นโปเลียน

๔๒

ชายแม่นํา้ แซน ต่อมาในคืนวนั ที่ ๑๙ ถึงวนั ท่ี ๒๐ นโปเลียนสง่ ปื นใหญ่เข้าไปจนถึงริมอ่าว ท่ี
ตําบลเบรกยั ญอง (Bregaillon) และยิงกระหนํ่าไปยงั เรือรบท่ีจอดขวางลําอยู่ ข้างหน้าแมน่ ํา้
แซน ความจริงการยิงนีไ้ ม่เป็ นอันตรายแก่ กองเรือเท่าใดนัก เพราะถ้าถอยห่างออกไปสัก
เล็กน้อยก็จะพ้นจากระยะยิง กองเรือรบจะตกอยู่ในอนั ตรายต่อเมื่อเสียป้ อมที่แหลมเอกีแยต
เพราะจะต้องถกู ปิ ดทางถอย นโปเลยี นได้กลา่ วแก่การ์โตว่า ๐จงตีเอกีแยตเสียให้ได้ แล้วท่านก็
จะเข้า เมืองตูลองได้ภายในเวลาไมถ่ ึงแปดวนั ๑ การพดู เช่นนีบ้ ่อย ๆ ได้ชกั นําให้การ์โต ปฏิบตั ิ
ตาม ทงั้ ๆ ท่ีไม่มีความเช่ือถือ หลงั จากการยึดแม่นํา้ แซนได้แล้ว การ์โตก็ได้สงั่ ให้นายพลเดอ
ลาบอรด์เข้าตีเอกีแยตในวนั ที่ ๒๑ การ์โตคงจะได้ แสดงความรู้สึกไม่แน่ใจ ในผลสําเร็จแก่
เดอลาบอรด์ เดอลาบอรด์จึงทําการ เข้าตีอย่างไมเ่ ข้มแข็งและพ่ายแพ้กลบั มา นโปเลียนรู้สกึ
เคืองมากในความ ไม่สําเร็จครัง้ นี ้ เพราะทําให้หมดหวงั ในผลของการจู่โจม ฝ่ ายองั กฤษได้
ตกแตง่ ทม่ี น่ั ทแ่ี กร์แข็งแรงยงิ่ ขนึ ้ จนทหารของฝรั่งเศสพากนั เรียกวา่ ๐ยบิ รอลด้าน้อย๑

เมอื่ หวงั ผลจากการจู่โจมไมไ่ ด้แล้ว ก็จําต้องดําเนินการ ๐ล้อมประชิด อยา่ งมีระเบียบ๑
แตอ่ ยา่ งไรก็ดี นโปเลยี นยงั คงมคี วามเห็นวา่ เอกีแยต นนั่ แหละเป็ นท่ีหมายสําคญั ในการ ๐ล้อม
ประชิดอยา่ งมีระเบียบ๑ นี ้จําเป็ นต้อง อาศยั ปื นใหญ่เป็ นพืน้ ตลู องจะแตกก็เพราะปื นใหญ่ แต่
จะทาํ อะไรได้ด้วยปื นใหญ่ที่มอี ยเู่ พียง ๓๐ กระบอก ทางที่ดี ควรสง่ ปื นใหญ่และกระสนุ ทงั้ หมด
ทอี่ ยทู่ างภาคใต้เข้าทําการในคราวนี ้นโปเลยี นรู้ดวี า่ ปื นใหญ่และกระสนุ อยทู่ ี่ไหน เพราะได้เคย
ทํางานเกี่ยวกับเครื่องยุทโธปกรณ์อยู่เม่ือเดือน กรกฎาคมและสิงหาคม นโปเลียนได้เขียน
จดหมายถึงนายพันโทกาสซังดี เพื่อนเก่าซึ่งอยู่ท่ีนครนีซให้รีบมายังมาร์ซายส์ เพ่ือรวบรวม
เครื่องยทุ โธปกรณ์ สาํ หรับล้อมประชิดแล้วสง่ มายงั ตลู อง นอกจากนนี ้ โปเลยี นยงั ได้เขียนถึงไตล์
(Teil) ซงึ่ เป็ นหวั หน้ากองคลงั ภาคอิตาลอี ีกด้วย

ประมาณต้นเดือนตุลาคม นโปเลียนก็ได้อาวุธและกระสนุ เพียงพอ มีปื นขนาดใหญ่
๑๐๐ กระบอก ปื นครกยิงไกล และปื นขนาด ๒๔ นโปเลียนได้เตรียมการตี ๐ยิบรอลต้าน้อย๑
และแหลมเอกีแยตไว้พร้อมเสร็จ ระหวา่ ง เวลานี ้การ์โตยงั คงมนั่ อยใู่ นความคิดท่ีจะเข้าตีเมืองตู
ลองโดยตรง การ์โตได้มอบหมายให้พนั เอกลาโบอีเปอเข้าตีทางทิวเขาฟารอง ขนั้ แรกก็ได้ชยั ชนะ
แตแ่ ล้วก็พ่ายแพ้กลบั มาพร้อมกบั ได้รับความเสียหายอยา่ งหนกั ข้าศกึ กลบั ได้ใจและเข้าโจมตี
หนว่ ยทหาร ของโบนาปาร์ตในคืนวนั ท่ี ๘ ตลุ าคม จนถึงวนั ท่ี ๙ ทําให้นโปเลียนแก้ไขเหตกุ ารณ์

๔๓

เกือบไมเ่ ป็ นผล นโปเลยี นได้มี หนงั สอื ไปถงึ ผ้แู ทนราษฎร แสดงความร้อนใจในการรบ ที่ดําเนิน
ไปอยา่ ง เชื่องช้านี ้นายพนั เอกลาโบอีเปอกลบั เข้าตีภเู ขาฟารองใหม่ และก็พา่ ยแพ้ กลบั มาอีก
การ์โตใช้กําลงั หมดเปลอื งไปในการเข้าตีทีไ่ ร้ผลเหลา่ นี ้ทงั้ ๆ ที่นโปเลยี นร้องเรียนอยเู่ สมอวา่ ให้
รวมกําลงั เข้าตีตําบลแกร์ นโปเลยี นหมด ปัญญาท่ีจะทําให้การ์โตเข้าใจได้ เพราะการ์โตขาด
ความเช่ือถือโดยเดด็ ขาด และหาวา่ นโปเลยี นเป็ นหนมุ่ ทีไ่ ร้ความชํานาญ

ผ้แู ทนราษฎรทงั้ สอง คือ ซาลเี ซตตี และกาซปาแรง ซึง่ ได้รับคํา ร้องเรียนจากนโปเลยี น
เสมอ ๆ ในที่สดุ ก็พลอยรําคาญในความล่าช้าของการ ตีเมืองด้วย การณ์นีส้ ่อให้เห็นการไร้
ความสามารถของการ์โตอยา่ งชดั เจน ผ้แู ทนราษฎรทงั้ สองนี ้คิดจะสง่ นายทหารช่างชนั้ ผ้ใู หญ่
สกั คนหนง่ึ มาประจํา เพราะจะได้พดู ให้การ์โตมีความเข้าใจได้ แต่เม่ือได้ใคร่ครวญดแู ล้วก็เห็น
วา่ คงจะพูดทดั ทานการ์โตไม่เป็ นผล กาชปาแรงได้เขียนว่า ๐ต้องสง่ แม่ทพั สนามไปจึงจะได้
การ๑ ในวันที่๒๑ ตุลาคม ได้มีสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร ๖ นาย ไปประชุมกันท่ีโบเซต์
(Beausset) เพอ่ื ปรึกษาหารือกนั ถึงเรื่องการรบท่ี เมืองตลู อง ผลที่ได้ตกลงกนั ว่า จะย้ายการ์โต
ไปประจํากองทพั ภาคอิตาลี เพราะเวลานนั้ กองทพั นยี ้ งั ไมม่ ีอะไรทาํ คณะทป่ี ระชมุ จึงรายงานไป
ยงั กรุงปารีส เพือ่ ขอให้สง่ นายพลคนใหมม่ าแทน

ทางปารีสได้สง่ นายพลด๊อปเปต์ (Doppet) มาให้ ทา่ นผ้นู เี ้พง่ิ เสร็จจาก การรบชนะพวก
ชาวเมืองลีอองมาใหม่ ๆ นายพลใหม่นีม้ ีค่าไม่ยิ่งหย่อนไปกว่า คนก่อน เดิมเป็ นหมอ เป็ น
นกั การเมือง แล้วในที่สดุ ได้เป็ นทหาร การท่ีรบชนะ ชาวเมืองลีอองก็เพราะชาวเมืองลอี องมิได้
ตอ่ ส้อู ยา่ งมีระเบียบเหมือนกองทพั ที่แท้จริง นายพลด๊อปเปต์ไม่มีความรู้ในวิทยาการทหารแต่
อยา่ งใด แตเ่ ป็ นผ้ทู ่ีได้รับการศกึ ษาดกี วา่ นายพลการ์โต มีความสภุ าพอ่อนโยนและไม่ถือเอาแต่
ความเห็นของตนเป็ นใหญ่ ตงั้ แตแ่ รกทีเดียว นายพลด๊อปเปต์ได้สงั เกตเห็น ความอตุ สาหะอนั
แรงกล้าของนโปเลียน ถึงกับได้เขียนชมเชยไว้ว่า ๐ในการตรวจท่ีตงั้ หน่วยทหารต่าง ๆ ของ
กองทพั ข้าพเจ้าด้พบเขาประจําอยใู่ นหน้าท่เี สมอ ถ้าเขาต้องการพกั ผ่อนเขาก็พกั อย่กู บั ดินและ
หอ่ ห้มุ อยใู่ ต้ เสอื ้ คลมุ เขาไม่จากกองร้อยของเขาไปเลย๑

นโปเลียนได้อธิบายแผนการของตนแก่ด๊อปเปต์ คือให้เพิ่มกําลังปื นใหญ่ และส่ง
เคลอ่ื นท่ีเข้าไปเพ่ือทําการยิงปิ ดทางเข้าของอา่ วจอดเรือ เม่ือองั กฤษถกู รังควานเช่นนีก้ ็จะถอย
กองทพั เรือกลบั ไป แต่ในการนี ้ จะต้องปฏิบตั ิการอย่างมีระเบียบและมีความต่อเน่ือง หาปื น

๔๔

ใหญ่เพ่ิมเติม พร้ อมด้วยกระสนุ และไม่ทําการเข้าตีที่ไร้ ประโยชน์อนั ทําให้เปลืองกระสนุ และ
ชีวิตทหาร

ในเวลานนั้ ได้บงั เกิดเหตกุ ารณ์อนั มิได้คาดหมายขนึ ้ กองทพั แห่งโกต ดอร์ (Cote d’or)
ซง่ึ อยขู่ ้างหน้า ๐ยิบรอลต้าน้อย๑ ได้แลเห็นทหารสเปน ทําทารุณกรรมแก่เชลยศึก ฝร่ังเศสคน
หนง่ึ เข้า จึงพากนั กรูเข้าไปตีป้ อม มลู กราเวอ (Mulgrave) เพ่ือทําการแก้แค้น กรมทหารทงั้ กรม
ได้พลอยตาม ไปด้วย และในที่สดุ ได้ชกั นํากองพลใหญ่ทงั้ กองตามเข้าไปอีก นโปเลียนได้มา
ปรากฏตวั ขนึ ้ ในทเี่ กิดเหตทุ นั ทหี ลงั จากทไ่ี ด้ยนิ เสยี งตอ่ ส้กู นั ขึน้ และในเวลาไล่ ๆ กนั ด๊อปเปต์ก็
มาถึง นโปเลยี นได้กลา่ วแก่ด๊อปเปต์ว่า ๐เหล้ารินแล้วต้องด่ืม๑ และตวั นโปเลียนเองได้เข้าช่วย
ทหารราบทีพ่ ยายาม โจมตีอย่างเต็มที่ เพราะมีความเห็นว่าการเข้าตี ๐ยิบรอลต้าน้อย๑ คราวนี ้
อาจเป็ นผลสาํ เร็จ และแล้วจะได้เลยเข้ายดึ เอกิแยตเสียด้วย แต่ด๊อปเปต์เป็ นผ้ไู ม่เคยชินตอ่ การ
รบ พอเห็นนายทหารคนสนิทผ้หู น่ึง ของตนถกู กระสนุ ท้องทะลกั อย่ขู ้าง ๆ เลยเสียขวญั สง่ั ให้
หยดุ การเข้าตี นโปเลยี นซง่ึ ได้เข้าไปอยใู่ นเขตหน้ากลบั ออกมาด้วยความโกรธ และพดู ใสห่ น้า ด๊
อปเปต์วา่ ๐ไอ้คนทีส่ ง่ั ให้ถอนนนั้ แหละทําให้เมืองตลู องหลดุ มือไป๑ นโปเลยี นได้ตีราคานายพล
การ์โตและนายพลด๊อปเปต์เทา่ กนั กลา่ วคือ คนหนงึ่ บ้า อีกคนหนง่ึ ขขี ้ ลาด นโปเลียนได้บรรยาย
เหตกุ ารณ์ทีบ่ งั เกิดขนึ ้ นี ้แก่สมาชิกสภาผ้แู ทนราษฎร ซ่ึงได้ตกลงย้ายด๊อปเปต์ไปประจํากองทพั
ภาค ปิ เรเนส์ (Pyrenees) คณะกรรมการรักษาความปลอดภยั ของราษฎร จึงแตง่ ตงั้ ให้ดกู อมมิ
เอร์ (Dugommier) มาแทน ท่านผ้นู ีเ้ ป็ นทหารท่ีแท้จริง และดํารงตําแหนง่ เป็ นแม่ทพั ใหญ่ของ
กองทพั ภาคอติ าลดี ้วย

ในวนั ที่ ๑๖ พฤศจิกายน แมท่ พั ใหม่ได้มาถึงออลลีอลู นายทหารเฒา่ ผ้นู ี ้มีภมู ิลําเนา
อยใู่ นหม่เู กาะองั ตีย์ (Antilles) ได้เคยแสดงความสามารถ ในอเมริกา มีลกั ษณะผิดกบั นายพล
ช่างเขยี นและนายพลหมอมากทเี ดยี ว นโปเลยี นได้กลา่ วขวญั ถึงในภายหลงั วา่ ๐นายพลดกู อมมี
เอร์ มีความกล้าหาญ อยา่ งเอกอุ รักผ้ทู ี่มีความกล้าหาญ และเป็ นท่ีรักของผ้กู ล้าหาญ มีความ
กรุณา แม้วา่ จะใจร้อน มคี วามขยนั และความยตุ ิธรรม ตดั สินใจถกู ต้องตามหลกั วิชา การทหาร
มีความสขุ มุ และทรหดในการรบ๑

ดูกอมมีเอร์ มีความเข้าใจและเห็นชอบด้วยในแผนการตีเมืองตูลอง ของนโปเลียน
นบั ว่าเป็ นโชคดีของนโปเลียนมากที่มีผ้สู นบั สนุน เพราะว่า ในเวลานนั้ นโปเลียนได้ขาดจาก

๔๕

ตําแหนง่ ผ้บู งั คบั ปื นใหญ่ล้อมประชิด เนื่องจากรัฐบาลได้สง่ นายพลไตล์ (Teil) มาประจําตามทน่ี
โปเลียน ได้ขอร้ องไว้แต่เดิมคือเม่ือครัง้ ทํางานร่วมกบั นายพลการ์โต นายพลไตล์เป็ นผ้ทู ี่ นโป
เลียนมีความคุ้นเคยเม่ือครัง้ อย่ทู ่ีเมืองนีซ เป็ นนายพลที่มีความรู้ ความสามารถ แต่ชราและ
พกิ าร นายพลไตล์เองก็เคยได้สารภาพไว้ในจดหมายทเ่ี ขยี นสง่ ไปยงั ปารีสวา่ ๐ข้าพเจ้าเดินหรือข่ี
ม้าไม่ไหว ได้แต่ให้เขาหามไปยงั กองบงั คบั การ๑ เมื่อเป็ นเช่นนี ้ กิจการตา่ ง ๆ ก็ตกอย่แู ก่ นโป
เลยี นทงั้ หมด นายพลไตลเ์ ป็ นผ้ทู ปี่ ราศจากความอิจฉาริษยาและได้สนบั สนนุ นโปเลยี นเต็มที่ ใน
การประชุมของสภาการสงครามเม่ือวนั ที่ ๒๕ พฤศจิกายน ตกลงกนั วา่ จะระดมกําลงั เข้าแย่ง
แกร์ (Caire) และเม่ือโคน่ ท่มี น่ั นสี ้ าํ เร็จแล้ว ก็จะได้เข้าตีเอกีแยตตอ่ ไป สว่ นทางฟากโน้นของอา่ ว
คือทางภเู ขาฟารองจะได้เข้าตีลวงข้าศกึ ไว้

ทางฝ่ ายองั กฤษก็รู้สกึ อยเู่ หมือนกนั วา่ ฝรั่งเศสจะเข้าทําการรุกในไมช่ ้า ฉะนนั้ นายพลโอ
ฮาราแมท่ พั ใหญ่ฝ่ ายบกจึงคิดจะป้ องกนั เสียก่อน และได้เข้าตีกองทหารปื นใหญ่ของนโปเลียน
ในวนั ที่ ๓๐ พฤศจิกายน และตีได้สว่ นหนงึ่ นอกจากนยี ้ งั ปรากฏวา่ กําลงั จะเคลอ่ื นที่เข้าตีออลลี
อลู อีกด้วย แตใ่ นทนั ใดนนั้ กองทหารของดกู อมมีเอร์ก็ได้เข้าต้านทานไว้อยา่ ง ทรหด และขบั ไล่
ข้าศกึ แตกไปยงั ตาํ บลแกร์ ตวั นายพลโอฮาราเองก็ได้ตกเป็ นเชลย นโปเลยี นรู้สกึ เปี่ ยมด้วยความ
ยินดี และได้เข้าร่วมมือในการรบอย่างเต็มท่ี ในวนั รุ่งขนึ ้ ดกู อมมีเอร์ได้เขียนชมเชยนโปเลยี นว่า
เป็ นผ้ทู าํ หน้าที่สาํ คญั ในการรบ

ขณะนนั้ ข้าศึกกําลงั เสียขวญั ดกู อมมีเอร์จึงคิดจะรีบทําการรบให้เสร็จ สนิ ้ เสยี โดยเร็ว
อนงึ่ ดกู อมมเี อร์รู้สกึ วา่ พวกสมาซิกสภาผ้แู ทนราษฎร กําลงั เตม็ ไปด้วยความร้อนใจในเรื่องนีอ้ ยู่
ถ้าตนทาํ การไมเ่ ป็ นผลสาํ เร็จแล้ว ก็จะต้องตกอบั ลงเช่นเดียวกบั ที่นายพลหลายท่านได้ประสบ
มาแล้ว

ฉะนนั้ ในวนั ท่ี ๑๑ ธันวาคม จึงได้มีการประชมุ ของสภาการสงคราม ขนึ ้ อีกครัง้ หนง่ึ ท่ี
กองบงั คบั การกองทพั และได้นําแผนการที่ตกลงไว้เดิม ขนึ ้ พิจารณาใหม่ แต่คงได้ผลลพั ธ์อยา่ ง
เดียวกนั คือต้องแย่งแกร์เสยี ก่อน ตอ่ ไปจึงจะเข้าตีเอกีแยตและบาลากีเอร์ นโปเลียนรับรองวา่
ถ้ายดึ ปากช่อง ของอา่ วได้แล้ว พวกองั กฤษก็จะถอนเรือออกโดยด่วน ระหว่างเวลา ๕ วนั ตอ่ มา
กองรัอยปื นใหญ่ได้ระดมยิงที่หมายอย่มู ิได้ขาดสาย เมื่อเสร็จจากการยิงเตรียมด้วยปื นใหญ่นี ้
แล้ว ขบวนทหารราบก็เคลอื่ นท่ี เข้าตใี นวนั ที่ ๑๖ เผอญิ วนั ทก่ี ําหนดไว้วา่ วนั ท่ีจะเข้าตมี ฝี นตกลง

๔๖

มาอย่างหนกั บรรดาสมาชิกสภาผ้แู ทนราษฎรออกความเห็นให้เลอ่ื นกําหนดการเข้าตี แต่นโป
เลยี นได้คดั ค้านไว้ โดยอ้างวา่ จะทาํ ให้การยงิ เตรียมทไ่ี ด้กระทาํ ไว้เสยี ผล และวา่ ความวิปริตของ
ดินฟ้ าอากาศยอ่ มเป็ นผลร้ายด้วยกนั ทงั้ สองฝ่ าย ไมม่ ใี ครได้เปรียบเสยี เปรียบกนั

ความเห็นของนโปเลยี นได้รับความเห็นพ้องด้วยอกี ในหนงึ่ ชวั่ โมง ตอ่ มา ทหารราบก็ปี น
ขนึ ้ ไปบนแกร์ ได้ปะทะกบั ป้ อมทมี่ กี ารรักษาอยา่ งแขง็ แรง และดเู หมอื นจะชะงกั ลงเพียงนนั้ แตน่
โปเลียนได้นํากองทพั บกุ เข้าไปพร้ อมกับเพื่อนนายทหารปื นใหญ่อีกคนช่ือมุยรอง (Muiron)
และได้พงั ท่มี นั่ เข้าไป นโปเลยี นถกู แทงด้วยหอกปลายปื นท่ีขา แต่ก็ทนกดั ฟันรุกเข้าไปข้างหน้า
๐ยิบรอลด้าน้อย๑ จึงตกมาเป็ นของฝ่ ายเข้าตี ในทส่ี ดุ พร้อมด้วยปื นใหญ่ท่ตี งั้ อยู่ ณ ท่นี น่ั ด้วย ใน
ทนั ทีทนั ใดนนั้ นโปเลียน ได้สงั่ ให้นายร้ อยเอกมารมองต์ใช้ปื นใหญ่ท่ีแย่งได้ ยิงไปยังข้าศึกที่
กําลงั หนี และหนั ปื นใหญ่ตา่ ง ๆ ยงิ ไปยงั เอกีแยต ซงึ่ ควรจะยดึ เอาเสยี พร้อมกนั ทเี ดียว

บรรดาสมาชิกสภาผ้แู ทนราษฎรมี ซาลีเซตตี รีกอรด์ เฟรรอง บาราส และโรแบสปิ แอร์
หนมุ่ ได้รีบเดนิ ทางมาทนั ที เพอื่ ชมเชยทหาร และสวมกอดนโปเลียน ขบวนทหารราบได้เคล่อื น
ไปยงั ปากชอ่ งของอา่ วคอ ทเี่ อกีแยต และบาลากีแอร์ และพวกเขาก็พบแตค่ วามวา่ งเปลา่ เพราะ
ข้าศึก ได้หนีลงเรือรบไปหมดแล้ว ทงั้ ยงั ไม่ทนั ได้ทําลายปื นใหญ่ในป้ อมอีกเสียด้วย นโปเลียน
ออกคําสงั่ ให้ใช้ปื นใหญ่ของป้ อมท่ียึดมาได้ยิงไปยังปากช่อง ของอ่าวทนั ที ส่วนในที่สูงทาง
ตะวนั ตกของอ่าว นโปเลียนก็ได้สงั่ ให้นํากองร้ อยปื นใหญ่เข้าไปตงั้ ยิงอีกด้วย ในขณะนนั้ นโป
เลียนได้รับข่าวว่า ทหารฝร่ังเศสตีภเู ขาฟารองซ่ึงอย่ทู างอีกฟากของอ่าวได้เป็ นผลสาํ เร็จ นโป
เลียนร้ องขึน้ ด้วยความปลาบปลืม้ ว่า ๐พรุ่งนีห้ รือมะรืนนีเ้ ป็ นอย่างช้ า เราก็จะได้เข้าไป
รับประทานอาหารในเมอื งตลู อง๑

คาํ พยากรณ์ของนโปเลยี นได้ปรากฏเป็ นจริงขนึ ้ ทกุ ประการ กองเรือ ศตั รูจําจะต้องถอย
ออกไปเม่ือถูกระดมยิงจากบนบก และเมืองตูลองก็จะ แข็งอย่ตู ่อไปมิได้ ในตอนเช้าวนั ที่ ๑๗
กองบงั คบั การของฝ่ ายข้าศกึ ได้ตกลง สง่ั ให้ถอยกองทพั เรือระหว่างที่ยงั พอมีเวลาท่ีจะผา่ นปาก
ช่องของอา่ วได้ โดยไม่ต้องเสยี หายมากนกั กองทหารองั กฤษ-สเปน ซ่ึงรักษาท่ีมนั่ อย่ทู างด้าน
ตะวนั ออกของอา่ วก็รีบออกจากทม่ี นั่ เพอ่ื ไปลงเรือก่อนออกจากเมอื ง โดยองั กฤษได้เผาโรงเรียน
ชา่ งแสง คลงั และเรือรบฝร่ังเศสทพี่ วกกบฏได้ยกให้ พร้อมกบั เมอื งตลู อง

ทหารของฝ่ ายมหาชนรัฐเคลื่อนเข้าเมืองได้ ในวนั ท่ี ๑๙ ตอนเย็น สมาชิกสภาผู้แทน

๔๗

ราษฎร มีบาราสและเฟรร็อง ได้ตามกองทหารเข้าไปด้วย ซง่ึ ทําให้ชาวเมืองตลู องพากนั เต็มไป
ด้วยความหวาดหวนั่ ในเช้าวนั รุ่งขนึ ้ นนั้ เอง ได้มีการจบั กุมกนั ขนานใหญ่ และจดั ตงั้ กิโยตินขนึ ้
เพ่ือสาํ เร็จโทษ ในฐานทรยศตอ่ ประเทศชาติ นโปเลยี นปลกี ตวั ออกจากเมอื งไปอยเู่ สยี ในที่มนั่ ท่ี
ตีได้ เพราะไมส่ ามารถจะทนดทู ารุณกรรมท่ีกําลงั จะบงั เกิดขนึ ้ ณ ที่นี ้นโปเลียนได้ทราบข่าววา่
ตนได้เลอ่ื นยศขนึ ้ เป็ นนายพล ทงั้ นชี ้ ว่ั เวลาเพยี ง ๔ เดอื น อน่ึงในกฤษฎีกาเลอื่ นยศนโปเลยี น ได้
มีข้อความชมเชยความอตุ สาหะ ของนโปเลยี นเอาไว้อยา่ งสงู .

๔๘

ออกสุ แตง โรแบสปี แอร์ น้องขายของมกั ซิมเี ลยี ง โรแบสปี แอร์ หนงึ่ ในผ้นู ําในการปฏวิ ตั ฝิ ร่ังเศส
๑๗๘๙

๔๙

บทท่ี ๘

ปื นใหญ่ของกองทพั ภาคอิตาลี

นับตัง้ แต่ท่ีได้แสดงความสามารถให้ปรากฏในการรบท่ีเมืองตูลอง นโปเลียนได้รับความ
ยนิ ดีเลอื่ มใสจากคณะผ้แู ทนราษฎรยง่ิ ขนึ ้ เป็ นลาํ ดบั ในเวลานนั้ คณะผ้แู ทนราษฎรมอี าํ นาจมาก
วนั นอี ้ าจโคน่ นายพลชนั้ ผ้ใู หญ่ลง แล้ววนั รุ่งขนึ ้ อาจตงั้ นายทหารผ้ชู ่ึงไมม่ ีใครรู้จกั ขนึ ้ มาแทน นโป
เลยี นมคี วามชอบพอกบั ออกุสแตง โรแบสปิ แอร์ (Augustin Robespierre) ผ้เู ป็ นน้องของมกั ชีมี
เลยี ง โรแบสปิ แอร์ (Maximilien Robespierre)๑๔ ซ่ึงในเวลานนั้ มีอํานาจมากท่ีสดุ ฉะนนั้ จึงไม่
เป็ นท่ีนา่ ลงลยั วา่ นโปเลยี นจะไมไ่ ด้รับความอปุ ถมั ภ์อยา่ งดีทีส่ ดุ

ออกุสแตง โรแบสปี แอร์ได้มาเป็ นกรรมการประจําอยู่ในกองทพั ภาคอิตาลีด้วยผ้หู น่ึง
และมีความรู้สกึ ไมพ่ อใจเป็ นอนั มากในการที่ไมม่ ี ใครเอาเป็ นธุระจดั การให้กองทพั นที ้ ําการใด ๆ
ได้ ความจริงกองทพั นี ้ขาดเคร่ืองอปุ กรณ์ที่ดี ประกอบกับมีผ้นู ําท่ีไร้ความสามารถในการ วาง
แผนการยทุ ธ์ จงึ ได้แตต่ งั้ รักษาอยโู่ ดยไมท่ ําอะไร และได้ยกเอาการ กบฏทางภาคใต้เป็ นเหตบุ งั
หน้า กษัตริย์แหง่ แคว้นซาร์ดีเนียได้บําเพ็ญ พระองค์เป็ นปรปักษ์กบั ฝร่ังเศสตงั้ แต่ฤดใู บไม้ผลปิ ี
ค.ศ.๑๗๙๒ เมื่อ กองทหารฝร่ังเศสเข้ายดึ ดินแดนแคว้นซาวอย (Savoy) และนีซไว้อีก ก็ เลยเป็ น
ศตั รูกนั ร้ายแรงยิ่งขนึ ้ กษัตริย์แหง่ แคว้นซาร์ดีเนยี ทรงเป็ น สมั พนั ธมิตรอยกู่ บั ออสเตรีย และทรง
ให้ความป้ องกนั แก่ออสเตรียทาง ด้านอิตาลี นอกจากนีอ้ าณาจกั รปิ เอด์มองต์ของพระองค์ก็ยงั
เปรียบเหมือน ๐กญุ แจของภเู ขาแอลปส๑์ อีกด้วย

ตงั้ แต่ต้นปี ค.ศ.๑๗๙๓ ฝ่ ายฝร่ังเศสดําริจะเข้าตีปี เอด์มองต์เพื่อไป ทําการรบกับ
เยอรมนั ในลอมบาร์ดแี ตเ่ นอื่ งด้วยการกบฏของเมอื งมาร์ซายส์ และเมืองตลู อง ความคิดนนั้ เป็ น

๑๔ มกั ซีมเี ลยี ง โรแบสปิ แอร์ (Maximilien Robespierre ๖ พฤษภาคม ค.ศ.๑๗๕๘ - ๒๘
กรกฎาคม ค.ศ.๑๗๙๔) ผ้นู ํากลมุ่ ชากอแบง หลงั การปฏิวตั ิฝร่ังเศส ๑๗๘๙ รับหน้าทีต่ ําแหนง่
ประธานคณะกรรมการความปลอดภยั สาธารณะทตี่ งั้ ขนึ ้ เพื่อสอดสอ่ งดแู ลความมน่ั คง
ปลอดภยั ในสาธารณรัฐฝรั่งเศสท่ี ๑ ช่วงการปฏิวตั ฝิ ร่ังเศส ซงึ่ ประธานของคณะนี ้มีอาํ นาจ
จบั กมุ และสง่ั ประหารชีวิตผ้คู นได้

๕๐

อนั ต้องระงบั ไป เพราะกลา่ วกนั วา่ เมอื่ ยงั ปราบการกบฏไมเ่ ป็ นผลสาํ เร็จ แส้วจะสง่ กองทพั ท่ีนีซ
ไปยงั อเลก็ ซานเดรีย (Alexandria) ได้อยา่ งไร อนง่ึ มีผ้คู ้านวา่ กองทพั ภาคอิตาลี จะเคลอ่ื นที่ได้
ก็ต่อเม่ือมีความแนใ่ จในความเป็ นกลาง ของประชาชนชาวเจนวั (Genoa) อนงึ่ รัฐเจนวั ยงั คง
ตงั้ อยู่ในความเป็ นปรปักษ์อย่างลบั ๆ อย่เู สมอตราบใดที่ตูลองยงั ไม่แตก เพราะเหตุนีค้ ณะ
ผ้แู ทนราษฎรที่มาเป็ น กรรมการประจําอยใู่ นกองทพั ภาคภเู ขาแอลปส์ จึงลงความเห็นว่า การ
เข้ายํา่ ยีปิ เอด์มองต์ทางเมืองตรู ิน (Turin) จะเป็ นการเสย่ี งอนั ตรายท่ีน้อยทีส่ ดุ แตส่ าํ หรับรีกอรด์
และออกุสแตงนนั้ มีความเห็นว่าควรเข้ารุกรานทางกอร์นีซ (Corniche) เพราะเมื่อตลู องแตก
แล้วเชน่ นี ้ก็ควรจะหยง่ั ให้รู้แนถ่ ึงความ เป็ นกลางของมหารัฐเจนวั แตอ่ ยา่ งไรก็ตามกองทพั ภาค
อิตาลีก็ควรจะ กอปรด้วยบรรดาผ้นู ําท่ีสามารถสําหรับวางแผนการรุกรานได้อย่างกว้างขวาง
และถกู ต้อง

ออกสุ แตงนกึ ถงึ นโปเลยี นทนั ที เพราะเคยเลอ่ื มใสในความสามารถมาแล้วเมื่อครัง้ ล้อม
เมืองตลู อง บรรดานายพลตา่ ง ๆ ในเวลานนั้ ท่ีมีเป็ นตวั เลือกคือ ดแู มรบิออง (Doumerbion) ดู
กอมมิเอร์ (Dugommier) ไปจนถึงแกลเลมงั (Kellermann) ล้วนแต่เป็ นคนท่ีออกุสแตงมองว่า
เป็ นผู้ท่ีมีอายุมากเกินไป คงไม่สามารถวางแผนการที่มนั่ คงและอกุ อาจ ซ่ึงจะยงั ความสําเร็จ
ให้แก่กองทพั อิตาลีได้ ออกุสแตงรู้สึกวา่ หน่มุ นโปเลียน ผ้มู ีแววตากล้าแข็งนีแ้ หละ คือบคุ คลท่ี
เหมาะสม แตม่ ีปัญหาอยวู่ า่ จะเลอื่ นนโปเลยี นให้เข้าดํารงตําแหนง่ สงู สดุ นไี ้ ด้อยา่ งไร ทงั้ นีเ้ พราะ
เพง่ิ มีการเลอื่ นนโปเลยี นขนึ ้ เป็ นนายพลมาไมน่ าน

ความจริง ตงั้ แตว่ นั ท่ี ๒๖ ธนั วาคม นโปเลยี นได้รับมอบหมายให้ไปสาํ รวจฝ่ังแถบบเู ชอ
ดอื โรน (Bouchesdu-Rhone) และวาร์ (Var) ซง่ึ เทา่ กบั เป็ นการรอหน้าท่ี ในการรบด้านอิตาลอี ยู่
แล้ว ออกสุ แตงได้จดั การให้นโปเลยี นได้รับตําแหนง่ เป็ นผ้บู งั คบั ทหารปื นใหญ่ของกองทพั ภาค
อิตาลี แตใ่ จออกสุ แตงนนั้ คิดจะหาวิถีให้การวางแผนการยทุ ธ์ตก เป็ นหน้าท่ีของนโปเลยี น นโป
เลยี นไปยงั นีซและเริ่มจบั งานทนั ที นโปเลียนรู้สกึ ประหลาดใจในความเฉ่ือยชาของพวกแม่ทพั
นายกอง และได้ กล่าวแก่ตูโร สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรว่า เป็ นสิ่งท่ีน่าละอายมากในการท่ี
ปลอ่ ยให้ทหารตงั้ หม่ืนอยหู่ น้าประตูประเทศอิตาลี โดยไม่ทําอะไร และเป็ นท่ีเย้ยหยนั ของพวก
ศตั รูแห่งมหาชนรัฐ ตโู รแก้ตวั ว่า คณะกรรมการรักษาความปลอดภยั ของราษฎร มิได้ให้คําสง่ั
ชีแ้ จงว่ากระไร นโปเลียนซ่ึงมีความชํานาญมาก่อนแล้ว ในเรื่องการดําเนินการให้ออกคําสงั่

๕๑

ฉะนนั้ นโปเลยี นจึงกลา่ วแก่ตโู รว่า ๐เป็ นหน้าที่ของท่านท่ีจะทําให้ คณะกรรมการละอายใจใน
ความเฉ่ือยชา พรุ่งนถี ้ ้าทา่ นจะเลยี ้ งอาหารแกว่ อลเนย์ (Volney) และข้าพเจ้าแล้ว ข้าพเจ้าจะถือ
โอกาสอธิบาย แผนการของข้าพเจ้าให้ทา่ นฟัง ว่าควรจะทําอยา่ งไรจึงจะตีประเทศอิตาลีได้ทงั้
ประเทศด้วยกําลงั เพมิ่ เตมิ เข้ามาอีกประมาณ ๑๒,๐๐๐- ๑๕,๐๐๐ คน๑

วนั รุ่งขึน้ นโปเลียนก็ได้อธิบายแผนการให้แก่วอลเนย์และตูโร ซ่ึงนั่งน่ิงฟังด้วยความ
ประหลาดใจ ทา่ นนกั ปราชญ์วอลเนย์ได้กลา่ วแก่ ชาปตาลใน ๒ ปี ต่อมาว่า ๐เม่ือข้าพเจ้าอย่ใู น
อเมริกาและทราบวา่ นโปเลยี นได้เลอ่ื นขนึ ้ เป็ นแมท่ พั ภาคอิตาลี ข้าพเจ้าก็ทํานายได้อยา่ งแมน่ ยาํ
ทนั ทีว่า แม่ทพั หนมุ่ จะพาทหารเข้าเหยียบดินแดนข้าศึกด้วยความมีชัย และข้าพเจ้าได้กล่าว
เรื่องนตี ้ อ่ คณะของทา่ นนายพลวอชิงตนั ๑

นโปเลยี นได้เสนอแผนการของตนต่อออกสุ แตง โรแบสปิ แอร์ และรีกอรด์ ท่านทงั้ สองนี ้
ได้รับเอาไว้ด้วยความปราโมทย์ และได้สง่ั แก่ ดแู มรบิอองผู้ได้รับตําแหน่งเป็ นแม่ทพั ภาคสนาม
ให้เตรียมการอย่างเต็มท่ี เพ่ือปฏิบตั ิตามแผนการนีใ้ นวนั ที่ ๕ เมษายน ออกุสแตงได้เขียนถึง
พี่ชาย ของตวั วา่ ๐’ซีตวั แญ็ง โบนาปาร์ต๏๑๕ ผ้บู งั คบั ทหารปื นใหญ่คนนมี ้ คี วามสามารถ เป็ นยอด
เย่ียม๑

วนั ที่ ๖ เมษายน กองพลมสั เซนา (Massena) ได้เร่ิมเคลอ่ื นท่ีข้ามแมน่ าํ ้ โรซา (Roja) เข้า
ยึดแวงตีมีลล์ (Vintimille) แล้วเคลอื่ นที่ต่อไป ยงั มองเตอ ตานารโด (Monte Tanardo) แล้วตงั้
มนั่ ลง ณ ที่นนั่ ระหว่าง นีม้ ีกองพลน้อยกองหนึ่งข้ามตกั เจีย (Taggia) ไป และเข้าไปตงั้ อย่ทู ่ี
มองเตอกรังด์ (Monte Grande) ผ้บู งั คบั การทหารปื นใหญ่หน่มุ ได้ขอออกรบเองบ้าง และได้นํา
ทหารราบ ๓ กองพลน้อยเข้าตีป้ อมโอเนย์ (Oneille) ได้เป็ นผลสําเร็จในวนั ที่ ๘ ป้ อมนีอ้ ย่ใู น
ความรักษาของทหารแคว้นปิ เอด์มองต์และทหารองั กฤษ ในวนั ที่ ๑๗ เมษายน กองทพั ภาค
อิตาลีอย่ใู นออรเมอ (Orme) ต่อมาในวนั ท่ี ๑๘ อย่ทู ี่โลอาโน (Loano) ในวนั ที่ ๒๔ มสั เซนา
สามารถแยง่ เนินมือรีอาโต(Muriato) ได้ เนนิ นอี ้ ยใู่ นความค้มุ ครองของทหารออสเตรีย นโปเลยี น

๑๕ ซตี วั แญ็ง (Citoyen ในภาษาฝรั่งเศสหรือ Citizen ในภาษาองั กฤษ) เป็ นคาํ ที่นยิ มท่จี ะใช้
เรียกนําหน้าชื่อกนั ในสมยั ปฏวิ ตั ฝิ ร่ังเศส ไมต่ า่ งกบั ท่นี กั ปฏิวตั ิคอมมวิ นิสตม์ กั ใช้คาํ วา่ ๐สหาย๑
ในการนาํ หน้าชื่อ

๕๒

ได้กลบั มายังนีซในวันท่ี ๒๕ และหนุนให้ดูแมรบิอองรีบทําการขยายผลต่อไป ในวันท่ี ๑๑
พฤษภาคม ดแู มรบอิ องได้สง่ ขา่ วไปยงั สภาก็องวงั ซิอองว่า สามารถเข้าตีตงั เด (Tende) ได้แล้ว
ทกุ สง่ิ สอ่ ให้เห็นความสําเร็จอย่างงดงามของการรบ และออกุสแตง โรแบสปิ แอร์ มองดคู วาม
เคลอื่ นไหวของกองทพั ภาคอิตาลดี ้วยความยินดี กองทพั นหี ้ ลดุ จากความเฉ่ือยชา มาได้ก็เพราะ
นายพลหน่มุ โบนาปาร์ต พวกสกุลโรแบสปิ เแอร์จึงมีความนิยมและเลื่อมใสเพิ่มขึน้ เป็ นสําดบั
อคั รราชทตู ฝร่ังเศสประจํามหาชนรัฐเจนวั ได้เขียนไว้วา่ นโปเลยี นเป็ นคนโปรดและเป็ นท่ีปรึกษา
คนสนทิ ของโรแบสปิ แอร์หนมุ่

ออกสุ แตง คิดจะส่งนโปเลียนไปทําหน้าที่บงั คบั บญั ชากองทพั ฝ่ ายปฏิวตั ิแทนฮงั รีโอต์
(Hanriot)๑๖ ซงึ่ ไร้ความสามารถและอาจทาํ ให้มกั ซีมีเลยี ง โรแบสปิ แอร์ต้องปราชยั ได้

คววมจริง ปรากฏเหตกุ ารณ์ทห่ี นกั ใจขนึ ้ แก่คณะกรรมการกองทพั ภาคภเู ขาแอลปส์แล้ว
กลา่ วคอื กองทพั ภาคภเู ขาแอลปส์กบั กองทพั ภาคอิตาลไี ด้เกิดชิงดีชิงเดน่ กนั ขนึ ้ คณะกรรมการที่
ประจําอยใู่ น ๒ กองทพั นขี ้ าดความปรองดอง ลาปอร์ต (Laporte) กรรมการประจํากองทพั ภาค
ภเู ขาแอลปส์ ได้ร้ องทกุ ข์อย่างขมข่ืนว่า ๐มีผ้ขู ดั ขวาง กองทพั นีม้ ิให้เคล่ือนที่ไปยงั ตูริน บรรดา
ทหารซง่ึ ให้คาํ สาบานไว้วา่ จะโคน่ บลั ลงั ก์ของทรราชให้ได้ต้องจําใจฝื นคําสาบานนีไ้ ว้ด้วยความ
ยากย่งิ อาศยั อํานาจของพีช่ าย ออกสุ แตง ได้สนบั สนนุ กองทพั ภาคอิตาลเี ต็มท่ี ส่งิ ใดที่กองทพั
ภาคภูเขาแอลปส์ขอไม่ได้ กองทัพภาคอิตาลีขอได้ และนอกจากนีย้ ังชักเครื่องอุปกรณ์ของ
กองทพั ภเู ขา แอลปส์มาบาํ รุงกองทพั ภาคอติ าลอี กี ด้วย เหตทุ งั้ หมดนเี ้กิดจากการปลกุ ปั่นของน
โปเลยี นคนโปรด นโปเลียนมีอิทธิพลอย่เู หนือความคิดของออกุสแตงโรแบสปิ แอร์ยิ่งขนึ ้ ทุกวนั
นโปเลยี นอาศยั ออกสุ แตงเป็ นผ้สู อื่ ความคิดในการ อาํ นวยการยทุ ธ์ของตนไปยงั ปารีส นโปเลยี น
มีความปรารถนาที่จะให้ ทหารทางภาคใต้ทงั้ หมดรวมอยใู่ นกองทพั ภาคอิตาลี และได้มอบให้
ออกสุ แตง นําหนงั สือของตนเสนอคณะกรรมการรักษาความปลอดภยั ของราษฎร เพื่อชกั จงู มิ
ให้ทําการรุกทางพรมแดนของสเปนหรือรุกรานทางด้านภเู ขา ปี เรนีส เพราะนนั้ จะสร้างความไม่
พอใจตอ่ ประชาชนยง่ิ กวา่ การรบในปิ เอด์มองต์และลอมบาร์ดี อย่างไรก็ตาม การที่โรแบสปิ แอร์
หนุ่มได้ทําให้ คณะกรรมการรักษาความปลอดภัย ของราษฎรมีความเชื่อถือคล้อยตาม

๑๖ François Hanriot (๓ กนั ยายน ๑๗๖๑ - ๒๘ กรกฎาคม ๑๗๙๔)

๕๓

ความเห็นของนโปเลียนนี ้เป็ นเครื่องแสดงให้เห็นวา่ นโปเลยี นเป็ นผ้ทู ่ีได้รับ ความไว้วางใจมาก
ความเป็ นทีเ่ ช่ือถือนที ้ าํ ให้คณะกรรมการรักษาความ ปลอดภยั รับรองแผนการของนโปเลยี นผู้มี
ความเห็นวา่ กองทพั ภาคภเู ขา แอลปส์เป็ นเพียงกองกําลงั ที่ใช้สาํ หรับทําให้กษัตริย์แหง่ แคว้น
ซาร์ดีเนียต้องทรงมีความกงั วลทางด้านเหนือ สว่ นกองทพั ภาคอิตาลนี นั้ จะได้ เข้าตีทางฝ่ังริเวีย
ร่า (Riviera) เรื่องนที ้ ําให้ลาปอร์ต กรรมการประจํากองทพั ภาคภเู ขา แอลปสเ์ คอื งมาก และซาลี
เซตตีมีความรู้สกึ เช่นเดยี วกนั นมี ้ ากย่ิงกวา่ ไปอกี

อนึง่ ในฤดรู ้อนปี ค.ศ.๑๗๙๔ พวกสมาชิกสภาก็องวงั ซิอองบางคนเร่ิมรู้สกึ ไม่พอใจใน
การ ๐บงการ๑ ของมกั ซีมีเลียง โรแบสปิ แอร์ แซงต์ชุสต์ (Saint-Just) ซ่ึงอยู่ในกองทพั ภาค
ตะวันออกได้ถูกตําหนิว่าใช้อํานาจบาตรใหญ่ เช่นเดียวกับออกุสแตง นโปเลียนก็พลอยติด
ร่างแหไปกบั คณะของโรแบสปิ แอร์ด้วยโดยไม่รู้ตวั ความเป็ นปรปักษ์ระหวา่ งคณะโรแบสปิ แอร์
กับคณะอ่ืนรุนแรงมาก แม้ว่าจะยังมิได้เปิ ดเผยในขณะนนั้ อาจเป็ นได้ว่าซาลีเซตตีมีความ
อิจฉานโปเลียนในการท่ีเขาได้มีความสนิทสนม กบั รีกอรด์และออกสุ แตง ทงั้ นีเ้ พราะนโปเลียน
เคยอยใู่ นความอปุ ถมั ภ์ ของตนมาแตก่ อ่ น ชาลเี ซตตกี ลา่ วหาวา่ นโปเลยี นดถู กู เมอื่ เป็ นใหญ่เป็ น
โต ขนึ ้ แล้ว นโปเลยี นและซาลเี ซตตีซงึ่ เป็ นชาวคอร์ซิกาด้วยกนั ทงั้ สองคนนี ้เป็ นอริกนั ยิ่งขนึ ้ เมื่อ
เกิดรักผู้หญิงคนเตียวกันที่นครนีซ แต่อย่างไรก็ดี ความเป็ นศัตรูของบุคคลทงั้ สองนี ้ น่าจะ
เน่อื งมาจากการท่ีนโปเลยี น หา่ งเหนิ ไปเข้ากบั พวกโรแบสปิ แอร์มากกวา่ ซาลเี ซตตไี ด้เดินทางไป
บาเซลอนเนต (Bacelonnette) อนั เป็ นทตี่ งั้ กองบงั คบั การ ของกองทพั ภาค ภเู ขาแอลปส์ พร้อม
ด้วยความคมุ แค้นตอ่ นโปเลยี น

๕๔

มกั ซีมิเลียน โรแบสปี แอร์

ความคุมแค้นของซาลีเซตตีคงจะไม่ทําให้นายพลหน่มุ รู้สึกวิตกเท่าใดนกั ถ้าได้แสดง
ออกมาให้เห็น นโปเลียนรู้สึกปลอดภยั ด้วยประการทงั้ ปวง ตราบใดที่ยงั เป็ นมิตรดีอย่กู ับออ
กสุ แตง เวลานนั้ พ่ีชายของออกุสแตง กําลงั มีอํานาจสงู สดุ อยู่ อนงึ่ ชัยชนะในการรบครัง้ แรก ๆ
ของนโปเลยี น เป็ นแตเ่ พยี งตอนต้นของการทพั ในอิตาลเี ทา่ นนั้ ยงั มโี อกาสหาชื่อเสยี ง ได้อกี มาก
และแม้วา่ จะมไิ ด้ดํารงอยใู่ นตําแหนง่ ท่ีสงู ก็จริงอยู่ แตก่ ็ได้รับคําชมเชยจากดแู มรบิอองผ้เู ป็ นแม่
ทพั มาก ดแู มรบิอองได้สารภาพว่าความคิด อนั ลกึ ซงึ ้ ของผ้บู งั คบั ทหารปื นใหญ่หนมุ่ มีสว่ นอยู่
มากในชยั ชนะของการรบ นโปเลยี นมีความหวงั ว่าตนจะยา่ งขนึ ้ สตู่ ําแหนง่ สงู สดุ ได้ในไม่ช้า ถ้า

๕๕

ได้พวก โรแบสปิ แอร์ชว่ ยสนบั สนนุ ด้วย
ตามท่ีได้กล่าวไว้ข้างต้นแล้ววา่ สิ่งที่เป็ นอุปสรรคต่อการเคล่ือนไหว ของกองทพั ภาค

อติ าลี คอื ความไมแ่ นใ่ จในความเป็ นกลางของมหาชนรัฐเจนวั และเน่ืองจากเหตนุ ีน้ โปเลยี นได้
ขอให้ออกสุ แตงจดั สง่ ตนไปดลู าดเลาที่เจนวั และเพื่อสืบกําลงั ทหารด้วยหากวนั หน้าจะต้องมา
เป็ นข้าศกึ ตอ่ กนั ในวนั ที่ ๓ กรกฎาคม ก็ได้มคี าํ สง่ั ในเรื่องนี ้นโปเลยี นถกู สง่ ไปยงั เจนวั พร้อมคํา
ชีแ้ จงลบั ซง่ึ มีใจความสาํ คญั วา่ ให้นโปเลยี นสบื กําลงั สาํ คญั ของเจนวั นโปเลยี นได้ออก เดนิ ทาง
ทนั ทีและตงั้ ใจไว้ว่าจะขู่รัฐบาลเจนวั ให้มีความกลวั เสร็จแล้วก็จะ กลบั มาทําหน้าที่ผ้บู ังคับ
การทหารปื นใหญ่ต่อไปตามเดิม และเม่ือสามารถ บกุ รุกเข้าไปในประเทศอิตาลีได้แล้ว ตนมี
หวงั จะได้เป็ นแมท่ พั ของภาคนไี ้ ด้ สกั วนั หนงึ่ ถ้าโชคอํานวย

ระหวา่ งนี ้มกั ซมี เี ลยี ง โรแบสปิ แอร์ ได้เรียกตวั ออกสุ แตง และแซงต์ซุสต์กลบั มายงั ปารีส
เพราะรู้สกึ วา่ อนั ตรายได้ใกล้เข้ามาเตม็ ทีแล้ว มกั ซีมีเลยี ง มีความประสงค์จะให้มิตรสหายมาอยู่
พร้อมหน้ากนั กอ่ นที่เหตรุ ้ายจะบงั เกิดขนึ ้ รีกอรด์คงอย่ทู ่ีนีซแตผ่ ้เู ดียวเพื่อดําเนินการยทุ ธ์ต่อไป
และเป็ นผ้ทู ี่นโปเลยี นติดตอ่ ด้วยขณะที่อยทู่ ่ีเจนวั รวมทงั้ ตอนท่ีกลบั จากเจนวั นโปเลยี นได้ร่วม
คิดกบั รีกอรด์เพอื่ ดาํ เนินวิธีการตา่ ง ๆ ขนั้ สดุ ท้าย ซงึ่ จะอาํ นวยชยั ชนะให้แก่กองทพั ภาคอติ าลี

ตอ่ มาอกี ไมน่ าน คณะโรแบสปิ แอร์ต้องถกู โคน่ ลง๑๗ และนโปเลยี นก็พลอยตกอบั ไปด้วย
นอกจากนยี ้ งั หวดุ หวิดจะเอาชีวติ ไมร่ อด

๑๗ ค.ศ.๑๗๙๓ มกั ชมี เี ลยี ง โรแบสปิ แอร์ ก้าวสอู่ าํ นาจสงู สดุ โดยรับตําแหนง่ ประธาน
คณะกรรมการความปลอดภยั สาธารณะ และเร่ิมทาํ ตวั เป็ นจอมเผดจ็ การ เวลาเพยี งปี เดยี วทเี่ ขา
ฃนึ ้ สอู่ ํานาจสงู สดุ กลา่ วกนั วา่ เขาจบั กมุ และสงั่ ประหารผ้คู นนบั พนั โดยในจํานวนนมี ้ ตี งั้ แตผ่ ู้ทม่ี ี
ความผดิ เลก็ น้อย ไปจนถงึ คนทีเ่ ขาใสค่ วามให้ ซงึ่ นํามาสยู่ คุ ทีเ่ รียกกนั วา่ ยคุ สมยั แหง่ ความนา่
สะพรึงกลวั ทาํ ให้เขาได้รับการขนานนามวา่ ๐ดกิ เตเตอร์ช็อกกีแนร์ หรือจอมเผด็จการ กระหาย
เลอื ด๑ เพยี งปี เดียวคือใน ค.ศ.๑๗๙๔ มีการรวมตวั กนั และเข้าจบั กมุ โรแบสปี แอร์ ในระหวา่ งนนั้
เขาพยายามทจี่ ะฆา่ ตวั ตาย แตก่ ็ไมเ่ ป็ นผลสาํ เร็จ กระทง่ั สดุ ท้ายเขาก็ถกู นําตวั ไปประหารด้วย
เครื่องกิโยตนิ เหมือนที่เขานาํ มาใข้กบั คนอืน่ ๆ ในวนั ท่ี ๒๔ กรกฎาคม ค.ศ.๑๗๙๔.

๕๖
เดซิเร กลารีย์

๕๗

บทท่ี ๙
ความตกต่าท่ีสุดและโชคใหญ่

นโปเลียนกลับจากเจนัวมาถึงนครนีซ เม่ือวันท่ี ๑๐ แห่งเดือนแตรมีดอร์ (เดือนที่ ๑๑
ของมหาชนรัฐ อยรู่ ะหวา่ งวนั ท่ี ๒๐ กรกฎาคม ถงึ วนั ท่ี ๑๘ สงิ หาคม) และตรงไปยงั คา่ ยทหารที่
ซีช (Sieg) เพ่อื ทําหน้าท่ีผ้บู งั คบั ทหารปื นใหญ่ตอ่ ไปโดยหารู้ไมว่ ่าได้เกิดเหตกุ ารณ์ร้ายแรงขึน้ ที่
ปารีส ในวนั ท่ี ๑๐ เดือนแตรมีดอร์นีเ้ อง นโปเลียนยังได้มีคําสง่ั ให้แบร์ตีแอร์ (Berthier) ผู้
บญั ชาการกองพลน้อยทหารราบสง่ ปื นใหญ่ไปให้เฟรซุส (Frejus) สองกระบอก ต่อมาในวนั ท่ี
๑๘ นโปเลียนจึงได้ทราบข่าวการมรณะ โดยการถกู ประหารด้วยกิโยตินของพวกสกุลโรแบส
ปิ แอร์และมติ รสหาย

การประหารโรแบสปี แอร์ดว้ ยกิโยตีนในการปฏิวตั ิแตร์มีดอร์
รีกอรด์ ซ่ึงถูกหาว่าเป็ นพวกของโรแบสปิ แอร์ ได้เดินทางไปยงั กรุงปารีส ทนั ทีเพื่อแก้

๕๘

ข้อหา ปลอ่ ยให้นโปเลยี นต้องผจญกบั สมาชิกสภาผ้แู ทนราษฎร ซง่ึ เป็ นกรรมการประจํากองทพั
ภาคภเู ขาแอลปส์ ระหวา่ งนนั้ อํานาจของคณะ กรรมการชดุ นไี ้ ด้แผม่ าถึงกองทพั ภาคอิตาลดี ้วย
และเน่ืองจากเคยมี ความบาดหมางอยกู่ บั โรแบสปิ แอร์หน่มุ คณะกรรมการจึงได้ถือโอกาสใส่
ร้าย ทบั ถมอย่างเต็มที่ ซาลีเซตตีได้มีหนงั สือถึงเพ่ือนสมาชิกสภาด้วยกนั คนหนงึ่ วา่ ๐ข้าพเจ้า
รู้สกึ ยินดีเป็ นอย่างยิ่ง ที่ได้ทราบข่าวการมรณะของโรแบสปิ แอร์ ผ้ทู รชนกบั พรรคพวกของเขา
ทา่ นก็รู้ดีอย่แู ก่ใจแล้ววา่ ออกุสแตง โรแบสปี แอร์ และรีกอรด์ได้ใช้อิทธิพลครอบงํากองทพั ภาค
อิตาลไี ว้อยา่ งเต็มเป่ี ยม ทําให้สนิ ้ เปลอื งเงินทองไปเป็ นอนั มาก๑

ความพินาศของพวกสกลุ โรแบสปิ แอร์ได้ทาํ ให้นโปเลยี นพลอยติดร่างแหไปด้วย เพราะ
ถกู เหมาเอาวา่ เป็ น ๐คน๑ ของพวกโรแบสปิ แอร์ กรรมการท่ี ปรารถนาท่ีจะกําจดั ๐คนสนิทของโร
แบสปิ แอร์๑ คือ อาลบีเตอร์และลาปอร์ต สว่ นซาลเี ซตตผี ้แู ทนคอร์ซิกานนั้ ก็ไม่กล้าจะแก้ตวั ให้น
โปเลยี น เพราะเกรงจะถกู หาวา่ ไมเ่ ป็ นศตั รูกบั โรแบสปิ แอร์ อนง่ึ ซาลเี ซตตยี งั มีความคมุ แค้น นโป
เลยี นในเรื่องสว่ นตวั อยู่ ฉะนนั้ ซาลเี ซตตีจงึ แสร้งทําเป็ นวา่ มีความ เหน็ พ้องด้วยกบั ศตั รูของนาย
พลหนมุ่

คณะกรรมการประจํากองทพั ภาคภูเขาแอลปส์ได้รายงานไปยงั คณะกรรมการรักษา
ความปลอดภยั ของราษฎรวา่ โรแบสปิ แอร์หนมุ่ กบั รีกอรด์ได้วางแผนการทพั อนั เป็ นการทําลาย
เสรีภาพและวา่ แผนการนี ้คดิ ขนึ ้ โดยโบนาปาร์ต สาํ นวนในจดหมายเตม็ ไปด้วยความโอดครวญ
ซาลีเซตตีได้อ้างวา่ ตนรอดตายมาจากการประทุษร้ายอย่างหวุดหวิด ขณะท่ีเดินทางจากนีซ
มายงั บาเซลลอนแนต เพ่ือไปหาอาลบีเตอร์และ ลาปอร์ต (สนั นิษฐานวา่ คนร้ายเป็ นคนของโร
แบสปิ แอร์หนมุ่ และรีกอรด์)

ฝ่ ายข้างอาลบเี ตอร์และลาปอร์ตได้ร้องเรียนวา่ กรรมการประจํา กองทพั ภาคอิตาลี ได้
ใช้เล่ห์อบุ ายเพ่ือขดั ขวางความก้าวหน้าของกองทพั ภาค ภูเขาแอลปส์ และได้ลงความเห็นว่า
เป็ นผลแหง่ การทรยศต่อชาติของโรแบสปิ แอร์หน่มุ และพรรคพวก ข้อความตอนหนง่ึ กล่าวว่า
๐แผนการทัพของกองทัพภาคภูเขาแอลปส์ได้รับอนุมตั ิจากท่านแล้ว ฉะนนั้ ควรรักษาไว้เป็ น
ความลบั และโดยเฉพาะต้องปฏิบตั ิการตามนนั้ ทันที แต่แผนการนีก้ ลบั เป็ นท่ีรู้กันทว่ั ไปใน
กองทพั ภาคอิตาลี ศตั รูของเขาเองก็รู้ด้วย พวกศตั รูได้รู้วา่ กองทพั ภาคภเู ขาแอลปส์มีกําลงั น้อย
จึงปรากฏวา่ ได้สง่ กําลงั มายนั ไว้เป็ นจํานวน มากมายกวา่ ของเราทว่ั ทกุ แห่งหมด และข้าศึกได้

๕๙

เตรียมการเข้าตีกองทพั ภาคภเู ขา แอลปส์เป็ นการใหญ่๑
ตามคํากล่าวหาของคณะกรรมการชุดนี ้ เท่ากับแสดงว่าความสําเร็จอนั งดงามของ

กองทพั ภาคอิตาลเี ป็ นแต่เพียงเครื่องลวงตาและอําพราง ๐การทรยศต่อชาติ๑ นอกจากนีย้ งั มี
ข้อความในรายงานอีกตอนหนง่ึ วา่ ๐ทา่ นต้องรู้เสยี ด้วยวา่ โบนาปาร์ตและรีกอรด์เอง ได้สารภาพ
แก่ซาลเี ซตตีวา่ การล้อมโกนี (Coni) นนั้ จะทาํ แตพ่ อเป็ นพิธีเทา่ นนั้ และคนทงั้ สองนีไ้ ด้กําชบั ซา
ลีเซตตีมิให้นําความไปบอกแก่คณะกรรมการประจํากองทัพภาค ภูเขาแอลปส์๑ แต่ในที่สุด
ความผิดทงั้ มวลได้ตกอย่แู ก่นโปเลียนแต่ผ้เู ดียว ในฐานท่ีเป็ น ๐คนของโรแบสปิ แอร์๑ นโปเลยี น
ได้ถกู กลา่ วหาดงั นี ้๐โบนาปาร์ตเป็ นคนของโรแบสปิ แอร์ และเป็ นผ้วู างแผนการตา่ ง ๆ ให้แก่พวก
นี ้มีบตั รสนเท่ห์ฉบบั หน่ึงสง่ มาจากเจนวั แจ้งวา่ นโปเลยี นจะได้รับสนิ บนเป็ นเงิน หน่งึ ล้าน จง
ระวงั ให้ดี ซาลเี ซตตมี าถึงพอดแี ละแจ้งให้เราทราบวา่ โบนาปาร์ต ได้ไปยงั เจนวั ด้วยการอนญุ าต
ของรีกอรด์ นายพลผ้นู ไี ้ ด้ไปยงั ดินแดน ของต่างประเทศเพื่อความประสงค์อนั ใดในความสงสยั
ทงั้ หมดของเราได้รวมอย่ใู นบุคคลผ้นู ี ้ฉะนนั้ ในขนั้ ต้นควรจะแยกรีกอรด์และนโปเลียน ให้ออก
หา่ งจากกนั เสยี ก่อน เราจะควบคมุ บคุ คลทงั้ สองนีไ้ ว้ ตลอดจน เอกสารตา่ ง ๆ ซง่ึ จะได้สง่ ไปให้
ทา่ นท่ีปารีส๑

สรุปความว่า การกล่าวหาทัง้ หมดนีไ้ ด้บ่งชัดว่า นโปเลียนได้ไปยังเจนัว เพ่ือมอบ
แผนการให้แก่ตา่ งประเทศ และตกลงกบั ข้าศกึ ซง่ึ โรแบสปี แอร์ ปรารถนาจะเปิ ดทางให้บกุ รุกเข้า
มาในฝร่ังเศส ความจริงคํา กล่าวหานีม้ ีนํา้ หนักพอที่จะลากตวั นโปเลียนไปส่ตู ะแลงแกงได้
ทเี ดียว ถ้าในเวลานนั้ ยงั คงใช้วิธีการปราบปรามอยา่ งรุนแรงอยู่

คํากล่าวโทษนโปเลียนเช่นนี ้เป็ นเรื่องที่เหลวไหลท่ีสดุ แตก่ ็ได้พากันลงความเห็นเช่ือ
และพอถึงวนั ที่ ๒๒ คณะผ้แู ทนราษฎรก็ได้มีคําสง่ั ถึงดแู มรบิออง แม่ทพั สนามให้ปลดนโปเลยี น
ออกจากหน้าท่ี กบั ให้ขงั นโปเลยี นไว้ในฐานทเ่ี อาใจออกหา่ งไปชว่ ยประเทศทีเ่ ป็ นศตั รู ซาลีเซตตี
และอาลบีเตอร์ ได้เดินทางไปยงั นครนีซด้วยตนเอง เพ่ือจดั การในเรื่องนี ้ปรากฏว่าซาลีเซตตีมี
ความตืน่ เต้นมาก และได้เขยี นไว้วา่ ๐ข้าพเจ้าแน่ใจว่ารีกอรด์คงจะหนีไปแล้วกว่าข้าพเจ้าจะไป
ถงึ นซี และนโปเลยี นก็คงเช่นเดียวกนั ถ้าบคุ คลทงั้ สองนีย้ งั ไมห่ นีไปจากนีซ เราก็ได้ตกลงกนั ไว้
แล้วว่าจะสงั่ ให้จบั ส่งตัวไปยงั ปารีสทันที โบนาปาร์ตได้ไปยงั เจนัวโดยความเห็นของรีกอรด์
ฉะนนั้ ยอ่ มมขี ้อนา่ สงลยั มากทเี ดยี วฐานทรยศชาติและฉ้อเงินของประเทศ๑ คําสง่ั ให้จบั ผู้บงั คบั

๖๐

การทหารปื นใหญ่ได้มาถึงมือดแู มรบอิ องก่อนแล้ว คําสงั่ นีม้ ีใจความวา่ ๐นโปเลยี นเป็ นบคุ คลที่
คณะผ้แู ทนราษฎรหมดความไว้วางใจลงแล้วโดยตลอด เน่ืองจากความประพฤติท่ีน่าสงสยั ยิ่ง
และโดยเฉพาะเนือ่ งจากการเดินทางไปยงั เจนวั เมื่อเร็ว ๆ น๑ี ้

อารามท่ีมีความกลวั ดูแมรบิอองได้สงั่ ปลดผ้บู ญั ชาการทหารปื นใหญ่ก่อนคําสงั่ มาถึง
กล่าวคือ ตงั้ แต่เม่ือได้รับคําบอกกล่าวครัง้ แรก และได้ตงั้ ดูซารด์ รองผู้บงั คับปื นใหญ่ขึน้ ทํา
หน้าทแี่ ทน ทงั้ ได้ขงั นโปเลยี นไว้ด้วย สมาชิกสภาผ้แู ทนราษฎรทงั้ สองได้มาถึงนครนีซ เม่ือวนั ที่
๒๕ และได้เหน็ ชอบด้วยในการปฏิบตั ขิ องดแู มรบิออง นายพลหนมุ่ ถกู ขงั อย่ใู นบ้านแห่งหน่ึงใน
ตําบลมองต์โบรอง (Montboron) ต่อมาย้ายไปขงั ที่ป้ อมกาเร (Fort Carre) ใกล้ ๆ กบั องั ติบ
(Antibes) นกั โทษผ้นู ตี ้ กอ ยู่ ในฐานะท่ีน่ากลวั มาก บรรดาผ้นู ําทหารได้ผ่านตะแลงแกงมามาก
ตอ่ มากแล้ว ด้วยข้อหาอนั ไมม่ ีมลู ทาํ นองนี ้ขา่ วได้เลา่ ลอื ไปในกองทพั ออสเตรียว่า นโปเลยี นถกู
ตีตรวนสง่ ไปยงั ปารีสแล้ว บรรดามิตรสหายของนโปเลยี นพากนั มีความวิตกมาก ทงั้ ๆ ที่มนั่ ใจ
ในความบริสทุ ธิ์ของนโปเลยี น ซูโนต์ นายทหารคนสนิทของนโปเลียนได้เสนอตวั เพื่อช่วยให้นโป
เลียน ได้หนีจากที่คมุ ขงั แต่นโปเลียนไมย่ อมเพราะมีความประสงค์จะรอให้ความจริง เปิ ดเผย
ออกมา นโปเลยี นได้ตอบวา่ ๐ซูโนต์ทรี่ ัก คนอืน่ ๆ อาจจะมี ความอยตุ ิธรรมตอ่ ข้าพเจ้า แตข่ อให้
เรามีความบริสทุ ธ์ิก็แล้วกัน ข้าพเจ้าได้ถือเอามโนธรรมเป็ นศาลสําหรับวินิจฉยั ความผิดของ
ข้าพเจ้า มโนธรรมนมี ้ แี ตค่ วามสงบ เมื่อข้าพเจ้าขอร้อง ฉะนนั้ อยา่ ได้ทําสง่ิ ใดลงไป เพราะจะทํา
ให้ข้าพเจ้าย่งิ มวั หมองหนกั ยิ่งขนึ ้ ๑

นโปเลยี นแนใจวา่ ตนเป็ นผ้บู ริสทุ ธิ์ จงึ มไิ ด้เหยียดตวั เองด้วยการ ปฏิเสธในไมตรีซึง่ เคย
มอี ยกู่ บั โรแบสปิ แอร์ นโปเลยี นได้เคยเขียนจดหมาย ถึงติลลี อคั รราชทตู ฝร่ังเศส ผ้ซู งึ่ ประจําอยู่
ที่เจนวั และเป็ นผู้ท่ีนโปเลียนใช้นํามา อ้างให้เป็ นพยานว่า ๐ข้าพเจ้ารู้สกึ สลดใจเลก็ น้อยในภยั
พิบตั ิท่ีได้บงั เกิดขึน้ แก่โรแบสปิ แอร์ ผ้ซู ่ึงข้าพเจ้ารักและเชื่อว่าบริสทุ ธิ์ แต่ถึงแม้ว่าเขาจะเป็ น
บดิ า ของข้าพเจ้าเอง ข้าพเจ้าก็จะฆา่ เขาเสยี ถ้าเขามงุ่ หวงั จะใช้อํานาจ อนั มเิ ป็ นธรรม๑

นโปเลียนได้คัดค้านต่อคณะผู้แทนราษฎรอย่างรุนแรงเน่ืองในการ กักขงั อันมิชอบ
และนโปเลยี นไมค่ อ่ ยสอ่ ให้เหน็ ความหวาดหวน่ั เลยแม้แต่ ชว่ั ขณะหนงึ่ นโปเลยี นได้เขียนบนั ทึก
เอาไว้ว่า ๐ข้าพเจ้าต้องมวั หมองลงโดยปราศจากโอกาสที่จะแถลงความจริง ข้าพเจ้าได้ละทิง้
บ้านเกิด ได้ละทงิ ้ ทรัพย์สมบตั ิ ได้อทุ ิศทกุ ๆ สงิ่ ให้แก่มหาชนรัฐ ข้าพเจ้าได้ร่วมรับใช้ในการรบที่

๖๑

ตูลอง และได้ชื่อเสียงบ้างตามสมควร และข้าพเจ้าได้มีส่วนในความดีความชอบเน่ืองใน
ความสาํ เร็จของกองทพั ภาคอติ าลดี ้วยผ้หู นง่ึ ในการตีได้ซารออซีโอ (Saorgio) โอเนย์ (Oneiile)
และตาราโร (Tararo)‛

นโปเลียนได้ร้องขอความยตุ ิธรรมต่อผ้แู ทนราษฎรว่า ๐ขอให้ข้าพเจ้าได้มีโอกาสแถลง
ความจริง โปรดขจดั เสยี ซ่ึงการกดขี่ท่ีแวดล้อมข้าพเจ้า และคืนความนิยมนบั ถือของเพ่ือนร่วม
ชาติให้แกข่ ้าพเจ้า ขอให้รอสกั หนอ่ ยถ้าคนชว่ั ช้าต้องการชีวติ ของข้าพเจ้า ข้าพเจ้าไมเ่ คยมีความ
เสยี ดายชีวติ เลยแม้แตน่ ้อย ข้าพเจ้าได้เคยเสยี่ งชีวติ มามากแล้ว การทขี่ ้าพเจ้าส้ทู นทกุ ข์แหง่ ชีวติ
อยู่ด้วยความกล้าหาญ ก็เพราะข้าพเจ้ามีความคิดอยู่อย่างเดียวว่า ชีวิตของข้าพเจ้าอาจมี
ประโยชน์แก่ประเทศชาติอยบู่ ้าง๑

นโปเลยี นคดิ ถกู ในการทม่ี ีความมน่ั ใจในความบริสทุ ธ์ิของตน ในทสี่ ดุ นโปเลียนก็ได้รับ
ความยตุ ิธรรม แตก่ ็เป็ นความยตุ ธิ รรมทไ่ี มส่ มบรู ณ์ทีเดยี วนกั ผลของการไตส่ วนได้พิสจู น์ว่า คํา
กลา่ วหาต่าง ๆ เหล่านนั้ ไม่มีมลู แหง่ ความจริงเลยแม้แตน่ ้อย และซาลเี ซตตีเองก็รู้สกึ เสยี ใจใน
การที่ด่วนไปลงโทษนโปเลียน ซาลีเซตตีได้เขียนถึงคณะกรรมการรักษาความปลอดภยั ของ
ราษฎรวา่ ๐ในการตรวจเอกสารตา่ ง ๆ ของนโปเลียน และในการสืบสวนของเรา ปรากฏว่าไมม่ ี
หลกั ฐานอนั ใดทจ่ี ะทําให้สามารถกกั ขงั เขาไว้ตอ่ ไป๑ ความจริงแล้ว ลาํ พงั แต่หนงั สอื ชีแ้ จงหน้าที่
ของรีกอรด์ทใ่ี ช้นโปเลียนไปที่เจนวั ก็สามารถเป็ นหลกั ฐานท่ีเพียงพอสาํ หรับหกั ล้างคํากลา่ วหา
ทงั้ มวลได้ อีกประการหนงึ่ ดแู มรบิอองนา่ จะได้ชมเชยนโปเลยี นไว้ เพราะมขี ้อความตอนหนึ่งใน
รายงานของผ้แู ทนราษฎรกลา่ ววา่ ๐เรามคี วามเชื่อมนั่ ในประโยชน์ท่ีเราอาจได้รับจากนายทหาร
ผ้นู ี ้เราปฏิเสธไมไ่ ด้วา่ บคุ คลผ้นู เี ้ป็ นผ้ทู ี่มีความรู้ทางการทหารยอดเยี่ยมกวา่ ใคร ๆ ในกองทพั นี ้
ฉะนนั้ เราจึงปลอ่ ยตวั ให้เขากลบั มามีอิสระ เพื่อเราจะได้ขอคําแนะนําจากเขาได้เม่ือเรามีความ
ต้องการ และเพ่ือเขาจะได้มีโอกาสพิสจู น์ความเสียสละของเขาเพื่อประโยชน์ของมหาชน เรา
มไิ ด้บรรจเุ ขาเข้ารับราชการในตําแหนง่ เดิม แตเ่ ราหวงั วา่ การแสดงความสามารถของเขา คงจะ
ทําให้เขากลบั ได้รับความไม่ไว้วางใจ และกลบั เข้าส่ตู ําแหน่งหน้าท่ีเดิมซึ่งเขาเคยได้ปฏิบตั ิ
มาแล้ว ด้วยความสามารถยงิ่ อนงึ่ เนอ่ื งจากฐานะอนั คบั ขนั ของกองทพั ภาคอติ าลี เราอาจบรรจุ

๖๒

เขาเข้ารับราชการชว่ั คราวก็ได้ จนกวา่ ทา่ นจะได้มีคาํ สงั่ มาใหม่ ในเรื่องนี๑้ ๑๘
การพดู อ้อมค้อมทงั้ หมดนี ้สอ่ ให้เห็นความลําบากใจของบคุ คลท่ีได้ หลงผิดไปแล้วให้

กลบั มามคี วามสาํ นกึ กระนนั้ ก็ไมป่ รารถนาทจี่ ะสารภาพว่า ตนเองผิด อย่างไรก็ตาม ได้ปรากฏ
คําสง่ั รับรองวา่ การพิจารณาเอกสารและ การไตส่ วนตา่ ง ๆ ได้ทําให้นโปเลยี นเป็ นผ้บู ริสทุ ธิ์ และ
เมอ่ื คาํ นงึ ถึงประโยชน์ ท่อี าจจะได้จากความสามารถทางการทหารของเขา จึงมีการอนญุ าตให้
เขา เป็ นอสิ ระได้ชวั่ คราว แล้วให้ประจําการอย่ใู นกองบงั คบั การตามทางที่ควร นโปเลียนนา่ จะ
ได้ทําหน้าท่ีเป็ นผู้บังคับการทหารปื นใหญ่ต่อไปตามเดิม แต่นโปเลียนมีความมัวหมองใน
สายตาของนกั ปฏิวตั ิพวกใหมน่ ีใ้ นฐานทีเ่ คยสนทิ กบั ออกสุ แตง โรแบสปิ แอร์ นโปเลยี นประจําอยู่
ใน กองบงั คบั การในฐานะนายพลตรีซง่ึ มีความสาํ คญั น้อยกวา่ ใคร ๆ

แต่ดแู มรบิออง ซึ่งตระหนกั ในความสามารถของนโปเลียน คงได้อาศยั ความคิดเห็น
ของนโปเลยี นเป็ นหลกั อยเู่ สมอ ความจริง การยทุ ธ์ทเ่ี ร่ิมไว้โดยคําสง่ั ของออกสุ แตงหนมุ่ ได้ชะงกั
ลงอย่างเด็ดขาด หลงั จากวนั ท่ี ๙ แห่งเดือนแตร์มีดอร์๑๙ นายทหารชาวปิ เอด์มองต์ผู้หน่ึงได้
แสดง ความประหลาดใจเอาไว้ในจดหมายของเขา เน่อื งจากการทหารท่ีฝร่ังเศสได้ละทิง้ คอเขา
ท่ีตงั เด (Tende) รวมถึงพืน้ ที่ท่ีสามารถตีมาได้อื่น ๆ ทงั้ หมด ๐น่ีเป็ นผลของการท่ีบาเรเรอ
(Barere) ได้กําจดั โรแบสปิ แอร์๑

ความจริงแล้ว การ์โตตา่ งหากที่ทําให้การยทุ ธ์ทงั้ หลายต้องชะงกั ลง เน่ืองจากความไม่
รู้เท่าถึงในแผนการของนโปเลียน ประกอบกับความผูกพยาบาท การ์โตได้หนุนให้คณะ
ผ้แู ทนราษฎรระงบั การรุกในปิ เอด์มองต์นนั้ เสีย เพราะวา่ เป็ นการทอดทิง้ พรมแดนแห่งประเทศ
ของตน โดยเหตนุ ี ้ข้าศกึ จงึ กลบั มามคี วามกล้าขนึ ้ และเตรียมการรุกกลบั ทหารชาวปิ เอด์มองต์
ได้เข้าตกี องรักษาดา่ นฝรั่งเศส และพวกทหารออสเตรียก็ได้มาร่วมประชมุ พลกนั อยทู่ ี่แม่นํา้ บอร

๑๘ ฝรั่งเศสหลงั การปฏิวตั ิ ถกู บรรดาชาตติ า่ ง ๆ รอบด้านร่วมกนั เข้ามากล้มุ รุมรบรอบด้าน ไมว่ า่
องั กฤษ ฮอลนั ดา เยอรมนั ออสเตรีย ซาร์ดเี นีย และสเปน เป็ นสว่ นหนงึ่ ทที่ าํ ให้บรรดา
นกั การเมอื งจําต้องไว้ชีวติ ของนโปเลยี น ทงั้ นเี ้พือ่ อาจได้ใช้ความสามารถของเขา กระนนั้ ก็
จะต้องปลดออกจากตาํ แหนง่ ไว้กอ่ นเพอ่ื ป้ องกนั ไมให้เขามีอาํ นาจมากเกินไป
๑๙ ตรงกบั วนั ท่ี ๒๘ กรกฎาคม ซงึ่ โรแบสปิ แอร์ถกู ประหารชีวิตด้วยกิโยตินในตอนกลางคืน

๖๓

มดี า (Bormida) ซง่ึ ดแู มรบอิ องได้ละทิง้ เสยี รัฐบาลเจนวั แต่งตงั้ บคุ คลที่เกลียดความเป็ นกลาง
ให้มาเป็ นข้าหลวงประจําจงั หวดั ซาโวน (Savone) สว่ นข้างองั กฤษนนั้ ได้เอาทพั เรือมาจอดอยใู่ น
อา่ วข้างหน้าวาโด (Vado) เน่ืองจากเหตุที่ไม่ได้รบกนั ต่อ หลงั จากท่ีได้เร่ิมเอาไว้แล้ว และใน
เดอื นท่ฝี ่ ายปฏิวตั ิในเดือนแตรมีดอร์๒๐ ได้สงั่ ให้ระงบั เสยี อย่างเขลาเช่นนี ้ ประเทศฝร่ังเศสก็ตก
อยใู่ นอาการที่ต้องตงั้ รับ เพราะข้าศกึ สามารถรุกกลบั เข้ามาแทน เหตนุ ี ้ทําให้กองทพั ฝรั่งเศสเอง
ที่วา่ งลง ชว่ั คราวจึงเกิดการเสยี กําลงั ใจมาก

โบนาปาร์ตได้เตือนดูแมรบิอองให้รู้ถึงอนั ตรายซ่ึงอาจจะได้รับจากข้าศึก นายทหารผู้
เฒ่าได้ตอบว่า ๐พ่อหนุ่มของฉัน เธอเสนอแผนการที่เธอสามารถกระทํามาให้ฉันซิ ฉันจะได้
ปฏิบตั ิตามอย่างดีท่ีสดุ ๑ นายพลหน่มุ ได้เสนอแผนการให้ทันที และเป็ นแผนการเดิมนนั่ เอง
กลา่ วคอื เดินทหารข้ามเขาอาปังแนง (Apennin) แล้วเข้าตีกองรักษาด่านของออสเตรีย ท่ีมอง
เตอนอต (Montenotte) สว่ นทางขวานนั้ กองทพั จะได้กําลงั วาโดไว้ เม่อื ตีมองเตอนอตได้แล้ว ก็
ให้เคลอื่ นที่ตอ่ ไปยงั คา่ ยเชอวาอนั เป็ นท่ี ๆ มกี ารตดิ ตอ่ ระหวา่ งกองทพั ออสเตรียกบั กองทพั ซาร์ดี
เนยี

ดแู มรบอิ องได้สง่ั ให้กองทพั ของตนเร่ิมเคลอ่ื นท่ี การนีไ้ ด้ทําให้การ์โต มีความเคียดแค้น
มาก ทหารออสเตรียในท่ีมน่ั ขนั้ แรก ๆ ได้ถูกขบั ไล่ไป และต้องถอยไปยงั เดอโก (Dego) กอง
ทหารฝรั่งเศสได้ปะทะกับกองระวงั หลังข้าศึก ท่ีแกโร (Gairo) และได้ตีแตกพ่ายไป ฝ่ าย
ออสเตรียซง่ึ รู้ความจริงก็กลา่ ววา่ การกลบั มาทําการรุกรานของฝร่ังเศสนีเ้ น่ืองมาจากการกลบั
ได้ดีของนโปเลยี น ๐หนมุ่ คอร์ซกิ าที่อาจหาญและกล้าในการกระทาํ ผ้นู ีเ้ องที่เป็ นตวั การ๑ แตค่ รัน้
แล้วทุกส่ิงก็ต้องชะงักลงอีกวาระหนึ่ง ดูแมรบิอองเกิดกลัวขึน้ มา เป็ นความกลวั ทางฝ่ าย
คณะกรรมการแหง่ ปารีส มใิ ชท่ างฝ่ ายออสโตร-ซาร์ดีเนยี ดแู มรบิอองรู้สกึ วา่ ปราศจากผ้อู ปุ ถมั ภ์
ผดิ กวา่ เมอื่ ครัง้ โรแบสปิ แอร์ ยงั มีชีวิต เม่ือขาดความสนบั สนนุ เช่นนี ้ดแู มรบิอองก็ละทิง้ ตําบลท่ี
ตีได้ทงั้ หมด คอื มองเตอนอตและวาโต โบนาปาร์ตได้เสนอความเห็นใหม่ไปยงั ปารีส แต่ก็ไม่ได้
รับคาํ ตอบ และอกี ครัง้ หนง่ึ ทีก่ ารยทุ ธ์ต้องรามือลง

๒๐ การปฏิวตั เิ ดอื นแตรมดี อร์ คือ เหตกุ ารณ์การโคน่ อาํ นาจของโรแบสปี แอร์ ซง่ึ สง่ ผลให้ฐานะ
ของประเทศท รุ ดหนกั ลงไปกวา่ เดิมอีก

๖๔

นโปเลยี นมคี วามเหน็ วา่ การท่ดี ชู ารด์ได้รับแตง่ ตงั้ ให้ทําหน้าที่ แทนตนนนั้ เป็ นแตเ่ พียง
การชว่ั คราว ฉะนนั้ พอนโปเลยี นพ้นจากโทษ ก็กลบั มาใช้อํานาจบงั คบั บญั ชาตอ่ ไปตามเดิม ทงั้
ๆ ท่ตี นไมน่ า่ จะมีสทิ ธ์ิเช่นนนั้ นโปเลยี นได้ลงนามในคําสง่ั ทกุ ฉบบั และมีความตงั้ ใจจะใช้สทิ ธิ์นี ้
เร่ือยไป จนกว่าจะได้มีคําสงั่ ปลดมาเป็ นทางการ อนึ่ง ดูแมรบิอองก็ปล่อยให้ทําด้วยความ
เกรงใจ ความจริงลกั ษณาการเช่นนีไ้ ม่อาจดํารงอยู่ได้นาน ผู้แทนราษฎร ๒ นาย คือ รีตเต
(Ritter) และตือโร (Turreau) ก็ตระหนกั ในการทํางานอนั เข้มแข็งของนโปเลียน แตก่ ็ไมส่ ามารถ
ช่วยเหลอื ให้ได้รับ ความนิยมจากคณะกรรมการรักษาความปลอดภยั ของราษฎรได้ ซาลีเซตตี
คงอย่ทู างภาคใต้และไม่เคยละสายตาจากเกาะคอร์ซิกาซึ่งเปาลีได้เอาไป ยกให้แก่องั กฤษ
เกียรติยศของมหาชนรัฐบงั คบั ให้ต้องแย่งเอากลบั คืนมา ในการนี ้ ซาลีเซตตีลงความเห็นว่า
บุคคลที่เหมาะสําหรับเป็ นผู้นําคือ นโปเลียน ในชนั้ ต้นจะใช้กองทพั เรือเข้าทําการก่อน แรก
ทีเดียว นโปเลยี น ได้รับขนั อาสาเต็มที่ แตเ่ มอ่ื ได้พิจารณาดแู ล้ว ก็ลงความเหน็ วา่ ยงั ไม่ใช่โอกาส
ขืนกระทําไปก็รังแต่จะได้รับความไม่สําเร็จกลบั มา กองทพั เรือฝรั่งเศส ไม่อาจจะผ่านกองเรือ
ลาดตระเวนขององั กฤษไปได้ ไมม่ ีใครฟังเสยี งนโปเลยี น แตพ่ อกองทพั เรืออกจากท่าเมืองตลู อง
ไม่ทนั ไร ก็ถกู ยิงหนีกลบั เข้ามา มีผ้กู ล่าวหาว่านโปเลียนทําการรบโดยไม่เต็มใจ นโปเลยี นรู้ถึง
ความจําเป็ น วา่ ควรจะไปให้หา่ งเสยี จากกองทพั ภาคอิตาลชี วั่ คราว และได้ขอไปทาํ หน้าทบ่ี งั คบั
บญั ชาปื นใหญ่ในกองทพั ภาคตะวนั ออก

ในวนั ท่ี ๑๘ แหง่ เดอื นโพลเรอาล นโปเลยี นได้รับคําสงั่ อย่างมิได้คาดหมายให้ไปประจํา
๐กองทพั ภาคตะวนั ตก๑ ในตําแหน่งผ้บู งั คบั การทหารปื นใหญ่ประจํากองทพั และไปทําการยิง
พวกชาวมณฑลวงั เด (Vendee) ซึ่งเป็ นกบฏตอ่ รัฐบาล นโปเลียนรู้สกึ ยินดีที่ได้รอดมาจากการ
ปลดชาวคณะชากอแบงครัง้ ใหญ่ ซง่ึ ได้ทาํ ให้นายพลต้องออกจากราชการถึง ๗๕ นาย แตก่ ารนี ้
ยอ่ มเป็ นการแผ้วถางทางให้แก่นายพลท่ียงั อยดู่ ้วยเหมอื นกนั

นโปเลยี นสมคั รใจทจ่ี ะอยทู่ างพรมแดนภาคภเู ขาแอลปส์หรือให้ถกู สง่ ไปภาคแมน่ ํา้ ไรน์
มากกวา่ แตใ่ นเวลานนั้ ปื นใหญ่ของกองทพั ภาคภเู ขาแอลปส์ และภาคอิตาลีได้รวมกนั ชวั่ คราว
อย่ใู นความบงั คบั บญั ชาของนายพลลาซาแลต (La Salette) เน่ืองด้วยเหตุนี ้นโปเลยี นจึงถูก
ย้ายเพราะเกรงกนั วา่ นโปเลยี น จะทําให้ลาซาแรตต้องลําบากใจ สว่ นกองทพั ภาคแม่นํา้ ไรน์นนั้
ดเู หมือนวา่ โชคชะตาได้ชกั นําให้อย่หู ่างเสยี เป็ นเวลานาน ถึงแม้วา่ ในเวลาตอ่ มา นโปเลียนจะ

๖๕

ได้เป็ นผ้ขู ้ามแมน่ าํ ้ ใหญ่นีก้ ลบั ไปกลบั มาหลายครัง้ ด้วยความมีชยั
นโปเลยี นนา่ จะไมม่ ีความพอใจเทา่ ใดนกั ในการที่โชคชะตาได้บนั ดาล ให้เข้าเกี่ยวข้อง

อยกู่ บั สงครามกลางเมอื งเทา่ นนั้ หลงั จากได้ต่อส้มู ากบั ชาวเมืองตลู องครัง้ หนงึ่ แล้ว ยงั จะต้อง
ไปทําการยิงพวกชาวเมืองทางตะวนั ตก อีกในคราวนี ้อยา่ งไรก็ตามนโปเลียนต้องจําใจทนไป
กอ่ น พอได้รับทราบคาํ สง่ั ให้ย้าย นโปเลยี นก็รีบเดินทางไปยงั ปารีสทนั ทีในวนั ที่ ๑๙ แห่งเดือน
โฟลเรอาล พร้ อมด้วยนายรัอยเอกซูโนต์นายทหาร คนสนิท นายร้อยเอกมารมองต์ เพื่อนร่วม
โรงเรียน และหลยุ ส์น้องคนเลก็ แตใ่ นการเดินทางครัง้ นี ้นโปเลยี น ไมไ่ ด้รีบร้อนเท่าใดนกั เพราะ
ไมส่ ้ยู ินดีในการทจ่ี ะไปยงั ชาวฝรั่งเศส ซงึ่ ตอ่ สู้ เพอ่ื รักษาแนวความคิดของตน นโปเลยี นมีความ
นบั ถือในบคุ คลจําพวกนเี ้สมอ ความที่มิได้เคร่งครัดต่อวินยั นีเ้ อง ทําให้นโปเลยี นมวั ลา่ ช้าอย่ใู น
การเดินทาง และกลายเป็ นผลร้ายแก่นโปเลียน เพราะพอไปถึงปารีสในวนั ที่ ๙ แหง่ เดือนแปรรี
อาล นโปเลยี นก็ได้ทราบขา่ วร้าย การก่อการจลาจลในวนั ที่ ๑ แหง่ เดือนแปรรีอาล ได้ทําให้พวก
คณะพรรคชากอแบงต้องถกู กําจดั และบรรดาผ้ทู ีน่ โปเลยี นพอจะหวงั พงึ่ ได้ก็ถกู แยกย้ายไปหมด
นอกจากนี ้โอบรีย์ สมาชิกสภาก็องวงั ซอิ องได้เป็ นใหญ่เป็ นโตขนึ ้ ทางฝ่ ายทหาร

โอบรีย์เป็ นพวกคณะพรรคชีรองแดง และมคี วามเกลยี ดชงั พวกคณะชากอแบงเป็ นท่ีสดุ
บรรดานายพลต่าง ๆ ที่ต้องสงสยั ว่าเป็ นชาวคณะพรรคชากอแบงได้ถกู ปลดออกจากราชการ
ทนั ที นายพลโบนาปาร์ตเป็ นผ้หู นึง่ ที่โอบรีย์ถือว่าเป็ น ๐คนของโรแบสปี แอร์๑ แตส่ ิง่ ที่ร้ายที่สดุ ก็
คอื โอบรีย์เป็ นนายทหารเหลา่ ปื นใหญ่เชน่ เดียวกบั นโปเลยี น และจนอายไุ ด้ ๔๕ ปี ก็คงได้รับยศ
เพียงชนั้ นายร้อยเอกเทา่ นนั้ เพราะไม่เคยได้ออกรบ ฉะนนั้ ย่อมเป็ นธรรมดาที่โอบรีย์จะต้องมี
ความอิจฉานโปเลยี นมากในการทีไ่ ด้รับยศเป็ นนายพลตงั้ แตอ่ ายุ ๒๕ ปี แตโ่ ดยเหตทุ ่ีนโปเลยี น
ได้สร้างช่ือเสยี งไว้มาก โอบรีย์จงึ ไมก่ ล้าปลดออกจากราชการ แม้กระนนั้ โอบรีย์ก็ยงั คิดที่จะทํา
ให้นโปเลียนเกิดน้อยใจ ซึง่ อาจเป็ นเหตุให้นโปเลียนลาออกเอง ด้วยความคิดอนั นี ้ได้ยาั ยนโป
เลียนจากตําแหนง่ ผ้บู งั คบั ปื นใหญ่ให้มาดํารงตําแหนง่ เป็ นผ้บู ญั ชาการกองพลน้อยทหารราบ
โอบรีย์แนใ่ จวา่ จะไมม่ สี ง่ิ ใดทาํ ให้นโปเลยี นชอกชํา้ ใจเทา่ กบั การนี ้เพราะเขารู้ดีวา่ นายทหารปื น
ใหญ่ทัง้ หลายและโดยเฉพาะนโปเลียน มีความหยิ่งในเหล่าของตนย่ิงนัก และไม่ยอม
เปลยี่ นเป็ นเหลา่ อนื่ เป็ นแน่

ความจริงกลับปรากฏว่า พอเดินทางมาถึงปารีส นโปเลียนได้ว่ิงเต้นเพื่อให้ได้รับ

๖๖

ตําแหน่งท่ีตนได้รับการแต่งตงั้ ใหมน่ ี ้โอบรีย์ต้อนรับนโปเลยี นด้วยความเหยียดหยามอย่างยิ่ง
ถึงกบั ทําให้นโปเลยี นเกิดโทสะอย่างแรง ครัน้ ต่อมาในวนั ที่ ๒๕ แหง่ เดือนแปรรีอาล นโปเลียน
ได้รับการแต่งตงั้ แน่นอนให้ไปเป็ นผ้บู ญั ชาการกองพลน้อยทหารราบในกองทพั ภาคตะวนั ตก
และได้รับคําสง่ั ให้ไปรับหน้าท่ีโดยเร็ว นโปเลยี นมีความไม่พอใจเป็ นทนุ เดิมอยแู่ ล้วในการที่ถูก
สง่ ไปรบในวงั เด (Vendee) ครัน้ ตอ่ มาถกู บงั คบั ให้เปลยี่ นจากเหลา่ เดิมอีกเช่นนี ้นโปเลียนก็เลย
โกรธจัดหนกั ขึน้ อีกประการหน่ึง นโปเลียนรู้สกึ มน่ั ใจในความสามารถของตนในทางปื นใหญ่
เพราะได้เคยสร้ างช่ือเสียงไว้แล้ว เมื่อเป็ นเช่นนี ้ นโปเลียนก็คิดจะประวิง เวลาในการออก
เดินทางไปรับหน้าที่ใหม่โดยยกเอาสขุ ภาพขนึ ้ เป็ นข้ออ้าง นโปเลียนได้เขียนจดหมายไปถึงโย
เซฟพชี่ าย ในวนั ที่ ๕ แห่งเดือนเมสซีดอรว่า ๐ฉนั ได้รับหน้าที่ไปประจํากองทพั ภาคตะวนั ตกแต่
มิได้รับตําแหน่งในทางปื นใหญ่ ฉนั ไม่สบาย จึงต้องลาพกั ราชการประมาณ ๒ หรือ ๓ เดือน
และเมือ่ หายดแี ล้วจะต้องลองคดิ ดกู ่อนวา่ ควรจะทําประการใด๑ แต่ความเป็ นจริง นโปเลยี นขอ
ลาพกั ราชการเพียง ๒๐ วนั เท่านนั้ เพราะเขาหวงั วา่ เหตกุ ารณ์ทางการเมืองคงจะแปรรูปต่อไป
อีกในไมช่ ้า ความผนั ผวนของเหตกุ ารณ์ได้เกิดขนึ ้ สมกบั ท่ีนโปเลียนหวงั ไว้ แต่นโปเลียนก็ยงั ไม่
ประสบช่องเหมาะ ทงั้ กําหนดวนั ลาก็หมดลง นโปเลยี นจึงขอลาตอ่ โดยอ้างความจําเป็ นที่ต้ อง
พกั ผอ่ นตอ่ ไปอีกเพือ่ รักษาตวั ให้หายดี

นโปเลยี นดํารงชีวิตอยอู่ ยา่ งมธั ยสั ถ์พร้อมด้วยซูโนต์และมารมองต์ ภายในโฮเต็ลเล็ก ๆ
แห่งหน่ึงชื่อการรังเบลอ (Cadran Blue) ณ ถนนฮูเซ็ต (Huchette) ตําบลการ์ตีเอร์ ลาแต็ง
(Quartier Latin) นโปเลยี นมีความรําคาญมากท่ีต้องอย่เู ฉย ๆ โดยไม่มีอะไรทํา และขณะนนั้ ก็
ไม่ขดั สน ถึงกับจะต้องอดอยากดงั ท่ีมีผ้เู คยเขียนกล่าวไว้ จริงอย่นู โปเลียนต้องใช้เงิน อย่าง
กระเหม็ดกระแหม่ เพราะเขาได้รับเงินเดือนในอัตราทหารกองหนุน เท่านัน้ นโปเลียนใช้
เคร่ืองแบบจนเก่าคร่ําคร่าเพราะไม่มีเงินจะจดั ซือ้ ใหม่ อยา่ งไรก็ดีส่งิ ที่พิสจู น์วา่ นโปเลียนยงั ไม่
สนิ ้ เนอื ้ ประดาตวั ก็คอื นโปเลียนยงั สง่ เงินไปให้มารดาอย่เู สมอ บางเวลานโปเลียนเคยท้อถอย
ในชีวติ เพราะเห็นทางดาํ เนินนนั้ มืดมน และมีศตั รูคอยกีดกนั อยไู่ มห่ ยดุ หยอ่ น

นโปเลยี นอาจจะหาทางแก้ความย่งุ ยากด้วยการแตง่ งานกบั สตรีผ้มู งั่ คง่ั นโปเลยี นเคย

๖๗

ติดตอ่ อยกู่ ับสตรีผ้หู นึ่งช่ือเดซีเร กลารีย์ (Desiree Clary)๒๑ ตระกูลนีเ้ ป็ นตระกูลท่ีมงั่ คงั่ และ
เคยช่วยเหลอื พวกตระกูลโบนาปาร์ตเมื่อยามยาก แต่เนื่องด้วยเหตผุ ลใดไมท่ ราบแนช่ ดั เดซีเร
รู้สกึ น้อยใจในความหา่ งเหนิ ของนโปเลยี น ความสมั พนั ธ์ระหว่างหน่มุ สาวค่นู ีจ้ ําคลายลง หญิง
สาวได้เดนิ ทางออกจากมาร์ซายสไ์ ปยงั เจนวั พร้อมด้วยโยเชฟพ่ีเขย และจลู ีพ่ีสาว แล้วเลกิ ตอบ
จดหมายของนโปเลยี น

นโปเลยี นมีความหวงั ขนึ ้ บ้างขณะหนง่ึ เมื่อโอบรีย์ได้ออกจากคณะกรรมการ และมีดลุ
เซต์ ปองเตกูลงั ต์ (Doulcet Pontecoulant) เข้ามาแเทน ท่านผ้นู ีเ้ ป็ นบคุ คลที่ สุภาพและมี
ความรู้ นโปเลียนได้ถูกเชิญตัวให้ไปตรวจที่กรมแพทย์ทหาร และจะต้องถูกปลดออกจาก
ราชการถ้าขืนลาพกั ตอ่ ไป นโปเลียนจึงเจรจากบั ดลุ เซต์ เพื่อมิให้ต้องถกู ย้ายไปประจํากองทพั
ภาคตะวนั ตกเป็ นผลสาํ เร็จ และได้เข้าประจําอยใู่ นแผนกกรรมาธิการวางแผนการยทุ ธ์กองทพั
ภาคอิตาลีตงั้ ประชิดอยู่พรมแดนตามเดิม นโปเลียนซ่ึงยังระลึกถึงเรื่องนีอ้ ยู่เสมอ ได้เสนอ
แผนการบกุ รุกประเทศอติ าลี แก่คณะกรรมการเป็ นแผนการทีม่ แี นวทางเดียวกบั ท่ีนโปเลียนเคย
ทําไว้ตงั้ แต่ปี ค.ศ.๑๗๙๔ และจะนําไปปฏิบตั ิให้เป็ นผลสําเร็จ ในปี ค.ศ.๑๗๙๖ แผนการนีไ้ ด้
อา่ นในทีป่ ระชมุ และดลุ เซต์ ปองเตกลู งั ต์ ก็ได้ตงั้ ให้นโปเลยี นเป็ นหวั หน้าแผนกแผนที่ ทงั้ นีก้ ็เพื่อ
จะมอบหน้ าที่พิเศษให้ เตรียมการยุทธ์ในปี เอด์มองต์ คําสั่งชีแ้ จงท่ีส่งไปให้ แกลเลมัง
(Kellermann) ใน ๒-๓ วนั ตอ่ มา ได้เขยี นตามแนวแผนการของนโปเลยี น และนโปเลยี นก็หวงั วา่
ตนจะได้รับ หน้าที่อนั มีเกียรติในกองทพั ภาคอิตาลีเป็ นเครื่องตอบแทน เผอิญดุลเซต์ดํารง
ตาํ แหนง่ อยไู่ มน่ านก็ต้องย้ายไป นโปเลียนตกอย่ใู นท่ามกลางปรปักษ์แตผ่ ้เู ดียว และรู้สกึ ท้อตอ่
การท่ีต้องถกู กีดกนั พวกศตั รูของนโปเลียนปรารถนาจะบงั คบั ให้ นโปเลียนไปประจํากองทพั

๒๑ เดซิเร กลารีย์ (Desiree Clary ๘ พฤศจิกายน ๑๗๗๗ - ๑๗ ธนั วาคม ๑๘๖๐) บตุ รสาวของ
มหาเศรษฐีพอ่ ค้าและผ้ผู ลติ ผ้าไหมผ้มู งั่ คง่ั แหง่ เมอื งมาร์ชายส์ พี่สาวของเธอคอื จลู ี กลารีย์ ได้
แตง่ งานกบั โจเซฟ โบนาปาร์ต พ่ชี ายของนโปเลยี น และพร้อมกนั นนั้ คือในวนั ที่ ๒๑ เมษายน
ค.ศ.๑๗๙๕ เดซิเร ก็ได้ทําการหมนั้ หมายกบั นโปเลยี น แตป่ รากฏวา่ ในเวลาตอ่ มาเมอ่ื นโปเลยี น
ไปมีความสมั พนั ธ์กบั คนอื่นจึงได้ถอนหมนั้ จากเดชีเร ตอ่ มาได้เสกสมรสกบั พระเจ้าคาร์ลส์ที่ ๑๔
โยฮนั แหง่ สวเี ดน และทรงดาํ รงตาํ แหนง่ เป็ น สมเดจ็ พระราชินเี ดซเี ดอเรียแหง่ สวเี ดน

๖๘

ภาคตะวนั ออก หรือมิฉะนนั้ ก็ให้ลาออกจากราชการ
เม่อื เป็ นเชน่ นี ้นโปเลยี นก็คดิ ทจี่ ะไปเสยี ให้พ้นจากประเทศฝร่ังเศส เมื่อสลุ ต่านแหง่ กรุง

คอนสแตนติโนเปิ ลได้ขอร้ องมายงั ฝร่ังเศสเพ่ือขอนายทหารและวิศวกรไปช่วยในการปรับปรุง
กองทพั และโดยเฉพาะเพือ่ จดั ตงั้ หนว่ ยปื นใหญ่ขนึ ้ นนั้ นายพลโบนาปาร์ตได้ขอทําหน้าที่นีท้ นั ที
ดลุ เซต์ตกลงอนมุ ตั ิให้แล้ว แตค่ รัน้ ถกู ย้ายออกจากคณะกรรมการ เหตกุ ารณ์ก็ได้กลบั กลายเป็ น
อื่นไป ในวนั เดียวกบั ท่ีดลุ เซต์พ้นจากตําแหน่ง กรมจเรทหารปื นใหญ่ได้เสนอรายงานมาจาก
คณะกรรมการไม่ยอมอนญุ าตให้ ตามคําขอร้องใหม่ของนโปเลยี น แต่ตอ่ มาในวนั ที่ ๑๙ แห่ง
เดือนฟรุกตีดอร์ คณะกรรมการรักษาความปลอดภยั ของราษฎรได้มีคําสงั่ ในเร่ืองนโปเลยี นว่า
๐นายพลตรีโบนาปาร์ตผ้ซู ง่ึ คณะกรรมการได้ไตส่ วนแล้ว ปรากฏวา่ ได้ปฏิเสธตอ่ การไปรับหน้าท่ี
ทไี่ ด้รับมอบหมาย ฉะนนั้ ได้คดั ชื่อออกจากบญั ชีนายพล ประจําการ๑ แตเ่ นื่องด้วยความสบั สน
ไมเ่ ป็ นระเบยี บของราชการสมยั นนั้ ได้ปรากฏคําสง่ั อีกฉบบั หนึ่งของคณะกรรมการทหารในวนั
เดยี วกนั นนั้ ตงั้ ให้นโปเลียนเป็ นหวั หน้าคณะท่ีสง่ ไปปรับปรุงการทหารในตรุ กี ดงั นนั้ นโปเลยี น
จงึ ถกู คดั ช่ือออกโดยมือหนึง่ แล้วกลบั ได้รับมอบหมายหน้าท่ี ซึ่งต้องการความไว้วางใจโดยอีก
มือหนงึ่

นโปเลยี นจดั วา่ เป็ นผ้ทู ี่มีกําลงั ใจกล้าแขง็ มากในการอดทนตอ่ โชคร้ายเมือ่ ถกู กลา่ วหาวา่
ทรยศต่อประเทศจนแทบจะเอาชีวิตไม่รอด โดยคําสงั่ ฉบบั ที่สองนีน้ โปเลียนได้เห็นทางแห่ง
อนาคตใหม่ ประเทศตะวนั ออกเป็ นสงิ่ ท่ีโน้มใจนโปเลยี นอยตู่ ลอดเวลา ความรู้สกึ ของนโปเลียน
ในเร่ืองนีไ้ ด้ปรากฏอยใู่ นจดหมายฉบบั หนงี่ ทีมีไปถงึ เดชีเร กลารีย์ ซง่ึ นโปเลียนยงั ถือวา่ เป็ นครู่ ัก
ของตนอยู่ ในจดหมายนีไ้ ด้กลา่ วลาเดซีเรไปยงั ประเทศบรู พาทศิ ซง่ึ นโปเลยี นเรียกวา่ ๑เกียรตภิ มู ิ
อนั งดงาม๑ นโปเลยี นได้เริ่มจดั คณะท่จี ะไปยงั ตรุ กี มีซูโนต์ มารมองต์ และชองชี รวมอย่ดู ้วย แต่
ความจริงแล้วนโปเลียนรู้สึกเสียใจอย่มู ากที่จะต้องห่างเหินต่อการรบใหญ่ นโปเลียนมีความ
เช่ือถือในโชคชะตาและตงั้ ใจรอคอยเหตกุ ารณ์อนั จะช่วยให้ความย่งุ ยากทงั้ หมดยตุ ิลงเหมือน
เมือ่ ครัง้ ท่ีได้พบกบั ซาลเี ซตตีหน้าเมืองตลู อง นโปเลียนได้บนั ทึกไว้วา่ ๐ข้าพเจ้ามองเห็นแต่สิง่ ที่
สกุ ใสในอนาคต และแม้วา่ จะเป็ นไปดงั นนั้ จริง เราก็ต้องส้กู บั ส่ิงในปัจจบุ นั บคุ คลท่ีมีความกล้า
หาญยอ่ มไมห่ วาดหวนั่ ตอ่ อนาคต๑ อน่ึง ชวั่ เวลาไมถ่ ึง ๓ อาทิตย์ อนาคตท่ีนโปเลยี นคะนงึ ถึงก็
พลนั ปรากฏขนึ ้

๖๙

นโปเลียนได้เฝ้ าดูการเคล่ือนไหวอนั วนุ่ วายและลกุ ลามยิ่งขึน้ ทกุ ทีด้วยความเอาใจใส่
กฤษฎีกาแห่งเดือนฟรุกตีดอร์ ได้นําความไม่พอใจมาสปู่ ระชาชนอย่างเอกอุ ไม่มีใครทราบถึง
ความรู้สกึ ท่ีแท้จริงของ นโปเลยี น ระหวา่ งทเี่ หตกุ ารณ์วนุ่ วายได้ดําเนินมาปี หนึ่งแล้ว หลงั จากที่
ต้องเสอ่ื มวาสนาลงเนื่องจากความเป็ นมติ รกบั พวกตระกลู โรแบส ปิ แอร์ นโปเลยี นน่าจะมีความ
ไมพ่ อใจพวกนกั การเมอื งซง่ึ ได้เข้าบริหารประเทศแทน คณะชากอแบง ความจริงนโปเลียนไมไ่ ด้
เป็ นชาวคณะชากอแบงแท้จริง แต่อย่างใด แต่พลอยติดร่างแหไปด้วยเมื่อคราวคณะนีเ้ สื่อม
อํานาจลง นโปเลยี นมีนิสยั เกลยี ดชงั ความวนุ่ วายและไมม่ ีความนบั ถือในบรรดาผ้เู ป็ นตวั การใน
เร่ืองนี ้ไม่ว่าผ้นู นั้ จะอย่ใู นคณะใด นโปเลียนเป็ นผ้ทู ี่มีความ ซื่อตรงและรู้สึกเต็มไปด้วยความ
หนา่ ยแหนงในการทมี่ หาชนรัฐตกอยใู่ นกํามือของพวกตลั เลยี งและพวกบารราสซง่ึ ทําให้มหาชน
รัฐต้องเสยี เกียรติยศด้วยความเหลวไหลและการผลาญเงินทองของประเทศของพวกนี ้แต่นโป
เลยี นก็คงหวงั ในโชคของตนโดยผลแหง่ การปฏิวตั ิ นโปเลยี นคมุ แค้นพวกคณะเจ้าอยมู่ ากในการ
ที่ทรยศต่อประเทศโดยยกนคร ตลู องให้แก่องั กฤษ ต่อมาพวกคณะนีเ้ องท่ีจบั อาวธุ เข้าตอ่ ส้กู บั
ทหารของ มหาชนรัฐตามถนนในกรุงปารีส เพื่อโค่นมหาชนรัฐและสถาปนาวงศ์บรู ์บองขนึ ้ แทน
นโปเลียนเกรงในเร่ืองนีอ้ ยู่มาก แต่ก็มน่ั ใจว่าการกระทําของพวก คณะเจ้าไม่มีทางสําเร็จ ยิ่ง
อาศยั กําลงั เข้าทาํ การด้วยแล้ว ยิ่งขาดความนิยม เลอื่ มใสมากขนึ ้ นายทหารหนมุ่ ผ้นู มี ้ ีความเหน็
วา่ สภาก็องวงั ซิอองเลวมาก แตโ่ ดยท่ีพวกคณะเจ้าเป็ นฝ่ ายก่อการ นโปเลยี นจึงตกลงใจสมคั ร
เข้าข้างสภา

ในวนั ที่ ๑๒ แห่งเดือนวังเดมิแอร์ บารราสได้เรียกสมคั รบรรดานายพลท่ีต้องถูกปลด
เพราะมคี วามนยิ มในมหาชนรัฐ นโปเลยี นเหน็ วา่ ตนเป็ นผ้หู นง่ึ ท่ีอยู่ ในเกณฑ์นี ้และอีกประการ
หนงึ่ นโปเลียนคิดว่าบารราสคงจะระลกึ ถึง การกระทําของตนได้บ้างเม่ือครัง้ ทําการรบท่ีตลู อง
เพราะบารราสเคยเป็ น ผ้แู ทนประจํากองทพั ภาคใต้ ดงั นนั้ นโปเลยี นจงึ คาดกระบ่อี อกจากโฮเต็ล
กาดรังเบลอ ตรงไปยงั พระราชวงั ตลุ เลอรีสอ์ นั เป็ นสถานทีท่ ไ่ี ด้ตกแตง่ ขนึ ้ เพ่ือ ใช้เป็ นทมี่ น่ั สาํ หรับ
ฝ่ ายมหาชนรัฐ นายพลบารราสจํานโปเลยี นได้ทนั ที และมอบหน้าท่ีให้บงั คบั บญั ชาทหารปื น
ใหญ่รวมทงั้ การหาปื นใหญ่มาใช้ ทําการด้วย

นโปเลยี นมใิ ชบ่ คุ คลท่ีทําอะไรเลน่ ๆ ดงั นนั้ พอได้รับมอบหน้าที่ก็ลงมือดําเนินการอยา่ ง
สดุ ความสามารถทนั ที

๗๐

ในตอนเท่ยี งคนื วนั ที่ ๑๒ ของเดอื นวงั เดมิแอร์ เหตกุ ารณ์ตกอยู่ในฐานะคบั ขนั มาก พวก
ก่อการกบฏมีนายพลสําคญั ผ้หู นึ่งเป็ นผ้นู ํา คือ นายพลดานีกงั (Danican) ทา่ นผ้นู ีไ้ ด้ตกลงให้
ขบวนทหารเคลอื่ นท่ีเข้าตพี ระราชวงั ตลุ เลอรีส์ในเช้าวนั รุ่งขนึ ้ สว่ นหนงึ่ ให้เคลอื่ นไปทางถนนลวั
(Rue de la Loi) และอีกสว่ นหน่ึงทางถนนบคั (Rue de la Bac) ดานิกงั พร้อมด้วยกองบงั คบั
การได้ไปอยทู่ ีป่ องต์-เนิฟ (Pont-neuf) อนั เป็ นตําบลก่ึงกลางของการรบ

แตเ่ ช้ามืด หน่วยทหารของฝ่ ายกบฏได้เร่ิมเคลือ่ นที่ไปยงั การ์รุสเชล และพระราชวงั ตุล
เลอรีส์ ในขณะนนั้ ทางฝ่ ายบารราสขาดอาวุธปื นใหญ่มากกว่ากําลงั ทหาร แต่ถ้าจะป้ องกัน
พระราชวงั ตุลเลอรีส์ด้วยปื นเล็กแล้วก็จะต่อส้ตู ้านทานกับปรปักษ์ซ่ึงมีจํานวนมากได้ไม่นาน
ฉะนนั้ จึงจําเป็ นต้องใช้ปื นใหญ่เข้าทาํ การด้วย มีปื นใหญ่อยู่ ๔๐ กระบอกท่ีค่ายทหารซาบลอง
(Sablons) ใกล้ ๆ กบั เนยยี (Neuilly) นโปเลียนจึงมีความเห็นว่าควรจะต้องสง่ ทหารไปแยง่ เอา
มาเสยี ทนั ที และควรใช้ทหารม้าที่มีใจเด็ดเดย่ี ว เพราะวา่ อาจต้องปะทะกบั ทหารฝ่ ายกบฏซงึ่ ถกู
สง่ ไปทาํ การเพอื่ ความม่งุ หมายอยา่ งเดียวกนั ฉะนนั้ จะต้องรีบไปให้ถึงก่อนศตั รู หรือถ้าศตั รูไป
ถึงก่อนแล้วก็ให้รีบโจมตีแย่งเอามา นโปเลียนได้จดั กําลงั สาํ หรับไปทําการนีข้ ึน้ โดยด่วน และ
มอบให้อย่ใู นบงั คบั บญั ชาของนายพนั ตรีทหารม้าผ้หู นึ่งซง่ึ ได้รับรองอย่างแข็งแรงว่าจะนําปื น
ใหญ่มาให้ได้ทงั้ หมด โชอาแกง มรู าต์ (Joachim Murat) ทหารม้าผ้เู รืองนามนีไ้ ด้นํากองทหาร
ม้าห้อเหยียดไปยังซาบลอง ได้ปะทะกับฝ่ ายศัตรูซึ่งมาถึงพอดี และได้แย่งปื นใหญ่มามอบ
ให้แก่นโปเลยี นเป็ นผลสาํ เร็จตงั้ แตย่ ่ํารุ่ง

นโปเลยี นได้เตรียมการไว้พร้อมสรรพแล้ว จึงสง่ั ให้ทหารราบไปรักษาถนนบางแห่งไว้
สว่ นปื นใหญ่เกือบทงั้ หมดนนั้ ตงั้ ปากกระบอกหนั ไปทางถนนโอโนเร (Rue Honore) อนั เป็ นทาง
ท่ีกําลงั สว่ นใหญ่ของข้าศึก จะเคลอ่ื นเข้ามาทางถนนลวั ความจริงถ้าการเข้าตียงั คงดําเนินไป
อยา่ งทรหด แล้ว ชยั ชนะก็ยงั คงเป็ นปัญหาอยู่ เวลานนั้ เป็ นฤดใู บไม้ร่วง ฝนได้โปรยลงมา ทําให้
ฝ่ ายกบฏท้อถอยเพราะไมใช่ทหารอาชีพ ดานีกงั ได้บญั ชาการอย่ทู ี่ปองต์-เนิฟ และพยายาม
เสือกไสให้เข้าตีด้วยการออกคําสง่ั ติด ๆ กนั แต่ก็ไมเ่ ป็ นผล ถ้าฝ่ ายกบฏเข้าตีก่อน ๗ นาฬิกา
ฝ่ ายป้ องกนั ทพี่ ระราชวงั ตลุ เลอรีส์จะตกอยใู่ น ฐานะคบั ขนั เพราะเตรียมการยงั ไมเ่ สร็จ การเข้า
ตชี ะงกั อยจู่ นถงึ บา่ ย ๒ โมง และกวา่ จะเป็ นรูปเป็ นร่างขนึ ้ ก็ลว่ งเข้าถึงเวลาบา่ ย ๓ โมง ฝ่ ายกบฏ
จงึ จะตฝี ่ า ทหารราบทีร่ ักษาถนนโอโนเรเข้ามาได้ คณะสภาผ้แู ทนราษฎรรู้สกึ ว่าตนต้อง ถกู ล้อม

๗๑

ใกล้เข้ามาเต็มที และสมาชิกบางนายได้บรรยายความหวาดกลวั ที่ได้ บงั เกิดขนึ ้ แกต่ นในครัง้ นนั้
ลงหนงั สอื พิมพ์ในเวลาตอ่ มา ในทนั ใดนนั้ เสยี งปื นใหญ่ก็ได้กงั วานขนึ ้ อยา่ งนา่ กลวั

หมพู่ วกกบฏทยี่ ดั เยียดกนั อยใู่ นถนนโอโนเรได้ล้มตายลงระเนระนาด ข้างหน้ากองร้อย
ปื นใหญ่ซงึ่ นโปเลยี นสงั่ การอย่ดู ้วยตนเอง และได้พากนั หนี อยา่ งอตุ ลดุ สมกบั ท่ีโบนาปาร์ตคาด
หมายไว้ เมื่อต้องถูกทอนกําลงั ลงมาก ทางด้านนี ้ กําลงั ของฝ่ ายกบฏทางส่วนอ่ืนก็กระจัด
กระจายกันไป เพราะการกวาดต้อนของหน่วยทหารม้า และในตอนค่ําวันนนั้ เองบารราส ก็
ปราศจากเสยี ้ นหนามลงโดยสนิ ้ เชิง

ในตอนเช้าวนั ท่ี ๑๔ บารราสสง่ นายพลแบรรือเญร์ (Berruyer) ไปขบั ไลพ่ วกกบฏที่ยดึ
อย่ทู ่ีเลอ แปลเลอตีเอร์ (Le Pelletier) แต่พวกกบฏได้ชิงหนีไปเสยี ก่อนแล้ว แล้วตกมาถึงเวลา
เที่ยง ปารีสก็เข้าสภู่ าวะสงบภายใต้การรักษาการณ์ของทหาร

ตามท่ีได้ทราบมาแล้ว สภาก็องวงั ซอิ องมีความหวาดกลวั เป็ นอนั มาก และใคร่จะแสดง
ความขอบคณุ แก่ผ้ใู ห้ความพิทกั ษ์อยา่ งมาก ในวนั ที่ ๑๙ บารราสได้พาบรรดานายพลซง่ึ ได้ทํา
การในคืนวนั ท่ี ๑๒-๑๓ เข้าไปในสภาด้วย แต่ไม่ได้เอ่ยนามขอบคณุ ผู้ใด ทงั้ นีอ้ าจเป็ นเพราะ
อยากกอบโกยเอาความดไี ว้ แตเ่ พยี งผ้เู ดียวก็เป็ นได้ นามโบนาปาร์ตที่ยงั ไมม่ ีใครรู้จกั อาจจะไม่
ถกู เอ่ยถึงเลยก็ได้ ถ้าเผอิญไม่มีเหตกุ ารณ์อ่ืนเข้ามาแทรกแซง เหตกุ ารณ์ที่ว่านีค้ ือ มีสมาชิก
สภาทีม่ ีอํานาจผ้หู นง่ึ ในสมยั นนั้ ช่ือ เฟรรอง เกรงวา่ จะไมไ่ ด้รับความ ยนิ ยอม เพราะตระกลู โบนา
ปาร์ตอาจมีความรังเกียจในฐานทต่ี นได้เป็ นตวั การประหตั ประหารชาวเมอื งมาร์ซายส์และตลู อง
เมื่อเป็ นเช่นนี ้เฟรรองก็คิดจะเอาใจนโปเลยี นไว้เพราะทราบวา่ เป็ นผ้ทู ่ีมีเสียงแข็งในครอบ ครัว
ฉะนนั้ เปรรองจงึ ประกาศชมเชยนโปเลยี นในทา่ มกลางสภาวา่ นโปเลยี น โบนาปาร์ต เป็ นหวั แรง
ของการปราบปรามพวกกบฏตงั้ แตค่ นื วนั ที่ ๑๒ และอาศยั แผนการอนั ฉลาด ได้อํานวยการเป็ น
ผลสาํ เร็จอยา่ งงดงาม แม้วา่ จะได้ลงมอื เตรียมการเพยี งชวั่ เวลาในตอนเช้าเทา่ นนั้

การท่ีนามโบนาปาร์ตถูกกล่าวขวัญทัง้ นี ้ นับว่าเป็ นการเผอิญโดยแท้ เป็ นผลที่
เนื่องมาจากการพบปะระหว่างชายหนมุ่ กบั หญิงสาวในภาคใต้แตอ่ ยา่ งเดียวเท่านนั้ นโปเลยี น
ได้รับการปรบมอื ชมเชยจากสมาชิกทงั้ ๆ ท่ีสว่ นมากไมร่ ู้วา่ นายทหารผ้มู ีนามประหลาดนีค้ ือใคร
อย่างไรก็ดี บารราสคงดํารงตําแหน่งเป็ นประมขุ ของ ๐กองทพั ภายใน๑ หรืออีกนยั หน่ึง กําลงั
ทหารทงั้ หมดภายในปารีส และนโปเลียนได้รับตําแหน่งเป็ นผ้ชู ่วย เนื่องจากการท่ีเฟรรองได้

๗๒

ประกาศวา่ นโปเลียนเป็ นผู้กู้ปารีสไว้ ในวนั ท่ี ๒๔ นโปเลียนก็ได้เล่ือนยศขนึ ้ เป็ นนายพลโทและ
ในเวลาตอ่ มาได้เป็ นแมท่ พั ของ กองทพั ภาคปารีสแทนบารราสซึ่งได้ลาออกจากตําแหน่งนี ้มี
นกั เขยี นในสมยั นนั้ บนั ทกึ เอาไว้วา่ ๐มีคนสงสยั กนั วา่ นายทหารผ้นู คี ้ อื ใคร มาจากไหน และได้ทํา
การพเิ ศษอยา่ งใดไว้"

ฉะนนั้ ก่อนที่สภาก็องวงั ซิอองจะได้ถูกยบุ สภาได้ช่วยยกนโปเลียนขนึ ้ ส่บู นั ไดก้าวแรก
ของราชบลั ลงั ก์ไว้แล้ว ชาวปารีสไมเ่ คยรู้จกั นโปเลยี นมากอ่ น เลย เพราะเรื่องรายละเอียดในการ
ตีเมืองตลู องมไิ ด้แพร่มาถึง นโปเลยี นได้แสดงตวั ขนึ ้ ในปารีสอยา่ งกระทนั หนั หลงั จากท่ตี กอบั มา
เป็ นเวลา ๑ ปี เตม็ กําลงั อยใู่ นความเข้มแข็งของวยั อนั หน่มุ แนน่ และโดยเฉพาะเข้มแข็งยิ่งกว่า
แตก่ ่อนโดยเหตทุ เ่ี คยผจญกบั วิบากกรรมทีร่ ้าย แรงมามากแล้ว นอกจากนยี ้ งั เข้มแขง็ ขนึ ้ อกี โดย
การแสดงความสามารถได้ อย่างเต็มท่ีและไม่ต้องถูกขดั ขวางเหมือนเมื่อก่อน การที่ได้รับ
ตําแหน่งแม่ทพั ขณะท่ีอายุเพียง ๒๖ ปี ได้ทําให้นโปเลียนมีความมั่นใจในอนาคตของตน
ตําแหนง่ แมท่ พั ภาคปารีสนไี ้ ด้ชกั นําให้นโปเลยี นได้สมาคมกบั คณะ นกั การเมือง คณะผ้บู ริหาร
มหาชนรัฐ คณะหนงั สือพิมพ์และวงสมาคมในปารีส ณ ท่ีนี ้ นโปเลียนได้รับความรู้ในทาง
การเมืองดีกว่าการอ่านตําราหลายร้ อยเท่า ยงั ขาดอย่แู ต่โอกาสท่ีจะแสดงความสามารถให้
ปรากฏเทา่ นนั้ นโปเลยี นกําลงั อยใู่ นวิถีโชคชะตาทใี่ หญ่ย่ิง และจะไม่ปลอ่ ยให้ส่งิ ใดมาเหน่ียวรัง้
ไว้ได้อีก ซีซาร์ ท่ไี มม่ ีใครรู้จกั นี ้จะได้แสดงความสามารถให้ประจกั ษ์ภายในเวลาไมก่ ี่ปี

๗๓

บทท่ี ๑๐

เ ผ ชิ ญ ห น้ า โ ย เ ซ ฟิ น

...โปเลียนกาลังอย่ใู นวิถแี ห่งโชคชะตาท่ีใหญ่ย่ิง กาลังไต่ขึน้ ไปและไต่ขนึ ้ ไป โดยท่ีจะไม่

ยอมปลอ่ ยให้สงิ่ ใดสง่ิ หนง่ึ มาเหน่ยี วรัง้ ไว้ได้อีก...

เมื่อได้ปราบปรามเหลา่ กบฏอนั มีนายพลดานีกงั เป็ นหวั หน้า ตลอด เวลาตงั้ แต่เที่ยงคืน
วนั ท่ี ๑๒ เดือนวงั เดมิเอร์ จนถึงวนั ท่ี ๑๓ เดือนเดียวกนั นนั้ (๔ ตลุ าคม ค.ศ.๑๗๙๖) สนิ ้ เสยี ้ น
หนามของคณะรัฐบาลใหม่ ซงึ่ โดยเฉพาะ ได้อาศยั นายทหารปื นใหญ่หน่มุ นโปเลยี นเป็ นหวั แรง
สาํ คญั แล้วกรุงปารีส ทีว่ นุ่ วายก็ตงั้ อยใู่ นความสงบภายใต้การรักษาการของคณะทหาร

นโปเลยี นได้เป็ นท่รี ู้จกั ของคณะกรรมการในสภาก็องวงั ซิออง ด้วยเหตแุ หง่ การเกี่ยวพนั
ฐานช้สู าวระหวา่ งเฟรรองกบั โปแลตน้องสาวคนสวยของนโปเลยี นเอง ดงั เป็ นท่ที ราบอยแู่ ล้วนนั้

แท้จริงนโปเลยี นนนั้ เพียงเหตแุ หง่ ชยั ชนะในการปราบกบฏชวั่ ขณะ ซึ่งได้ใช้เวลาทําการ
เพียง ๒ วันก็สําเร็จ เป็ นของธรรมดาสําหรับนโปเลียน เสียแล้ว การปรบมือชมเชยของ
คณะกรรมการสภาก็องวงั ซิออง จึงเกือบไม่ก่อให้เกิดความรู้สกึ ต่ืนใจอะไรขนึ ้ เลย หากแต่นโป
เลยี น ได้มองดรู อบ ๆ ห้องประชุมในลกั ษณะอาการของคนท่ีไม่ค้นุ กบั สถานที่เช่นนนั้ พร้อมกบั
ด้วยการครุ่นคิดอย่างทะนงใจว่า ๐ท่านเหลา่ นีห้ รือท่ีเป็ นผ้นู ํา ของประเทศ ผ้ซู งึ่ ตวั สนั่ เม่ือได้ยิน
เสยี งปื นกงั วาน ทา่ นทงั้ หมดนี ้เม่ือไรข้าพเจ้าได้เป็ นผ้ปู ้ องกนั ทา่ นแล้ว เม่อื นนั้ แหละ ทา่ นจะต้อง
สนั่ สะท้านย่ิงขึน้ ไปอีก ข้าพเจ้าจะเป็ นผู้ป้ องกันท่านต่อ ๆ ไป จนกว่าท่านจะอยู่ใต้อํานาจ
ข้าพเจ้า๑

เม่อื ได้รับแตง่ ตงั้ ให้เป็ นผ้บู ญั ชาการกองทพั เขตภายในแล้ว ฐานะของนโปเลยี นก็เริ่มดี
ขนึ ้ มีลกู น้องมาก มีเหลา่ นายทหารผ้ซู งึ่ เบือ้ งหน้าเป็ นที่หวงั ว่าจะได้เป็ นนายพลค่นู ํา้ ใจร่วมรบ
กรําศึกกนั ตอ่ ไป ทงั้ ยงั ได้ช่วยเหลือ นายทหารที่น่ากลวั จะถกู ปลดให้ได้ดํารงตําแหนง่ อย่อู ย่าง
เดิมอีก แต่ก็เป็ นท่ีเกลียดชังในด้านประชาชนอยู่บ้าง เพราะนโปเลียนได้เป็ นตัวการ สงั่ ยิง
พลเมืองท่ีเข้ากับพวกกบฏเสียชีวิตไปนบั ร้ อย แต่ก็มิได้ทําให้นโปเลียน วิตกกังวลเท่าใดนัก
เพราะนโปเลยี นไมต่ ้องการความรักจากประชาชนพลเมือง ในระยะนี ้

๗๔

นโปเลยี นที่เคยยากจนข้นแค้นมาแต่เดิมนนั้ บดั นีก้ ็ได้มีทงั้ เงิน ทงั้ คนรับใช้ และมีรถขี่
แตส่ ําหรับตวั นโปเลียนเองไมป่ รารถนาอะไรมากไปกว่า ท่ีจะได้ความสมบรู ณ์พนู สขุ แก่วงศา
คณาญาติ โดยเฉพาะมารดา ของนโปเลียนก็มีเงินพอใช้สอยขนึ ้ หลยุ ส์น้องชายก็ได้มีตําแหนง่
งานดี ทงั้ โยเซฟพี่ชายก็ได้รับตําแหนง่ เป็ นทพ่ี อใจหลายตําแหนง่ ญาติอื่น ๆ ก็พลอยมีสว่ นได้รับ
ประโยชน์ดี ๆ ไปตามกนั จดหมายทีเ่ คยมีตดิ ต่อไปถึงบรรดาญาติ ก็ลดน้อยลง ๆ แตฉ่ บบั แรกที่
มีไปซึง่ มีข้อความแสดงถึงความเปลยี่ น แปลงใหม่ในตอนหนง่ึ ว่า ๐ฉนั จะพยายามทําทกุ ส่งิ ทุก
อยา่ งทจ่ี ะช่วยเหลอื อ้มุ ชกู นั ทงั้ จะไมล่ ดละความพยายามในอนั จะเพิ่มพนู ความสขุ ในหม่ญู าติ
ของเรา๑ จะเห็นได้วา่ จากฐานะความเป็ นน้อง นโปเลียนก็ได้กลายเป็ น ผ้อู ปุ การะและเป็ นผ้นู ํา
ในครอบครัว

ในระยะเวลา ๒-๓ สปั ดาห์แหง่ การเปลยี่ นแปลงชีวิตเข้าสขู่ นั้ สมบรู ณ์พนู สขุ นี ้นโปเลยี น
ก็ได้พบกบั หญิงผ้หู นง่ึ และเป็ นหญิงผ้ซู งึ่ ได้ฉดุ ให้นโปเลยี นได้ตกลงไป ในบว่ งแหง่ ความรัก

คือภายหลงั จากทไ่ี ด้รับการแตง่ ตงั้ ให้เป็ นผ้บู ญั ชาการกองทพั เขตภายในแล้ว นโปเลียน
ก็ได้ออกคาํ สงั่ ห้ามประชาชนถืออาวธุ มีเจ้าหน้าท่ีคอยตรวจค้นอาวธุ ในมือประชาชนทว่ั ไป และ
ถ้าค้นได้ก็สง่ั ให้ริบหมด ในเวลาหนง่ึ มีเด็กชายอายุ ๑๒ ปี ได้ปรากฏตวั ในที่ทํางานของนายพล
ใหม่-หนมุ่ และร้ องขอรับคืนดาบอนั เป็ นของบิดา ซึ่งได้ตายไปแล้ว แต่เจ้าหน้าท่ีได้ริบมาจาก
มารดาของเขา นโปเลยี นก็ได้สง่ั ให้คืนดาบแก่เด็กนนั้ ไป และแล้วมารดาเด็กก็ได้มาแสดงความ
ขอบใจตอ่ นโปเลยี น ณ ทีท่ ีท่ าํ การ มารดาของเด็กผ้นู นี ้ นั้ ก็คอื โยเซฟิน เป็ นหญิงซงึ่ ตอ่ ไปก็ได้เป็ น
ผ้กู ําหวั ใจของ นายพลหนมุ่ นโปเลยี นนี ้

๗๕

โยเซฟิ น

โยเซฟิ น (Josephine) เป็ นชาวเกาะมาตินิก (Matinique) อายใุ นวยั ๓๐ ปี เศษ มีเชือ้
สายตระกูลผ้ดู ี แม้ไม่ส้จู ะสวย ก็ยงั มีสง่าผ่าเผย มีเสน่ห์ประกอบด้วยรูปทรงสณั ฐาน กระแส
เสยี งและลกั ษณะบง่ ชดั วา่ ไมใช่ชาวปารีส ผวิ คลาํ ้ ตามแบบผิวของคนชาวเกาะ ได้จากถ่ินท่ีเกิด

๗๖

แตย่ งั เลก็ ๆ มาเจริญวยั เตบิ โตขนึ ้ ในกรุงปารีส ได้สามีชื่อ วิกองต์ เดอ โบฮาเนย์๒๒ แตไ่ ด้เลกิ ร้าง
อย่แู ยกกันเป็ นเวลานานมาแล้ว และได้ให้ กําเนิดเด็กชายคนที่เข้าไปร้ องขอคืนดาบจากนโป
เลยี นดงั กล่าวในขณะที่เกิดปฏิวตั ิเป็ น ๐สงครามกลางเมืองฝรั่งเศส๑ มีการเชือดเนือ้ เถือคอกนั
นนั้ วิกองต์ เดอ โบฮาเนย์ ก็ได้ถกู ประหารไปด้วยในฐานเป็ นท่ีสงสยั ว่า นิยมรักพระเจ้าแผน่ ดิน
ตลอดทงั้ โยเซฟินเองก็ถกู จบั ไปขงั อยใู่ นคกุ เพง่ิ พ้นโทษถกู ปลอ่ ยตอ่ เมื่อโรแบสปิ แอร์ตายลงแล้ว
และนา่ แปลกที่ถกู ปลอ่ ยพร้อม ๆ กบั วนั ทนี่ โปเลยี นถกู ขงั ในฐานท่ีคณะผ้แู ทนราษฎรไม่ไว้วางใจ

ได้มีเพื่อนฝงู ให้ความอปุ การะช่วยเหลือในระยะที่โยเซฟิ นอย่ใู นความทกุ ข์ยาก แต่ใน
ด้านการเงินนนั้ ค่อนขาั งจะขาดแคลน ไมพ่ อจบั จ่ายใช้สอย อาศยั ที่นางมีลกั ษณะทรวดทรงสง่
สณั ฐาน – มากไปด้วยเสนห่ ์ เป็ นท่ีต้องใจคน ประกอบกบั มีแววเจ้าช้เู ป็ นนิสยั ชอบทําอะไร ๆ
ตามใจตวั เองเสมอ ๆ จึงทําให้นางฟันฝ่ าอปุ สรรคในสมยั แห่ง ๐สงครามกลางเมือง๑ มาได้โดย
ตลอดรอดฝ่ัง ทงั้ ได้เป็ นทส่ี นิทสนมคบหากบั บาราส (Barras) คนสาํ คญั คนหนง่ึ ในคณะผ้แู ทนรา
ษภรในฐานชู้รัก โยเซฟิ นยงั มีเพื่อนหญิงค่ใู จอีกคนหนงึ่ ชื่อตลั เลียง (Tallien) ซง่ึ ขณะเดียวกนั นี ้
ตลั เลยี งผ้นู กี ้ ็กําลงั ตดิ พนั รักใคร่อยกู่ บั นายธนาคารที่มงั่ คง่ั คนหนง่ึ และก็ตลั เลียงเพื่อนหญิงผู้นี ้
แหละที่เป็ นผ้ทู ่ียกมอบบารราสมาให้เป็ นกรรมสิทธ์ิแก่โยเซฟิ น อย่างไรก็ดี หญิงทงั้ คู่นีต้ ่างก็ได้
ช่วยกันผูกมดั รัดนํา้ ใจบารราส ไว้ด้วยกนั ทําให้นางมีฐานะความเป็ นอย่ดู ีขึน้ คณะกรรมการ
รักษาความปลอดภยั ประชาชนได้จดั ทงั้ ม้าทงั้ รถมาสาํ หรับหญิงทงั้ ๒ นี ้อนงึ่ ได้มีการสมาคม
เลยี ้ งดกู นั กบั คณะการเมืองทงั้ ๒ ชากอแบงและชีรองแดง เป็ นท่ีสนิทสนมซึ่งก็เป็ นไปด้วยความ

๒๒ แท้จริงแล้วสามีคนแรกของโยเชฟิน ช่ือ อเลก็ ชองค์ เดอ โบอาเนย์ (Alexandre de
Beauharnais) แตท่ ี่ผ้เู ขยี นออกชื่อวา่ คือ วกิ องค์ เดอ โบฮาเนย์ นนั้ อาจเป็ นการรวบเรียกชื่อ
หรืออาจเป็ นการ เข้าใจผิด ทงั้ นเี ้พราะแท้จริงแล้ว คาํ วา่ วิกองค์ นนั้ นา่ จะมาจากคาํ วา่
‚Viscount‛ ในภาษาองั กฤษ หรือ ‚Viscomte‛ อนั เป็ นยศขนุ นางทย่ี ศตาํ่ กวา่ ชนั้ เอริ ์ล (Earl) แต่
สงู กวา่ บารอน (Baron) ถกู ตดั สนิ ประหารชีวติ ด้วยกิโยดินในชว่ งสมยั แหง่ ความนา่ สะพรึง กลวั
ด้วยข้อหาวา่ เป็ นชนชนั้ สงู ผ้ตู ้องสงสยั และไมป่ ฏบิ ตั หิ น้าท่ีเพอื่ ปกป้ อง ๐ไมนซ์๑ให้ดีท่สี ดุ ใน
สงครามล้อมปราบ ๐ไมนช์๑ ทเ่ี กิดในปี ค.ศ.๑๗๙๓ เขาถกู จบั กมุ ตวั ในวนั ที่ ๒ มีนาคม ค.ศ.
๑๗๙๔ และถกู ตดั สนิ ให้ประหารชีวติ .

๗๗

เปรื่องปราดในเชิงชนั้ ของการสมาคมของโยเซฟิน เพราะนางได้เคยกบั การอบรมดีมาแตเ่ ยาว์วยั
มพี วกขนุ นางเปลย่ี นหน้ามาหาส่โู ยเซฟิ นไมไ่ ด้ขาด ทงั้ ๆ ที่ขนุ นางเหลา่ นนั้ ตา่ งมีภรรยาด้วยกนั
แล้วทงั้ สนิ ้ อยา่ งไรก็ตามนา่ จะนบั วา่ โยเซฟินเป็ นหญิงนกั ผจญภยั สมยั การปฏิวตั โิ ดยแท้ ถงึ แม้น
โปเลยี นเองก็เชน่ กนั คอื วา่ ตา่ งมีชีวติ คล้าย ๆ ตงั้ อยบู่ นปลายหอกดาบ คอจะขาด หลดุ เม่ือไรไม่รู้
ถ้าแม้นว่ามีการเปล่ียนแปลงทางการเมืองขึน้ อย่างไรและเม่ือไร เม่ือนนั้ ก็จะต้องเอาชีวิตเข้า
เสี่ยงไปทุก ๆ ระยะ สมยั แห่งการปฏิวตั ินองเลือดเช่นนี ้ก็สดุ แต่ว่า ใครจะรู้รักษาตวั รอดด้วย
ประการใดเทา่ นนั้

การผูกสัมพันธ์กันระหว่างชาย-หญิง, นโปเลียน-โยเซฟิ น ทัง้ คู่นี ้ เป็ นเหตุอัน
เน่ืองมาจากการท่เี ด็กเลก็ ๆ ไปรัองขอให้คนื ดาบแท้ ๆ

นโปเลยี นได้ไปเยี่ยมเยียนมารดาของเด็กอายุ ๑๒ ปี นนั้ ณ ท่ีบ้านเลก็ ๆ ตงั้ อย่นู อกเมือง
และในวยั หน่มุ ฉกรรจ์แห่ง ๒๗ ปี ทงั้ มีเงินอนั เป็ นเคร่ือง อุปกรณ์ดํารงฐานะได้เป็ นอย่างดีท่ีสดุ
นโปเลยี นมนี ิสยั ถือเงินแตไ่ มน่ บั ถือ คนมเี งิน และในทศั นะของนโปเลียนนนั้ ในเรื่องของคน นโป
เลยี นนบั ถือในแง่ วา่ คือใคร มคี วามสามารถท่ีจะทําอะไรได้เป็ นอยา่ งไร ในฝ่ ายเฉพาะสตรีเพศ
ก็พนิ ิจไปในอีกแง่หนึ่งว่า อาจสามารถในทางท่ีจะทําให้ถกู ใจคนได้อย่างไร จะด้วยรูปร่าง ด้วย
คุณสมบัติ หรือ โดยเหตุหน่ึงเหตุใดก็ตาม นโปเลียนย่อมจะฝังความพอใจลงไปในคนที่ได้
ใคร่ครวญแล้วว่า มีลกั ษณะควรแก่การเป็ น บุคคลท่ีมีลกั ษณะอย่างใดอย่างหน่ึง แต่ไมใ่ ช่เป็ น
โมฆะชน

และด้วยการติดต่อสมั พนั ธ์กนั เป็ นลําดบั ความสนิทเสน่หาก็ทบทวีขึน้ เป็ นความรักท่ี
สขุ สดของนโปเลยี น สว่ นฝ่ ายหญิงมา่ ยโยเซฟินนนั้ เลา่ เหตกุ ารณ์ใหม่ รักครัง้ ใหม่ ก่อเหตใุ ห้นาง
ต้องคอยตามตดิ กบั สงิ่ ที่เกิดขนึ ้ พลั วนั ไปหมด คิดๆ อยเู่ อง แล้วก็ระบายไปให้คนอ่ืนช่วยคิด ใน
จดหมายท่ีมีไปถึงเพ่ือน โยเซฟิ นพูดในตอนหน่ึงว่า ๐...ฉนั ได้พบกับท่านนายพลโบนาปาร์ตท่ี
บ้านของฉนั เขาจะเป็ นบิดาบตุ รกําพร้าพ่อของฉนั และจะเป็ นสามีฉนั เองด้วย ฉนั คิดว่า เขาคง
เป็ นผ้แู กเ่ รียนคนหนง่ึ รู้สกึ นิยมในความกล้าหาญของเขามาก แต่อยากจะสารภาพว่า ฉนั ตกใจ
ในความเข้มแขง็ ในการกระทําทกุ อย่าง ของเขา แม้กระทงั่ ว่าเขาชําเลืองตาดู ก็มีอํานาจช นิ ด
หนึ่ง ซ่ึงแม้แต่คณะกรรมการผู้ แทนราษฎรก็ยงั ต้องสะดุ้ง ส่ิงท่ีฉนั พอใจมากท่ีสดุ ก็คือความ
รุนแรงในเร่ืองความรักของเขา แต่ก็กลบั เป็ นเหตใุ ห้เกิดการลงั เลใจ แก่ฉนั ไม่น้อย เธอก็รู้อย่วู ่า

๗๘

เดี๋ยวนีฉ้ นั ไมใช่สาวรุ่นกําดดั แล้ว จะหวงั ได้อย่างใร ว่า จะทําให้เขารักฉันอย่างรุนแรงเหมือน
อยา่ งนไี ้ ด้ตลอดไป๑

หมายความวา่ โยเซฟินยงั เป็ นกงั วลใจในชีวติ อนาคตเบอื ้ งหน้า ในเม่ือถ้าได้แต่งงานกบั
คนผ้นู แี ้ ล้ว เพราะนโปเลยี นมีนิสยั อยากได้ในทกุ สง่ิ ทกุ อยา่ ง ทงั้ ไมค่ อ่ ยยอมอทุ ิศตวั ให้แก่คนหนง่ึ
คนใด และสง่ิ ใด ๆ โดยเฉพาะ หากแตป่ รารถนาจะมีกรรมสิทธ์ิในตวั คนทกุ ๆ คนเม่ือนโปเลียน
จะอทุ ศิ ตวั เป็ นครัง้ แรกในชีวิตให้แก่โยเซฟิ นเช่นนีแ้ ล้ว โยเซฟิ นเองก็เกิดรู้สกึ วา่ ไมค่ ่อยจะแน่ใจ
ในตวั เอง

นโปเลยี นเขียนจดหมายถึงโยเซฟิน ความตอนหนงึ่ วา่ ๐...ความรู้สกึ นกึ คดิ ของฉนั เด๋ียวนี ้
วนเวยี นอยเู่ ฉพาะแตโ่ ยเซฟินเท่านนั้ ฉนั กําลงั คอย และคอยอย่ดู ้วยความกระวนกระวายใจ ได้
อาศยั แผ่นรูปนนั้ เป็ นเพ่ือนใจ ช่วยบรรเทาความหงอยเหงา แต่ก็ช่วยได้เพียงช่ัวขณะเท่านนั้
ตลอดรุ่งมิเป็ นอนั จะหลบั ลงได้ ย่ิงพิศรูป หวั ใจก็ยิ่งเพ่ิมความปรารถนา ความอ่อนหวานจาก
ภาพนนั้ เร้าใจให้กระหวดั คดิ ถงึ เจ้าของรูป โยเซฟินท่รี ัก เธอช่างออ่ นหวานอยา่ งท่ีจะหาท่ีไหนอีก
นนั้ ไมไ่ ด้แล้ว ฉนั รู้สกึ ตวั เหมอื นกบั วา่ เธอได้เก็บกําหวั ใจฉนั ไว้ ฉนั ได้ครุ่นคดิ ตลบทบทวนถึงสิง่ ท่ี
ได้เกินเลยไปนนั้ มาตรแม้นวา่ เธอไมพ่ อใจหรือน้อยเนอื ้ ตา่ํ ใจด้วยประการใด ๆ อนั ได้เกิดขนึ ้ แล้ว
ในระหวา่ งเราทงั้ ๒ ก็จะขอยอมรับผิดอภยั มา ณ ท่ีนีด้ ้วย แตอ่ ย่างไรก็ตาม สําหรับฉนั เอง เม่ือ
นึกถึงขึน้ ครัง้ ไร หวั ใจก็เป็ นสขุ ความท่ีได้สนิทชิดเชือ้ กล่ินไอแห่งความหอมหวนจากริมฝี ปาก
ของคนผ้เู ป็ นท่รี ัก ของฉนั ฉนั นกึ วา่ จะเป็ นประดจุ รอยที่จารึกประทบั แนน่ สนิทติดอยู่ เหมอื นหน่งึ
วา่ จะไมม่ ีวนั เลอื นลมื ไปจากความรู้สกึ ของฉนั ได้เลย จากนีอ้ ีก ๓ ชวั่ โมง ฉนั จะมาหา ดีใจท่ีจะ
ได้มาอยใู่ กล้ ๆ แตว่ ่าจนกว่าจะถึงเวลาอีก ๓ ชว่ั โมงนนั้ ฉนั ขอฝากความรักให้ลว่ งหน้ามาก่อน
สกั พนั ครัง้ ๑

ด้วยประการฉะนี ้หญิง-ชาย ซึ่งด้วยแบบของหญิงมา่ ย-ชายหน่มุ ก็ได้ผกู รักฝากหวงั ไว้
ต่อกันเป็ นอย่างสนิทสนมกลมกลืน สมแบบสมลกั ษณะ ของฐานะแห่งคนทงั้ ๒ นี ้ และจาก
จดหมายท่ไี ด้มถี งึ กนั นจี ้ ะเหน็ วา่ นโปเลยี นได้อทุ ิศตวั ทมุ่ เทความหวงั ลงไปในโยเซฟิน อยา่ งทวี่ า่
เป็ นการเอาจริงเอาจงั อยา่ งแนแ่ ท้

แต่อย่างไรก็ตาม นโปเลียนก็มิได้แพร่งพรายขยายแผนการ ดําเนินการต่าง ๆ แก่โย
เซฟินอยา่ งใดเลย หากแตไ่ ด้กลา่ วเพียงความข้อหนง่ึ ไว้ อนั พาดพงิ พวกคณะกรรมการเมืองต่าง

๗๙

ๆ ๐...พวกคณะกรรมการเหลา่ นี ้คิดวา่ ฉนั ต้องการความค้มุ ครองจากเขา แต่นนั่ แหละวนั ใดวนั
หนึง่ ข้างหน้า คนเหลา่ นีจ้ ะได้มีความสขุ และพอใจ ที่จะได้รับความค้มุ ครองจากฉนั เอง ฉนั จะ
ถางทางของฉนั ไปด้วยดาบ...๑ แล้วโยเซฟินช่างคดิ ก็เก็บเอาความคิดนี ้มาคิดอีก แล้วยงั สง่ เรื่อง
ท่ีคิดอย่นู ีใ้ ห้คนอ่ืนไปช่วยคิดเช่นเคย ดงั มีความ ในจดหมายท่ีสง่ ไปถึงเพื่อนว่า ๐...เธอคิดว่า
กระไร ทีค่ น ๆ หนงึ่ มคี วามเช่ือมน่ั ในความสําเร็จ และความเช่ือมน่ั เช่นนีจ้ ะเกิดขนึ ้ ได้จากอะไร
เล่า นอกไปเสียจากความท่ีเด็ดขาดมานะพยายาม นายพลจัตวาคิดจะป้ องกันคุ้มครอง
คณะกรรมการ ข้าพเจ้าเองไม่รู้ที่จะคิดได้อย่างไรดี แต่การเชื่อมนั่ ในตนเอง อย่างน่าหวั เราะ
เชน่ นี ้ก็ทําให้ข้าพเจ้าเช่ือวา่ ทกุ ๆ สง่ิ ยอ่ มจะเป็ นไปได้จริง สาํ หรับแกค่ นประหลาดผ้นู .ี ้..๑

เร่ืองทนี่ โปเลยี นมงุ่ หมายได้โยเซฟินเป็ นเอกภรรยานี ้เป็ นเรื่องนา่ คิด จะวา่ เพือ่ ความเป็ น
เจ้าของตวั โยเซฟินเสยี เฉพาะแตค่ นเดียวก็ไมแ่ น่ หรือเพ่ือประโยชน์อ่ืนใดทางการเมืองก็ไม่ถนดั
อนงึ่ ใครๆ ทว่ั ไปตา่ งก็เคยวา่ กนั วา่ หากจะเป็ นด้วยโยเซฟินเป็ นหญิงมา่ ย ชนดิ ไกแ่ ก่แม่ปลาช่อน
ชินแกเ่ ชิงชาย-คร่ําแกเ่ ชิงเสนห่ ์ ทว่ งทีนโปเลยี นจะลมุ่ หลงอยเู่ อง นกี ้ ็ยงั นา่ สงสยั อยู่

แตม่ คี วามปรารถนาของนโปเลยี นอยอู่ ยา่ งหนงึ่ ในอนั ทีจ่ ะได้ทายาทที่มีเลอื ดเนือ้ เชือ้ ไข
เป็ นตระกูลผ้ดู ีทงั้ ต้นทงั้ ก๊ก นโปเลียนเองก็ถือกําเนิดมาในตระกูลผู้ดีเก่า และตระกูลนีก้ ็ได้มี
เคร่ืองหมายประจําตระกลู คือ ดาว ๒ ดวง ทางฝ่ ายโยเซฟินเลา่ ก็เชือ้ สายตระกลู ผ้ดู ีแหง่ เกาะมา
ตินกิ ความปรารถนาของนโปเลยี นทใี่ คร่จะได้ผ้สู บื ตระกลู ท่ีมีเลอื ดผ้ดู เี ป็ นทงั้ ต้นทงั้ ก๊ก จะเป็ นไป
ได้สมหวงั ก็จะได้จากการร่วมหอลงโรงกับโยเซฟิ น ทงั้ ๆ ที่แม้ว่าชื่อเสียงของโยเซฟิ นจะด่าง
พร้อยมีคาวอยบู่ ้างก็ตามที ด้วยเหตนุ กี ้ ารแตง่ งานของทงั้ สอง ก็ได้บงั เกิดขนึ ้ ตามจารีตประเพณี
เป็ นอนั วา่ ตา่ งก็เป็ นผ้ดู ีชาวเกาะด้วยกนั ทงั้ คคู่ ือ คอร์ซิกา-มาตนิ ิก

แต่ในการแต่งงานนี ้ ยงั มีคนหนุนหลงั อยู่อีกคือ บารราส ประธานคณะกรรมการผู้มี
อาํ นาจยิง่ ใหญ่ในขณะนนั้ และคนผ้นู ถี ้ ือวา่ นโปเลยี นเป็ นมอื ขวาสาํ คญั ของเขา ทงั้ เพ่ือจะยดึ นํา้
ใจนโปเลียนให้เป็ นสมคั รพรรคพวกตอ่ ไปด้วยดี จึงพลอยเห็นดีเห็นงามฉวยโอกาสยกมอบโย
เซฟินให้ พร้อมกบั สญั ญากบั โยเซฟินวา่ ถ้าแตง่ งานกบั นโปเลยี นแล้ว จะแตง่ ตงั้ ให้นโปเลยี นเป็ น
แมท่ พั ภาคอิตาลี อยา่ งนีโ้ ยเซฟินก็พลอยหมดความลงั เลใจ หายกงั วล เพ่ือนคนหนงึ่ ของนางได้
ให้คํารับรองมาว่า ใบสํามะโนครัวแสดงปี เกิดของโยเซฟิ นนนั้ อย่ทู ่ีเกาะอินเดียตะวนั ตก และ
ปัจจบุ นั กําลงั ถกู ปิ ดอา่ วอยู่ ไมส่ ามารถจะนาํ หลกั ฐานสาํ มะโนครัวนนั้ มาได้ ยงั แถมอ้างอิงวา่ โย

๘๐

เซฟิ นมีอายเุ พียง ๒๘ ปี ซึ่งต่ํากวา่ อายจุ ริง ๆ ถึง ๕ ปี แล้วนโปเลียนเองก็แกล้งบอกอายใุ ห้สงู
กวา่ อายจุ ริง ๆ ขนึ ้ ไปอกี หนง่ึ ปี ฉะนนั้ การแตง่ งานครัง้ นนั้ อายขุ องค่บู า่ วสาวจึงผิดไปด้วยกนั ทงั้
คู่

อนั การที่บารราสได้แต่งตงั้ ให้นโปเลียนไปรับตําแหน่งแม่ทพั ภาคอิตาลีนนั้ เหตุผลก็
สมควรอยู่ ด้วยว่าเป็ นการทพั ในด้านท่ียากลําบากแสนเข็ญ ประกอบกบั แผนการรบของนโป
เลยี นทไ่ี ด้สง่ ไปเมอื งนซี นนั้ แมท่ พั ที่นนั้ ได้สง่ กลบั คนื มาพร้อมด้วยข้อวจิ ารณ์ตา่ ง ๆ นานา ทงั้ ได้
แถมเสริมกํากบั ทาั ยมาด้วยอีกว่า คนที่วางแผนการรบนีเ้ ป็ นคนบ้า ควรจะได้สง่ ตวั มาลงมือทํา
ตามแผนการนนั้ ด้วยตวั เอง ด้วยประการฉะนนั้ คณะกรรมการจึงได้เรียกตวั แม่ทพั ผ้นู นั้ กลบั
และสง่ นโปเลยี นคนทเ่ี ขาวา่ บ้าคนนไี ้ ป

๒ วนั ตอ่ มา คือหลงั จากการแตง่ งานได้ ๓ วนั นโปเลยี นก็ออกจากกรุงปารีส และทกุ ๆ
แห่งท่ีนโปเลียนหยุดพกั ระหว่างทางก็ไม่ลืมที่จะเขียนจดหมายสง่ ข่าวคราวถึงโยเซฟิ น รวม
ระยะทางทหี่ ยดุ พกั ๑๑ แห่งด้วยกนั นโปเลียนก็ได้สง่ จดหมายถึงโยเซฟิ นรวม ๑๑ ฉบบั เช่นกนั
ครัน้ เมื่อบรรลถุ งึ เมืองนีซแล้ว ก็ได้เข้าบญั ชาการทพั ในทนั ที

๘๑
I อีกโฉมหนา้ ของโยเซฟิ น I

๘๒

นโปเลยี นข้ามเทอื กเขาแอลปส์

๘๓

บทท่ี ๑๑

ยกทพั ข้ามเขาลีกูเรีย

ภูเขาแอลปส์สูงตระหง่านเสียบฟ้ า ยอดปกคลุมด้วยหิมะขาวโพลนอยู่ตลอดปี เชิงเขา
ด้านใต้ลาดลงสทู่ ะเลหลวง เป็ นเหมือนกําแพงใหญ่ กางกนั้ ระหว่างพรมแดนฝร่ังเศส กบั เกาะ
คอร์ซิกา ซงึ่ เป็ นบ้านเกิดเมอื งมารดร

นโปเลยี น มไิ ด้ไว้วางใจในกําลงั แหง่ กองทพั อยา่ งเดยี ว แตไ่ ด้พยายามใช้ ความรอบคอบ
ประกอบด้วยอย่างระมดั ระวงั ฮนั นิบาล (Hannibal)๒๓ ได้เคยข้ามยอดภเู ขา แอลปส์ แต่นโป
เลยี นจะอ้อมภเู ขาแอลปส์ ถ้าหากวา่ ไปพบกบั ข้าศกึ ตรงจดุ ท่ีออ่ นแอที่สดุ ระหวา่ งภเู ขาแอปเปน
ไนน์๒๔ มาจดภเู ขาแอลปส์ มีชอ่ งเขาซงึ่ พอจะเป็ นทางผา่ นได้ นโปเลยี นก็ไมจ่ ําเป็ นต้องรอถึง
ฤดรู ้อน พร้ อมที่จะโรมรันได้ทนั ที ในตอนต้นปี มีหิมะลงจดั แต่ก็ไม่ต้องกลวั วา่ นํา้ แข็งจะละลาย
ลงทนั ที

อยา่ งไรก็ตาม ถ้าขืนรีรออยจู่ ะเป็ นภยั ไมใ่ ชภ่ ยั จากข้าศกึ เพราะข้าศกึ ยงั นอนใจพกั ผอ่ น
อยใู่ นคา่ ยพกั ฤดหู นาว กองทพั ออสเตรียนอยทู่ างภาคตะวนั ออกของแคว้นลอมบาร์ดี ทหารซาร์
ดีเนียนอย่ทู ่ีราบทางตะวนั ตกของท่ีราบลอมบาร์ดี (Lombardy)๒๕ สว่ นสาธารณรัฐเลก็ ๆ และ

๒๓ ฮนั นีบาล บารการ์ (Hannibal Barcar ๒๔๘ ปี ก่อนคริสตกาล ถงึ ๑๘๔ ปี ก่อนคริสตกาล
เป็ นรัฐบรุ ุษคาร์เทจ) ผ้นู ํานกั รบชาวคาร์เทจนาํ ทพั เข้าโจมตีโรม ในสงครามพวิ นิกครงั้ ที่ ๒
สามารถเอาชนะโรมได้หลายครัง้ และในหลายครงั้ นนั้ เขานาํ กองทพั ข้ามเทือกเขาพีเรนสี และ
เทอื กเขาแ อ ล ป ส์ เขาดมื่ ยาพิษฆา่ ตวั ตายหลงั จากถกู กองทพั โรมนั จบั ตวั ในปี ๑๘๔ ก่อน
๒ค๔ริสเทตือกกาเลขาแอปเปนไนน์ หรือ แอเพนไนน์ (Apennines) เป็ นเทือกเขาซงึ่ มีขนาดความยาว
๑,๐๐๐ กม. และความกว้างสงู สดุ อยทู่ ี่ ๘๐/๑๔๐ กิโลเมตร จากเหนือจรดได้ของประเทศอิตาลี
ตามชายฝ่ังทางตะวนั ออก ชึ่อฃองเทือกเขาเป็ นท่ีมาของชื่อคาบสมทุ รแอเพนไนน์ซง่ึ เป็ นสว่ น
ประกอบใหญ่ของประเทศอิตาลี
๒๕ ๑ ใน ๒๐ แคว้นสาํ คญั ของอติ าลี ตงั้ อยทู่ างตอนเหนือสดุ ของคาบสมทุ รอิตาลใี นที่ราบทเ่ี รียก

๘๔

เจ้ าผู้ครองนครต่าง ๆ ซึ่งเป็ นดินแดนแคว้นย่อย ของอิตาลีก็ยังนอนใจมิได้หวังว่า จะได้
ประสบการณ์ประสบการโจมตจี ากฝร่ังเศสจนกวา่ หิมะจะละลายลงเสยี กอ่ น แตภ่ าพทน่ี โปเลยี น
เห็นก็คือ ทหารฝร่ังเศสในบงั คบั บญั ชาของตน ซึ่งขณะนนั้ กําลงั ขาดแคลนอดอยาก ทางกรุง
ปารีสหรือเลา่ ก็มีอาการเหมือนว่ากําลงั จะล้มละลาย เพราะเงินหมดค่า อย่าหวงั เลยว่าจะ
สามารถสง่ อะไรมาให้กองทพั ได้ นอกจากเงินกระดาษซง่ึ ไม่มีราคาคา่ งวดอะไร ที่ย่ิงไปกวา่ นนั้
พวกรับเหมา ประมูลส่งของให้กองทพั ยงั เห็นแก่ตวั ในภาวะคับขนั ฉวยโอกาสกินนอกกินใน
เป็ นอีกาจกบาตรเสียอีก นายพลคนหน่ึงซ่ึงก่อนหน้าที่นโปเลียนจะมา รับตําแหน่งได้เขียน
จดหมายบอกไปทางบ้านวา่ ๐ประชาชนฝรั่งเศส จะต้องตกใจ ถ้าได้รู้วา่ มีคนตายเพราะอดอยาก
และโรคภยั ไข้เจ็บมาก เพียงไร...๑

แล้วนโปเลยี นจะทําอยา่ งไร?
นโปเลียนได้เรียกสวนสนาม และกล่าวคําปลกุ ขวญั ต่อหน้ากองทพั ๐ทหารทงั้ หลาย
ทา่ นอม่ิ เพียงคร่ึงทอั ง เปลือยอย่คู ร่ึงท่อน รัฐบาลเป็ นหนีท้ ่านเป็ นอนั มาก แต่มิได้ช่วยอะไรท่าน
เลย ความอดทน ความกล้าหาญเทา่ นนั้ จะทาํ ให้ทา่ นเป็ นผ้มู เี กียรติ แตก่ ็ไมท่ าํ ให้ทา่ นมีช่ือเสียง
อะไร ไมม่ ปี ระโยชน์อยา่ งใดขนึ ้ เลย ข้าพเจ้าจะพาทา่ นไปสู่แวน่ แคว้นที่อดุ มที่สดุ ในโลก ท่านจะ
ได้เห็นเมืองที่รุ่งเรืองสมบรู ณ์ด้วยเนือ้ ปลาธัญญาหาร ท่านจะได้รับชื่อเสยี ง ความรุ่งโรจน์และ
ทรัพย์สินเงินทองจากท่ีนนั่ ทหารทงั้ หลายแหง่ กองทพั ภาคอิตาลี ท่านยงั จะทําตวั เป็ นคนโลเล
และขขี ้ ลาดอยอู่ ยา่ งนหี ้ รือ...๑
ทงั้ กองทพั ได้โหร่ ้องต้อนรับคาํ ขวญั ของนายทพั หนมุ่ คนใหม่ แตแ่ ท้จริงก็ไม่ค่อยส้จู ะเต็ม
เสยี งนกั เม่ือได้กลบั ไปยงั คา่ ยพกั ตา่ งก็ปรารภกนั ว่า "นายพลคนนี ้เห็นจะทนอากาศหนาวไม่
ไหว ดูซูบซีดผิวเหลอื ง นํา้ คําที่พดู ฟังดกู ็เพราะดี แต่เราต้องการรองเท้าเสียก่อนจึงจะเดินทพั
ไปสดู่ นิ แดนอนั อดุ มที่วา่ นนั้ ได้๑
ความจริงกองทพั นไี ้ ด้มาตงั้ มนั่ อยบู่ นเขาถึง ๒ ปี แล้ว ไมม่ ใี ครเคยได้ยินช่ือของนโปเลยี น
เลย อนงึ่ ทหารที่อยใู่ นกองทพั ขณะนนั้ มีที่กําลงั เจ็บป่ วยเสียถึง ๑ ใน ๔ ที่รบตายและถกู จบั ไป
เป็ นเชลยพร้อมกบั ทไ่ี ด้หลบหนีไปเสยี อีก เป็ นอกี ๑ใน ๔ ในสว่ นพวกชนั้ นายทหารเลา่ ก็ดทู ว่ งที

วา่ ท่รี าบลอมบาร์ดี มเี มืองหลวงหรือเมอื งสาํ คญั คือ มิลาน

๘๕

กระด้างกระเด่ืองไมใ่ คร่จะเชื่อฟัง และตา่ งก็พากนั เฝ้ าสงั เกตมองนโปเลยี นนายพลคนใหมด่ ้วย
ความพิศวง

นโปเลยี น ทงั้ นงั่ เขียน ทงั้ นงั่ คิด ผมที่ตรงหน้าผากห้อยย้อยลงมาข้างหน้า และผมตอน
หลงั ยาวไปข้างหลงั ห้อยลงระบา่ เสอื ้ ท่ีคลมุ อยดู่ ซู อมซอ่ ไมม่ ีปักประดดิ ประดอยมากเหมือนนาย
พลอื่นเขาทงั้ หลาย พูดภาษาฝร่ังเศสเวลาออกคําสงั่ ก็ยงั ไม่ค่อยถูกสํานวนภาษาแท้ และใน
บรรดานายทหารทงั้ หมด คนที่จงรักภกั ดีต่อนโปเลียนก็มีนบั ตวั ได้เพียงสกั ๓-๔ คน ซึ่งก็เป็ น
พวกที่นโปเลยี นพาตดิ ตวั มาด้วย

พวก ๆ นายทหารตา่ งพากนั คิดเป็ นเชิงหม่ินวา่ นโปเลยี นเป็ นนกั คดิ เลข เป็ นนกั ฝันสร้าง
วิมานลอย

นโปเลยี นเขยี นจดหมายถึงคณะกรรมาธิการ ขณะที่กําลงั บญั ชาการทพั อย่นู นั้ ว่า ๐ทา่ น
ต้องการให้ข้าพเจ้าทาํ สง่ิ ทพี่ ้นวสิ ยั มนษุ ย์ ข้าพเจ้าทาํ อยา่ งนนั้ ไม่ได้...เราจะทําการใหญ่ให้สาํ เร็จ
ก็ต้องอาศยั ความรอบคอบและการกะแผนการลว่ งหน้า การแพ้และการชนะผิดกนั นิดเดียว และ
ข้าพเจ้าเช่ือวา่ ในกิจการท่ีสลกั สาํ คญั ทงั้ หลายผลจะดีหรือร้ายอยทู่ ่เี รื่องเลก็ ๆ๑

แต่ยงั มีอีกฉบบั หนึ่งเขียนถึงคาร์โน ผ้อู ํานวยการใหญ่ฝ่ ายทหาร อย่างแค้นเคือง และ
อย่างที่ไม่สมกบั จะเป็ นคําของผ้นู ้อยพดู กบั ผู้ใหญ่ ๐...ท่านรู้ไหมว่าข้าพเจ้าไม่มีนายทหารช่าง
แม้แตส่ กั คนเดียวเลย ทเ่ี คยปฏิบตั ิการในการโจมตีข้าศกึ ข้าพเจ้าเป็ นเดือดเป็ นแค้นอยา่ งทีส่ ดุ ท่ี
ไมม่ ีปื นใหญ่เพียงพอ...๑

เป็ นความจริง กําลงั ทพั ของนโปเลยี นในขณะนนั้ มีปื นใหญ่ภเู ขาอยู่ ๒๔ กระบอก มีม้า
แตผ่ อมโกโรโกโส ๔,๐๐๐ ตวั มีเหรียญเงินจํานวน ๓๐๐,๐๐๐ ฟรังค์ และมีอาหารที่พอจะเลยี ้ ง
ทหาร ๓๐,๐๐๐ คน ไปได้อกี สกั เดือนเดยี ว แตโ่ ดยทท่ี หารจะต้องหวิ ้ ทอั งอดมือ้ กินมอื ้ จึงจะมีพอ
แกร่ ะยะเวลาทีว่ า่ เดอื นเดยี วนนั้ ได้ ทงั้ ๆ ท่ีมกี ําลงั ทพั เพียงเทา่ ท่ีมีอยอู่ ยา่ งน.ี ้.นโปเลยี นยงั ต้องไป
รบกบั อิตาลี

ถึงอย่างไร ๆ ก็ได้เร่ิมลงมือมาถึงขนั้ นีแ้ ล้ว นโปเลยี นก็พยายามใช้กําลงั เท่าที่มีอยเู่ ป็ น
อย่างดีที่สดุ นโปเลียนจะต้องจัดการกับคนที่ท้อถอยหมดกําลงั ใจ และด้วยความอุตสาหะ
ประกอบกบั ความเด็ดเด่ียว เข้มแข็ง นโปเลียนก็จัดการปรับปรุงให้กองทพั เป็ นรูปเป็ นร่างมี
ลกั ษณะเป็ น กองทพั จริง ๆ ขนึ ้ มาได้

๘๖

สมรภมู ิของสงครามครงั้ นี ้คอื ที่ราบลมุ่ แคว้นลอมบาร์ดี

การรบในอิตาลี
ไมม่ ผี ืนแผน่ ดินสว่ นใดในโลกนี ้ซง่ึ จะเตรียมไว้เพือ่ การแสดงการรบของกองทพั ย่งิ ไปกวา่
พืน้ ท่ีราบแคว้นลอมบาร์ดี มนั เป็ นยทุ ธภมู ิท่ีมีสิ่งล้อมรอบเหมาะสําหรับเป็ นเวทีสงคราม ซ่งึ จะ
ตดั สินโชคชะตาของมนษุ ย์ เป็ นบริเวณท่ีค่อย ๆ กว้างใหญ่ขนึ ้ โดยลําดบั ชนั้ แรกก็มีสว่ นกว้าง
ขนานเพยี งเดินทพั ๒ วนั แล้วคอ่ ยกว้างขนึ ้ เป็ นขนาดเดนิ ทพั ๓ วนั จนกระทง่ั เดินทพั ได้ ๑๕ วนั
ด้านทงั้ ๔ ของที่ราบนี ้ด้านตะวนั ตกเร่ิมตงั้ แต่ชายทะเลขนึ ้ ไปทางเหนือซ่ึงมีภเู ขาแอลปส์เป็ น
กําแพงยาวตลอดไป แล้วก็วกอ้อมไปสทู่ ะเลอีกในทิศตะวนั ออก นบั วา่ เป็ นท่รี าบที่มีส่ิงห้อมล้อม
อยอู่ ยา่ งแปลกประหลาด ภเู ขาแอลปส์ซงึ่ มียอดดอยมากมายสงู ประหนง่ึ ว่ามนษุ ย์จะข้ามไม่พ้น
มีหิมะปกคลมุ เป็ นแนวยาวขาวโพลนสงู สดุ จนแลเห็นขนึ ้ ไปกลมกลนื เข้ากบั สีทอั งฟ้ า เป็ นดอย
เดน่ สงู เย่ยี มปรากฏอยู่ จากบริเวณล้อมรอบนี ้จึงดคู ล้ายกบั วา่ ที่ราบนีจ้ ะถกู ขีดคนั่ ตดั ขาดจาก
โลกภายนอก สว่ นทางอีกด้านหน่ึง คือด้านใตนั นั้ ก็มีทิวเขาแอปเปนไนน์เตีย้ ๆ เป็ นพืดยาวกนั้
เป็ นอาณาเขตที่ราบล่มุ ซึ่งอย่ใู นเขตห้อมล้อมทงั้ ๔ ทิศนี ้ อุดมด้วยพืชพันธ์ุธัญญาหารและ

๘๗

พลเมือง มีแมน่ าํ ้ ไหลลงมาจากเขตแดนด้านทศิ ตะวนั ตก และในทิศข้างใต้มเี มืองเล็ก เมืองใหญ่
ตงั้ อยรู่ ะเกะระกะเป็ นตลาดการค้า เป็ นคลงั เก็บข้าวสาลี เป็ นแหลง่ ท่ี แหง่ โภคทรัพย์สมบรู ณ์ ซงึ่
ได้สะสมกนั อยตู่ งั้ ๒ ,๐๐๐ กวา่ ปี มาแล้ว และก็ใน ดนิ แดนแหง่ นเี ้อง จะได้เป็ นสนามรบขนึ ้ อีกใน
เวลาอนั ไม่ช้านีแ้ ล้ว ทหารชาติฝรั่งเศสก็ได้ยกเข้ามาเหมือนกบั ที่เมื่อครัง้ โบราณก็ได้ มี กองทพั
ของชาร์เลอมาญ๒๖ ยกมาฉะนนั้

นโปเลียนได้ใช้ดลุ พินิจคร่ําเคร่งอยกู่ บั แผน่ กระดาษและแผนที่ใน อนั ท่ีจะแก้ไขปัญหา
ของสงครามครัง้ นี ้ทงั้ นกี ้ ็เพ่อื ให้ได้ประสบกบั ชยั ชนะอยา่ งเดด็ ขาด นบั ได้ ๔ วนั จากวนั ที่เขามา
รับตาํ แหนง่ นโปเลยี นได้ออกคําสง่ั ให้ทหาร ๑๐๐ นาย ไปสร้างถนน พร้อมกนั เขาปราบพวกก่อ
การจลาจลในกองร้อยกองหนงึ่ อีกทงั้ ได้โยกย้ายกองพลปื นใหญ่ ๒ กองพล และออกคําสงั่ ถึง
นายพล ๒ คน ด้วยเรื่องที่เกิดมีการขโมยม้ากันขึน้ ในกองทพั ทงั้ ยงั สง่ั นายพลท่ีเมืองตูลองให้
เคลอ่ื นกองทหาร มาเมอื งนซี นอกจากนี ้ยงั สงั่ ให้นายพลอีกคนหน่ึงออกสบื หาตวั นายทหารที่มี
ความสามารถเดน่ ทสี่ ดุ ในกองร้อยทีก่ ่อการจลาจล และกลา่ วสนุ ทรพจน์แก่คณะนายทหารฝ่ าย
เสนาธิการและตรวจทพั

แล้วก็มาถึงปัญหาสําคญั ที่ว่า ด้วยวิธีใดจึงจะกักตรึงและปราบข้าศึกของมหาชนรัฐ
ฝร่ังเศสซง่ึ มีกองทพั ชมุ นมุ กนั ในทรี่ าบลอมบาร์ดีนี ้

ตามชายเขตแดนด้ านตะวันออกของฝร่ังเศส ยกเวันด้ านท่ีมี อาณาเขตของ
สวิสเซอร์แลนด์คัน่ อยู่ ก็มีคตั รูของฝรั่งเศสที่ไม่นิยมการปฏิวัติดังท่ีทราบแล้ว คือออสเตรีย
ปรัสเซีย ซง่ึ รวมหวั กนั เป็ นสมั พนั ธมิตรขนึ ้ และพร้อมทีจ่ ะจ่โู จมเข้าฝร่ังเศสเพื่อทําลายล้างได้ทกุ
ขณะ

๒๖ ชาร์เลอมาญ ( Charlemagne หรือ ชาร์ลมหาราช ค.ศ.๗๔๒ หรือ ค.ศ.๗๔๗ - ๒๘ มกราคม
ค.ศ. ๘๑๔) เป็ นกษัตริยแ์ หง่ อาณาจกั รแฟรงค์หรือฝร่ังเศสโบราณ เป็ นผ้ทู ําให้จกั รวรรดิแฟรงค์
รวมเป็ นหนง่ึ เดยี วและเจริญรุ่งเรืองในปี ค.ศ.๘๐๐ ชาร์เลอมาญ ได้สวมมงกฎุ จกั รพรรดิของ
สมเดจ็ พระสนั ตะปาปาลโี อท่ี ๓ ชาร์เลอมาญเป็ นจกั รพรรดิองค์แรก ในนาม ๐จกั รพรรดิโรมนั
อนั ศกั ดสิ์ ทิ ธิ์๑ (Emperor of The Romans) ถือเป็ นจกั รพรรดิทยี่ ิ่งใหญ่ที่สดุ พระองค์หนงึ่ ของ
ยโุ รปสมยั กลาง.

๘๘

กิจสําคญั ของคณะปฏิวตั ิฝร่ังเศสก็คือ จะต้องหยดุ การรุกทางด้านแม่นํา้ ไรน์และด้าน
เบลเยี่ยม ซง่ึ มนี ายพลยดู งั กบั นายพลมอโรเป็ นแมท่ พั ฝ่ ายฝรั่งเศสบงั คบั บญั ชาอยู่

ในภาคอิตาลีนี ้นโปเลียนได้รับมอบเป็ นผ้นู ําทพั จะต้องส้รู บกับฝ่ ายสมั พนั ธมิตรด้วย
จํานวนพลท่ีน้อยกว่า คือกองทพั ฝ่ ายสมั พนั ธมิตรมีกําลงั พลมากกว่าถึง ๒ เท่า และมีปื นก็
มากกวา่ อีก ๒ เทา่ ด้วย ฉะนนั้ โอกาสใดที่จะมชี ยั ชนะได้ก็คอื นโปเลยี นจะต้องตีตดั ตอนแบง่ แยก
กองทพั ของข้าศกึ นใี ้ ห้ขาดออกจากกนั แล้วโหมกําลงั เข้าบดขยีท้ าํ ลายเสยี ทีละคราว

แตก่ ารที่จะทําเช่นนีน้ นั้ จะทําโดยยกกองทพั ข้ามภเู ขาแอลปส์สงู ๆ โดยผ่านช่องภูเขา
นนั้ ยอ่ มเป็ นไปไม่ได้ ทหารฝรั่งเศสแม้วา่ จะปี นเขาข้ามลงไปจนถึงที่ราบเชิงเขาได้ก็อิดโรย เมื่อ
เผชิญหน้ากบั ข้าศึกที่ตงั้ ทพั รออยแู่ ล้วนนั้ ก็อย่าหวงั เลยวา่ จะส้กู บั ข้าศึกที่มีกําลงั สมบรู ณ์ และ
เตรียมพร้อมทจี่ ะคอยทาํ ลายล้างอยไู่ ด้ แตถ่ ้าหากวา่ จะยกทพั ข้ามเทือกเขาลกี เู รียซง่ึ ต่ําถดั ลงมา
จากนนั้ โดยการเดนิ ทพั เลยี บไปตามฝ่ังทะเล แล้วข้ามเขาลกี เู รียซงึ่ กนั้ ท่รี าบลอมบาร์ดจี ากทะเล
เมดเิ ตอร์เรเนยี น ก็มที างทีจ่ ะสามารถ โจมตีข้าศกึ ได้ตรงท่ี ๆ แนวทพั ข้าศกึ ตงั้ ขยายแถวเป็ นแนว
ยาวอยู่ และอาจจะตดั ตอนกองทพั ของข้าศึกออกเสียได้เป็ น ๒ ท่อน แล้วจะได้เข้าทํา การรบ
เป็ นทลี ะครัง้ ด้วยวิธีทาํ ลายข้าศกึ ทอ่ นเลก็ เสยี กอ่ น แล้วจงึ เข้าบดขยี ้อยา่ งรวดเร็วอกี ซีกหนง่ึ แต่
โดยวิธีนกี ้ ็จําจะต้องกระทําการโดยไมใ่ ห้ศตั รูรู้ตวั ต้องฉบั พลนั และรวดเร็วเป็ นพเิ ศษ

ในระหว่างที่นโปเลียนศึกษาแผนที่เพื่อเตรียมร่างรายงานเสนอคณะ กรรมาธิการนนั้
นโปเลียนได้พบจุดสําคัญอันหนึ่ง คือบริเวณพืน้ ท่ี ซึ่งเป็ นต้นแม่นํา้ ของหุบเขาทงั้ ๓ นนั้ ใน
บริเวณเนอื ้ ที่ซง่ึ อยบู่ นถนนไปสทู่ ิศตะวนั ออก เฉียงเหนือ จากเมืองซาโวนาบนชายฝั่งทะเล แล้ว
ข้ามเทือกเขาต่าง ๆ ซ่ึงเป็ นระยะทางเดินจากทะเลเพียงวนั เดียว และท่ีบริเวณเนือ้ ท่ีนีเ้ องท่ีอยู่
ใกล้ชิดกบั จดุ หมายตรงทก่ี ําลงั ทพั ของข้าศกึ ทงั้ ๒ สว่ นมาจรดกนั ฉะนนั้ ท่ีนี ้จึงเป็ นตําแหนง่ ซ่งึ
เหมาะท่ีสดุ ท่ีจะทําการตดั กองทพั ให้ขาดออกจากกนั เมื่อเข้ายดึ ตําแหน่งนีไ้ ด้แล้ว ก็จะจดั การ
หกั โหมข้าศกึ เสียเป็ นทีละคราว ทําลายกองทพั ได้ด้านหนึง่ แล้ว ก็รวมกําลงั ทพั ทงั้ สนิ ้ เข้าบดขยี ้
อกี ด้านหนงึ่ ท่เี หลอื

แต่วา่ ในการจะกระทําการให้การให้ได้เปรียบด้วยการเอาทหารเข้าไปตงั้ ณ ตําแหน่ง
ท่ามกลางหบุ เขาเหลา่ นีน้ นั้ ไมใ่ ช่ของง่าย จําจะต้องทําการ อย่างรวดเร็วและฉบั พลนั ทนั ทีเป็ น
พเิ ศษ ทงั้ ทหารทงั้ หลายก็จะต้องมคี วามอดทนอย่างที่สดุ ด้วย นโปเลยี นจึงจําต้องปลกุ ใจทหาร

๘๙

๐ทหารทงั้ หลาย ท่านอ่ิมเพียงครึ่งทอั ง เปลือยอย่คู รึ่งทอ่ น รัฐบาลเป็ นหนีท้ ่านเป็ นอนั มาก แต่
มไิ ด้ชว่ ยอะไรทา่ นเลย ความอดทน ความกล้าหาญเทา่ นนั้ จะทําให้ทา่ น เป็ นผ้มู ีเกียรติ แต่ก็ไม่
ทาํ ให้ทา่ นมชี ื่อเสยี งอะไร ไมม่ ปี ระโยชน์อยา่ งใดขนึ ้ เลย ข้าพเจ้าจะพาทา่ นไปสแู่ ว่นแคว้นท่ีอดุ ม
ท่สี ดุ ในโลก ทา่ นจะได้เหน็ เมอื งท่ี รุ่งเรืองสมบรู ณ์ด้วยเนือ้ ปลาธัญญาหาร ทา่ นจะได้รับช่ือเสียง
ความรุ่งโรจน์ และทรัพย์สนิ เงินทองจากท่ีนน่ั ทหารทงั้ หลายแหง่ กองทพั ภาคอิตาลี ท่านยงั จะ
ทาํ ตวั เป็ นคนโลเลและขขี ้ ลาดอยอู่ ยา่ งนหี ้ รือ...๑

ด้วยการกลา่ วคําปลกุ ใจอยา่ งตรงไปตรงมา การเคลื่อนทพั ภายใต้การบญั ชาการของน
โปเลียนในครัง้ นัน้ ก็เป็ นไปอย่างรวดเร็วประดุจสายฟ้ าแลบ ไม่มีการล้มเหลวแม้สักอย่าง
ตลอดจนการเคลอื่ นทพั และถอยทพั ซง่ึ กระทํากนั ตลอดทงั้ วนั ทงั้ คนื ประเดิมชยั ในครัง้ แรกของน
โปเลยี นก็คอื การได้เข้าตี ตดั กําลงั ของข้าศกึ ขาดออกจากกนั บดขยีใ้ ห้ข้างหนงึ่ ยอมแพ้เสยี ก่อน
แล้วรวมกําลงั เข้าโถมซกี ข้างหนง่ึ ยอ่ ยยบั พนิ าศไป

เพอ่ื ทีจ่ ะรู้ถงึ แผนการสงครามนี ้เราจะต้องพิจารณาภมิฐานแหง่ ยทุ ธบริเวณตามความ
จําเป็ นไว้ก่อนคือ อาณาจกั รของแคว้นปี เอด์มองต์ มีเมืองตรู ินเป็ นนครหลวง และฝ่ ายจกั รภพ
ของออสเตรียคือแคว้นลอมบาร์ดี ก็มีเมืองมิลานเป็ นนครหลวง ทงั้ แคว้นปิ เอด์มองต์และนครมิ
ลานตา่ งก็มอี าณาเขตอยทู่ างซกี ตะวนั ตกของท่รี าบลอมบาร์ดี ในซีกตะวนั ตกนีม้ ีลกั ษณะเป็ นที่
ราบยาว มีเขาล้อมรอบตงั้ แต่ทิศเหนือ-ตะวนั ตก และทิศใต้ สว่ นทิศตะวนั ออกเป็ นที่ราบโล่ง
กว้างใหญ่ไปจนจรดแวน่ แคว้นของมหาชนรัฐ เวนิส

มีความแตกตา่ งอยา่ งเดน่ ชดั ระหวา่ งภเู ขาสงู ๆ ทางทิศเหนือและทศิ ตะวนั ตก คือ ภเู ขา
แอลปส์กับทิวเขาแอปเปนไนน์ซึ่งอย่ทู างทิศใต้กนั้ ท่ีราบลอมบาร์ดีจากทะเลเมดิเตอร์เรเนียน
ภเู ขาแอลปสน์ นั้ มแี นวยาว เป็ นพืดจากเหนือจรดใต้ จนกระทงั่ จรดกบั เขาทางทิศใต้ที่เลยี ้ วย้อน
บรรจบกบั ภเู ขาแอลปส์ทําให้มลี กั ษณะเป็ นมมุ แหลม และ ณ ที่นมี ้ เี ขาหลายลกู นบั แตต่ ะวนั ตก
ไปทางตะวนั ออกซ่ึงชะโงกเงือ้ มลงไปสชู่ ายฝ่ังทะเล เขาเหลา่ นี ้ก็คือตอนปลายของทิวเขาแอป
เป็ นไนน์ ซงึ่ เฉพาะตรงนมี ้ ชี ื่อเรียก อกี อยา่ งหนง่ึ วา่ เขาลกี เู รียน (Ligurian Mt.) สว่ นภเู ขาแอลปส์
ซงึ่ กนั้ เขต พรมแดนระหว่างท่ีราบลอมบาร์ดีกบั ฝร่ังเศสนนั้ สงู จนเหลือวิสยั ท่ีจะข้ามได้ มีหิมะ
ก้อนนํา้ แข็งกองใหญ่ ๆ และโขดหิน สว่ นมากไม่มีทางเดิน แม้ที่มีอยู่บ้าง ก็เป็ นเพียงเป็ นทาง
แคบ ๆ ที่พอจะเดินได้โดยใช้ลาเป็ นพาหนะ ไมส่ ามารถจะนาํ รถแลน่ ผา่ นไปได้

๙๐

มีทางเดินสําคญั อย่สู องทางที่ใช้กันจากล่มุ แม่นํา้ ไรน์ไปยงั แคว้นปิ เอด์มองต์ คือ ทาง
เขามองต์เซนิช (Mont Cenis) กับเขามองต์เยเน้ฟ (Mont Genevre) โดยทางผ่านทงั้ ๒ นี ้
กองทพั อาจจะข้ามภเู ขาจากฝรั่งเศสไปสทู่ ี่ราบ ลอมบาร์ดีได้ แตว่ า่ ตรงที่จะเดินทางเดนิ ผา่ นชอ่ ง
เขา ๒ ช่องนมี ้ าจรดกบั ท่ีราบนนั้ ก็มีเมอื งซง่ึ มีป้ อมคา่ ยแขง็ แรงถงึ ๒ เมือง คอื เมืองซูซา (Susa)
และเมืองปิ นเยอโรโล (Pingnerolo)

การเดินทพั จากทิศใต้เข้าสแู่ คว้นปี เอด์มองต์นนั้ ถ้าข้ามทางเขาลกี ูเรียจะง่ายกว่าข้าม
ภเู ขาแอลปส์

เขาแอปเปนไนน์ ตอนท่ีเรียกชื่อวา่ ๐ลกี เู รีย๑ นนั้ แม้วา่ จะสงู แต่ก็ เกลีย้ งเกลาไม่เป็ นโขด
เขิน เป็ นผาชันในบางตอน มีหิมะปกคลมุ แต่พอถึงฤดูใบไม้ผลิก็ละลายไปหมด ใช้เป็ นทาง
เดินทพั ได้ ฉะนนั้ ในเดือน เมษายน ค.ศ.๑๗๙๖ ก็อาจจะพากองทพั ข้ามพืดเขายาวนีไ้ ด้โดยไม่
เหลือความสามารถนกั ท่ีพืดเขายาวเป็ นท่ีเกิดของแมน่ ํา้ หลายสาย อน่ึง เขานีก้ ็เป็ นเขาซ่ึงกนั้
อาณาเขตแคว้นเจนวั และตอนเชิงชายเขาท่ีเลียบกบั ฝั่งทะเลไปนนั้ มีเส้นทางเดินขนานกบั เขา
ไป ซึ่งจากทางเดินนีย้ งั มีทางแยก ขนึ ้ ไปทางทิศเหนือและตะวนั ตกแม้ไม่ส้จู ะมีความสําคญั นกั
แตก่ ็อาจใช้ เป็ นทางสาํ หรับขนยทุ ธสมั ภาระและเสบียงหรือปื นใหญ่ข้ามไปได้

มีจุดศูนย์กลางใกล้ ๆ กบั เขานี ้ซง่ึ อย่ทู างทิศเหนือเมืองซาโวนา (Savona) ชื่อเมืองคา
คาร์ (Carcare) ณ ที่นกี ้ ็มีเทอื กเขาเป็ นหยอ่ มยอ่ ย อยู่ ๓ เทอื กเขาด้วยกนั

ลกั ษณะของเทือกเขาแห่งนีเ้ ปรียบได้เช่นกบั พดั จิ๋วซ่ึงกางออกในหบุ เขาของเทือกเขา
เหล่านี ้ มีแม่นํา้ อันอาจข้ามได้โดยง่าย เม่ือถึงคราวจําเป็ นมีแม่นํา้ อยู่ ๓ สายที่ไหลจาก
ตะวนั ออกไปทางทิศตะวนั ตกเฉียงเหนอื คือแมน่ าํ ้ อาโร (Erro) บอร์มิดาน้อย (lesser Bormida)
บอร์มิดาใหญ่ (Greater Bormida) และมีลาํ นํา้ ตานาโร (Tanaro) อีกสายหนึ่งตงั้ อย่ทู างทิศ
ตะวนั ตกเฉียงเหนอื ของแมน่ าํ ้ ทงั้ ๓ สายนนั้

ด้วยพนื ้ ภมู ิประเทศดงั นี ้แม่ทพั ซง่ึ มีทหารอยใู่ นตอนต้นแมน่ ํา้ ทงั้ ๓ นี ้มีทางท่ีจะยกทพั
ลงมาตีได้เป็ น ๒ ทาง ทงั้ อาจจะตอ่ ส้กู บั ข้าศึกท่ีขึน้ มาได้ทงั้ ๒ ทางด้วย และถ้าหากว่ากองทพั
ของนโปเลยี นได้เดินลงไปทางหนงึ่ แล้ว ก็อาจเรียกให้ถอยกลบั มายงั จดุ ชมุ ทางได้ สว่ นข้าศกึ ซ่งึ
ยกขนึ ้ มาจากหุบเขาทงั้ ๒ ข้างนนั้ ก็ดี หรือมาจากหบุ เขาแมน่ ํา้ อาโรก็ดี ยอ่ มไมส่ ามารถจะเอา
ทหารตามมาช่วยเหลือกันได้หากว่าไม่แบ่งกําลงั เป็ น ๒ ส่วน และขืนยกขึน้ มาทางเดียว ก็

๙๑

จะต้องเสยี เปรียบ เพราะวา่ จะตอ่ ส้ไู ด้เฉพาะ แนวหน้าเทา่ นนั้
เน่ืองจากการพิจารณาภมู ิประเทศท่ีเป็ นยุทธบริเวณได้เปรียบอย่างนี ้นโปเลียนได้ทํา

การฉวยโอกาสได้อย่างเหมาะ ๆ ทําการด้วยความฉับไว รวดเร็ว จากตําแหน่งหน่ึงไปอีก
ตําแหน่งหน่ึง และตําแหน่งทกุ ๆ ตําแหนง่ มีทางติดต่อกนั สะดวก ทงั้ สามารถและพร้ อมที่จะ
สกดั กองทพั ฝ่ ายข้าศกึ ทีจ่ ะ รุกขนึ ้ จากหบุ เขาตา่ ง ๆ มาโจมตไี ด้

แคว้นปี เอด์มองต์สามารถจดั ทหารเข้าสนามรบได้ ๒๕,๐๐๐ คน ภายใต้การบญั ชาการ
ของนายพลคอลลี (Colli) นอกจากนยี ้ งั มีกําลงั ทหาร ซึง่ ไปคอยระวงั การรุกของนโปเลยี นที่คาด
วา่ จะข้ามภเู ขาแอลปสม์ าสว่ นหนงึ่

กองทพั ของนายพลคอลลีนีต้ งั้ อย่ทู างด้านทิศตะวนั ตกของแนวทพั ออสเตรีย ซึ่งเป็ น
พันธมิตรและปี กซ้ายสุด หรือทางทิศตะวันตกนัน้ ก็อยู่ใน หุบเขาบอร์มิดาใหญ่ ส่วนทหาร
ออสเตรียภายใต้บญั ชาการของนายพลโบลเิ ออ (Boaulier) มีกําลงั ๓๕,๐๐๐ คน พร้อมด้วยปื น
ใหญ่ และได้แยกกําลงั ออกเป็ นหน่วย ๆ ต่างหากจากกนั ตงั้ เป็ นแนวยาวไปทางทิศ ตะวนั ออก
ทางปี กขวาสดุ นนั้ อยใู่ นหบุ เขาบอร์มดิ าน้อย ทพั ฝ่ ายสมั พนั ธมติ รมีกําลงั ทหาร ๖๐,๐๐๐ คน ปื น
ใหญ่ ๑๕๐ กระบอก แตน่ โปเลยี นมีทหารเพียง ๓๐,๐๐๐ คน มีปื นใหญ่อยู่ ๖๐ กระบอก

เหตทุ ่ีทหารออสเตรียมีกําลงั น้อยมากในอิตาลีนนั้ ก็เพราะเหตวุ ่า กําลงั สว่ นใหญ่นนั้
กําลงั ส้รู บอย่ใู นเยอรมนั ทางด้านแม่นํา้ ไรน์ ซึ่ง ณ ด้านนนั้ กองทพั ฝรั่งเศสก็ชุมนุมพลอย่เู ป็ น
จํานวนมาก

ทกุ คนเช่ือวา่ การสงครามคราวนี ้จะต้องตดั สินกนั ท่ีแม่นํา้ ไรน์ และท่ีแม่นํา้ ดานบู และ
ตรงที่แมน่ าํ ้ ทงั้ สองนจี ้ รดกนั สว่ นสนามรบอิตาลนี นั้ เป็ นภาคไม่สาํ คญั ซึ่งความจริงก็นา่ จะเป็ น
เช่นนนั้ หากแตน่ โปเลยี นได้ทาํ การรบมีชยั ชนะหลายครัง้ ซงึ่ การกระทําอนั นีเ้ ป็ นผลท่ีไปทําลาย
ความสาํ เร็จ อนั เกิดจากการรบในดินแดนเยอรมนั ซง่ึ ในท่ีสดุ การรบด้านอิตาลกี ็กลายเป็ น หวั
เลยี ้ วหวั ตอ่ สาํ คญั ในการสงครามครัง้ นี ้

นโปเลียนมีกําลงั ทหารเป็ นรอง ๑ ตอ่ ๒ และมีปื นเป็ นสว่ น ๑ ต่อ ๕ ฉะนนั้ ต้องอาศยั
การเดินทพั ให้ดีกว่าข้าศึก ถ้าหากว่านโปเลียนตอั งส้รู บกบั กําลงั ข้าศกึ ท่ีทําการพร้ อม ๆ กนั ก็
อาจจะแพ้ ฉะนนั้ จึงจําเป็ นต้องแบง่ ส้เู ป็ นที ละคราว

แต่เดิมมาการยกทัพเข้าสู่ท่ีราบลอมบาร์ดีนี ้ ฝร่ังเศสเคยยกข้ามภูเขาแอลปส์ ใน