหลืือ
ฝ่า่ ยสนับั สนุนุ จะต้อ้ งให้ก้ ารสนับั สนุนุ ได้ท้ ันั ท่ว่ งที ี อุปุ กรณ์ป์ ้อ้ งกันั ความปลอดภัยั ของผู้้�ตรวจสถานที่เ่� กิดิ เหตุุ

200 คPoู่มlอื icปeฏิบInตั vงิeาsนtiสgอatบioสnวนManual

การติิดต่่อสื่อ่� สาร แสงสว่่าง สถานที่่บ� ััญชาการและจุุดพัักระหว่า่ งปฏิบิ ัตั ิิงาน อาหาร อุปุ กรณ์ป์ ฐมพยาบาล
ตลอดจนเครื่่�องมืือพิิเศษอื่�น่ ๆ
ในขั้น� ตอนการเตรียี มความพร้อ้ มยังั หมายความรวมถึึงการเตรียี มความพร้อ้ มอยู่�เสมอ ตั้้ง� แต่ก่ ่อ่ นที่เ�่ หตุุ
จะเกิิด เป็็นความพร้้อมปฏิิบััติิหน้้าที่�่ของเจ้้าหน้้าที่�่ ตลอดจนวััสดุุอุุปกรณ์์ต่่าง ๆ ที่�่เกี่�ยวข้้อง ดัังต่่อไปนี้้�
๑. ผู้้�ปฏิบิ ัตั ิหิ น้า้ ที่ใ่� นสถานที่เ�่ กิดิ เหตุจุ ะต้อ้ งมีคี วามรู้โ�้ ดยผ่า่ นการอบรม มีคี วามพร้อ้ มทั้้ง� ทางด้า้ น
ร่่างกายและจิติ ใจ มีีคุุณธรรมและจริิยธรรมยึึดประโยชน์์ของสังั คมและประชาชนเป็็นหลักั สามารถติดิ ต่่อ
สื่อ่� สารกัับผู้�้ ชำำ�นาญการในการตรวจเก็็บวัตั ถุพุ ยาน ในการตรวจสถานที่่�เกิดิ เหตุใุ นบางครั้ง� อาจใช้้เวลานาน
จะต้้องมีีการวางแผนเกี่ �ยวกัับการจััดเตรีียมกำำ�ลัังพล สามารถผลััดเปลี่่�ยนหมุุนเวีียนกัันมาปฏิิบััติิหน้้าที่่�ได้้
โดยไม่่ขาดช่ว่ ง
๒. วััสดุอุ ุปุ กรณ์์ เครื่่อ� งมืือ มีีความพร้้อมอยู่่�ตลอดเวลา มีกี ารบำ�ำ รุุงรัักษาอย่า่ งต่่อเนื่อ่� ง สามารถ
ใช้้ปฏิบิ ััติิหน้้าที่่�ได้้ตลอดเวลา เมื่่อ� เกิิดเหตุแุ ล้ว้ สามารถเข้้าไปปฏิบิ ััติหิ น้้าที่�ไ่ ด้ท้ ันั ทีี โดยไม่ม่ ีีอุปุ สรรคขััดข้อ้ ง
วัตั ถุุอุุปกรณ์พ์ ื้้�นฐานในการตรวจสถานที่่�เกิิดเหตุ ุ มีดี ัังนี้้�
๒.๑ กระเป๋า๋ บรรจุุอุปุ กรณ์์ตรวจเก็บ็ วัตั ถุพุ ยาน ประกอบด้้วย
๒.๑.๑ ชุุดตรวจหาร่่องรอยนิ้้�วมืือแฝง ประกอบด้้วย แปรงปััดหาลายนิ้้�วมืือแฝง
ผงฝุ่�นเคมีหี าลายนิ้้ว� มืือแฝง เทปกาวลอกลายนิ้้ว� มืือ แผ่่นกระดาษเก็บ็ ลายนิ้้�วมืือ เป็น็ ต้น้
๒.๑.๒ ภาชนะเก็บ็ วัตั ถุพุ ยานที่ต�่ ้อ้ งนำ�ำ กลับั ไปตรวจหารอยลายนิ้้ว� มืือแฝง ประกอบด้ว้ ย
ถุุงกระดาษหรืือถุุงพลาสติิก ซิิปขนาดต่่าง ๆ ของกระดาษ พร้้อมก้้านไม้้พัันสำำ�ลีีเก็็บเขม่่าปืืนและน้ำ��ำ ยา
เก็บ็ ข้อ้ มููลอื่่�น เป็็นต้้น
๒.๑.๓ ชุุดตรวจเก็็บวััตถุุพยานทางชีีววิิทยา เคมีี และสารพัันธุุกรรมดีีเอ็็นเอ (DNA)
ประกอบไปด้้วย ถุุงกระดาษหรืือถุุงพลาสติิก ซิิปขนาดต่่าง ๆ ของกระดาษ สำ�ำ หรับั บรรจุุก้้านไม้้พัันสำำ�ลีี
สำำ�หรัับเช็็ดคราบดีีเอ็็นเอและน้ำ��ำ กลั่่�นเก็็บดีีเอ็็นเอ และต้้องมีีบัันทึึกยิินยอมกรณีีจำำ�เป็็นต้้องเก็็บดีีเอ็็นเอ
เป็น็ ต้น้
๒.๒ ชุดุ อุปุ กรณ์์ถ่่ายภาพ (Photography kit)
๒.๒.๑ กล้อ้ งถ่่ายภาพ
๒.๒.๒ หน่ว่ ยบันั ทึึกความจำำ�ของกล้้องส่่อง
๒.๒.๓ เลนส์์ชนิิดต่่าง ๆ
๒.๒.๔ แบตเตอรี่�ที่�่ใช้ก้ ับั กล้้องและไฟแฟลชอิเิ ล็็กทรอนิกิ ส์์
๒.๒.๕ ไฟอิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์์
๒.๒.๖ ป้้ายหมายเลข เพื่่�อวางแสดงตำ�ำ แหน่่งที่�่ถ่่ายภาพหรืือแสดงการเรีียงลำ�ำ ดัับ
ของการถ่่ายภาพ
๒.๒.๗ ปากกาเคมีี ใช้ร้ ะบุุ หรืือถุุงเก็บ็ วััตถุุพยาน
๒.๒.๘ ตลับั เมตรใช้ใ้ นการวัดั ขนาดพื้้น� ที่บ่� ริเิ วณที่เ่� กิดิ เหตุแุ ละไม้บ้ รรทัดั ที่ม�่ ีสี เกลใช้ถ้ ่า่ ยภาพ
๒.๓ อุุปกรณ์์อื่�น่
๒.๓.๑ อุุปกรณ์ห์ ล่่อรอยเท้้า รอยยางรถยนต์์
๒.๓.๒ ถุุงเก็็บวััตถุพุ ยานขนาดต่่าง ๆ
๒.๓.๓ เทปปิิดผนึึก หีบี ห่่อวัตั ถุุพยานหลังั จากทำำ�การบรรจุุแล้้ว
๒.๓.๔ ชุดุ หรืืออุุปกรณ์์ป้้องกัันการปนเปื้้�อนและอัันตรายของผู้�้ ตรวจสถานที่่เ� กิิดเหตุุ
๒.๓.๕ ไฟฉายขนาดต่่าง ๆ พร้้อมแบตเตอรี่ท� ี่่�สามารถใช้้ได้ใ้ นระยะเวลานาน
๒.๓.๖ ภาชนะที่่�สามารถใส่่น้ำ�ำ� เพื่่�อใช้้เก็็บวััตถุุพยานที่�่พบในน้ำ�ำ� เช่่น ปืืนที่�่ถููกทิ้้�งในน้ำำ��
ป้อ้ งกันั สนิิมหรืือการกััดกร่่อนเพิ่่�ม

Police คInู่มvอื eปstฏigิบaัตtiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 201

ขั้้น� ตอนที่่� ๒ การดำำ�เนินิ การเมื่่�อถึึงสถานที่่�เกิดิ เหตุุ (Approach of Scene)
เจ้้าหน้้าที่่�ตรวจสถานที่�่เกิิดเหตุุ เมื่่�อเดิินทางมาถึึงสถานที่่�เกิิดเหตุุไม่่ควรเร่่งรีีบในการเข้้าไปใน
สถานที่�เ่ กิิดเหตุใุ นทันั ทีี ควรมีีการวางแผนปฏิิบัตั ิิงาน โดยวางกรอบแนวทางการตรวจที่่เ� กิิดเหตุุ เมื่่�อมาถึึง
วางแผนการบันั ทึึกอย่่างชัดั เจนและให้พ้ ิจิ ารณาโดยคำ�ำ นึึงถึึงความปลอดภััยของผู้้�ตรวจเป็็นสำ�ำ คัญั
บุุคคลที่�่เดิินทางมาถึึงสถานที่่�เกิิดเหตุุเป็็นคนแรกมัักจะไม่่ใช่่พนัักงานสอบสวน หากแต่่จะเป็็น
เจ้้าหน้้าที่�ส่ ายตรวจ (responding police officer) หรืือเจ้า้ หน้้าที่ฝ�่ ่า่ ยสืืบสวน อาสาสมัคั ร หรืือประชาชน
ทั่่�วไป เมื่�่อพนัักงานสอบสวนมาถึึงที่่�เกิิดเหตุุจึึงควรสอบถามและจดชื่่�อบุุคคลเหล่่านี้้�ไว้้เป็็นลำ�ำ ดัับแรก
เพราะบุุคคลเหล่า่ นี้้อ� าจรู้เ�้ ห็น็ เหตุกุ ารณ์ท์ ี่่�เป็็นประโยชน์ต์ ่อ่ คดีี
พนักั งานสอบสวนจะต้อ้ งวางแผนจัดั การและประสานการทำำ�งานในสถานที่เ�่ กิดิ เหตุ ุ จัดั ทรัพั ยากร
ให้เ้ หมาะสมกับั คดีีอย่า่ งมีีประสิทิ ธิิภาพสููงสุุด โดยปฏิบิ ััติิดัังนี้้�
๑. ปิดิ กั้�นสถานที่เ�่ กิดิ เหตุดุ ้้วยแถบกั้้น� สถานที่เ่� กิิดเหตุุ (POLICELINE) หากมีปี ิิดกั้�นอยู่่�ก่่อนแล้้ว
ให้้พิิจารณาความเหมาะสมของวััสดุุอุุปกรณ์์ที่�่ใช้้ในการปิิดกั้�นนั้้�น อาจพิิจารณาขยายบริิเวณการปิิดกั้�น
ที่�่เกิิดเหตุุให้้เหมาะสมแก่่พฤติิการณ์์กรณีี โดยให้้ครอบคลุุมบริิเวณที่�่น่่าเชื่่�อว่่าจะมีีพยานหลัักฐานอยู่�
ตลอดจนเส้น้ ทางหลบหนีหี รืือเส้น้ ทางการเข้า้ ออกสถานที่เ�่ กิดิ เหตุขุ องผู้�้ กระทำำ�ผิดิ นอกจากนี้้� อาจพิจิ ารณา
ลดการปิดิ กั้น� สถานที่เ่� กิดิ เหตุกุ ็ไ็ ด้้ หากพบว่า่ การปิดิ สถานที่เ่� กิดิ เหตุนุ ั้้น� กว้า้ งขวางเกินิ ไป และส่ง่ ผลทำ�ำ ให้เ้ กิดิ
การจััดการจราจรในบริิเวณที่่เ� กิิดเหตุุเกิิดติิดขัดั เป็น็ ต้น้
๒. ตั้ง� ประเด็น็ คำ�ำ ถามว่า่ มีอี ะไรเกิดิ ขึ้น้� ในที่เ�่ กิดิ เหตุุ ความรุนุ แรงของเหตุกุ ารณ์ใ์ นสถานที่เ่� กิดิ เหตุุ
มีมี ากน้้อยเพีียงใด
๓. พิจิ ารณาว่า่ มีคี วามจำ�ำ เป็น็ ต้อ้ งใช้ผ้ ู้เ�้ ชี่ย� วชาญพิเิ ศษหรืือความช่ว่ ยเหลืือทางการแพทย์เ์ พิ่่ม� เติมิ
หรืือไม่่
๔. พิจิ ารณาว่า่ มีีอันั ตรายแฝงในบริเิ วณสถานที่เ่� กิิดเหตุุหรืือไม่่ หากมีอี ันั ตรายให้พ้ ิิจารณาหาวิิธีี
ป้้องกัันทั้้�งตััวเองและสมาชิิกผู้�้ ตรวจสถานที่�่เกิิดเหตุุ อาจต้้องพิิจารณาขอความช่่วยเหลืือจากหน่่วยอื่�่น ๆ
เช่่น เจ้้าหน้้าที่�่เก็็บกู้้�วััตถุุระเบิิด ผู้้�ประกอบวิิชาชีีพวิิศวกรก่่อสร้้าง เจ้้าหน้้าที่่�ด้้านสิ่�งแวดล้้อมการควบคุุม
มลพิษิ การไฟฟ้า้ เป็็นต้้น
๕. พิจิ ารณาว่า่ สถานที่เ�่ กิดิ เหตุอุ ยู่�ในอาคารหรืือภายนอกอาคาร ขั้้น� ตอนการปฏิบิ ัตั ิงิ านอาจแตกต่า่ ง
กัันออกไป พิิจารณาว่่าสถานที่�่เกิิดเหตุุอยู่ �ในที่่�ทุุรกัันดารหรืือไม่่ ประเมิินว่่ามีีทรััพยากรอะไรที่�่สามารถ
นำำ�มาใช้ใ้ นการตรวจสถานที่เ่� กิิดเหตุุ
๖. พิิจารณาว่่าต้้องมีีการแจ้้งให้้ผู้�้ใดทราบเพิ่่�มเติิมหรืือไม่่ เช่่น ผู้�้ บัังคัับบััญชาหรืือหน่่วยงาน
ที่เ่� กี่ย� วข้้อง
๗. พิจิ ารณาว่า่ การตรวจสถานที่เ่� กิดิ เหตุตุ ้อ้ งมีกี ารใช้อ้ ุปุ กรณ์พ์ ิเิ ศษเพิ่่ม� หรืือไม่่ เพื่อ�่ จะได้ป้ ระสานงาน
ได้ท้ ัันท่ว่ งทีี
๘. พิิจารณาว่่าสภาพอากาศเป็็นอย่่างไร เพื่�่อหาวิิธีีป้้องกัันหรืือบรรเทาไม่่ให้้เกิิดสภาพอากาศ
ทำ�ำ ลายวััตถุุพยานได้้
๙. พิิจารณาลัักษณะการกระทำ�ำ ผิิด ลัักษณะคดีี เพื่�่อร่่วมกัับเจ้้าหน้้าที่่�พิิสููจน์์หลัักฐานในการ
วางแผนตรวจสถานที่่เ� กิิดเหตุุ
ขั้้�นตอนที่�่ ๓ การป้อ้ งกันั รักั ษาสถานที่เ่� กิดิ เหตุุ (Protection of scene or Secure the scene)
การป้อ้ งกันั รักั ษาสถานที่เ่� กิดิ เหตุุ เริ่ม� จากการประเมินิ ข้อ้ มููลจากบุคุ คลที่เ�่ ข้า้ ไปในสถานที่เ่� กิดิ เหตุุ
ก่่อนหน้้านั้้�น เพื่่�อให้้รู้�้ สภาพสถานที่่�เกิิดเหตุุนำ�ำ มาประเมิินขอบเขตสถานที่่�เกิิดเหตุุ โดยปกติิแล้้ว
คำ�ำ จำ�ำ กัดั ความของสถานที่เ�่ กิดิ เหตุุ หมายถึึง “สถานที่ท่� ี่ม�่ ีกี ารกระทำ�ำ ผิดิ เกิดิ ขึ้น้� และสามารถหาวัตั ถุพุ ยานได้”้

202 คPoู่มlอื icปeฏบิInัตvิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

โดยหมายความรวมถึึงเส้น้ ทางเข้า้ ออกและเส้น้ ทางการหลบหนีขี องผู้�้ กระทำำ�ผิดิ ทำำ�ให้ข้ อบเขตสถานที่เ่� กิดิ เหตุุ
อาจมีมี ากกว่า่ หนึ่่ง� บริเิ วณ อาจมีเี ส้น้ ทางของแต่ล่ ะบริเิ วณเชื่อ�่ มโยงกันั และในเส้น้ ทางนั้้น� มีวี ัตั ถุพุ ยานปรากฏ
อยู่่�ด้้วย จึึงนัับว่่าเป็็นดุุลยพิินิิจของพนัักงานสอบสวนโดยแท้้ที่่�จะกั้ �นบริิเวณที่�่เกิิดเหตุุให้้กว้้างหรืือแคบ
ตามความเหมาะสม โดยคำ�ำ นึึงถึึงพยานหลัักฐานเป็็นหลััก และหากพนัักงานสอบสวนตรวจพบวััตถุุพยาน
นอกแนวบริิเวณที่�่กั้�นไว้้เป็็นสถานที่่�เกิิดเหตุุ พนัักงานสอบสวนสามารถพิิจารณาขยายขอบเขต
สถานที่เ�่ กิิดเหตุไุ ด้้

วิธิ ีีการป้้องกัันและรักั ษาสถานที่�เ่ กิิดเหตุุ
๑. ใช้อ้ ุปุ กรณ์ป์ ิดิ กั้น� สถานที่เ่� กิดิ เหตุุ (POLICELINE) หรืืออุปุ กรณ์อ์ ื่น�่ ในการปิดิ ล้อ้ มบริเิ วณที่เ่� กิดิ เหตุุ
กำำ�หนดวงล้อ้ มสถานที่่�เกิดิ เหตุุ และจััดการต่า่ ง ๆ โดยรอบสถานที่่�เกิดิ เหตุุ โดยเฉพาะอย่่างยิ่�งในคดีใี หญ่่
หรืือคดีีที่่�ประชาชนให้้ความสนใจ จะต้้องมีีการจััดการเกี่�ยวกัับสถานที่่�เกิิดเหตุุ เช่่น การจััดการจราจร
การกั้น� พื้้น� ที่ส่� ำำ�หรับั ผู้้�สื่อ� ข่า่ ว การตั้ง� ศููนย์ป์ ฏิบิ ัตั ิกิ ารส่ว่ นหน้า้ กันั พื้้น� ที่ส�่ ำำ�หรับั ประชาชนที่ม�่ าดููที่เ่� กิดิ เหตุุ เป็น็ ต้น้
๑.๑ หากสถานที่เ�่ กิดิ เหตุอุ ยู่�ภายในอาคารบ้า้ นเรืือนหรืือภายในห้อ้ ง อาจทำ�ำ การรักั ษาสถานที่�่
เกิดิ เหตุุ โดยปิดิ ล็อ็ กประตููและหรืือใช้แ้ ถบกั้้น� สถานที่เ�่ กิดิ เหตุนุั้้น� และมอบหมายให้ส้ ายตรวจเฝ้า้ สถานที่เ�่ กิดิ เหตุุ
ไว้้ตลอดเวลา ถ้้าหากที่่�เกิิดเหตุุมีคี วามสำำ�คััญมาก
๑.๒ กรณีีสถานที่่�เกิิดเหตุอุ ยู่�ภายนอกอาคาร เช่น่ บนถนน ซอย ลานจอดรถยนต์์ ทุ่่�งหญ้า้
สนามหญ้า้ เป็น็ ต้น้ ให้ป้ ิดิ กั้น� พื้้น� ที่บ่� ริเิ วณสถานที่เ่� กิดิ เหตุโุ ดยใช้แ้ ถบกั้้น� ซึ่ง�่ มีคี ำ�ำ ว่า่ “ห้า้ มเข้า้ สถานที่เ่� กิดิ เหตุ”ุ
หรืือข้้อความอื่�น่ ที่่�มีคี วามหมายเดีียวกัันบนแถบกั้้�นเป็น็ ระยะ โดยให้้มีีพื้้น� ที่เ�่ ป็น็ บริิเวณกว้า้ ง เนื่่�องจากวัตั ถุุ
พยานบางอย่่างโดยลัักษณะแห่่งคดีีแล้้วอาจอยู่่�ห่่างจากที่่�เกิิดเหตุุ เช่่น รอยยางรถยนต์์ของผู้้�กระทำ�ำ ผิิด
ซึ่ง่� อาจใช้เ้ ชื่อ�่ มโยงเส้น้ ทางเข้า้ ออกของยานพาหนะของผู้้�กระทำ�ำ ผิดิ อาจอยู่่�ห่า่ งจากสถานที่เ�่ กิดิ เหตุุ เป็น็ ต้น้
จึึงควรมีีเจ้้าหน้้าที่่�ตำ�ำ รวจดููแลโดยรอบ ตลอดจนตรวจตรายานพาหนะที่�่จะเข้้าไปในสถานที่่�เกิิดเหตุุด้้วย
หากเป็น็ ไปได้ค้ วรกำำ�หนดบริเิ วณที่จ�่ อดรถให้ก้ ับั เจ้า้ หน้า้ ที่ต่� ำำ�รวจและผู้เ�้ กี่ย� วข้อ้ งเพื่อ�่ ป้อ้ งกันั การทำ�ำ ลายวัตั ถุุ
พยานบริิเวณทางที่�เ่ กิดิ เหตุุ
๒. จัดั ให้ม้ ีเี จ้า้ หน้า้ ที่ต่� ำ�ำ รวจดููแลบริเิ วณโดยรอบสถานที่เ่� กิดิ เหตุุ เจ้า้ หน้า้ ที่ต่� ำ�ำ รวจดังั กล่า่ วมีหี น้า้ ที่�่
จดบัันทึึกรายละเอีียดเกี่�ยวกัับบุุคคลและยานพาหนะที่�่ผ่่านเข้้าออกบริิเวณสถานที่่�เกิิดเหตุุ โดยจะต้้อง
มีีวัันเวลากำ�ำ กัับด้้วยเสมอ และถ้้าหากเจ้้าหน้้าที่่�ตำ�ำ รวจเห็็นว่่าบุุคคลหรืือยานพาหนะมีีลัักษณะเป็็นพิิรุุธ
ให้บ้ ัันทึึกไว้ด้ ้ว้ ย
๓. ป้้องกันั ไม่ใ่ ห้้ผู้�ท้ ี่ไ�่ ม่่เกี่ย� วข้้อง เช่่น ประชาชนหรืือสื่่อ� มวลชนเข้้าไปในบริเิ วณสถานที่่�เกิิดเหตุุ
๔. การมีีผู้้�บัังคัับบััญชาหรืือผู้้�เกี่�ยวข้้องเข้้าไปภายในบริิเวณสถานที่่�เกิิดเหตุุต้้องมีีการบัันทึึก
ชื่อ�่ บุคุ คลที่อ�่ าจเข้า้ ออกจากสถานที่เ�่ กิดิ เหตุุ และกำ�ำ หนดเส้น้ ทางเข้า้ -ออก และเส้น้ ทางเคลื่อ่� นที่ภ�่ ายในบริเิ วณ
สถานที่เ�่ กิิดเหตุใุ ห้้ชัดั เจน เพื่่�อป้อ้ งกันั บริเิ วณสถานที่�่เกิิดเหตุถุ ููกทำ�ำ ลายโดยการปนเปื้้อ� น เช่น่ การปนเปื้้อ� น
จากรองเท้้าหรืือรอยเท้้าโดยรู้เ�้ ท่า่ ไม่่ถึึงการณ์์ เป็น็ ต้น้
๕. ผู้ท้� ี่จ่� ะเข้า้ -ออกบริเิ วณสถานที่เ่� กิดิ เหตุตุ ้อ้ งมีกี ารสวมถุงุ คลุมุ เท้า้ และถุงุ มืือ เพื่อ่� ป้อ้ งกันั บริเิ วณ
สถานที่เ�่ กิดิ เหตุมุ ิใิ ห้ถ้ ููกปนเปื้้อ� น ถึึงแม้ว้ ่า่ จะมีกี ารป้อ้ งกันั การปนเปื้้อ� นในเบื้้อ� งต้น้ แล้ว้ ก็ต็ าม จะต้อ้ งพยายาม
มิิให้ม้ ีสีิ่�งแปลกปลอมอื่น�่ เข้า้ ไปปนเปื้้�อนเพิ่่�มอีกี การจัับต้้องสิ่ง� ของต่า่ ง ๆ ในบริิเวณที่�เ่ กิิดเหตุกุ ็ต็ ้อ้ งกระทำำ�
ด้ว้ ยความระมัดั ระวังั โดยตระหนักั อยู่�เสมอว่า่ ถุงุ คลุมุ เท้า้ และถุงุ มืือที่ใ่� ช้ใ้ นการปฏิบิ ัตั ิหิ น้า้ ที่น่� ั้้น� แม้จ้ ะป้อ้ งกันั
ไม่่ให้้เกิิดการปนเปื้้�อนรอยลายนิ้้�วมืือและรอยเท้้าหรืือรอยรองเท้้าได้้ แต่่ก็็อาจจะไปทำำ�ลายร่่องรอย
ลายนิ้้ว� มืือและรอยเท้า้ หรืือรอยรองเท้า้ ของผู้�้ กระทำำ�ผิดิ หากไปโดนหรืือเช็ด็ เข้า้ กับั บริเิ วณที่ม่� ีพี ยานหลักั ฐานอยู่�
โดยไม่่ตั้�งใจหรืือรู้้�เท่่าไม่่ถึึงการณ์์ และเมื่่�อออกจากบริิเวณสถานที่่�เกิิดเหตุุแล้้ว หากเป็็นไปได้้ถ้้าต้้องการ

Police คInมู่ vือeปstฏigิบaตั tiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 203

จะกลัับเข้้าไปอีีก ควรมีีการเปลี่่�ยนถุุงมืือและถุุงคลุุมเท้้าทุุกครั้�งโดยใช้้เส้้นทางเดิิมที่่�กำำ�หนดไว้้ในการเข้้า
บริเิ วณสถานที่่�เกิิดเหตุุ เพื่�่อให้ส้ ถานที่่เ� กิิดเหตุถุ ููกรบกวนน้อ้ ยที่ส�่ ุุด
๖. กรณีีตรวจพบอาวุุธในบริเิ วณสถานที่เ่� กิิดเหตุุ เช่่น อาวุธุ ปืนื อาวุธุ มีดี เป็็นต้น้ ไม่่ควรจับั ต้อ้ ง
โดยตรง ควรใช้้วััสดุุที่่�เหมาะสม เช่่น ในการเคลื่�่อนย้้ายอาวุุธปืืน ควรใช้้เชืือกคล้้องเข้้าไปในโกร่่งไกปืืน
เนื่่�องจากบริิเวณดัังกล่่าวไม่่มีีลายนิ้้�วมืือแฝงของคนร้้ายปรากฏอยู่� เป็็นต้้น โดยมีีหลัักคิิดว่่า การจัับหรืือ
ต้้องของกลางจะต้อ้ งไม่่ส่ง่ ผลกระทบต่อ่ พยานหลักั ฐานที่�ต่ ้้องการใช้ต้ รวจพิสิ ููจน์์
๗. กรณีีพบอาวุุธอยู่�ในน้ำำ�� การเก็็บควรเก็็บไว้้ในสภาพที่�่มีีน้ำ�ำ� โดยใช้้น้ำ��ำ จากแหล่่งเดีียวกัันที่่�พบ
อาวุุธตกอยู่� เพื่�่อรัักษาให้้สภาพอาวุุธอยู่�ในสภาพเดิิมมากที่�่สุุด และให้้รีีบนำำ�กลัับไปตรวจวิิเคราะห์์ในห้้อง
ปฏิบิ ััติกิ ารโดยเร็ว็ เพื่อ่� ป้้องกันั การเกิิดสนิมิ ทำำ�ลายวัตั ถุพุ ยาน
๘. กรณีีพบวััตถุุพยานอยู่�ภายนอกอาคารและสภาพอากาศขณะนั้้�น อาจจะส่่งผลต่่อวััตถุุพยาน
เช่น่ บริเิ วณสถานที่เ่� กิดิ เหตุอุ าจมีฝี นตก ให้ร้ ีบี ดำ�ำ เนินิ การกับั วัตั ถุพุ ยานนั้้น� เป็น็ ลำำ�ดับั แรก โดยถ่า่ ยภาพบันั ทึึก
ตำำ�แหน่ง่ และทำำ�การตรวจเก็็บวััตถุพุ ยานนั้้�นก่่อน
๙. กรณีีการแถลงข่่าวให้้พิิจารณากำ�ำ หนดสถานที่�่ เพื่่�อไม่่ให้้เป็็นการขััดขวางการปฏิิบััติิหน้้าที่�่
ของเจ้า้ พนัักงาน และอาจทำำ�ให้้สถานที่่�เกิิดเหตุุได้้รัับความเสีียหาย อย่่างไรก็ด็ ี ี ผู้้ใ� ดจะเป็น็ ผู้้�แถลงข่่าว หรืือ
สามารถให้ข้ ้อ้ มููลแก่่สื่�อ่ มวลชนได้ม้ ากน้้อยเพียี งใดนั้้น� จะต้อ้ งไปดููระเบียี บคำ�ำ สั่่�งที่เ่� กี่ย� วข้้องต่อ่ ไป
ขั้้�นตอนที่่� ๔ การตรวจสถานที่เ่� กิิดเหตุุเบื้้�องต้น้ (Initiate Preliminary Survey)
ในขั้�นตอนนี้้�เป็็นการที่�่พนัักงานสอบสวนเริ่�มทำ�ำ การตรวจสถานที่่�เกิิดเหตุุ โดยกำำ�หนดรููปแบบ
วิิธีีการการตรวจสถานที่่�เกิิดเหตุุให้้เหมาะสมกัับสภาพสถานที่�่เกิิดเหตุุ รวมถึึงการบัันทึึกสภาพทั่่�ว ๆ ไป
เริ่ม� จากการสำ�ำ รวจสถานที่เ�่ กิดิ เหตุเุ บื้้อ� งต้น้ โดยมุ่�งเน้น้ ที่ว่� ัตั ถุพุ ยานที่เ�่ สียี หายได้ง้ ่า่ ยก่อ่ น ดังั ตัวั อย่า่ งต่อ่ ไปนี้้�
- คดีีเกี่�ยวกัับทรััพย์์วััตถุุพยานที่่�เสีียหายง่่าย เช่่น บริิเวณประตููหน้้าต่่างที่่�ถููกผู้�้ กระทำ�ำ ผิิดงััด
และบริิเวณที่่�มีกี ารรื้�อค้้น อาจมีีการพบรอยลายนิ้้�วมืือ ฝ่่ามืือ รอยลายเท้้าแฝงและสารพัันธุุกรรม (DNA)
การตรวจอาจแจ้้งให้้เจ้า้ หน้้าที่่�สำ�ำ นัักงานพิิสููจน์ห์ ลักั ฐานตำ�ำ รวจเข้้าร่่วมตรวจสถานที่เ�่ กิิดเหตุุ
- คดีีเกี่�ยวกับั ชีวี ิิตร่า่ งกายและเพศ วััตถุพุ ยานที่่เ� สีียหายง่่าย เช่่น บริิเวณที่�พ่ บศพและรอบ ๆ ศพ
อาจมีีการพบคราบโลหิิต เส้้นผม เส้้นขน เสื้�อผ้้าที่�่เปื้้�อนคราบโลหิิตของผู้�้ กระทำ�ำ ผิิดซึ่�่งสามารถนำ�ำ มาหา
สารพัันธุุกรรม (DNA) หรืือพบร่่องลายนิ้้�วมืือ ฝ่่ามืือ หรืือรอยเท้้าของผู้�้ กระทำ�ำ ผิิด ควรแจ้้งเจ้้าหน้้าที่่�
สำำ�นัักงานพิิสููจน์์หลัักฐานตำ�ำ รวจและแพทย์์นิิติิเวชเข้้าร่่วมชัันสููตรพลิิกศพ หากเป็็นกรณีีเสีียชีีวิิตเกิิดขึ้้�น
โดยการกระทำำ�ของเจ้า้ พนักั งานซึ่ง�่ อ้า้ งว่า่ ปฏิบิ ัตั ิริ าชการตามหน้า้ ที่ห่� รืือเสียี ชีวี ิติ ในระหว่า่ งอยู่�ในความควบคุมุ
ของเจ้้าพนัักงานจะต้้องปฏิิบััติิตามประมวลกฎหมายวิิธีีพิิจารณาความอาญาว่่าด้้วยการชัันสููตรพลิิกศพ
อย่า่ งเคร่ง่ ครัดั โดยต้อ้ งแจ้ง้ พนัักงานอััยการและพนัักงานฝ่า่ ยปกครองเข้้าร่ว่ มชัันสููตรพลิิกศพด้้วย
- คดีเี กี่ย� วกัับเพลิงิ ไหม้้ วััตถุพุ ยานที่�เ่ สีียหายง่่าย เช่น่ สารเร่่งปฏิกิ ิริ ิิยาในการเผาไหม้ ้ ถ้า้ พบใน
บริเิ วณสถานที่เ่� กิดิ เหตุสุ งสัยั ว่า่ เป็น็ การวางเพลิงิ ควรตรวจค้น้ หารอยลายนิ้้ว� มืือ ฝ่า่ มืือ รอยลายเท้า้ แฝงและ
สารพันั ธุุกรรม (DNA) ของผู้้�กระทำำ�ผิดิ หรืือผู้้�ต้้องสงสัยั ในบริิเวณสถานที่่เ� กิดิ เหตุุ และจะต้้องแจ้้งเจ้า้ หน้้าที่�่
สํํานัักงานพิิสููจน์์หลัักฐานตํํารวจเข้้าร่่วมตรวจสถานที่่�เกิิดเหตุุ จััดเก็็บพยานหลัักฐาน ตรวจหาสาเหตุุของ
การเกิดิ เพลิงิ ไหม้้ นอกจากนี้้� ในคดีที ี่ท่� ี่เ�่ กิดิ เหตุเุ ป็น็ อาคารสููงซึ่ง�่ เกิดิ การไหม้อ้ ย่า่ งรุนุ แรงอาจทำำ�ให้โ้ ครงสร้า้ ง
อาคารเกิดิ ไม่แ่ ข็ง็ แรงปลอดภัยั ควรประสานงานให้เ้ จ้า้ หน้า้ ที่ฝ่� ่า่ ยโยธา หรืือวิศิ วกรของวิศิ วกรรมสถานแห่ง่
ประเทศไทย มาตรวจโครงสร้า้ งความปลอดภััยของอาคาร ก่่อนเข้้าตรวจในอาคารนั้้น�
- คดีีเกี่ย� วกับั ระเบิดิ วััตถุุพยานที่่�เสียี หายง่่าย ได้้แก่ ่ สารระเบิิดหรืือเศษซากของส่่วนประกอบ
ระเบิดิ ซึ่ง่� มีคี วามจํําเป็น็ ในการตรวจหาสารระเบิดิ เพื่อ�่ ให้ท้ ราบว่า่ เป็น็ ระเบิดิ ชนิดิ ใด และทำำ�การตรวจค้น้ หา
รอยลายนิ้้ว� มืือ ฝ่า่ มืือ รอยลายเท้า้ แฝงและสารพันั ธุกุ รรม (DNA) ของผู้้�กระทํําผิดิ ในการประกอบวัตั ถุรุ ะเบิดิ

204 Pคo่มู lอื icปeฏิบInตั vิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

หรืือเกี่�ยวข้อ้ งกัับการระเบิดิ เป็น็ ต้น้ พนัักงานสอบสวนต้อ้ งทราบถึึงแนวทางและวิิธีีการที่�จ่ ะต้้องใช้้ในการ
ตรวจสถานที่เ�่ กิดิ เหตุุ เพื่อ�่ ให้ท้ ราบได้ว้ ่า่ จะต้อ้ งใช้ก้ ํําลังั พลเพิ่่ม� เติมิ ในการตรวจสถานที่เ�่ กิดิ เหตุมุ ากขึ้น�้ เพียี งใด
จะต้้องใช้้วััสดุุอุุปกรณ์์พิิเศษอะไรบ้้าง หรืือจะต้้องประสานความร่่วมมืือกัับหน่่วยงานพิิเศษใดบ้้าง เช่่น
หน่่วยงานเก็็บกู้้�วัตั ถุุระเบิิดของสำ�ำ นัักงานตำ�ำ รวจแห่่งชาติิ เป็็นต้้น การให้้เจ้้าหน้้าที่เ�่ ก็บ็ กู้�้ วััตถุุระเบิิดมาร่่วม
ตรวจสถานที่่เ� กิิดเหตุุนั้้�น เพื่�่อให้แ้ น่ใ่ จว่่าสถานที่�เ่ กิดิ เหตุนุ ั้้�นปลอดภัยั แล้้ว ไม่ม่ ีีระเบิิดลููกที่�ส่ อง หรืือระเบิดิ
ที่่�หลงเหลืืออยู่�ในสถานที่่�เกิดิ เหตุุ มีีความปลอดภััย จะไม่เ่ กิิดระเบิดิ ซ้ำ��ำ อีกี
- พนักั งานสอบสวนจะต้อ้ งทํําการบันั ทึึกสภาพแวดล้อ้ มของบริเิ วณสถานที่เ่� กิดิ เหตุแุ ละวัตั ถุพุ ยาน
ในเบื้้อ� งต้้นไว้ใ้ นขณะทํําการสํํารวจบริิเวณสถานที่�เ่ กิดิ เหตุุ เพื่�อ่ สามารถนํําไปอธิบิ ายหรืือชี้แ� จงให้้ผู้�้ชํานาญ
พิเิ ศษในแต่ล่ ะด้า้ น เช่น่ เจ้า้ หน้า้ ที่ส�่ ํํานักั งานพิสิ ููจน์ห์ ลักั ฐานตํํารวจ เจ้า้ หน้า้ ที่เ�่ ก็บ็ กู้�้ วัตั ถุรุ ะเบิดิ แพทย์น์ ิติ ิเิ วช
เจ้้าหน้้าที่�่โยธา พนัักงานฝ่่ายปกครอง และพนัักงานอััยการ เป็็นต้้น ทราบถึึงแนวทางและวิิธีีปฏิิบััติิ
ในการเข้า้ ตรวจสถานที่เ�่ กิดิ เหตุุต่อ่ ไป
ขั้้น� ตอนที่�่ ๕ การประเมิินวััตถุุพยานที่�่พบในบริิเวณสถานที่่�เกิิดเหตุุ (Evaluate Physical
Evidence Possibility)
เป็็นขั้�นตอนที่�่พนัักงานสอบสวนต้้องประเมิินว่่าวััตถุุพยานทุุกประเภทที่�่อาจพบในบริิเวณ
สถานที่�เ่ กิิดเหตุุ
- คดีเี กี่�่ยวกัับทรััพย์์ เช่่น รอยลายนิ้้ว� มืือ ฝ่า่ มืือ รอยลายเท้้าแฝง คราบโลหิติ เพื่อ่� ตรวจหาสาร
พันั ธุกุ รรม (DNA) และเครื่อ�่ งมืือที่�่ใช้้ในการงััดแงะ และบริเิ วณที่�ม่ ีรี ่อ่ งรอยการรื้อ� ค้น้ เป็น็ ต้้น
- คดีีเกี่�่ยวกัับชีีวิิต ร่า่ งกายและเพศ เช่น่ รอยลายนิ้้ว� มืือ ฝ่่ามืือ รอยลายเท้้าแฝง เส้้นผม เส้น้ ขน
คราบโลหิติ เพื่อ่� ตรวจหาสารพันั ธุกุ รรม (DNA) อาวุธุ ที่ใ่� ช้ใ้ นการกระทํําความผิดิ เป็น็ ต้น้ โดยพิจิ ารณาบริเิ วณ
ที่�่มีีการต่่อสู้�้ อาจจะปรากฏรอยลายนิ้้�วมืือ ฝ่่ามืือแฝง รอยลายเท้้าแฝง และเส้้นผม เส้้นขน คราบโลหิิต
เพื่�่อตรวจหาสารพันั ธุุกรรม (DNA)
- คดีีเกี่�่ยวกัับเพลิิงไหม้้ เช่่น สารเร่่งให้้ติิดไฟที่�่อยู่�ในบริิเวณจุุดต้้นเพลิิง สาเหตุุของการเกิิด
เพลิงิ ไหม้ ้ บริเิ วณจุุดต้น้ เพลิงิ เป็็นต้้น โดยพิิจารณาหาหลักั ฐานบริิเวณจุุดต้น้ เพลิิงพบสารเร่ง่ ให้ต้ ิิดไฟ เช่่น
รอยลายนิ้้ว� มืือ ฝ่า่ มืือแฝง รอยลายเท้้าแฝง เส้้นผม เส้น้ ขน คราบโลหิิต เพื่อ�่ ตรวจหาสารพัันธุกุ รรม (DNA)
ของผู้�้ กระทํําผิดิ ที่�่มาวางเพลิงิ
- คดีีระเบิิด เช่่น สารระเบิิดหรืือเศษซากอุุปกรณ์์ประกอบวััตถุุระเบิิด เป็็นต้้น เพื่่�อจะได้้ทํํา
การค้น้ หาวัตั ถุพุ ยานอย่า่ งครอบคลุมุ และป้อ้ งกันั การทํําลายหรืือเพิ่่�มวัตั ถุพุ ยาน โดยการประเมินิ หลักั ฐาน
ทางวััตถุุพยาน การประเมิินจะเริ่ม� ขึ้้�นเมื่�่อไปถึึงบริิเวณสถานที่่�เกิิดเหตุุ เพื่่�อประเมิินถึึงความปลอดภััยของ
ผู้้�ตรวจสถานที่เ่� กิดิ เหตุแุ ละวัตั ถุพุ ยานในบริเิ วณสถานที่เ�่ กิดิ เหตุเุ ป็น็ สิ่ง� สํําคัญั ที่ส�่ ุดุ ในการตรวจสถานที่เ�่ กิดิ เหตุุ
การประเมิินวััตถุุพยานจะเริ่�มละเอีียดขึ้�้นในการตรวจสถานที่่�เกิิดเหตุุเบื้้�องต้้น โดยเฉพาะอย่่างยิ่�ง
ควรสัังเกตวััตถุุพยานชนิิดที่�่เสีียหายง่่ายไปยัังวััตถุุพยานที่่�เสีียหายยาก ในกรณีีวััตถุุพยานที่�่เสีียหายง่่าย
โดยให้้พิิจารณาหาสารระเบิิดเพื่�่อให้้ตรวจวิิเคราะห์์ได้้ว่่าเป็็นสารระเบิิดชนิิดใด รอยลายนิ้้�วมืือ ฝ่่ามืือแฝง
รอยลายเท้า้ แฝง เส้น้ ผม เส้น้ ขน คราบโลหิติ เพื่อ�่ ตรวจหาสารพันั ธุกุ รรม (DNA) ของผู้้�กระทํําผิดิ ที่เ�่ กี่ย� วข้อ้ ง
กัับคดีีระเบิิด และเมื่่�อประเมิินวััตถุุพยานทั้้�งหมดเรีียบร้้อยแล้้ว ต้้องมั่�นใจว่่า มีีวััสดุุสํําหรัับบรรจุุหีีบห่่อที่�่
เหมาะสมพร้้อมที่่�จะใช้้สํําหรัับเก็็บวััตถุุพยานทั้้�งหมดได้้ เพื่�่อนํําส่่งตรวจพิิสููจน์์ต่่อไปหรืือแจ้้งเจ้้าหน้้าที่�่
สํํานัักงานพิิสููจน์์หลัักฐานตํํารวจ หรืือเจ้้าหน้้าที่่�เก็็บกู้�้ วััตถุุระเบิิดเข้้าร่่วมตรวจและประเมิินวััตถุุพยาน
ในสถานที่เ่� กิิดเหตุุพร้อ้ มกัับพนัักงานสอบสวน

Police คInู่มvือeปstฏigบิ aัตtiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 205

ขั้้น� ตอนที่่� ๖ การบรรยายสภาพของสถานที่่เ� กิดิ เหตุุ (Prepare Narrative Description)
การบรรยายสภาพของสถานที่�่เกิิดเหตุุ (Prepare Narrative Description) เป็็นการบรรยาย
สภาพทั่่�วไปของสถานที่่�เกิดิ เหตุุ ทั้้�งก่อ่ นและหลังั ตรวจสถานที่่�เกิิดเหตุ ุ สภาพแวดล้้อมของสถานที่่เ� กิดิ เหตุุ
สภาพวััตถุุพยานภายในสถานที่่เ� กิดิ เหตุทุ ี่่เ� ปลี่่ย� นแปลงได้้ง่่าย เช่่น ความสว่่าง กลิ่่น� สีขี องเปลวไฟ เป็น็ ต้น้
บัันทึึกข้้อมููลเบื้้�องต้้นที่่�รัับแจ้้งจากผู้้�เสีียหาย พยานที่�่เห็็นเหตุุการณ์์ การบรรยายลัักษณะพิิเศษของ
สถานที่่�เกิิดเหตุุ บัันทึึกสภาพวััตถุุพยานที่่�ตรวจพบในบริิเวณที่่�เกิิดเหตุุ บัันทึึกบััญชีีของกลางที่�่จะส่่งมอบ
ให้ก้ ับั พนักั งานสอบสวน ซึ่ง่� การบันั ทึึกอาจทํําได้ห้ ลายวิธิ ีี เช่น่ บันั ทึึกเสียี ง การเขียี น บันั ทึึกภาพวิดิ ีโี อ เป็น็ ต้น้
๑. การบรรยายหรืือพรรณนาถึึงสภาพบริิเวณสถานที่�่เกิิดเหตุุ ให้้เห็็นภาพรวมของลัักษณะ
โดยทั่่ว� ไป และลัักษณะโดยเฉพาะ ดังั นี้้�
- การบรรยายลัักษณะโดยทั่่�วไป หมายถึึง การบรรยายว่่าสภาพที่�่เกิิดเหตุุจากจุุดอ้้างอิิง
ในการมอง โดยทั่่�วไปแล้้วเป็็นอย่่างไร เช่่น ใช้้บริิเวณด้้านหน้้าสถานที่่�เกิิดเหตุุเป็็นจุุดอ้้างอิิง
แล้ว้ อธิบิ ายว่า่ จากจุดุ ดังั กล่า่ วมองเห็น็ สถานที่เ�่ กิดิ เหตุเุ ป็น็ ลักั ษณะใด เช่น่ หากเป็น็ อาคารควรบรรยายให้เ้ ห็น็ ว่า่
เป็น็ ตึึกแถว เป็น็ บ้า้ นเดี่ย� ว หรืือเป็น็ โรงงาน มีสี ภาพอย่า่ งไร มีขี นาดเท่า่ ใด ทางเข้า้ ออกเป็น็ อย่า่ งไร สภาพแสงสว่า่ ง
เป็็นอย่่างไร อยู่่�ติดิ ถนนหรืือไม่่ บริเิ วณข้้างเคีียงเป็็นอะไร อยู่่�ติดิ กัันในสภาพแออัดั หรืือโปร่่ง มีีเส้น้ ทางใด
บ้้างที่�่สามารถเข้้าออกสถานที่่เ� กิิดเหตุุได้้ เพื่อ�่ นํําไปใช้้ประโยชน์์ในการวิิเคราะห์์ เช่่น การวิเิ คราะห์์เส้้นทาง
เข้า้ ออกของผู้้�กระทํําผิดิ หรืือพฤติกิ ารณ์์การกระทำ�ำ ความผิิดของคนร้า้ ย
- การบรรยายสถานที่เ�่ กิดิ เหตุโุ ดยเฉพาะ หมายถึึง การบรรยายลักั ษณะภายในของสถานที่เ�่ กิดิ เหตุุ
เปรีียบเสมืือนผู้�้ ตรวจสถานที่่�เกิิดเหตุุมองสถานที่�่เกิิดเหตุุทะลุุเข้้าไป ว่่ามีีสภาพอย่่างไร หากที่�่เกิิดเหตุุ
อยู่�ภายในบ้า้ นหรืืออาคาร บ้า้ นหรืืออาคารดังั กล่า่ วมีกี ารแบ่ง่ กั้น� ห้อ้ งอย่า่ งไร วัสั ดุตุ กแต่ง่ ภายในห้อ้ งมีอี ะไรบ้า้ ง
มีีเครื่�่องเฟอร์์นิิเจอร์์อะไรบ้้าง โดยการบรรยายมีีหลัักการเดีียวกัันกัับการบรรยายลัักษณะโดยทั่่�วไปคืือ
มีีการกํําหนดจุุดอ้้างอิิงในการมอง โดยจุุดอ้้างอิิงอาจเป็็นจุุดเดีียวกัับการบรรยายลัักษณะโดยทั่่�วไป
หรืือกํําหนดจุุดอ้า้ งอิิงในการมองใหม่่ก็ไ็ ด้้
๒. บัันทึึกข้้อมููลเบื้้�องต้้นที่่�ได้้รัับแจ้ง้ จากผู้้�เสียี หาย และพยานที่�เ่ ห็็นเหตุกุ ารณ์์
๓. บันั ทึึกลัักษณะของวััตถุพุ ยานที่�่ตรวจพบในบริิเวณสถานที่่�เกิิดเหตุุ อาทิิเช่น่
- กรณีีวััตถุพุ ยานเป็น็ อาวุุธปืนื ควรบันั ทึึกชนิดิ ขนาด ยี่่ห� ้อ้ หมายเลขประจํําปืืน หมายเลข
ทะเบีียนปืืน ฯลฯ
- กรณีีวััตถุุพยานเป็็นอาวุุธมีีด ควรบัันทึึกขนาด ยี่่�ห้้อ ความยาวและความกว้้างของใบมีีด
ด้า้ มมีีด ลัักษณะพิเิ ศษ เช่น่ รอยสึึกหรอ เป็น็ ต้้น
- กรณีีวััตถุุพยานเป็็นท่่อนไม้้ ควรบัันทึึกขนาดลัักษณะพิิเศษ เช่น่ ร่อ่ งรอยการใช้้งาน เช่น่
รอยตะปูู รอยฉีกี ขาดหรืือรอยหัักที่่ท� ่่อนไม้้ รวมถึึงวัตั ถุุพยานทางชีีววิิทยา คราบโลหิติ ที่อ่� าจติิดอยู่� เป็็นต้้น
๔. จัดั ทํํา และบันั ทึึกบัญั ชีีของกลาง เพื่อ่� ใช้้ในการประกอบการส่่งของกลางตรวจพิิสููจน์์
๕. วิธิ ีกี ารบรรยาย อาจจะใช้ว้ ิธิ ีกี ารอย่า่ งใดอย่า่ งหนึ่่ง� หรืือหลายวิธิ ีปี ระกอบกันั เช่น่ การบันั ทึึกเสียี ง
การจด บัันทึึก หรืือการบัันทึึกภาพวิิดีโี อ
ขั้้น� ตอนที่�่ ๗ การถ่า่ ยภาพในสถานที่�่เกิิดเหตุุ (Depict Scene Photographically)
เป็็นการอธิิบายวิิธีีการถ่่ายภาพบริิเวณสถานที่่�เกิิดเหตุุ (Depict Scene Photographically)
ประกอบรายงานการตรวจสถานที่�่เกิิดเหตุุ การถ่่ายภาพสถานที่�่เกิิดเหตุุ แบ่่งออกเป็็น ๓ ระยะ คืือ
การถ่่ายภาพระยะไกล การถ่่ายภาพระยะกลาง และการถ่่ายภาพระยะใกล้้ ให้้ครอบคลุุมสภาพหรืือ
พฤติิการณ์์ที่�่เกิิดขึ้้�นในสถานที่�่เกิิดเหตุุ โดยเฉพาะวััตถุุพยานที่่�พบในสถานที่่�เกิิดเหตุุ เพื่่�อให้้บุุคคลที่่�ไม่่ได้้
ไปร่ว่ มตรวจสถานที่เ่� กิดิ เหตุไุ ด้เ้ ห็น็ สภาพของสถานที่เ�่ กิดิ เหตุไุ ด้ช้ ัดั เจนขึ้น้� โดยการถ่า่ ยภาพในสถานที่เ�่ กิดิ เหตุุ

206 คPoมู่ lอื icปeฏิบInตั vิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

ของคดีแี ต่ล่ ะประเภท ได้แ้ ก่่ คดีเี กี่ย� วกับั ทรัพั ย์์ คดีเี กี่ย� วกับั เพลิงิ ไหม้้ คดีเี กี่ย� วกับั ชีวี ิติ คดีเี กี่ย� วกับั เหตุรุ ะเบิดิ
หรืือคดีีอื่�น่ ๆ ก็จ็ ะต้้องถ่่ายภาพให้้ได้้รายละเอียี ดเกี่ย� วกับั สาระสํําคััญของคดีีครบถ้้วน ก่่อนการเคลื่อ�่ นย้้าย
หรืือทํําการเก็บ็ รวบรวมวัตั ถุพุ ยาน หลังั จากนั้้น� ให้้ร่ว่ มพิจิ ารณากับั เจ้า้ หน้า้ ที่�พ่ ิิสููจน์ห์ ลัักฐาน ว่า่ หากจํําเป็น็
ต้้องมีีการตรวจสถานที่่�เกิิดเหตุุเพิ่่�มเติิม ให้้พนัักงานสอบสวนรัักษาสถานที่�่เกิิดเหตุุไว้้ก่่อน หากการตรวจ
สถานที่�เ่ กิิดเหตุุเสร็จ็ สิ้�นแล้ว้ ให้้ทํําการส่ง่ มอบสถานที่�่เกิิดเหตุคุ ืืนให้้กัับผู้้�เสียี หายต่่อไป
ขั้้�นตอนที่�่ ๘ การจััดทํําแผนผััง/แผนที่่� สเกตช์์ภาพสถานที่�่เกิิดเหตุุ (Prepare diagram/
sketch of scene)
การจัดั ทํําแผนผังั /แผนที่�่ หรืือภาพสเกตช์ส์ ถานที่เ�่ กิดิ เหตุุ (Prepare diagram/sketch of scene)
เป็็นการสเกตช์์ภาพสถานที่่�เกิิดเหตุุ โดยมีีการกํําหนด ทิิศ มาตราส่่วน และระยะต่่าง ๆ เป็็นการสเกตช์์
โครงร่า่ งแบบคร่า่ ว ๆ ในสถานที่เ�่ กิดิ เหตุแุ ล้ว้ นํําข้อ้ มููลมาทํําแผนผังั หรืือแผนที่อ�่ ย่า่ งละเอียี ด โดยให้ม้ ีสี ัดั ส่ว่ น
ที่่ถ� ููกต้อ้ ง เพื่�่อใช้้ประกอบรายงานการตรวจสถานที่�เ่ กิดิ เหตุุ อาจจํําเป็น็ ต้อ้ งนํําข้้อมููลจากแผนผังั หรืือแผนที่่�
มาใช้ใ้ นการจํําลองสถานที่เ�่ กิดิ เหตุุ และวิเิ คราะห์เ์ พื่อ่� เชื่อ่� มโยงพฤติกิ ารณ์ข์ องผู้้�กระทํําผิดิ ในสถานที่เ�่ กิดิ เหตุุ
ขึ้น้� มาใหม่่ โดยการจััดทำำ�แผนผังั /แผนที่�ม่ ีหี ลัักการดัังนี้้�
๑. แสดงให้้เห็็นถึึงโครงร่า่ งแบบคร่่าวๆ ของบริิเวณสถานที่่เ� กิดิ เหตุุ
๒. แสดงให้้เห็็นถึึงตํําแหน่ง่ ของวััตถุพุ ยาน ได้้อย่่างถููกต้อ้ งแม่น่ ยํํา
๓. แสดงให้เ้ ห็น็ ถึึงจํํานวนวัตั ถุพุ ยาน และหมายเลขที่ใ่� ช้ก้ ํํากับั วัตั ถุพุ ยานในบริเิ วณสถานที่เ่� กิดิ เหตุุ
ซึ่ง�่ ต้อ้ งสอดคล้อ้ งกับั หมายเลขที่ใ่� ช้ก้ ํํากับั ในการถ่า่ ยภาพและการบันั ทึึก/บรรยายสภาพบริเิ วณสถานที่เ่� กิดิ เหตุุ
๔. แสดงให้้เห็็นถึึงขอบเขตหรืือขนาดของบริิเวณสถานที่�่เกิิดเหตุุ และตํําแหน่่งที่่�ตรวจค้้นพบ
วััตถุุพยาน
ขั้้�นตอนที่่� ๙ การตรวจสถานที่�เ่ กิิดเหตุุอย่่างละเอีียด (Conduct Detailed Search)
เป็น็ ขั้น� ตอนที่พ�่ นักั งานสอบสวนทํําการค้น้ หาวัตั ถุพุ ยานที่อ่� าจพบในสถานที่เ่� กิดิ เหตุุ โดยการค้น้ หา
จะใช้้รููปแบบตามความเหมาะสม
๑. กํําหนดพื้้�นที่่�หรืือขอบเขตของสถานที่�่เกิิดเหตุุว่่าจะให้้ครอบคลุุมเพีียงใด ขึ้�้นอยู่่�กัับสภาพ
ของเหตุกุ ารณ์์ที่่�เกิดิ ขึ้�้น
๒. กํําหนดวิธิ ีีการค้้นหาวััตถุุพยาน
๒.๑ การค้น้ หาวััตถุุพยานในที่่โ� ล่่งแจ้ง้ หรืือภายนอกอาคาร
๒.๑.๑ วิิธีคี ้น้ หาแบบแถวหน้า้ กระดาน (Strip Method)
- กํําลัังพลที่่�ใช้้ เจ้า้ หน้้าที่�่ ๓-๔ นาย หรืือมากกว่่า
- วิธิ ีกี าร ให้ผ้ ู้�้ ตรวจค้น้ เดินิ เรียี งกันั เป็น็ แถวหน้า้ กระดานจากจุดุ เริ่ม� ต้น้ เดินิ ขนาน
กัับขอบพื้้�นที่�่ด้้านใดด้้านหนึ่่�ง เดิินไปจนสุุดบริิเวณแล้้วเลี้�ยวกลัับไป มีีระยะเลี้�ยวประมาณ ๑ เมตร
โดยในการเดิินให้้แบ่่งพื้้�นที่่�แต่่ละคนรัับผิิดชอบหาวััตถุุพยานในเขตของตน อาจแบ่่งเป็็นแถบ (Strip)
ขนาดเท่่า ๆ กััน หลายแถบก็ไ็ ด้้ จึึงเรีียกว่่าแบบ Strip Method ในกรณีีที่่�มีีพุ่่�มไม้้ หรืือสิ่�งกีดี ขวางข้า้ งหน้้า
ต้้องทำ�ำ การตรวจค้้นข้้างใต้้สิ่�งกีีดขวางโดยละเอีียด จะเดิินหลบไม่่ได้้ เมื่�่อพบวััตถุุพยาน ให้้ทุุกคนหยุุดรอ
จนกว่่าจะถ่า่ ยภาพ และเก็็บวััตถุุพยานเรีียบร้้อยแล้้วจึึงเดินิ ต่่อไป 
      ขนาดของแถบ (Strip) จะใหญ่ห่ รืือเล็ก็ ขึ้น�้ อยู่่�กับั สภาพพื้้น� ที่่� หากเป็น็ พื้้น� ที่โ�่ ล่ง่
เช่่น บนถนน ทางเท้้า ขนาดของแถบอาจจะใหญ่่ เนื่่อ� งจากผู้�้ ตรวจค้้นมองเห็น็ วััตถุุพยานได้ง้ ่่าย หากเป็น็
พื้้น� ที่ท่� ี่ม�่ ีหี ญ้า้ ขึ้น�้ รก หรืือเป็น็ ทุ่�งนา ขนาดของแถบ (Strip) จะแคบลงมา เนื่อ่� งจากมองเห็น็ วัตั ถุพุ ยานได้ย้ าก 
๒.๑.๒ วิิธีีค้้นหาแบบแถวหน้้ากระดานประยุกุ ต์์ Grid Method or Applied Strip
Method เหมาะสำำ�หรัับพื้้น� ที่�่ที่่เ� ป็น็ ป่า่ รก หรืือไม่เ่ อื้อ� อำ�ำ นวยต่อ่ การตรวจสอบครั้�งเดีียว 

Police คInู่มvือeปstฏigิบaัตtiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 207

- กำำ�ลังั พลที่่�ใช้้ เจ้้าหน้า้ ที่�่ ๓-๔ นาย หรืือมากกว่่า 
- วิิธีีการ ให้้ผู้้�ตรวจค้้นเดิินเรีียงกัันเป็็นแถวหน้้ากระดาน จากจุุดเริ่�มต้้น
เดินิ ขนานกับั ขอบพื้้น� ที่ด�่ ้า้ นใดด้า้ นหนึ่่ง� เดินิ ไปจนสุดุ บริเิ วณแล้ว้ เลี้ย� วกลับั ไป มีรี ะยะเลี้ย� วประมาณ ๑ เมตร
นำำ�ทางโดยในการเดินิ ไปแบ่ง่ พื้้น� ที่แ่� ต่ล่ ะคนรับั ผิดิ ชอบ หาวัตั ถุพุ ยานในเขตของตน อาจแบ่ง่ เป็น็ แถบ (Strip)
ขนาดเท่่า ๆ กััน ปลายแถบก็ไ็ ด้้ จึึงเรียี กว่่าแบบ Strip  Method ในกรณีีมีพี ุ่่�มไม้้หรืือสิ่ง� กีดี ขวางข้้างหน้า้
ต้้องทำ�ำ การตรวจค้้นข้้างใต้้สิ่�งกีีดขวางโดยละเอีียด จะเดิินหลบไม่่ได้้ เมื่�่อพบวััตถุุพยานให้้ทุุกคนหยุุดรอ
จนกว่า่ จะถ่่ายภาพและเก็็บวััตถุพุ ยานเรียี บร้้อยแล้ว้ จึึงเดิินต่อ่ ไป 
เมื่่�อทำำ�การตรวจค้้นจนหมดพื้้�นที่่� ตามแนวตั้�งของแถวหน้้ากระดาน แล้้วให้้
หมุุนกลัับทำำ�การตรวจค้้นในลัักษณะเดีียวกัันในแนวตั้ �งของพื้้�นที่่�อีีกครั้�ง ทำำ�ให้้พื้้�นที่�่ทำ�ำ การตรวจค้้น
เวลามีีการตรวจค้้นถึึง ๒ ครั้�ง (แนวตั้�งและแนวนอน) ทำ�ำ ให้้ผลในการค้น้ หามีคี วามละเอียี ดมากขึ้้�น 
๒.๑.๓ วิิธีีค้้นหาแบบวงล้อ้  Wheel Method
- กำำ�ลังั พลที่่�ใช้้ เจ้้าหน้้าที่�่ ๓-๔ นาย หรืือมากกว่่า 
- วิธิ ีกี าร ให้แ้ บ่ง่ วงกลมออกเป็น็ เสี้ย� วขนาดเท่า่ ๆ กันั โดยให้แ้ ต่ล่ ะคนรับั ผิดิ ชอบ
ภายในเสี้ย� ววงกลมนั้้น� ๆ โดยในการเดินิ ตรวจค้น้ จะให้เ้ ริ่ม� ตรวจค้น้ หาจากศููนย์ก์ ลางพร้อ้ มกันั แล้ว้ เดินิ หน้า้
ไปสู่่�เส้น้ รอบวง เมื่อ่� พบวัตั ถุพุ ยานให้ด้ ำำ�เนินิ การตามวิธิ ีกี ารเก็บ็ รวบรวม โดยวิธิ ีนีี้้อ� าจมีขี ้อ้ เสียี เพราะวัตั ถุพุ ยาน
อาจถููกทำำ�ลายขณะที่�่ผู้้�ตรวจค้้นทุุกคนเดิินไป อยู่�ที่่�จุุดศููนย์์กลางหรืือหากการเดิินตรวจค้้นเมื่่�อเดิินห่่าง
จากจุุดศููนย์์กลางออกมา ทำำ�ให้้พื้้�นที่่�เสี้ �ยวของวงกลมที่�่แบ่่งไว้้กว้้างมากขึ้�้น ส่่งผลให้้การค้้นหาวััตถุุพยาน
อาจไม่ส่ ามารถกระทำำ�ได้โ้ ดยละเอีียดหรืืออาจถููกมองข้้าม
๒.๑.๔ วิธิ ีีค้น้ หาแบบวงกลมหรืือก้้นหอย Spiral Method
- กำำ�ลัังพลที่ใ�่ ช้้ เจ้า้ หน้า้ ที่�่ ๓-๔ นาย หรืือมากกว่่า 
- วิธิ ีกี ารผู้้�ตรวจค้น้ เดินิ เป็น็ วงกลมเริ่ม� จากจุดุ ศููนย์ก์ ลาง โดยเดินิ ไปในแนวเส้น้
รอบวง พื้้น� ที่จ�่ นทั่่�วบริเิ วณ เป็น็ วิธิ ีีที่�เ่ หมาะสมสำ�ำ หรับั พื้้�นที่่�นอกอาคารที่ม�่ ีบี ริเิ วณแคบ ๆ และมีผี ู้�้ ตรวจค้้น
จำำ�กััด อาจใช้เ้ พีียงคนเดียี วก็็ได้้ 
๒.๑.๕ วิิธีีค้น้ แบบโซน Zone Method
- กำำ�ลังั พลที่ใ�่ ช้้ เจ้้าหน้า้ ที่�่ ๓-๔ นาย หรืือมากกว่่า 
- วิธิ ีกี ารแบ่ง่ พื้้น� ที่ท�่ ี่จ่� ะค้น้ หาวัตั ถุพุ ยานออกเป็น็ ส่ว่ น แต่ล่ ะส่ว่ นให้ม้ อบหมาย
ให้เ้ จ้้าหน้า้ ที่�แ่ ต่่ละคนตรวจค้น้ หากพื้้�นที่�่มีีบริเิ วณกว้า้ งและมีกี ำำ�ลัังพลในการตรวจมาก หากมีกี ารแบ่่งเป็็น
พื้้�นที่ย�่ ่อ่ ยอีีกก็็ได้้ วิธิ ีนี ี้้�เหมาะสำ�ำ หรับั ใช้้ในอาคารที่่�มีีพื้้�นที่�ข่ นาดใหญ่่ และมีจี ำำ�นวนวััตถุพุ ยานแต่่ละบริเิ วณ
ไม่่เท่า่ กันั  
๒.๒ การค้้นหาวััตถุุพยานในห้้องหรืือภายในอาคาร ซึ่�่งมัักมีีฝาผนััง ๔ ด้้านล้้อมรอบ
อาจใช้้วิิธีีการตรวจค้้นลัักษณะเดีียวกัันกัับภายนอกอาคารแต่่ละแบบมาประยุุกต์์ใช้้ขึ้้�นอยู่่�กัับลัักษณะของ
สถานที่เ่� กิดิ เหตุุ แต่เ่ มื่อ่� พบพยานวัตั ถุ ุ ต้อ้ งจดบันั ทึึก ถ่า่ ยภาพ ทำำ�ตำำ�หนิวิ ัตั ถุพุ ยาน ในบริเิ วณที่ไ่� ม่ส่ ่ง่ ผลกระทบ
ในการตรวจพิิสููจน์์ แล้้วจึึงทำำ�การตรวจเก็็บรวบรวม 
๒.๓ การตรวจค้้นวััตถุุพยานในยานพาหนะ เช่่น รถยนต์์ รถไฟ เรืือ เป็น็ ต้น้ ควรกระทำำ�ใน
๓ บริเิ วณ คืือ 
๒.๓.๑ จุุดที่�่พบยานพาหนะนั้้�น โดยวััตถุุพยานที่่�เชื่�่อมโยง เช่่น รอยเท้้า รอยยางรถ
อาวุุธหรืือวััตถุุอื่่�น ๆ ที่ผ่� ู้้�กระทำำ�ผิดิ โยนทิ้้�งหรืือทำ�ำ ตกไว้้ เพื่�่อทราบเส้้นทางเข้้าออก จากบริิเวณยานพาหนะ
และให้้เชื่่อ� มโยงการสืืบสวนเส้น้ ทางการกระทำำ�ความผิิดของผู้้�กระทำำ�ความผิิดได้ ้
๒.๓.๒ การทำ�ำ การตรวจค้้นด้้านนอกของตััวพาหนะ เพื่่�อตรวจหาวััตถุุพยาน เช่่น
รอยลายนิ้้ว� มืือ ร่่องรอยเฉี่ย� วชน รอยครููด รอยแตกของกระจก สารพันั ธุุกรรม 

208 คPoู่มlือicปeฏบิInตั vงิeาsนtiสgอatบioสnวนManual

๒.๓.๓ การทำำ�การตรวจค้น้ ภายในยานพาหนะซึ่ง่� อาจประยุกุ ต์ใ์ ช้ก้ ารตรวจค้น้ แบบโซน
เช่่น กรณีีตรวจค้้นยานพาหนะประเภทรถยนต์์ หากมีีการแบ่่งยานพาหนะเป็็นตอนหน้้า ๒ โซน และ
ตอนหลังั ๒ โซน ให้้ผู้้�รับั ผิิดชอบแต่่ละโซน ทำ�ำ การตรวจค้้นให้ล้ ะเอีียดแต่ล่ ะพื้้�นที่่จ� รดเพดาน
ขั้้�นตอนที่�่ ๑๐ การบัันทึึกและตรวจเก็็บวััตถุุพยาน (Record and Collect Physical
Evidence)
ความสำ�ำ คัญั ของการเก็็บวััตถุพุ ยาน จนถึึงขั้น� ตอนการรวบรวมและจัดั ส่่งวัตั ถุุพยาน จากสถานที่�่
เกิิดเหตุุ จากร่่างกายของผู้�้เสีียหายหรืือผู้้�ตาย อย่่างถููกต้้องตามหลัักวิิชาการ เป็็นสิ่�งสำ�ำ คััญที่�่สุุดในชั้�น
การสืืบสวนสอบสวนและในชั้น� ศาล 
การเก็็บวััตถุพุ ยานต้้องกระทำำ�ถููกต้อ้ งตามกฎหมาย จึึงจะถือื เป็น็ วัตั ถุพุ ยานที่ย�่ อมรับั ได้้ โดยเริ่ม�
ตั้ง� แต่่ 
๑. ผู้้�จัดั เก็บ็ วััตถุพุ ยาน ต้อ้ งเป็็นผู้้�ที่�่กฎหมายให้อ้ ำำ�นาจไว้้ เช่่น พนักั งานสอบสวน หรืือเจ้้าหน้า้ ที่�่
พิิสููจน์์หลักั ฐาน 
๒. ผู้้�ที่จ�่ ะเก็็บวััตถุุพยาน ต้้องเลืือกวิธิ ีที ี่่เ� หมาะสมที่�จ่ ะไม่ท่ ำ�ำ ให้ว้ ัตั ถุพุ ยานเสีียคุุณค่่าไป 
๓. การเก็็บวััตถุุพยานที่่�ผิิดวิิธีีหรืือไม่่เหมาะสม ทำ�ำ ให้้เกิิดข้้อโต้้แย้้งในชั้�นศาลได้้ โดยการเก็็บ
วัตั ถุพุ ยานที่่�จะใช้เ้ ป็็นวััตถุพุ ยานในชั้�นศาลจะต้อ้ ง 
๓.๑ ระบุรุ ายละเอีียดของพยานวัตั ถุุอย่่างชััดเจน 
๓.๒ แสดงช่่วงของการครอบครองพยานวััตถุุโดยตลอด 
๓.๓ เป็น็ พยานวััตถุุที่่ม� ีคี วามเป็น็ สาระสำ�ำ คัญั  
๓.๔ ปฏิิบัตั ิถิ ููกต้้องตามกฎหมายทุุกขั้้น� ตอน 
๔. เจ้า้ หน้า้ ที่พ�่ ิสิ ููจน์ห์ ลักั ฐาน หรืือพนักั งานสอบสวน ที่อ�่ ยู่�ในสถานที่เ�่ กิดิ เหตุุ เป็น็ ผู้�้ มีหี น้า้ ที่ใ่� นการ
เก็็บรวบรวม และแสดงตำ�ำ แหน่่งของวััตถุุพยาน ที่�่ตรวจพบต้้องหลีีกเลี่�ยงการสััมผััสกัับวััตถุุพยานโดยตรง
และควรใส่ถ่ ุุงมืือขณะทำำ�การเก็็บวััตถุพุ ยาน 
วิธิ ีีการเก็็บวััตถุพุ ยานในบริเิ วณสถานที่่�เกิดิ เหตุุ มีีหลักั ปฏิิบัตั ิิดัังนี้้� 
๑. จัับจุุดที่�่เล็ก็ ที่ส่� ุุดที่่บ� ุุคคลทั่่ว� ไปไม่่จัับ เช่่น ถ้ว้ ยแก้ว้ ให้จ้ ัับที่ �่ ขอบปากด้้านบน หรืือมุมุ ก้น้ แก้ว้
ขวดให้้นิ้้�วสอดเข้้าไปที่่�ปากขวด ในการจัับวััตถุุพยานต้้องใช้้ถุุงมืือจัับ หรืือห่่อวััตถุุพยาน กรณีีวััตถุุพยาน
เป็็นชิ้�นเล็ก็ ให้้ใช้้ปากคีีบจัับสิ่่ง� ของนั้้�นขึ้�น้ มา แล้้วเก็บ็ ใส่่ในถุุงพลาสติกิ หรืือกล่อ่ งที่�ม่ ีฝี าปิดิ หากวัตั ถุพุ ยาน
ที่่�พบเป็็นกระดาษ ให้้จัับที่่�ริิมมุุมใดมุุมหนึ่่�ง หรืือใช้้ปากคีีบในการจัับ กรณีีวััตถุุพยานประเภทอาวุุธปืืน
ให้ใ้ ช้ล้ วดหรืือเชืือกสอดเข้า้ ที่โ�่ กร่ง่ ไกปืนื แล้ว้ ยกขึ้น้� ห้า้ มใช้ไ้ ม้ห้ รืือของแข็ง็ สอดเข้า้ ที่ป่� ากกระบอกปืนื และงัดั ขึ้น�้  
๒. ในการเก็บ็ รวบรวมวััตถุพุ ยาน ก่่อนทำ�ำ การเก็บ็ วััตถุพุ ยานควรปฏิิบัตั ิิดัังนี้้� 
๒.๑ บันั ทึึกตำำ�แหน่ง่ และสภาพของวัตั ถุุพยาน ก่อ่ นจะหยิบิ จับั วัตั ถุุพยานขึ้้�นมา ต้้องบัันทึึก
ตำ�ำ แหน่ง่ และสภาพของวััตถุพุ ยานอย่่างละเอีียด 
๒.๒ ถ่า่ ยภาพวััตถุุพยาน ที่�ส่ ามารถแสดงถึึงตำ�ำ แหน่ง่ ที่พ่� บ ก่อ่ นทำำ�การเก็บ็ โดยในภาพถ่า่ ย
ควรถ่า่ ยภาพทั้้ง� ระยะไกล ระยะกลาง ระยะใกล้้ โดย 
๒.๒.๑ การถ่่ายภาพในระยะไกล เพื่�่อยืืนยัันตำำ�แหน่่งที่่�พบ และแสดงความสััมพัันธ์์
ของวััตถุพุ ยานกัับสภาพโดยรอบ 
๒.๒.๒ การถ่่ายภาพในระยะกลาง 
๒.๒.๓ การถ่า่ ยภาพในระยะใกล้้ เพื่อ�่ ให้เ้ ห็น็ พยานวัตั ถุจุ ริงิ และทราบขนาดที่แ�่ น่น่ อน
ของวััตถุ ุ ต้อ้ งมีีมาตราวััดระยะกำำ�กัับ 

Police คInมู่ vือeปstฏigิบaัตtiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 209

๒.๓ การทำ�ำ ตำำ�หนิิสัญั ลักั ษณ์์ อาจทำ�ำ ตำ�ำ หนิสิ ััญลัักษณ์์ที่ว่� ัตั ถุพุ ยานดัังกล่่าว เป็็นวััตถุพุ ยานที่่�
ได้จ้ ากการตรวจบริเิ วณที่เ�่ กิดิ เหตุุ ในคดีใี ด ตรวจพบที่ไ�่ หน ตรวจพบเมื่อ�่ ใด ใครเป็น็ ผู้�้ ตรวจพบ และใครเป็น็
ผู้้�ตรวจเก็็บวัตั ถุุพยาน โดยหลัักในการทำำ�ตำ�ำ หนิสิ ััญลัักษณ์ใ์ นวัตั ถุุพยานมีีดัังนี้้ �
๒.๓.๑ ทำำ�ตำำ�หนิิสัญั ลักั ษณ์์วััตถุุพยาน ในตำำ�แหน่ง่ ที่ไ�่ ม่ก่ ระทบต่อ่ การพิสิ ููจน์ ์
๒.๓.๒ หากทำำ�ตำำ�หนิิสััญลัักษณ์์ที่�่ตััววััตถุุพยานไม่่ได้้ เช่่น วััตถุุพยานมีีขนาดเล็็ก
หรืือหากทำ�ำ ตำำ�หนิิแล้้ว อาจกระทบกัับการตรวจพิิสููจน์์ ให้้ใช้้วิิธีีผููกป้้าย แสดงรายการไว้้กัับวััตถุุพยานนั้้�น
หรืือใช้ส้ ลากปิิดบนวััตถุพุ ยาน หรืือภาชนะที่ใ�่ ช้้บรรจุุก็็ได้้ โดยมีรี ายละเอีียดของสลากปิิดบนพยานวัตั ถุ ุ
(ก) ชื่�่อผู้�เ้ ก็็บ 
(ข) เวลาที่�เ่ ก็บ็  
(ค) ชนิดิ คดีี 
(ง) ลัักษณะตำ�ำ แหน่่งที่่พ� บ 
(จ) รายละเอียี ดคดีี 
(ฉ) วันั เวลาที่่�เกิิดเหตุุ
(ช) สถานที่่�เกิิดเหตุุ
๒.๔ การเก็็บรวบรวม
- เป็็นขั้�นตอนสุดุ ท้า้ ยของการเก็็บวัตั ถุุพยาน
- ถ้้าบกพร่่องอาจทำ�ำ ให้้วัตั ถุุพยานเกิิดการสููญหายหรืือแปรสภาพ
- เก็บ็ วัตั ถุพุ ยานที่ส�่ ููญหายหรืือเสียี หายได้ง้ ่า่ ยก่อ่ นบรรจุใุ นภาชนะที่ส�่ ะอาดและมีขี นาด
พอเหมาะกัับวัตั ถุุพยาน
- ถ้้ามีีวัตั ถุุพยานหลายชิ้น� ต้อ้ งแยกบรรจุไุ ม่่นำ�ำ มาเก็บ็ ในที่่�เดียี วกััน
- ทำ�ำ โดยผู้้�มีหี น้า้ ที่่โ� ดยตรงเท่า่ นั้้�นและให้้ผ่า่ นมืือคนน้้อยที่่�สุุด
- แสดงห่ว่ งโซ่่ของการครอบครองวััตถุุพยานได้้
- เก็บ็ ตัวั อย่า่ งวัตั ถุุพยานให้ม้ ากที่�ส่ ุดุ
ขั้้น� ตอนที่�่ ๑๑ การตรวจสอบขั้้�นสุุดท้า้ ย (Conduct Final Survey)
การตรวจสอบสถานที่�่เกิิดเหตุุครั้�งสุุดท้้ายเป็็นการทบทวนเกี่�ยวกัับการวิิเคราะห์์รููปแบบทั้้�งหมด
ของการตรวจค้้นหาเพื่่�อทำ�ำ ให้้มั่่�นใจว่่าวััตถุุพยานได้้ถููกเก็็บและสถานที่�่เกิิดเหตุุได้้ผ่่านการดำำ�เนิินการ
ตามขั้้�นตอนเรีียบร้้อยแล้้ว ก่่อนที่่�จะส่่งคืืนและออกจากสถานที่่�เกิิดเหตุุอีีกอย่่างหนึ่่�งคืือ เป็็นระบบ
การทบทวนสถานที่เ�่ กิดิ เหตุใุ ห้แ้ น่ใ่ จว่า่ วัตั ถุพุ ยาน อุปุ กรณ์์ เครื่อ�่ งมืือหรืือวัตั ถุทุ ี่�ท่ ำำ�ให้เ้ กิดิ ขึ้น�้ จากการสำ�ำ รวจ
ด้้วยความไม่่ตั้�งใจและวััตถุุ หรืือสภาวะต่่าง ๆ ที่�่เป็็นอัันตรายได้้ถููกรายงานและบัันทึึกไว้้เรีียบร้้อยแล้้ว
โดยมีีหลัักการว่่าพนัักงานสอบสวนเจ้้าของคดีีต้้องเป็็นผู้้�นำำ�ในการเข้้าตรวจจนได้้ข้้อสรุุปสุุดท้้าย
ของการตรวจสถานที่เ�่ กิดิ เหตุแุ ละทำ�ำ ให้แ้ น่ใ่ จว่า่ การตรวจสถานที่เ�่ กิดิ เหตุนุั้้น� มีคี วามสมบููรณ์แ์ ล้ว้ มีขีั้น� ตอนดังั นี้้�
๑. พื้้น� ที่แ่� ต่ล่ ะส่ว่ นของสถานที่เ่� กิดิ เหตุทุ ี่ท่� ำำ�การตรวจเก็บ็ วัตั ถุพุ ยานต้อ้ งตรวจสอบอย่า่ งละเอียี ด
ตามที่่�ปรากฏแก่่สายตา อภิปิ รายการค้น้ หาร่ว่ มกับั เจ้า้ หน้้าที่�ท่ ุุกฝ่า่ ย เช่น่ แพทย์์ เจ้้าหน้้าที่่�สืืบสวน หรืือ
เจ้า้ หน้า้ ที่�ต่ รวจพิิสููจน์์หลัักฐาน เพื่่�อความสมบููรณ์์
๒. ชี้แ� จงรายการวัตั ถุพุ ยานทั้้ง� หมดที่ท�่ ำ�ำ การตรวจเก็บ็ ในบริเิ วณสถานที่เ�่ กิดิ เหตุรุ ่ว่ มกับั เจ้า้ หน้า้ ที่่�
พิิสููจน์์หลัักฐาน ตรวจสอบเอกสารที่�่จะใช้้เป็็นพยานอีีกครั้ �งเพื่่�อตรวจสอบดููความผิิดพลาดที่่�อาจเกิิดจาก
ความไม่ต่ั้ง� ใจ รวมไปถึึงการรัับรองการตรวจสอบวััตถุุพยานทั้้�งหมดก่อ่ นออกจากสถานที่�เ่ กิิดเหตุ ุ
๓. แสดงให้้เห็็นบริิเวณสถานที่�่เกิิดเหตุุในสภาวะสุุดท้้ายด้้วยการถ่่ายภาพ หลัังจากการตรวจ
สถานที่�เ่ กิดิ เหตุุ

210 คPoมู่ lือicปeฏิบInัตvงิeาsนtiสgอatบioสnวนManual

๔. เก็บ็ รวบรวมเคลื่อ่� นย้า้ ยอุปุ กรณ์เ์ ครื่อ�่ งมืือและวัตั ถุตุ ่า่ ง ๆ ทั้้ง� หมดที่ใ�่ ช้ใ้ นการตรวจสถานที่เ�่ กิดิ เหตุุ
๕. จัดั ทำำ�รายงานและบัันทึึกเกี่�ยวกับั วัตั ถุหุ รืือสภาวะที่เ�่ ป็็นอัันตราย
๖. ทำ�ำ ให้แ้ น่่ใจว่า่ ไม่ไ่ ด้ม้ องข้้ามสถานที่ท่� ี่อ�่ าจมีกี ารปิิดบััง ซ่อ่ นเร้น้ หรืือยากแก่ก่ ารเข้า้ ตรวจสอบ
พื้้น� ที่ด�่ ้้วยการค้้นหาโดยละเอียี ด
๗. สถานที่่�เกิิดเหตุุต้้องส่ง่ มอบคืืนตามข้อ้ ตกลงตามขอบเขตอำ�ำ นาจของพนักั งานสอบสวน
ขั้้�นตอนที่�่ ๑๒ การออกและส่ง่ คืืนสถานที่่�เกิดิ เหตุุ (Release Crime Scene)
การออกและส่ง่ มอบคืืนสถานที่เ่� กิดิ เหตุเุ ป็น็ ความสำ�ำ เร็จ็ หลังั จากการสรุปุ การตรวจสอบครั้ง� สุดุ ท้า้ ย
ควรดำำ�เนิินการตามขั้้น� ตอนดัังนี้้�
๑. จััดทำ�ำ บัันทึึกส่่งมอบคืืนสถานที่�่เกิิดเหตุุ ข้้อมููลอย่่างน้้อยที่�่สุุดที่่�ควรมีีในเอกสารส่่งมอบคืือ
วัันเวลาที่ส�่ ่ง่ มอบคืืนสถานที่่�เกิิดเหตุ ุ ส่ง่ มอบให้ใ้ คร ส่ง่ มอบโดยใคร
๒. รับั รองหรืือยืืนยันั รายการวัตั ถุพุ ยานที่ต่� รวจเก็บ็ และยึึดไว้ต้ ามวัตั ถุปุ ระสงค์ข์ องกฎหมายและ
ทำำ�สัญั ลัักษณ์เ์ พื่่อ� การระบุชุี้ช� ัดั
๓. การพิิจารณาที่�่จำ�ำ เป็็นของผู้�้เชี่�ยวชาญ เช่่น วิิเคราะห์์รููปแบบของโลหิิตหรืือการทดสอบ
ทางการแพทย์์ ควรได้้รับั การสัังเกตก่่อนสถานที่่เ� กิิดเหตุุจะถููกส่ง่ มอบคืืน
๔. ทันั ทีที ี่ส่� ถานที่เ�่ กิดิ เหตุไุ ด้ส้ ่ง่ มอบคืืน การเข้า้ ตรวจสอบซ้ำ��ำ อีกี ครั้ง� สามารถกระทำ�ำ ได้ต้ ามต้อ้ งการ
ด้ว้ ยเหตุผุ ลอันั สมควรและควรต้อ้ งเก็บ็ สถานที่เ�่ กิดิ เหตุนุ ั้้น� ไว้ก้ ่อ่ นโดยบันั ทึึกเป็น็ หมายเหตุไุ ว้ใ้ นบันั ทึึกส่ง่ มอบ
๕. สถานที่่�เกิิดเหตุุควรจะถููกส่่งมอบคืืนเมื่�่อเจ้้าหน้้าที่�่ทั้้�งหมดพอใจว่่าสถานที่�่เกิิดเหตุุนั้้�นได้้ผ่่าน
การค้น้ หาวััตถุพุ ยานอย่า่ งถููกต้อ้ งเหมาะสมและสมบููรณ์์
๖. พนักั งานสอบสวนเป็น็ ผู้้�มีอี ำำ�นาจและหน้า้ ที่ใ่� นการส่ง่ มอบคืืนสถานที่เ่� กิดิ เหตุุ เป็น็ กฎที่ท�่ ุกุ คน
ต้อ้ งรู้้�และยึึดถือื ปฏิิบัตั ิิ

๑๑. ความต่่อเนื่่�องของการครอบครองพยานวัตั ถุุ/ห่ว่ งโซ่พ่ ยานหลักั ฐาน (Chain of custody)
ความต่่อเนื่�่องของการครอบครองรัักษาวััตถุุพยานหรืือลููกโซ่่การครอบครองวััตถุุพยานคืือ
การต่่อเนื่�อ่ งของวััตถุุพยานที่่ม� ีีการบันั ทึึกเอกสารและบุุคคลที่�ไ่ ด้ค้ รอบครองวัตั ถุุพยาน โดยปกติิเป็็นลำ�ำ ดับั
ของลายมืือชื่่�อที่�แ่ สดงการผ่่านจากบุคุ คลหนึ่่�งไปยังั อีกี บุคุ คลหนึ่่ง�
ความต่อ่ เนื่อ่� งของการครอบครองรักั ษาวัตั ถุพุ ยาน เป็น็ กระบวนการครอบครองวัตั ถุพุ ยาน ประกอบด้ว้ ย
(๑) การจัดั การ (Taking) เป็น็ การกระทำำ�โดยผู้เ้� ก็บ็ วัตั ถุพุ ยาน จำ�ำ แนกวัตั ถุพุ ยานโดยการทำำ�ตำำ�หนิิ
ระบุ ุ วันั เดืือน ปีี ที่�เ่ ก็็บ และรายละเอียี ดต่า่ ง ๆ
(๒) การเก็็บ (Keeping) เป็็นการพิิสููจน์์ให้้เห็็นว่่าการเก็็บและครอบครองวััตถุุพยานได้้กระทำ�ำ
อย่่างเหมาะสม ถููกต้้องตามหลัักวิชิ าการ
(๓) การขนส่่ง (Transporting) ต้้องรััดกุุม แสดงให้้เห็็นว่่าไม่่เกิิดการสัับสนกัับวััตถุุพยานอื่่�น
มีีการลงทะเบีียน ถ้้าเป็็นการส่ง่ ทางไปรษณีีย์์
(๔) การส่ง่ มอบ (Delivering) เป็น็ การพิสิ ููจน์์ว่า่ ของกลางได้ส้ ่ง่ มอบให้้กับั ผู้�้ รัับอย่า่ งถููกต้้องและ
เหมาะสม มีหี ลัักฐานแสดง วััน เดืือน ปีี ที่่�รับั ของกลาง และมีีรายชื่�อ่ ผู้้�รัับผิิดชอบทุกุ ครั้�ง
ความสำำ�คััญของความต่่อเนื่อ�่ งของการครอบครองรัักษาวัตั ถุุพยาน
ความต่อ่ เนื่อ่� งของการครอบครองรักั ษาวัตั ถุพุ ยาน มีคี วามสำ�ำ คัญั อย่า่ งยิ่ง� ในการสืืบสวนสอบสวน
เป็น็ การลำ�ำ ดับั ติิดต่่อกัันของเหตุุการณ์ท์ ี่่ท� ำ�ำ ให้้เกิิด โดยวัตั ถุพุ ยานที่�่พบในสถานที่เ�่ กิดิ เหตุุเวลานั้้�น ไปจนถึึง
เวลาที่่�มีีการพิิจารณาคดีีในศาล ทุุก ๆ การเชื่�่อมโยงของลููกโซ่่ได้้มีีการบัันทึึกเป็็นเอกสารไว้้ จากสิ่่�งที่�่พบ
ในสถานที่เ�่ กิดิ เหตุ ุ การรวบรวมวัตั ถุพุ ยาน การเก็บ็ รักั ษา การวิเิ คราะห์ใ์ นห้อ้ งปฏิบิ ัตั ิกิ าร การส่ง่ ไปเก็บ็ รักั ษา

Police คInมู่ vือeปstฏigบิ aัตtiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 211

ต่อ่ เนื่อ่� งกันั ไม่ข่ าดสาย จนถึึงการนำ�ำ ไปแสดงในชั้น� ศาล โดยจะต้อ้ งระบุวุ ันั ที่่� เวลา การถือื ครองของแต่ล่ ะบุคุ คล
และบุุคคลที่�่ถืือวััตถุุพยานจะต้้องเป็็นเจ้้าพนัักงานซึ่�่งมีีหน้้าที่่�เกี่ �ยวข้้องโดยตรง ถ้้ามีีการขาดของลููกโซ่่
การครอบครองวัตั ถุพุ ยานก็ไ็ ม่ส่ ามารถให้ค้ ำำ�อธิบิ ายในขั้น� ตอนการเดินิ ทางของวัตั ถุพุ ยานจากสถานที่เ่� กิดิ เหตุุ
ไปถึึงห้้องพิิจารณาของศาลได้้ วััตถุุพยานนั้้�นก็็ไม่่มีีประโยชน์์ต่่อคดีี และอาจถููกส่่งคืืนโดยไม่่ได้้ตั้ �งใจ
การครอบครองรัักษาวััตถุุพยานเกี่�ยวข้้องกัับเอกสารที่่�มีีลำำ�ดัับวััน เดืือน ปีี และเป็็นเส้้นทางของเอกสาร
ที่แ�่ สดงถึึงการถือื เอาการครอบครอง การควบคุมุ การถ่า่ ยโอน การวิเิ คราะห์ ์ การกำำ�หนดว่า่ พยานหลักั ฐานเป็น็
โดยรููปร่า่ งหรืือทางอิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์์ เพราะพยานหลักั ฐานสามารถใช้ใ้ นศาลลงโทษผู้�้ กระทำ�ำ ความผิดิ ทางอาญาได้้
ซึ่่�งจะต้้องมีีการดููแลรัักษาอย่่างระมััดระวััง เพื่่�อหลีีกเลี่�ยงข้้อกล่่าวอ้้างในภายหลัังว่่ามีีการให้้สิินบนหรืือ
การประพฤติิผิิด ซึ่�่งสามารถทำำ�ให้้ยอมความในคดีีที่่�มีีการฟ้้องร้้องให้้ไปทางที่�่พ้้นผิิด หรืือทำำ�ให้้ยกฟ้้อง
ในคำำ�ตัดั สินิ ที่�่มีีพิริ ุธุ ของคณะตุลุ าการเกี่ย� วกัับข้อ้ เท็็จจริงิ ที่ม�่ ีกี ารอุุทธรณ์์ ความคิดิ หลังั จากการบัันทึึกลููกโซ่่
การครอบครองถููกสร้า้ งขึ้น้� เพื่อ�่ ให้พ้ ยานหลักั ฐานที่ก่� ล่า่ วถึึงเป็น็ ข้อ้ เท็จ็ จริงิ ที่ค่� ่อ่ นข้า้ งสัมั พันั ธ์ก์ ับั ความผิดิ ทางอาญา
ตััวอย่า่ งเช่น่ มีีการสร้า้ งพยานหลัักฐานที่่เ� ป็น็ เท็จ็ ทำำ�ให้้บุคุ คลบางคนเป็น็ ผู้้�กระทำ�ำ ความผิดิ ขึ้้น� ได้้ การสร้้าง
ความต่่อเนื่�่องของการครอบครองรัักษาวััตถุุพยาน มีีความสำำ�คััญเป็็นพิิเศษเมื่�่อพยานหลัักฐานเกิิดขึ้�้นจาก
ของที่�่แลกเปลี่่�ยนกัันได้้ในทางปฏิิบััติิส่่วนมากที่�่พบเกี่�ยวข้้องกัับยาเสพติิดที่่�ผิิดกฎหมาย ซึ่�่งถููกจัับกุุม
โดยบุุคคลผู้้�มีีอำ�ำ นาจหน้้าที่�่ตามกฎหมาย ในแต่่ละคดีีจำ�ำ เลยปฏิิเสธไม่่ยอมรัับการเป็็นเจ้้าของวััตถุุสงสััยที่�่
ได้้เก็็บในเวลานั้้�น เอกสารประกอบของลููกโซ่่การครอบครองวััตถุพุ ยานและคำำ�ให้ก้ าร ได้้ถููกนำำ�ไปใช้้ในการ
ดำ�ำ เนิินการตามกฎหมาย เป็็นพยานหลัักฐานที่�่หนัักแน่่น เป็็นข้้อเท็็จจริิงที่่�ยืืนยัันได้้ว่่าจำำ�เลยเป็็นเจ้้าของ
ในการพิิสููจน์บ์ ุคุ คลจะต้้องใช้ช้ิ้น� ส่่วนของวััตถุพุ ยานที่�ม่ ีีการครอบครอง ในทางปฏิบิ ัตั ิิ หมายถึึงว่า่ เจ้้าหน้า้ ที่�่
ตำำ�รวจหรืือเจ้้าหน้้าที่่�สืืบสวนจะต้้องเก็็บวััตถุุพยาน บัันทึึกเอกสารการเก็็บ และมีีการเก็็บวััตถุุพยานไว้้ใน
สถานที่ป�่ ลอดภัยั การจััดการในภายหลัังระหว่่างการเก็็บวัตั ถุพุ ยานและการนำำ�ไปแสดงที่�่ศาล จะต้อ้ งเป็น็
เอกสารที่ม�่ ีคี วามสมบููรณ์์ที่�ม่ ีีลำำ�ดัับวัันเดืือนปีี เป็็นพยานหลัักฐานที่เ�่ ชื่่�อได้้อย่่างแน่น่ อน แม้จ้ ะมีกี ารคััดค้้าน
ตามกฎหมายก็ต็ าม เอกสารนั้้�นควรจะรวมถึึงสภาวะที่�ว่ ัตั ถุพุ ยานนั้้น� ถููกเก็บ็ อยู่�  หลัักฐานของผู้ค้� รอบครอง
ทั้้�งหมด ระยะเวลาในการครอบครอง สภาวะความปลอดภััยขณะมีีการถืือครองหรืือการเก็็บวััตถุุพยาน
และวิิธีีการส่่งผ่่านวััตถุุพยานในแต่่ละเวลาที่่�เกิิดขึ้�้น จะต้้องปรากฏลายมืือชื่�่อของบุุคคลที่�่ครอบครอง
ในแต่่ละขั้น� ตอน
นอกจากห่่วงโซ่่พยานวััตถุุที่�่กล่่าวถึึงแล้้ว ในการรวบรวมพยานหลัักฐานจะต้้องมีีความเชื่�่อมโยง
ของพยานหลักั ฐานทุกุ ชิ้้น� ที่เ่� กี่ย� วกับั คดีปี ระกอบกันั ร้อ้ ยเรียี งกันั ไม่ข่ าดสาย ทั้้ง� พยานบุคุ คล พยานวัตั ถุแุ ละ
พยานเอกสาร พนัักงานสอบสวนต้อ้ งสอบสวนรวบรวมพยานหลักั ฐานให้้สิ้น� กระแสความ พยานหลัักฐาน
ทุุกชนิิดมีีความสอดคล้้องและมีีพยานแวดล้้อมกรณีีที่�่เป็็นเหตุุเป็็นผลกััน เมื่�่อดำำ�เนิินการได้้ดัังนี้้� จึึงทำ�ำ ให้้
ห่ว่ งโซ่พ่ ยานหลักั ฐานมีคี วามสมบููรณ์์ ไม่ข่ าดตอนทำำ�ให้ศ้ าลรับั ฟังั ชั่ง� น้ำ�ำ� หนักั พยานหลักั ฐานอย่า่ งสิ้น� ข้อ้ สงสัยั
บางกรณีีที่�่ยัังมีีประเด็็นข้้อสงสััย เนื่�่องจากในคดีีอาญาแล้้วไม่่มีีใครอยากเข้้ามาเป็็นพยานหากตนเอง
หรืือญาติพิ ี่่น� ้อ้ งไม่ไ่ ด้เ้ ป็น็ ผู้�้ มีสี ่ว่ นได้เ้ สียี ด้ว้ ย พนักั งานสอบสวนก็อ็ าจใช้ว้ ิธิ ีกี ารกันั ผู้�้ ต้อ้ งหาบางคนที่ไ่� ม่ส่ ำ�ำ คัญั
ไว้เ้ ป็็นพยาน เพื่อ�่ ให้ห้ ่ว่ งโซ่พ่ ยานหลัักฐานสมบููรณ์์ยิ่ง� ขึ้้น�

๑๒. การกันั ผู้�ต้้องหาเป็น็ พยาน
ไม่่มีีบทบััญญััติิของกฎหมายที่่�ให้้อำำ�นาจพนัักงานสอบสวนในการดำ�ำ เนิินการกัันตััวผู้้�ต้้องหา
เป็็นพยาน มีีแต่่แนวทางปฏิิบััติิตามประมวลระเบีียบการตำ�ำ รวจเกี่�ยวกัับคดีี ลัักษณะ ๘ การสอบสวน
บทที่�่ ๗ การกันั ผู้�้ ต้้องหาเป็น็ พยานในบางคดีี และหนัังสืือ ตร.ที่� ่ มท ๐๖๐๖.๖/๖๑๔ ลง ๑๙ ม.ค. ๔๑
เรื่่�อง การกัันผู้�้ ต้้องหาเป็็นพยาน และหนัังสืือ ตร.ที่�่ ๐๐๐๑(ป)/๑๒๔ ลง ๒๘ ม.ค. ๔๒ เรื่่�อง แนวทาง

212 คPoมู่ lอื icปeฏบิInัตvิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

ปฏิบิ ัตั ิิการกัันผู้้�ต้อ้ งหาเป็น็ พยาน ประกอบระเบียี บสำ�ำ นัักงานอัยั การสููงสุดุ ว่่าด้้วยการดำ�ำ เนินิ คดีีอาญาของ
พนัักงานอัยั การ พ.ศ.๒๕๖๓ ส่่วนที่่� ๑๐ การสั่ง� ไม่ฟ่ ้อ้ ง ข้อ้ ๘๑ วางแนวทางในการสั่�งคดีไี ว้้ ซึ่ง�่ ป.วิิอาญา
มาตรา ๒๓๒ ได้้บััญญััติิเกี่�ยวกัับเรื่่�องนี้้�ไว้้ว่่า ห้้ามมิิให้้โจทก์์อ้้างจำ�ำ เลยเป็็นพยาน การกัันตััวผู้�้ ต้้องหา
เป็็นพยานจึึงนำำ�มาใช้้ได้้เท่่าที่่�จำ�ำ เป็็นเพื่�่อประโยชน์์ในการรวบรวมพยานหลัักฐานเพื่่�อดำำ�เนิินคดีีกัับตััวการ
สำ�ำ คัญั
ในคดีีอาญา โจทก์์มีีหน้้าที่�่ในการนำ�ำ พยานเข้้าสืืบเพื่่�อพิิสููจน์์ความผิิดของจำำ�เลย ตาม ป.วิิอาญา
มาตรา ๑๗๕, ๑๗๖ จนกระทั่่�งให้้ศาลเชื่่�อเป็็นที่่�แน่่ใจปราศจากข้้อสงสััยว่่าจำำ�เลยเป็็นผู้�้ กระทำ�ำ ผิิด
ศาลจึึงจะพิิพากษาลงโทษจำำ�เลยตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๒๒๗ ดัังนั้้�น เมื่�่อโจทก์์มีีหน้้าที่�่นำำ�พยานเข้้าสืืบ
ถึึงแม้้จำำ�เลยจะอ้้างพยานหลัักฐานเข้้าสืืบเพื่่�อหัักล้้าง หรืือแก้้ข้้อกล่่าวหาศาลก็็จะไปรัับฟัังพยานของ
จำ�ำ เลยที่�่นำำ�เข้้าสืืบนั้้�นมาเพิ่่ม� เติิมพยานโจทก์์ที่�่บกพร่่องเพื่่�อลงโทษจำำ�เลยไม่่ได้้ ซึ่่�งในการวิินิิจฉััยชั่�งน้ำ��ำ หนััก
พยานหลักั ฐานของโจทก์น์ ั้้น� ศาลจะพิจิ ารณาในการชั่ง� น้ำำ�� หนักั พยานดัังนี้้� คืือ
พยานหลักั ฐานของโจทก์ม์ ีีน้ำ��ำ หนักั ไม่น่ ่า่ เชื่อ�่ ว่่าจำำ�เลยได้ก้ ระทำ�ำ ความผิดิ ศาลจะพิพิ ากษายกฟ้อ้ ง
โดยไม่่ต้อ้ งพิิจารณาพยานหลัักฐานของจำำ�เลย
พยานหลักั ฐานของโจทก์ม์ ีนี ้ำ��ำ หนักั เชื่อ่� ว่า่ จำ�ำ เลยได้ก้ ระทำำ�ความผิดิ ศาลจึึงจะดููพยานหลักั ฐานของ
จำ�ำ เลยว่า่ สามารถหักั ล้า้ งพยานหลักั ฐานของโจทก์ไ์ ด้ห้ รืือไม่่ ถ้า้ หัักล้า้ งได้ก้ ็พ็ ิพิ ากษายกฟ้อ้ ง ถ้า้ หักั ล้า้ งไม่ไ่ ด้้
ไม่น่ ่า่ เชื่อ่� ถือื ก็พ็ ิพิ ากษาลงโทษจำ�ำ เลยในการรับั ฟังั พยานหลักั ฐานของศาล จึึงมีหี ลักั ที่ห่� ้า้ มมิใิ ห้โ้ จทก์อ์ ้า้ งจำ�ำ เลย
เป็็นพยาน ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๒๓๒ เป็็นการให้้ความคุ้้�มครองจำำ�เลยแม้้จำำ�เลยจะยิินยอมเป็็นพยาน
ก็็ไม่่สามารถนำำ�จำ�ำ เลยเข้้าสืืบเป็็นพยานของฝ่่ายโจทก์ไ์ ด้้ ซึ่่�งถ้้าหากอนุุญาตให้้โจทก์อ์ ้า้ งจำำ�เลยเป็น็ พยานได้้
จำ�ำ เลยก็็ต้้องต่่อสู้�้เพื่่�อให้้พ้้นผิิด อาจจะมีีความผิิดฐานเบิิกความเท็็จตาม ป.อาญา มาตรา ๑๗๗ ได้้
ย่่อมจะทำ�ำ ให้้มีีการดำ�ำ เนิินคดีีอาญากัับจำำ�เลยไม่่มีีที่่�สิ้�นสุุด การที่�่กฎหมายห้้ามโจทก์์อ้้างจำำ�เลยเป็็นพยาน
ในคดีีอาญานี้้� ต้้องตีีความโดยเคร่่งครััด ย่่อมต้้องห้้ามเฉพาะจำ�ำ เลยเท่่านั้้�น หากไม่่ได้้เป็็นจำำ�เลย เช่่น
เพียี งแต่เ่ ป็น็ ผู้�้ ต้อ้ งหาที่ไ่� ด้ก้ ันั ไว้เ้ ป็น็ พยาน ย่อ่ มอ้า้ งเป็น็ พยานได้้ หรืือหากเป็น็ จำ�ำ เลยในคดีอี ื่น่� โจทก์ย์ ่อ่ มอ้า้ ง
เป็็นพยานได้้
๑) แนวทางตามหลักั เกณฑ์ก์ ฎหมายที่ต่� ้อ้ งพิจิ ารณาเกี่ย�่ วกับั การกันั ผู้�ต้อ้ งหาเป็น็ พยาน ดังั นี้้�
(๑) ตามบทบัญั ญัตั ินิ ี้้ � ห้า้ มโจทก์อ์ ้า้ งจำำ�เลยเป็น็ พยาน แต่พ่ ยานที่เ�่ คยเป็น็ จำ�ำ เลยร่ว่ มซึ่ง่� ได้แ้ ยก
ฟ้้องเป็็นคดีีใหม่่ย่่อมไม่ต่ ้้องห้้ามตาม มาตรา ๒๓๒
ป.วิอิ าญา มาตรา ๒๓๒ ห้า้ มมิใิ ห้้โจทก์์อ้้างจำ�ำ เลยเป็น็ พยานเท่า่ นั้้น� ฉะนั้้�น ถ้้าพยานเคย
ถููกฟ้้องเป็็นจำ�ำ เลยร่่วมกัับจำ�ำ เลยในคดีีนี้้�มาก่่อน แต่่ศาลก็็ได้้สั่�งให้้แยกฟ้้องจำำ�เลยคดีีนี้้�เป็็นคดีีใหม่่ต่่างหาก
จากคดีที ี่่�พยานเป็น็ จำำ�เลยร่่วมกัับจำ�ำ เลย โจทก์อ์ ้า้ งพยานเป็็นพยานโจทก์์ได้้ (ฎ.๑๕๑๓/๒๕๒๗)
(๒) จำ�ำ เลยที่โ่� จทก์์ถอนฟ้อ้ งไปแล้้ว โจทก์์ก็อ็ ้า้ งเป็น็ พยานได้้
- โจทก์์อ้้างจำำ�เลยที่่�โจทก์์ได้้ถอนฟ้้องไปแล้้ว มาเป็็นพยานของโจทก์์ในคดีีได้้
โดยไม่ต่ ้อ้ งห้้ามตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๒๓๒ (ฎ.๒๒๗/๒๕๑๓)
- กฎหมายห้้ามมิิให้้โจทก์์อ้้างตััวจำ�ำ เลยเป็็นพยานโจทก์์เท่่านั้้�น มิิได้้ห้้ามโจทก์์อ้้างผู้้�ที่�่
กระทำำ�ผิดิ เช่น่ เดีียวกัับจำ�ำ เลยมาเป็น็ พยาน (ฎ.๕๓๔/๒๕๑๒)
- โจทก์์อ้้าง ด. จำ�ำ เลยในคดีีอาญาหมายเลขแดงที่�่ ๒๖๙๙/๒๕๒๙ ของศาลชั้�นต้้น
มาเป็็นพยานในคดีีนี้้� โดยพนัักงานสอบสวนได้้สอบสวน ด. เป็็นพยาน แม้้ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๒๓๒
ห้า้ มมิใิ ห้โ้ จทก์อ์ ้า้ งจำำ�เลยเป็น็ พยาน แต่่ ด. มิไิ ด้เ้ ป็น็ จำ�ำ เลยร่ว่ มกับั จำำ�เลยนี้้ � กรณีจี ึึงมิใิ ช่โ่ จทก์อ์ ้า้ งจำำ�เลยเป็น็ พยาน
และแม้พ้ นักั งานสอบสวนจะมิไิ ด้ส้ อบสวน ด. ไว้ใ้ นฐานะพยานก็ต็ าม แต่พ่ นักั งานได้ส้ อบพยานหลักั ฐานต่า่ ง ๆ
ในคดีีนี้้�มาแล้้ว จึึงถืือว่่ามีีการสอบสวนโดยชอบด้้วยกฎหมายแล้้วและพยานโจทก์์ที่�่เบิิกความในศาล

Police คInูม่ vอื eปstฏigบิ aัตtiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 213

ก็็ไม่่จำ�ำ เป็็นต้้องเป็็นพยานในชั้�นสอบสวน ศาลย่่อมรัับฟัังคำำ�เบิิกความของ ด. ลงโทษจำ�ำ เลยได้้
(ฎ.๔๐๑๒/๒๕๓๔)
- คำ�ำ เบิิกความของ ก. เป็็นการซััดทอดจำ�ำ เลยเพื่่�อให้้ตนเองพ้้นผิิด เมื่�่อ ก. เบิิกความ
ตนเองในฐานะที่เ�่ ป็น็ จำ�ำ เลยในอีกี คดีหี นึ่่ง� ซึ่ง่� ศาลชั้น� ต้น้ พิจิ ารณารวมกับั คดีนี ี้้เ� ท่า่ นั้้น� หาใช่เ่ ป็น็ การเบิกิ ความ
ในฐานะเป็น็ พยานโจทก์์ไม่่ จึึงเอาคำ�ำ เบิิกความของ ก. มาฟัังลงโทษจำำ�เลยหาได้ไ้ ม่่ (ฎ.๑๕๓/๒๕๒๘)
(๓) การที่่�ศาลเอาคำำ�ให้้การในชั้�นสอบสวนของจำ�ำ เลยมาประกอบการวิินิิจฉััยถืือไม่่ได้้ว่่า
เป็็นการอ้า้ งจำำ�เลยเป็็นพยาน
- คำ�ำ ให้้การของจำำ�เลยในชั้�นสอบสวนที่่�พนัักงานสอบสวนทำำ�ไว้้โดยชอบย่่อมใช้้เป็็น
หลักั ฐานยัันจำ�ำ เลยในการพิจิ ารณาได้้ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๑๓๔ การที่�ศ่ าลนำำ�เอาคำ�ำ ให้ก้ ารชั้�นสอบสวน
ที่่�โจทก์์อ้้างส่่งมาประกอบการวิินิิจฉััยพยานจำำ�เลย เพื่�่อแสดงให้้เห็็นว่่าคำำ�เบิิกความของจำ�ำ เลยในชั้�น
พิจิ ารณาแตกต่า่ งกับั คำ�ำ ให้ก้ ารในชั้น� สอบสวนเท่า่ นั้้น� หาได้อ้ าศัยั แต่เ่ พียี งคำ�ำ ให้ก้ ารในชั้น� สอบสวนมาลงโทษ
จำำ�เลยแต่่อย่่างใด กรณีีถืือไม่่ได้้ว่่าเป็็นการอ้้างจำ�ำ เลยเป็็นพยานของโจทก์์ จึึงไม่่ต้้องห้้ามตาม ป.วิิอาญา
มาตรา ๒๓๒ (ฎ.๓๕/๒๕๓๒)
- ศาลรัับฟัังพยานแวดล้้อมกรณีีและคำำ�รัับของจำ�ำ เลยกัับผู้�้ ร่่วมกระทำ�ำ ผิิดประกอบ
พยานอื่�่นได้้ เพราะคำ�ำ ให้้การชั้�นสอบสวนของจำ�ำ เลยอาจใช้้เป็็นพยานหลัักฐานยัันจำำ�เลยได้้ในชั้�นพิิจารณา
ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๑๓๔ ทั้้ง� โจทก์์ก็็ไม่่ได้้อ้้างจำ�ำ เลยเป็น็ พยานเพื่�่อค้้นเอาความจริิงจากจำ�ำ เลยมาลงโทษ
จำ�ำ เลย ตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๒๓๒ แต่่ประการใด (ฎ.๖๒๓/๒๕๓๕)
- ที่โ่� จทก์ฟ์ ้อ้ งขอให้ล้ งโทษจำำ�เลยฐานมีอี าวุธุ ปืนื ไม่ม่ ีหี มายเลขทะเบียี นไว้ใ้ นครอบครอง
โดยไม่่ได้้รัับอนุุญาต แม้้จะได้้ความจากคำำ�เบิกิ ความของจำำ�เลยตอบคำ�ำ ถามค้้านของโจทก์์ว่่า จำ�ำ เลยไม่่เคย
ได้ร้ ับั อนุญุ าตจากนายทะเบียี นให้ม้ ีอี าวุธุ ปืนื ไว้ใ้ นครอบครองก็ต็ าม ก็เ็ ป็น็ ข้อ้ เท็จ็ จริงิ ที่ไ�่ ด้จ้ ากการที่จ่� ำำ�เลยตอบ
คำำ�ถามค้า้ นของโจทก์์ ถือื ไม่ไ่ ด้ว้ ่า่ โจทก์น์ ำ�ำ สืืบถึึงข้อ้ เท็จ็ จริงิ นั้้น� เพราะในการพิจิ ารณาคดีอี าญาโจทก์ม์ ีหี น้า้ ที่�่
นำ�ำ สืืบให้ฟ้ ังั ได้ว้ ่า่ จำ�ำ เลยกระทำำ�ผิดิ ทั้้ง� โจทก์ก์ ็ไ็ ม่ไ่ ด้อ้ าวุธุ ปืนื มาเป็น็ ของกลางยืืนยันั และไม่ม่ ีพี ยานหลักั ฐานอื่น�่
ที่่�พิิสููจน์์ให้้เห็็นว่่าอาวุุธปืืนดัังกล่่าวไม่่มีีหมายเลขทะเบีียนตามที่�่โจทก์์ฟ้้อง จึึงลงโทษจำำ�เลยฐานมีีอาวุุธปืืน
ไม่ม่ ีีหมายเลขทะเบีียนไว้ใ้ นครอบครอง โดยไม่ไ่ ด้้รับั อนุญุ าตไม่ไ่ ด้้ (ฎ.๘๕๓/๒๕๓๒ ป.)
(๔) ศาลอาจนำำ�คำำ�เบิิกความของพยานจำ�ำ เลยมาประกอบดุุลพินิ ิจิ ในการวิินิจิ ฉัยั คดีไี ด้้ หาใช่่
เป็็นกรณีีที่�โ่ จทก์์อ้้างจำำ�เลยเป็น็ พยานไม่่
- เบิกิ ความเป็น็ พยานจำ�ำ เลย หาใช่เ่ ป็น็ กรณีที ี่โ่� จทก์อ์ ้า้ งจำำ�เลยเป็น็ พยาน อันั เป็น็ การฝ่า่ ฝืนื
ป.วิอิ าญา มาตรา ๒๓๒ ไม่่ คำำ�เบิิกความของ ส. นำำ�มารับั ฟัังเพื่่�อประกอบดุลุ พินิ ิจิ ฯ ได้้ (ฎ ๒๖๗๐/๒๕๓๕)
(๕) จำ�ำ เลยตอบคำำ�ถามค้้านทำ�ำ ให้้พยานฝ่่ายโจทก์์มีีน้ำ�ำ� หนัักเพิ่่�มขึ้�้น คำ�ำ ตอบคำ�ำ ถามค้้านของ
จำ�ำ เลยรับั ฟัังไม่่ได้้
- ป.วิอิ าญา มาตรา ๒๓๒ ที่ห�่ ้า้ มมิใิ ห้โ้ จทก์อ์ ้า้ งจำำ�เลยเป็น็ พยานยังั ขยายความไปถึึงจำำ�เลย
ตอบคำ�ำ ถามค้า้ นโจทก์ท์ ำ�ำ ให้ฟ้ ้อ้ งเดิมิ ของโจทก์ท์ ี่ไ่� ม่ค่ รบองค์ป์ ระกอบความผิดิ พอตอบคำำ�ถามค้า้ นของโจทก์แ์ ล้ว้
ฟ้้องโจทก์์จึึงครบองค์์ประกอบความผิิด ห้้ามมิิให้้รัับฟัังตอบคำำ�ถามค้้านที่่�จำ�ำ เลยตอบแล้้วเป็็นประโยชน์์
ต่่อโจทก์ใ์ นคดีีด้ว้ ย (ฎ.๘๕๓/๒๕๓๒, ฎ.๘๕๘/๒๕๓๒, ฎ.๓๖๗๔/๒๕๓๒, ฎ.๒๑๓๒/๒๕๓๔)
- โจทก์ฟ์ ้อ้ งว่า่ จำ�ำ เลยเล่น่ การพนันั โดยมิไิ ด้ร้ ับั อนุญุ าต ในการสืืบพยาน โจทก์น์ ำ�ำ สืืบเพียี ง
คำ�ำ ให้้การรัับสารภาพชั้�นสอบสวนของจำำ�เลยเป็็นพยานโดยไม่่มีีพยานหลัักฐานอื่่�นมาประกอบ ซึ่�่งในทาง
ปฏิบิ ัตั ิถิ ืือว่า่ ไม่เ่ พียี งพอที่จ�่ ะให้ศ้ าลเชื่อ่� เป็น็ ยุตุ ิไิ ด้้ แต่ใ่ นชั้น� พยานจำ�ำ เลย จำ�ำ เลยเบิกิ ความตอบคำ�ำ ถามค้า้ นว่า่
จำำ�เลยได้้เสีียเงิินไปในการเล่่นการพนัันจริิง ซึ่�่งถ้้านำ�ำ ไปประกอบกัับคำำ�รัับสารภาพในชั้�นสอบสวนของ
จำำ�เลยแล้้ว จะทำำ�ให้ม้ ีีน้ำำ��หนัักมั่่�นคงเพื่�่อลงโทษจำ�ำ เลยได้้ แต่่ศาลไม่่รัับฟัังคำ�ำ เบิกิ ความของจำำ�เลยไปเพิ่่ม� เติมิ

214 คPoมู่ lอื icปeฏบิInัตvงิeาsนtiสgอatบioสnวนManual

พยานหลักั ฐานของโจทก์์ ศาลพิพิ ากษายกฟ้อ้ ง (ฎ.๕๔๐/๒๕๔๐) หมายเหตุุ แม้้โจทก์์จะอ้า้ งเป็็นพยานได้้
ไม่่ขััดกัับมาตรา ๒๓๒ ก็็ตาม คำ�ำ พยานดัังกล่่าวมีีน้ำ�ำ�หนัักน้้อย ต้้องรัับฟัังด้้วยความระมััดระวัังเพราะ
อาจเป็็นคำำ�ซัดั ทอดของผู้�้ ร่ว่ มด้ว้ ยกััน
- ป.วิอิ าญา มาตรา ๒๓๒ บัญั ญัตั ิหิ ้า้ มมิใิ ห้โ้ จทก์อ์ ้า้ งจำ�ำ เลยเป็น็ พยานนั้้น� หมายถึึงจำำ�เลย
ในคดีเี ดีียวกััน แต่่ น. มิไิ ด้เ้ ป็็นจำำ�เลยร่ว่ มกับั จำ�ำ เลยในคดีนี ี้้ � กรณีีไม่่ต้อ้ งห้้าม ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๒๓๒
(ฎ.๑๑๖๔/๒๕๔๗)
๒) คดีีที่จ่� ะกัันผู้�ต้้องหาเป็น็ พยาน
(๑) แนวทางปฏิิบััติิตามระเบีียบคำำ�สั่่ง� ของ ตร.
แนวทางปฏิิบััติ ิ ตามประมวลระเบียี บการตำ�ำ รวจเกี่�ยวกับั คดี ี ลักั ษณะ ๘ การสอบสวน
บทที่�่ ๗ การกันั ผู้�้ ต้้องหาเป็น็ พยานในบางคดีี และหนังั สืือ ตร.ที่� ่ มท ๐๖๐๖.๖/๖๑๔ ลง ๑๙ ม.ค. ๔๑
เรื่�่อง การกัันผู้�้ ต้้องหาเป็็นพยาน และหนัังสืือ ตร.ที่�่ ๐๐๐๑(ป)/๑๒๔ ลง ๒๘ ม.ค. ๔๒ เรื่่�อง แนวทาง
ปฏิบิ ััติิการกันั ผู้้�ต้้องหาเป็็นพยาน คดีีที่่จ� ะกัันตััวผู้�้ ต้้องหาเป็็นพยาน เป็น็ คดีีที่�ม่ ีีลักั ษณะ ดัังนี้้�
- คดีีที่่�เกิดิ ในที่่�ลี้ล� ัับ หรืือมีเี หตุรุ ้้ายแรงที่ค่� นจำำ�นวนมากพากัันเกรงกลัวั
- พนัักงานสืืบสวนสอบสวนได้้พยายามทุุกทางแล้ว้ ก็ไ็ ม่่ทำ�ำ ให้ไ้ ด้ห้ ลักั ฐานในคดีี
- ผู้้�สอบสวนพิิจารณาผู้�้ ต้้องหาคนใดที่่�ไม่่ใช่่ตััวการสำ�ำ คััญ แต่่เป็็นผู้�้รู้�เห็็นในคดีีนั้้�น
พอที่่จ� ะให้้การเป็็นพยานเบิิกความชั้้น� ศาลได้้ ให้ก้ ันั ไว้้เป็็นพยาน
- ต้อ้ งมีพี ยานอื่่น� ๆ หรืืออาจอาศััยถ้อ้ ยคำำ�พยานนี้้ส� ืืบสาวให้้ได้ห้ ลัักฐานอื่่�น ๆ มาเป็็น
พยานหลักั ฐานในคดีีอีีกด้้วย
(๒) ผู้�้ มีีอำำ�นาจอนุุญาตให้ก้ ัันผู้้�ต้อ้ งหาเป็็นพยาน
- หััวหน้้าพนัักงานสอบสวนแห่ง่ ท้อ้ งที่่ห� รืือหััวหน้า้ พนักั งานสอบสวนผู้�้ รัับผิิดชอบ
- คดีีที่�่มีีลัักษณะเป็็นเหตุุฉกรรจ์์หรืือเหตุุที่่�ต้้องรายงานด่่วน ให้้เสนอผู้�้ บัังคัับการขึ้้�นไป
เป็น็ ผู้้�สั่ง�
- ความผิดิ เกี่ย� วกับั ความมั่่น� คงแห่ง่ ราชอาณาจักั ร เดิมิ เสนอถึึงสำ�ำ นักั งานตำ�ำ รวจแห่ง่ ชาติิ
เป็็นผู้�้สั่�ง แต่่ปััจจุุบัันได้้มีีคำ�ำ สั่่�ง ตร.ที่�่ ๕๕๘/๖๓ ลง ๓๐ ต.ค. ๖๓ กำำ�หนดให้้ ผบช. เป็็นผู้้�มีีอำ�ำ นาจทำ�ำ
ความเห็็นทางคดีีความผิิดเกี่ �ยวกัับความมั่่�นคงแห่่งราชอาณาจัักร การกัันผู้้�ต้้องหาเป็็นพยานดัังกล่่าว
จึึงเห็็นควรเสนอให้้ ผบช. ซึ่่�งเป็็นหััวหน้้าพนัักงานสอบสวนของหน่่วยงานที่่�มีีอำ�ำ นาจการสอบสวนนั้้�น ๆ
เป็็นผู้�้ สั่ �ง
(๓) วิธิ ีีปฏิิบััติใิ นการกัันผู้้�ต้้องหาเป็น็ พยาน
- ให้พ้ นักั งานสอบสวนสอบสวนผู้้�ต้อ้ งหานั้้น� ในฐานะผู้�้ ต้อ้ งหาไว้ใ้ นสำ�ำ นวนการสอบสวน
- เมื่อ�่ ได้ร้ ับั อนุญุ าตจากผู้�้ มีอี ำำ�นาจให้ก้ ันั ผู้�้ ต้อ้ งหาเป็น็ พยานแล้ว้ ให้ม้ ีคี วามเห็น็ สั่ง� ไม่ฟ่ ้อ้ ง
ผู้�้ ต้้องหากระทำำ�ผิิดด้้วยกันั
- ผู้�้ ต้้องหาถููกควบคุุมตัวั อยู่�ให้้ขอปล่่อยตััวผู้้�ต้อ้ งหานั้้น� ไปจากการควบคุุม
- เสนอสำำ�นวนการสอบสวนนั้้น� ไปยังั พนัักงานอัยั การพิจิ ารณา
- พนักั งานอัยั การอาจมีคี ำ�ำ สั่่ง� ฟ้อ้ งผู้�้ ต้อ้ งหาที่ก�่ ันั ไว้เ้ ป็น็ พยานนั้้น� ก็ไ็ ด้ ้ ถ้า้ พนักั งานอัยั การ
สั่ง� ฟ้้อง พนัักงานสอบสวนต้้องนำ�ำ ตัวั ผู้้�ต้้องหานั้้�นส่่งมอบให้้พนักั งานอัยั การเพื่อ�่ ฟ้อ้ งต่่อไป
- ถ้้าหากพนัักงานอััยการมีีคำำ�สั่่�งไม่่ฟ้้อง พนัักงานอััยการจะมีีคำำ�สั่่�งเด็็ดขาดไม่่ฟ้้อง
ผู้�้ ต้้องหานั้้น� แจ้้งต่อ่ พนักั งานสอบสวนให้้สอบสวนเพิ่่ม� เติมิ ในฐานะพยาน
- เมื่่�อได้้รัับคำำ�สั่่�งเด็็ดขาดไม่่ฟ้้องผู้้�ต้้องหาแล้้ว ให้้พนัักงานสอบสวนสอบสวนผู้้�ต้้องหา
นั้้น� ไว้้ในฐานะพยาน โดยให้้ปฏิญิ าณหรืือสาบานตนก่่อนให้ถ้ ้้อยคำำ�ด้้วย

Police คInู่มvอื eปstฏigบิ aัตtiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 215

(๔) การกันั ข้้าราชการตำ�ำ รวจผู้้�ร่่วมกระทำ�ำ ผิิดเป็็นพยาน
กรณีีที่่�ข้้าราชการตำ�ำ รวจถููกกล่่าวหาว่่าร่่วมกระทำ�ำ ผิิดกัับผู้�้อื่�น ห้้ามมิิให้้กัันข้้าราชการ
ตำำ�รวจที่่ร� ่่วมกระทำำ�ผิดิ ด้้วยกันั เป็็นพยาน (ระเบีียบไม่่เกี่ย� วกับั คดีีลัักษณะที่�่ ๑ บทที่่� ๑๔)

๑๓. การสืืบพยานก่่อนฟ้้อง
คดีีอาญาบางเรื่่�องเป็็นคดีีอุุกฉกรรจ์์ บางเรื่่�องเป็็นคดีีที่่�ผู้�้ กระทำ�ำ ความผิิดเป็็นผู้้�มีีอิิทธิิพล โดยผู้้�ที่�่
รู้เ้� ห็น็ เหตุกุ ารณ์ไ์ ม่ก่ ล้า้ มาให้ก้ ารเป็น็ พยานและหากเนิ่่น� ช้า้ พยานปากนั้้น� อาจไม่ป่ ลอดภัยั หรืือคดีบี างเรื่อ�่ งที่่�
พยานไม่่มีีที่่�อยู่�เป็น็ หลัักแหล่ง่ หรืือพยานมีคี วามจำำ�เป็น็ จะต้อ้ งเดิินทางไปต่่างประเทศ หากรอให้้พนักั งาน
สอบสวนดำ�ำ เนิินการสอบสวนรวบรวมพยานหลัักฐานไปตามขั้้�นตอน เมื่่�อคดีีไปถึึงชั้�นพิิจารณาของศาล
พยานอาจไม่่สามารถไปเบิิกความได้้ ทำ�ำ ให้้ขาดพยานหลัักฐานที่่�จะลงโทษจำ�ำ เลยได้้ กฎหมายจึึงได้้วาง
หลัักเกณฑ์์ให้้มีีการสืืบพยานก่่อนฟ้้องได้้ หรืือการสืืบพยานล่่วงหน้้า ซึ่�่งปรากฏหลัักเกณฑ์์ตาม
มาตรา ๒๓๗ ทวิิ หรืืออาจพบในกฎหมายพิเิ ศษบางฉบับั ที่�ร่ ะบุุไว้้เป็็นการเฉพาะนอกเหนืือจาก ป.วิิอาญา
ดัังกล่า่ ว   
๑) การสืืบพยานก่่อนฟ้อ้ ง ตามมาตรา ๒๓๗ ทวิิ
โดยหลัักการแล้้ว การพิิจารณาและสืืบพยานในศาล จะต้้องดำ�ำ เนิินการโดยเปิิดเผยต่่อหน้้า
จำำ�เลยตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๗๒ แต่เ่ นื่อ่� งจากมีขี ้อ้ ขัดั ข้อ้ งที่ท�่ ำำ�ให้เ้ กิดิ ผลกระทบต่อ่ กระบวนการยุตุ ิธิ รรม
ทางอาญา เนื่�่องจากมีีเหตุุปััจจััยที่�่ไม่่สามารถนำำ�พยานมาสืืบในชั้�นศาลในภายหน้้าได้้ กฎหมายจึึงได้้วาง
หลักั เกณฑ์ย์ กเว้น้ ไว้้ให้้มีีการสืืบพยานก่่อนฟ้้องได้้เท่่าที่จ�่ ำ�ำ เป็น็ ตามบทบััญญัตั ิิ ป.วิอิ าญา มาตรา ๒๓๗ ทวิิ
และคำำ�เบิิกความของพยานที่�่ให้้ไว้้ต่่อศาลในการสืืบพยานล่่วงหน้้านี้้� สามารถใช้้รัับฟัังเพื่�่อพิิสููจน์์ความผิิด
หรืือความบริสิ ุุทธิ์์ข� องจำ�ำ เลยได้้
ตามหลัักเกณฑ์์กฎหมาย ตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๒๓๗ ทวิิ ก่อ่ นฟ้้องคดีีต่่อศาล พนัักงาน
อััยการโดยตนเองหรืือโดยได้้รัับคำำ�ร้้องขอจากผู้้�เสีียหายหรืือจากพนัักงานสอบสวน จะยื่�่นคำำ�ร้้องโดยระบุุ
การกระทำำ�ทั้้�งหลายที่�่อ้้างว่่าผู้้�ต้้องหาได้้กระทำ�ำ ผิิดต่่อศาล เพื่�่อให้้ศาลมีีคำ�ำ สั่่�งให้้สืืบพยานนั้้�นไว้้ทัันทีีก็็ได้้
เมื่อ�่ มีีเหตุุอย่่างใดอย่า่ งหนึ่่ง� อันั ควรเชื่อ�่ ว่า่ พยานบุุคคลใด
(๑) จะเดิินทางออกไปนอกราชอาณาจัักร
(๒) ไม่่มีที ี่่�อยู่�เป็น็ หลักั แหล่่ง
(๓) เป็น็ บุคุ คลที่่�มีีถิ่�นที่อ่� ยู่่�ห่่างไกลจากศาลที่่�พิิจารณาคดีี
(๔) มีีเหตุุอันั ควรเชื่�่อว่่าจะยุ่�งเหยิิงกับั พยานหลักั ฐานนั้้น� ไม่่ว่่าโดยตรงหรืือทางอ้อ้ ม
(๕) มีีเหตุุจำำ�เป็น็ อื่่น� อัันเป็น็ การยากแก่ก่ ารนำำ�พยานนั้้�นมาสืืบในภายหน้้า
กระบวนวิิธีกี ารสืืบพยานไว้้ก่อ่ น ถ้้ารู้้�ตััวผู้้�กระทำ�ำ ความผิิด ถ้้าผู้้�นั้�นถููกควบคุุมตััวอยู่�ในอำำ�นาจ
ของพนัักงานสอบสวน หรืือพนัักงานอััยการ ให้้นำำ�ตััวผู้�้นั้�นมาศาล หากถููกควบคุุมตััวอยู่�ในอำ�ำ นาจศาล
ให้้ศาลเบิิกตััวผู้�้นั้�นมาพิิจารณาต่่อไป เมื่�่อศาลได้้รัับคำ�ำ ร้้องแล้้วให้้ศาลสืืบพยานนั้้�นทัันทีี ในการพิิจารณา
ผู้�้ ต้้องหาซัักค้้าน หรืือตั้�งทนายความซัักค้้านพยานนั้้�นด้้วยก็็ได้้ ถ้้าผู้้�ต้้องหาถููกกล่่าวหาว่่ากระทำ�ำ ผิิดอาญา
ซึ่�่งหากฟ้้องคดีีจะเป็็นคดีีที่่�ศาลจะต้้องตั้�งทนายความให้้หรืือจำ�ำ เลยมีีสิิทธิิขอให้้ศาลตั้�งทนายความให้้ตาม
มาตรา ๑๗๓ ก่อ่ นเริ่ม� สืืบพยานให้ศ้ าลถามว่า่ ผู้้�ต้อ้ งหามีที นายความหรืือไม่่ ในกรณีที ี่ศ่� าลต้อ้ งตั้ง� ทนายความให้้
ถ้้าศาลเห็็นว่่าตั้�งทนายความให้้ทัันก็็ตั้�งทนายความให้้ และดำำ�เนิินการสืืบพยานทัันทีี แต่่ถ้้าศาลเห็็นว่่า
ไม่่สามารถตั้้�งทนายความได้้ทััน หรืือผู้้�ต้้องหาไม่่อาจหาทนายความได้้ทััน ก็็ให้้ศาลถามพยานนั้้�นแทน
ให้้ศาลอ่่านคำำ�เบิิกความให้้พยานนั้้�นฟััง หากผู้�้ ต้้องหาอยู่่�ด้้วย ก็็ให้้ศาลอ่่านคำ�ำ เบิิกความต่่อหน้้าผู้�้ ต้้องหา
แต่ถ่ ้า้ พยานนั้้น� เป็น็ เด็ก็ อายุไุ ม่เ่ กินิ ๑๘ ปี ี ต้อ้ งนำ�ำ หลักั เกณฑ์ ์ มาตรา ๑๗๒ ตรีี ในคดีที ี่พ�่ ยานเป็น็ เด็ก็ มาใช้บ้ ังั คับั

216 Pคoู่มlือicปeฏบิInตั vงิeาsนtiสgอatบioสnวนManual

ผลของการสืืบพยานไว้ก้ ่อ่ น คืือ หากต่อ่ มา ผู้�้ ต้อ้ งหานั้้น� ถููกฟ้อ้ งเป็น็ จำำ�เลยในการกระทำำ�ผิดิ อาญา
นั้้น� ก็ใ็ ห้ร้ ัับฟังั คำำ�พยานดังั กล่า่ วในการพิจิ ารณาคดีีนั้้น� ได้้
กรณีที ี่ผ�่ ู้้�ต้อ้ งหาร้อ้ งขอสืืบพยานบุคุ คลไว้ก้ ่อ่ นฟ้อ้ งคดีตี ่อ่ ศาล ก่อ่ นฟ้อ้ งคดีตี ่อ่ ศาล ให้ผ้ ู้�้ ต้อ้ งหา
ยื่่�นคำำ�ร้อ้ งขอต่อ่ ศาล เพื่�่อให้้ศาลอนุุญาตให้้สืืบพยานบุุคคลหนึ่่�งบุุคคลใดได้้ทัันทีี เมื่�่อเห็็นว่่าหากตนถููกฟ้้อง
เป็น็ คดีตี ่อ่ ศาลแล้ว้ บุคุ คลซึ่่ง� จำำ�เป็็นจะต้้องนำ�ำ มาสืืบเป็น็ พยานของตนเมื่่�อมีีเหตุุอย่า่ งใดอย่า่ งหนึ่่ง� ดังั นี้้�
(๑) จะเดิินทางออกไปนอกราชอาณาจัักร
(๒) ไม่่มีีที่่อ� ยู่�เป็น็ หลัักแหล่่ง
(๓) เป็็นบุคุ คลที่่ม� ีีถิ่�นที่่�อยู่่�ห่่างไกลจากศาลที่่พ� ิิจารณาคดีี
(๔) มีีเหตุุอัันควรเชื่�อ่ ว่่าจะมีกี ารยุ่�งเหยิงิ กัับพยานหลักั ฐานนั้้น� ไม่ว่ ่่าทางตรงหรืือทางอ้้อม
(๕) มีีเหตุุจำำ�เป็น็ อื่่น� อันั เป็็นการยากที่จ�่ ะนำ�ำ พยานนั้้�นมาสืืบในภายหน้้า
กระบวนการสืืบพยานไว้้ก่อ่ น
- ผู้้�ต้้องหาจะยื่่�นคำำ�ร้้องขอสืืบพยานบุุคคลไว้้ก่่อนต่่อศาล โดยแสดงเหตุุผลความจำำ�เป็็น
๕ ประการข้า้ งต้้น เพื่อ�่ ให้้ศาลมีีคำำ�สั่่ง� อนุญุ าตให้ส้ ืืบพยานบุคุ คลนั้้�นไว้้ทันั ทีกี ็ไ็ ด้้
- เมื่�่อศาลเห็็นสมควร ให้้ศาลมีีคำ�ำ สั่่�งอนุุญาตให้้สืืบพยานนั้้�นและแจ้้งให้้พนัักงานสอบสวน
และพนัักงานอััยการที่่เ� กี่ย� วข้้องทราบ
- ในการสืืบพยานดังั กล่่าว พนักั งานอััยการมีสี ิิทธิิซักั ค้า้ นพยานนั้้น� ได้้ และให้น้ ำำ�หลักั เกณฑ์์
ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๒๓๗ ทวิิ วรรคสาม วรรคสี่� และวรรคห้้า มาใช้้บังั คัับโดยอนุุโลม
- ถ้า้ พยานนั้้น� เป็น็ เด็ก็ อายุไุ ม่เ่ กินิ ๑๘ ปี ี ต้อ้ งนำำ�หลักั เกณฑ์ก์ ารสืืบพยานในคดีที ี่พ่� ยานเป็น็ เด็ก็
ตามมาตรา ๑๗๒ ตรี ี มาใช้บ้ ัังคัับโดยอนุุโลม เช่่นเดีียวกันั
ผลของการสืืบพยานไว้้ก่อ่ นมีผี ลเช่่นเดียี วกับั ผลการสืืบพยานของโจทก์์

ข้้อสัังเกต
การรัับฟัังการสืืบพยานบุุคคลไว้้ล่่วงหน้้า เป็็นข้้อยกเว้้นของหลัักที่�่ว่่า การพิิจารณาคดีีนั้้�นต้้อง
ทำ�ำ ต่่อหน้้าจำำ�เลย และคำำ�ให้้การพยานนั้้�น จะต้้องอ่่านให้้พยานฟัังต่่อหน้้าจำ�ำ เลย เมื่่�อกฎหมายอนุุญาต
ให้้ทำำ�ได้้ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๒๓๗ ทวิิ ศาลก็็ต้้องรับั ฟัังคำำ�พยานเช่น่ นี้้�
- เรื่่�องของการสืืบพยานผู้้�เสีียหายไว้้ก่่อนเพราะจะต้้องเดิินทางออกไปนอกราชอาณาจัักร
อันั เป็น็ การยากแก่ก่ ารนำ�ำ สืืบ ซึ่ง�่ อยู่�ในหมวด ๒ พยานบุคุ คล การสืืบพยานผู้เ้� สียี หายดังั กล่า่ วจึึงไม่อ่ ยู่�ในบังั คับั
มาตรา ๑๗๒ วรรค ๒ เพราะมิใิ ช่ก่ ารพิจิ ารณาหลังั ฟ้อ้ งคดีตี ่อ่ ศาล ซึ่ง�่ ศาลชั้น� ต้น้ จะต้อ้ งอ่า่ นและอธิบิ ายฟ้อ้ ง
ให้จ้ ำำ�เลยฟังั และถามจำำ�เลยว่า่ จำำ�เลยกระทำ�ำ ผิิดจริงิ หรืือไม่จ่ ะให้ก้ ารต่อ่ สู้�อ้ ย่า่ งไร (ฎ.๗๕๗/๒๕๔๕)
- ก่อ่ นฟ้อ้ งคดีตี ่่อศาล เมื่่�อมีเี หตุดุ ัังที่่�ระบุไุ ว้้ใน ป.วิิอาญา มาตรา ๒๓๗ ทวิิ วรรคแรก พนักั งาน
อััยการย่่อมมีีสิิทธิิยื่่�นคำ�ำ ร้้อง เพื่�่อให้้ศาลมีีคำำ�สั่่�งสืืบพยานนั้้�นไว้้ทัันทีีก็็ได้้ โดยไม่่จำ�ำ กััดว่่าจะต้้องเป็็นกรณีี
ผู้�้ ต้้องหาถููกควบคุุมตััวอยู่�หรืือไม่่ ประกอบกัับ ป.วิิอาญา มาตรา ๒๓๗ ทวิิ วรรคสี่� ก็็ให้้ศาลสามารถ
มีีคำ�ำ สั่่�งอนุุญาตให้้สืืบพยานและอ่่านคำ�ำ เบิิกความของพยานให้้พยานนั้้�นฟัังได้้ แม้้ผู้�้ ต้้องหาจะไม่่ถููกจัับกุุม
หรืือควบคุุมตััวอยู่ � (ฎ.๒๙๘๐/๒๕๔๗)

๒) การขอสืืบพยานก่่อนฟ้้องพยานผู้�เชี่่�ยวชาญและพยานหลัักฐานทางวิิทยาศาสตร์์ ตาม
ป.วิอิ าญา มาตรา ๒๓๗ ตรีี
ป.วิิอาญา มาตรา ๒๓๗ ตรีี “ให้้นำ�ำ ความใน ป.วิิอาญา มาตรา ๒๓๗ ทวิิ มาใช้้บัังคัับ
โดยอนุุโลมแก่่กรณีีการสืืบพยานผู้้�เชี่�ยวชาญและพยานหลัักฐานอื่�่น และแก่่กรณีีที่่�ได้้มีีการฟ้้องคดีีไว้้แล้้ว

Police คInมู่ vือeปstฏigิบaตั tiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 217

แต่ม่ ีเี หตุจุ ำ�ำ เป็น็ ที่ต�่ ้อ้ งสืืบพยานหลักั ฐานไว้ก้ ่อ่ นถึึงกำำ�หนดเวลาสืืบพยานตามปกติ ิ ป.วิอิ าญา ตามมาตรา ๑๗๓/๒
วรรคสองด้้วย
ในกรณีพี ยานหลักั ฐานทางวิทิ ยาศาสตร์จ์ ะสามารถพิสิ ููจน์ใ์ ห้เ้ ห็น็ ข้อ้ เท็จ็ จริงิ อันั สำ�ำ คัญั ในคดีไี ด้้
หรืือมีีเหตุุอัันควรเชื่่�อว่่า หากมีีการเนิ่่�นช้้ากว่่าจะนำ�ำ พยานหลัักฐานทางวิิทยาศาสตร์์อัันสำำ�คััญแก่่คดีี
มาสืืบในภายหน้า้ พยานหลักั ฐานนั้้น� จะสููญเสียี ไปหรืือเป็น็ การยากแก่ก่ ารตรวจพิสิ ููจน์ ์ ผู้้�ต้อ้ งหาหรืือพนักั งาน
อััยการโดยตนเองหรืือเมื่่�อได้้รัับคำำ�ร้้องขอจากพนัักงานสอบสวนหรืือผู้้�เสีียหาย จะยื่�่นคำ�ำ ร้้องขอให้้ศาลสั่�ง
ให้ท้ ำำ�การตรวจพิสิ ููจน์ท์ างวิิทยาศาสตร์ต์ ามความในมาตรา ๒๔๔/๑ ไว้ก้ ่่อนฟ้้องก็ไ็ ด้ ้ ทั้้ง� นี้้ใ� ห้้นำ�ำ บทบัญั ญัตั ิิ
ในมาตรา ๒๓๗ ทวิิ มาใช้บ้ ังั คัับโดยอนุุโลม
๓) การสืืบพยานก่่อนฟ้้องตามกฎหมายเฉพาะอื่น�่
ยกตัวั อย่า่ งเช่น่ ตาม พ.ร.บ.การป้อ้ งกันั และปราบปรามการค้า้ มนุษุ ย์์ พ.ศ.๒๕๕๑ มีหี ลักั เกณฑ์์
พื้้น� ฐานเช่น่ เดีียวกับั ป.วิิอาญา มาตรา ๒๓๗ ทวิิ แต่่คดีดี ังั กล่่าวเป็น็ เรื่อ่� งนโยบายแห่ง่ รัฐั และมีผี ลกระทบ
ต่่อสัังคมอย่่างรุุนแรง กฎหมายจึึงวางกฎเกณฑ์์ไว้้เป็็นพิิเศษในการป้้องกัันและปราบปรามการค้้ามนุุษย์์
ให้เ้ กิดิ ประสิทิ ธิภิ าพเพื่อ่� ยับั ยั้้ง� การกระทำ�ำ ผิดิ โดยได้ว้ างหลักั ไว้ว้ ่า่ ก่อ่ นฟ้อ้ งคดีตี ่อ่ ศาล ในกรณีที ี่ม่� ีเี หตุจุ ำำ�เป็น็
เพื่อ�่ ประโยชน์ใ์ นการป้อ้ งกันั และปราบปรามการค้า้ มนุษุ ย์์ พนักั งานอัยั การโดยตนเองหรืือโดยได้ร้ ับั การร้อ้ งขอ
จากพนัักงานสอบสวนจะนำำ�ผู้�้เสีียหายหรืือพยานบุุคคลมายื่่�นคำ�ำ ร้้องต่่อศาล โดยระบุุการกระทำ�ำ ทั้้�งหลาย
ที่่�อ้า้ งว่า่ ได้ม้ ีีการกระทำ�ำ ความผิิดและเหตุแุ ห่ง่ ความจำ�ำ เป็น็ ที่่จ� ะต้อ้ งมีกี ารสืืบพยานไว้โ้ ดยพลันั ก็ไ็ ด้้ในกรณีที ี่�่
ผู้้�เสียี หายหรืือพยานบุคุ คลจะให้ก้ ารต่อ่ ศาลเอง เมื่อ�่ ผู้้�เสียี หายหรืือพยานบุคุ คลแจ้ง้ แก่พ่ นัักงานอัยั การแล้ว้
ให้้พนัักงานอััยการยื่�่นคำ�ำ ร้้องต่่อศาลโดยไม่่ชัักช้้าให้้ศาลสืืบพยานทัันทีีที่่�ได้้รัับคำำ�ร้้องตามวรรคหนึ่่�งหรืือ
วรรคสอง ในการนี้้� หากผู้้�มีสี ่ว่ นได้เ้ สียี ในคดีคี นใดยื่น�่ คำ�ำ ร้อ้ งต่อ่ ศาลแถลงเหตุผุ ลและความจำำ�เป็น็ ขอถามค้า้ น
หรืือตั้ง� ทนายความถามค้้านเมื่�่อเห็็นสมควรก็็ให้้ศาลมีคี ำ�ำ สั่่ง� อนุุญาตได้้ และให้้นำ�ำ ความในมาตรา ๒๓๗ ทวิิ
วรรคสอง วรรคสาม และวรรคสี่� แห่่งประมวลกฎหมายวิิธีีพิิจารณาความอาญามาใช้้บัังคัับโดยอนุุโลม
ถ้า้ ต่อ่ มามีกี ารฟ้อ้ งผู้�้ ต้้องหาเป็็นจำำ�เลยในการกระทำ�ำ ความผิดิ ตามที่ก�่ ำำ�หนดไว้ใ้ นหมวด ๑ ก็็ให้้รัับฟัังพยาน
ดังั กล่่าวในการพิิจารณาพิิพากษาคดีนี ั้้น�
๔) การร้อ้ งขอต่อ่ ศาลให้ม้ ีีคำ�ำ สั่่�งสืืบพยานก่่อนฟ้้อง
(๑) กรณีีผู้้�ต้้องหาถููกควบคุุมตััวอยู่�ให้้พนัักงานสอบสวนส่่งคำ�ำ ร้้องขอ พร้้อมพยานหลัักฐาน
การสอบสวนเบื้้อ� งต้น้ พร้อ้ มนำ�ำ ตัวั ผู้�้ ต้อ้ งหาส่ง่ พนักั งานอัยั การ ให้ร้ ะบุุการกระทำำ�ทั้้ง� หลายที่อ�่ ้า้ งว่า่ ผู้้�ต้อ้ งหา
ได้้กระทำ�ำ ผิิด เหตุุผลและความจำ�ำ เป็็นที่่�ต้้องสืืบพยานไว้้ก่่อน เพื่�่อให้้พนัักงานอััยการยื่่�นคำำ�ร้้องต่่อศาล
มีคี ำำ�สั่่�งให้ส้ ืืบพยานนั้้�น
(๒) กรณีีที่�่ผู้้�ต้้องหาได้้รัับการปล่่อยชั่�วคราวให้้พนัักงานสอบสวนสั่ �งให้้นายประกัันนำำ�ตััว
ผู้้�ต้้องหามาส่ง่ แล้้วส่ง่ คำ�ำ ร้อ้ งขอและพยานหลัักฐานการสอบสวนเบื้้อ� งต้น้ พร้อ้ มนำำ�ตััวผู้�้ ต้้องหาส่ง่ พนักั งาน
อััยการ โดยระบุกุ ารกระทำำ�ทั้้ง� หลายที่อ�่ ้า้ งว่่าผู้้�ต้อ้ งหาได้ก้ ระทำ�ำ ผิิด เหตุผุ ลและความจำำ�เป็น็ ที่ต่� ้อ้ งสืืบพยาน
ไว้้ก่อ่ น เพื่่อ� ให้พ้ นักั งานอััยการยื่�น่ คำ�ำ ร้้องต่่อศาลมีีคำ�ำ สั่่�งให้้สืืบพยานนั้้น�
(๓) กรณีผี ู้้�ต้อ้ งหาอยู่�ในระหว่า่ งการฝากขังั ตามอำำ�นาจศาล ให้พ้ นักั งานสอบสวนส่ง่ คำ�ำ ร้อ้ งขอ
และพยานหลัักฐานการสอบสวนเบื้้�องต้้นต่่อพนัักงานอััยการ โดยไม่่จำ�ำ เป็็นต้้องส่่งตััวผู้้�ต้้องหา โดยระบุุ
การกระทำ�ำ ทั้้ง� หลายว่า่ ผู้�้ ต้อ้ งหาได้ก้ ระทำำ�ผิดิ เหตุผุ ลความจำำ�เป็น็ ที่ต�่ ้อ้ งสืืบพยานไว้ก้ ่อ่ น เพื่อ�่ ให้พ้ นักั งานอัยั การ
ยื่�่นคำ�ำ ร้้องต่่อศาลมีีคำำ�สั่่�งให้้สืืบพยานนั้้�น ทั้้�งนี้้� ให้้รายงานไว้้ในคำำ�ร้้องขอด้้วยว่่าผู้้�ต้้องหาได้้ถููกขัังอยู่�
โดยศาลแล้้วตามคำำ�ร้อ้ งฝากขัังคดีที ี่่เ� ท่่าใด ลงวันั เดืือน ปีีใดด้ว้ ย
(๔) กรณีผี ู้้�ต้อ้ งหาเห็น็ ว่า่ ตนเองถููกฟ้อ้ งเป็น็ จำำ�เลยแล้ว้ บุคุ คลซึ่ง่� จำำ�เป็น็ ต้อ้ งนำำ�มาสืืบเป็น็ พยาน
ของตนจะเดิินทางออกไปนอกราชอาณาจัักรอัันเป็็นการยากแก่่การที่�่จะนำำ�บุุคคลนั้้�นมาสืืบในภายหน้้า

218 คPoู่มlือicปeฏิบInัตvิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

ถ้้าเป็็นกรณีีผู้้�ต้้องหาถููกควบคุุมหรืือได้้รัับการปล่่อยชั่�วคราวในชั้�นสอบสวน จะยื่�่นคำ�ำ ร้้องผ่่านพนัักงาน
สอบสวนก็็ได้เ้ พื่�่อดำ�ำ เนินิ การตามข้อ้ (๒) แล้้วแต่ก่ รณีี
(๕) คำำ�ร้อ้ งขอให้้สืืบพยานไว้้ก่่อน ให้้ระบุุการกระทำ�ำ ทั้้�งหลายที่�่อ้้างว่า่ ผู้�้ ต้้องหาได้ก้ ระทำ�ำ ผิดิ
เหตุผุ ลและความจำำ�เป็น็ ที่่�ต้้องสืืบพยานไว้ก้ ่อ่ น ตามแบบ ส ๕๖-๕๔ (คำ�ำ สั่่ง� ตร.ที่่� ๔๑๙/๕๖ ลง ๑ ก.ค. ๕๖
บทที่�่ ๕ แบบพิิมพ์์ที่�ใ่ ช้้เกี่�ยวกัับคดีี ลำ�ำ ดับั ที่�่ ๖๓) ให้้รวมไว้ใ้ นสำำ�นวนการสอบสวน
ข้อ้ สังั เกต
- บางกรณีี คดีมี ีคี วามซับั ซ้อ้ นและประเด็น็ ข้อ้ เท็จ็ จริงิ มีมี าก พยานสำ�ำ คัญั ที่จ่� ำำ�ต้อ้ งสืืบพยานก่อ่ นฟ้อ้ ง
มีหี ลายปาก หลังั จากพนักั งานสอบสวนได้ม้ ีหี นังั สืือไปยังั พนักั งานอัยั การเพื่อ่� ยื่น่� คำ�ำ ร้อ้ งต่อ่ ศาลขอสืืบพยาน
ก่่อนฟ้้องไปจำำ�นวนหนึ่่�ง ปรากฏว่่าได้้มีีการสืืบพยานก่่อนฟ้้องได้้บางส่่วน เหลืืออีีกบางส่่วนหลัังจาก
พนัักงานสอบสวนส่่งสำำ�นวนการสอบสวนให้้พนัักงานอััยการแล้้ว พนัักงานอััยการอาจต้้องฟ้้องผู้�้ ต้้องหา
ไปก่อ่ นเนื่อ่� งจากครบกำ�ำ หนดฝากขังั ผู้�้ ต้อ้ งหา หลังั ฟ้อ้ งแล้ว้ พนักั งานอัยั การอาจยื่น่� คำำ�ร้อ้ งต่อ่ ศาลขอสืืบพยาน
สำ�ำ คััญดัังกล่่าวก่่อนการนััดสืืบพยานของศาลในชั้�นพิิจารณาได้้หรืือศาลเห็็นสมควรเองก็็ได้้ตาม
ป.วิิอาญา มาตรา ๑๗๓/๒ วรรคสอง

❖❖❖

Police คInูม่ vือeปstฏigบิ aตั tiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 219

220 คPo่มู lือicปeฏิบInัตvิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

วัันกระทำ�ำ คบวาทมทีผ่ิ่�ิด1แ2ละอายุุความ


อายุคุ วาม เป็็นหลัักทั่่ว� ไปที่�ก่ ฎหมายกำ�ำ หนดระยะเวลาสิ้น� สุดุ ของการดำำ�เนินิ คดีีไว้้ เนื่่�องจากหาก
ทิ้้ง� เวลาไว้เ้ นิ่่น� นานพยานหลักั ฐานอาจเสื่อ่� มสภาพหรืือสููญหายหรืือความจำ�ำ ของพยานลบเลืือนได้ ้ อีกี ทั้้ง� เป็น็
นโยบายของรัฐั ในการรักั ษาความสงบเรียี บร้อ้ ย โดยการเร่ง่ รัดั เจ้า้ พนักั งานผู้�้ มีหี น้า้ ที่ใ่� นกระบวนการยุตุ ิธิ รรม
ดำำ�เนิินการให้้เสร็็จสิ้�นโดยเร็็ว ทั้้�งไม่่มีีวััตถุุประสงค์์ให้้ความผิิดติิดชนัักหลัังผู้้�กระทำ�ำ ความผิิดไปตลอดชีีวิิต
พนัักงานสอบสวนจึึงมีีความจำำ�เป็็นต้้องทราบหลัักการพื้้�นฐานที่่�เกี่ �ยวข้้องว่่าอายุุความจะเริ่ �มต้้นและสิ้ �นสุุด
ลงเมื่�่อใด เพื่่�อเร่่งรััดสอบสวนรวบรวมพยานหลัักฐานนำำ�ตััวผู้้�กระทำ�ำ ผิิดมาลงโทษตามกฎหมายภายใน
อายุุความ

๑. วัันกระทำำ�ความผิิด
วัันกระทำำ�ความผิิดมีี ๓ ลักั ษณะ ดัังนี้้�
๑.๑ วันั แรกที่�่สามารถจะกระทำำ�ความผิิดให้้เสร็็จสิ้น� ลงไปได้้
เป็น็ กรณีที ี่ผ่� ู้�้ กระทำำ�ความผิดิ ได้ล้ งมืือกระทำ�ำ โดยมีเี จตนาเฉพาะเจาะจงให้เ้ สร็จ็ สิ้น� ไปในครั้ง�
นั้้�น ๆ โดยปกติิจะเป็็นการกระทำำ�ความผิิดในวาระเดีียวกรรมเดีียว ซึ่�่งการกระทำำ�นั้้�นอาจเป็็นความผิิดต่่อ
กฎหมายหลายบทก็็ได้้ และการกระทำ�ำ ครั้�งนั้้�นครบองค์์ประกอบความผิิดที่�่ได้้กระทำำ�ลงทัันทีี แม้้ผลของ
การกระทำ�ำ จะเกิิดขึ้น้� ภายหลัังก็็ตาม เช่น่
- เอายาพิิษให้้ดื่�่มที่�่บ้้านที่�่เกิิดเหตุุ ถืือว่่าวัันกระทำำ�ความผิิดตั้�งแต่่เอายาพิิษให้้ดื่่�มแล้้ว
แต่่ถ้้ารัักษาตััวที่�่โรงพยาบาลแล้้วต่่อมาอีีก ๕ วััน ถึึงแก่่ความตาย ความตายเป็็นผลของการกระทำำ�ผิิด
ไม่่ถือื ว่า่ เป็็นวัันกระทำำ�ความผิิด (ฎ.๓๓๓๗/๒๕๕๓)
- ความผิดิ ฐานแจ้ง้ ความเท็จ็ อายุคุ วามให้เ้ ริ่ม� นับั ตั้้ง� แต่ว่ ันั แจ้ง้ ความเท็จ็ มิใิ ช่ว่ ันั ที่ร�่ ู้้�ว่า่ จำ�ำ เลย
กระทำ�ำ ความผิดิ (ฎ.๘๐๘/๒๕๒๐)
- เข้้ามาในราชอาณาจัักรโดยใช้้หนัังสืือเดิินทางคนอื่�่น แจ้้งต่่อเจ้้าหน้้าที่�่ตำ�ำ รวจตรวจคน
เข้้าเมืืองและเจ้้าหน้้าที่�่ตำำ�รวจว่่าตนมีีชื่่�อในหนัังสืือเดิินทางนั้้�น ความผิิดฐานแจ้้งความเท็็จเกิิดตั้�งแต่่
วันั ที่่�ทำ�ำ การแจ้ง้ ความเท็็จ ไม่ใ่ ช่ว่ ันั ที่�่เจ้า้ พนัักงานรู้�้ ว่า่ เป็น็ การกระทำ�ำ ความผิดิ ส่่วนการอยู่�ในราชอาณาจักั ร
โดยไม่ไ่ ด้ร้ ัับอนุุญาตเป็น็ ความผิดิ ต่อ่ เนื่�่องตลอดมา (ฎ.๘๐๘/๒๕๒๐)
- คนต่า่ งด้า้ วไม่ม่ ีบี ัตั รประจำำ�ตัวั คนต่า่ งด้า้ วเป็น็ ความผิดิ สำำ�เร็จ็ ในแต่ล่ ะปีี ไม่ใ่ ช่ค่ วามผิดิ ต่อ่ เนื่อ�่ ง
ความผิิดในปีีสุดุ ท้า้ ยจึึงไม่ข่ าดอายุุความ (ฎ.๒๔๐/๒๕๒๓)
๑.๒ วันั ที่�ก่ ารกระทำำ�อันั ก่่อให้เ้ กิิดความผิดิ ได้้กระทำำ�ครบถ้้วนตามที่่ก� ฎหมายบััญญัตั ิิไว้้
เป็็นกรณีีที่�่ผู้�้ กระทำ�ำ ความผิิดอาจวางแผนลงมืือกระทำำ�เป็็นขั้�นตอน แต่่ละขั้�นตอนไม่่ครบ
องค์ป์ ระกอบความผิดิ ในตัวั มันั เอง เมื่อ�่ กระทำ�ำ ครบถึึงขั้น� ตอนสุดุ ท้า้ ยจะครบองค์ป์ ระกอบความผิดิ ตามเจตนานั้้น�
เช่่น
(๑) ความผิดิ ฐานฉ้้อโกง
การกระทำำ�ความผิดิ เริ่ม� ตั้้ง� แต่ห่ ลอกลวงผู้เ�้ สียี หาย ถ้า้ ผู้เ�้ สียี หายหลงเชื่อ�่ ส่ง่ มอบทรัพั ย์ส์ ินิ
เพราะการถููกหลอกลวงนั้้น� วันั ส่ง่ มอบทรัพั ย์ส์ ินิ นั้้น� ถือื ว่า่ เป็น็ วันั กระทำ�ำ ผิดิ สำ�ำ เร็จ็ ครบองค์ป์ ระกอบความผิดิ
(๒) ความผิดิ เกี่�ยวกับั เช็็ค
ไม่่ว่่าจะเป็็น พ.ร.บ.ว่่าด้้วยความผิิดอัันเกิิดจากการใช้้เช็็ค พ.ศ.๒๔๙๙ (ฉบัับเก่่า)
หรืือ พ.ร.บ.ว่่าด้ว้ ยความผิิดอัันเกิิดจากการใช้้เช็็ค พ.ศ.๒๕๓๔ (ฉบับั ใหม่)่ หลักั การเกี่�ยวกัับวัันเวลากระทำำ�

Police คIn่มู vอื eปstฏigิบaัตtiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 221

ความผิิดก็็ไม่่แตกต่่างกััน กล่่าวคืือ วัันที่�่เขีียนสั่�งจ่่ายเช็็คออกเช็็คชำ�ำ ระหนี้้� เป็็นวัันเริ่�มกระทำำ�ความผิิด
เกี่ย� วกัับเช็ค็ เกิิดขึ้้น� และเริ่ม� กระทำำ�ความผิดิ แต่ค่ วามผิิดสำำ�เร็จ็ เมื่่�อธนาคารปฏิเิ สธการจ่่ายเงินิ
- ความผิิดเกี่�ยวกัับเช็็คเกิิดขึ้้�นและเริ่�มนัับอายุุความเมื่�่อธนาคารปฏิิเสธการจ่่ายเงิิน
ตามเช็็ค (ฎ.๕๖๗/๒๕๓๑)
- นำำ�เช็ค็ ไปถามเจ้า้ หน้า้ ที่ธ่� นาคารว่า่ เงินิ ของจำำ�เลยมีตี ามเช็ค็ หรืือไม่่ เจ้า้ หน้า้ ที่ธ�่ นาคาร
ว่า่ ไม่ม่ ีเี งินิ ดังั นั้้น� เป็น็ การสอบถามกันั เป็น็ ทำ�ำ นองส่ว่ นตัวั หาใช่เ่ ป็น็ เรื่อ่� งที่ธ�่ นาคารปฏิเิ สธการจ่า่ ยเงินิ ตามเช็ค็
นั้้�นไม่ ่ วัันนั้้�นความผิิดของจำ�ำ เลยยัังไม่เ่ กิดิ ยังั ไม่่นับั อายุคุ วามร้อ้ งทุกุ ข์์ (ฎ.๒๑๒๖/๒๕๑๖)
- จะถืือว่่าธนาคารปฏิิเสธการจ่่ายเงิินได้้ต้้องปรากฏว่่าได้้มีีการยื่�่นเช็็คต่่อธนาคาร
และธนาคารได้้ปฏิิเสธการจ่า่ ยเงินิ แล้้ว (ฎ.๓๔๔/๒๕๑๖)
๑.๓ กรณีีความผิิดต่อ่ เนื่่�อง
เป็็นกรณีีที่�่ผู้�้ กระทำ�ำ ผิิดได้้ลงมืือกระทำ�ำ และการกระทำ�ำ นั้้�นครบองค์์ประกอบความผิิด
แต่่การกระทำ�ำ ยัังคงมีีความต่่อเนื่่�องไม่่ขาดตอน อาจจะเป็็นการกระทำำ�ผิิดต่่อเนื่่�องของวัันเวลาเกิิดเหตุุ
ที่ต่� ิดิ ต่่อกันั หลายวััน จนกระทั่่�งการกระทำำ�ความผิิดได้้ขาดตอนหรืือสิ้�นสุุดลง เช่น่
- ความผิดิ ฐานมีไี ม้แ้ ปรรููปที่ไ�่ ม่ช่ อบด้ว้ ยกฎหมายไว้ใ้ นครอบครอง เป็น็ ความผิดิ ต่อ่ เนื่อ�่ งกันั
ตลอดมาจนถึึงวัันที่เ�่ จ้า้ พนัักงานจัับกุุมจำ�ำ เลย (ฎ.๑๓๘/๒๕๐๓)
- จำ�ำ เลยปิดิ ป้า้ ยประกาศหมิ่น� ประมาทโจทก์ ์ การโฆษณาหมิ่น� ประมาทนับั แต่ว่ ันั ปิดิ ประกาศ
ก็็ยัังคงดำำ�เนิินต่่อเนื่่�องกัันไปอัันถืือได้้ว่่าเป็็นความผิิดต่่อเนื่�่องจนกว่่าจะมีีการปลดป้้ายประกาศออกไป
(ฎ.๒๒๗๒/๒๕๒๗)
- จำำ�เลยเข้้าไปปัักเสาและปลููกต้้นมะขามในที่�่ดิินของโจทก์์ก็็เพื่่�อถืือการครอบครอง
ที่่�ดิินของโจทก์์ ดัังนั้้�นความผิิดฐานบุุกรุุกได้้เกิิดขึ้�้นและสำ�ำ เร็็จแล้้วเมื่�่อจำ�ำ เลยเข้้าไปกระทำ�ำ การดัังกล่่าว
ส่ว่ นการครอบครองที่ด�่ ินิ ต่อ่ มาเป็น็ เพียี งผลของการบุุกรุกุ การกระทำ�ำ ของจำำ�เลยจึึงไม่เ่ ป็น็ ความผิดิ ต่อ่ เนื่อ่� ง
ตราบเท่่าที่�จ่ ำำ�เลยยังั ถืือการครอบครองที่่�ดินิ ของโจทก์์ (ฎ.๒๒๕๓/๒๕๓๑)
- ความผิดิ ฐานเข้า้ ยึึดถือื ครอบครองที่ด�่ ินิ สาธารณประโยชน์ข์ องแผ่น่ ดินิ โดยไม่ไ่ ด้ร้ ับั อนุญุ าต
ย่อ่ มมีขี ึ้น้� ตั้ง� แต่จ่ ำ�ำ เลยเข้า้ ยึึดถือื ครอบครองและยังั คงมีอี ยู่่�ตลอดเวลาที่จ�่ ำ�ำ เลยครอบครองที่ด�่ ินิ สาธารณประโยชน์์
ซึ่�่งขณะที่่�โจทก์์ฟ้้อง จำ�ำ เลยยัังคงยึึดถืือครอบครองที่่�ดิินพิิพาทอยู่่� แม้้จำ�ำ เลยจะครอบครองมานานเกิิน
๑๐ ปีี คดีโี จทก์์ก็ไ็ ม่่ขาดอายุคุ วาม (ฎ.๒๗๘๒/๒๕๕๕)
- มีอี าวุธุ ปืนื ผิดิ กฎหมายไว้ใ้ นความครอบครอง เป็น็ ความผิดิ ตลอดเวลาที่ค่� รอบครองจนกว่า่
ปืืนนั้้น� จะพ้น้ จากความครอบครอง (ฎ.๙๓/๒๕๔๒)
- ปลููกสร้้างอาคารโดยไม่่ได้้รัับอนุุญาต ความผิิดเกิิดขึ้�้นนัับแต่่วัันที่�่ปลููกสร้้างโดยไม่่ได้้รัับ
อนุุญาตต่่อเนื่�่องไปถึึงวัันที่่�ปลููกสร้้างอาคารเสร็็จ อายุุความเริ่�มนัับแต่่วัันที่่�ปลููกสร้้างอาคารเสร็็จ หาใช่่
ต่อ่ เนื่่อ� งกัันตลอดเวลาที่่ผ� ู้�้ กระทำำ�ยังั ไม่ไ่ ด้ร้ ับั อนุุญาตจากเจ้้าหน้า้ ที่�่ (ฎ.๑๖๕๔/๒๕๑๒)
- ความผิิดฐานฝ่่าฝืืนคำ�ำ สั่่�งให้้รื้�อถอนอาคารเป็็นความผิิดต่่อเนื่่�องตลอดเวลาตราบใด
ที่่�ยังั ไม่่ได้ร้ื้อ� ถอน (ฎ.๗๓๓๐/๒๕๔๐)

ข้อ้ สัังเกต
- การกระทำ�ำ ผิิดในทางอาญา มีขีั้น� ตอนในการคิิด ตกลงใจที่่�จะกระทำ�ำ ความผิิด ตระเตรีียมการ
และลงมืือกระทำำ�ความผิดิ โดยปกติกิ ารกระทำ�ำ ใดจะเป็น็ ความผิดิ และมีโี ทษทางอาญา ผู้�้ กระทำ�ำ นั้้น� ต้อ้ งถึึงขั้น�
ลงมืือกระทำ�ำ ผิิด หากความผิิดไม่่สำำ�เร็็จต้้องรัับโทษฐานพยายามกระทำ�ำ ความผิิด เว้้นแต่่บางฐานความผิิด
แม้้เพีียงอยู่�ในขั้�นตระเตรีียมการกฎหมายก็็ถืือว่่ามีีความผิิด แต่่ทั้้�งนี้้�ตามที่่�กฎหมายบััญญััติิ จึึงต้้องถืือเอา
วันั สุุดท้้ายที่่ไ� ด้ก้ ระทำำ�ลงเป็น็ เกณฑ์ใ์ นการพิิจารณาเรื่อ�่ งอายุคุ วาม

222 คPoู่มlือicปeฏิบInัตvิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

- ความผิิดที่�่เกิิดจากการละเว้้นไม่่กระทำ�ำ อายุุความเริ่�มนัับแต่่วัันสุุดท้้ายที่่�ละเลยไม่่กระทำำ�การ
เช่่น คำ�ำ พิิพากษาฎีีกาที่�่ ๖๗๑/๒๔๘๖ จำำ�เลยไม่่ไปขึ้้�นทะเบีียนทหารภายในเวลาที่�่กฎหมายกำ�ำ หนด
อายุุความเริ่�มนัับแต่่วัันสุุดท้้ายที่�่กำ�ำ หนดให้้ไปขึ้้�นทะเบีียนทหาร โดยปกติิแล้้วจะมีีการกำำ�หนดระยะเวลา
ให้้มาขึ้�้นทะเบีียนทหาร เช่่น ๓๐ วััน พ้้นวัันที่่� ๓๐ ไปแล้้ว จึึงเริ่�มนัับอายุุความ ไม่่ใช่่เริ่�มนัับแต่่วัันที่่� ๑
เพราะแม้้ไม่่มาขึ้�้นทะเบีียนในวัันที่�่ ๑ อาจมาขึ้้�นทะเบีียนในวัันที่่� ๒๐ ก็็ได้้ จึึงต้้องถืือเอาวัันสุุดท้้าย
ที่ท�่ างราชการกำำ�หนดให้ข้ ึ้น�้ ทะเบียี นเป็น็ วันั เริ่ม� ต้น้ นับั อายุคุ วามในการกระทำำ�ความผิดิ หากไปเริ่ม� นับั วันั ที่่� ๑
ผู้�้ กระทำำ�ผิิดจะหลุุดพ้น้ จากการดำำ�เนิินคดีีอาญาไปก่อ่ นกำ�ำ หนดถึึง ๒๙ วััน
- วัันเวลาเกิิดเหตุุในคดีีอาญา อาจเป็็นช่่วงเวลา ซึ่่�งต้้องระบุุให้้ชััดเจนว่่าเหตุุเกิิดวัันเวลาใด
หรืือช่ว่ งวันั ที่เ�่ ท่า่ ใดแต่เ่ วลาเท่า่ ใด ถึึงวันั ที่เ่� ท่า่ ใด เวลาใด ซึ่ง�่ ต้อ้ งระบุลุ งในพฤติกิ ารณ์แ์ ห่ง่ คดีใี นการแจ้ง้ ข้อ้ หา
กับั ผู้้�ต้้องหาตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๑๓๔ หรืือในร่่างฟ้อ้ งตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๕๘(๕) ซึ่ง�่ ต่า่ งกัับกรณีี
การนัับอายุุความ ซึ่่�งการนัับอายุคุ วามต้้องถืือเอาวัันสุุดท้า้ ยแห่ง่ การกระทำ�ำ เป็็นเกณฑ์ใ์ นการนับั อายุคุ วาม
๒. อายุุความฟ้อ้ งคดีีอาญา
อายุุความตาม ป.อาญา มาตรา ๙๕ กำำ�หนดให้ท้ ำำ�การฟ้อ้ งโดยนำ�ำ ตััวผู้้�กระทำ�ำ ความผิดิ มายัังศาล
ภายในกำำ�หนดระยะเวลานัับแต่่วัันกระทำ�ำ ความผิิด มิิเช่น่ นั้้น� เป็็นอัันขาดอายุุความ ดัังนี้้�
๑) อายุคุ วาม ๒๐ ปี ี สำำ�หรับั ความผิดิ ที่ม่� ีรี ะวางโทษประหารชีวี ิติ จำำ�คุกุ ตลอดชีวี ิติ หรืือจำำ�คุกุ ๒๐ ปีี
๒) อายุคุ วาม ๑๕ ปีี สำำ�หรัับความผิดิ ที่่�มีีระวางโทษจำ�ำ คุุกกว่่า ๗ ปีี แต่่ยังั ไม่ถ่ ึึง ๒๐ ปีี
๓) อายุุความ ๑๐ ปีี สำ�ำ หรับั ความผิดิ ที่่�มีรี ะวางโทษจำำ�คุุกกว่่า ๑ ปีี ถึึง ๗ ปีี
๔) อายุุความ ๕ ปี ี สำ�ำ หรัับความผิิดที่ม่� ีีระวางโทษจำำ�คุุกกว่่า ๑ เดืือน ถึึง ๑ ปีี
๕) อายุุความ ๑ ปี ี สำ�ำ หรับั ความผิิดที่ม�่ ีรี ะวางโทษจำำ�คุุกตั้้ง� แต่่ ๑ เดืือนลงมา หรืือต้้องระวางโทษ
อย่่างอื่�่น
ในคดีีอาญา ต้้องได้้ตััวผู้�้ กระทำ�ำ ความผิิดและเอาตััวมาฟ้้องยัังศาลภายในกำำ�หนดอายุุความตาม
ป.อาญา มาตรา ๙๕ ซึ่�่งมีีคำำ�พิิพากษาฎีีกาที่�่ ๒๗๙๑/๒๕๑๙ วิินิิจฉััยไว้้ว่่า อายุุความในคดีีอาญานั้้�น
เมื่่�อเริ่�มนัับแล้้วอายุุความก็็เดิินเรื่่�อยไป เว้้นแต่่กรณีีที่�่ได้้ฟ้้องและได้้ตััวผู้้�กระทำ�ำ ความผิิดมายัังศาลแล้้ว
ผู้้�กระทำำ�ความผิิดหลบหนีีหรืือวิิกลจริิตและศาลสั่ �งงดการพิิจารณาไว้้ จึึงจะเริ่ �มนัับอายุุความใหม่่
แต่ว่ ันั หลบหนีหี รืือวันั ที่ศ่� าลสั่ง� งดการพิจิ ารณา ดังั ที่บ�่ ัญั ญัตั ิไิ ว้ใ้ นประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๙๕ วรรคสอง
นอกจากนี้้ � ป.อาญา มาตรา ๙๖ ยังั กำ�ำ หนดในความผิิดอัันยอมความได้ ้ ถ้้าผู้เ�้ สียี หายมิไิ ด้้ร้อ้ งทุุกข์์
ภายใน ๓ เดืือน นับั แต่่รู้เ�้ รื่อ�่ งและรู้�้ ตััวผู้้�กระทำ�ำ ความผิิด ถืือเป็็นอันั ขาดอายุคุ วาม
๓. การนัับอายุุความ
การนับั อายุคุ วาม ป.อาญา ไม่ไ่ ด้บ้ ัญั ญัตั ิวิ ิธิ ีกี ารนับั ระยะเวลาอายุคุ วามไว้โ้ ดยเฉพาะ การนับั ระยะเวลา
อายุุความคดีีอาญาจึึงอยู่�ในบัังคัับของหลัักทั่่�วไปตาม ป.พ.พ.มาตรา ๑๙๓/๓ วรรคสอง มิิให้้นัับวัันแรก
แห่ง่ ระยะเวลานั้้น� รวมเข้า้ ด้ว้ ยกันั ต้อ้ งเริ่ม� นับั อายุคุ วามในวันั รุ่�งขึ้น้� สำำ�หรับั ความผิดิ ต่อ่ เนื่อ�่ ง การนับั อายุคุ วาม
เริ่�มนัับขณะที่่�การกระทำ�ำ ผิิดนั้้�นสิ้�นสุุดลง และมาตรา ๑๙๓/๕ ที่่�กำำ�หนดการนัับระยะเวลาให้้นัับเป็็น
สัปั ดาห์์ เดืือน หรืือปีี ตามปีปี ฏิิทินิ ถ้า้ ระยะเวลามิไิ ด้ก้ ำำ�หนดนัับวัันต้้นแห่ง่ สัปั ดาห์์ วัันต้น้ เดืือน หรืือปีไี ว้้
ระยะเวลาย่อ่ มสิ้้น� สุดุ ในวันั ก่อ่ นหน้า้ จะถึึงวันั แห่ง่ สัปั ดาห์์ เดืือน หรืือปีสี ุดุ ท้า้ ย อันั เป็น็ วันั ตรงกับั วันั เริ่ม� ระยะ
เวลานั้้�น ถ้้าระยะเวลานัับเป็็นเดืือนหรืือปีี ไม่ม่ ีวี ัันตรงกัันในเดืือนสุุดท้้าย ให้้ถืือเอาวัันสุดุ ท้้ายเป็็นวันั สิ้�นสุดุ
ระยะเวลา ตัวั อย่่างเช่น่

Police คInู่มvือeปstฏigบิ aัตtiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 223

- คดีีฆ่่าผู้�้อื่�น อััตราโทษประหารชีีวิิต อายุุความ ๒๐ ปีี เกิิดเหตุุวัันที่่� ๒๐ กุุมภาพัันธ์์ ๒๕๖๔
ดังั นั้้�นทางการสอบสวนต้้องทำ�ำ การสอบสวน และต้อ้ งนำ�ำ ตัวั ผู้้�กระทำ�ำ ความผิดิ มาฟ้้องต่อ่ ศาลภายในกำำ�หนด
เวลาไม่่เกินิ วัันที่่� ๒๐ กุมุ ภาพันั ธ์์ ๒๕๘๔ มิเิ ช่่นนั้้น� ขาดอายุคุ วามจะฟ้อ้ งคดีีไม่่ได้้ รวมถึึงกรณีไี ด้้ตััวมาแล้้ว
แต่ฟ่ ้อ้ งไม่ท่ ันั ภายในกำ�ำ หนด ก็ข็ าดอายุคุ วามฟ้อ้ งคดีเี ช่น่ กันั หรืือเป็น็ กรณีไี ม่ร่ ู้้�ตัวั ผู้�้ กระทำ�ำ ความผิดิ หรืือไม่ม่ ีี
การร้้องทุุกข์ก์ ล่่าวโทษ จนล่่วงพ้น้ กำำ�หนดระยะเวลาดังั กล่า่ ว คดีกี ็เ็ ป็็นอัันขาดอายุุความ
- ผิดิ ตาม พ.ร.บ.คดีเี ช็ค็ ฯ อัตั ราโทษจำ�ำ คุกุ ไม่เ่ กินิ ๑ ปีี อายุคุ วาม ๕ ปี ี ธนาคารปฏิเิ สธการจ่า่ ยเงินิ
ตามเช็ค็ เมื่อ่� วันั ที่่� ๒๐ พฤศจิกิ ายน ๒๕๓๙ การนับั อายุคุ วามต้อ้ งเริ่ม� นับั ตั้้ง� แต่ว่ ันั ที่�่ ๒๑ พฤศจิกิ ายน ๒๕๓๙
อายุุความฟ้้องคดีีคืือต้้องนำ�ำ ตััวผู้้�กระทำ�ำ ความผิิดไปฟ้้องต่่อศาล ไม่่เกิินวัันที่�่ ๒๐ พฤศจิิกายน ๒๕๔๔
รวมถึึงคดีนีี้้ก� ำ�ำ หนดให้เ้ ป็น็ ความผิดิ อันั ยอมความได้ ้ จึึงต้อ้ งนำ�ำ บทบัญั ญัตั ิติ าม ป.อาญา มาตรา ๙๖ มาบังั คับั ใช้้
คืือ ผู้�เ้ สียี หายต้้องร้้องทุกุ ข์์ภายใน ๓ เดืือน นับั แต่่รู้�เ้ รื่�อ่ งและรู้้�ตัวั ผู้้�กระทำ�ำ ความผิดิ มิิเช่่นนั้้น� คดีเี ป็็นอัันขาด
อายุคุ วาม คดีีนี้้ผ� ู้้เ� สียี หายต้อ้ งร้อ้ งทุกุ ข์์ภายในกำ�ำ หนด ๓ เดืือนด้้วย คืือภายในวันั ที่�่ ๒๐ กุมุ ภาพัันธ์์ ๒๕๔๐
โจทก์์ฟ้อ้ งจำำ�เลย วัันที่�่ ๒๐ กุมุ ภาพันั ธ์์ ๒๕๔๐ เป็็นวัันครบกำ�ำ หนดอายุคุ วามวันั สุดุ ท้้าย คดีีโจทก์จ์ ึึงไม่่ขาด
อายุคุ วาม ตามคำำ�พิิพากษาฎีีกาที่่� ๙๒๐/๒๕๕๐
- คดีีความผิิดอัันยอมความได้้ หากรู้�้เรื่่�องและรู้้�ตััวผู้�้ กระทำำ�ความผิิด ในวัันที่่� ๓๐ พฤศจิิกายน
๒๕๖๓ อันั เป็น็ วันั สุดุ ท้า้ ยของเดืือน การนับั กำ�ำ หนดอายุคุ วามร้อ้ งทุกุ ข์์ ๓ เดืือน ต้อ้ งเริ่ม� นับั วันั ที่่� ๑ ธันั วาคม
๒๕๖๓ เป็็นวัันแรก และจะครบกำ�ำ หนดร้้องทุุกข์์ ๓ เดืือน ในวัันสุุดท้้ายของเดืือนกุุมภาพัันธ์์ ๒๕๖๔
แต่เ่ ดืือนดังั กล่า่ วไม่ม่ ีวี ันั ที่�่ ๓๐ ดังั นั้้น� การร้อ้ งทุกุ ข์เ์ มื่อ�่ ไม่ต่ รงกับั วันั สุดุ ท้า้ ยให้ถ้ ือื เอาวันั สุดุ ท้า้ ยแห่ง่ เดืือนเป็น็ วันั
สิ้�นสุุดระยะเวลา คืือวัันที่�่ ๒๘ กุุมภาพันั ธ์์ ๒๕๖๔ ตามประมวลกฎหมายแพ่ง่ และพาณิิชย์์ มาตรา ๑๙๓/๕
ที่่�กล่่าวแล้้วข้้างต้้น ในทางกลัับกัันหากรู้้�เรื่่�องและรู้้�ตััวผู้้�กระทำำ�ความผิิด ในวัันที่่� ๒๘ กุุมภาพัันธ์์ ๒๕๖๔
อันั เป็น็ วัันสิ้�นสุุดแห่ง่ เดืือน การนับั กำำ�หนดอายุคุ วามร้อ้ งทุกุ ข์์ ๓ เดืือน ต้้องเริ่�มนับั วัันที่่� ๑ มีีนาคม ๒๕๖๔
เป็น็ วันั แรก และจะถือื ว่่าวันั ครบกำำ�หนดร้้องทุุกข์์ ๓ เดืือน คืือวัันสุดุ ท้า้ ยแห่ง่ เดืือนคืือวัันที่�่ ๓๑ พฤษภาคม
๒๕๖๔ มิิได้้ เพราะเดืือนพฤษภาคม มีีวัันที่�่ ๒๘ อัันเป็็นวัันสิ้�นสุุดก่่อนจะถึึงวัันเริ่�มระยะเวลาร้้องทุุกข์์
คดีีนี้้จ� ึึงต้้องร้้องทุุกข์ภ์ ายในวัันที่่� ๒๘ พฤษภาคม ๒๕๖๔
กรณีดี ังั กล่า่ วนี้้ � บางความเห็น็ เห็น็ ว่า่ คดีคี วามผิดิ ต่อ่ ส่ว่ นตัวั หากรู้เ�้ รื่อ่� งและรู้�้ ตัวั ผู้้�กระทำำ�ความผิดิ
ในวัันสิ้�นสุดุ แห่่งเดืือน และต้้องเริ่�มนัับอายุคุ วามในวันั ที่่� ๑ ของเดืือนถััดไป เป็็นวันั แรก และจะครบกำ�ำ หนด
อายุุความร้้องทุุกข์์ ในวัันสุุดท้้ายแห่่งเดืือนที่่�สาม แต่่ไม่่ตรงกัับวัันที่�่ของเดืือนที่�่รู้�้เรื่�่องและรู้�้ ตััวผู้้�กระทำำ�ผิิด
หากเดืือนที่�่ครบกำำ�หนดอายุุความร้้องทุุกข์์นั้้�นมีีจำ�ำ นวนวัันมากกว่่าเดืือนที่�่มีีการรู้�้เรื่�่องและรู้�้ ตััวผู้�้ กระทำ�ำ ผิิด
ก็็ยัังคงนัับวัันที่�่ครบ ๓ เดืือนในวัันสิ้�นสุุดแห่่งเดืือนที่�่ครบกำำ�หนดระยะเวลานั้้�นอยู่�นั่�นเอง ตามตััวอย่่าง
หากรู้�เ้ รื่อ�่ งและรู้�้ ตัวั ผู้�้ กระทำ�ำ ผิดิ ในวันั ที่�่ ๒๘ กุมุ ภาพันั ธ์์ ๒๕๖๔ ซึ่ง่� เป็น็ วันั สิ้น� สุดุ แห่ง่ เดืือน การนับั อายุคุ วาม
ร้้องทุกุ ข์์ เริ่�มนัับแต่่ วันั ที่่� ๑ มีีนาคม ๒๕๖๔ จะครบกำ�ำ หนด ๓ เดืือน ในวันั ที่่� ๓๑ พฤษภาคม ๒๕๖๔
ซึ่ง่� เป็น็ วันั สิ้น� สุดุ แห่ง่ เดืือน และถือื ว่า่ วันั ที่�่ ๓๑ พฤษภาคม ๒๕๖๔ คดีียังั อยู่�ในอายุคุ วามร้อ้ งทุกุ ข์์ ผู้้เ� สียี หาย
ยังั สามารถร้้องทุกุ ข์ไ์ ด้้ หรืืออายุคุ วามฟ้้องคดีีก็ท็ ำ�ำ นองเดีียวกันั
เมื่่�อเป็น็ ดัังนี้้� ในกรณีีดัังกล่่าวข้า้ งต้้น หากมีผี ู้�้เสียี หายมาร้อ้ งทุกุ ข์์ต่่อพนักั งานสอบสวน ภายหลังั
วัันที่�่ ๒๘ พฤษภาคม ๒๕๖๔ โดยยืืนยัันว่่ายัังอยู่�ในอายุุความร้้องทุุกข์์ พนัักงานสอบสวนก็็ต้้องรัับ
คำ�ำ ร้้องทุุกข์์ไว้้ทำ�ำ การสอบสวนและมีีความเห็็นส่่งสำ�ำ นวนการสอบสวนไปยัังพนัักงานอััยการ หากพนัักงาน
อััยการมีีความเห็็นเช่่นไรและหากมีีการสั่�งให้้สอบสวนเพิ่่�มเติิมก็็ให้้ดำ�ำ เนิินการไปตามที่่�พนัักงานอััยการสั่�ง
ให้้สอบสวนเพิ่่ม� เติิมนั้้�น
กรณีีวัันสุุดท้้ายของเดืือนที่่�สามซึ่่�งครบอายุุความร้้องทุุกข์์ เป็็นวัันหยุุดราชการ การร้้องทุุกข์์ต่่อ
พนัักงานสอบสวน ร้้องทุุกข์์ได้้ทุุกวัันไม่่มีีวัันหยุุด ส่่วนการฟ้้องคดีีต่่อศาลสามารถฟ้้องต่่อศาลในวัันแรก
ที่่�ศาลเปิิดทำ�ำ การได้้ ตัวั อย่า่ งเช่่น

224 Pคoมู่ lือicปeฏบิInตั vิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

- การร้้องทุุกข์์ แม้้วัันสุุดท้้ายเป็็นวัันหยุุดราชการ แต่่การร้้องทุุกข์์สามารถทำำ�ได้้ทุุกวััน เมื่�่อไม่่
ร้้องทุกุ ข์์ในวัันสุุดท้า้ ย แต่่ไปร้้องทุกุ ข์์วัันรุ่�งขึ้น�้ คดีีโจทก์์จึึงขาดอายุคุ วาม (ฎ.๑๗๗๗/๒๕๕๔)
- การฟ้อ้ งคดีี แม้ผ้ ู้เ้� สียี หายไม่ไ่ ด้ร้ ้อ้ งทุกุ ข์ใ์ นวันั สุดุ ท้า้ ยที่เ�่ ป็น็ วันั หยุดุ ราชการ แต่ผ่ ู้เ้� สียี หายก็ส็ ามารถ
นำำ�คดีีมาฟ้อ้ งต่่อศาลในวันั แรกที่�เ่ ปิิดทำำ�การได้ต้ าม ป.พ.พ.มาตรา ๑๖๑ (ปััจจุุบันั ป.พ.พ.มาตรา ๑๙๓/๘)
ฟ้อ้ งโจทก์์จึึงไม่่ขาดอายุคุ วามตาม ป.อาญา มาตรา ๙๖ (ฎ.๒๒๑๒/๒๕๑๕)
การร้้องทุุกข์์คดีีความผิิดอัันยอมความได้้ ต้้องมีีองค์์ประกอบรู้�้เรื่�่องและรู้�้ ตััวผู้�้ กระทำำ�ความผิิด
ถึึงเป็น็ การเริ่ม� นับั อายุคุ วามให้ร้ ้อ้ งทุกุ ข์ภ์ ายใน ๓ เดืือน บางกรณีที ี่อ่� งค์ป์ ระกอบยังั ไม่ค่ รบอายุคุ วามร้อ้ งทุกุ ข์์
จึึงยัังไม่่เกิิด เช่่น นาย ก. ทราบว่่ามีีการลงข้้อความหมิ่่�นประมาทตนแต่่ไม่่ทราบว่่าผู้�้ใดเป็็นผู้�้ กระทำำ�
ถือื ว่า่ มีกี ารรู้้�เรื่�่องกระทำ�ำ ความผิดิ เกิดิ ขึ้น�้ แต่่อายุุความร้้องทุกุ ข์ภ์ ายใน ๓ เดืือน ยังั ไม่เ่ กิดิ เพราะยังั ไม่่รู้้�ตััว
ผู้้�กระทำำ�ความผิดิ การเริ่�มนัับอายุคุ วามร้้องทุุกข์์ดังั กล่า่ วจะเกิดิ ต่อ่ เมื่่�อนาย ก. รู้�้ ตัวั ว่่าผู้้ใ� ดเป็็นผู้้�กระทำำ�การ
หมิ่น� ประมาทตนอันั เป็็นการครบองค์์ประกอบของการร้้องทุกุ ข์์คืือรู้�เ้ รื่่อ� งและรู้�้ ตััวผู้้�กระทำ�ำ ความผิิด
- จำ�ำ เลยยืืมเครื่่�องมืือก่่อสร้้างไปจากโจทก์์เมื่่�อปีี ๒๕๓๒ โดยจะนำ�ำ มาส่่งคืืนเมื่่�อแล้้วเสร็็จหรืือ
ทวงถาม หลังั จากนั้้น� โจทก์ไ์ ม่พ่ บจำ�ำ เลยอีกี เลยจนปีี ๒๕๓๗ โจทก์พ์ บจำ�ำ เลยและทวงถามถึึงเครื่อ�่ งมืือดังั กล่า่ ว
แต่่จำ�ำ เลยปฏิิเสธ ถืือได้้ว่่าโจทก์์ทราบว่่าจำำ�เลยมีีเจตนาเบีียดบัังเอาเครื่�่องมืือของโจทก์์ไปในวัันที่่�ทวงถาม
ซึ่่�งเป็็นวัันที่่�โจทก์์รู้�้เรื่่�องความผิิดและรู้้�ตััวผู้�้ กระทำ�ำ ผิิด อายุุความเริ่�มนัับตั้้�งแต่่วัันนั้้�น เมื่�่อโจทก์์แจ้้งความ
ร้อ้ งทุุกข์ใ์ ห้ด้ ำำ�เนินิ คดีีแก่จ่ ำ�ำ เลยในวัันดังั กล่า่ ว คดีขี องโจทก์จ์ ึึงไม่่ขาดอายุคุ วาม (ฎ.๑๑๘๔/๒๕๔๓)
- โจทก์์ร่่วมรู้�้ ว่่าจำำ�เลยเจตนาฉ้้อโกงตนในวัันใดอายุุความร้้องทุุกข์์ต้้องเริ่�มนัับตั้้�งแต่่วัันนั้้�น
การที่โ่� จทก์ร์ ่ว่ มพยายามโทรศัพั ท์ถ์ ึึงจำ�ำ เลยอีกี หลายครั้ง� หลายหนในเวลาต่อ่ มาทั้้ง� ๆ ที่จ่� ำ�ำ เลยรับั บ้า้ งไม่ร่ ับั บ้า้ ง
หรืือบางครั้ง� รับั ปากว่า่ จะนำ�ำ เงินิ ไปชำำ�ระแต่แ่ ล้ว้ ก็ผ็ ิดิ นัดั เป็น็ เรื่อ่� งที่โ�่ จทก์ร์ ่ว่ มผ่อ่ นผันั หรืือให้โ้ อกาสแก่จ่ ำำ�เลย
ถืือไม่่ได้้ว่า่ โจทก์์ร่่วมเพิ่่�งทราบถึึงการกระทำำ�ความผิิดของจำำ�เลย (ฎ.๓๙/๒๕๕๒)
๔. อายุุความฟ้อ้ งขอให้ก้ ัักกััน
อายุคุ วามฟ้อ้ งขอให้ก้ ัักกันั จะฟ้้องไปพร้้อมกับั การฟ้อ้ งคดีอี ันั เป็็นเหตุทุ ี่ข�่ อให้้กักั กัันหรืืออย่า่ งช้า้
ภายใน ๖ เดืือนนัับแต่่วัันที่่�ฟ้อ้ งคดีีดัังกล่่าว ตาม ป.อาญา มาตรา ๙๗
๕. กำำ�หนดอายุุความล่ว่ งเลยการลงโทษ
กรณีที ี่ผ�่ ู้้�กระทำ�ำ ผิดิ ถููกฟ้อ้ งต่อ่ ศาลแล้ว้ และเมื่อ่� มีคี ำำ�พิพิ ากษาถึึงที่ส่� ุดุ ให้ล้ งโทษ หากมิไิ ด้ม้ ีกี ารลงโทษ
เกิินกำ�ำ หนดเวลาตามที่่ก� ฎหมายกำำ�หนดตาม ป.อาญา มาตรา ๙๘ ก็ไ็ ม่ส่ ามารถลงโทษผู้้�นั้น� ได้ ้ ดัังต่อ่ ไปนี้้�
(๑) ๒๐ ปีี สำ�ำ หรัับโทษประหารชีวี ิิต จำำ�คุุกตลอดชีวี ิติ หรืือจำำ�คุุกยี่่�สิบิ ปีี
(๒) ๑๕ ปีี สำำ�หรัับโทษจำำ�คุุกกว่า่ เจ็็ดปีีแต่่ยัังไม่ถ่ ึึงยี่ส� ิิบปีี
(๓) ๑๐ ปีี สำ�ำ หรัับโทษจำำ�คุกุ กว่า่ หนึ่่ง� ปีีถึึงเจ็ด็ ปีี
(๔) ๕ ปีี สำ�ำ หรัับโทษจำำ�คุุกตั้้�งแต่ห่ นึ่่ง� ปีีลงมาหรืือโทษอย่่างอื่น่�
๖. อายุคุ วามตามกฎหมายพิิเศษบางเรื่�่อง
โดยปกติิอายุุความฟ้้องคดีีและอายุุความลงโทษจะกำำ�หนดไว้้เป็็นหลัักเกณฑ์์ทั่่�วไปตาม ป.อาญา
มาตรา ๙๕ มาตรา ๙๖ และมาตรา ๙๘ แต่บ่ างเรื่อ่� งรัฐั เห็น็ ว่า่ เป็น็ ความผิดิ ที่ม่� ีผี ลกระทบต่อ่ สังั คม เศรษฐกิจิ
หรืือทางการเมืืองค่อ่ นข้้างรุุนแรง จึึงกำ�ำ หนดอายุคุ วามแตกต่า่ งไปจาก ป.อาญา เป็น็ กฎหมายพิิเศษเฉพาะ
ในบางเรื่่อ� ง ดัังนี้้�

Police คInู่มvอื eปstฏigิบaตั tiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 225

๖.๑ อายุุความคดีียาเสพติิดในคดีีมีีอััตราโทษประหารชีีวิิตหรืือจำำ�คุุกตลอดชีีวิิต ตาม
พ.ร.บ.วิธิ ีีพิจิ ารณาคดีียาเสพติดิ ให้้โทษ พ.ศ.๒๕๕๐ มาตรา ๒๒
- มีีอายุคุ วาม ๓๐ ปีี
๖.๒ อายุุความตาม พ.ร.บ.ประมง พ.ศ.๒๕๕๘
- อายุุความสะดุุดหยุุดอยู่�ระหว่่างหลบหนีี โดยมิิให้้นัับระยะเวลาที่�่หลบหนีีเป็็นส่่วนหนึ่่�ง
ของอายุุความตามคำำ�สั่่�ง คสช.ที่่� ๖๙/๒๕๕๙ เรื่�่อง แก้้ไขปััญหาการดำำ�เนิินคดีีความผิิดเกี่�ยวกัับกฎหมาย
ประมง ลง ๒๙ พฤศจิกิ ายน ๒๕๕๙ ข้้อ ๑ ในการดำ�ำ เนิินคดีีตามพระราชกำ�ำ หนดการประมง พ.ศ.๒๕๕๘
และฉบับั แก้ไ้ ขเพิ่่ม� เติมิ หรืือคำ�ำ สั่่ง� หัวั หน้า้ คณะรักั ษาความสงบแห่ง่ ชาติิ ที่่� ๑๐/๒๕๕๘ เรื่อ่� ง การแก้ไ้ ขปัญั หา
การทำ�ำ การประมงผิิดกฎหมาย ขาดการรายงาน และไร้้การควบคุุม และฉบับั แก้้ไขเพิ่่ม� เติิม
๖.๓ อายุุความตามพระราชบััญญััติิประกอบรััฐธรรมนููญว่่าด้้วยการป้้องกัันและปราบปราม
การทุุจริิต พ.ศ.๒๕๖๑ ตามมาตรา ๗
- อายุุความสะดุุดหยุุดอยู่� ระหว่่างหลบหนีีโดยมิิให้้นัับระยะเวลาที่่�หลบหนีีเป็็นส่่วนหนึ่่�ง
ของอายุุความ
๖.๔ อายุุความตามพระราชบััญญััติิมาตรการของฝ่่ายบริิหารในการป้้องกัันและปราบปราม
การทุจุ ริิต พ.ศ.๒๕๕๑ มาตรา ๖๑/๑
- อายุุความสะดุุดหยุุดอยู่�ระหว่่างหลบหนีี โดยมิิให้้นัับระยะเวลาที่�่หลบหนีีเป็็นส่่วนหนึ่่�ง
ของอายุุความ
๖.๕ อายุคุ วามคดีคี ้า้ มนุษุ ย์ ์ ตามพระราชบัญั ญัตั ิวิ ิธิ ีพี ิจิ ารณาคดีคี ้า้ มนุษุ ย์์ พ.ศ.๒๕๕๙ มาตรา ๒๑
- อายุุความสะดุุดหยุุดอยู่�ระหว่่างหลบหนีี โดยมิิให้้นัับระยะเวลาที่�่หลบหนีีเป็็นส่่วนหนึ่่�ง
ของอายุคุ วาม
๖.๖ อายุุความตามพระราชบััญญััติิประกอบรััฐธรรมนููญว่า่ ด้ว้ ยวิิธีพี ิิจารณาคดีอี าญาของผู้้�ดำ�ำ รง
ตำ�ำ แหน่่งทางการเมืือง พ.ศ.๒๕๖๐ มาตรา ๒๕
- อายุุความสะดุุดหยุุดอยู่�ระหว่่างหลบหนีี โดยมิิให้้นัับระยะเวลาที่�่หลบหนีีเป็็นส่่วนหนึ่่�ง
ของอายุุความ
เกี่�ยวกัับอายุุความ มีีความสำำ�คััญมากตามหลัักทั่่�วไปแล้้ว กฎหมายจะกำำ�หนดอายุุความ
การกระทำ�ำ ผิดิ ต่า่ งๆ เอาไว้้ หากไม่ไ่ ด้ต้ ัวั ผู้�้ ต้อ้ งหามาฟ้อ้ งภายในอายุคุ วามก็ไ็ ม่ส่ ามารถดำ�ำ เนินิ คดีกี ับั ผู้้�กระทำ�ำ ผิดิ
นั้้�นอีีก เว้้นแต่่คดีีที่�่เป็็นเรื่่�องเฉพาะดัังที่�่กล่่าวมาแล้้วข้้างต้้นอายุุความจะสะดุุดหยุุดอยู่�ระหว่่างหลบหนีี
สิ่ �งที่่�พนัักงานสอบสวนจะต้้องคำำ�นึึงถึึงอีีกประการหนึ่่�งคืือพฤติิการณ์์แห่่งคดีีที่่�เกิิดขึ้้�นอาจเป็็นคดีีที่�่เป็็น
ความผิิดกรรมเดีียว ผิิดต่่อกฎหมายหลายบทหรืือต่่างกรรมต่่างวาระ ซึ่่�งแต่่ละบทแต่่ละกรรมมีีอััตราโทษ
ไม่เ่ ท่า่ กันั และมีอี ายุคุ วามต่า่ งกันั พนักั งานสอบสวนจึึงควรแจ้ง้ ข้อ้ หาดำำ�เนินิ คดีกี ับั ผู้้�ต้อ้ งหาให้ค้ รบถ้ว้ นทุกุ บท
ทุกุ กรรม การลงโทษผู้�้ กระทำ�ำ ความผิิดเป็็นอำำ�นาจของศาลจะพิจิ ารณาตามหลัักเกณฑ์ด์ ัังต่่อไปนี้้�
การกระทำำ�ความผิดิ กรรมเดีียวผิิดต่อ่ กฎหมายหลายบท
หลักั เกณฑ์์การพิิจารณากฎหมายบทที่�ม่ ีโี ทษหนักั ที่ส�่ ุดุ ตาม ป.อาญา มาตรา ๙๐ มีีดังั นี้้�
๑) พิจิ ารณาลำำ�ดัับโทษตาม ป.อาญา มาตรา ๑๘ โดยโทษที่่อ� ยู่่�ลำ�ำ ดัับก่อ่ นเป็็นโทษหนักั กว่า่ โทษ
ในลำำ�ดัับถััดไป
๒) ถ้า้ ความผิิดแต่ล่ ะบทมีีโทษลำำ�ดัับเดียี วกััน ให้พ้ ิจิ ารณาอัตั ราโทษขั้�นสููงเป็็นเกณฑ์์
๓) ถ้า้ ความผิดิ แต่ล่ ะบทมีอี ัตั ราโทษขั้น� สููงเท่า่ กันั ให้พ้ ิจิ ารณาโทษลำำ�ดับั ถัดั ไปในบทนั้้น� ๆ ประกอบ
๔) ถ้้าความผิิดแต่่ละบทมีีอััตราโทษขั้�นสููงเท่่ากัันและโทษลำ�ำ ดัับถััดไปก็็มีีอััตราโทษเท่่ากััน
ให้พ้ ิจิ ารณาอััตราโทษขั้�นต่ำำ��เป็น็ เกณฑ์์

226 Pคoมู่ lอื icปeฏบิInัตvงิeาsนtiสgอatบioสnวนManual

๕) ถ้้าความผิิดแต่่ละบทมีีอััตราโทษเท่่ากัันทุุกอย่่างทั้้�งอััตราโทษขั้�นสููงและอััตราโทษขั้�นต่ำำ��
ให้้อยู่�ในดุลุ พิินิจิ ของศาลที่่�จะลงโทษตามบทหนึ่่ง� บทใดก็็ได้้
การกระทำำ�ความผิิดต่า่ งกรรมต่า่ งวาระหรืือหลายกระทง
หลักั เกณฑ์์การลงโทษในความผิดิ หลายกระทงตาม ป.อาญา มาตรา ๙๑ มีีดังั ต่อ่ ไปนี้้ � กรณีีที่ผ�่ ู้�ใ้ ด
กระทำ�ำ การอันั เป็น็ ความผิิดหลายกรรมต่่างกัันให้ศ้ าลลงโทษผู้้�นั้น� ทุกุ กรรมเป็็นกระทงความผิดิ ไป แต่ไ่ ม่่ว่่า
จะมีีการเพิ่่�มโทษ ลดโทษ หรืือลดมาตราส่่วนโทษด้้วยหรืือไม่่ก็็ตาม เมื่�่อรวมโทษทุุกกระทงแล้้วจำ�ำ คุุก
ทั้้ง� สิ้�นต้้องไม่่เกินิ กำำ�หนดดัังนี้้�
๑) ๑๐ ปี ี สำำ�หรับั กรณีคี วามผิิดกระทงที่่�หนักั ที่ส�่ ุดุ มีีอัตั ราโทษจำำ�คุุกอย่่างสููงไม่่เกินิ ๓ ปีี
๒) ๒๐ ปีี สำ�ำ หรัับกรณีีความผิิดกระทงที่�่หนัักที่�่สุุดมีีอััตราโทษจำ�ำ คุุกอย่่างสููงเกิิน ๓ ปีี
แต่ไ่ ม่เ่ กินิ ๑๐ ปีี
๓) ๕๐ ปี ี สำำ�หรับั กรณีคี วามผิดิ กระทงที่ห่� นักั ที่ส�่ ุดุ มีอี ัตั ราโทษจำ�ำ คุกุ อย่า่ งสููงเกินิ ๑๐ ปีี ขึ้น�้ ไป
เว้้นแต่่กรณีีที่�ศ่ าลลงโทษจำ�ำ คุุกตลอดชีีวิิต

❖❖❖

Police คInู่มvอื eปstฏigบิ aัตtiงิ oาnนสMอaบnสuวaนl 227

228 คPo่มู lือicปeฏิบInัตvิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

การชบันั ทสูทตูี่่�ร1พล3ิกิ ศพ


การชันั สููตรพลิกิ ศพ เป็น็ การสอบสวนลักั ษณะหนึ่่ง� นอกจากการสอบสวนสามัญั ดังั ที่ม่� ีบี ัญั ญัตั ิไิ ว้ใ้ น
ป.วิิอาญา ภาค ๒ สอบสวน ในส่่วนของการชัันสููตรพลิิกศพ กฎหมายได้้วางหลัักเกณฑ์์ไว้้ใน ป.วิิอาญา
หมวดที่�่ ๒ ตั้้ง� แต่่มาตรา ๑๔๘ ถึึงมาตรา ๑๕๖ และประมวลระเบีียบการตำ�ำ รวจเกี่ย� วกับั คดีี ลัักษณะ ๑๐
ได้้วางแนวทางการปฏิิบััติิไว้้ ป.วิิอาญา มาตรา ๑๒๙ ประกอบมาตรา ๑๕๕ ให้้นำ�ำ บทบััญญััติิว่่าด้้วย
การสอบสวนมาใช้้บัังคัับโดยอนุุโลม และวางหลัักว่่ากรณีีที่่�ความตายเป็็นผลจากการกระทำ�ำ ผิิดอาญา
ถ้้าการชัันสููตรพลิิกศพยัังไม่่เสร็็จห้้ามมิิให้้ฟ้้องผู้้�ต้้องหายัังศาล การชัันสููตรพลิิกศพจึึงมีีความสำำ�คััญกัับ
การดำำ�เนินิ คดีีอาญา
๑. ความหมายของการชันั สูตู รพลิิกศพ
การชัันสููตรพลิกิ ศพ (Post-mortem Examination or Post- mortem Inquest) กฎหมาย
ไม่ไ่ ด้ใ้ ห้ค้ ำำ�จำำ�กัดั ความไว้้ แต่ป่ รากฏความหมายอยู่�ในประมวลระเบีียบการตำ�ำ รวจเกี่ย� วกัับคดี ี ลัักษณะ ๑๐
การชันั สููตรพลิกิ ศพ บทที่�่ ๑ อำ�ำ นาจและหน้า้ ที่ใ่� นการชันั สููตรพลิกิ ศพ ข้อ้ ๒ ว่า่ การชันั สููตรพลิกิ ศพหมายถึึง
การตรวจพิิสููจน์์ศพโดยพนัักงานสอบสวน แพทย์์และเจ้้าพนัักงานอื่่�นตามที่่�กฎหมายกำ�ำ หนด เพื่�่อค้้นหา
สาเหตุแุ ละพฤติิการณ์ท์ ี่่ท� ำำ�ให้้เกิดิ การตายตามที่�ก่ ฎหมายบัญั ญััติไิ ว้้
๒. วััตถุปุ ระสงค์์ของการชันั สูตู รพลิกิ ศพ
เพื่อ�่ ทราบเหตุแุ ละพฤติกิ ารณ์ท์ ี่ต่� าย ผู้�้ ตายคืือใคร ตายที่ไ�่ หน เมื่อ�่ ใด ถ้า้ ตายโดยคนทำำ�ร้า้ ยให้ก้ ล่า่ วว่า่
ใครเป็น็ ผู้้�ทำ�ำ ร้า้ ยเท่า่ ที่จ่� ะทราบได้้ ซึ่ง�่ ตามความมุ่่�งหมายของกฎหมาย ตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๕๐ วรรคห้า้
เป็น็ การมุ่�งไปที่ผ�่ ู้้�ตายเป็น็ หลักั เพื่อ่� ค้น้ หาความจริงิ เกี่ย� วกับั สาเหตุกุ ารตาย ไม่ไ่ ด้มุ้่�งไปที่�ต่ ัวั ผู้้�กระทำ�ำ ให้ถ้ ึึงแก่่
ความตายเป็็นหลััก เพราะเหตุุว่่าหากความตายเกิิดจากการกระทำำ�ของบุุคคลอื่่�นหรืือของเจ้้าพนัักงาน
ซึ่ง่� อ้า้ งว่า่ ปฏิบิ ัตั ิริ าชการตามหน้า้ ที่ห�่ รืือตายในระหว่า่ งการควบคุมุ ของเจ้า้ พนักั งานซึ่ง่� อ้า้ งว่า่ ปฏิบิ ัตั ิริ าชการ
ตามหน้้าที่�่ก็็ต้้องแยกคดีีทำ�ำ สำำ�นวนการสอบสวนอีีกส่่วนหนึ่่�งต่่างหากว่่าผู้�้ที่�่กระทำำ�ให้้ตายนั้้�น ได้้กระทำำ�ผิิด
ทางอาญาที่ท�่ ำ�ำ ให้เ้ ขาตายหรืือไม่่ โดยต้อ้ งนำ�ำ ส่ว่ นของการชันั สููตรพลิกิ ศพไปเป็น็ ส่ว่ นประกอบในคดีอี าญานั้้น�
นอกจากนั้้�น ในการสอบสวนรวมทั้้�งการชัันสููตรพลิิกศพ ในกรณีีที่่�ความตายเป็็นผลแห่่งการ
กระทำ�ำ ผิดิ อาญา ถ้า้ กรณีที ี่ม่� ีกี ารชันั สููตรแล้ว้ ต้อ้ งทำำ�การชันั สููตรพลิกิ ศพต่อ่ เนื่อ�่ งให้เ้ สร็จ็ สิ้น� หากได้ม้ ีกี ารทำ�ำ การ
ชัันสููตรแล้้วแต่่ยัังไม่่เสร็็จสิ้�น กรณีีดัังกล่่าวนี้้�ยัังไม่่สามารถฟ้้องผู้�้ ต้้องหาเกี่�ยวกัับการกระทำำ�ดัังกล่่าว ตาม
ป.วิิอาญา มาตรา ๑๒๙ แต่่อย่่างใดก็็ตามในกรณีีนี้้�ถ้้าหากไม่่มีีการชัันสููตรตั้�งแต่่ต้้นเช่่นนี้้� หากพนัักงาน
สอบสวนได้ท้ ำำ�การสอบสวนโดยชอบ ไม่ต่ ัดั อำำ�นาจการฟ้อ้ งของพนักั งานอัยั การแต่อ่ ย่า่ งใดซึ่ง่� มีคี ำำ�พิพิ ากษา
ฎีกี าไว้้วางหลักั ในเรื่�่องดัังกล่า่ วไว้้
การชัันสููตรพลิิกศพเป็็นส่่วนหนึ่่�งของการรวบรวมพยานหลัักฐานตามอำำ�นาจหน้้าที่่ข� องพนัักงาน
สอบสวน เมื่่�อพนัักงานสอบสวนได้้ทำำ�การสอบสวนโดยชอบแล้้ว แม้้ไม่่มีีการชัันสููตรพลิิกศพก็็หาเป็็นเหตุุ
ให้พ้ นักั งานอัยั การไม่่มีอี ำ�ำ นาจฟ้้องไม่่ (ฎ.2410/2530)

Police คIn่มู vือeปstฏigิบaัตtiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 229

๓. หลักั เกณฑ์ก์ ฎหมายในการชัันสูตู รพลิกิ ศพ
การใดจะต้้องทำ�ำ การชัันสููตรพลิิกศพนั้้�น ต้้องเข้้าหลัักเกณฑ์์อย่่างใดอย่่างหนึ่่�งตาม ป.วิิอาญา
มาตรา ๑๔๘ ซึ่ง�่ วางหลัักไว้้ ดัังนี้้�
๑. ปรากฏแน่่ชัดั หรืือมีีเหตุุอัันควรสงสัยั ว่า่ บุุคคลใดตายโดยผิดิ ธรรมชาติิ
๒. ตายในระหว่า่ งอยู่�ในความควบคุุมของเจ้้าพนักั งาน
๓. การตายโดยการประหารชีีวิิตตามกฎหมาย ไม่่ต้อ้ งมีกี ารชันั สููตรพลิกิ ศพ
๔. กำำ�หนดกรอบการตายโดยผิดิ ธรรมชาติิ มีี ๕ ประการ คืือ ๑.ฆ่า่ ตััวตาย ๒.ถููกผู้้�อื่�นทำำ�ให้ต้ าย
๓.ถููกสััตว์์ทำ�ำ ร้้ายตาย ๔.ตายโดยอุบุ ััติเิ หตุุ ๕.ตายโดยยังั มิิปรากฏเหตุุ
ดังั นั้้น� การตายตามธรรมชาติจิ ึึงไม่ต่ ้อ้ งทำำ�การชันั สููตรพลิกิ ศพ ซึ่ง�่ ได้แ้ ก่ ่ ป่ว่ ยตาย ตายจากชราภาพ
และนอกจากนี้้ก� ารตายจากการถููกประหารชีวี ิติ ตามกฎหมายก็ไ็ ม่ต่ ้อ้ งทำำ�การชันั สููตรพลิกิ ศพ แต่อ่ ย่า่ งไรก็ต็ าม
หากการตายนั้้�นยัังมีีเหตุุอัันควรสงสัยั ว่่าเป็น็ การตายโดยผิดิ ธรรมชาติิหรืือไม่ ่ ก็็ต้อ้ งทำ�ำ การชัันสููตรพลิิกศพ
หาสาเหตุกุ ารตายให้้สิ้น� ข้อ้ สงสัยั การสงสัยั ไม่เ่ พียี งแต่่การสงสััยของเจ้้าพนัักงานเท่่านั้้น� แต่ห่ ากญาติหิ รืือ
ผู้้�มีสี ่่วนได้เ้ สีียเกิดิ ความสงสััย เจ้า้ พนักั งานก็็ต้อ้ งดำำ�เนินิ การให้ส้ิ้�นข้้อสงสััยเช่่นเดียี วกััน

ข้อ้ สังั เกต
ตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๑๔๘ ไม่ไ่ ด้ก้ ล่า่ วถึึงการตายที่เ�่ กิดิ จากการกระทำำ�ของเจ้า้ พนักั งานซึ่ง�่ อ้า้ งว่า่
ปฏิบิ ัตั ิิราชการตามหน้า้ ที่่� แต่ไ่ ปปรากฏถ้อ้ ยคำ�ำ ใน ป.วิิอาญา มาตรา ๑๕๐ วรรคสาม ว่า่ ความตายที่่เ� กิดิ ขึ้�้น
จากเหตุุดัังกล่า่ วให้้พนัักงานอัยั การและพนัักงานฝ่า่ ยปกครองร่่วมชัันสููตรพลิกิ ศพด้้วย กล่า่ วได้ว้ ่่าการตาย
ดัังกล่่าวก็็ถืือเป็็นการตายโดยผิิดธรรมชาติิตามหลัักเกณฑ์์หนึ่่�งในห้้าประการคืือถููกผู้�้อื่�นทำ�ำ ให้้ตาย ตาม
ป.วิิอาญา มาตรา ๑๔๘ นั่่น� เอง
๔. ผู้้�มีีหน้า้ ที่่ใ� นการชันั สูตู รพลิิกศพกรณีีทั่ว� ไป
ป.วิิอาญา มาตรา ๑๕๐ ได้้วางหลัักเกณฑ์์ไว้้ให้้เจ้้าพนัักงานมีีอำำ�นาจและหน้้าที่�่ในการชัันสููตร
พลิิกศพ ดังั นี้้�
๑) พนักั งานสอบสวนแห่่งท้้องที่่ท� ี่่พ� บศพนั้้น�
๒) แพทย์ท์ างนิติ ิเิ วชศาสตร์ซ์ ึ่ง่� ได้ร้ ับั วุฒุ ิบิ ัตั รหรืือได้ร้ ับั หนังั สืืออนุมุ ัตั ิจิ ากแพทยสภาเกี่ย� วกับั แพทย์์
ผู้�้ มีีหน้้าที่่�นั้้�น กฎหมายได้้ลำ�ำ ดัับความสำำ�คััญไว้้ไม่่ได้้ให้้เลืือกเอาอย่่างใดอย่่างหนึ่่�ง การจะให้้แพทย์์ใด
ร่ว่ มชันั สููตรพลิกิ ศพกฎหมายได้จ้ ัดั ลำำ�ดับั ไว้้ โดยลำำ�ดับั แรกไม่ม่ ีหี รืือไม่อ่ าจปฏิบิ ัตั ิหิ น้า้ ที่ไ่� ด้เ้ ท่า่ นั้้น� จึึงจะใช้แ้ พทย์อ์ ื่น�่
เป็น็ ไปตามลำ�ำ ดับั ดังั นี้้�
(1) แพทย์์ทางนิิติิเวชศาสตร์ซ์ ึ่่ง� ได้้รับั วุุฒิิบััตรหรืือได้ร้ ัับหนัังสืืออนุมุ ััติิจากแพทยสภา
(2) แพทย์ป์ ระจำำ�โรงพยาบาลของรััฐ
(3) แพทย์ป์ ระจำำ�สำำ�นักั งานสาธารณสุขุ จัังหวัดั
(4) แพทย์ป์ ระจำำ�โรงพยาบาลของเอกชนหรืือแพทย์ผ์ ู้�้ ประกอบวิชิ าชีพี เวชกรรมที่ข�่ ึ้น�้ ทะเบียี น
เป็น็ แพทย์์อาสาสมััครตามระเบียี บของกระทรวงสาธารณสุุข
จะเห็็นได้้ว่่าเฉพาะลำ�ำ ดัับที่�่ ๔ มีีแพทย์์อยู่่� ๒ ประเภท สามารถเลืือกแพทย์์ประเภทใด
ประเภทหนึ่่ง� ได้้ กรณีแี พทย์ต์ ามลำ�ำ ดับั ใดไม่่มีหี รืือไม่อ่ าจปฏิบิ ัตั ิหิ น้า้ ที่่ไ� ด้ใ้ ห้พ้ นักั งานสอบสวนบันั ทึึกเหตุผุ ล
อัันเป็็นข้้อเท็็จจริิงให้้ปรากฏความจำ�ำ เป็็นต้้องใช้้แพทย์์ผู้้�นั้�นร่่วมทำ�ำ การชัันสููตรพลิิกศพให้้ชััดเจนว่่าไม่่มีี
หรืือไม่อ่ าจปฏิบิ ัตั ิหิ น้า้ ที่ไ�่ ด้ ้ ทั้้ง� นี้้� เพื่อ่� ให้เ้ ป็น็ ที่แ่� น่น่ อนว่า่ การชันั สููตรพลิกิ ศพเป็น็ ไปโดยถููกต้อ้ งตามกฎหมาย
ดังั ที่ป�่ รากฏในประมวลระเบีียบการตำำ�รวจเกี่�ยวกับั คดีี ลัักษณะ ๑๐ บท ๑ วรรค ๑๐ ตอนท้้าย

230 Pคoู่มlือicปeฏิบInัตvิงeาsนtiสgอatบioสnวนManual

๕. ผู้้�มีีหน้้าที่ใ�่ นการชันั สูตู รพลิกิ ศพในกรณีีพิเิ ศษ
นอกเหนืือจากกรณีที ั่่ว� ไปดังั กล่า่ วแล้ว้ จะต้อ้ งมีพี นักั งานอัยั การและพนักั งานฝ่า่ ยปกครอง ตำำ�แหน่ง่
ตั้�งแต่่ระดัับปลััดอำำ�เภอหรืือเทีียบเท่่าขึ้้�นไปแห่่งท้้องที่�่ที่่�พบศพนั้้�นอยู่�เป็็นผู้�้ ทำ�ำ การชัันสููตรพลิิกศพร่่วมด้้วย
ในกรณีใี ดกรณีหี นึ่่ง� ตามหลัักเกณฑ์์ ป.วิิอาญา มาตรา ๑๕๐ วรรคสาม ดัังต่อ่ ไปนี้้�
1) ความตายที่�่เกิิดจากการกระทำ�ำ ของเจ้้าพนัักงานซึ่่�งอ้้างว่่าปฏิิบััติิราชการตามหน้้าที่่�
อย่า่ งใดจึึงจะเข้้าหลัักเกณฑ์์ดัังกล่า่ ว มีีข้้อพิจิ ารณา ดัังนี้้�
(1) เป็็นเจ้า้ พนักั งานหรืือไม่่ ก็ต็ ้้องมีกี ฎหมายวางหลักั เกณฑ์์ไว้ว้ ่่า ใครบ้้างเป็น็ เจ้้าพนักั งาน
ซึ่่ง� ตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๒ ได้ใ้ ห้้คำ�ำ จำำ�กัดั ความไว้้ เป็็นต้้นว่่า
- พนักั งานฝ่า่ ยปกครองหรืือตำ�ำ รวจ หมายความถึึง เจ้า้ พนักั งานซึ่ง�่ กฎหมายให้ม้ ีอี ำำ�นาจ
และหน้า้ ที่ร่� ักั ษาความสงบเรียี บร้อ้ ยของประชาชน ให้ร้ วมทั้้ง� พัศั ดีี เจ้า้ พนักั งานกรมสรรพสามิติ กรมศุลุ กากร
กรมเจ้้าท่่า พนัักงานตรวจคนเข้้าเมืือง และเจ้้าพนัักงานอื่่�น ๆ ในเมื่�่อทำำ�การอัันเกี่�ยวกัับการจัับกุุม
ปราบปรามผู้�้ กระทำำ�ผิดิ กฎหมาย ซึ่่�งตนมีหี น้้าที่�ต่ ้้องจัับกุมุ หรืือปราบปราม ตาม ป.วิิอาญา มาตรา ๒(๑๖)
(2) เป็็นการปฏิิบััติิราชการตามหน้้าที่่�หรืือไม่่ มีีข้้อพิิจารณาว่่าขอบเขตการปฏิิบััติิหน้้าที่่�
ของเจ้า้ พนักั งานจะต้อ้ งมีกี ฎหมายบัญั ญัตั ิใิ ห้อ้ ำ�ำ นาจและหน้า้ ที่ไ�่ ว้ว้ ่า่ ปฏิบิ ัตั ิหิ น้า้ ที่อ�่ ย่า่ งไรได้บ้ ้า้ ง การกระทำ�ำ
นอกเหนืือหรืือเกิินขอบเขตอำำ�นาจหน้้าที่่�ตามที่�่กฎหมายบััญญััติิจึึงไม่่สามารถทำ�ำ ได้้ แต่่อย่่างไรก็็ตาม
เกี่ย� วกัับเรื่่�องการชันั สููตรพลิิกศพนี้้� กฎหมายใช้้คำำ�ว่่า “อ้้างว่า่ ปฏิบิ ัตั ิิราชการตามหน้า้ ที่”�่
ดัังนั้้�น เมื่่�อพิิจารณาแล้้วผู้้�กระทำำ�เป็็นเจ้้าพนัักงาน เพีียงแต่่เจ้้าพนัักงานผู้้�นั้�นอ้้างว่่าปฏิิบััติิ
ราชการตามหน้า้ ที่่� ก็็ครบองค์์ประกอบแล้ว้ ในการที่่จ� ะทำำ�การชันั สููตรพลิกิ ศพในกรณีพี ิิเศษ ร่่วมกันั ๔ ฝ่า่ ย
ได้้แก่่ พนัักงานสอบสวนท้้องที่�่ที่่�พบศพ แพทย์์ พนัักงานอััยการ และพนัักงานฝ่่ายปกครอง ตั้้�งแต่่ระดัับ
ปลัดั อำำ�เภอขึ้น�้ ไป โดยไม่ต่ ้อ้ งพิจิ ารณาว่า่ จะปฏิบิ ัตั ิหิ น้า้ ที่ช่� อบด้ว้ ยกฎหมายตามที่ไ่� ด้อ้ ้า้ งหรืือไม่ ่ การชันั สููตร
พลิกิ ศพกับั การดำำ�เนินิ คดีอี าญากับั ผู้้�กระทำ�ำ ความผิดิ เป็น็ คนละส่ว่ นกันั หากในทางคดีอี าญาพบว่า่ ผู้ท้� ี่อ่� ้า้ งว่า่
ปฏิิบััติิราชการตามหน้้าที่�่แท้้ที่�่จริิงแล้้วไม่่เป็็นเช่่นนั้้�น ก็็ต้้องรัับผิิดในทางอาญา ตััวอย่่างที่่�จะต้้องร่่วมกััน
ชัันสููตรพลิิกศพในกรณีีนี้้� เช่น่ การวิิสามััญฆาตกรรมคนร้า้ ยของเจ้า้ พนักั งาน กรณีีเข้้าทำ�ำ การจับั กุมุ คนร้้าย
ระหว่า่ งการจัับกุุมคนร้้ายได้ย้ ิิงต่อ่ สู้�้ เจ้า้ พนักั งานจึึงได้้ยิิงคนร้้ายถึึงแก่ค่ วามตาย เป็น็ ต้น้
2) ตายในระหว่่างอยู่�ในความควบคุุมของเจ้้าพนัักงานซึ่�่งอ้้างว่่าปฏิิบััติิราชการตามหน้้าที่่�
อย่่างใดจึึงจะเข้้าหลัักเกณฑ์์ดังั กล่่าว มีขี ้อ้ พิิจารณา ดังั นี้้�
(1) อยู่�ในความควบคุมุ ของเจ้า้ พนักั งาน ก็ต็ ้อ้ งมีกี ฎหมายวางหลักั เกณฑ์เ์ อาไว้ค้ ำำ�ว่า่ “ควบคุมุ ”
ปรากฏอยู่�ใน ป.วิิอาญา มาตรา ๒(๒๑) หมายความถึึง การคุมุ หรืือกักั ขังั ผู้�้ ถููกจับั โดยพนักั งานฝ่่ายปกครอง
หรืือตำำ�รวจในระหว่่างสืืบสวนสอบสวน นอกจากนี้้�เห็็นว่่ารวมถึึงการคุุมขัังตามอำำ�นาจศาลที่่�อยู่�ใน
ความควบคุมุ ของเจ้้าพนัักงานอื่น่� ด้ว้ ย
(2) เป็น็ การปฏิบิ ัตั ิริ าชการตามหน้า้ ที่ห�่ รืือไม่ ่ เป็น็ ไปตามหลักั เกณฑ์เ์ ช่น่ เดียี วกันั กับั (๒) ของ
ข้้อ ๑) ความตายที่�เ่ กิดิ จากการกระทำำ�ของเจ้้าพนักั งานซึ่ง�่ อ้า้ งว่่าปฏิบิ ัตั ิิราชการตามหน้้าที่�่ โดยในระหว่า่ ง
การควบคุมุ นั้้น� เจ้า้ พนักั งานผู้้�นั้น� เพียี งแต่อ่ ้า้ งว่า่ ปฏิบิ ัตั ิริ าชการตามหน้า้ ที่ �่ ผู้�้ มีอี ำำ�นาจชันั สููตรพลิกิ ศพไม่ต่ ้อ้ ง
พิจิ ารณาว่า่ เป็น็ การปฏิิบััติหิ น้้าที่�โ่ ดยชอบด้ว้ ยกฎหมายหรืือไม่่

ข้อ้ สังั เกต
๑. การควบคุุมในระหว่า่ งการสืืบสวนสอบสวนในแต่่ละช่ว่ งเวลา ดังั นี้้�
๑.๑ อยู่�ในความควบคุมุ ของเจ้า้ พนักั งานฝ่า่ ยปกครองหรืือตำำ�รวจตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๒(๑๖)
ได้แ้ ก่่ ในชั้�นจัับกุุมผู้�้ ต้อ้ งหา ตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๘๓ วรรคแรก ว่่าการจัับเป็น็ การแจ้้งแก่่ผู้ท�้ ี่ถ�่ ููกจัับนั้้น�

Police คInมู่ vือeปstฏigิบaตั tiิงoาnนสMอaบnสuวaนl 231

ว่่าเขาต้้องถููกจัับ แล้้วสั่�งให้้ผู้้�ถููกจัับไปยัังที่่�ทำำ�การของพนัักงานสอบสวนแห่่งท้้องที่่�ที่�่ถููกจัับพร้้อมด้้วยผู้้�จัับ
เว้้นแต่่สามารถนำำ�ส่่งที่่�ทำ�ำ การของพนัักงานสอบสวนผู้�้ รัับผิิดชอบได้้ในขณะนั้้�น ก็็ให้้นำำ�ส่่งที่่�ทำ�ำ การของ
พนักั งานสอบสวนผู้�้ รับั ผิิดชอบ แต่่ถ้า้ จำำ�เป็็นก็ใ็ ห้จ้ ัับตัวั ไป
๑.๒ อยู่�ในความควบคุุมของเจ้้าพนัักงานตาม พ.ร.บ.ป้้องกัันและปราบปรามยาเสพติิด
พ.ศ.๒๕๑๙ และที่�่แก้้ไขเพิ่่�มเติิมซึ่่�งใช้้อำำ�นาจจัับกุุมตามมาตรา ๑๔(๓) และมีีอำำ�นาจควบคุุมผู้้�ถููกจัับตาม
มาตรา ๑๔(๓) ไว้้เป็็นเวลาไม่่เกิิน ๓ วััน ก่่อนส่่งตััวผู้�้ ถููกจับั ไปยัังพนัักงานสอบสวนดำ�ำ เนินิ คดีี
๑.๓ การควบคุมุ ตัวั ผู้�้ ถููกจับั หรืือผู้้�ต้อ้ งหาในระหว่า่ งการสอบสวนของพนักั งานสอบสวน ตาม
ป.วิอิ าญา มาตรา ๘๗ ไม่เ่ กิิน ๔๘ ชั่่�วโมง หรืือกรณีเี ด็ก็ หรืือเยาวชน ตาม พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครััว
และวิิธีีพิิจารณาคดีเี ยาวชนและครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๓ ไม่เ่ กิิน ๒๔ ชั่่ว� โมง
๒. การควบคุมุ ตัวั ตามคำำ�สั่่ง� ศาลในระหว่า่ งสอบสวนการพิจิ ารณาและพิพิ ากษาลงโทษจำำ�คุกุ
จำำ�เลย
๒.๑ การควบคุุมตััวเด็็กหรืือเยาวชนของเจ้า้ พนัักงานในสถานพินิ ิจิ ตาม พ.ร.บ.ศาลเยาวชน
และครอบครััวและวิิธีีพิจิ ารณาคดีีเยาวชนและครอบครััว พ.ศ.๒๕๕๓ มาตรา ๔๑ ประกอบมาตรา ๕๓
๒.๒ การคุุมขัังผู้�้ ต้้องหาในคดีีที่่�อยู่�ในอำ�ำ นาจศาลแขวงหรืือศาลอาญาหรืือศาลจัังหวััดหรืือ
แม้้แต่่ศาลทหาร หากทำ�ำ การสอบสวนไม่่เสร็็จสิ้�น ก็็ต้้องขออำ�ำ นาจศาลฝากขัังผู้�้ ต้้องหาต่่อศาล เมื่่�อศาล
อนุุญาตและมีคี ำำ�สั่่ง� ขัังผู้้�ต้อ้ งหาไว้ร้ ะหว่่างสอบสวน จึึงต้้องรวมถึึงการ “ขััง” ตาม ป.วิอิ าญา มาตรา ๒(๒๒)
ซึ่่�งให้้คำำ�จำ�ำ กััดความว่่า หมายความรวมถึึงการกัักขัังจำำ�เลยหรืือผู้�้ ต้้องหาโดยศาล หรืือแม้้ผู้้�ต้้องหาถููกฟ้้อง
ตกเป็็นจำ�ำ เลยหรืือศาลได้้มีีคำำ�พิิพากษาให้้จำ�ำ คุุกจำำ�เลย การคุุมขัังตั้�งแต่่ชั้�นฝากขัังของพนัักงานสอบสวน
ชั้�นพิิจารณาและพิิพากษาลงโทษจำ�ำ คุุก ก็็จะอยู่�ในอำำ�นาจหน้้าที่�่ของเจ้้าหน้้าที่�่กรมราชทััณฑ์์หรืือเรืือนจำำ�
ทหาร ดัังนั้้น� องค์์ประกอบจะต้้องเป็น็ การควบคุุมตามกฎหมายและโดยเจ้า้ พนัักงานที่�ม่ ีอี ำ�ำ นาจหน้้าที่่ต� าม
กฎหมายด้ว้ ย
ดังั นั้้น� การตายระหว่า่ งอยู่�ในความควบคุมุ ของเจ้า้ พนักั งานซึ่ง�่ อ้า้ งว่า่ ปฏิบิ ัตั ิริ าชการตามหน้า้ ที่�่
จึึงต้อ้ งชัันสููตรพลิิกศพในกรณีีพิิเศษ ร่ว่ มกััน ๔ ฝ่่าย ประกอบด้ว้ ยพนักั งานสอบสวนท้้องที่�ท่ ี่่�พบศพ แพทย์์
พนัักงานอััยการ และพนัักงานฝ่่ายปกครอง โดยมีีข้้อสัังเกตว่่าแม้้ในระหว่่างการควบคุุม ผู้�้ที่่�ถููกควบคุุม
คุุมขังั จะตายโดยธรรมชาติิ ก็็ยังั ต้อ้ งทำ�ำ การชัันสููตรพลิิกศพแบบกรณีพี ิิเศษเดีียวกัันนี้้ � ส่ว่ นจะเป็็นความจริงิ
และเป็น็ การกระทำำ�โดยชอบด้ว้ ยกฎหมายตามที่เ่� จ้า้ พนักั งานผู้้�นั้น� อ้า้ งหรืือไม่ ่ การชันั สููตรพลิกิ ศพกับั เรื่อ่� งว่า่
เจ้้าพนัักงานจะต้้องรัับผิิดทางอาญาหรืือไม่่เป็็นคนละส่่วนกััน ยกตััวอย่่างเช่่น ผู้�้ ถููกจัับตายในระหว่่าง
ถููกควบคุุมส่่งสถานีีตำ�ำ รวจหรืือจัับกุุมตััวแล้้วส่่งไปรัักษาที่่�โรงพยาบาล หรืือตายในห้้องควบคุุมของสถานีี
ตำ�ำ รวจ หรืือตายในระหว่่างถููกขังั ในเรืือนจำ�ำ เป็็นต้้น
๓. การควบคุมุ ผู้�ต้อ้ งหาในระหว่า่ งนำ�ำ ส่ง่ โรงพยาบาลเพื่อ�่ รักั ษาตัวั ต้อ้ งพิจิ ารณาในข้อ้ เท็จ็ จริงิ
ขณะนั้้น� ด้ว้ ยว่า่ ผู้�้ ต้อ้ งหาซึ่ง่� ได้ร้ ับั บาดเจ็บ็ และถููกนำ�ำ ส่ง่ โรงพยาบาลเพื่อ�่ รักั ษาอยู่�ในฐานะพยานหรืือผู้้�ต้อ้ งหา
หากยัังไม่่เป็็นผู้้�ต้้องหาเช่่นนี้้�ภายหลัังได้้เสีียชีีวิิต (ขณะเสีียชีีวิิต) ก็็ไม่่ได้้ตกเป็็นผู้้�ต้้องหา เช่่นนี้้�การชัันสููตร
พลิิกศพกรณีีนี้้�ไม่่ถืือว่่า เป็็นการตายในระหว่่างการควบคุุมของเจ้้าพนัักงาน ไม่่จำำ�เป็็นต้้องนำำ�การชัันสููตร
พลิิกศพกรณีพี ิิเศษมาปรัับใช้้แต่่อย่่างใด ซึ่ง่� มีคี ำ�ำ พิิพากษาฎีกี าไว้้วางหลักั ในเรื่�่องดัังกล่า่ วไว้้
- จำำ�เลยได้ท้ ำ�ำ ร้า้ ยผู้�้ ตายหลังั จากนั้้น� จำ�ำ เลยจึึงไปแจ้ง้ ความว่า่ ผู้้�ตายบุกุ รุกุ เจ้า้ พนักั งานตำำ�รวจ
นำำ�ตััวผู้�้ ตายส่่งโรงพยาบาลและต่่อมาถึึงแก่่ความตาย พนัักงานสอบสวนจึึงร่่วมกัับแพทย์์ชัันสููตรพลิิกศพ
ผู้�้ ตายไว้โ้ ดยที่ข่� ณะผู้�้ ตายถููกจำ�ำ เลยทำ�ำ ร้า้ ยนั้้น� ผู้�้ ตายมิไิ ด้เ้ ป็น็ ผู้�้ ต้อ้ งหาในข้อ้ หาบุกุ รุกุ และมิไิ ด้อ้ ยู่�ในความควบคุมุ ตัวั
ของเจ้า้ พนักั งานแต่อ่ ย่า่ งใด แม้ผ้ ู้�้ ตายจะถึึงแก่ค่ วามตายในระหว่า่ งที่เ่� จ้า้ พนักั งานตำ�ำ รวจนำ�ำ ตัวั ส่ง่ โรงพยาบาล
ก็ไ็ ม่ใ่ ช่ก่ รณีที ี่ม�่ ีคี วามตายเกิดิ ขึ้น�้ โดยการกระทำ�ำ ของเจ้า้ พนักั งานซึ่ง่� อ้า้ งว่า่ ปฏิบิ ัตั ิริ าชการตามหน้า้ ที่ห่� รืือตาย

232 Pคoมู่ lือicปeฏบิInัตvงิeาsนtiสgอatบioสnวนManual