นโปเลียน

๑๙๒

ลกุ จากเตียง ฉวย หนงั สือพิมพ์อ่าน และใคร่ครวญอยู่กับตวั หนงั สือในแผ่นกระดาษนนั้ อยู่
จนกระทงั่ ถงึ เวลากลางคนื

วนั รุ่งขนึ ้ นโปเลยี นได้ลงั่ ให้เตรียมเรือ และได้หารือกนั อย่างลบั ๆ เป็ นเวลาถึง ๒ ชว่ั โมง
ครัน้ แล้วก็ออกเดนิ ทางมงุ่ ไปยงั นครไคโร

เมอ่ื อยกู่ บั มารมองต์สองตอ่ สอง นโปเลยี นพดู วา่ ๐ข้าพเจ้าตงั้ ใจ จะกลบั ไปฝร่ังเศส ท่าน
ไปกบั ข้าพเจ้า ด้วยกองทพั ของเราในยโุ รปได้แพ้สงคราม พระผ้เู ป็ นเจ้ารู้ดีวา่ ข้าศึกยกไปไหน
แล้ว ป่ านนีด้ ินแดนอิตาลีก็คงได้สญู เสียหลดุ มือไปแล้ว พวกคณะกรรมาธิการจะมีปัญญาทํา
อะไรกนั ได้ ข้าพเจ้าผ้เู ดียวแบกภาระท่ีหนกั ของประเทศไว้ และชยั ชนะของข้าพเจ้าได้ช่วยพยุง
ฐานะคณะกรรมาธิการอยู่ ไม่เช่นนนั้ แล้ว บ้านเมืองก็จะถลม่ ทลายลง พอข้าพเจ้าจากมาเสีย
ทกุ สง่ิ ทกุ อยา่ งก็คอ่ ยอปั ปางไป แตว่ า่ ถ้าข้าพเจ้าเร่ิมออกเดินทางเดย๋ี วนี ้ก็จะไปถึงกรุงปารีสทนั
กับเวลาที่ข่าวการมีชัยในอียิปต์ของข้าพเจ้ายังแพร่หลายติดใจคนอยู่ และ ช่วยเป็ นเหตุ
สนบั สนนุ กําลงั ใจของทหารได้ดี และเช่ือมนั่ ในตวั ข้าพเจ้าขนึ ้ ชาวปารีสก็มองเห็นอนาคตสวา่ ง
ไสวขนึ ้

นโปเลียนได้แต่งให้นายพลเคลแบร์ (Kleber) เป็ นผ้ปู กครองประเทศ อียิปต์อย่พู ร้ อม
ด้วยกองทพั ท่ีมีทหารเป็ นอนั มาก และหวงั ได้วา่ เม่ือไปถึงกรุงปารีสแล้ว ก็จะสง่ กองทพั หนนุ มา
ทําการในอียิปต์อีก แม่ทพั ได้เข้ามารายงานว่า ท้องทะเลมีพายุจดั ไมส่ ะดวกแก่การเดินเรือไป
เมืองตลู อง และได้มเี รือลาดตระเวนขององั กฤษเท่ียวตรวจตราเพน่ พา่ นอยใู่ นท้องทะเลเมดิเตอร์
เรเนยี น แตน่ โปเลยี นได้ตดั สนิ ใจเดด็ ขาด เสย่ี งอนั ตรายเดินทาง เพ่ือกลบั เข้าสกู่ รุงปารีสให้ได้

๑๙๓

ลูเซียง นอ้ งชายนโปเลียน

๑๙๔

บทท่ี ๒๓

แผนการรัฐประหาร

การกลับสู่ปารีสครัง้ นี้ นโปเลียนได้ดาเนินการอย่างเป็ นความลับ เพื่อมิให้ขา่ วสารต้อง
แพร่งพรายออกไปยงั กองทพั ที่ทิง้ เอาไว้ในอียิปต์ ทงั้ นีเ้ พราะเกรงว่าจะเกิดความปั่นป่ วนขึน้
ภายในอนั เน่ืองจากเขาไมไ่ ด้ อยคู่ วบคมุ ด้วยตนเอง นโปเลยี นได้แตง่ ตงั้ ให้นายพลเคลแบร์บงั คบั
บญั ชาแทนอยู่ อยา่ งไรก็ตามความเหงาหงอยก็คงจะเกิดขนึ ้ แก่กองทพั ท่ีอยหู่ ลงั ไม่เหมือนกบั
เมื่อ ๑๕ เดือนก่อนโน้น ครัง้ ก่อนเมื่อมาจาก ปารีสมีเรือถึง ๔๐๐ ลํา เดี๋ยวนีม้ ีอยู่เพียง ๒ ลํา
ทหารในกองทพั บกเล่า ก็สญู เสียไปในการรบถึงครึ่งต่อครึ่ง น่าสงสยั ว่านายพลเคลแบร์และ
กองทัพจะคุ้มครองอียิปต์ไว้ได้นานสกั เพียงไหน อน่ึง ความหวังท่ีจะโจมตีและปลดเปลือ้ ง
อิทธิพลขององั กฤษก็สญู สลายไปเสยี แล้ว จะยงั เหลอื ก็แต่แผนการจะปี นเกาะองั กฤษ เพื่อขึน้
บกทเ่ี มืองโดเวอร์

แตว่ า่ การจะเป็ นไปได้เพยี งไรนนั้ ยงั เป็ นอนาคตท่ีคาดไมถ่ ึง
เรือลาํ ที่พานโปเลียนกลบั นี ้คือเรือ ๐มยุ รอง๑ (Muiron) ซึง่ ได้ตงั้ ขึน้ ใหมโ่ ดยใช้ชื่อของ
นายร้ อยโทผู้กล้าหาญพลีชีวิตเพ่ือช่วยนโปเลียน ณ สนามรบอาร์โกลา เม่ือครัง้ สงครามภาค
อติ าลคี ราวท่แี ล้ว เรือได้ออกเดินทางจากอียปิ ต์เม่อื วนั ที่ ๒๒ สงิ หาคม ค.ศ. ๑๘๙๙
ตลอดวนั และคืน ตลอดสปั ดาห์และตลอดเดือน เรือของนโปเลียนต้องเดินทางอย่ใู น
ระหวา่ งอนั ตราย และได้หลบหลกี รอดพ้นกอง เรือลาดตระเวนขององั กฤษไปได้อย่างหวดุ หวิด
หลงั จากได้แลน่ เรือ ๖ อาทิตย์แล้ว ในตอนเช้าของวนั หนง่ึ ของเดือนตลุ าคม ได้มองเห็นเกาะ ๆ
หน่ึง เห็นยอดเขาชดั เจนเป็ นสหี ม่นปนกบั ลีท้องฟ้ า กปั ตนั เรือได้ตรวจดแู ผนท่ี และนโปเลียนก็
บอกว่า นน่ั คือ เกาะคอร์ซิกา ต่างสงั เกตดแู ละสงสยั ว่า เกาะคอร์ซิกานีย้ งั เป็ นของฝรั่งเศสอยู่
หรือไม่ แตส่ ญั ญาณ ที่ทา่ เรือบอกเป็ นเครื่องหมายให้รู้ได้วา่ ยงั เป็ นของฝร่ังเศส
ครัน้ เรือเทยี บฝ่ังแล้ว นโปเลยี นได้ขนึ ้ บก ชาวเมืองอาซคั ซโิ อตา่ ง พากนั จบั กลมุ่ ล้นหลาม
อย่ทู ่ีท่าเรือ ประชาชนนบั พนั ท่ีเคยแช่งด่านโปเลียน ในครัง้ โน้น ณ บดั นีก้ ็ได้พากนั ยินดีปรีดา
ต้อนรับด้วยดวงหน้าอนั ยิม้ ยอ่ งผอ่ งใส

๑๙๕

นโปเลยี นได้ตรงไปยงั บ้านเกิดเกา่ แกข่ องเขา ซง่ึ มารดาของเขา ได้จดั เตรียมไว้เรียบร้อย
เสมอ แตว่ า่ มารดามไิ ด้อยทู่ ่ีบ้านในขณะนนั้

ณ ที่นี ้นโปเลยี นก็ได้ทราบวา่ เมืองมงั ตวั และมิลานได้สญู เสยี แก่ข้าศกึ ไปแล้ว รวมทงั้
เขตแคว้นสว่ นใหญ่ของอิตาลีด้วย ส่วนเมืองเจนวั นนั้ ยงั คงเป็ นของฝร่ังเศสอยู่ แต่ก็อย่อู ย่าง
ร่อแร่เตม็ ที เกือบ ๆ จะถกู เปลย่ี นมือเป็ นอื่นอยแู่ ล้วเหมอื นกนั

ซีแยส์
มซั เวนาถกู โจมตีต้องร่นถอยกลบั ไปในแดนเมืองสวิสเซอร์แลนด์ และกองทพั ของฝ่ าย
องั กฤษได้ยกขนึ ้ บกท่ฮี อลแลนด์ ฉะนนั้ นโปเลยี น จึงตกลงใจวา่ จะไปเมืองนีซ อนงึ่ นโปเลียนได้
ทราบขา่ ววา่ ทางกรุงปารีส คณะกรรมาธิการสองคนได้ถกู ปลด และตงั้ นายพลมแู ลง (Moulin)
กบั ซีแยส์ (Sieyes) ขนึ ้ เป็ นกรรมาธิการซ่อมแทน ด้วยเหตนุ ี ้นโปเลียนจึง เปลี่ยนความตงั้ ใจวา่
จะตรงไปกรุงปารีสเสยี กอ่ น
๒ วนั เต็ม ๆ ท่นี โปเลยี นแลน่ เรือออกจากเกาะคอร์ซกิ า ทอ่ งทะเล เมดิเตอร์เรเนียนม่งุ ไป
ยงั ท่าเรือเมืองตูลองพอใกล้ได้เห็นฝั่ง คนเรือก็เข้า มาบอกว่า ได้มองเห็นเรือลาดตระเวนของ
องั กฤษ และแมท่ พั เรือสงั่ ให้กลบั หลงั หนั แต่นโปเลียนบงั คบั ให้เดินรุดหน้าต่อไป เพราะถ้าเกิด
เหตกุ ารณ์ฉกุ เฉินจําเป็ นจริง ๆ แล้ว ก็อาจจะใช้เรือกรรเชียงเล็กหนีขึน้ บกได้ไม่ยาก การณ์ก็

๑๙๖

ปรากฏเป็ นจริงว่า นโปเลียนได้เล็ดลอดหลบพ้น เรือรบขององั กฤษไปได้จริง ๆ และรอดไปได้
โดยลวสั ดิภาพ แตข่ ณะนนั้ เป็ นเวลาคา่ํ คนื ไมอ่ าจจะเข้าเทยี บทา่ เพือ่ ขนึ ้ บกท่ีตลู องได้ จึงจําเป็ น
ต้องบา่ ยหวั เรือเลยี่ งไปขนึ ้ ณ เมอื งเฟรยู (Frejus) ซงึ่ มีหินโสโครกมาก และน่ากลวั เป็ นอนั ตราย
แกเ่ รือ แตก่ ็จําเป็ นต้องเสย่ี ง และวนั นนั้ เป็ นวนั ท่ี ๙ ตลุ าคม

ในคืนวนั นนั้ เอง นโปเลยี นได้จบั รถออกจากเมืองเฟรยไู ปทางทิศ ตะวนั ตก หยดุ ที่เมือง
เอ๊กซ์ (Aix) ชวั่ ขณะหนึ่ง ได้ไต่ถามข่าวคราวจากท่ีนน่ั ณ ท่ีนีเ้ องนโปเลียนได้รับจดหมายฉบบั
หน่ึง ซึ่งเป็ นจดหมายที่ เขียนไว้นานมาแล้ว แต่ว่าส่งไปไม่ถึงประเทศอียิปต์ ใจความมีอย่วู ่า
คณะกรรมาธิการต้องการพบนโปเลยี นอยู่ เพราะในระหวา่ งนนั้ คณะ กรรมาธิการมีสภาพการณ์
ท่ลี อ่ แหลมตอ่ อนั ตราย ต้องการความชว่ ย เหลอื จากนโปเลยี น

ด้วยเหตนุ ี ้นโปเลียนจึงเขียนจดหมายเพื่อสง่ ลว่ งหน้าไปยงั คณะ กรรมาธิการวา่ ๐บดั นี ้
อียิปต์อย่ใู นมือของเราแล้ว และปลอดภยั จากการโจมตีของข้าศกึ ข้าพเจ้าถกู ตดั ขาดจากข่าว
คราวตา่ ง ๆ จนกระทงั่ ถึง ปลายเดือนกรกฎาคม พอข้าพเจ้าได้ทราบข่าวนีก้ ็รีบมาทนั ที ข้าพเจ้า
ต้องเสย่ี งภยั ในการเดินทางด้วยประการต่าง ๆ ถ้าหากว่าไม่มีเรือเลย ข้าพเจ้าก็อาจจะเอาเสอื ้
ห้มุ ตวั แล้วก็แลน่ ใบมาในเปลอื กหอย แเละข้าพเจ้าได้มอบให้นายพลเคลแบร์พร้อมด้วยกองทพั
อยคู่ วบคมุ อียปิ ต์ตอ่ ไป๑

จดหมายฉบับนีส้ ่งล่วงหน้าไปกรุงปารีส ประชาชนจึงรู้ข่าวโดยตลอด ฉะนัน้ การ
เดินทางของนโปเลยี นจงึ ได้รับการต้อนรับอยา่ ง มโหฬารตลอดทางที่ผ่าน บางแหง่ ได้มีชาวบ้าน
ชว่ ยกนั จดุ คบสอ่ งทาง ให้จนถึงเมอื งอาวญิ อง เมืองวาลงั ซ์ และเมอื งลยี ง ได้พกั อยู่ ณ เมอื ง ลยี ง
๑ วนั และได้รับข่าวเพิ่มเติมอีก แต่ว่าเป็ นข่าวเก่ียวกับเร่ืองส่วน ตวั นน่ั คือเร่ืองของโยเซฟิ น
หากแต่ว่านโปเลียนไม่ได้สนใจตอ่ ข่าวคราว นีใ้ นเวลานีน้ กั จนกระทง่ั กลบั มาถึงบ้าน แต่ก็รู้สึก
แปลกใจท่ีไม่ได้พบหน้าญาติพี่น้องและแม้แต่ภรรยามาต้อนรับเหมือนกบั คนทงั้ หลายเขาเลย
และแล้วนโปเลยี นก็กระหวดั คดิ ถึงโยเซฟิน สงลยั อยใู่ นใจว่าโยเซฟิ น คงจะรอเขาอย่ใู นห้องซง่ึ มี
กระจกรอบด้านนนั้ หรือเปลา่

เม่ือนโปเลยี นมาถึงประตบู ้านนนั้ ได้มองเห็นหญิงคนหนึ่งยืนอยู่ หน้าประตู นนั่ ก็คือมา
ดามเลตเี ชีย มารดาบงั เกิดเกล้าของเขานน่ั เอง

หนงั สือพิมพ์ฉบบั ต่าง ๆ พากันลงขา่ วการกลบั มาของนโปเลยี น ในครัง้ แรก ๆ ก็ดอู อก

๑๙๗

จะเป็ นข่าวที่ออกจะเหลอื เช่ือ เพราะจู่ ๆ ก็ผดุ ขนึ ้ มาอย่างรวดเร็ว แตว่ ่าข่าวนีไ้ ด้แพร่สะพดั ไป
ตามโรงมหรสพ ในวงการสงั คม แม้กระทง่ั ในโรงสรุ าชนั้ ต่ํา ๆ พวกคอเหล้าตา่ งก็เทียบแก้วด่ืม
โดยอ้างว่าด่ืมเพื่อเฉลิมฉลองการกลบั คืนมาของนโปเลียน ทุก ๆ คนต่างพากันเปล่งเสียง
ต้อนรับนโปเลยี นด้วยความยินดี เพราะว่านโปเลียน ได้นําเอาความหวงั อนั ใหมเ่ อ่ียมมาให้ ซึ่ง
หวงั วา่ คงจะมีแตโ่ ชคชยั และ ความสนั ติสขุ ในไม่ช้านี ้

โปเลยี นได้อา่ นขา่ วต่าง ๆ เหลา่ นีใ้ นหนงั สอื พิมพ์ แม้วา่ หนงั สือพิมพ์ซ่ึงแตก่ ่อนเคยเป็ น
ปฏิปักษ์กบั นโปเลียน ก็ยงั พากนั ลงข่าววา่ การรบของนโปเลยี นท่ีผิดพลาดไปในอียิปต์นนั้ เขา
ไม่มีความเสีย หายอะไร กลบั จะทําให้เรามีนํา้ อดนํา้ ใจไปกบั เขาในความเก่งกล้าสามารถของ
เขาด้วย

อน่งึ เม่ือครัง้ นโปเลียนขนึ ้ บกท่ีเมืองเฟรยูนนั้ โยเซฟิ นกําลงั รับ ประทานอาหารเย็นอยู่
กบั โกเย (Gohier) คณะกรรมาธิการคนหนง่ึ ครัน้ เมอ่ื ทราบขา่ ววา่ นโปเลยี นกลบั มา ทงั้ ๒ ตา่ งก็
ตกตะลงึ โกเยผ้นู ีเ้ คยแนะนําให้โยเซฟิ นหย่าขาดจากนโปเลียนแล้วแต่งงานใหม่กับฮิปโปลิต
และทงั้ ๒ ก็พวั พนั กนั ตลอดเวลามา ถึงกบั ฮิปโปลิตได้มาพกั อาศยั อย่ใู นบ้านโยเซฟิ นด้วย ข่าว
คราวจากนโปเลยี นก็เงียบหาย ถึงหากว่าจะสง่ จดหมายมาบ้างก็คงจะไม่ได้มาถึงโยเซฟิ นเป็ น
แน่

ทงั้ ๒ คน โกเยและโยเซฟิ นตา่ งก็ดื่มเพื่อแสดงความยินดีที่นโปเลยี น ได้กลบั คืนมา โย
เซฟิ นได้รีบเร่งกลบั บ้าน และจัดแจงสิ่งของต่าง ๆ ภายในบ้านให้เรียบร้ อย แล้วก็เร่งรุดออก
เดินทางลงมาทางภาคใต้ของฝร่ังเศส ตรงไปเมืองลียงทีเดียวเพ่ือจะรับหน้าสามี ณ ท่ีนนั้ ก่อน
หน้า ญาติพี่น้องของสามี

สว่ นทางฝ่ ายวงศาคณาญาติข้างนโปเลยี นมีโยเซฟพ่ีใหญ่ ลเู ซียง หลยุ ส์ และเลอแคล้
กน้องเขย ก็ออกเดินทางเพ่ือไปพบกบั นโปเลียนเหมือนกนั ทงั้ สองฝ่ ายต่างม่งุ จะชิงดีกนั อยา่ ง
เต็มท่ี เพราะว่าถ้าฝ่ าย ไหนได้พบกับ นโปเลียนเสียก่อน ก็ต้องได้เปรียบ นบั เป็ นคราวเคราะห์
ของโยเซฟินจงึ บงั เอญิ ให้นโปเลยี นเลอื กเดินทางเข้ากรุงปารีสเสยี ทางหนง่ึ คือได้เข้ามาทาง บรู ์
มองเนส์ จึงคลาดกบั โยเซฟิ นไปไม่ได้พบกนั นโปเลียนกับยูจีนได้แยก ขึน้ รถพิเศษรีบตรงเข้า
ปารีส ได้พบกบั โยเซฟ ลเู ซียง เลอแคล้ก ในระหวา่ งทาง

สว่ นโยเซฟิ นนนั้ คาดผิด ไพลไ่ ปเดินเสียทางหนึ่ง จึงคลาดกันกบั นโปเลยี นไป พอไปถึง

๑๙๘

เมืองลียง ก็ทราบว่านโปเลียนได้ออกเดินทางไป ทางบรู ์มองเนส์เสียแล้ว แต่ก็ไม่ลดละความ
พยายาม ได้รีบเร่งออกเดินทางย้อนกลบั เข้าปารีสโดยด่วน เพื่อให้ได้พบกบั นโปเลียนทนั ท่วงที
แต่ก็ไม่สมหวังอีก นโปเลียนได้มาถึงปารีส เสียก่อน ๒ วันแล้ว ความช่วั ทงั้ หลายแหล่ของโย
เซฟินก็คงได้ถกู พวกวงศาคณาญาติ ยกขนึ ้ ฟ้ องกลา่ วโทษเสยี พอแรงแล้ว

เป็ นความจริง เมื่อได้พบกบั พี่ ๆ น้อง ๆ นนั้ พวกพ่ีน้องต่างก็เล่า ถึงความไม่ดีของโย
เซฟินตา่ ง ๆ นา ๆ ให้นโปเลยี นฟังเสยี อยา่ งละเอียดละออ ฉะนนั้ นโปเลยี นจงึ ได้สงั่ ให้คนจดั แจง
เก็บสงิ่ ของของโยเซฟินลงหีบหอ่ แล้วเอาลงไปไว้ ชนั้ ลา่ ง เพ่อื ไมใ่ ห้โยเซฟินเข้ามาพบกบั เขาได้

ครัน้ เมื่อโยเซฟิ นกลบั มาถึง ก็ทะลแุ นวป้ องกนั ของนโปเลียนเข้ามาถึงในบ้าน แต่นโป
เลียนได้ขงั ตวั เองอยเู่ สียภายในห้อง โยเซฟิ นได้ ร้องเรียกและวิงวอนให้ นโปเลยี นเปิ ดประตรู ับ
ระหวา่ งเดนิ ทางกลบั เข้ามานี ้โยเซฟินรู้ดวี า่ ชื่อเสียงเกียรติคณุ ของนโปเลยี นเด๋ียวนีต้ ิดอย่กู บั ริม
ฝี ปากของมหาชนไปแล้ว เขากลายเป็ นผ้ยู ิ่งใหญ่ จึงปรารถนานกั ที่จะคืนดีกบั นโปเลียน ให้นโป
เลยี นเห็นใจ และรักใคร่เหมือนแตเ่ ดิมมา จึงได้หาทกุ ๆ วธิ ีสาํ หรับการอ้อนวอนเพอ่ื ปรองดองกนั
ครัง้ นี ้โยเชฟิ นรู้ดีอย่วู ่านโปเลยี นนนั้ เมตตาปรานีและรักใคร่ บตุ รชายบตุ รสาวของนาง ฉะนนั้
นางจึงได้ให้บตุ รทงั้ ๒ ช่วยอ้อนวอนแทนในคืนนนั้ แมล่ กู ทงั้ ๓ ตา่ งก็ครํ่าครวญอ้อนวอนนโป
เลยี นอยแู่ ทบบานประตหู ้องนนั้

สว่ นนโปเลียนนอนอย่ใู นห้อง หวั สมองเต็มไปด้วยแผนการต่าง ๆ ท่ีจะเอาชัยชนะแก่
ข้าศกึ ศตั รู ครุ่นคิดอยวู่ า่ คณะกรรมาธิการและเพื่อน ร่วมสงครามทงั้ หลาย ต่างก็พยายามหมาย
มนั่ ปัน้ มือที่จะกีดกนั ขบั ไล่ ให้พ้นจากอํานาจโดยเข้าใจว่าเป็ นศตั รูร้ายของพวกเขา ยิ่งอย่ไู กล
เทา่ ไรย่งิ ดี ย่ิงไมก่ ลบั มาเสยี ได้เลยยิ่งเป็ นความพอใจใหญ่หลวง แม้กระทง่ั พ่ีชายน้องชายเอง ก็
เหมือนกบั พลอยเฉยเมยกนั ไปหมด และยงิ่ สาํ หรับโยเซฟินนี ้ในระยะเวลาปี หนง่ึ ท่ีเขาไมอ่ ยู่ ก็คง
จะไมเ่ คยคดิ ถงึ เขาเลยเป็ นแน่ แตว่ า่ เม่ือเขา กลบั มาแล้วก็รู้สกึ วา่ เป็ นคนนา่ เอ็นดอู ยมู่ าก ถ้าหาก
ว่าจะประนีประนอมปรองดอง กับโยเซฟิ นในเวลาที่เขาเป็ นต่ออยู่เช่นนี ้ โยเซฟิ นก็จะอยู่ใน
อาํ นาจในเงือ้ มมอื ของเขา สว่ นหญิงที่พบในอียิปต์นนั้ เมื่อเปรียบกบั โยเซฟิ นนีแ้ ล้วต่ําต้อยกว่า
โยเซฟิ นมาก และท่ีสําคญั หญิงผ้นู นั้ ก็ไม่สามารถจะมีบุตรให้แก่นโปเลียนได้ ซ่ึงไม่แนอ่ าจ จะ
เป็ นหญิงที่ไม่สามารถจะมีบุตรเลยก็เป็ นได้ เขาจึงครุ่นคิดต่อมาว่า เม่ือเป็ นเช่นนีแ้ ล้ว เขาจะ
สามารถหาผ้หู ญิงท่ีจะเป็ นคนรักและภรรยาท่ีดีไปกวา่ โยเซฟิ น โยเซฟิ นยงั เคยมีบตุ รและมีแล้ว

๑๙๙

ถึง ๒ คน ซง่ึ อาจจะมีให้แก่เขาอกี ก็ได้
ในทสี่ ดุ นโปเลยี นก็ได้เปิ ดประตหู ้องออกมาอยา่ งเงียบ ๆ และไมไ่ ด้ตอ่ ว่าโยเซฟิ นอยา่ ง

หนึ่งอย่างใดเลย แต่ยังแสดงอากัปกิริยาน่ิงขรึมเอาทีอยู่ โยเซฟิ นก็พะนอด้วยถ้อยคําอัน
ออ่ นหวาน ตลอดจนสารภาพวา่ มีหนสี ้ นิ อยปู่ ระมาณ ๒,๐๐๐,๐๐๐ ฟรังค์ ซงึ่ นโปเลยี นก็ยินยอม
จะชดใช้ให้ สว่ นพี่น้องของนโปเลยี นนนั้ ไม่ยินดีในการปรองดองของสามีภรรยานีเ้ ป็ นอย่างยิ่ง
แตก่ ็จนปัญญา ตา่ งคนตา่ งก็พากนั หมดหนทางทจ่ี ะขดั ขวางและแก้ไขอยา่ งไร

นโปเลียนไมม่ ีเวลาที่จะมวั คิดหรือปรึกษาหารือเร่ืองราวท่ีเกี่ยว กับครอบครัวมากนกั
เพราะเหตกุ ารณ์ของบ้านเมอื งกําลงั ดําเนินไปอยา่ งรวดเร็ว พี่ชายและน้องชายทงั้ ๒ คนก็ไมไ่ ด้
อยเู่ ปลา่ เม่อื คราวทน่ี โปเลยี นไปอยเู่ สยี ที่ อยี ปิ ต์นนั้ โยเซฟได้เป็ นทตู ไปในกรุงโรม และปัจจบุ นั นี ้
ก็ได้เป็ นผู้แทนของ กรุงปารีสคนหน่ีง ลเู ซียงน้องชายนนั้ ได้เป็ นหัวหน้าคณะท่ีคอยขัดขวาง
คณะกรรมาธิการฝ่ ายตรงข้ามอยู่ ทงั้ ๆ ท่ีมีอายนุ ้อยเพียง ๒๕ ปี เทา่ นนั้ ลเู ซียงพดู เก่ง เฉลียว
ฉลาดในถ้อยคําโวหาร มีคนทัง้ หลายคร่ันคร้ ามมากในการโต้ตอบ ต่อปากต่อคํา มีนิสัย
ทะเยอทะยานหุนหันพลันแล่นและดือ้ ดึง ขณะนีล้ ูเซียงกําลังคิดแผนการณ์ที่จะทําการ
รัฐประหารกับซีแยส์อยู่ แต่ว่ายังขาดพวกท่ีจะมาช่วย จัดการในฝ่ ายการทหาร ได้คิดจะหา
นายทหารท่ีเหมาะสมเข้ามาร่วมด้วยตลอดเวลา แตบ่ ดั นนั้ นโปเลยี นพี่ชายได้กลบั มาแล้วจึงไม่
จําเป็ น และได้สงบเร่ืองราว ปกปิ ดเอาไว้ ไมแ่ พร่งพรายใด ๆ อีก

๒๐๐

โจเซฟ แบร์นาดอตต์

อีกคนท่ีควรกลา่ วถึงคือโยเซฟ แบร์นาดอตต์ (Bernadotte) ผ้เู ป็ นน้องเขย ของโจเซฟ
พ่ีชายของนโปเลยี น มีชนั้ เชิงทีน่ า่ จะเป็ นอนั ตรายแก่นโปเลียนอย่บู ้าง เป็ นคนไว้วางใจไมใ่ คร่ได้
ฉลาดแกมโกง ไม่ใคร่เต็มใจมาต้อนรับนโปเลียนนัก เมี่อพบหน้ากัน นโปเลียนได้พูดถึง
สภาวการณ์อนั ง่อนแง่นของสาธารณรัฐ แบร์นาดอตต์ก็วา่ ถึงอย่างนนั้ ก็ดี ก็ยงั สามารถจะต่อสู้
ทงั้ ศัตรูภายนอกและ ศตั รูภายในได้ แล้วนโปเลียนพดู เปรยไปถึงฐานะการเมือง และอ้างถึง
อนั ตรายต่าง ๆ ที่อาจมีอาจเป็ นขึน้ ได้ ทงั้ ได้กลา่ วตําหนิคณะชากอแบง ทนั ทีทนั ใดท่ีคําปรารภ
ของนโปเลียนยงั ไม่ทนั จบ แบร์นาดอตต์ก็สวนคําขึน้ ว่า ๐พวกพี่น้องของท่านเองเป็ นผ้ตู งั้ ขึน้ ๑
นโปเลยี นก็ตอบวา่ ๐ถึงอยา่ งนนั้ ก็ตาม ข้าพเจ้ายงั อยากจะอยใู่ นป่ ามากกว่าจะอย่ใู นบ้านเมือง
ซง่ึ ใมม่ คี วามปลอดภยั ๑

๒๐๑

แบร์นาดอตต์ตอบวา่ ๐สาํ หรับตวั ทา่ นนนั้ ยงั ขาดความปลอดภยั อยอู่ ีกหรือ?๑ แท้จริงนโป
เลยี นรู้สกึ โกรธและอยากจะตอบให้สะใจ แตพ่ อดโี ยเซฟินได้เข้ามา ขดั จงั หวะและประสานไมตรี
เสยี แตอ่ ยา่ งไรก็ตาม โยเซฟินนนั่ เองเป็ นตวั การทท่ี าํ ให้ คนทงั้ สองนมี ้ าทะเลาะกนั เพราะเหตวุ ่า
แบร์นาดอตต์ได้แตง่ งานกบั เดซเี ร กลารีย์ (Desiree Clary) ซง่ึ เคยเป็ นครู่ ักเกา่ ของนโปเลยี น แต่
วา่ นางมิได้มีความรักตอบ เพราะนโปเลียนสมยั นนั้ ตํ่าต้อยไมม่ ีเกียรติยศช่ือเสยี งอะไร และได้
หนั มาเลือกโยเซฟิ นในขณะที่โชคชะตากําลงั ถีบตวั ขึน้ ส่คู วามรุ่งโรจน์ นโปเลียนจึงไม่อาจจะ
อภยั ตวั เขาเอง หรือแบร์นาดอตต์ได้ตลอดชีวิตของเขา แต่นโปเลยี นได้พยายาม ที่จะช่วยเหลอื
เดซีเร ทงั้ ๆ ท่ีเขามิได้แต่งงานด้วย และถึงแม้จะเป็ นความผิด ของเดซีเรที่มิได้แตง่ งานด้วยก็
ตาม อยา่ งไรก็ตาม นโปเลยี นได้สนบั สนนุ แบร์นาดอตต์ทงั้ ๆ ที่รู้อย่แู ก่ใจดีว่าเป็ นผู้ซ่ึงพยายาม
คดิ ทรยศตอ่ เขาอยเู่ สมอ

สง่ิ ทีพ่ ี่น้องและเพือ่ นสนทิ ได้บอกนโปเลยี นถงึ ความเป็ นไปในกรุงปารีส ในระยะท่ีเขาไม่
อยู่ ล้วนแตเ่ ป็ นสภาพแหง่ ความไมม่ รี ะเบยี บ ความคดโกง ความหยอ่ นสมรรถภาพ ซงึ่ ทําให้นโป
เลียนเกิดความรู้สึกอยากจะลงมือ ทําการแก้ไขเสียอย่างฉับพลนั ทันที คือว่าผู้ที่จะยึดสาย
บงั เหียนการปกครอง ถืออํานาจไว้ในมือขณะนี ้จะต้องลดจํานวนลง และในระยะเวลาที่อย่ใู น
ตาํ แหนง่ ก็ควรจะยืดออกไป รัฐบาลนนั้ เปรียบเหมือนที่ราบสงู จึงจําเป็ นจะต้องเป็ นยอดเขา ท่ี
สงู ตระหงา่ นจริง ๆ นโปเลยี นเห็นวา่ ควรจะมีคณะกรรมาธิการ ๓ คน และกําหนดเวลาให้อยู่ใน
ตําแหนง่ ๑๐ ปี

ในพระราชวงั ลกุ แซมเบิร์ก คนทงั้ หลายท่ีอยทู่ ี่นนั้ ต่างพากนั เป็ นวิตกกังวล ไมส่ บายใจ
เพราะวา่ นโปเลียนได้กลบั เข้ามาแล้ว พวกกรรมาธิการไม่ไว้ ใจนโปเลียน ยงั ซํา้ ไมใ่ คร่จะไว้ใจ
กนั เองด้วย ซงึ่ ตา่ งก็มลี กั ษณะเหมอื นววั สนั หลงั หวะอยดู่ ้วยกนั จงึ ตา่ งคนตา่ งสงสยั วา่ ใครกําลงั
จะแถลงอภปิ รายกบั นโปเลยี นบ้าง ซแี ยส์ ซ่ึงเป็ นเพื่อนสนิทกบั ลเู ซียง บารราสก็สนิทสนมกบั โย
เซฟิ น และโกเยก็ชอบพอ เป็ นเพื่อนกนั ทงั้ นโปเลยี นทงั้ โยเซฟิ น กโู ก (Cocus) อีกเลา่ และนาย
พลมแู ลงก็อีก พวกเหลา่ นีท้ งั้ หมดล้วนเป็ นคนที่น่าเกรงขามว่าจะไว้ใจได้ไหม เฉพาะมแู ลงนนั้
นโปเลยี นได้ให้ดาบดามสั กสั ด้ามประดบั เพชรงดงามนบั แตเ่ มอ่ื ครัง้ มาถึงปารีสใหม่ ๆ

นโปเลยี นในเคร่ืองแตง่ กายพลเรือน เสอื ้ ลเี ขยี ว สวมหมวกแขก คาดดาบมมั ลคู คล้ายกบั
ว่าจะแสดงตวั ให้ชาวปารีสเห็นว่าเป็ นปาชา ได้ เข้ามาแสดงความเคารพต่อคณะกรรมาธิการ

๒๐๒

นโปเลียนตดั ผมสนั้ มาก ด้วยต้องการจะให้ประชาชนพลเมืองนิยมว่าเป็ นคนไมม่ ีพิธีรีตองใด ๆ
นโปเลยี นได้เข้ามาพร้อมด้วยนายทหารรักษาตวั ในเครื่องแบบอนั หรูหราสะดดุ ตา

พวกทีเ่ ป็ นศตั รูของนโปเลยี น ตา่ งก็พดู กบั กรรมาธิการด้วยกนั วา่ ๐ทําไมจึงยอมปลอ่ ยให้
คนๆ นีม้ าบงั คบั และขม่ ขี่ทา่ น นโปเลียนนีไ้ ด้ พลาดพลงั้ ทําการเสียหายในการสงครามอียิปต์
ฉะนนั้ ทางท่ีถกู ควรท่ี จะสง่ั จบั เขาในฐานะทเ่ี ขาละทงิ ้ กองทพั ไว้ ข้าพเจ้าเช่ือวา่ นโปเลยี นคงจะมี
ลบั ลมคมในอะไรอยบู่ ้าง ในอนั ทจี่ ะเตรียมเลน่ งานพวกทา่ น๑

มีพวกหวั หน้าในคณะชากอแบงมาเย่ียมเยียนนโปเลียน รวมทงั้ พวกที่เป็ น ผ้แู ทนของ
ราชวงศ์บรู ์บองด้วย นโปเลียนได้ต้อนรับด้วยอธั ยาศยั ไมตรีถ้วนทกุ คน แตว่ ่ามิได้เปิ ดเผยแพร่ง
พรายความคิดของเขาให้ใครรู้เลย แสดงตวั เป็ นผู้มีอารมณ์ดีตลอดเวลา ในขณะที่เหตกุ ารณ์
บ้านเมืองก็กําลงั คบั ขนั ตึงเครียดขนึ ้ ทุกวนั ภารกิจของรัฐบาลก็กําลงั สะดดุ หยดุ ชะงกั และใน
ระหวา่ งแหง่ การผนั ผวนเหลา่ นี ้คณะกรรมาธิการไมม่ ีใครจะไว้วางใจใคร ตา่ งพากนั รู้สกึ สงั หรณ์
วา่ คงจะได้มี รัฐธรรมนญู การปกครองใหมใ่ นไม่ช้านี ้แตก่ ็ยงั รู้ไมไ่ ด้ว่าเหตกุ ารณ์จะเกิดขนึ ้ และ
ผนั แปรไปอย่างไร ใครจะเป็ นผ้กู ุมอํานาจการปกครองไว้ ใครจะเป็ นผู้บงั คบั บัญชาทหาร จะ
เป็ นมแู ลง หรือวา่ นโปเลยี น

ในระหวา่ งนเี ้อง นโปเลยี นได้ไปยงั สภาการวทิ ยาศาสตร์ และได้ปาฐกถาถึงเร่ืองรอยเก่า
ของคลองสเุ อซในสมยั โบราณ ในวนั ท่ี ๑ พฤศจิกายน มีการเลีย้ งของทางราชการเพ่ือเป็ นการ
ฉลองชยั ชนะ ซงึ่ มสั เซนาได้จดั ให้มีขนึ ้ แตน่ โปเลยี นไมไ่ ด้ไป เพราะนสิ ยั ไมช่ อบของเขา

ในกลางคนื วนั นนั้ นโปเลยี นได้คลกุ คลอี ยกู่ บั ลเู ซียงน้องชาย และทา่ นสมภารซีแยส์ อนึ่ง
ซีแยส์นีต้ าลเลรังค์เป็ นผู้แนะนําให้ รู้จักกับนโปเลียน เป็ นผู้มีความสามารถ ท่ีสุดใน
คณะกรรมาธิการชุดปัจจุบัน ทงั้ ซีแยส์และนโปเลียนนงั่ หารือกนั อย่อู ย่างสงบ ทงั้ สองต่างมี
ความทะเยอทะยานและเป็ นคนมีสติปัญญาดีด้วยกนั ทงั้ คู่ นโปเลียนพดู ว่า ๐ฉนั เป็ นผ้สู ร้ างให้
ประเทศเราเป็ นมหาอํานาจ๑ แตท่ า่ นสมภารซแี ยส์ ตอบวา่ ๐ทา่ นจะไมส่ ามารถสร้างมหาอํานาจ
ได้เลย ถ้าหากวา่ พวกเราไม่สร้างประเทศขนึ ้ ให้เรียบร้อยดีเสยี ก่อน๑ และต่างก็ปรึกษาหารือกนั
ถึงรายละเอียดในการท่ีจะทาํ การรัฐประหารขนึ ้ ในวนั สาํ คญั วนั นนั้ เขาทงั้ ๒ ก็ได้เผยแพร่ข่าวว่า
มีพวกชากอแบงเตรียมการจะกอ่ การให้สภาเกิดการอลเวง และจะย้ายศนู ย์กลางของกรุงปารีส
ไปยงั แซงต์ คลดู ์ (Saint Cloud) และนโปเลียนก็จะได้รับแต่งตงั้ ให้เป็ นผ้คู วบคมุ ทหารในกรุง

๒๐๓

ปารีสซแี ยส์ได้ทําการตกลงกบั ดโู กแล้ว สว่ นอกี ๓ คนนนั้ ก็พยายามชกั ชวนโดยดี หรือขเู่ ข็ญ หรือ
ให้สนิ บน อยา่ งใดอยา่ งหนง่ึ เพอื่ ให้ลาออกเสยี บารราสคงจะยอมรับเงิน แตโ่ กเยเลา่ จะใช้วิธีใดดี
ขณะนีล้ เู ซียงได้ให้ความเห็นวา่ ควรจะใช้อํานาจล้มสภาเลยทีเดียว แต่นโปเลียนได้ขอเวลาไป
ตรึกตรอง เร่ืองนดี ้ อู ีกสกั ครัง้

เม่ือ ๔ ปี มาแล้ วนัน้ เป็ นการโง่เขลาเพียงไรท่ีคณะผู้ก่อการกระทําโดยการใช้
อํานาจบาตรใหญ่เกินควร ได้เห็นเป็ นบทเรียนมาดีแล้วว่า การใช้อํานาจอนั กํา้ เกินนนั้ ได้นําเรา
ไปส่ทู ่ีไหน ทางท่ีถกู ก็ควรจะพยายาม รักษากฎหมายไว้โดยไมจ่ ําเป็ นต้องใช้ปื นใหญ่ให้ถึงกับ
ต้องเลือดตกยางออก และโดยไม่ต้องจับกุมหรือกกั กันใด ๆ ถ้าทําได้อย่างนี ้น่ันแหละจึงจะ
เรียกวา่ เป็ นอดุ มคติของการทาํ รัฐประหาร แต่ถ้าหากวา่ ใครหวั สมองเสยี เห็นผิดเป็ นชอบ คะเน
การผิดพลาด ทาํ การผิดจากทวี่ า่ นแี ้ ล้ว อยา่ งดเี ราก็จะตงั้ รัฐบาลอยไู่ ด้สกั ปี เดียวเป็ นอยา่ งมาก

หลงั จากปฏิวตั ใิ หญ่ ๑๐ ปี มาแล้ว บรรดาประชาชนในสาธารณรัฐ ตา่ งก็พากนั เบ่ือหน่าย
ต้องการจะมปี ระมขุ ท่เี ข้มแขง็ บดั นนี ้ า่ จะถงึ เวลา ทน่ี โปเลยี นควรลงมือทําการเพื่อรับตําแหน่งนี ้
แล้ว

แต่จะไว้ใจท่านลมภารซีแยส์ได้ลกั เพียงไหน ซีแยส์ผ้นู ีเ้ ป็ นเจ้าความคิด ประกอบด้วย
สติปัญญาท่ีเฉียบแหลม ตลอดเวลา ๑๐ ปี มาแล้ว เขาเป็ นผ้สู ร้างรัฐธรรมนญู แตว่ า่ เขาเป็ นนกั
คิด ชํานาญแก่การคิด ถ้าหากว่าใช้อํานาจทหารเข้าบงั คบั แล้วคนอย่างซีแยส์นีก้ ็ไม่มีปัญหา
อะไร

อย่างไรก็ดีนบั ว่าเป็ นการพอเหมาะแก่เหตุการณ์เหลือเกิน ถ้า หากว่านโปเลียนไม่
กลบั มาทนั ทว่ งทีกบั เวลานีแ้ ล้ว อย่างไรเสียซีแยส์นี ้ก็คงจะไปคบคิดรวมกําลงั กบั มอโรเป็ นแน่
สว่ นแบร์ตเี อร์ มารมองต์ บเู รียน มรู าต์ เลอแคล้ก พวกเหลา่ นีเ้ ป็ นที่ไว้ใจได้ ลเู ซียงก็ซ่ือสตั ย์ แต่
แบร์นาดอตต์เลา่ คนคนนจี ้ ะเป็ นศตั รูกบั นโปเลยี นเป็ นแน่ นโปเลยี นคดิ ตาลเลรังค์ก็อกี ทว่ งทีคด
ในข้องอในกระดูกเป็ นคนที่น่ากลวั อนั ตรายอยู่ แต่วา่ อย่างไรก็ตาม เป็ นการสมควรอยา่ งยิ่งที่
จะต้องเอาเข้ามาเป็ นฝักฝ่ ายข้างตนเองเสียดีกว่า สว่ นมแู ลงนนั้ เป็ นคนคดทงั้ ยงั มีนายทหารอีก
มากมายในกรุงปารีสยงั ดไู ม่ออกวา่ ใครเป็ นใคร แต่ก็จําจะต้องระวงั ตวั เอาไว้สาํ หรับคนพวกนี ้
ด้วย

นโปเลยี นครุ่นคิดอยตู่ อดเวลา ในตอนเย็นวนั รุ่งขนึ ้ นโปเลยี นได้ ไปหาตาลเลรังค์ที่บ้าน

๒๐๔

เพ่ือปรึกษาหารือกัน คืนวนั นนั้ ได้อยู่กันจนดึก ในขณะท่ีกําลงั นงั่ กันอยู่นนั้ ได้ยินเสียงม้ าว่ิง
เหยาะย่างมาหยดุ อย่หู น้าประตบู ้าน นโปเลยี นถึงกับหน้าซีดเผือด ตาลเลรังค์ก็เช่นกัน เพราะ
หวน่ั วา่ จะถกู จบั จึงรีบดบั ไฟ และยอ่ งออกไปทางเฉลยี งหน้ามขุ จึงพบความจริงว่าเแท้จริงแล้ว
เสยี งฝี เท้าม้านนั่ คอื พวกทกี่ ลบั จากเท่ียวมาดกึ ๆ และข่มี ้าผา่ นเทา่ นนั้

ได้มีการเลีย้ งกันในพระราชวงั ลกุ แซมเบิร์ก นโปเลียนและมอโรถกู เชิญ เป็ นแขกไป
ด้วยกนั แต่ว่ามอโรได้รับเกียรติให้นง่ั ในที่นงั่ ท่ีเป็ นเกียรติกวา่ นโปเลยี น และคณะเจ้าภาพเองก็
แสดงกิริยามองดนู โปเลยี นด้วยลกั ษณะการเป็ นที่สงสยั นโปเลยี นเองก็สงสยั เหมือนกนั และไม่
พยายามกินอะไรเลยนอกจากขนมปังกบั ไข่ ซงึ่ คนใช้ที่ซื่อสตั ย์ได้สง่ มาให้ สกั คร่ึงชวั่ โมงตอ่ มา
นโปเลยี นก็ขอถือโอกาสขอกลบั ก่อน และตรงไปหาคณะของเขา พดู จากนั ถึงแผนการท่ีจะโค่น
บคุ คลซง่ึ เขาได้กินข้าว ร่วมวงเม่อื สกั ครู่มานี ้

เย็นวนั รุ่งขนึ ้ ตาลเลรังค์ โรเดเร (Roederer) และซีแยส์ ได้มีการร่วมรับประทานอาหาร
กบั นโปเลียน ได้เชิญยดู งั และแบร์นาดอตต์ มาร่วมเป็ นพวกด้วย ต่างก็ตกลงกนั ว่าจะต้องทํา
การใน ๔๘ ชว่ั โมง มรู าต์ ลานซ์ มารมองต์ จะต้องไปบอก พวกนายทหารทงั้ ๓ เหลา่ และแบร์ตี
เอร์มหี น้าท่ไี ปบอกพวกนายทหาร ฝ่ ายเสนาธิการ

ลเู ซยี งรับอาสาจะเป็ นผ้จู ดั การกบั คณะกรรมาธิการเอง ลเู ซียงได้ เป็ นประธานสภาผ้ใู หญ่
มาเดือนหนงึ่ แล้ว และในฐานะแห่งประธานสภา ลเู ซียงก็จะได้ชกั ชวนให้สภาผู้ใหญ่หรือสภา
องั เซียง (Ancient) เข้าร่วมเป็ นพวกด้วย ดงั นีแ้ ผนการณ์ครัง้ นีก้ ็มีรูปการณ์ใกล้จะเข้ารูปสําเร็จ
ขึน้ และเมื่อไรท่ีนโปเลียนได้รับการแต่งตงั้ ให้เป็ นผู้บังคับการทหารกรุงปารีสแล้ว เขาก็จะ
มอบหมายให้ลานซ์ เป็ นผู้ควบคุมพระราชวังตุลเลอรีส์ (Tuileries) และมูราต์เข้าควบคุม
พระราชวงั บรู ์บอง (Palais Bourbon) สว่ นโกเยและภรรยาก็ได้รับเชิญมารับประทานอาหารเช้า
โดยโยเซฟิ น ในเวลา ๘ โมง นโปเลียนก็จะเชิญบารราสมารับประทานอาหารในเวลา กลางวนั
ทาํ อบุ ายให้เผลอตวั เสยี โยเซฟินจดั การกบั แบร์นาดอตต์น้องเขยให้สงบนงิ่ อยู่ ถงึ แม้วา่ จะไม่เข้า
ร่วมกระทําการด้วย โรเดเรผ้เู ขียนคําประกาศ ก็จะใช้ให้บตุ รชายของเขาซึ่งค้นุ เคยชอบพอกับ
เจ้าของโรงพิมพ์ แหง่ หนงึ่ ให้ช่วยตีพิมพ์คําประกาศอยา่ งลบั ๆ เตรียมให้พร้อมเพรียงไว้ เม่ือถึง
กําหนดวนั ท่ี ๙ พฤศจิกายน ค.ศ.๑๗๙๙ จะได้จดั การและพร้ อม ลงมือกระทําการให้เป็ นการ
เดด็ ขาด ลลุ ว่ งไปโดยปราศจากอปุ สรรคใด ๆ มาขดั ขวาง

๒๐๕

๒๐๖

บทท่ี ๒๔

ความสาเร็จของการรัฐประหาร

ในท่สี ุดศรัทธาโดยท่ัวไปของประชาชนท่รี อคอยนโปเลียนในวกิ ฤตกิ าล
เช่นนีก้ ็ก่อตัวมีรูปร่างตรงตามที่นโปเลียนเจตนา ทุก ๆ พรรคดูเหมือน จะเบ่ือหน่าย
คณะกรรมการเหมือนกนั และก็ต่างปรารถนาท่ีจะให้ทหาร เข้าแทรกแซงขนั้ เด็ดขาด ในคณะ
รัฐบาลท่งี อ่ นแง่นเองก็มีความคิดเหน็ ทแี่ ตกตา่ งกนั อยา่ งรุนแรง พรรคการเมอื งฝ่ ายนิยมกษัตริย์
หรือฝ่ ายไม่ นิยมความรุนแรง อนั มีซแี ยสเ์ ป็ นหวั หน้า และพรรคประชาธิปไตย อนั มีบารราสเป็ น
หวั หน้า ตา่ งหนั ไปขอความชว่ ยเหลอื นโปเลยี นทงั้ ๒ พรรค (ข้อความตา่ งจากหนงั สอื อืน่ ๆ )

พอล บารราส
นโปเลยี นรับข้อเสนอของทงั้ ๒ พรรค และในที่สดุ ก็ตดั สินใจเข้า ร่วมมือกบั ฝ่ ายแรก นนั้
เพราะฝ่ ายทางพวกแรกนนั้ มีบคุ คลท่ีจะขดั ขวาง มาตรการของนโปเลียนน้อยกวา่ พวกหลงั สิ่ง
ที่นโปเลียนคิดก็คือในเม่ือ รัฐบาลใหม่ที่ตดั สินใจว่าจะเป็ นรัฐบาลของตนได้ถูกจดั ตงั้ ขึน้ แล้ว

๒๐๗

บคุ คล ทอ่ี ยใู่ นอนั ดบั แรกสาํ หรับการไว้วางใจก็มี ลเู ซียง น้องชายของนโปเลยี น ท่ีเพ่ิงได้รับการ
เลือกเป็ นประธานสภาห้าร้อยผ้หู นึ่ง คนตอ่ มาก็คือซีแยส์ ซึ่งเป็ นคน ๐เจ้าระเบียบ๑ ฉลาด และ
กอ่ นหน้านนี ้ โปเลยี นเคยประกาศ วา่ เข้าร่วมกนั กบั ซีแยส์ไมไ่ ด้

แต่มาตอนนีต้ ้องถูกนบั เข้าพวกด้วย เพื่อให้การเปลี่ยนแปลงเป็ น ไปโดยราบรื่น และ
ประสบความสําเร็จตามความมกั ใหญ่ใฝ่ สงู ของเขา และคนท่ีสามก็คือ ฟูเซต์ ดาวคอรัปช่ัน
รัฐมนตรีวา่ การตาํ รวจ ไมม่ ียคุ ใด หรือประเทศใดอีกแล้วที่จะช่วยให้มีเคร่ืองมืออยา่ งน่าชมเชย
และเหมาะแกว่ ตั ถปุ ระสงค์เช่นครัง้ นี ้แม้โยเซฟิ นเองก็พยายามอยา่ งไม่รู้จกั เหน็ดเหนื่อยเพื่อให้
เป็ นไปตามแผนของนโปเลยี น ในการใช้ศิลปะแสดงสนุ ทรกถา และพยายามใช้เลห่ ์เพทบุ ายพดู
สรรเสริญเยินยอ ให้พวกท่ีตนไม่สามารถชกั จูงให้หันมาเป็ นพวกได้ หรือมิเช่นนนั้ ก็ขอคํามนั่
สญั ญา ให้วางตนเป็ นกลางเสยี ท่ีบ้านของนโปเลียนตอนนีม้ ีนายทหารสาํ คญั ๆ ที่เดินทาง มา
จากอียิปต์พร้อมกบั นโปเลียน และบางคนก็เคยร่วมการรบในสงครามอิตาลี พวกเหลา่ นีก้ ็แวะ
เวียนมาเยยี่ มเยยี นบอ่ ยขนึ ้

มาตรวา่ ตา่ งคนตา่ งแสร้งทาํ เป็ นไมพ่ ดู ถึงสงิ่ ทีจ่ ะบงั เกิดขนึ ้ แตส่ งิ่ ทป่ี ระทบั ใจนนั้ เป็ นท่ีรู้
กนั ทวั่ ปารีส นนั่ ก็คือ เหตกุ ารณ์มโหฬารขนั้ แตกหกั ใกล้ทจ่ี ะเกิดขนึ ้ เตม็ ทีแล้ว และจะต้องเกิดขนึ ้
จากพรรคพวกของนโปเลยี น แตม่ ีการแพร่ขา่ วออกทวั่ ไปวา่ พวกชากอแบงเตรียมก่อการ ร้ายจะ
ทาํ ให้สภาอลเวง ตอนต้น ๆ พวกเพ่ือน ๆ วางแผนจะตงั้ นโปเลยี น ให้เป็ น ๑ ในคณะกรรมาธิการ
แตก่ ฎหมายได้กําหนดไว้วา่ ผ้สู มคั รเข้าแขง่ ขนั ในตําแหนง่ ดงั กลา่ วต้องมีอายุ ๔๐ ปี ขนึ ้ ไป ซง่ึ กฎ
ข้อนยี ้ งั คงใช้บงั คบั อยู่ และเป็ นอปุ สรรคท่นี โปเลยี นต้องการจะ หลกี เลยี่ งมากกวา่ ท่จี ะเอาชนะ ผู้
ร่วมคบคดิ และก่อการทนี่ โปเลยี นไว้วางใจมีเพม่ิ จํานวนขนึ ้ ทกุ วนั และไม่ทนั ถึงสามอาทิตย์นโป
เลยี นก็มที งั้ ความมน่ั ใจและความกล้า อยา่ งเตม็ ที่แล้ว

บเู รียนเขยี นเอาไว้วา่ ๐ในระหวา่ งวกิ ฤตกาลนไี ้ ม่มีอะไรดีเกิดขนึ ้ มาเลยแม้แตน่ ้อย ไมว่ า่
จะเป็ นการบํารุงศีลธรรม ความโอ่โถงตลอดจน ความมีภมู ิธรรม เม่ือเทียบกบั ข้อสงั เกตในการ
เคลอ่ื นไหวเน่ืองในการ ปฏิวตั ิท่ีเคยมีมาแตก่ าลก่อนในการใช้เลห่ ์ทางการเมืองครัง้ นี ้ทกุ ส่งิ ทกุ
อย่างน่าชิงซงั เต็มไปด้วยกลอุบายโกหก สายลบั ทรยศ และการอวด วิเศษเสียจนเราควรฝัง
รากเหง้าแหง่ พฤตกิ ารณ์ตา่ ง ๆ เหลา่ นนั้ ลงไว้โดยไม่ เปิ ดเผยไปชว่ั กลั ปาวสาน ทงั้ นีก้ ็เพื่อเกียรติ
ของมนุษยชาติ๑ (อย่างไรก็ตาม ยอมรับกนั ในเวลาต่อมาว่า การรัฐประหารตามแบบของนโป

๒๐๘

เลียนในครัง้ นี ้นบั เป็ นศิลปะแบบใหม่และนํายคุ เป็ นต้นตําหรับที่นกั ปฏิวตั ิรัฐประหารยงั คง
นํามาดดั แปลงใช้กนั ทว่ั โลก เป็ นรัฐประหารทใ่ี ช้ เหตผุ ลสตปิ ัญญา เอากฎหมายและรัฐสภาเป็ น
เคร่ืองมอื ใช้ทหารเป็ นกําลงั เข้าขม่ ขสู่ ภาเมอื่ จําเป็ น พยายามหลกี เลย่ี งการใช้กําลงั ซง่ึ นบั ได้ วา่
แยบคายกวา่ ท่ีแล้ว ๆ มาทงั้ หมด)37

ซแี ยส์มีอํานาจเหนือสหายคนหนงึ่ ในคณะกรรมาธิการ นนั่ คือ ดโู ก เขาสามารถควบคมุ
พรรคการเมืองท่ีเขาเป็ นหวั หน้าในวฒุ ิสภาหรือ สภาอาวโุ สไว้ได้เป็ นอยา่ งดีเยี่ยม ดงั ที่กลา่ วมา
คณะผ้กู ่อการได้ตดั สนิ ใจ ที่จะดาํ เนินการในลาํ ดบั แรก โดยใช้เครื่องมือคือผ่านทางวฒุ ิสภาหรือ
สภาสูง ส่วนมาตรการในอันท่ีจะดําเนินการดังกล่าวถูกตระเตรียมไว้ล่วง หน้าเป็ นอย่างดี
เพียงไรนนั้ ปรากฏอย่อู ย่างเพียงพอแล้วในแถลงการณ์ ท่ีเปิ ดเผยในวนั สิน้ สดุ ของเหตกุ ารณ์
(เดือนบรือแมร์ท่ี ๑๘ และ ๑๙) วนั ท่ี ๙-๑๐ พฤศจิกายน ๑๗๙๙ (มีหนงั สือบางเลม่ กลา่ วเอาไว้
ว่า การวางแผนและการดําเนินกลวิธีต่าง ๆ เป็ นไปตามกุศโลบายของกรรมาธิการซีแยส์ทงั้ สิน้
เชน่ ยแุ หยใ่ ห้สภาทงั้ ๒ โกรธเกลยี ดคณะกรรมมาธิการท่มี ิใช่พรรคพวกตน ปลอ่ ยข่าวกบฏ และ
ฯลฯ)

ทนั ทีท่มี ขี า่ ววา่ นโปเลียนมาถึง ทหารม้าสามกรมซึง่ ตงั้ อย่ใู นปารีสได้ร้องเรียนขอให้นโป
เลียนไปตรวจพลทหารพวกนี ้ ซ่ึงนโปเลียนก็ตกปากรับคําแต่รัง้ รอการกําหนดวันไว้ ด้วยวิธี
เดียวกันนี ้นโปเลียนนดั กําหนดวนั ท่ีจะให้ทหารเสนาธิการ ๔๐ คน แห่งกองทหารรักษานคร
ปารีส (นโปเลียนตงั้ ขึน้ ตามแบบของนโปเลียนเอง ซึ่งตงั้ ขึน้ มาในระหว่างท่ีเขาเป็ นนายพล
ผ้รู ักษาความสงบภายใน)ให้มาพบและแสดงความยิน ดีต่อนโปเลียน ทหารพวกนีข้ ออนญุ าต
ตามมารับรองนโปเลียนแล้ว และ เช่นเดียวกันนายทหารท่ีประจําป้ อมค่ายอ่ืน ๆ จํานวน
มากมายเช่นกันท่ีมาขออนุญาตเข้าพบเพ่ือแสดงความรักและศรัทธาต่อนโปเลียน ก็ได้รับ
คาํ ตอบในแบบเดียวกนั นนั้ ทงั้ สนิ ้

คาํ่ วนั ท่ี ๘ พฤศจิกายน ๑๗๙๙ (บรูแมร์ที่ ๑๗) พวกทหารดงั ที่กลา่ วมาข้างต้นได้รับเชิญ
จากนโปเลยี นกนั ครบทกุ คนให้มาที่บ้านของเขาท่ีถนนวคิ ตวั ร์ ตอนหกโมงเช้าของวนั รุ่งขนึ ้ คือใน
วนั ที่ ๙ พฤศจิกายน ๑๗๙๙

37 ในวงเลบ็ (...) เป็ นความคิดเหน็ ของผ้เู ขียนทเี่ ขียนแสดง ความเหน็ เพ่ิมเติมเอาไว้ในภายหลงั

๒๐๙

สาํ หรับทหารม้าสามกรมนนั้ ขอให้ขนึ ้ ม้ามา ให้ตรวจพลด้วยในเวลาเดยี วกนั ท่ีชองเอลิเซ
บรรดานายทหารเหลา่ นไี ้ ด้รับทราบในจํานง ของการประชมุ ในครัง้ นีห้ รือเปลา่ ไมม่ ีใครอาจบอก
ได้ แต่ มอโร แมคโดนลั ด์ และนายพลอ่ืน ๆ ที่ให้สตั ย์ปฏิญาณว่าเป็ นฝ่ ายพรรคการเมืองท่ีไม่
นิยมความรุนแรงก็ได้เข้าร่วมชุมนุมด้วย ผู้มาชุมนุมได้รับทราบเป็ นการส่วนตัวแน่นอนว่า
วกิ ฤตกาลอยแู่ คเ่ อือ้ มแล้ว คํากลา่ วนีไ้ มต่ รงกบั ที่นโปเลียนได้กําหนดเอาไว้ว่า วิกฤตกาลนีเ้ ป็ น
ความลบั ถงึ ที่สดุ

อยา่ งไรก็ตาม เมอ่ื ถึงเวลานดั ตอนเช้ามืด วนั ที่ ๙ พฤศจิกายน ทหารม้าทงั้ สามกรมก็ได้
ไปตงั้ แถวที่ชองเอลเิ ซ และกลมุ่ ทหารทีบ่ ้านของนโปเลยี นก็มาชมุ นมุ กนั มากมายจนบ้านแคบลง
ไปอยา่ งเห็นได้ชดั ถงึ กบั ต้องขยายออกมาต้อนรับกนั ในบริเวณบ้านด้านหน้าซ่ึงมีนาย ทหารอยู่
เตม็ อกี

การรฐั ประหาร

๒๑๐

แบร์นาดอตต์ก็มาชุมนมุ ด้วย แตม่ ิได้มีเจตนาตรงกบั โจเซฟ โบนาปาร์ต ผ้เู ป็ นมิตรและ
เป็ นผ้เู ชิญ (ฃ้อความนขี ้ ดั แย้งกบั หนงั สอื อ่ืน ๆ) แบร์นาดอตต์เป็ นนายพลผ้ทู รงอิทธิพลรองลงมา
จากนโปเลียนในปารีส อันที่จริงโชคชะตาของรัฐบาลย่อมอยู่ท่ีว่าภาคีใดภาคีหน่ึงใน
คณะกรรมาธิการจะตดิ ตอ่ ขอให้แบร์นาดอตต์ หรือนโปเลียนเข้าแทรกแซงกิจการของบ้านเมือง
แบร์นาดอตต์ไมได้แต่งเคร่ืองแบบและข่ีม้ามาเหมือนคนอื่น เม่ือก้าวเข้าไปในห้องส่วนตวั แล้ว
แบร์นาดอตต์ก็ได้ทราบว่าจําเป็ นที่จะต้องมีการ เปลี่ยนแปลงในวงการรัฐบาล และจําเป็ น
จะต้องปฏิบัติให้ได้ผลทันทีในวันนัน้ อันที่จริงซีแยส์และดูโก ได้ติดสินบนแบร์นาดอตต์ไว้
เรียบร้ อยแล้ว ฉะนนั้ แบร์นาดอตต์จึงปฏิเสธคํายอของนโปเลียนที่กลา่ วว่า แบร์นาดอตต์เป็ น
พวกของนโปเลยี น

นโปเลยี นทราบเองดีอยแู่ ล้ววา่ ถ้ารัฐบาลปฏิบตั ิตามคาํ แนะนาํ ของนายทหารผ้ใู หญ่ราย
นีแ้ ล้ว นโปเลียนก็จะต้องถูกจับยิงเป้ าฐานะละทิง้ หน้าที่ทันทีที่ถึงปารีส แต่นโปเลียนก็ยัง
พยายามท่จี ะให้แบร์นาดอตต์มาเป็ นพวกตน ทําอย่างไรก็ไม่ได้ผลจึงกลา่ วตดั พ้อแบร์นาดอตต์
แล้วก็พยายามกลา่ วกลบเกลื่อนเพื่อมิให้แบร์นาดอตต์โกรธ โดยกล่าวว่า เขาคงไม่ทําตวั เป็ น
ปฏิปักษ์กับนโปเลียน ในฐานะท่ีเป็ นประชาชนคนหนึ่ง แต่อีกไม่ข้าก็จะเห็นได้ว่านโปเลียนมี
เหตผุ ลน้อยไปทจี่ ะเข้าใจ ในการแทรกแซงด้านสมรรถภาพในทางการทหารของแบร์นาดอตต์

ในวันเดียวกันนนั้ เวลา ๗ นาฬิกา สภาสูงได้มีการประชุมกันท่ี พระราชวงั ตุลเลอรีส์
ผ้กู อ่ การคนหนงึ่ ประกาศขนึ ้ วา่ การจะช่วยประเทศชาติ ให้พ้นจากภยั ได้นนั้ ต้องใช้มาตรการท่ี
เข้มแข็ง พร้ อมกันนีก้ ็ได้เสนอกฏหมาย ๒ ฉบบั เพ่ือให้ได้รับการรับรอง ฉบบั หน่ึงให้ย้ายการ
ประชมุ ของสภานิติบญั ญตั ิไปยงั แซงค์คลดู ์ในทนั ที อีกฉบบั หน่งึ ให้นโปเลียนเป็ น ผ้บู ญั ชาการ
ทหารสงู สดุ ของทหารทุกหน่วย รวมทงั้ กองทหารผสม ซึง่ ตงั้ อยใู่ นและรอบ ๆ บริเวณกรุงปารีส
ได้มกี ารรับรองญตั ตินใี ้ นทนั ที และชว่ั สองสามนาทกี ็มีการประกาศตงั้ นโปเลยี นให้มีอํานาจใหม่
ซงึ่ ขณะนนั้ นโปเลยี นกําลงั แวดล้อมอยดู่ ้วยคณะทหารที่บ้านแล้ว

พอได้ฟังประกาศ นโปเลียนก็ข่ีม้าตรงมาท่ีพระราชวงั ดลุ เลอรีส์ เม่ือได้เข้าไปในสภา
พร้ อมกบั บรรดาคณะทหารแล้ว นโปเลียนก็ขึน้ กลา่ ว แถลงด้วยถ้อยคําอนั ถูกจารึกลงในหน้า
ประวตั ศิ าสตร์ดงั ตอ่ ไปนี ้

๐พวกท่านเป็ นสมองของชาติ ข้าพเจ้าพร้ อมด้วยนายทหารของ สาธารณรัฐขอให้

๒๑๑

สญั ญาท่ีจะให้การสนบั สนฺนแกท่ า่ น ขอพวกเราอย่าได้มวั เสยี เวลาค้นหาวิธีเกา่ ๆ อยเู่ ลย เพราะ
ไมม่ ีเรื่องราวใดในประวตั ิศาสตร์ ที่จะเหมือนกบั เหตกุ ารณ์ในศตวรรษท่ี ๑๘ และก็ไม่มีอะไรใน
ศตวรรษที่ ๑๘ ทจี่ ะเหมือนกบั เหตกุ ารณ์ในปัจจบุ นั นี ้สมองของทา่ น เป็ นฝ่ ายบงการมาตรการท่ี
จําเป็ น สว่ นอาวธุ ของเราจะเป็ นฝ่ ายนํา มาตรการนนั้ มาบริหารให้ได้ผล๑

อนั ท่จี ริงในการประชมุ ครัง้ นี ้ได้มีการระมดั ระวงั เป็ นอยา่ งมาก ในอนั ท่จี ะไมเ่ ชิญสมาชิก
ทีค่ ณะปฏิวตั ิพจิ ารณาแนน่ อนแล้ววา่ เป็ นฝ่ าย ที่มคี วามคิดเหน็ เป็ นปฎิปักษ์โดยเดด็ ขาดเข้าร่วม
ประชมุ ด้วย แตแ่ ม้อยา่ งนนั้ ตอนนเี ้ร่ิมมเี สยี งซบุ ซบิ พมึ พาํ ดงั ขนึ ้

๐ข้าพเจ้ามาครัง้ นี๑้ นโปเลยี นกลา่ วต่อ ๐มาพร้อมกบั อาวธุ และ โชคชะตา๑ คํานีเ้ ลน่ เอา
พวกของนโปเลยี นเองชกั ตกใจ ด้วยเกรงวา่ ความ เข้มข้นในถ้อยคําจะก่อให้เกิดปฏิกิริยารุนแรง
ตอบภายในสภา จึงพากนั เกลยี ้ กลอ่ มให้นโปเลยี นกลบั ไปเสยี ก่อน ๐ใครก็ตามที่รักข้าพเจ้า จง
ตาม ข้าพเจ้ามา๑ นโปเลยี นพดู แล้วก็ขนึ ้ หลงั ม้า

บเู รียนบนั ทกึ ไว้วา่ ๐อนั ทีจ่ ริงข้าพเจ้าไมร่ ู้วา่ อะไรจะเกิดขนึ ้ ถ้าประธานสภาจะออกคาํ สง่ั
ตอนนโปเลียนออกมานอกสภาว่า ทหารอย่าให้ใครออกไป! ตามความเข้าใจของข้าพเจ้า
ข้าพเจ้าเห็นวา่ ถ้าประธานพดู เช่นนนั้ แทนที่ประธานสภาจะได้นอนหลบั ในพระราชวงั ลกุ แซม
เบริ ์ก คงจะต้องไปจบชีวติ ลง ณ จตั รุ ัสปฏิวตั เิ ป็ นแนแ่ ท้๑

ตําแหน่งผ้บู ญั ชาการที่มอบให้กบั นโปเลยี นนนั้ ต่อมาได้ถกู ประกาศให้ทหารทราบ ซ่ึง
พวกทหารก็ยินดีด้อนรับด้วยศรัทธาปสาทะย่ิงนกั สําหรับประชาชนนนั้ ไมส่ ้จู ะเข้าใจถึงสภาพ
อาํ นาจที่นโปเลียนได้รับวา่ มีมากน้อยเพียงไรในขณะดงั กลา่ วนนั้ เพื่อนวา่ ดีก็วา่ ดีไปตามเพื่อน
ถ้าบงั เอญิ ไมด่ จี ริงก็เป็ นเคราะห์ นแี่ หละทเี่ รียกกนั วา่ เป็ นกรรมของประชาธิปไตยท่ีจะต้องเผชิญ
กยั แตก่ ็ต้องนบั วา่ เป็ นเคราะห์ดขี องฝร่ังเศสที่ไปได้ยอดคนอยา่ งนโปเลยี นมาเป็ นผ้นู าํ ในยคุ นนั้

คณะกรรมาธิการอีก ๓ นายท่เี ปิ ดเผยตวั อย่แู ล้ว และรู้สกึ ขบขนั ตอนที่เห็นซีแยส์ขึน้ ม้าขี่
ออกจากลกุ แซมเบิร์กไปเมื่อหนึ่งหรือสองชั่วโมงก่อน เริ่มเข้าใจว่าการข่ีม้านนั้ แสดงความไม่
แนใ่ จของสมภาร นนั้ เป็ นลางหมายถงึ อะไร คณะกรรมาธิการคนหนง่ึ คือนายพลมแู ลง จึง เสนอ
ให้สง่ ทหารหนงึ่ กองพนั ไปล้อมบ้านนโปเลยี นและจบั ตวั มาให้ได้ แต่ปรากฏว่า ทหารของตวั เอง
กลบั หวั เราะเยาะเพราะนโปเลยี นอยใู่ นสภานีแ้ ล้ว และพร่ังพร้อมด้วยทหารแวดล้อม นโปเลียน
จงึ สง่ั ให้นายทหารคนสนิท ไปเรียกทหารยามของสภามาแล้วก็สง่ั ให้เดินแถวออกจากพระราชวงั

๒๑๒

ลกุ แซมเบริ ์กไปด้วยความปรานี
บารราสได้ส่งเลขานกุ ารมาตกั เตือนนโปเลียน แต่นโปเลียนกลบั ต้อนรับอย่างหยิ่ง ๆ

๐พวกทา่ นทําอะไร๑ นโปเลยี นเอด็ ๐ทําอะไรเพื่อ ประเทศฝร่ังเศสท่ีฉนั มอบไว้ให้บ้าง ประเทศทงั้
งามและสมบรู ณ์พลู สขุ ฉนั ต้องไปรบเพื่อความสงบสขุ นําความมงั่ คง่ั ของอิตาลีมาแก้ปัญหา
ภาษี และเพื่อขจดั ความคบั แค้นของชาติ ไหนจะทหารฝร่ังเศสผ้กู ล้าหาญ ๑๐๐,๐๐๐ คนที่ฉนั
รู้จกั อยทู่ ไี่ หน ทหารท่ีร่วมในความรุ่งโรจน์กบั ฉนั นนั้ อยทู่ ีไ่ หน? เขาตายหมดแล้ว?๑

บารราสผ้รู ู้ดวี า่ นโปเลยี นจะไมใ่ ห้อภยั เป็ นอนั ขาดในกรณีทต่ี วั เขาเที่ยวได้โอ้อวดไว้ต่าง
ๆ นานาวา่ ตวั เขามบี ญุ คณุ ตอ่ นโปเลยี น ผู้ พิชิตอิตาลแี ละอียิปต์ ในการท่ีเขาเอือ้ เฟื อ้ มาแตเ่ ดิม
ยิง่ กวา่ นนั้ ความ ประพฤติชวั่ สว่ นตวั ของบารราสเอง เชน่ รับสนิ บนและบีบบงั คบั เอาข้าวของ ก็
ทําให้บารราสกลวั วา่ จะถกู จบั ฟ้ อง จึงชิงลาออกจากตําแหนง่

คณะกรรมาธิการอีก ๒ คน คือโกเยและมแู ลง ก็ตดั สินใจลาออก ตามไปด้วย สําหรับ
ซแี ยสก์ บั ดโู กนนั้ ได้ลาออกไปเรียบร้อยก่อนหน้านนั้ แล้ว

แบร์นาดอตต์นนั้ ได้ไปที่ลกุ แซมเบิร์ก ก่อนท่ีนายพลมูแลงกบั โกเยจะลาออก แบร์นา
ดอตต์มอบดาบและตาํ แหนง่ หน้าทใ่ี ห้ โดยมเี งื่อนไขวา่ ให้แตง่ ตงั้ ตวั เขาเป็ นผ้บู ญั ชาการกองทพั
ร่วมกบั นโปเลียน สมาชิกรัฐสภาชกั ลงั เล เพราะถ้อยคําที่แบร์นาดอตต์ให้ไว้แก่นโปเลียน ที่ว่า
เขาจะไมท่ าํ อะไรในฐานะประชาชนคนหนงึ่ เทา่ นนั้ ทําให้พวก ก่อการตดั สนิ ลงไปไมไ่ ด้ถึงวธิ ีทีจ่ ะ
ปฏิบตั ิตอ่ แบร์นาดอตต์โดยเด็ดขาด เพราะจะทําอะไรเช่นนนั้ ก็จะต้องให้แบร์นาดอตต์ได้เลือก
อย่างเป็ นธรรม อีกทงั้ อํานาจของสภาก็หมดสิน้ ไปแล้ว ตอนนีท้ หารเข้าควบคุมลกุ แซมเบิร์ก
ทหารทค่ี วบคมุ นเี ้ป็ นทหารที่นโปเลยี นไว้ใจได้ เป็ นอนั วา่ ไมม่ ีคณะกรรมาธิการอกี ตอ่ ไป

บารราส ผ้ถู ือภาษิต รู้รักษาตวั รอดเป็ นยอดดีได้เขียนในจดหมาย เอาไว้วา่ ๐ที่ปฏิบตั ิ
ภารกิจแก่บ้านเมือง ก็เพ่ือเสรีภาพเท่านนั้ และบดั นี ้โชคชะตาของประเทศได้อยใู่ นมือของนาย
พลหน่มุ ผ้มู ีความสามารถเป็ นเยี่ยมยอดแล้ว ฉะนนั้ ข้าพเจ้าจึงขอลาออก๑ ด้วยความฉลาดที่
สามารถตกลงใจได้อย่างมีเกียรติเช่นนี ้ทําให้บารราสได้รับบําเหน็จ และมีอิสรภาพไปอย่ใู น
ชนบท เพ่ือเสวยสขุ ในทรัพย์สมบัติมหาศาลท่ีเขา สะสมไว้มากมายอยา่ งน่าเกลยี ดต่อไป สว่ น
คณะกรรมาธิการอีก ๒ คน ท่ีลาออกตามมานนั้ กลบั ต้องอย่ภู ายใต้การควบคุมดแู ลไปพลาง
ก่อน

๒๑๓

ตอน ๑๐.๐๐ น. วันนัน้ สมาชิกสภาห้าร้ อยฝ่ ายปฏิปักษ์ คง ประชุมกันต่อไป พวก
สมาชิกตา่ งได้รับทราบด้วยความพิศวง และขยะแขยงซงึ่ รัฐบญั ญัติท่ีย้ายสภาจากปารีสไปยงั
แซงค์คลดู ์ พวกนีไ้ ม่มีด้านรัฐบญั ญัติจึงพากนั เฮโลจากสภาและร้ องว่า ๐ขอให้สาธารณรัฐ จง
เจริญ๑ ๐ขอให้รัฐธรรมนญู จงเจริญ๑ แล้วก็ออกไปเทยี่ วพน่ ยยุ งให้พวกของ ตนเดินขบวน โดยนดั
หมายให้มาชมุ นมุ กนั ในเช้าวนั รุ่งขนึ ้ เพือ่ จะได้ปฏบิ ตั กิ ารใหมต่ อ่ ไป

เป็ นท่ชี ดั เจนแล้ววา่ การปฏวิ ตั ิของฝ่ ายทหารจะต้องล้มเลกิ หรือ ไม่ก็ต้องทาํ ไปให้สาํ เร็จ
สมบูรณ์ให้ได้ ตลอดวันนโปเลียนอยู่ในพระราชวงั ตุลเลอรีส์ กองทหารมีอาวุธเตรียมพร้ อม
บรรดาประชาชนใจหายใจควํา่ ทจี่ ะได้ชมวนั เวลาอนั แตกหกั ทก่ี ําลงั จะมาถึง ขณะนนั้ ทหารกอง
หนง่ึ พร้อม ด้วยอาวธุ ครบมือได้เคลอื่ นไปยงั แซงค์คลดู ์ตามคาํ สง่ั ของมรู าต์แล้ว

สมาชิกท่ีเป็ นฝ่ ายทหารทงั้ สองสภามากนั แต่เช้าในวนั ท่ี ๑๐ พฤศจิกายน ๑๗๙๙ (บรู
แมร์ที่ ๑๙) พวกพรรคฝ่ ายตรงข้ามตกใจแทบ สิน้ สติเม่ือเห็นทหารยงั คงอย่ใู นตวั อาคาร พวก
สมาชิกพากนั กระจดั กระจายไปเป็ นกลมุ่ ๆ แวดล้อมไปด้วยพวกเดินขบวน ในบริเวณสวน และ
อาณาเขต สว่ นมรู าต์กบั ทหารเก่าก็เฝ้ าจ้องมองดพู วกสมาชิกรอให้ ประตสู ภาเปิ ดอย่างกระวน
กระวายใจ ประตสู ภาเปิ ดเอาเม่อื บา่ ย ๑๔ นาฬกิ า คือเมือ่ ได้ตระเตรียมทกุ อยา่ งเรียบร้อยแล้ว

สมาชิกสภาสงู ได้รับการขานช่ือเข้านงั่ ในห้องประชมุ ตอนนพี ้ วก เสยี งข้างน้อยหายจาก
ความตกใจแล้ว ได้กลา่ วอภปิ รายโจมตีอยา่ งดเุ ดือด ถึงเหตกุ ารณ์ท่ีเกิดขนึ ้ เมื่อวนั วาน โดยการ
อนุญาตของประธานสภาผู้อยู่ใต้บญั ชาของนโปเลียน และแล้วนโปเลียนก็เดินเข้ามาในสภา
แล้วเร่ิมแถลงวา่ ๐ท่านผ้แู ทนประชาชน... ทา่ นกําลงั ยืนอย่บู นภเู ขาไฟ ขอให้ทหารได้พดู ความ
จริงตอ่ ทา่ นอยา่ งตรงไปตรงมา ข้าพเจ้าพกั อยเู่ งียบ ๆ ทบ่ี ้านแล้ว สภาแหง่ นกี ้ ็เรียกข้าพเจ้ามาให้
ทาํ งาน ซงึ่ ข้าพเจ้าก็ยอมปฏบิ ตั ิตาม ข้าพเจ้าได้รวบรวมสหายผ้กู ล้าหาญของข้าพเจ้าพร้อมด้วย
อาวธุ มารอรับใช้ทา่ นแล้ว เพราะทา่ นเป็ นสมอง แตก่ ลบั เป็ นว่า พวกเราได้รับการตอบแทน ด้วย
คํากลา่ วร้าย ซง่ึ ล้วนแตพ่ ดู ถึงครอมเวลล์38 ถ้าข้าพเจ้าอยากจะได้อํานาจ ข้าพเจ้ามีโอกาสมา

38 โอลเิ วอร์ ครอมเวลล์ (Oliver Cromwell ค.ศ.๑๕๙๙-๑๖๕๘) เป็ นนายทหารและนกั การเมือง
ชาวองั กฤษผ้เู ป็ นทร่ี ู้จกั ในฐานะทเี่ ป็ นผ้เู ปลย่ี นแปลงการปกครองของ องั กฤษ (ระยะหนง่ึ ) จาก
ระบอบกษัตริยม์ าเป็ นระบอบสาธารณรัฐ โดยนํากองทพั เอาชนะกองทพั ของฝ่ ายกษัตริย์ นยิ ม

๒๑๔

กอ่ นนแี ้ ล้ว ข้าพเจ้าสาบานให้ก็ได้วา่ ประเทศฝรั่งเศสสนิ ้ ผ้รู ักชาตทิ ่ีเสยี สละเพื่อชาติเสียแล้ว เรา
มีแตอ่ นั ตรายรอบตวั ขออยา่ ได้นําประโยชน์ในสงิ่ ที่เราได้ มาด้วยราคาอนั แพง คือเสรีภาพและ
สมภาพ มาเสี่ยงกันเล่นต่อไปเลย๏' สมาชิกฝ่ ายพรรคประชาธิปไตยท่านหน่ึงช่ือ แลงเกลต์ ก็
ตะโกนขนึ ้ มาวา่ ๐และรัฐธรรมนญู ด้วย๑

๐รัฐธรรมนญู นะ่ หรือ๑ นโปเลียนถาม แล้วกลา่ วต่อ ๐รัฐธรรมนญู ถกู ละเมิดมาสามครัง้
แล้ว ทุกพรรคสร้ างรัฐธรรมนญู และแล้วแต่ละพรรคก็ เหยียบยํ่ารัฐธรรมนญู เสีย บดั นีเ้ ราไม่
สามารถรักษารัฐธรรมนูญไว้ได้ต่อไปแล้ว จึงอย่างน้ อยก็ขอให้เราได้รักษามูลฐานของ
รัฐธรรมนญู ไว้ คือเสรีและสมภาพ ข้าพเจ้ามอบความไว้วางใจให้ทา่ นไว้ โดยเฉพาะสําหรับสภา
ห้าร้ อยก็คงจะ พยายามฟื ้นสภาก็องวังซิออง ซ่ึงก่อให้เกิดความยุ่งยากตะแลงแกงและก่อ
อาณาจักรแห่งความกลวั ขึน้ มาอีก ข้าพเจ้าจะช่วยให้ท่านพ้นจากสภาพแห่ง ความน่ากลวั
ดงั กลา่ วโดยข้าพเจ้าและสหายผ้กู ล้าหาญที่ข้าพเจ้าเห็นดาบและ หมวกของพวกเขาทปี่ ระตหู ้อง
ประชมุ นี ้และถ้าจะมนี กั พดู รับจ้างคนใด พดู ถึงคําว่า ‘นอกกฎหมาย’ อีกแล้ว ข้าพเจ้าก็ต้องขอ
ความปรานตี อ่ ทหาร ท่ีถือดาบเหลา่ นนั้ ๑

ตอนนเี ้สยี งข้างมากเป็ นฝ่ ายนโปเลยี นแล้ว นโปเลยี นก้าวออกจากห้องประชมุ สภาสงู ไป
ในท่ามกลางเสียง ๐นโปเลียนจงเจริญ๑ (ใน หนังสือพงศาวดารฝร่ังของหมอ ดี.บี.บรัดเลย์
กลา่ วถงึ นโปเลยี นตอนตอบพวกผ้แู ทนราษฎรที่ถามถึงวา่ นโปเลยี น จะเอากฎหมายรัฐธรรมนญู
ไว้ หรือหาไม่ นโปเลยี นตอบวา่ ๐รัฐธรรมนญู นนั้ เป็ นอนั ใช้ไม่ได้อย่แู ล้ว ด้วยพวกท่านได้ทําการ
ขดั ขวางลบล้างเปลย่ี นแปลงรัฐธรรมนญู หลายครัง้ หลายประการมาแล้ว กฎหมายนนั้ ก็เป็ นแต่
ที่อ้างแก่คนทงั้ ปวง ไมม่ ีผ้ใู ดนบั ถือประพฤติตาม๑)

แต่แกทางสภาห้าร้ อยอันเป็ นฝ่ ายตรงข้ามนนั้ เป็ นแกอีกแบบหนึ่ง เมื่อพวกสมาชิก
หาทางเข้าไปในห้องประชุมโอเรียน อันเป็ นห้อง ที่ถูกจดั สรรให้เป็ นห้องประชุมได้แล้ว เสียง
เอะอะเจ๊ียวจ๊าวก็ดงั ไปทกุ ด้าน ๐ขอรัฐธรรมนญู จงอยู่ เลือกรัฐธรรมนญู หรือตาย ผ้เู ผด็จการจง
พนิ าศ๑ เสยี งเหลา่ นบี ้ อกลางไม่ดี ลเู ซียง โบนาปาร์ต ประธานสภา พยายามท่ีจะพดู ให้มีคนฟัง

หลงั จากปลงพระชนม์พระเจ้าชาร์ลสท์ ี่ ๑ แหง่ องั กฤษ และตวั เขาเองขนึ ้ ปกครององั กฤษ ใน
ฐานะ ๐เจ้าผ้พู ิทกั ษ์" ตงั้ แต่ ค.ศ.๑๖๕๓ จนถึงแก่อสญั กรรมใน ค.ศ.๑๖๕๘.

๒๑๕

แตก่ ็ได้ผลน้อยพอ ๆ กนั
ในท่ีสดุ สมาชิกฝ่ ายประชาธิปไตยคนหนึ่งพดู ให้คนเงียบได้ช่วั ครู่ และเสนอให้สมาชิก

ปฏญิ าณกนั ใหมเ่ ป็ นรายตวั บคุ คลวา่ จะจงรักภกั ดี ตอ่ รัฐธรรมนญู ปี ทส่ี าม มีการรับรองข้อเสนอ
นี ้แตก่ ็เป็ นพธิ ีทไี่ ร้แกน่ สาร เพราะรัฐธรรมนญู ไมม่ เี สยี แล้ว ทงั้ ยงั ต้องกินเวลานานกวา่ จะมีอนั ให้
เปลยี่ น ไปสเู่ ร่ืองอน่ื ไกลไปจากความต้องการได้

อยา่ งไรก็ตามลเู ซียง ผ้เู ป็ นทงั้ มิตรและน้องชายของนโปเลียนก็ จะต้องให้คําปฏิญาณ
ด้วย ในท่ามกลางเสียงโหวกเหวกนนั้ ตอ่ มาถึง ตอนอ่านจดหมายลาลอกของบารราส ตอนนี ้
เต็มไปด้วยเสียงตะโกน เหยียดหยามต้อนรับ และแล้วนาทีสําคญั ก็มาถึง นโปเลียนพร้อมด้วย
ทหาร ๔ นาย เดินเข้าไปในห้องประชมุ โดยเปิ ดประตทู งิ ้ ไว้ ทําให้มอง เห็นหมวกขนนก และดาบ
วาววบั เป็ นแถวหนาแนน่ อยขู่ ้างหลงั ทหารท่ีติดตามและประจําตวั นโปเลยี นหยดุ อย่ใู กล้ประตู
นโปเลยี นเดินเข้าไปยืนกลางห้องคนเดยี วทนั ที เสยี งตะโกนอยา่ งดเุ ดือดก็ดงั ลน่ั ๐ติดดาบเข้ามา
ในสภานิติบัญญัติได้อย่างไร ไอ้คนนอกกฎหมาย จงตราหน้ามนั ว่าอ้ายทรยศ เจ้าต้องการ
เพียงแคน่ ี ้แหละหรือท่ีชนะสงครามมามาก ๆ สมาชิกหลายคนว่ิงตรูเข้าหานโปเลยี น ผ้ลู ว่ งลํา้
เข้ามา ปรากฏวา่ สมาชิกสภาช่ืออาเรนา เป็ นผ้ทู ่ีว่ิงเข้าใสน่ โปเลยี นนนั้ ใช้ดาบจีท้ ่ีคอหอยของน
โปเลยี นด้วย จะอยา่ งไรก็ตามเม่ือมอี นั ตรายเกิดขึน้ แกส่ ว่ นตวั บคุ คล ทหารผ้ตู ดิ ตามนโปเลียนก็
ยิงปื นขึน้ แล้วรีบวิ่งมากนั นโปเลียน เอาไว้ได้ทนั ทีอย่างใจหายใจคว่ํา ทหารคนหน่ึงช่ือโอเมอร์
ได้รับรางวลั เพราะเอาตวั เข้าป้ องกนั ทา่ นแมท่ พั ไว้จนตวั ได้รับบาดเจ็บ

ดูเหมือนเป็ นที่ยอมรับกันว่า ในขณะดังกล่าวประสาทเหล็ก ของนโปเลียนถึงกับ
สน่ั สะเทอื นไป สาํ หรับอนั ตรายในสนามรบนนั้ นโปเลียน เคยชินเสยี แล้ว แตเ่ ขาก็ไม่เคยต้องมา
เสย่ี งอนั ตรายในสภาการเมอื งเชน่ นี ้เลขานกุ ารของนโปเลยี นได้บรรยายแสดงถงึ ความเยือกเย็น
อยา่ งสมบรู ณ์ในทา่ ทางของนโปเลยี นในระหวา่ งตอนสาํ คญั ของวนั นนั้ เอาไว้ว่า "นโปเลียน สงบ
เหมือนกําลงั ทําการรบครัง้ ใหญ่๑ แต่เน่ืองจากนโปเลียนไมไ่ ด้เตรียมตวั มา เผชิญกบั การแสดง
ความดเุ ดือดของพวกพลเรือนอย่างซึ่งหน้าเช่นนี ้ด้วยเหตนุ ี ้นโปเลียนจึงเดินตปุ ัดตเุ ป๋ ออกมา
พดู ตะกกุ ตะกกั ในทา่ มกลางทหารว่า ๐ฉนั นําชยั ชนะและชื่อเสียงมาให้ แต่พวกนีก้ ลบั ตอบแทน
ฉนั ด้วยดาบ๑

ซีแยส์เป็ นนกั สงั เกตทมี่ คี วามชํานาญมากในภาวะเช่นนี ้เขายงั คงขี่ม้าอย่ใู นอาณาเขต

๒๑๖

เมอ่ื เขาทราบขา่ วจึงรีบเข้ามาปลอบใจนโปเลยี น เพื่อให้มีความมน่ั ใจขนึ ้ นายพลโอเยโรมาถึงที
หลงั หนอ่ ยหนงึ่ และพดู วา่ ๐เอาตวั เข้าไปอยใู่ นสภาพท่ีงามพอดเู ทยี วนะ๑

๐โอเยโร๑ นโปเลียนว่า ๐ที่อาโคลา่ คบั ขนั ย่ิงกวา่ นี ้เงียบ ๆ เถอะ เดี๋ยวมนั ก็เรียบร้อยไป
เอง๑ ว่าแล้วนโปเลียนก็หนั มาทางทหาร ๐ฉนั เคยพาเพ่ือน ๆ ไปได้ชยั ชนะจนได้ชื่อเสยี งรุ่งโรจน์
ฉนั พอจะเชื่อถือและไว้วางใจเพือ่ น ๆ ได้หรือไม๑่

๐ได้ เราทกุ คนขอสาบานให้๑ เป็ นคําตอบท่ีได้ยินมาพร้อมเพรียง กันจากทหารทกุ แถว
๐นโปเลยี นจงเจริญ๑

ขณะนนั้ ความอลเวงในสภายิง่ เพ่ิมมากขนึ ้ หลงั จากท่นี โปเลยี น ออกมาแล้ว มีเสยี งร้อง
ตะโกนดา่ นโปเลยี นวา่ อ้ายคนนอกกฎหมาย ดงั ลน่ั ทว่ั ไป ลเู ซียง ประธานสภาห้าร้อย พยายาม
สะกดกลนั้ ความรู้สกึ ตามธรรมดาแต่ก็ไมไ่ ด้ผล เสยี งเรียกร้องให้ลเู ซียงมาแถลงในกรณีที่เป็ น
ผ้สู นบั สนนุ นโปเลียนแทนท่ีจะมีการเสนอให้มีการลงคะแนนเสียงใน เร่ืองผิดกฎหมาย ลเู ซียง
ปฏิเสธเสยี งหลงและขว้างเหรียญตราประจํา ตาํ แหนง่ ทงิ ้ ไป จนทหารต้องเข้ามาอีกครัง้ หนง่ึ เพอ่ื
แบกลเู ซียงออกมาจากทนี่ นั้

เม่ือลเู ซียงเห็นทหารไม่ตกใจ จึงขนึ ้ มาเพ่ือให้ใคร ๆ เห็นและได้ยิน เสียงเขาพดู ชดั พอ
แล้วประกาศวา่ ๐นายพลโบนาปาร์ตและเพ่ือนทหาร ทงั้ หลาย ประธานสภาห้าร้อยของประกาศ
ให้ท่านทราบว่า พวก ผ้แู ทนราษฎรถืออาวธุ ครบมือเข้ามาขดั ขวางการประชุมสภา จึงขอมอบ
อํานาจให้ทา่ นใช้กําลงั ทหารระงบั เหตรุ ้ายได้ บดั นสี ้ ภาห้าร้อยถกู ยบุ เลกิ สนิ ้ แล้ว๑

นโปเลียนสง่ั ให้เลอแคลร์ปฏิบตั ิตามคําสง่ั ของประธานสภา ส่วน ตวั เองกับทหารสว่ น
หนึ่ง ก้าวเข้าไปในท่ีประชุม ซึ่งมีเสียงร้ องตะโกนซํา้ แล้วซํา้ เล่าว่า ๐สาธารณรัฐจงเจริญ๑ ดัง
ต้อนรับอยทู่ างเข้า ทหาร องครักษ์คนหนงึ่ ขนึ ้ ไปบนเวทีสาํ หรับพดู แล้วประกาศให้สมาชิกออกไป
นอกสภา ๐นี่เป็ นคําสง่ั ของท่านนายพล๑ เขาบอก สมาชิกบางคนปฏิบตั ิตาม แต่บางคนยงั คง
ตะโกนตอ่ ไป ตอนนีเ้ สยี งกลองทหารกลบเสยี งสมาชิก ๐ทหารหน้าเดิน๑ เลอแคลร์สงั่ พวกทหาร
บุกพร้ อมกับลดอาวุธ ลงมาในท่าโจมตี เม่ือแนวของหอกปลายปื นใกล้เข้าไป พวกสมาชิกก็
ขวญั เสยี สว่ นใหญ่พากนั ฉีกผ้าพนั คอทงิ ้ แล้วกระโดดหน้าตา่ งหนีไป อย่างหมดสง่าราศี ไม่นาน
นกั ภายในห้องก็วา่ งเปลา่ สิง่ ที่เกิดนนั่ ก็คือ นโปเลยี นได้กระทําไปเหมือนกบั ท่ีครอมเวลส์ผ้เู คย
ทําเชน่ นกี ้ อ่ นนโปเลยี น โดยไลส่ มาชิกออกไปแล้วปิ ดประตยู กป้ ายให้เชา่ ไปเลย

๒๑๗

เพื่อนทหารบางคนเสนอแก่นโปเลียนวา่ ควรจะยิงทิง้ พวกสมาชิก นิติบญั ญัติ (สภาห้า
ร้อย) ท่ีไมเ่ ป็ นมิตรเสยี เป็ นรายคนไปเลยทีเดียว ใน ขณะทีพ่ วกนน่ั กําลงั หนีเข้าไปในสวน แตน่ โป
เลยี นไมย่ อมรับฟังความ เหน็ ในข้อนี ้

ฝ่ ายลเู ซียงก็รวบรวมสมาชิกพรรคไม่รุนแรงในสภาห้าร้ อยได้เป็ น จํานวนน้อย แล้วให้
ดาํ เนนิ การประชมุ โดยติดต่อวางเง่ือนไขให้เข้าใจกัน กบั สภาสงู เพราะไม่เป็ นการลําบากตอ่ ไป
แตป่ ระการใดแล้วทจ่ี ะระบายสเี หตกุ ารณ์ของวนั นนั้ ให้เป็ นไปดงั ประสงค์ และแล้วประกาศของ
ทางราชการ ก็แถลงว่า ได้มีกล่มุ คนร้ ายใช้ดาบในสภาห้าร้ อย อนั ทําให้ ต้องใช้มาตรการ ขนั้
รุนแรงกําจดั กลา่ วคอื ให้หยดุ การประชมุ ของสองสภาไป จนถึงกลางเดือน กุมภาพนั ธ์หน้า และ
กําหนดให้อํานาจการปกครองประเทศตกอยู่แก่ คณะกงสุลเฉพาะกาล โดยมีตัวกงสุล
ประกอบด้วย นโปเลยี น ซีแยส์ และดโู ก

เป็ นอนั ว่าเหตฺการณ์รัฐประหารวนั ที่ ๙ พฤศจิกายน ยุติลงเพียง แค่นี ้นบั ว่าเป็ นการ
ปฏิวตั ิครัง้ ใหญ่ท่ีสดุ ครัง้ หนึ่งตามสถิติในประวตั ิศาสตร์ของโลก ที่ได้ทําสําเร็จลงด้วยดาบและ
หอกปลายปื นอย่างไม่มีปัญหา แม้จะปราศจาก การนองเลือด หากแต่นับแต่ชั่วโมงนีไ้ ป
โชคชะตาของฝรั่งเศสได้ถกู กําหนด ลงแล้ว ซแี ยส์ ตาลเลอรังค์ และฝ่ ายพลเรือนทีส่ าํ คญั อ่ืน ๆ ที่
เข้าร่วม ในพฤติการณ์สําคญั นีไ้ ม่เคยสงสยั เลยว่า ภายใต้สภาพการณ์ท่ีจะนําไปสู่ สิ่งใหม่นี ้
จําเป็ นท่ีจะต้องมีหวั หน้าจดั การกิจการด้านพลเรือนในประเทศ

สําหรับความปรารถนาอนั แรงกล้าของนโปเลียนนัน้ บุคคลดังกล่าวไม่ต้องอ้างถึง
เพราะนโปเลียนย่อมนิยมพอใจท่ีจะได้ควบคุมกองทัพของ สาธารณรัฐและท่ีตงั้ ทหารของ
ประเทศเท่านนั้ แตว่ ่าบคุ คลดงั กลา่ ว คาดคะเนกันโดยไม่มีตวั บคุ คล เพราะในวนั รุ่งขนึ ้ คณะ
กงสลุ ได้ประชุมกนั ในปารีสได้มีการปรึกษาหารือกนั นานเก่ียวกบั เรื่องสภาพการณ์ภายใน การ
ตา่ งประเทศ และมาตรการต่าง ๆ ท่ีไมใช่แตเ่ พียงด้านกลาโหมเทา่ นนั้ แตเ่ กี่ยวกบั ทางการคลงั
และทางการทูตอีกด้วย ซีแยส์ พิศวงนกั หนาท่ีนโปเลียนเข้าประชุม และเตรียมเรื่องสําคญั ๆ
อยา่ ง กว้างขวางครบครันไว้แล้ว ทงั้ นโปเลยี นยงั แสดงให้เห็นว่า เขาชินกบั ปัญหาเหลา่ นีแ้ ม้แต่
เร่ืองเล็กเรื่องน้อยก็จดั การมาอย่างสมบรู ณ์พร้ อม ทงั้ ยงั ได้เสนอให้มีการลงมติอย่างที่เป็ นไป
ไมไ่ ด้ในหลายเรื่องหลายราว เมื่อกลบั มาถงึ บ้าน ฝ่ ายตาลเลรังค์และคนอื่น ๆ กําลงั รออยู่ ซีแยส์
เอง ก็เอย่ ขนึ ้ ด้วยคาํ พดู ที่แสดงให้เหน็ วา่ เขาเต็มไปด้วยความต่นื เต้น ตาลเลรังค์ได้ยนิ ซีแยส์ก

๒๑๘

ลา่ ว ๐เพ่ือนเอย ฉนั แลเห็นแล้ววา่ พวกเราได้นายแล้ว นโปเลียนสามารถทําได้และจะทําด้วย
ตวั เอง๑ หยดุ ไปชวั่ ขณะแล้วพูดต่อว่า ๐พวกเรายอมแพ้ดีกว่าท่ีจะให้ความแตกแยกยืดเยือ้ ไป
ตลอดกาล

เช้ารุ่งขนึ ้ นโปเลยี นก็ออกคําสงั่ ให้ปลอ่ ยโกเย และนายพลมแู ลง ให้ได้รับอิสรภาพ แล้ว
ให้รีบพาตวั ออกไปนอกสงั คมโดยเร็ว และแล้วผ้ปู กครองคนใหม่ก็เข้าครอบครองพระราชวงั ลกุ
แซมเบิร์กโดยฉบั พลนั ในค่าํ วนั เดียวกนั นนั้

จากนนั้ นโปเลยี นรีบสงั่ ปลอ่ ยผู้ต้องหาการเมืองท่ีถกู แกล้งจบั ใน ฐานท่ีเป็ นญาติพ่ีน้อง
ของชาวฝรั่งเศสที่หลบหนีออกไปอยนู่ อกประเทศ ปลอ่ ยพระบาทหลวงที่ถกู กกั ขงั และให้เชิญ
พระประมาณ ๒๐,๐๐๐ ท่ี ถูกเนรเทศไป ให้กลบั เข้าฝร่ังเศสได้ วดั ที่ถกู ปิ ด ให้เปิ ดได้ และเร่ง
บํารุง ศาสนาเป็ นการสาํ คญั และให้เป็ นการกระทํากนั ทวั่ ทกุ จงั หวดั

นับแต่นัน้ ก็เข้าถึงยุคราษฎรสถาปนานโปเลียนขึน้ เป็ นเผด็จการ โดยทางสภาเอา
กฎหมายบงั หน้า เอาชาติเป็ นกําแพงพิง ใช้ทหารเป็ นกําลงั แม้จะต้องทําการข่มขู่รัฐสภาและ
ประชาชนบ้างก็ตาม กระนนั้ การ ดําเนินการนนั้ ก็นบั ได้ว่าเป็ นการกระทําที่ฉลาดลํา้ ยุค ทงั้ ใช้
ศิลปะอย่าง ชนิดที่ไม่เคยมีใครทําเลยมาแต่กาลก่อน กล่าวโดยสรุปก็คือนิยมใช้ เหตุผล
สติปัญญามากกวา่ นยิ มใช้กําลงั และคํานงึ ถึงตวั บทกฎหมายอย่เู สมอ จะใช้กําลงั ก็เฉพาะกรณี
ท่ีหลีกเล่ียงไม่พ้นเท่านนั้ แตน่ โปเลียนทํา ทกุ สง่ิ ทกุ อย่างด้วยใจมนั่ คงแน่วแน่ ไม่ว่าเร่ืองใหญ่
หรือเร่ืองเลก็ เมือ่ ลงมอื ทําแล้วต้องทําให้ดที ่ีสดุ และพยายามทํางานทกุ ชิน้ ท่ีสามารถทําได้ด้วย
ตนเอง ทํางานอยา่ งไมร่ ู้เหนด็ เหน่อื ยยอมแพ้

๒๑๙

บทท่ี ๒๕

การปฎิรูป

ชนชัน้ สงู ในปารีสเฝ้ ามองดวู ันพายุร้าย ๙-๑๐ พฤศจิกายน (บรูแมร์ท่ี ๑๘-๑๙) ด้วยความ
หวาดหวนั่ ย่ิงนกั เพราะเกรงว่าจะเป็ นอนาธิปไตยไป และในท่ีสดุ จะทําให้เกิดอาณาจักรแห่ง
ความกลวั ขนึ ้ มาอีกครัง้ เพราะเหตกุ ารณ์มนั ก็คล้าย ๆ แบบเก่า ถ้านโปเลยี นแพ้ผลที่ได้รับมนั ก็
เป็ นอนาธิปไตยตอ่ ไปอยา่ งไมม่ ปี ัญหา

ชยั ชนะของนโปเลยี น หลงั จากท่ีดําเนินงานไปแล้ว แม้เพียงเริ่มงาน ขนั้ แรกยอ่ มเท่ากบั
เป็ นการหยบิ ยน่ื ให้ซงึ่ ความหวงั ในอนาคตทจ่ี ะได้รับชยั ชนะ ในสงครามในต่างประเทศ ทงั้ จะได้
รัฐบาลท่มี ีเสถียรภาพมน่ั คง ชีวติ และ ทรัพย์สนิ มีหวงั ปลอดภยั และจะได้สนิ ้ สดุ ยคุ สมยั ของการ
ปฏวิ ตั ริ ัฐประหาร ซง่ึ เกิดขนึ ้ บอ่ ย มีการเปลย่ี นรัฐธรรมนญู กนั เร่ือยจนเป็ นท่นี า่ เบื่อหนา่ ยอยา่ งยิง่
ซ่ึงการเปล่ียนแปลงนัน้ จะจบลงด้วยการไม่มีอะไรดีขึน้ นอกจากความสับสน อลหม่าน
ประชาชนส่วนใหญ่ของ ชาติเตรียมพร้ อมอยู่แล้วท่ีจะต้อนรับรัฐบาลทุกประเภทท่ีมีรากฐาน
มนั่ คงพอท่ีจะยงั่ ยืนอย่ไู ด้นาน ๆ ดงั่ พรท่ีสวรรค์ประทาน ลงมา อาการไข้ปฏิวัติในหวั อกของ
ประชาชนนีข้ นึ ้ สขู่ ีดสงู มานานแล้ว แต่ตอ่ ไปนี ้นโปเลยี นจะประสบกบั การต่อต้านตอ่ มาตรการ
ของเขาน้อยลง ไมว่ า่ มาตรการนนั้ ๆ จะลว่ งลาํ ้ ทําลายทฤษฎีทางนามธรรม หรือกฎเกณฑ์อนั ไร้
ข้อพสิ จู น์ และลว่ งลาํ ้ ทาํ ลายสทิ ธิทางการเมืองอนั มีค่า และมีความสําคญั อย่างจริงจงั หรือไม่ก็
ตาม ตราบเท่าที่หน่วยบริหารงานของนโปเลียนจะ ไม่ลว่ งลํา้ ทําลายความผาสกุ ส่วนตวั ของ
ประชาชน

สภาทงั้ สองท่ีหยดุ การประชมุ ไปนนั้ ได้แต่งตงั้ คณะกรรมาธิการ ขนึ ้ หลายคณะ เพื่อให้
คําปรึกษาพร้อมกบั มหี วั หน้าในการปฏบิ ตั ิใหม่ ๆ ไมม่ ีใครทจ่ี ะหยดุ นิ่งเฉยอยไู่ ด้ในสมยั ปฏิวตั ิยคุ
ใหม่นีท้ งั้ นโปเลียนและซีแยส์ได้เข้าร่วมมือกันในเรื่องนี ้ อย่างเต็มความสามารถ ทงั้ นีก้ ็เพื่อ
เรียกร้องให้คนทงั้ ประเทศเช่ือถือและมีความสงบเรียบร้อย ความสบั สนในทางการคลงั เป็ นเร่ือง
สําคญั ที่ก่อให้เกิดความชว่ั ร้ายอนั หลีกเลี่ยงไมพ่ ้น ดงั นนั้ งานวนั แรกจึงต้องอทุ ิศให้แก่งานด้าน
การคลงั ทงั้ วนั และแทนท่จี ะใช้วิธีบงั คบั ก้ยู ืม ดจุ ดง่ั ท่ีคณะกรรมาธิการบริหารชุดก่อน ผ้ถู นดั ใน

๒๒๐

การสร้ างความหายนะให้แก่ประชาชนได้เคยกระทํามา นโปเลียนกลบั ให้เพิ่มภาษีท่ัวไปทุก
ประเภท ๒๕ เปอร์เซ็นต์ทนั ที กิจการด้านรายรับ รายจ่ายของสรรพากรต้องดําเนินไปอย่าง
แม่นยําเหมือนได้ใช้ไม้ฟุตมาวดั เช่นเดียวกับร้ านค้าขายทงั้ หลาย รัฐบาลได้ประกาศยกเลิก
กฎหมาย ตวั ประกนั อนั เป็ นกฎหมายทารุณเสยี เพราะกฎหมายฉบบั นีม้ ีบญั ญตั ิ เอาไว้วา่ ญาติ
จะต้องรับผดิ ชอบความประพฤตขิ องญาตขิ องตวั ท่หี ลบ หนีไปนอกประเทศ การยกเลกิ กฎหมาย
ฉบบั นีไ้ ด้รับความเห็นพ้องด้วย จากคนทงั้ ชาติ

มาตรการท่กี ล้าหาญขนั้ ทีส่ ามก็คือ ยกเลกิ พิธีป่ าเถ่ือนและล้าสมยั สง่ั ให้เปิ ดโบสถ์คริส
เตียนทวั่ ไป เพราะเห็นว่าบาั นเมืองจะร่มเย็นเป็ นสขุ ด้วยศาสนาและผ้คู นที่มีความนบั ถือใน
ศาสนา เหตทุ บี่ ้านเมืองจลาจลวนุ่ วาย ก็เพราะขาดสง่ิ ยดึ เหน่ยี ว ดงั นนั้ นโปเลยี นจงึ คดิ ทาํ นบุ าํ รุง
ศาสนาคริสต์ให้รุ่งโรจน์ดจุ เดิม เกียรติในเรื่องเหล่านีต้ ้องยกให้นโปเลียนทงั้ หมด เพราะนโป
เลยี นต้องเป็ นผ้ตู อ่ ต้านอปุ ทานทางปรัชญา ของมติ รสหายทงั้ มวลที่คอย ขดั ขวางอยเู่ สมอ

ตามทนี่ โปเลยี นเคยสนทนากบั มติ รสหาย นโปเลียนไม่เคยแสดง ตวั ให้มิตรทราบเลยว่า
ตวั เองนบั ถือศาสนาคริสเตียน แตน่ โปเลยี นก็ ยืนยนั ในความจําเป็ นท่ีจะต้องจดั ให้ประชาชนได้
เคารพส่ิงใดสิ่งหน่ึงเป็ นปกติ และขอให้ส่ิงท่ีบูชานนั้ มีความหมายช่วยให้เกิด สภาพสนั ติเยือก
เย็น พระที่จะตดั สินใจว่าจะจงรักภกั ดีตอ่ รัฐบาลก็ได้รับอนมุ ตั ิให้ประกอบพิธีกิจทางศาสนาได้
ด้วยความฉลาดนีไ้ ด้มีสมภารวดั ต่าง ๆ เขาั ด้วยถึง ๒๐,๐๐๐ องค์ พระเหล่านีล้ ้วนแต่ผอมโซ
เพราะก่อนหน้านีถ้ ูกกักขังอยู่ในคุก (จากหนังสือเร่ือง นโปเลียน ของล๊อกฮาร์ตมีข้อความ
แตกตา่ งจากหนงั สอื อนื่ ซง่ึ วา่ พระบาทหลวงเหลา่ นถี ้ กู เนรเทศไปนอกประเทศ และนโปเลียนได้
เชิญ ให้กลบั เข้ามาในประเทศฝรั่งเศส) พระบาทหลวงเหลา่ นีจ้ ึงต่างสรรเสริญ นโปเลียนกัน
ทวั่ ไป ทงั้ ยงั ได้คอง บาราเซต ทนายความและผ้พู พิ ากษาท่ีมีชื่อเสยี งโด่งดงั มาร่วมกนั ทํางานใน
การปฏริ ูปอนั กลายเป็ นผลดีแก่นโปเลยี น อยา่ งดยี งิ่

ในท่ีนี ้จะได้กลา่ วถงึ เหตกุ ารณ์ที่เหมาะสมอื่น ๆ อีก มีคนเข้าเมือง บางคนเรือแตก แล้ว
มาขนึ ้ บกที่ฝ่ังฝร่ังเศส คนเข้าเมอื งพวกนีถ้ กู จําขงั และจะต้องถกู คณะกรรมการพิจารณาคดี แต่
เมื่อเรื่องมาถึงนโปเลียน เขาสงั่ ปล่อยทนั ที และในแบบเดียวกันนีห้ ากใช่วิธีพิจารณาเช่นเดิม
ลาฟาแยตท์กับนกั ปฏิวตั ิท่ีมีช่ือเสียงอ่ืน ๆ ท่ีพลดั ถ่ินอย่ใู นอียิปต์ก็ไม่มีโอกาสท่ีจะถูกเรียกตวั
กลบั ทงั้ นกี ้ ็เพราะความคดิ อนั ป่ าเถ่ือนของรัฐบาลเกา่ นนั่ เอง เมอื่ นโปเลยี นขนึ ้ สอู่ ํานาจเขาสงั่ ให้

๒๒๑

เรียกตวั ทหารพลดั ถ่ินของเขากลับโดยฉับพลนั การ์โนต์เป็ นคนหน่ึงในกล่มุ นี ้ ซ่ึงต่อมา นโป
เลียนได้ ตัง้ ให้ เป็ นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหม และด้ วยความ ร่วมมือระหว่าง
รัฐมนตรีวา่ การกระทรวงกลาโหมคนนีก้ บั หวั หน้ารัฐบาลช่ัวคราวนน่ั เองท่ีทําให้การปฏิรูปทาง
กองทพั ดําเนินไปอยา่ งแขง็ ขนั

ความสบั สนอลหมา่ นในกระทรวงกลาโหมนีผ้ ิดธรรมดาเป็ นที่สดุ รัฐบาลเองไม่รู้ว่าตาม
มณฑลตา่ ง ๆ มีการตงั้ กองทหารขนึ ้ หรือแม้แตเ่ รื่องอาวธุ เคร่ืองแบบ หรือระเบยี บวินยั และทกุ ๆ
เรื่อง ล้วนแต่ถูกเพิกเฉยกันมานาน ทําให้การดําเนินการอนั เก่ียวกับกองทพั นีต้ ้องเร่งแก้ไข
โดยเร็ว

ตอ่ มาก็ถงึ จอู งั นกั กบฏ จอู งั สนใจในนโปเลยี นและเห็นวา่ บคุ ลกิ ลกั ษณะของนโปเลยี น
มีความสาํ คญั เป็ นอนั ดบั แรก หวั หน้ากบฏทงั้ หลายพากนั พจิ ารณาวา่ บคุ ลกิ ลกั ษณะทหารเช่นนี ้
ย่อมเป็ นนกั ปกครอง ท่ีไม่เหมือนกบั นกั ปกครองจําพวกมนษุ ย์หวั หน้าแหง่ ลกุ แซมเบิร์ก ฉะนนั้
ความนยิ มในเรื่องบคุ ลกิ ลกั ษณะนเี ้องท่ที าํ ให้บรรดาพวกกบฏตา่ งพา กนั หนั มาฟังข้อเสนอของน
โปเลยี น มาตรการเบอื ้ งต้นของรัฐบาลใหม่ ท่ีเห็นได้ชดั ก็คือ ระงบั วิธีอคติของพวกกบฏและการ
ปฏบิ ตั ิงานอยา่ งเข้ม แข็งทวั่ ไปในทกุ สาขาขององค์การบริหาร ยอ่ มทําให้หวั หน้าพวกกบฏเกรง
กลวั พวกหวั หน้ากล่มุ กบฏต่าง ๆ เช่น ชาติญญอง, คองติชองป์ , ซูชองเน่ต์ และหวั หน้าฝ่ าย
กษัตริย์นิยมอื่น ๆ ต่างยอมแพ้อย่างเป็ นระเบียบ แบร์ทิเยร์นกั กบฏชนั้ หวั หน้าในลาวงั ดีเข้ามา
ยอมจํานน สาํ หรับผ้นู ีม้ ีประโยชน์ในตอนตอ่ ไป มีพวกหวั หน้ากบฏอื่น ๆ ท่ีไม่ยอมจํานน ต่อมาก็
ถกู ปราบปราม และนํามาขึน้ ศาล และถกู ประหารชีวิตไป ความ สงบราบคาบได้ปรากฏขนึ ้ อีก
ครัง้ หนงึ่ ซง่ึ ใคร ๆ ก็ต้อนรับ

๒๒๒

นใปเลียนในภาพของกงสลุ ที่ ๑

มีผ้กู ลา่ วเอาไว้วา่ แตน่ ตี ้ อ่ ไป บคุ คลผ้นู ี ้(หมายถึงนโปเลยี น) ทําให้เห็นแล้ววา่ เป็ นผ้นู ํา
กองทพั ทีท่ ะนงตวั ในความสาํ เร็จนี ้เขามีเคร่ืองมือพร้อมอยใู่ นอ้งุ มือของเขา ดจุ วา่ เราเป็ นทาส

ยงั มีบุคคลในบางพรรคที่ถกู ปราบปรามในวนั ท่ี ๙ พฤศจิกายน แต่ยังคงหลบอยู่ใน
ปารีส ซง่ึ พวกเหลา่ นยี ้ งั คงวนุ่ อยกู่ บั การวางแผนก่อ ความไมส่ งบให้เกิดขนึ ้ มาอกี ด้วยเหตนุ ี ้นโป

๒๒๓

เลียนจึงได้มีคําแนะนําออก ไปยงั สมภารวดั ในทกุ แห่ง ให้เนรเทศบคุ คลเหลา่ นีอ้ อกไปเสีย ไม่
เพียง เทา่ นนั้ ยงั สงั่ ให้มีการตพี มิ พ์รายชื่อของผ้ทู ี่จะต้องถกู เนรเทศออกมาอกี ด้วย ทงั้ นีน้ โปเลียน
เพียงคิดที่จะข่บู รรดา นกั กบฏเหล่านีเ้ ทา่ นนั้ ทําให้ไมป่ รากฏวา่ มีใครถกู จับ พวกกบฏเหล่านี ้
สงบเงียบอยรู่ ะยะหนง่ึ ตอ่ มากฎหมายขบั ออกนอกประเทศก็คอ่ ย ๆ ถกู ลมื ไปจนหมดสนิ ้

ผา่ นมาระยะหนงึ่ นโปเลยี นคิดว่าตอนนีถ้ ึงคราวจําเป็ นแล้วที่ รัฐบาลจะต้องเปลยี่ นรูป
จากรัฐบาลเฉพาะกาลมาเป็ นรัฐบาลถาวร เสียก่อนท่ีจะถึงเวลาเปิ ดการประชุมสภา
ผ้แู ทนราษฎร ฉะนนั้ ซีแยส์จึงเสนอร่างรัฐธรรมนญู ตอ่ สภาที่ร่วมประชุมทงั้ สองสภา พร้ อมกับ
คณะกงสลุ ผ้บู ริหาร ซีแยสเ์ ป็ นผ้มู ีช่ือเสยี งในด้านการเป็ นนกั รัฐศาสตร์ชนั้ ยอด แต่อย่างไรก็ตาม
ไมช่ ้าซีแยสก์ ็มองเห็นวา่ จําเป็ นจะต้องให้นโปเลยี นเป็ นผ้สู ร้างสรรค์ที่แท้จริง ไมว่ า่ จะนาํ อะไรมา
ใช้ ด้วยเหตนุ กี ้ ารประชมุ ปรึกษาหารือจึงก้าวหน้าตอ่ ไป โดยการเสนอแต่ละวรรค แตล่ ะตอน ให้
ผ้เู ผด็จการพจิ ารณา ซง่ึ ทา่ นผ้เู ผดจ็ การ จะตอบรับหรือปฏิเสธด้วยถ้อยคําห้วน ๆ ในกรณีท่ีมีขอั
เสนอนนั้ เหมือน หรือไมต่ รงกบั ผลประโยชน์สว่ นตวั ของนโปเลยี น นโปเลียนสนใจน้อยมาก ใน
เร่ืองการจดั โครงสร้างของสภาผ้แู ทนราษฎรในอนาคต แต่สนใจมาก เป็ นพิเศษ ไมย่ อมให้หลดุ
พ้นไปเดด็ ขาดในเร่ืองของอาํ นาจฝ่ ายบริหาร ทงั้ นกี ้ ็เพราะนโปเลยี นสนใจท่จี ะกนั เอาไว้ให้ตวั เอง
ทําเท่านนั้ และงานบริหารนีจ้ ะดําเนินไปได้โดยง่ายก็ต่อเม่ืออิทธิพลอ่ืน ๆ ต้องตงั้ ตวั เป็ นกลาง
เสยี ก่อน

ซีแยส์ผ้เู ป็ นปราชญ์ท่ีมีสายตาไกล ได้เสนอแนวรัฐธรรมนญู ท่ีย่งุ ยากแต่ละเอียดถี่ถ้วน
จนเกินไป สําหรับการทําลายหรือคงไว้ซ่ึงกิจการ งานและอารมณ์ของมนษุ ย์ แต่จะอย่างไรก็
ตาม มบี างสว่ นของแนวร่าง ทน่ี โปเลยี นยอมรับให้นํามาใช้ได้ ทงั้ มที ่ีมาปรากฏอยา่ งชดั แจ้ง เมื่อ
นํา มาใช้ปฏิบตั ิจริง ๆ แล้วขาดเหตขุ าดผล แนวร่างทีจ่ ดั วา่ แปลกและเดน่ ท่ีสดุ นนั้ มสี องประการ
คอื ประการหนง่ึ ตงั้ หวั หน้าของรัฐเป็ นเสมือนผ้ทู รงอํานาจ ย่งิ ใหญ่ แตท่ วา่ ไมม่ ีอาํ นาจอนั ใดเลย
นอกจากนนั้ ยงั สามารถล้มได้ไมว่ า่ เวลาใดด้วยคะแนนเสยี งของสภานติ บิ ญั ญตั สิ ภาใดสภาหนง่ึ
ประการที่สอง ผู้ท่ีมีอํานาจบริหารอย่างแท้จริงคือกงสลุ สองคน คนหนึ่งบริหารงานในยาม
สงคราม อีกคนบริหารในยามสงบ ถ้าพดู ในด้านอทิ ธิพลกงสลุ ก็สงู สดุ ยอด แตน่ โปเลยี นก็ทาํ ลาย
ความคดิ เกี่ยวกบั กงสลุ แฝดนเี ้สยี ด้วยคารมอนั แหลมคมวา่ ๐ใครจะรับทาํ งานในตาํ แหนง่ นีไ้ ด้ ใน
เม่ือถกู เลยี ้ งให้อ้วน เป็ นหมู มีรายได้ปี ละหลายล้าน สาํ หรับกงสลุ สองคนนนั้ คนหนง่ึ แวดล้อม

๒๒๔

ไปด้วยพระ ทนายความ และพลเรือน คนหนึ่งเรียกร้องเอาแตเ่ งินบ้าง ทหารใหมบ่ ้าง แต่อีกคน
หนงึ่ ไมใ่ ห้รัฐบาลอนั มสี ว่ นประกอบท่ไี มใ่ ช่ พวกเดยี วกนั และเป็ นศตั รูกนั นนั้ ยอ่ มเป็ นได้แตเ่ พียง
เงาของประเทศเทา่ นนั้ ๑

หลงั จากที่นโปเลียนได้ทําการรัฐประหารไม่ถึงเดือน ต่อมาวนั ที่ ๑๔ ธันวาคม ค.ศ.
๑๗๙๙ ได้มีประกาศใช้รัฐธรรมนญู ซ่งึ มีความสําศญั ดงั ต่อไปนี ้นโปเลียนได้กลา่ วว่า ความฝัน
ในการเป็ นสาธารณรัฐของเรา ได้ก่อตวั ขึน้ แล้ว และยงั กล่าวซํา้ อีกว่า ประชาชนฝร่ังเศสต้อง
ทรมานฉนั ด้วยความผิดของฉนั เอง

กฎเกณฑ์ในรัฐธรรมนูญฉบบั นัน้ มี
๑. ประชาชนท่ีมอี ายบุ รรลนุ ติ ภิ าวะ (๒๐ ปี บริบรู ณ์) จะต้องเสยี ภาษีตามกําหนดในแต่
ละท้องท่ี มีสิทธิ์เลือกตงั้ ผ้แู ทนท้องถิ่นได้ มี จํานวนหน่งึ ในสิบของประชาชนผ้มู ีสิทธ์ิทงั้ หมดใน
เขตนนั้ สมาชิกสภา ท้องถ่ินทีเ่ หลอื นนั้ จะถกู เลอื กเป็ นเจ้าหน้าทปี่ ระจําสภาท้องถ่ิน
๒. ผ้แู ทนท้องถ่ินในจงั หวดั หน่ึง มีสิทธิ์เลอื กผ้แู ทนจงั หวดั ท่ีตน สงั กดั อยู่ได้เป็ นจํานวน
หน่ึงในสิบของจํานวนสมาชิกท้องถิ่นในจังหวัดนัน้ ผู้แทนจังหวัดที่เหลือจะถูกเลือกเป็ น
เจ้าหน้าทปี่ ระจําจงั หวดั นนั้ ๆ
๓. ผ้แู ทนจงั หวดั ทงั้ หมด เลอื กพวกของตนหนึง่ ในสบิ เป็ นผ้แู ทน ของชาติ ผ้แู ทนท่ีเหลอื
จะถกู เลอื กเป็ นเจ้าหน้าทีป่ ระจําหนว่ ยงานบริการ สาธารณรัฐ
๔. ผ้แู ทนของชาติจะถกู แบง่ เข้าสภา ๓ สภาคือ

ก. สภาสูง (วฒุ ิสภา) ซึ่งจะคัดเลือกจากผู้ที่มีอายุ ๔๐ ปี ขึน้ ไป มีจํานวน ๒๔ คน
สมาชิกสภานีด้ ํารงสมาชิกภาพตลอดชีวิต และได้รับ เงินปี เป็ นจํานวนเทา่ กบั หน่ึงในย่ีสบิ ของ
เงินปี ของหวั หน้ากงสลุ

ข. สภาตลุ าการ ประกอบด้วยสมาชิก ๑๐๐ คน ซ่ึงต้องมีอายอุ ย่างตํ่า ๒๔ ปี ๑ ใน
๕ ของสมาชิกสภานี ้จะต้องพ้นจากสมาชิกภาพทุกปี แต่มีสิทธิ์ท่ีจะได้รับเลือกตงั้ เข้ามาใหม่
สาํ หรับเงินปี แตล่ ะคน ได้ปี ละ ๑๔,๐๐๐ ฟรังค์

ค. สภาผ้แู ทนราษฎร (สภานิติบญั ญัติ) อนั ประกอบด้วยสมาชิก ๓๐๐ คน ท่ีมีอายุ
๓๐ ปี ขนึ ้ ไป ต้องเลอื กตงั้ ใหม่ ๑ ใน ๕ ทกุ ปี และได้เงินปี ปี ละ ๑๐,๐๐๐ ฟรังค์

๔. อํานาจบริหารอยใู่ นอํานาจของกงสลุ สามนาย ซงึ่ จะเลอื กเป็ น รายบคุ คลตามลาํ ดบั

๒๒๕

ต่อไปนี ้คือ หวั หน้ากงสลุ กงสลุ ท่ี ๒ และกงสลุ ที่ ๓ กงสลุ ท่ี ๑ และท่ี ๒ อย่ใู นตําแหน่ง ๑๐ ปี
กงสลุ ท่ี ๓ อยใู่ นตําแหนง่ ๕ ปี

๖. สภาตุลาการและสภานิติบัญญัติ จะคงอยู่ในตําแหน่ง ๑๐ ปี โดยไม่ต้องมีการ
เลอื กตงั้ ใหมใ่ นขนั้ แรกนี ้ทงั้ นกี ้ ็เพื่อให้หนว่ ยบริหาร ราชการตา่ ง ๆ เข้ารูปเสยี ก่อน

๗. เพ่ือหลีกเลี่ยงการโต้เถียงท่ีไม่สามารถตกลงกนั ได้ จึงให้คณะ กงสลุ เป็ นผ้แู ต่งตงั้
สมาชิกสว่ นใหญ่ในสภาสงู ขนึ ้ ในขนั้ แรกนี ้ทงั้ ให้ซแี ยส์ และดโู กพ้นจากตําแหนง่ กงสลุ ไปให้กอม
บาซาเร และเลอบรังค์เข้ารับ ตาํ แหนง่ กงสลุ แทน และถ้าประชาชนยอมรับรัฐธรรมนญู นี ้ก็จะได้
กําหนดการเสนอรายช่ือสําหรับเลือกตงั้ ให้เต็มตามจํานวนสมาซิก สภา ตุลาการ สภานิติ
บญั ญตั ิ สภาผ้แู ทนราษฎรกนั ตอ่ ไป

๘. คณะกงสลุ มหี น้าท่เี สนอกฎหมายตอ่ สภาตลุ าการ และสภานีจ้ ะได้อภิปรายโต้เถียง
กนั แล้วเสนอร่างเข้าสสู่ ภาผ้แู ทนราษฎรโดยไมม่ ี การลงคะแนนเสยี ง สภาผ้แู ทนราษฎร (สภานิติ
บญั ญัติ) จะฟังความคิด เห็นต่าง ๆ ของสภาตุลาการ แล้วจึงจะลงคะแนนเสียงโดยไม่มีการ
อภิปราย รัฐบญั ญัติดงั กล่าวเม่ือถูกอภิปรายและ ลงคะแนนเสียงแล้ว หวั หน้ากงสลุ จะเป็ นผู้
ประกาศใช้เป็ นกฎหมาย

๙. ตงั้ นโปเลียนเป็ นหวั หน้ากงสลุ กอมบาซาเร (รัฐมนตรียตุ ิธรรม) เป็ นกงสลุ ท่ี ๒ และ
เลอบรังค์ เป็ นกงสลุ ที่ ๓

เป็ นการไมร่ อบคอบเกินไป ถ้าจะพดู วา่ รัฐธรรมนญู เชน่ นี ้ถ้านาํ ออกใช้ก็มิใช่รัฐธรรมนญู
ที่เป็ นเสรี แตใ่ นปัจจบุ นั เป็ นท่ยี อมรับกนั โดยทวั่ ๆ ไปแล้ววา่ ภายการปกครองแบบใหม่ อํานาจ
ของรัฐย่อมตกไปอยู่ ในมือของนโปเลียน เพราะตามความเป็ นจริง นโปเลียนตงั้ ตวั เองเป็ น
หวั หน้ากงสลุ คนของนโปเลยี นเป็ นผ้เู ลอื กเฟ้ นสมาชิกสภาสงู แล้วสภาสงู ก็เลือกเฟ้ นสมาชิกอีก
สองสภา เมื่อจกั รกลเหลา่ นีเ้ ริ่มทํางาน ก็เป็ นการยากที่เคร่ืองจกั รจะไมอ่ ย่ภู ายใต้การควบคุม
ของนโปเลยี น เมื่อ พิจารณาสง่ิ ต่าง ๆ อย่างกว้างขวางแล้ว การบา่ ยเบ่ียงหลกี เล่ียงในการ ตงั้
หนว่ ยบริหารงานเลือกตงั้ ในการเลอื กตงั้ ผ้แู ทนจงั หวดั โดยมิได้เป็ น ผ้แู ทนโดยตรง และเป็ นแต่
เพียงบคุ คลท่ีได้รับการเลอื กเฟ้ นอีกชนั้ หนง่ึ ของสภาสงู ก็ดี เป็ นการป้ องกนั มิให้สภานิติบญั ญตั ิ
อภปิ รายถึงมาตรการใด ๆ อนั มีจดุ หมายปลายทางท่ีจะถกู นาํ ไปใช้เป็ นกฎหมายก็ดี ทงั้ นลี ้ ้วนแต่
เป็ นไปในทางท่ีแสดงให้เห็นวา่ ผ้แู ทนเป็ นแตเ่ พียงเคร่ืองมือเทา่ นนั้ ผ้แู ทนเหลา่ นีก้ ็เป็ นไปด้วย

๒๒๖

การแตง่ ตงั้ ไมใช่ด้วยการเลอื กตงั้
นเ่ี ป็ นกลกําบงั เจตนาในการทจี่ ะได้รับการปกครองตามแบบท่ี รัฐบาลให้มีผ้แู ทนราษฎร

ไร้ประสทิ ธิภาพ ดงั นนั้ ในตอนเช้าหลงั จากวนั ประกาศรัฐธรรมนญู ก็ได้มีป้ ายโฆษณาทวั่ ไปตาม
ถนนตา่ ง ๆ ในปารีส มีข้อความเปรียบเปรยดงั ตอ่ ไปนี ้

วชิ าลบทางการเมือง
จากคณะกรรมการ ๕ คน

เอาออกเสยี ๒ คน
......................
คงเหลอื ๓ กงสลุ
เอาออกอกี ๒ กงสลุ
......................
คงเหลอื นโปเลยี น ๑ คนเทา่ นนั้

เพยี งแคน่ กี ้ ็พอจะแสดงให้เห็นถงึ ความสาํ คญั ของรัฐธรรมนญู ใหม่ แต่จะอย่างไรก็ตาม
คณะกงสลุ ได้ประกาศแกป่ ระชาชนดงั ตอ่ ไปนี ้

๐ประชาชนทงั้ หลาย รัฐธรรมนญู มีมลู ฐานตงั้ อย่บู นหลกั การที่แท้จริง ของรัฐบาล อนั
ประกอบด้วยผ้แู ทน และมีมูลฐานตงั้ อย่บู นสิทธิอนั ศกั ดิ์สิทธิ์ในทรัพย์สมบตั ิ ความเสมอภาพ
และเสรีภาพ รัฐธรรมนญู ตงั้ อย่บู นอํานาจที่มนั่ คงถาวร ฉะนนั้ อํานาจดงั กลา่ วนีย้ ่อมยงั ความ
ปลอดภยั ให้เกิดขนึ ้ แกส่ ทิ ธิของประชาชนและผลประโยชน์ของรัฐ ประชาชนทงั้ หลาย การปฏิวตั ิ
ตามหลกั การเดมิ ตงั้ มน่ั แล้วเป็ นอนั เสร็จ สนิ ้ อวสาน๑

มีคาํ ถามวา่ ๐นเี่ ป็ นครัง้ แรกทีท่ า่ นจะได้รวบรวมกนั เป็ นสาธารณรัฐ?๑
ก็มีผ้ตู อบวา่ ๐ถกู แล้วเป็ นสาธารณรัฐของนโปเลยี นโบนาปาร์ต๑
ในการปฏิบตั ิให้เป็ นผลทวั่ ฝร่ังเศส มีบญั ชีลงนามประชาชนผ้รู ับ รองรัฐธรรมนญู ใหม่นี ้
สงู ถงึ ๔ ล้านคน มีผ้คู ดั ค้านรัฐธรรมนญู นีเ้ พียงเล็กน้อย ข้อพิสจู น์อนั ไม่มีทางปฏิเสธได้นนั้ ก็คือ
วา่ ความคิดของคนทงั้ ชาติเหน็ วา่ ไมม่ ีการเสยี สละอนั ใดที่จะแพงเกินไปกวา่ การที่จะได้รับความ
สงบท่แี ท้จริง

๒๒๗

ในหนงั สอื พงศาวดารฝรั่งเศสของหมอ บี.ดี. บรัดเลย์ กลา่ วไว้ว่า ผ้มู ีสิทธ์ิลงคะแนนใน
ฝร่ังเศสตอนนนั้ มรี าว ๕ ล้านคน นโปเลยี นมีความ คดิ สติปัญญาอนั เลศิ จะเป็ นอะไรก็ได้ แตน่ โป
เลยี นมไิ ด้มีความละโมบ ทรัพย์สนิ เงินทองและยินดีด้วยนารีงามที่คอยชกั จูงให้แปรปรวนไปอยู่
เสมอ นโปเลียนเลือกสรรคนดีมีสติปัญญาไว้ช่วยทํางาน เมื่อสร้ างรัฐธรรมนูญ เสร็จแล้ว ก็
ตีพิมพ์แจกให้ราษฎรทราบทวั่ กนั แล้วให้ราษฎรออกเสยี งวา่ จะรับหรือไมร่ ับ มรี าษฎรทีเ่ หน็ ชอบ
ด้วยถงึ ๓,๐๑๑,๐๐๗ คน ทไ่ี มเ่ ห็นชอบ มีเพียง ๑,๕๖๒ คนเทา่ นนั้ จงึ เป็ นอนั เห็นชดั แล้วว่านโป
เลยี นได้รับความนยิ ม ถือจากประชาชนโดยแท้จริง

อนั ที่จริงคนอย่างนโปเลียนก็สมควรแล้วที่จะได้รับความยกย่อง นบั ถือจากประชาชน
เพราะเป็ นคนซ่ือสตั ย์ทาํ อะไรทาํ จริงดงั จะเหน็ ได้วา่ ซีแยสซ์ ง่ึ ไมเ่ คยกลวั ใครตลอดมาก็กลวั และ
ไว้วางใจนโปเลยี นถึงกบั บอกความลบั สว่ นตวั ซง่ึ ไม่เคยมีใครลว่ งรู้มาก่อนให้ นโปเลยี นทราบว่า
เมอ่ื ครัง้ เป็ นคณะกรรมการนนั้ ซีแยส์ได้เตรียมตวั รวบรวมเงินไว้สอง แสนเหรียญสําหรับยามสนิ ้
วาสนา อยากจะเอามาแบง่ ออกเป็ นสามสว่ น (ซีแยส์ ดโู ก นโปเลยี น) เอาไว้ไปใช้คนละสว่ น นโป
เลียนปฏิเสธให้ ซีแยส์เอาไปแบ่งกันเองกับดโู ก แต่อย่าให้ประชาชนรู้ หากมีโจทย์เกิดขึน้ เงิน
จํานวนนีจ้ ะต้องถกู ริบเข้าคลงั ทัง้ สิน้ ดงั นนั้ จะเห็นว่าพวกนีก้ ลวั เกรงนโปเลียนย่ิงขึน้ ความ
ซ่ือสตั ย์ในทํานองนีเ้ ป็ นท่ีทราบกนั มานาน ตงั้ แต่ครัง้ ออกศึก มีราชาบางประเทศพยายามติด
สนิ บนนโปเลยี นให้ ทําตามความประสงค์เทา่ ไรก็ไมส่ าํ เร็จ

ในหนงั สอื บางเลม่ ยงั แสดงความพิศวงเป็ นท่ีสดุ ว่า ในการ ประกาศใช้รัฐธรรมนญู ใหม่
นนั้ ไมมีชื่อซีแยสอ์ ยใู่ นคณะกงสลุ ถาวร และคาดคะเนเอาวา่ เขาตดั สนิ ใจทจ่ี ะมอบภารกิจต่าง ๆ
ให้นโปเลยี น ผู้ สามารถดําเนนิ แผนการปกครองแบบมหาชนรัฐในด้านพลเรือนฝร่ังเศส ต่อไปได้
อยา่ งเตม็ ท่ีด้วยตวั เอง และเลา่ ตอ่ ไปวา่ ซแี ยส์นกั ปรัชญาผู้ เช่ียวชาญในการบริหารธุรกิจไมเ่ ห็น
ว่าเป็ นการเสียเกียรติแต่ประการใด ในการที่จะยอมรับเอาแผ่นดินอันเป็ นทรัพย์สินส่วน
พระมหากษัตริย์ท่ี แวร์ซายส์ พร้อมกบั เงินบาํ เหน็จก้อนมหมึ า นอกเหนือไปจากเงินชดเชย ตาม
ธรรมดา ในฐานะท่ีเขาถอนตวั ออกจากตําแหน่งกงสลุ ไปรับตําแหน่งท่ีไม่มีช่ือเสียงอนั ใด คือ
ตําแหนง่ ประธานสภาสงู (วฒุ สิ ภา) ความจริงข้อนยี ้ งั เป็ น ความเข้าใจอนั ไมถ่ กู ต้องนกั

งานชิน้ แรกท่นี โปเลยี นดําเนนิ การคอื ย้ายท่ีทาํ การรัฐบาลออก จากลกุ แซมเบิร์กไปอยทู่ ี่
พระราชวงั ตุลเลอรีส์อันเก่าแก่ นโปเลียนบอกกับพรรคพวกว่า เป็ นที่ตงั้ อนั เหมาะสมกับกอง

๒๒๘

ทหาร การโยกย้ายได้ กระทํากนั โดยเร็ว ครัน้ ถึงวนั ท่ี ๑๙ กุมภาพนั ธ์ ค.ศ.๑๘๐๐ เป็ นวนั ท่ีนโป
เลยี นหวั หน้ากงสลุ เข้าครอบครองพระราชวงั ของพระเจ้าแผน่ ดิน ฝร่ังเศส มีพิธีต่าง ๆ มากมาย
ในการเปิ ดหอั งหบั ต่าง ๆ ในพระราชวงั นโปเลียนแต่งชุดดําคาดไหมแดงสวมถงุ เท้าดํา มีผ้ตู งั้
ข้อสงั เกตว่า ชุดสีดําไม่กลมกลืนกับสีอื่น แต่นโปเลียนยิม้ แล้วตอบว่า ๐ไม่เป็ นไรมิได้เศษ ชุด
ทหารเลก็ ๆ น้อย ๆ นไี ้ มเ่ ป็ นอนั ตรายแก่ใครเลย๑

ตาลเลรังค์ได้รับแต่งตงั้ ให้เป็ นรัฐมนตรีว่าการกระทรวง การต่างประเทศ และเป็ น
หวั หน้าคณะที่ปรึกษาของนโปเลยี น สว่ นกงสลุ ที่ ๒ กอมบาซาเรนนั้ ชว่ั เวลาไม่นานก็รู้ตวั วา่ ควร
จะยงุ่ แตห่ น้าที่ทางกระทรวง ยตุ ิธรรมด้านเดียว สําหรับเลอบรังค์ก็เช่นกนั หนั ไปย่งุ แต่การคลงั
แต่ อยา่ งเดยี ว สาขางานของรัฐบาลทที่ ํางานได้ผลก็เฉพาะแตท่ น่ี โปเลยี นเข้าไป หมกมนุ่ อยดู่ ้วย
นโปเลียนใช้ความกล้าและเลห่ ์เหลี่ยมรวบรวม รากฐานสําหรับตงั้ ราชวงศ์ใหม่ขึน้ ด้วยตนเอง
ขณะนนั้ ราชวงศ์บูร์บองทงั้ ในและนอกประเทศ ก็ยงั คงมงุ่ หวงั ถึงจุดหมายปลายทางท่ีจะฟื น้ ฟู
ให้กษัตริย์แหง่ ราชวงศ์ของตน อนั เป็ นผ้มู ีสทิ ธ์ิอนั ชอบธรรมของฝรั่งเศส ให้กลบั มาครองราชย์อีก

หลงั จาก ๙ พฤศจิกายน (บรู ์แมร์ ท่ี ๑๘) ไมก่ ่ีวนั เอกอคั รราชทตู ตา่ งประเทศผ้หู นงึ่ ที่อยู่
ในปารีสได้โอกาสพาตวั แทนของราชวงศ์บรู ์บอง ที่ลภี ้ ยั อยนู่ อกประเทศ ชื่อเมอซีเออร์ใฮเดอเนอ
ร่ีและคองดีแญ เข้าพบนโปเลียน อย่างไม่เป็ นทางการ นโปเลียนตอนรับผ้แู ทนทงั้ สองของเจ้า
ราชวงศ์ผู้ลีภ้ ัยโนหัองเล็ก ๆ ณ พระราชวังตุลเลอรีส์ และขอร้ องให้อาคันตุกะพูดจาอย่าง
ตรงไปตรงมา ผู้แทนเจ้าจึงเอ่ยขึน้ ว่า ๐ขณะนี ้ อํานาจอยู่ในกํามือของท่านแล้ว หากท่านจะ
สถาปนาราชบลั ลังก์ให้ถูก ต้องตามกฎหมายก็ขอได้โปรดบอกเจตนาของท่านเพื่อว่าจะ
สอดคล้อง กบั เจตนาของเราชาววงั เด (ฝ่ ายกษัตริย์นิยม) พร้อมท่ีจะรับคาํ สงั่ จากทา่ น๑

๐ถ้าจะให้ราชวงศ์บรู ์บองกลบั มาอีก ก็จะต้องฆ่ากนั อีกมากมาย เพ่ือความสําเร็จ๑ เป็ น
คําตอบของนโปเลียน แล้วเขาก็กล่าวต่อไปอีกว่า เขาปรารถนาที่จะให้ลืมอดีตเสีย และรับ
บริการทกุ คนที่มงุ่ จะปฏบิ ตั ิตาม ความประสงค์ของชาติ และในเวลาเดยี วกนั ก็ต้องจดั การกบั ผ้ทู ่ี
ทําการ ตดิ ตอ่ สอื่ สารกบั ราชวงศ์บรู ์บอง และต่างประเทศท่ีเป็ นศตั รูของฝร่ังเศสด้วย ด้วยเหตนุ ี ้
การเข้าพบจึงสนิ ้ สดุ ลงในเวลาครึ่งชว่ั โมง ตวั แทนของราชวงศ์บรู ์บองกลบั ไปด้วยความรู้สกึ อนั
ชดั เจนวา่ นโปเลียนไมใ่ ช่ฝ่ ายราชวงศ์บูร์บองแน่ แตอ่ ยา่ งไรก็ตาม เทา่ ท่ีปรากฏในเวลาต่อมา
ราชวงศ์บรู ์บองยงั ไม่สิน้ ความหวงั ไปเลยเสียทีเดียว เพราะต้องยอมรับมาตรการต่าง ๆ ของ

๒๒๙

รัฐบาลเฉพาะกาล ค่อนข้างจะรักษาความหวงั อันลวงตาพวกราชวงศ์บูร์บองให้คงไว้ ดังจะ
สงั เกตเห็นโดยเจตนาเฉพาะจากการเปล่ียนแปลง เช่น ในการดื่มนํา้ พิพฒั น์สตั ยาเพื่อแสดง
ความจงรักภกั ดี กลา่ วคือ วรรคสาํ คญั วรรคหนง่ึ ในคาํ สาบานทีแ่ สดงความเกลยี ดชงั ต่อกษัตริย์
ถกู ตดั ทงิ ้ ทงั้ หมด และคาํ แถลงการณ์ท่กี ลา่ วเอาไว้ในวนั ครบรอบ วนั ประหารชีวิตพระเจ้าหลยุ ส์
ที่ ๑๖ ก็ยกเลิกทิง้ ไป ซีแยส์ต้องค้านในข้อหลงั นี ้และบงั เอิญพลงั้ ไปตําหนิพระเจ้าหลยุ ส์ท่ี ๑๖
วา่ เป็ น ๐ทรราชย์" เลยถกู นโปเลยี นค้านวา่ ๐ไมใ่ ชไ่ มเ่ ป็ น ถ้าพระเจ้าหลยุ ส์เป็ นทรราชย์ที่กดขีจ่ ริง
วนั นขี ้ ้าพเจ้าก็คงเป็ นเพยี งนายทหารวิศวกรรม และทา่ นก็คงเพยี งได้แต่ สวดมนต์เทา่ นนั้ ๑

พวกราชวงศ์บูร์บองคิดถูกท่ีพิจารณาว่าเรื่องเหล่านีเ้ ป็ นสมฏุ ฐาน ในการกลบั มาเป็ น
ราชาธิปไตย แตน่ กั คดิ ผ้มู สี ายตาแหลมคมเหน็ ได้ อยา่ งชดั เจนวา่ การเปลี่ยนแปลงเช่นนีถ้ กู วาง
เป็ นแนวสําหรับปฏิบตั ิเพื่อใคร มิตรสหายของนโปเลียนได้พยายามเป็ นครัง้ สดุ ท้ายท่ีจะกําจดั
อํานาจของ นโปเลยี นโดยคะยนั้ คะยอวา่ เป็ นความจําเป็ นที่นโปเลียนจะ ต้องเป็ นผ้นู ําทพั ใน
สนาม ผ้เู สนอจะได้ประโยชน์อยา่ งใหญ่หลวงทจ่ี ะ กําจดั นโปเลียนให้พ้นไปจากเก้าอีร้ ัฐบาล ใน
เวลาเม่ือจกั รกลบริหารเริ่ม หมนุ ทํางานงานเป็ นปกติแล้ว นโปเลียนค้านข้อเสนออย่างเกรีย้ ว
กราด ๐ฉนั เป็ นประธานกงสลุ ๑ พดู พลางกดั เลบ็ ๐ฉนั ต้องอยใู่ นปารีส๑

อนั ท่จี ริงมนั เป็ นความจริงทีส่ ดุ สาํ หรับผลสาํ เร็จของนโปเลยี น นน่ั คือต้องอยใู่ นปารีสใน
วกิ ฤติกาลเทา่ นนั้ เพราะในการจดั การงานทกุ สาขา นโปเลยี นมีวิธีจดั หาคนเพ่ือความปลอดภยั
ของตนเองให้มีอํานาจ ได้ดุลกนั กับคนท่ีเป็ นฝ่ ายค้าน หลกั การท่ีต่างก็จับกล่มุ เป็ นไมตรีกัน
อย่างแน่นแฟ้ น บคุ คลฝ่ ายตรงข้ามนนั้ แม้ว่าจะยงั ทําอะไรนโปเลียนไม่ได้ ก็อาจรวบรวมความ
เกลยี ดชงั ได้สดุ ขีดแล้วนาํ ไปทาํ ลายโครงการทงั้ หมดของนโปเลยี นเสยี ได้ ด้วยเหตฉุ ะนีแ้ หละน
โปเลียนจึงเลือกกงสลุ คนหน่ึงจากพรรคมหาชนรัฐ และอีกคนหนึ่งจากพรรคกษัตริย์นิยม รอง
จากนนั้ ก็มีคนอยา่ งฟเู ชต่ ค์ มุ กจิ การฝ่ ายตาํ รวจ แล้วก็มีคนอยา่ งการ์โนต์ คมุ ด้านทหาร ไว้ถ่วงกนั
อยอู่ ยา่ งนเี ้สมอไป นีค่ ือหลกั ของนโปเลยี น

แตก่ งสลุ คนใดคนหนงึ่ นี ้ถ้านโปเลยี นไมอ่ ยู่ ก็ยอ่ มจะพยายาม บอ่ นทาํ ลายให้นโปเลยี น
ต้องซวดเซได้ และเช่นเดยี วกนั เมือ่ นโปเลยี น ปรากฏตวั อยู่ กงสลุ ทงั้ สองผ้มู ีความกลวั เหลอื เกิน
อยแู่ ล้วได้พสิ จู น์ให้ เห็นวา่ เป็ นผ้ใู ห้บริการอยา่ งสาํ คญั กลา่ วคือพยายามเอาอกเอาใจนโป เลยี น
ทกุ วิถีทางทงั้ ในทางลบั และแจ้ง เช่น การนําบุคคลตา่ ง ๆ มากมายมาเสนอให้นโปเลียนสนใจ

๒๓๐

บุคคลเหล่านีล้ ้วนมีความคิดเห็นเป็ นของ ตนเองมาแต่เดิม เมื่อมาประชุมพร้ อมกันทุกคนก็
แสดงความรู้ความคิด สดุ ความสามารถของตน เพราะรู้แนว่ า่ ทาํ ดมี ภี มู ยิ อ่ มได้ดีแนใ่ นสมยั นี ้ใน
ไม่ช้านโปเลียนซ่ึงเป็ นนกั ฟังท่ีดี และเป็ นนกั ศึกษาที่รอบคอบก็กลาย เป็ นกุญแจสําคญั ของ
บุคคลทุกเหล่า ผู้ต่างก็เป็ นนักทฤษฎี โต้เถียงกัน ไปมาถืงประโยชน์ส่วนตัว และต่างก็มี
ความหวงั และความกลวั ด้วยกนั ทงั้ สนิ ้

ด้วยวถิ ีดงั กลา่ วข้างต้นนี ้นโปเลยี นได้จดั ตงั้ รัฐมนตรีโดยนําบคุ คล ท่มี คี วามเห็นค้านกนั
มาเข้ากลุ่มเดียวกัน และแต่ละคนเหล่านีไ้ ม่ต้อง สงลัยเลยว่าเป็ นผู้เหมาะสมที่สุดในงาน
เฉพาะที่เขาถกู จดั ให้ทํา แต่ละ คนก็รักที่จะทํางานเฉพาะด้านท่ีตนสามารถอย่แู ล้ว ดงั นนั้ เมื่อ
ได้รับมอบหมาย ทกุ คนก็มงุ่ เพ่อื ปฏิบตั ิงานของตนอยา่ งเต็มท่ี ติดต่อกบั ผู้อื่นเพียงเลก็ น้อย และ
เฝ้ ามองดผู ้ทู ่ีช่วยเหลือให้เขาได้มีสว่ นในการมีอํานาจอยเู่ ร่ือย ๆ ด้วยเหตทุ ี่นโปเลยี นม่งุ ผลงาน
เป็ นใหญ่ จึงเป็ นการไร้เหตผุ ล ทพี่ รรคจะปฏเิ สธตาลเลรังค์นกั การเมืองประเภทแสวงโชคผ้หู นั ไป
หนั มาได้ ๐ให้เป็ นอย่างนัน้ แหละ๑ นโปเลียนหวั หน้ากงสุลว่า ๐แต่ตาลเลรังค์ เป็ นรัฐมนตรี
ตา่ งประเทศท่ีมีความสามารถท่ีสดุ ท่ีเราเลือกมา ฉนั จะให้เขาทํางานอย่างเต็มความสามารถ
ทเี ดียว๑

แม้กระทง่ั การ์โนต์ผู้เคยมีความเห็นขดั กับนโปเลียนมาแล้วขนาด ถึงพริกถึงขิง นโป
เลยี นก็เชิญมาเข้าร่วมทงั้ ๆ ทก่ี าร์โนต์ก็ในแบบเดียวกนั ถกู คดั ค้านวา่ เป็ นนกั มหาชนรัฐท่ีมนั่ คง
๐จะเป็ นรีพบั ลกิ นั หรืออยา่ งไรก็ช่าง๑ นโปเลยี นวา่ ๐แตเ่ ขาเป็ นฝรั่งเศสคนสดุ ท้ายท่ีปรารถนาท่ีจะ
เห็น ประเทศฝร่ังเศสถกู แบง่ ออกเป็ นเสย่ี ง ๆ ขอให้เราพจิ ารณาในด้านความ สามารถท่ีไมม่ ีใคร
แขง่ ขนั ได้ทางการกลาโหม และเขายนิ ดที ่จี ะมอบ ความสามารถนนั้ ตามท่เี ราต้องการ ด้วยเหตนุ ี ้
เองการ์โนต์จงึ เข้ารับตาํ เแหนง่ รัฐมนตรีวา่ การกลาโหม แทนทจี่ ะเป็ นนโปเลยี นเอง

สําหรับฟเู ซ่ต์นนั้ ใครๆ ก็รังเกียจในการตีสองหน้า และเป็ นคนเสเพล (หนงั สือบางเล่ม
เปรียบเทียบไว้วา่ ฟเู ซ่ต์เป็ นคนจอมตลบตะแลง ปลิน้ ปล้อน คล้ายกบั ตาลเลรังค์) แต่นโปเลยี น
กลบั แก้ว่า ๐ฟูเซ่ต์เท่านนั้ ที่จะทํางานในกระทรวงตํารวจได้ดีกว่าใคร ฟูเซ่ต์รู้ถึงพวกก๊กต่าง ๆ
และรู้ถึงการติดตอ่ สื่อสารที่กระจายความยากแค้นไปทวั่ ประเทศ เราไม่สามารถสร้างคนขนึ ้ ได้
ทนั ใช้ จึงต้องรับคนท่ีเราหาได้ เราสามารถ เปลย่ี นแปลงแก้ไขความรู้สกึ และความประพฤตขิ อง
ผ้รู ับใช้ที่ดีได้งา่ ยย่ิงกวา่ จะจดั หาตาํ แหนง่ ให้เขา๑ เรื่องที่เอาฟเู ซต์เข้ามาร่วมมีคนคดั ค้านมากว่า

๒๓๑

เป็ นคนกลับกลอกไร้ สัตย์อกตัญํูเลวรัายร้ อยแปด ไม่สมควร อย่างย่ิงท่ีจะเอามาเป็ น
ผ้บู งั คบั บญั ชาตํารวจ แต่นโปเลียนก็แก้ว่าต้อง เอาคนชนิดนีเ้ ข้ามาปราบคนร้าย เพราะฟเู ซ่ต้
รู้ทนั ความคิดของเหลา่ ร้ าย คงสามารถปราบปรามดูแลรักษาความสงบภายในให้เรียบร้อยได้
เราจําเป็ นต้องเอาคนชนิดนี ้เพราะยงั หาคนท่เี หมาะกบั ตาํ แหนง่ นยี ้ ง่ิ ไปกวา่ ฟเู ซต่ ์ไม่ได้

นี่คอื ข้อทชี่ ีใ้ ห้เห็นวา่ นโปเลยี นมวี ิธีการท่ีจะเอาประโยชน์จากผู้ ท่ยี นิ ดใี ห้ประโยชน์ ยอม
มอบความไว้วางใจกบั ผ้ทู ่ีมีความมกั ใหญ่ใฝ่ สงู กบั คนท่ีมีความซื่อสตั ย์และคนที่มีความโลภ
โดยให้ความเชื่อถือเทา่ ๆ กนั และเม่อื ถกู ถามขนึ ้ หรือเมอื่ คนของเขาถูกตาํ หนิ เขาก็ให้เหตผุ ลแก้
แทน (ซงึ่ นโปเลยี นปรารถนาเป็ นอยา่ งยง่ิ ) โดยการพจิ ารณาจากผลของ การทาํ งานในแตล่ ะคน

เป็ นไปไมไ่ ด้ท่ีจะปฏเิ สธการสรรเสริญตอ่ ความฉลาดและความเจนจดั สดุ ยอดในการจดั
งานของนโปเลียนในยามวิกฤติกาลอนั ย่ิงใหญ่ในประวตั ิ การณ์ ความล้มของแผนการทงั้ มวล
ค่อยคล่ีคลายออกตามวาจาอนั เป็ น รอยจารึกของนโปเลียนที่พดู กับซีแยส์ ๐เรากําลงั สร้างยคุ
ใหม่ สาํ หรับอดีตเราจะลมื สงิ่ ท่ซี วั่ ช้า และจะจําได้แตส่ งิ่ ทด่ี ีงาม๑

นบั แตว่ นั ทจ่ี ดั ทงั้ รัฐบาลประเภทกงสลุ ยคุ ใหมก่ ็เริ่มกําหนดวนั เม่ือยอมรับรองรัฐบาลนี ้
แล้ว ทุกคนไม่ต้องกงั วลว่า การกระทําในอดีต ของเขาจะเป็ นอปุ สรรคต่อความปลอดภยั และ
ความก้าวหน้าของตน แม้พวกที่ปลงพระชนม์ในหลวงก็ไม่ต้องกลวั ว่าพวกบรู ์บองจะแก้แค้น
พวกซือ้ ทรัพย์สมบตั มิ าได้ในท่ปี ฏวิ ตั ิไมต่ ้องกลวั วา่ ต้องคนื ทรัพย์สมบตั ิ ให้แก่เจ้าของเดิม ชวั่ แต่
ต้องเลิกล้มทฤษฎีของเขาและยอมรับรู้รัฐบาล สําหรับพวกนิยมกษัตริย์ นโปเลียนก็เสนอ
ความหวงั ในอนาคตไว้ให้แล้ว แตท่ งั้ นไี ้ มใชก่ ารนาํ พระราชวงศ์บรู ์บองให้กลบั คืนมา แตห่ มายถึง
การ สถาปนารัฐบาลในระบอบราชาธิปไตยใหมแ่ ละสภาพต่าง ๆ ท่ีคคู่ วร กบั ราชสํานกั สาํ หรับ
ชาววดั ก็ให้มกี ารเปิ ดวดั ทนั ที ทงั้ มีการบรู ณะกฏุ ี วดั วาอารามขนึ ้ อกี ตามแบบแผนของทางคณะ
สงฆ์ เพียบพร้อมไปด้วย ความมง่ั คง่ั ความสง่าผา่ เผย และอาํ นาจ

ในเวลาเดยี วกนั นโปเลยี นได้ระงบั เสียงเรียกร้องให้ต้านความชว่ั ร้าย อนั ก่อให้เกิดการ
ปฏิวตั ิโดยสิน้ เชิง การถือชัน้ วรรณะอย่างน่ารังเกียจหมดไป เสรีภาพทางการเมืองไม่มี แต่
เสรีภาพทางพลเรือนหรือความเสมอภาค ของคนฝร่ังเศสในสายตาของกฎหมายนนั้ ยงั คงมีอยู่
ทกุ คนมสี ว่ นชว่ ยชาติ ตามรายได้ของตน ทกุ คนสามารถจะอทุ ธรณ์ฎกี าไปยงั ศาลพเิ ศษตามเดิม
ได้ และไมม่ ีใครแม้แตจ่ ะมีกําเนิดตํ่าต้อยก็สามารถพดู ได้วา่ ทกุ คนจะสามารถ รับเอาตําแหนง่

๒๓๒

ซง่ึ ทรงไว้ด้วยเกียรตแิ ละอาํ นาจได้ เพยี งแคม่ ีความสามารถ และทํางานอยา่ งหนกั เพื่อยกฐานะ
ของตนเองด้วยตนเอง

หลงั จากนโปเลยี นเข้าครองตลุ เลอรีสอ์ นั เป็ นวงั ทีป่ ระทบั ของพระ มหากษัตรย์แล้ว มรู าต์
คนรักของคาโรลนี น้องสาวนโปเลียน ได้ขอแตง่ งานกบั ฝ่ ายหญิง (หนงั สอื บางเลม่ ว่าน้องสาว
ของนโปเลียนคนนีแ้ ต่งงานแล้ว นโปเลียนจึงจะเข้าครองพระราชวงั ข้อความที่ขดั แย้งอยา่ ง นี ้
หากอ่านหลายเลม่ ก็จะพบบ่อย ๆ ขอให้เลือกเช่ือเอาเอง) ความสามารถในทางการทหารของ
ฝ่ ายชายผ้เู ป็ นนายพลรูปหลอ่ ผ้นู ีท้ ําให้ เขาได้เลื่อนไปอย่ใู นตําแหนง่ ของนายทหารท่ีมีชื่อเสียง
โยเซฟินสนบั สนนุ มรู าต์มาก แตก่ ็ลาํ บากในการทจ่ี ะชีช้ วนนโปเลยี นให้เหน็ ด้วยกบั การแต่งงาน
๐มรู าต์เป็ นลกู เจ้าของโรงแรมนะ๑ นโปเลียนว่า ๐ในฐานะท่ี เหตกุ ารณ์สง่ ฉนั มาอยใู่ นตําแหน่ง
เช่นนี ้ฉันไม่สามารถจะให้เลือดของ ฉันผสมกบั มูราต์ได้๑ แต่ในที่สดุ โยเซฟิ นพูดเอาชนะนโป
เลียนจนได้โดย อ้างความดีความชอบจากการรบท่ีอาร์บกู ีร์ กบั ครัง้ ที่ไปเอาปื นใหญ่มาปราบ
กบฏตลุ าคม ๑๗๙๕ ฉะนนั้ เธอจงึ ต้องการท่จี ะได้ผ้สู นบั สนนุ ภายในครัวเรือนบ้าง แม้ในระยะนี ้
อิทธิพลของโยเซฟิ นในครอบครัวจะ ไมม่ ีทางสน่ั สะเทือนเลยก็ตาม ทงั้ ที่นิสยั ฟ่ ุมเฟื อยเรือ้ รังใน
การกอ่ หนี ้สนิ ได้ทําให้เกิดสภาพที่ไมน่ า่ พงึ ใจมากมายระหว่างเธอกบั ระเบียบ แบบแผนตา่ ง ๆ
ในชีวิตมนษุ ย์ก็ตาม

เห็นสมควรที่จะกลา่ วถึงคาโรลีน น้องสาวของนโปเลียนคนนีไ้ ว้บ้าง เพราะคาโรลีนมี
ลกั ษณะเหมอื นนโปเลียนมากกวา่ พ่ีน้องทกุ คน ทงั้ เป็ นคนเดียวท่ีรู้จุดอ่อนแอและจุดเด่นของน
โปเลยี นดีกวา่ คนอ่นื ฝ่ าย ชายคือมรู าต์เลา่ ก็เป็ นนกั รบท่ีกล้าหาญท่ีสดุ มีรูปร่างงามสมเป็ นชาย
ชาตรี ในกองทัพ เขาเป็ นนายพลตงั้ แต่อายุยังไม่ถึง ๓๐ ฝ่ ายหญิงเล่าก็เป็ นยอดทงั้ รูปร่าง
ผวิ พรรณ ความประพฤติ แม้วา่ จะมีอายนุ ้อยเพียง ๑๘ ปี ก็ตาม นโปเลยี นเคยคิดจะยกน้องสาว
คนนใี ้ ห้แกย่ อดทหารหาญคนอื่นมิใช่มรู าต์ เพราะเหน็ แวววา่ น้องสาวคนนีแ้ ม้จะมีอายนุ ้อยหน้า
อ่อน ก็เป็ นดรุณีที่ ชาญฉลาดรอบรู้ทันคน คุยสนุกรื่นหู แต่เป็ นคนเด็ดขาด คาโรลีนได้ทํา
ประโยชน์อนั ยิ่งใหญ่แก่ครอบครัวโบนาปาร์ต ด้วการแก้ไขข้อบกพร่องตา่ ง ๆ ของมรู าต์ให้ดีขนึ ้
ด้วยกิริยาวาจาอนั สภุ าพออ่ นโยน แตท่ ว่าแฝงไว้ซง่ึ ความเฉียบขาดเต็มไปด้วยเหตผุ ล (หนงั สือ
พงศาวดารฝรั่งเศสของหมอ บรัดเลย์วา่ คาโรลนี และมรู าต์เข้าพิธีมงคลสมรสเม่ือ ๒๐ มกราคม
ค.ศ.๑๘๐๐) งานมงคลนจี ้ ดั ทาํ กนั ทบ่ี ้านของโยเซฟพี่ใหญ่ ข้อความตอนนีแ้ สดงให้เห็นได้ชดั ว่า

๒๓๓

นโปเลยี นได้แตท่ าํ เงินสง่ เข้ารัฐบาล แตต่ วั เองไมม่ ีเงินแม้น้องสาวจะแตง่ งานก็ต้องไปแตง่ ท่ีบ้าน
พช่ี ายใหญ่ ท่ไี ด้เมียรวย

เน่ืองในงานพิธีมงคลนีเ้ ป็ นท่ีมาแหง่ ข่าวเกี่ยวกบั สร้ อยพระศอ ท่ี กลา่ วขวญั กันนกั ว่า
เป็ นสมบตั ิของพระนางมารี องั ตวั เน็ต เกิดและระเบิดขึน้ ท่ีนกั เขียนนําเอาไปเป็ นต้นเค้านว
นิยายแพร่หลายทว่ั โลก เรื่องเบือ้ งหลงั ก็มีอย่แู ต่เพียงว่า นโปเลียนไม่มีเงินจะชือ้ ของขวญั ให้
น้องสาวในวนั แตง่ งาน จงึ ขอยืมโยเซฟินก่อน เม่ือโยเซฟินให้ยมื สร้อยคอเพชรไป ด้วยใจเสยี ดาย
เพราะจะหาซือ้ ใหมก่ เ็ งนิ ไมม่ ี ต้องหาทางซือ้ เช่ือจากพอ่ ค้าทร่ี ู้จกั บงั เอิญไปได้ทใ่ี นห้างฟองเซียร์
เจ้าของร้านขาย เคร่ืองเพชร มีสร้อยไข่มกุ สวย ๆ ไว้ขายมากมาย รวมทงั้ สร้อยท่ีกลา่ ว ขวญั กนั
ว่าเป็ นของพระนางมารี อังตัวเน็ต ด้วยเรื่องทํานองสร้ อยพระศอนี ้ เคยเป็ น ต้นตําหรับท่ี
นกั การเมืองนิยมนําไปใช้ในการทําลายซ่ึงกัน และกนั ทวั่ โลกโดยปล่อยข่าวด้วยวิธีการต่าง ๆ
เช่นโดยทางหนงั สอื พิมพ์อื่น ๆ ได้ผลคือให้คนเช่ือ นึกว่าเป็ นจริง เลยนําไปพดู กนั ตอ่ ๆ ไป จน
กระทงั่ ผ้ทู ีถ่ กู ปลอ่ ยขา่ วเสยี หาย

ความจริงโยเซฟิน ก็คงจะได้เคยทราบดีแล้ววา่ เร่ืองสร้อยพระศอนไี ้ ด้เคยเป็ นเร่ืองใหญ่
ท่ียังความวิบตั ิเสียหายร้ ายแรงที่สดุ ให้แก่พระนางมารี อังตัวเน็ต และพระเจ้าหลุยส์ท่ี ๑๖
มาแล้ว แตด่ ้วยตณั หาคอื ความอยาก มาปิ ดหปู ิ ดตาโยเซฟินเสยี สนิ ้ ข้อเท็จจริงเบอื ้ งหลงั เรื่องนีก้ ็
มีเพียงว่า เมื่อโยเซฟิ นได้เสยี สละสร้อยคอเพชรของนางให้แก่คาโรลีนน้องสาวผ้นู า่ รักของนโป
เลยี นไปแล้ว นางก็ได้ซือ้ สร้อยคอไขม่ กุ จากห้างฟองเซียร์ รวมถึงสร้อยพระศอ ซ่ึงกลา่ วขวญั กนั
วา่ เป็ นของพระบรมราชินมี ารี องั ตวั เนต็ มาทงั้ สองสงิ่ ราคาถึง ๘ แสนฟรังค์ ด้วยความชว่ ยเหลอื
ของขนุ พลคนหนง่ึ ซงึ่ ยกั เงินคา่ ใช้จา่ ย ในการพยาบาลทหารของกองทพั ฝรั่งเศสในสมรภมู อิ ิตาลี
มาให้แกโ่ ยเซฟิ นตามที่ต้องการ เหตทุ ่ีช่วยก็เพื่อเอาใจเมียนาย กบั เพื่อฝากมาดามวิสกอนตีให้
เข้าไปอยใู่ นพระราชวงั ลกุ แซมเบิร์กด้วย ซ่งึ นน่ั เป็ นเรื่องท่ีโยเซฟิ น สามารถรับรองช่วยเหลอื ได้
แน่ ๆ นอกจากนนั้ ก็เป็ นหน้าทข่ี องโยเซฟิน ท่ีจะต้องเตรียมเหตผุ ลไว้โต้ตอบกบั นโปเลียนให้ดีวา่
นางได้สร้อยคอ นนั้ มาจากใคร เม่ือใด เพราะเหตใุ ด และทําไมนโปเลียนจึงไม่เห็นก่อนหน้านี ้
นางจงึ ตกลงใจให้บเู รียนคนสนทิ ของนโปเลยี นรับทาํ หน้าทเ่ี ป็ น พยานเท็จในเรื่องนเี ้มือ่ นโปเลยี น
ถามขนึ ้ หลงั จากนนั้ เธอก็กําหนดวนั ทจ่ี ะสวมสร้อยไขม่ กุ ในวนั รุ่งขนึ ้ อนั เป็ นวนั ทจ่ี ะมีผ้มู าชมุ นมุ
มากมาย โยเซฟินรู้ดวี า่ นโปเลยี นเป็ นคนละเอียดถี่ถ้วนซอกแชก เพราะเคยค้น เคร่ืองแตง่ ตวั และ

๒๓๔

ซกั ถามที่มาของของแต่ละชิน้ ท่ีนางมีอยู่เสมอ เมื่อได้ ชักซ้อมกับบเู รียนเป็ นอันดีแล้ว นางก็
กําชบั ให้บเู รียนอยใู่ กล้ตน ครัน้ ตกเย็นวนั รุ่งขนึ ้ เหตกุ ารณ์ก็เป็ นจริงดงั ท่ีนางคาดไว้ทกุ ประการ
โดยโยเซฟินได้รับคําทกั ถามวา่ ๐โอ้โห วนั นีเ้ ธอช่างสวยจริง ๆ เอ๊ะนน่ั ได้สร้อย ไขม่ กุ ใหมม่ าจาก
ไหนเลา่ ฉนั ไมเ่ คยเหน็ เธอเคยแตง่ เลยนี่๑ แม้จะเตรียม คําตอบไว้ดีแล้ว พอถึงคราวตอบจริงเข้า
นางก็กลบั ตอบไปวา่ ๐นีห่ รือค๊ะ นกี่ ็สร้อยคอทสี่ าธารณรัฐซิลซลั ปิ นมอบให้ แตด่ ฉิ นั เก็บไว้ในม้วน
ผมคะ่ ๑ นางตอบไปอยา่ งนาํ ้ ขนุ่ ๆ ซงึ่ เป็ นช่องทางให้คดิ ไปได้มากมาย อยา่ วา่ แตค่ นเจ้าความคดิ
อยา่ งนโปเลยี นเลย

ด้วยความเกรงใจเมยี อยา่ งที่สดุ นโปเลียนได้กลา่ วทํานองปรารภ ขนึ ้ อีก ๐แตฉ่ นั ไม่เคย
เหน็ เลยน่ีเธอ๑ โยเซฟินเหน็ ได้โอกาสเลยโยนให้บู เรียนซง่ึ อยใู่ กล้ ๆ วา่ ๐ไมเ่ ช่ือก็โปรดถามบเู รียน
ดกู ็ได้คะ่ เขาจะบอกความ จริงแก่เธอได้ทงั้ สนิ ้ ๑ แล้วนโปเลยี นก็ถามบเู รียนในทนั ทีว่า ๐ยงั ไงจํา
ได้หรือ๑ บเู รียนโกหกได้แนบเนียนกวา่ จึงรีบตอบรับอยา่ งหนกั แน่นวา่ ๐เคย เห็นสร้ อยเส้นนีม้ า
นานแล้วยงั จําได้ดีทีเดียว๑ เร่ืองจึงเป็ นอนั สนิ ้ ไปในวนั นนั้ (นิยายเรื่องสร้อยพระศอมีคนแตง่ กนั
มากราย แตเ่ ลม่ ท่ีแพร่หลายที่สดุ ช่ือ สร้อยพระศอพระราชินี อเลก็ ซานเดอร์ ดมู าร์ ๐ผ้พู ่อ๑ เป็ น
ผ้เู ขยี น)

ยามนไี ้ มก่ ระไร แตเ่ ม่ือถึงยามชะตาตก เรื่องนกี ้ ็กลายเป็ นเร่ืองไมร่ ู้จบ เช่นเดียวกบั ทพี่ ระ
นางมารี องั ตวั เน็ต ได้เคยประสบมาก่อนนางแล้ว ไม่เพียงแต่เป็ นการเปิ ดช่องให้ศตั รูเท่านนั้
แม้นโปเลียนเองก็เกิด ความรู้สกึ ไปในทางที่ไมค่ ่อยจะเป็ นมงคลแก่โยเซฟิ นนกั ด้วยเคยมีเรื่อง
ถกเถียงกนั ถึงเร่ืองความฟ่ มุ เฟือยของโยเซฟินบอ่ ย ๆ

ในบรรดาน้องสาวของนโปเลยี นทงั้ สาม โยเซฟิ นรักและสนิทสนม กบั คาโรลนี มากที่สดุ
แม้ภายหลงั แตง่ งานแล้วก็ยิ่งสนิทสนมกนั ย่ิงขนึ ้ ความสนิทสนมกบั มรู าต์แต่เดิมก็เป็ นช่องทาง
สาํ หรับศตั รูของนาง ทจ่ี ะ ป้ ายสเี ป็ นอยา่ งดี ศตั รูเหลา่ นมี ้ ที งั้ คนอน่ื และญาตพิ น่ี ้องของนโปเลยี น
เองก็เป็ นศตั รูตวั ร้ ายที่สดุ ของนาง แต่ในขณะนนั้ เป็ นยามที่ชะตากําลงั ขึน้ ศตั รูร้ายเท่าร้ายก็มิ
อาจทําอะไรได้ ตลอดถงึ แม้แตน่ โปเลยี นเองก็ ยงั คงเสนห่ านางอย่มู ิเส่ือมคลาย เร่ืองร้ายก็ยงั คง
ซุกซ่อนรอโอกาสอยู่ แต่เจ้าศตั รูร้ายท่ีสดุ ของชีวิต คือความโลภ อยากได้โน่นน่ีอนั มิรู้จกั จบสิน้
คอยเผาผลาญจิตใจของนางอยตู่ ลอดมา

ยามบญุ วาสนาสง่ นเี ้อง นางรู้สกึ วา่ อาศนั ตกุ ะพากนั มาเย่ียมเยือน มิได้ขาด แต่ละคนก็

๒๓๕

ล้วนมาสรรเสริญเยินยอ พยายามทําทุกอย่างให้ เป็ นที่พอใจแก่นาง สร้ อยไข่มุกเส้นนนั้ ก็ยงั
ประดบั อยทู่ ่ีคอนาง ไมว่ า่ จะ โผล่ใปทางไหน ก็เต็มไปด้วยผ้คู นคอยแห่แหนแย่งกนั เข้าต้อนรับ
ทกั ทาย ไมว่ า่ จะทาํ อะไรก็ล้วนดีงามง่ายทกุ สงิ่ ทกุ อยา่ ง จนนางรู้สกึ ช่ืนชมตอ่ ตาํ แหนง่ ภรรยาของ
กงสลุ ท่ี ๑ นีเ้ ป็ นอนั มากยิ่งกวา่ สมยั บารราสเสียอีก ตรงกนั ข้ามกบั นโปเลยี นต้องคอยเพง่ ต้อง
เอาตวั มารร้ายออกจากสงั คมของภริยาอยเู่ รื่อย ๆ เพราะเหน็ วา่ ด้วยความไม่รอบคอบของภริยา
จะเป็ นช่องทางนําความเสอื่ มเสยี มาสตู่ นได้

สว่ นลเู ซียง น้องชายของนโปเลยี น ศตั รูสาํ คญั คนหนงึ่ ของโยเซฟิ น ก็คอยจ้องหาโอกาส
ทําลายพ่ีสะใภ้ของตนให้ได้อายอยเู่ สมอ มีการทาํ สงครามเย็น เช่น นาํ เร่ืองให้ร้ายป้ ายสไี ปลงใน
หนงั สือพิมพ์ แกล้งลงข่าวว่า โยเซฟิ นร้ องไห้เม่ือต้องลดตวั ลงปะปนกบั ภริยาข้าราชการทว่ั ไป
อนั ท่ีจริงสงั คมสตรีที่พระราชวงั ตลุ เลอรีส์ยุคใหม่นี ้ไม่มีข้อห้ามดงั ยคุ ก่อน ๆ ดงั นนั้ ภริยาข้ารัฐ
การจงึ สามารถเข้าสงั คมในวงั หลวงได้ และได้รับการต้อนรับอย่างดีจากโยเซฟิ นโดยทว่ั กนั จน
เวลานีโ้ ยเซฟิน ได้เป็ นหวั หน้าสตรีทงั้ หลายในปารีสแล้ว โดยแท้จริงแล้ว ตอนนโี ้ ยเซฟิน ประพฤติ
ตนสมเป็ นเมียคนใหญ่ แตก่ ็ต้องผจญศตั รูทร่ี ้ายทส่ี ดุ ตอ่ ไป

๒๓๖
จกั รพรรดิปอลท่ี ๑ แหง่ รัสเซยี

๒๓๗

บทท่ี ๒๖

การเมืองและการรบ
ระหว่างฝร่ังเศส ออสเตรีย อังกฤษ

เม่อื มเี วลาว่างนโปเลียนมักจะถือโอกาสปลอมตัวออกไปเตร็ดเตร่ ไปตามตลาดที่ชุมนมุ
ชนที่ไม่มีใครรู้จักตน เดินดูโน่นน่ีทั่ว ๆ ไป แล้วก็ แวะเข้าร้ านแห่งหน่ึงคุยกับเจ้าของร้ านถึง
กิจการบ้านเมือง เจ้าของร้านยกยอ่ งชมเชยนโปเลยี นให้ฟังเป็ นการใหญ่ โดยมิได้รู้จกั และเฉลยี ว
ใจเลยวา่ คนที่ตนกําลงั พดู ด้วยนนั้ เป็ นใครกนั แน่ นโปเลยี นแกล้งพดู ขนึ ้ วา่ ตงั้ ให้นโปเลียนเป็ น
ใหญ่เร็วและมอี ํานาจมากมาย เกรงว่าต่อไปจะ ลมื ตวั กําเริบรังแกกดขี่ประชาชนเช่นเดียวกบั ท่ี
พระราชาได้เคยกระทํา แก่พวกเรามาแล้ว ซึ่งพวกนนั้ ยงั ดีกว่านโปเลียนเพราะล้วนเคยมีเชือ้
สายมสี กลุ ยอ่ มได้รับการอบรมมาดีกว่านโปเลยี นที่เป็ นราษฎรธรรมดา เมื่อได้เป็ นใหญ่เป็ นโต
ขึน้ น่ากลวั จะลืมตวั ประพฤติตนเป็ นภัยแก่พวกเรา ขอให้เตรียมระวงั ตัวให้จงดีเถิด เจ้าของ
ร้านค้าเมือ่ ได้ยินเข้าก็ เดอื ดดาลเถียงเลน่ งานนโปเลยี น ยงั ไมส่ ะใจยงั แถมไลต่ ซี าํ ้ เอาอีกจน นโป
เลยี นถงึ กบั ต้องเผน่ ออกไปจากร้านแทบไมท่ นั

นโปเลียนทําตวั ดังนีเ้ สมอจนแน่ใจว่าประชาชนรักใคร่ศรัทธาตน ม่ันคงแน่ พอที่จะ
ไว้วางใจได้วา่ แม้ศตั รูทางการเมอื งจะชิงชงั ตนสกั ปานใดก็ไมม่ ีทางที่จะทําอะไรตนได้ จึงสง่ั ให้
ผู้ใกล้ชิดทกุ คนให้คอยหมน่ั สงั เกตดแู ลทกุ ข์สขุ ของประชาชนให้ดี ทงั้ ให้คอยฟังเสียงประชาชน
อยู่เสมอ มีโอกาสที่จะสร้ างศรัทธาแก่ประชาชนเมื่อใด นโปเลียนเป็ นทําทนั ที กลา่ วกันว่าครัง้
หนง่ึ นโปเลยี นไปเหน็ ธงขาดวน่ิ ท่กี องทหารแหง่ หนง่ึ นโปเลยี นแสดงความเคารพธงให้คนทงั้ ปวง
เห็น ประชาชนก็พา กนั โห่ร้ องทว่ั ไปด้วยความปิ ติยินดี แต่นนั้ มานโปเลียนก็รีบจดั ตงั้ บคุ คล ที่
เหมาะสมไว้วางใจได้เข้าควบคมุ งานภายในให้ครบถ้วน และให้คอยดู ผลงานตอ่ ไป

ครัน้ แล้วนโปเลยี นก็ให้เชิญมหาเศรษฐีในกรุงปารีสมาเพ่ือ ปรึกษาหารือกนั ถึงการท่ีจะ
ก้ชู าตฝิ รั่งเศส ในยามที่บ้านเมอื งตกอยใู่ น สภาพท่ีขดั สนเงินและไร้คา่ เชน่ นีจ้ ะทําอย่างไรดี มหา
เศรษฐีทงั้ ๗๐ คน เม่ือได้รับคาํ ชีแ้ จงอยา่ งถ่ีถ้วนเป็ นทีเ่ ข้าใจดแี ล้ว จงึ ถามความปรารถนา ของน
โปเลยี น นโปเลยี นก็ชีแ้ จงวา่ เหน็ อยกู่ ็แตพ่ วกทา่ นเทา่ นนั้ ทีจ่ ะเป็ น กําลงั สาํ คญั ของชาตใิ นเร่ืองนี ้
ได้ ขอให้ชว่ ยกนั หาเงินมาให้คลงั กู้เป็ น การชวั่ คราว เพ่ือความเจริญเรียบร้อยของบ้านเมือง ซ่ึง

๒๓๘

จะเป็ นจํานวน เงิน ๒ ล้านเหรียญ พอ่ ค้ายนิ ดีตอบรับในทนั ที เพราะเห็นว่ารัฐบาลมี ฐานะมน่ั คง
เป็ นที่เชื่อถือท่ัวไป และมิได้เป็ นการบังคับ ทัง้ เงินก็ไม่สูญ ดอกเบีย้ ก็ได้ เป็ นการดีเสียอีก
เหตกุ ารณ์ในครัง้ นนั้ ทําให้นโปเลยี น สามารถบรรเทาปัญหาเดือดร้ อนทางการเงินของชาติให้
ลลุ ว่ งไปได้เปลาะหนงึ่

จึงเป็ นอนั ว่าการปฏิวตั ิปฏิรูปภารกิจต่าง ๆ มากมายหลายประการ เพ่ือความสงบ
เรียบร้อยภายในฝร่ังเศสได้ผา่ นพ้นไปเป็ นที่โลง่ อก แตค่ รัน้ แล้วก็มีปรากฏการณ์อนั ชดั แจงั ว่า ยงั
ไม่ได้ผลสมบูรณ์ตามความม่งุ หมายจนกว่าจะได้มีการรบกนั ขึน้ อีก ทงั้ นีก้ ็เพราะการสงคราม
ทางด้านสองพรมแดนยงั ไมส่ นิ ้ สดุ ยตุ ลิ ง ทงั้ ๆ ท่ีได้ส้รู บกนั มานานแล้ว โชคชะตาของสองปี ที่แล้ว
มา (ค.ศ.๑๗๙๘-๑๗๙๙) แตกตา่ งกนั ไกลมาก จากโชคชะตาของยทุ ธนาการท่ีโดง่ ดงั และจบลง
ด้วยสนธิสญั ญญาหรือการสงบศึกอนั ได้นามวา่ สนธิสญั ญาแคมโบฟอร์มิโอ กองทพั ออสเตรีย
ชนะทางภาคเหนืออิตาลี และคกุ คามชายแดนซาวอย ทงั้ เตรียมจะเดนิ ทพั เข้าสมู่ ณฑลโปรวองซ์
อย่แู ล้ว ซึ่ง ณ ที่นีม้ ีพวกกบฏฝ่ ายนิยมกษัตริย์สนบั สนนุ อยู่ กําลงั ทหารท่ีต่อต้านทพั ออสเตรีย
ทาง ด้านนกี ้ ็มีจํานวนน้อยมากโดยเฉพาะอยา่ งย่ิงกองทพั ด้านนยี ้ งั คงกอปร ด้วยซากของกองทพั
ทเี่ คยแกก่ ารพา่ ยแล้วแพ้อีกแกแ่ มท่ พั ซูวาร์โร

ทางด้านแม่นํา้ ไรน์ กองทพั ฝรั่งเศสมีกําลงั ไลเ่ ล่ียกบั กองทพั ออสเตรีย แต่แม้จะมีกําลงั
เทา่ กนั ก็ยงั มชี อ่ งโหวอ่ ยมู่ ากพอท่จี ะทําให้เกิดความกล้มุ ใจได้ไมน่ ้อย

เมื่อพจิ ารณาทงั้ หมดแล้ว ทศั นคติทวั่ ๆ ไป นบั แต่นโปเลยี นยก ทพั จากประเทศฝรั่งเศส
ไปรบอยี ิปต์ สงครามได้เปลย่ี นไปอย่ใู นสภาพ ท่ีต้องบรรยายไว้อย่างนา่ อบั อาย และตามความ
เป็ นจริง ความพ่ายแพ้ อย่างตอ่ เน่ืองท่ีเกิดขึน้ มานีก้ ็มีส่วนดีอยู่บ้าง ทงั้ นีเ้ พราะความเจ็บปวด
ของประชาชนจากความพา่ ยแพ้ที่เกิดขนึ ้ นนั้ นํามาซึง่ การเปิ ดโอกาสให้ แก่ความมกั ใหญ่ใฝ่ สงู
ของนโปเลยี นในเมื่อเหตกุ ารณ์ภายในบ้านเมอื ง ต้องการมือท่ีเข้มแข็งแล้ว ความรู้สกึ ที่อยากได้
และถือเป็ นความจําเป็ นทจ่ี ะต้องมแี มท่ พั ผ้ปู รีชาสามารถ เพือ่ ให้นาํ ทพั ไปนําชยั ชนะมาสธู่ งสาม
สีในสนามรบก็เป็ นความรู้สึกท่ีเพิ่มเท่าทวีขึน้ ฉะนัน้ จึงจําต้องมีการ ปฏิวัติรัฐประหารขัน้
เดด็ ขาด

สาํ หรับพนั ธมติ รของประเทศออสเตรียนนั้ มีอยปู่ ระเทศหนึง่ ท่ีออกจากการเป็ นพนั ธมิตร

๒๓๙

คือพระเจ้าจกั รพรรดิปอลแห่งรัสเซีย๓๙ พระเจ้าปอลเกลียดพิธีการอดุ หนนุ กองทพั ของพระองค์
ซงึ่ อยภู่ ายใต้การ บญั ชาการของซูวาร์โร จึงถอนทพั ออกจากสนามรบทงั้ ๆ ที่กําลงั มีชยั ชนะอยู่
และเนื่องจากพระเจ้าปอลเป็ นคนขีต้ ื่น บงั เอิญมีความนิยม ในบคุ ลกิ ลกั ษณะของนโปเลียนอยู่
แล้ว จงึ ใมอ่ ยากกลบั เข้ามาร่วมใน สนธิสญั ญาแอนตีฝ้ ร่ังเศสอีก สําหรับทางฝ่ ายองั กฤษคงยืน
กรานมนั่ ใน เร่ืองแอนตีฝ้ รั่งเศส แตท่ งั้ นจี ้ ะพสิ จู น์ได้วา่ มน่ั คงเพียงไหนก็อย่ทู ่ีวา่ การ พา่ ยแพ้ของ
กองทพั ภายใต้การบญั ชาการของดย๊คุ แห่งยอร์คทีเ่ ข้าไป ปฏิบตั ิการในฮอลแลนด์ หรือผลสําเร็จ
ของยทุ ธนาวีในทะเลเมดิเตอร์ เรเนียนภายใต้การบญั ชาการของลอร์ดเนลสนั ว่า จะมีอิทธิพล
เหนือ ความรู้สกึ ของรัฐบาลแหง่ ราชสาํ นกั เซนต์ เจมส์ หรือหาไม่

นโปเลียนในตําแหนง่ หวั หน้ากงสลุ อาจจะหวงั ที่จะให้มีการ เจรจาตกลงกนั โดยนโป
เลียนจะรับรองข้อทาบทามที่รัฐบาลองั กฤษชุด ลอร์ดมสั เบอร์ร่ีได้เสนอมา ในอารมณ์ท่ีดีกว่า
คณะกรรมการบริหารชดุ เก่า นโปเลยี นตกลงใจท่จี ะปฏบิ ตั ติ าม อยา่ งน้อยทสี่ ดุ ก็กอ่ นที่การ ยทุ ธ์
กับออสเตรียจะเปิ ดฉาก แต่แล้วก็เปล่ียนใจ นโปเลียนได้เลิก มรรยาทการติดต่อทางการทูต
เหมือนดงั ท่ีเคยทํามาแล้ว ฉะนนั้ นโปเลียนจึงจ่าหน้าจดหมายถืงพระเจ้ายอร์ชที่สามโดยตรง
การเขียน จดหมายเป็ นการสว่ นตวั นีเ้ ริ่มลงมือเขียนหลงั จากท่ีคณะกงสลุ ใหม่ได้ รับการแตง่ ตงั้
ในพระราชวงั ตลุ เลอรีสแ์ ล้วเมอื่ ๒๕ ธนั วาคม ค.ศ.๑๗๙๙

ขอให้พิจารณาข้อความในจดหมายนโปเลียนต่อไปนีใ้ ห้ดี จะได้พบว่ามีอะไร ๆ แฝงอยู่
มาก ไมว่ า่ ฝ่ ายองั กฤษจะตอบหรือไมต่ อบก็ตาม

๐สาธารณรัฐฝรั่งเศสรัฐบาลของประชาชน๑
เพ่อื เสรีภาพ และเสมอภาค
จาก โบนาปาร์ต กงสลุ ที่หนง่ึ แหง่ สาธารณรัฐ
ถึงกษัตริย์แหง่ บริเตนใหญ่และไอร์แลนด์
ในนามแหง่ ประชาชาตฝิ ร่ังเศส และในฐานะท่ีเป็ นกงสลุ ท่ีหนง่ึ ของสาธารณรัฐ เป็ นการ

๓๙ พระจกั รพรรดปิ อลแหง่ รัสเชีย (Paul I of Russia ค.ศ.๑๗๕๙-๑๗๘๑) พระองค์ครองราชย์
ในรัสเชียระหวา่ ง ค.ศ.๑๗๙๖-๑๗๘๑ สวรรคตโดยการถกู ลอบปลงพระชนม์ขณะครองราชย์
พระราชโอรสคอื จกั รพรรดอิ เลก็ ซานเดอร์ที่ ๑ ขนึ ้ สบื ราชสมบตั ิแทน

๒๔๐

เหมาะสมท่ีจะได้รับปฏิบัติหน้าที่ทูลติดต่อเกี่ยว ด้วยเหตุการณ์ต่าง ๆ มายังพระองค์ท่าน
โดยตรง

สงครามล้างผลาญสี่ภาคของโลกมาเป็ นเวลาแปดปี จะต้อง ดําเนินต่อไปตลอดกาล
กระนนั้ หรือ? จะใม่มีการหยุดรบบ้างเลยหรือ? สองชาติที่เด่นท่ีสุดในยุโรปล้วนแต่เป็ นชาติที่
แข็งแรง และมีอิทธิพลมาก เกินกวา่ ความจําเป็ นในอนั ที่จะรักษาสวสั ดภิ าพและเอกราชของชาติ
จะ ยอมสละประโยชน์ทางการค้า ความไพบลู ย์ภายใน และความสขุ ภายใน ครอบครัวเพ่ือ
ความคิดท่ีย่ิงใหญ่อนั ไร้ประโยชน์ได้อยา่ งไร? เมื่อไรจะถึงเวลาเสียทีท่ีประเทศทงั้ สองจะนึกถึง
สนั ตภิ าพ วา่ เป็ นสง่ิ แรกท่ี ต้องการเช่นเดียวกบั เกียรติอนั รุ่งโรจน์ใช่หรือหาไม่ อารมณ์เหลา่ นีไ้ ม
ใช่ เป็ นของใหม่ในพระทัยของพระองด์ ผู้ปกครองประเทศเสรี ซึ่งพระองด์ ปรารถนาจะให้
ความสขุ ในการทาบทามครัง้ นี ้พระองค์จะทรงเห็น ความปรารถนาอยา่ งแท้จริงของหม่อมฉนั
ในอนั ท่ีจะร่วมสนบั สนนุ ให้ได้ผลดงั ปรารถนาในสนั ติภาพทวั่ ไปโดยการปฏิบตั ิทนั ที พร้อมด้วย
การ ไว้วางใจและพ้นไปจากพิธีต่าง ๆ ซ่งึ พิธีการเหลา่ นีเ้ ป็ นเร่ืองจําเป็ นที่มีไว้ บิดเบือนสําหรับ
ความเข้าใจของประเทศทอี่ อ่ นแอกวา่ แตท่ วา่ มีไว้เป็ น ประโยชน์สาํ หรับค้นหาความปรารถนาท่ี
จะหลอกลวงซง่ึ กนั ในประเทศ ที่ทรงไว้ซึ่งอํานาจ ทงั้ ฝร่ังเศสและองั กฤษใช้กําลงั ของตนผิดไป
ยอ่ มจะ ต้องออ่ นเปลยี ้ เพลยี แรงเป็ นเวลานาน แตข่ อเสย่ี งท่จี ะพดู วา่ โชคชะตา ของมวลประเทศ
ทเ่ี จริญแล้วยอ่ มเก่ียวข้องกบั การสนิ ้ สดุ สงคราม ซงึ่ เพลงิ ของมนั ได้เผาผลาญไปตลอดโลก

จึงเป็ นท่ีประจักษ์กันดงั ว่า กงสุลท่ีหน่ึงโบนาปาร์ตไม่รู้เร่ือง รัฐธรรมนูญองั กฤษเลย
ทเี ดยี ว ถ้ากงสลุ ท่ีหน่งึ เช่ือเอาจริง ๆ ว่า กษัตริย์องั กฤษ (ทรงปฏิบตั ิงานเพ่ือประชาชนโดยผา่ น
ทางรัฐมนตรีและมีรัฐมนตรีรับผิดชอบ) คงจะตอบจดหมายโดยตรง อันท่ีจริงจดหมายตอบนนั้
ลอร์ดเกรนวิลส์ รัฐมนตรีวา่ การกระทรวงการต่างประเทศ เป็ นผ้ตู อบมายงั ตาลเลรังค์ จดหมาย
นนั้ มีข้อความวา่

๐กษัตริย์องั กฤษไม่คดั ค้านสงครามใด ๆ ถ้าเมืองขนึ ้ สองแหง่ ของ องั กฤษ สมั พนั ธมิตร
ตลอดทงั้ ยโุ รปทวั่ ๆ ไปปลอดกัย กษัตริย์องั กฤษก็ จะฉวยเอาชื่อในโอกาสแรกที่เหมาะสมเลย
ทเี ดียวในการทาํ สญั ญาเพอื่ สนั ตภิ าพ แตใ่ นขณะนี ้ยงั ไมเ่ ห็นโอกาสนนั้ รัฐบาลปฏิวตั ทิ กุ รัฐบาล
ของ ฝรั่งเศส ไม่เคยมีเจตจํานงในด้านสนั ติภาพเลย ทงั้ ยงั ยืนกรานประพฤติ อย่างชัดแจ้งจน

๒๔๑

เป็ นท่ีรู้กันทวั่ ไปว่า ความประพฤตินนั้ ตรงข้ามกับคําพูด สวิสเซอร์แลนด์ อิตาลี ฮอลแลนด์
เยอรมนั อียปิ ต์ มีประเทศไหนบ้าง ทปี่ ลอดภยั จากการรุกรานของฝร่ังเศส?

สงครามจะต้องดําเนินไปจนกว่าต้นเหตทุ ่ีก่อให้สงครามเกิดขึน้ ต้องถกู ทําลายไป และ
ให้ราชวงศ์ฝร่ังเศสท่ีพลดั ถ่ินขณะนไี ้ ด้กลบั คนื ไป สตู่ ําแหนง่ เดมิ จะเป็ นเคร่ืองมือที่ง่ายที่สดุ ที่จะ
สรัางความไว้วางใจให้ เกิดแก่มหาอํานาจอื่น ๆ ในยโุ รป กษัตริย์องั กฤษไม่ประสงศ์ที่จะออก
คาํ สงั่ ใด ๆ เกี่ยวกบั นโยบายภายในของประเทศฝร่ังเศสนอกจากจะขอพดู ว่า มองไม่เห็นเลยว่า
สภาพการณ์ทีร่ ัฐบาลฝรั่งเศสได้ตงั้ รัฐบาลขนึ ้ และหลงั การท่ีรัฐบาลฝร่ังเศสประกาศว่าจะปฏิบตั ิ
นนั้ จะโน้มน้าวนาํ ้ ใจของประเทศตา่ ง ๆ ให้ถือวา่ ฝร่ังเศสเป็ นรัฐบาลท่ีมีเสถียรภาพและเชื่อถือได้
นอกจากจะคิดวา่ รัฐบาลฝรั่งเศสปัจจบุ นั เป็ นแตเ่ พียงรัฐบาลทเี่ ข้ามา แทนทช่ี ว่ั คราวเทา่ นนั้ ๑

นี่คือจดหมายตอบที่มีชื่อเสียงของลอร์ดเกรนวิลส์ อนั ก่อให้เกิด การอภิปรายกนั อยา่ ง
สนกุ ในสภาทงั้ สองขององั กฤษ แต่ทงั้ สองสภาได้ ให้คะแนนเสียงข้างมากสนบั สนนุ การกระทํา
ของกระทรวงการต่าง ประเทศองั กฤษ เมื่อตอนพิจารณากันถึงการเตรียมเงินเพ่ือการนี ้ ก็
ปรากฏว่ารัสเซียไมอ่ อกเงินคา่ บํารุงด้วย หรือพดู อีกทีก็คือ รัสเซียถอน ตวั ออกจากสญั ญาการ
ตอ่ ส้กู บั ฝรั่งเศสในระหวา่ งการอภปิ รายนี ้ผลดี อนั จะได้จากสงครามถกู นํามาพิจารณากนั ทวั่ ไป
และปรากฏวา่ มีผลที่ นา่ พงึ พอใจน้อยมาก

เพ่ือเป็ นการวิจารณ์จดหมายของลอร์ดเกรนวิลส์ รัฐบาลฝร่ังเศสได้ เสนอจดหมายของ
รัชทายาทแหง่ ราชวงศ์สจ๊วตมาถวายพระเจ้ายอร์ช ทส่ี าม ในจดหมายนนั้ เนือ้ หาคือการทวงราช
สมบตั ิคืนจากพระเจ้ายอร์ชที่สาม ครัง้ นนั้ ดเู หมือนว่า หลกั การเก่ียวกบั การครองราชย์สมบตั ิ
ของราชวงศ์สจ๊วต เป็ นที่รับรองกนั ถกู ต้องตามกฎหมายในราชสาํ นกั เซนต์ เจมส์ ฉะนนั้ จึงไมม่ ี
ข้ออ้างเพยี งพอในการท่จี ะปฏเิ สธ

ยังมีเรื่องเบ็ดเตล็ดอีกสองสามเรื่อง แต่เรื่องที่เป็ นคําตอบแท้จริง ต่อวิลเล่ียม พิตต์
นายกรัฐมนตรีขององั กฤษนนั้ ก็คือ ยทุ ธการท่ีมาเร็งโก (พิตต์ เป็ นนายกรัฐมนตรีตงั้ แต่อายุ ๒๔
ปี เป็ นยอดนกั การเมืององั กฤษยคุ นนั้ องั กฤษมียอดนกั รบในทางบก คือดย๊คุ ออฟเวลลงิ ตนั ยอด
นกั รบทางเรือคือ เนลสนั กระนนั้ ขนาดสามยอดคนก็ไม่พอ ต้องอาศยั กําลงั พนั ธมิตรจากแทบ
ทกุ ชาติในยโุ รปมาร่วมรุมรบกบั ฝรั่งเศสเป็ นเวลาหลายปี จึงจะเอาชนะได้)