หนังสือรางวัลการวิจัยแห่งชาติ2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกี่ย่� วข้อ้ งกับั การกำจัดั กากกัมั มันั ตรังั สีีทรานยููรานิคิ ด้ว้ ยการ ในวิทิ ยานิพิ นธ์น์ี้้ไ� ด้ม้ ีีการจำลองแบบเพื่อ�่ เปรีียบเทีียบ
จำลองแบบสมรรถนะของเชื้�อเพลิิง (fuel performance สมรรถนะระหว่่างแท่่งเชื้�อเพลิิง RBWR-TB2 และ ABWR
modeling) ในงานวิิจััยนี้้�มีีการตรวจสอบพฤติิกรรมทาง ผลลััพธ์์จากการวิิจััยชี้�ให้้เห็็นว่่า อุุณหภููมิิของแท่่งเชื้�อเพลิิง
ความร้อ้ น, ทางเคมีี, และเชิงิ กลของแท่ง่ เชื้อ� เพลิงิ เพื่อ่� ให้แ้ น่ใ่ จ ของ RBWR-TB2 จะสููงขึ้�นอย่่างมีีนััยสำคััญโดยเฉพาะ
ว่่าแท่่งเชื้ �อเพลิิงของเครื่่�องปฏิิกรณ์์ชนิิดนี้้�มีีสมรรถนะและ อย่า่ งยิ่ง� ในโซนฟิสิ ไซล์์ ซึ่ง� นำไปสู่่�ผลกระทบที่ไ�่ ม่พ่ ึงึ ปรารถนา
ความน่า่ เชื่อ่� ถืือเป็น็ ที่ย่� อมรับั ได้ต้ ลอดช่ว่ งการทำงานโดยไม่ม่ ีี ต่่าง ๆ เช่่น การปลดปล่่อยก๊๊าซฟิิชชัันที่�่มากเกิินไปและ
การหลอมเหลวของเม็ด็ เชื้อ� เพลิงิ (fuel pellet) หรืือความ การเสีียรููปของท่่อหุ้�มเชื้�อเพลิงิ ค่่าเบิิร์น์ อััพเฉพาะจุดุ ในโซน
เสีียหายต่อ่ ท่อ่ หุ้�มเชื้อ� เพลิงิ (fuel cladding) ฟิิสไซล์์ของ RBWR-TB2 นั้้�นมีีค่า่ สููงกว่า่ ABWR หลายเท่า่
ซึ่�งนำไปสู่�การบวมของเชื้�อเพลิิงที่�่มากเกิินไป, การ
5. ระยะเวลาในการทำำการวิิจัยั เกิิดปฏิิกิิริิยาออกซิิเดชั่่�นของท่่อหุ้ �มเชื้ �อเพลิิงแบบเร่่ง,
4 ปีี ตั้�งแต่่ พ.ศ. 2557 ถึึง พ.ศ. 2560 และการเกิิด PCMI ที่�่บริิเวณรอยต่่อระหว่่างโซนฟิิสไซล์์
และโซนเฟอร์ไ์ ทล์์ แม้ว้ ่า่ จะไม่่มีีการรายงานการหลอมเหลว
6. สรุุปผลวิิทยานิพิ นธ์์ ของเชื้อ� เพลิงิ จากการจำลองแบบ แต่ก่ ็ค็ วรทราบว่า่ อุณุ หภููมิิ
เ พื่�่ อ ที่�่ จ ะ แ ส ด ง ใ ห้้ เ ห็็ นว่่ า เ ค รื่่� อ ง ป ฏิิ ก ร ณ์์ แ บ บ ของเชื้ �อเพลิิงกึ่ �งกลางที่่�คำนวณได้้นั้้�นใกล้้เคีียงกัับอุุณหภููมิิ
น้้ำเดืือดที่�่มีีการแปรสภาพสููง (High-conversion BWR) หลอมเหลวอย่า่ งเป็็นอย่่างมาก ดังั แสดงในรููปที่่� 2
รุ่่�น RBWR-TB2 ซึ่�งเป็็น LWR ขั้�นสููงสำหรัับการกำจััดกาก
กัมั มัันตรังั สีีพลููโตเนีียมและทรานยููรานิิคนั้้น� สามารถทำงาน 3000 RBWR-TB2 BOL
ได้้อย่่างปลอดภััยภายใต้้ข้้อจำกััดด้้านการออกแบบและ 2500 RBWR-TB2 EOL
ข้้อจำกััดด้้านกฎระเบีียบต่่าง ๆ พฤติิกรรมเชิิงความร้้อน 2000 ABWR BOL
และเชิิงกลของเครื่่�องปฏิกิ รณ์์นี้้�ได้ร้ ับั การวิเิ คราะห์ผ์ ่่านแบบ ABWR EOL
จำลองสมรรถนะของเชื้อ� เพลิงิ
เนื่่�องจากลัักษณะการออกแบบแท่่งเชื้ �อเพลิิงที่่�เป็็น Centerline Fuel Temperature (K) 1500
เอกลัักษณ์์จึึงทำให้้ปรากฏการณ์์ทางฟิิสิิกส์์หลายอย่่าง
ที่่�อุุณหภููมิิสููงและค่่าเบิิร์์นอััพสููงมัักจะถููกมองข้้ามไปใน 1000
โปรแกรมจำลองแบบสมรรถนะแท่่งเชื้�อเพลิิงแบบ LWR
ส่่วนใหญ่่ แต่่ปรากฏการณ์์เหล่่านี้้�อาจจะเกิิดขึ้้�นมาได้้ 500 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1
ภายใต้เ้ งื่อ� นไขสภาวะการทำงานของ RBWR-TB2 ปรากฏการณ์์ 0 Relative Axial Length (x/L)
เหล่่านี้้�เกี่�่ยวข้้องกัับการเคลื่�่อนย้้ายตำแหน่่งของสสารที่่�
เ ป็็ น อ ง ค์์ ป ร ะ ก อ บ ข อ ง เชื้ � อ เ พ ลิิ ง แ ล ะ ผลิิ ต ภัั ณ ฑ์์ ฟิิ ช ชัั น , รููปที่่� 2 การเปรีียบเทีียบอุุณหภููมิิที่�่จุุดกึ่่�งกลางแท่่งเชื้�อเพลิิงของเครื่�อง
การเปลี่่�ยนแปลงของค่่าอััตราส่่วน O/M ไปกับั ค่า่ เบิริ ์น์ อััพ, ปฏิกิ รณ์์ RBWR-TB2 และ ABWR
การก่่อตััวของ HBS, การกััดกร่่อนแบบเร่่ง, การกดร้้อน,
การบวมของเชื้อ� เพลิงิ ที่เ�่ ป็น็ ก๊า๊ ซ, การตกตะกอนของไฮไดรด์์ อย่่างไรก็็ตามถึึงแม้้ว่่า RBWR-TB2 จะต้้องทำงาน
และการเคลื่อ�่ นย้า้ ยตำแหน่ง่ ของไฮโดรเจนในท่อ่ หุ้�มเชื้อ� เพลิงิ ภายใต้เ้ งื่อ� นไขที่ค�่ ่อ่ นข้า้ งรุนุ แรงโดยมีีระยะห่า่ งเพีียงเล็ก็ น้อ้ ย
แบบจำลองกึ่ �งเชิิงประจัักษ์์ที่่�อธิิบายถึึงความพรุุนและ จากเกิิดการหลอมเหลวแท่่งเชื้�อเพลิิง แต่่การวิิเคราะห์์
พฤติิกรรมการเคลื่่�อนย้้ายตำแหน่่งของซีีเซีียมถููกแทนที่�่ สมรรถนะของแท่่งเชื้ �อเพลิิงในสภาวะคงตััวยัังคงแสดงให้้
ด้ว้ ยแบบจำลองเชิงิ กลไก ปรากฏการณ์ท์ ั้้ง� หมดนี้้ถ� ูกู นำสร้า้ ง เห็็นว่่าเครื่�่องปฏิิกรณ์์นี้้�สามารถทำงานได้้อย่่างปลอดภััย
เป็็นแบบจำลองทางคณิิตศาสตร์์และถููกไปใช้้อย่่างอย่่าง ด้้วยประสิทิ ธิภิ าพเชิงิ ความร้อ้ นและเชิิงกลที่�่ยอมรัับได้้
สััมฤทธิิผลใน FRAPCON-3.5 เวอร์์ชัันดััดแปลงที่�่เรีียกว่่า
FRAPCON-3.5 EP

400 รางวัลการวิจัยแห่งชาติ : รางวลั วิทยานิพนธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

7. ประโยชน์์ที่่ไ� ด้้รับั จากการวิจิ ัยั จากผลการวิิเคราะห์์เชิิงความร้้อนและเชิิงกลของ
โดยทั่่�วไปภารกิิจการผลิิตวััสดุุฟิิชไซล์์หรืือการกำจััด แท่่งเชื้ �อเพลิิงข้้อเสนอแนะของงานวิิจััยนี้้�ได้้ถููกนำไปใช้้ใน
กากกััมมัันตรัังสีีทรานยููรานิิคจะตกเป็็นของเครื่่�องปฏิิกรณ์์ การปรัับปรุุงพารามิิเตอร์์ที่่�ใช้้ในการออกแบบของแท่่ง
แบบนิวิ ตรอนเร็ว็ ที่ไ่� ม่ไ่ ด้ห้ ล่อ่ เย็น็ ด้ว้ ยน้้ำ เช่น่ เครื่อ่� งปฏิกิ รณ์์ เชื้�อเพลิิง RBWR-TB2 เวอร์์ชัันปััจจุุบัันโดยขนาดของช่่อง
นิิวตรอนเร็็วแบบโซเดีียม เป็็นต้้น แต่่ในงานวิิจััยนี้้�ได้้มีีการ ว่่างระหว่่างเม็็ดเชื้ �อเพลิิงและท่่อหุ้ �มเชื้ �อเพลิิงได้้เพิ่่�มตาม
มีีการทบทวนวรรณกรรมที่�่เกี่่�ยวข้้องกัับเครื่่�องปฏิิกรณ์์ ข้้อเสนอแนะจากงานวิิจััย นอกจากนี้้� ในงานวิิจััยนี้้�ยัังได้้ให้้
น้้ำมวลเบาที่�่มีีค่่าการแปรสภาพสููงเพื่่�อทำภารกิิจดัังกล่่าว ข้้อเสนอแนะกัับค่่าพารามิิเตอร์์อื่่�น ๆ ที่่�สำคััญต่่อการ
ภายใต้ส้ ภาวะการหล่อ่ เย็็นด้้วยน้้ำมวลเบา เครื่�อ่ งปฏิกิ รณ์์ที่่� ออกแบบแท่่งเชื้�อเพลิงิ ต่่อไปในอนาคตอีีกด้ว้ ย
มีีลักั ษณะการออกแบบเช่น่ นี้้ไ� ด้ร้ ับั การสำรวจ, รวบรวม, และ
อธิบิ ายถึงึ คุณุ ลักั ษณะต่า่ ง ๆ ของการออกแบบเครื่อ่� งปฏิกิ รณ์์ 8. ศัักยภาพในการพััฒนาไปสู่่�การใช้ป้ ระโยชน์์
ย้้อนไปในอดีีตถึึงปีี ค.ศ. 1970 ซึ่ง� รวมไปถึึงเครื่อ�่ งปฏิิกรณ์์ ในเชิงิ สังั คม และ/หรืือ เชิงิ พาณิชิ ย์์
แบบ RBWR ในหลากหลายเวอร์ช์ ันั เพื่อ่� ภารกิจิ ที่แ่� ตกต่า่ งกันั งานวิิจััยนี้้�มีีศัักยภาพในการในไปใช้้ประโยชน์์เชิิง
การรวบรวมข้้อมููลวรรณกรรมเหล่่านี้้�มีีประโยชน์์ในฐานะที่่�
เป็็นข้้อมููลเพิ่่�มเติิมต่่อแนวทางการพััฒนาวััฏจัักรเชื้ �อเพลิิง พาณิิชย์์ในแง่่มุุมของการพััฒนาผลิิตภััณฑ์์ต้้นแบบในที่่�นี้้�คืือ
นิิวเคลีียร์์แบบปิิดทางเลืือกที่�่ไม่่จำเป็็นต้้องพึ่่�งพาเทคโนโลยีี ต้้นแบบเครื่�่องปฏิิกรณ์์แบบน้้ำเดืือดที่่�มีีการแปรสภาพสููง
เครื่่�องปฏิิกรณ์์นิิวตรอนเร็็วแบบโซเดีียมที่�่ยัังไม่่สมบููรณ์์และ ผลการศึึกษาสามารถนำไปใช้้เป็็นแนวทางในการปรัับปรุุง
ยัังไม่่ได้้รัับการพิิสููจน์์มากเท่่ากัับเทคโนโลยีีเครื่่�องปฏิิกรณ์์ สมรรถนะของเครื่�อ่ งปฏิิกรณ์ใ์ ห้ท้ ำงานได้ด้ ีีขึ้้�น ปลอดภััยขึ้น�
น้้ำมวลเบาที่�่ใช้้กันั อย่า่ งแพร่่หลายในปัจั จุุบััน
งานวิิจััยนี้้�ได้้มีีการนำปรากฏการณ์์เชิิงฟิิสิิกส์์ที่่�ถููก 9. การนำำผลงานไปใช้้ประโยชน์์ในมิติ ิติ ่า่ ง ๆ
คาดว่า่ จะเกิดิ ขึ้้น� ในสภาวะที่อ�่ ุณุ หภููมิสิ ููงและค่า่ เบิริ ์น์ อัพั สููง ๆ  เชิงิ ชุุมชน/สัังคม
ลงในโปรแกรม FRAPCON-3.5 โดยที่่�โปรแกรมเวอร์์ชัันที่่�  เชิิงพาณิชิ ย์์
ถูกู แก้้ไขนี้้�ถููกเรีียกว่า่ FRAPCON-3.5 EP และตัวั โปรแกรม  เชิงิ วิิชาการ
ใหม่น่ ี้้ไ� ด้ร้ ับั การสอบทานกับั ข้อ้ มููลการทดลองซึ่ง� ได้ผ้ ลเป็น็ ที่�่  เชิงิ พื้้�นที่่�
น่า่ พึงึ พอใจ ประโยชน์ข์ องงานส่ว่ นนี้้ค� ืือเป็น็ การเพิ่่ม� ขอบเขต ยังั ไม่ม่ ีีการนำผลงานในใช้้ประโยชน์ใ์ นขณะนี้้�
ความสามารถของตััวโปรแกรมเดิิมให้้สามารถพิิจารณา
ปรากฏการณ์ท์ างฟิสิ ิกิ ส์ไ์ ด้เ้ พิ่่ม� ขึ้น� ส่ง่ ผลทำให้ผ้ ลการจำลอง 10. ข้อ้ เสนอแนะเชิงิ นโยบายที่่�เสนอแนะให้้
แบบมีีความครอบคลุุมมากขึ้ �น แก่ร่ ััฐบาล/กระทรวงต่่าง ๆ และภาคเอกชน
ประโยชน์์ต่่อมาจากงานวิิจััยนี้้� คืือ การวิิเคราะห์์ เพื่อ่� นำำไปใช้ว้ างนโยบาย พัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา
พ ฤ ติิ ก ร ร ม เชิิ ง ค ว า ม ร้้ อ น แ ล ะ เขิิ ง ก ล ข อ ง แ ท่่ ง เชื้ � อ เ พ ลิิ ง
RBWR-TB2 และ ABWR นี้้� มีีส่่วนช่่วยในกระบวนการ ผลการศึึกษาสามารถนำไปใช้้เป็็นแนวทางในการ
ออกแบบทางวิศิ วกรรมของบริษิ ัทั ฮิติ าชิทิ ี่เ�่ ป็น็ เจ้า้ ของลิขิ สิทิ ธิ์์� สร้้างความร่่วมมืือทางวิิชาการระหว่่างสถานบัันการศึึกษา
เครื่่�องปฏิิกรณ์์นี้้� ผลจากงานวิิจััยนี้้�ได้้ทำการยืืนยัันผลลััพธ์์ ของประเทศไทยและบริิษัทั GE Hitachi Nuclear Energy
ที่่�ได้้จากการจำลองแบบ, แสดงให้้เห็็นถึึงความปลอดภััยใน ที่่�เป็็นผู้�้ออกแบบและพััฒนาเทคโนโลยีีเครื่�่องปฏิิกรณ์์แบบ
ขณะทำงานของแท่่งเชื้ �อเพลิิงภายใต้้สถาวะการออกแบบ น้้ำเดืือดที่ใ่� ช้้งานอยู่�ในปััจจุุบันั
ปัจั จุบุ ันั รวมไปถึงึ การให้ข้ ้อ้ เสนอแนะกับั ประเด็น็ การปรับั ปรุงุ
แท่่งเชื้�อเพลิงิ ให้ม้ ีีสมรรถนะที่�่ดีียิ่่ง� ขึ้�น

รางวัลการวจิ ยั แหง่ ชาติ : รางวลั วทิ ยานพิ นธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565 401

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกียี รติิคุณุ ประกาศ

รางวััลการวิจิ ััยแห่่งชาติิ : รางวัลั วิทิ ยานิิพนธ์์
ประจำำปีีงบประมาณ 2565

รางวัลั ระดัับดีี

สาขาวิิศวกรรมศาสตร์์และอุุตสาหกรรมวิจิ ััย

เรื่่อ� ง
การศึกึ ษาผลของสนามแม่เ่ หล็ก็ ที่่ม� ีีต่่อปฏิิกิิริยิ าการเติมิ ก๊า๊ ซไฮโดรเจนของก๊๊าซคาร์บ์ อนไดออกไซด์์

โดยใช้้ตััวเร่ง่ ปฏิกิ ิริ ิยิ าเหล็ก็ และทองแดงบนตัวั รองรับั ซิิลิกิ าเมโซพอร์์ชนิิด MCM-41
Effect of the External Magnetic Field on Carbon Dioxide Hydrogenation Over

Iron and Copper Loaded on MCM-41 Mesoporous Silica Catalysts
โดย

ดร.ศิริ ภััสสร เกียี รติพิ ึ่่ง� พร

สำนัักงานการวิิจััยแห่่งชาติิ (วช.) ได้้พิิจารณาเห็็นว่่าวิิทยานิิพนธ์์ เรื่�่อง “การศึึกษาผลของสนามแม่่เหล็็ก
ที่่�มีีต่่อปฏิิกิิริิยาการเติิมก๊๊าซไฮโดรเจนของก๊๊าซคาร์์บอนไดออกไซด์์โดยใช้้ตััวเร่่งปฏิิกิิริิยาเหล็็กและทองแดงบน
ตัวั รองรับั ซิิลิกิ าเมโซพอร์์ชนิิด MCM-41” โดย ดร.ศิริ ภััสสร เกียี รติิพึ่�งพร สำเร็จ็ การศึกึ ษาจาก มหาวิิทยาลััย
เกษตรศาสตร์์ เป็็นงานวิิจััยที่�่ได้้องค์์ความรู้้�ความเข้้าใจในผลกระทบของการประยุุกต์์ใช้้สนามแม่่เหล็็กที่่�มีีต่่อความ
สามารถในการเร่ง่ ปฏิิกิริ ิิยา ซึ่ง� สามารถนำไปใช้้ปรัับเปลี่�ย่ นให้เ้ หมาะสมในปฏิิกิริ ิิยาอื่่น� ๆ และมีีศักั ยภาพในการนำไป
ใช้้งานเชิิงอุุตสาหกรรมในอนาคตต่่อไป เนื่่�องจากสามารถช่่วยลดต้้นทุุนการผลิิต ลดค่่าใช้้จ่่ายในการใช้้โปรโมเตอร์์
ตััวเร่่งปฏิิกิิริิยา และอุุณหภููมิิในการทำปฏิิกิิริิยา ซึ่�งองค์์ความรู้้�เหล่่านี้้�ได้้ถููกถ่่ายทอดผ่่านการตีีพิิมพ์์ทางวิิชาการ
ในวารสารระดัับนานาชาติิ และถ่า่ ยทอดผ่่านการสััมมนาทางวิิชาการในเวทีีระดับั โลก

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ว้ ิทิ ยานิพิ นธ์เ์ รื่�องนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั วิทิ ยานิพิ นธ์์ ประจำปีงี บประมาณ
2565 รางวัลั ระดับั ดีี สาขาวิศิ วกรรมศาสตร์แ์ ละอุตุ สาหกรรมวิจิ ัยั

402 รางวัลการวจิ ยั แหง่ ชาติ : รางวัลวิทยานิพนธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ประวััติิส่่วนตััว พลังั งานทดแทนและวัตั ถุดุ ิบิ ได้เ้ ป็น็ อย่า่ งดีี ซึ่ง� สารผลิติ ภัณั ฑ์์
ที่�่ได้้ ได้แ้ ก่่ แอลกอฮอล์์ สารประกอบไฮโดรคาร์บ์ อน และ
ชื่�อ่ – นามสกุุล ดร.ศิิรภัสั สร เกีียรติพิ ึ่่�งพร ก๊๊าซคาร์์บอนมอนอกไซด์์ เป็็นต้้น ทว่่าเทคโนโลยีีนี้้�ยััง
ตำำแหน่ง่ ทางวิชิ าการ - มีีปััญหาท้้าทายที่�่ต้้องได้้รัับการแก้้ไข โดยเฉพาะการเพิ่่�ม
อายุุ 32 ปีี ประสิิทธิิภาพของการแปลงผัันของก๊๊าซคาร์์บอนไดออกไซด์์
อาชีพี เจ้า้ หน้้าที่ข�่ องรััฐ จึึงได้้มีีการพััฒนาตััวเร่่งปฏิิกิิริิยา (catalyst) เข้้ามาใช้้เร่่ง
นักั วิิจััย ให้้ปฏิิกิิริิยาเกิิดได้้รวดเร็็วในระยะเวลาอัันสั้้�น โดยปกติิใน
ตำำแหน่ง่ อุตุ สาหกรรมจะใช้โ้ ลหะมีีตระกููล (noble) ได้แ้ ก่่ พาลาเดีียม
(Pd) รููทิเิ นีียม (Ru) และแพลทิินัมั (Pt) ซึ่ง� เป็็นโลหะกลุ่�มที่่�
หน่ว่ ยงานที่่ส� ังั กััด ศููนย์์นาโนเทคโนโลยีีแห่่งชาติิ ว่่องไว และมีีราคาสููงมาก อย่่างไรก็็ตาม ปฏิิกิิริิยาการเติิม
08 0586 8989 ไฮโดรเจนของก๊๊าซคาร์์บอนไดออกไซด์์สามารถดำเนิินการ
โทรศัพั ท์ ์ โดยใช้้ตััวเร่ง่ โลหะ ได้้แก่่ ทองแดง (Cu) เซอร์โ์ คเนีียม (Zr)
เหล็ก็ (Fe) นิกิ เกิลิ (Ni) เป็น็ ต้น้ ซึ่ง� ในการทำปฏิกิ ิริ ิยิ ามักั จะได้้
โทรสาร - ผลิิตภััณฑ์์ส่่วนใหญ่่เป็็นสารประกอบไฮโดรคาร์์บอน
จำพวกก๊๊าซมีีเทน (CH4) ซึ่�งเป็็นก๊๊าซที่�่มีีความเสถีียรสููง
E–mail: [email protected] น อ ก จ า ก ใช้้ เ ป็็ น เชื้ � อ เ พ ลิิ ง ใ น ก า ร เ ผ า ไ หม้้ ใ ห้้ ค ว า ม ร้้ อ น
ซึ่�งมีีมููลค่่าต่่ำแล้้ว ไม่่สามารถนำไปใช้้ประโยชน์์ได้้มากนััก
2. ชื่อ�่ และที่่อ� ยู่่�ของอาจารย์ท์ ี่่�ปรึกึ ษาหลััก ส่่วนผลิิตภััณฑ์์จำพวกเมทานอลหรืือเมทิิลแอลกอฮอล์์
ชื่�อ่ – นามสกุุล ดร.เมตตา เจริญิ พานิิช ซึ่�งสามารถนำไปใช้้ประโยชน์์ได้้มากกว่่า มัักได้้ออกมาใน
ตำำแหน่ง่ ทางวิชิ าการ ศาสตราจารย์์ ปริมิ าณค่อ่ นข้า้ งต่่ำ อีีกทั้้ง� ยังั มีีปฏิกิ ิริ ิยิ าข้า้ งเคีียงคืือ ปฏิกิ ิริ ิยิ า
ที่่�อยู่่� ภาควิชิ าวิศิ วกรรมเคมีี reverse water gas shift (RWGS) ได้้ผลิิตภััณฑ์์เป็็น
คณะวิศิ วกรรมศาสตร์์ มหาวิทิ ยาลััย คาร์บ์ อนมอนอกไซด์อ์ ีีกด้ว้ ยจากปัญั หาดังั กล่า่ ว การปรับั ปรุงุ
เกษตรศาสตร์์ 50 ถนนงามวงศ์ว์ าน ประสิิทธิิภาพของปฏิิกิิริิยาการเติิมไฮโดรเจนของก๊๊าซ
แขวงลาดยาว เขตจตุจุ ัักร คาร์์บอนไดออกไซด์์จึึงเป็็นโจทย์์ทางวิิทยาศาสตร์์ที่่�มีี
กรุงุ เทพมหานคร 10900 ความท้้าทายอย่่างมาก ซึ่�งการประยุุกต์์ใช้้สนามแม่่เหล็็ก
ควบคู่่�กัับการพััฒนาตััวเร่่งที่่�มีีคุุณสมบััติิความเป็็นแม่่เหล็็ก
3. ความสำำคััญและที่่ม� าของวิิทยานิพิ นธ์์ และราคาถููกคาดว่่าจะช่่วยเร่่งการเกิิดปฏิิกิิริิยาให้้ดีีขึ้้�น
จากสภาวการณ์์ในปััจจุุบัันที่�่มีีการเจริิญเติิบโต รวมถึงึ ลดพลังั งานและค่า่ ใช้จ้ ่า่ ยอีีกด้ว้ ย ซึ่ง� จะเป็น็ ประโยชน์์
อย่่างมหาศาลต่่อสิ่ �งแวดล้้อมและการใช้้ประโยชน์์เชิิง
ทางเศรษฐกิิจอย่่างรวดเร็็ว มีีการเพิ่่�มขึ้�นของทั้้�งโรงงาน อุุตสาหกรรมเคมีี
อุตุ สาหกรรม ยานพาหนะ และเครื่อ่� งจักั ร ซึ่ง� เป็น็ สาเหตุหุ ลักั
ที่�่ทำให้้เกิิดปััญหาด้้านวิิกฤตการณ์์พลัังงานและสิ่ �งแวดล้้อม 4. วััตถุปุ ระสงค์์ของการทำำวิิทยานิิพนธ์์
โดยเฉพาะการขาดแคลนน้้ำมัันปิิโตรเลีียมและปััญหาการ วิิทยานิิพนธ์์นี้้�มีีวััตถุุประสงค์์ คืือ การวิิจััยเพื่�่อแก้้
เพิ่่�มขึ้�นของก๊๊าซคาร์์บอนไดออกไซด์์ในบรรยากาศ ซึ่�งก๊๊าซ
คาร์์บอนไดออกไซด์์เป็็นสาเหตุุสำคััญในการเกิิดภาวะเรืือน ปััญหาหลัักในการเพิ่่�มประสิิทธิิภาพของกระบวนการลด
กระจกและก่่อให้้เกิิดภาวะโลกร้้อน จากภาคีีสััญญาปารีีส ปริิมาณก๊๊าซคาร์์บอนไดออกไซด์์ผ่่านกลไกการเกิิดปฏิิกิิริิยา
ประเทศไทยได้้ร่่วมลงนามตั้ �งปฏิิญาณในการช่่วยกัันจำกััด การเติมิ ก๊า๊ ซไฮโดรเจน โดยเริ่ม� จากการพัฒั นาตัวั เร่ง่ และการ
ภาวะโลกร้้อนไม่่ให้้เกิิน 2 องศาเซลเซีียสเทีียบกัับระดัับ ศึึกษาสภาวะที่�่ใช้้ในการทำปฏิิกิิริิยา ได้้แก่่ ปริิมาณตััวเร่่ง
อุณุ หภููมิกิ ่อ่ นการปฏิวิ ัตั ิอิ ุตุ สาหกรรม ดังั นั้้น� ทุกุ ประเทศจึงึ ได้้ ความดััน อุณุ หภููมิแิ ละอัตั ราการไหลของก๊๊าซ จากนั้้น� ศึกึ ษา
ผลัักดัันนโยบายเพื่�่อสนัับสนุุนการเปลี่่�ยนผ่่านของเชื้ �อเพลิิง ผลของการประยุุกต์์ใช้้สนามแม่่เหล็็ก ในการเร่่งปฏิิกิิริิยา
ฟอสซิลิ ไปใช้พ้ ลัังงานทดแทนให้ร้ วดเร็ว็ ที่่�สุดุ เท่่าที่�จ่ ะทำได้้ ควบคู่่�กัับตััวเร่่งโลหะเหล็็กและทองแดงที่่�มีีคุุณสมบััติิความ
เป็็นแม่่เหล็็ก โดยมีีการปรัับเปลี่่�ยนทิิศทางและความเข้้ม
ด้้วยเหตุุผลดัังกล่่าว การทำวิิจััยพื้้�นฐานโดยมีี ของสนามแม่่เหล็็กเพื่�่อหาสภาวะที่่�เหมาะสมที่�่ให้้ค่่าการ
เป้้าหมายเพื่่�อลดปริิมาณของก๊๊าซคาร์์บอนไดออกไซด์์จััด แปลงผัันของก๊๊าซคาร์์บอนไดออกไซด์์และค่่าการเลืือกเกิิด
เป็็นประเด็็นเร่่งด่่วนที่่�กำลัังอยู่ �ในความสนใจอย่่างแพร่่ ของผลิิตภััณฑ์์สููงที่�่สุดุ
หลาย ซึ่�งการนำก๊๊าซคาร์์บอนไดออกไซด์์มาใช้้เป็็นสาร
ตั้ �งต้้นในปฏิิกิิริิยาการเติิมไฮโดรเจนเป็็นวิิธีีหนึ่่�งที่�่น่่าสนใจ
เพราะนอกจากจะสามารถลดปริิมาณก๊๊าซเรืือนกระจกเพื่�่อ
ลดปััญหาสิ่�งแวดล้้อมได้้แล้้ว สารเคมีีพื้้�นฐานที่่�ผลิิตได้้ยััง
สามารถสร้้างมููลค่่าเพิ่่�มทางธุุรกิิจและสร้้างเสถีียรภาพด้้าน

รางวัลการวิจัยแหง่ ชาติ : รางวลั วิทยานพิ นธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565 403

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

5. ระยะเวลาในการทำำการวิจิ ััย 7. ประโยชน์ท์ ี่่ไ� ด้้รับั จากการวิิจัยั
5 ปีี 3 เดืือน ตั้�งแต่ว่ ันั ที่�่ 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2554 1) องค์ค์ วามรู้ใ�้ นการพัฒั นากระบวนการลดปริมิ าณ
ถึงึ วันั ที่่� 4 สิิงหาคม พ.ศ. 2559 ก๊๊าซคาร์์บอนไดออกไซด์์ผ่่านกลไกการเกิิดปฏิิกิิริิยาการเติิม
ก๊๊าซไฮโดรเจน ซึ่�งครอบคลุุมตั้�งแต่่การหาสภาวะที่�่ใช้้ใน
6. สรุปุ ผลวิิทยานิิพนธ์์ การทำปฏิกิ ิริ ิยิ า รวมถึงึ การออกแบบและการสังั เคราะห์ต์ ัวั
ในส่่วนของการพััฒนาตััวเร่่งสำหรัับปฏิิกิิริิยาใน เร่่งและตััวรองรัับตััวเร่่งปฏิิกิิริิยาที่�่มีีราคาถููก ซึ่�งองค์์ความรู้้�
สภาวะที่ไ่� ม่ม่ ีีสนามแม่เ่ หล็ก็ จากการศึกึ ษาผลของโครงสร้า้ ง เหล่่านี้้�สามารถเพิ่่�มประสิิทธิิภาพของปฏิิกิิริิยาโดยให้้ค่่า
รููพรุนุ ของตััวรองรัับตัวั เร่่งปฏิิกิริ ิยิ า พบว่า่ ประสิิทธิภิ าพใน การแปลงผัันของก๊๊าซคาร์์บอนไดออกไซด์์ที่่�สููงขึ้ �นในระดัับที่่�
การเร่่งปฏิิกิิริิยาของโลหะเหล็็กและทองแดงบนตััวรองรัับ ทััดเทีียมกัับตััวเร่ง่ โลหะมีีตระกููลที่�่มีีราคาแพง นอกจากนี้้ย� ังั
ซิลิ ิกิ าเมโซพอร์ช์ นิดิ MCM-41 ที่ม่� ีีโครงสร้า้ งรููพรุนุ สองขนาด ได้ผ้ ลิติ ภััณฑ์จ์ ำพวกแอลกอฮอล์ส์ ููงที่อ่� ุณุ หภููมิิต่่ำกว่า่
ดีีกว่่าบนตััวรองรัับที่�่มีีรููพรุุนเพีียงขนาดเดีียว โดยให้้ค่่าการ 2) องค์์ความรู้�้เกี่�่ยวกัับผลของวััสดุุตััวรองรัับตััวเร่่ง
แปลงผัันของก๊๊าซคาร์์บอนไดออกไซด์์สููงกว่่าประมาณ 1.2- ปฏิิกิิริิยาที่�่มีีต่่อความสามารถในการเร่่งปฏิิกิิริิยาของตััวเร่่ง
2.1 เท่่า และเกิิดผลิิตภัณั ฑ์์จำพวกแอลกอฮอล์ส์ ููงที่่อ� ุณุ หภููมิิ โลหะเหล็็กและทองแดง โดยตััวรองรัับซิิลิิกาเมโซพอร์์ชนิิด
ต่่ำกว่่าประมาณ 40-60 องศาเซลเซีียส ซึ่�งเป็็นผลมาจาก MCM-41 ซึ่�งมีีโครงสร้้างรููพรุุน 2 ขนาดที่่�พััฒนาขึ้�นจาก
โครงสร้้างของตััวรองรัับที่่�มีีรููพรุุนขนาดใหญ่่ ประกอบกัับ งานวิิจััยนี้้�มีีประสิิทธิิภาพสููงในการช่่วยเร่่งการเกิิดปฏิิกิิริิยา
ปริิมาณโลหะเหล็็กและทองแดงที่�่ว่่องไวบนตััวรองรัับสููงอััน ของตััวเร่่งโลหะเหล็็กและทองแดงเมื่�่อเทีียบกัับตััวเร่่งบนตััว
เนื่�่องมาจากแรงยึึดเหนี่�่ยวระหว่่างโลหะและตััวรองรัับที่�่มีี รองรับั ซิลิ ิกิ าเมโซพอร์ช์ นิดิ MCM-41 โดยทั่่ว� ไปที่ม่� ีีโครงสร้า้ ง
รููพรุนุ สองขนาดต่่ำกว่่าตัวั รองรัับที่�่มีีรููพรุุนเพีียงขนาดเดีียว รููพรุนุ ขนาดเดีียว
สำหรัับการศึึกษาผลของสนามแม่่เหล็็กต่่อการ 3) ต้น้ แบบเครื่อ�่ งปฏิกิ รณ์ป์ ฏิกิ ิริ ิยิ าเคมีีแบบเบดนิ่่ง� ที่�่
เร่่งปฏิิกิิริิยา โดยทำการศึึกษาเปรีียบเทีียบผลของการเร่่ง มีีสนามแม่เ่ หล็ก็ ซึ่ง� สามารถเพิ่่ม� ประสิทิ ธิภิ าพของการแปลง
ปฏิกิ ิริ ิยิ าของตัวั เร่ง่ เหล็ก็ และทองแดงบนตัวั รองรับั MCM-41 ผันั ก๊า๊ ซคาร์บ์ อนไดออกไซด์แ์ ละการเลืือกเกิดิ ของผลิติ ภัณั ฑ์์
ในสภาวะที่่�ไม่่มีีและมีีสนามแม่่เหล็็กที่�่ค่่าความเข้้มและ จำพวกแอลกอฮอล์์ได้้มากกว่่าปฏิิกรณ์์แบบเบดนิ่่�งทั่่�วไปซึ่ �ง
ทิิศทางการวางของสนามแม่่เหล็็กต่่าง ๆ เห็็นได้้ว่่า การ ต้น้ แบบนี้้ไ� ม่เ่ คยได้ม้ ีีรายงานมาก่อ่ นและได้ร้ ับั การจดอนุสุ ิทิ ธิิ
ประยุุกต์์ใช้้สนามแม่่เหล็็กช่่วยเพิ่่�มประสิิทธิิภาพในการเร่่ง บััตรเป็็นที่่�เรีียบร้้อยแล้้ว จึึงถืือเป็็นความก้้าวหน้้าอีีกขั้�นที่่�
ปฏิิกิิริิยาควบคู่่�กัับตััวเร่่งที่�่มีีสมบััติิความเป็็นแม่่เหล็็กอย่่าง ก่่อให้้เกิิดประโยชน์์และองค์์ความรู้้�แก่่วงการวิิจััยด้้านการ
เห็็นได้้ชััด โดยให้้ค่่าการแปลงผัันมากกว่่าในสภาวะที่่�ไม่่มีี ประยุกุ ต์ใ์ ช้้สนามแม่เ่ หล็ก็ ในการทำปฏิกิ ิริ ิิยา
สนามแม่่เหล็็กประมาณ 2 เท่่า และให้้ผลิิตภััณฑ์์จำพวก 4) องค์์ความรู้้�ในการประยุุกต์์ใช้้สนามแม่่เหล็็กที่�่
ไฮโดรคาร์์บอน (อีีเทนและโพรเพน) และแอลกอฮอล์์ มีีต่่อความสามารถในการช่่วยเร่่งปฏิิกิิริิยาร่่วมกัับตััวเร่่ง
(เมทานอล) สููงกว่า่ 2.5 และ 1.6 เท่า่ ตามลำดับั ซึ่ง� ที่ค�่ วามเข้ม้ ปฏิิกิิริิยาที่�่มีีคุุณสมบััติิความเป็็นแม่่เหล็็ก ซึ่�งมีีศัักยภาพ
สนามแม่่เหล็ก็ เท่า่ กัับ 27.7 มิิลลิเิ ทสลาร์์ในทิิศทางการวาง ในการนำไปใช้้ต่่อยอดในปฏิิกิิริิยาอื่�่น ๆ และงานเชิิง
แม่่เหล็็กจากเหนืือไปใต้้เป็็นสภาวะที่่�ดีีที่�่สุุด โดยสนามแม่่ อุุตสาหกรรมเคมีีในอนาคตต่่อไปได้้ เนื่�่องจากสามารถช่่วย
เหล็ก็ ส่ง่ ผลต่อ่ การเร่ง่ ปฏิกิ ิริ ิยิ าในด้า้ นของการเหนี่ย่� วนำให้ต้ ัวั ลดต้้นทุุนจากกระบวนการผลิิต อัันได้้แก่่ ค่่าใช้้จ่่ายในการ
เร่่งปฏิิกิิริิยามีีการจััดเรีียงตััวที่่�เหมาะสมต่่อการทำปฏิิกิิริิยา ใช้้โปรโมเตอร์์และตััวเร่่งปฏิกิ ิิริิยา รวมถึงึ อุณุ หภููมิิในการทำ
ไม่่เกิิดการจัับตััวเป็็นก้้อนและอุุดตัันในปฏิิกรณ์์ และช่่วย ปฏิกิ ิิริยิ า
เหนี่่�ยวนำสารตั้ �งต้้นให้้เคลื่�่อนที่่�ไปในทิิศทางที่่�จำเพาะ
รวมทั้้�งลดระดัับพลัังงานกระตุ้้�นในการเกิิดปฏิิกิิริิยาอีีกด้้วย
ซึ่ง� การประยุกุ ต์ใ์ ช้ส้ นามแม่เ่ หล็ก็ นี้้ม� ีีศักั ยภาพในการนำไปใช้้
งานเชิงิ อุุตสาหกรรมในอนาคตต่่อไปได้้

404 รางวลั การวิจัยแห่งชาติ : รางวัลวทิ ยานิพนธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

8. ศัักยภาพในการพัฒั นาไปสู่่ก� ารใช้้ประโยชน์์ 10. ข้อ้ เสนอแนะเชิงิ นโยบายที่่เ� สนอแนะให้้
ในเชิงิ สังั คม และ/หรืือ เชิงิ พาณิิชย์์ แก่ร่ ัฐั บาล/กระทรวงต่า่ ง ๆ และภาคเอกชน
การประยุกุ ต์ใ์ ช้ส้ นามแม่เ่ หล็ก็ ในการช่ว่ ยเร่ง่ ปฏิกิ ิริ ิยิ า เพื่อ�่ นำำไปใช้ว้ างนโยบาย พัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา

ร่่วมกัับตััวเร่่งปฏิิกิิริิยา มีีศัักยภาพในการนำไปต่่อยอด การพััฒนาเทคโนโลยีีสำหรัับการลดปริิมาณก๊๊าซ
เพื่�่อใช้้ประโยชน์์เชิิงอุุตสาหกรรมต่่อไปได้้ เนื่่�องจากการ คาร์์บอนไดออกไซด์์จำเป็็นต้้องอาศััยความร่่วมมืือและการ
ประยุุกต์์ใช้้สนามแม่่เหล็็กนี้้�สามารถช่่วยลดต้้นทุุนจาก สนับั สนุนุ จากหลายภาคส่ว่ นร่ว่ มกันั ในการวิจิ ัยั พัฒั นา ตลอด
กระบวนการผลิิต อัันได้้แก่่ ค่่าใช้้จ่่ายในการใช้้โปรโมเตอร์์ จนการนำผลงานวิิจััยระดัับห้้องปฏิิบััติิการไปขยายผลและ
และตััวเร่่งปฏิิกิิริิยา รวมถึึงอุุณหภููมิิในการทำปฏิิกิิริิยาได้้ ต่อ่ ยอดสู่่�เชิงิ พาณิชิ ย์์ โดยประโยชน์ท์ ี่ค�่ าดว่า่ จะได้ร้ ับั นอกจาก
อีีกด้ว้ ย จะช่่วยลดการเกิิดภาวะโลกร้้อนและการเปลี่�่ยนแปลงของ
สภาพอากาศแล้้วยัังสร้้างเสถีียรภาพด้้านพลัังงาน รวมถึึง
9. การนำำผลงานไปใช้ป้ ระโยชน์์ในมิิติติ ่่าง ๆ การสร้้างงาน สร้้างรายได้้ให้้กัับประชากร และเพิ่่�มสภาพ
 เชิงิ ชุุมชน/สัังคม คล่อ่ งทางเศรษฐกิิจ
 เชิิงพาณิชิ ย์์
 เชิงิ วิชิ าการ
 เชิงิ พื้้�นที่่�
โปรดระบุ ุ -

รางวัลการวิจยั แห่งชาติ : รางวลั วทิ ยานิพนธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565 405

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกียี รติิคุณุ ประกาศ

รางวััลการวิจิ ัยั แห่่งชาติิ : รางวัลั วิิทยานิพิ นธ์์
ประจำำปีงี บประมาณ 2565

รางวััลระดับั ดีี

สาขาปรัชั ญา

เรื่อ่� ง
สภาวะน่่าสบายของผู้้�สููงอายุุไทยสำำหรับั ศูนู ย์์ผู้้�สููงอายุุแบบปรับั อากาศ
Thermal Comfort of the Thai Elderly for the Air-conditioned Space

of Adult Day Care Center
โดย

ผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์ ดร.ช่่อเพชร พานระลึกึ

สำนัักงานการวิิจััยแห่่งชาติิ (วช.) ได้้พิิจารณาเห็็นว่่าวิิทยานิิพนธ์์ เรื่่�อง “สภาวะน่่าสบายของผู้้�สููงอายุุไทย
สำหรับั ศูนู ย์์ผู้้�สูงู อายุแุ บบปรัับอากาศ” โดย ผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์ ดร.ช่อ่ เพชร พานระลึกึ สำเร็จ็ การศึกึ ษาจาก
จุุฬาลงกรณ์์มหาวิิทยาลััย เป็็นวิิทยานิิพนธ์์ที่�่มีีคุุณภาพในระดัับดีี โดยเป็็นวิิทยานิิพนธ์์ที่่�เกี่่�ยวกัับสภาวะ
ความน่่าสบายที่่�พัักอาศััยในศููนย์์�์ผู้้�สููงอายุุแบบปรัับอากาศ เป็็นหััวข้้อวิิจััยที่�่มีีความเป็็นสากลในการลดการใช้้
พลังั งาน สามารถนำผลการวิิจัยั ไปอ้า้ งอิิง เปรีียบเทีียบ หรืือประยุุกต์์ใช้้ ในประเทศที่�ม่ ีีลักั ษณะภููมิิอากาศใกล้เ้ คีียง
กัับประเทศไทย นอกจากนั้้�น งานวิิจััยได้้มีีการพััฒนา Thermal Comfort Index สำหรัับประชากรเฉพาะกลุ่�ม
ซึ่ง� มีีความแตกต่า่ งกันั ทางด้า้ นบริบิ ท โดยงานวิจิ ัยั สามารถแสดงแนวคิดิ ในการเชื่อ่� มโยงทฤษฎีีและนำไปสู่�การประยุกุ ต์ใ์ ช้้
ซึ่�งจะเป็็นประโยชน์์ต่อ่ ความเป็น็ อยู่�ของผู้้�สูงวัยั ในอนาคต

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ว้ ิทิ ยานิพิ นธ์เ์ รื่�องนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั วิทิ ยานิพิ นธ์์ ประจำปีงี บประมาณ
2565 รางวัลั ระดัับดีี สาขาปรัชั ญา

406 รางวัลการวิจัยแหง่ ชาติ : รางวลั วิทยานพิ นธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ประวััติสิ ่ว่ นตัวั สำหรัับใช้ง้ านระหว่า่ งวัันไม่่ต่่ำกว่่า 1,300 แห่่ง (กรมกิจิ การ
ผู้้�สูงอายุุ, 2561) ซึ่�งยังั ต้้องการการศึกึ ษาเพื่อ�่ จััดการสภาวะ
ชื่อ�่ – นามสกุุล ดร.ช่่อเพชร พานระลึกึ น่า่ สบายและพลัังงานในอาคาร ดัังนั้้น� จึึงได้ท้ ำการศึกึ ษาขึ้�น
ตำำแหน่่งทางวิชิ าการ ผู้�้ ช่่วยศาสตราจารย์์ โดยดำเนินิ การเก็บ็ ข้อ้ มููลทั้้ง� ในภาคสนามและห้อ้ งปฏิบิ ัตั ิกิ าร
อายุุ 42 ปีี ตลอดจนจำลองการปรัับอุุณหภาพในอาคารด้้วยโปรแกรม
อาชีพี อาจารย์ม์ หาวิทิ ยาลััย พลศาสตร์์ของไหลเชิิงคำนวณ (Computational Fluid
รองหัวั หน้า้ ภาควิชิ าสถาปัตั ยกรรม Dynamics, CFD) และประเมินิ การใช้พ้ ลังั งานร่ว่ มด้ว้ ย ก่อ่ น
ตำำแหน่ง่ ที่จ่� ะนำผลที่ไ�่ ด้ไ้ ปให้ผ้ ู้ท้� ี่เ�่ กี่ย่� วข้อ้ งร่ว่ มประเมินิ ถึงึ การนำไปใช้้
เพื่่�อให้้ตอบโจทย์์ต่่อความต้้องการท่่ามกลางสภาวะสัังคม
หน่่วยงานที่่ส� ังั กััด คณะสถาปััตยกรรมศาสตร์์ ศิิลปะ ผู้้�สู งอายุุของไทย
และการออกแบบ
มหาวิทิ ยาลััยนเรศวร
0 5596 2450
โทรศััพท์ ์

โทรสาร 0 5596 2554

E–mail: [email protected]

2. ชื่อ�่ และที่่�อยู่�่ของอาจารย์์ที่่ป� รึึกษาหลักั
ชื่�่อ – นามสกุุล ดร.อรรจน์์ เศรษฐบุตุ ร
ตำำแหน่ง่ ทางวิิชาการ ศาสตราจารย์์
ที่่�อยู่่� คณะสถาปัตั ยกรรมศาสตร์์
จุุฬาลงกรณ์ม์ หาวิิทยาลััย 254
ถนนพญาไท แขวงวังั ใหม่่
เขตปทุมุ วันั กรุงุ เทพมหานคร 10330

3. ความสำำคััญและที่่�มาของวิทิ ยานิิพนธ์์ รูปู ที่่� 1 ตััวอย่า่ งการจำลองในโปรแกรม CFD
จากอุุณหภููมิิเฉลี่่�ยที่่�สููงขึ้ �นในเวลาที่่�ผ่่านมาได้้ส่่งผล
4. วััตถุปุ ระสงค์ข์ องการทำำวิิทยานิิพนธ์์
ต่อ่ ความรู้้�สึกึ น่า่ สบายและสุขุ ภาวะของคนไทย ยิ่ง� ในผู้้�สูงอายุุ 4.1 ศึึกษาความรู้�้ สึึกที่�่มีีต่่อสภาพแวดล้้อม
การรัับรู้้�สภาพแวดล้้อมเชิิงอุุณหภาพจะเปลี่่�ยนแปลงไป
ผู้้�สู งอายุุจะต้้องการอุุณหภููมิิที่�่สููงกว่่าวััยผู้้�ใหญ่่ (Hwang & เชิิงอุุณหภาพของผู้�้สู งอายุุไทย ขณะใช้้ศููนย์์ผู้้�สู งอายุุแบบ
Chen, 2010; Schellen et al., 2010) ดังั นั้้น� การปรับั สภาพ ปรัับอากาศกรณีีศึกึ ษา
แวดล้อ้ มเพื่่อ� ผู้�้สูงอายุุจึงึ มีีความจำเพาะที่�่ต่่างไป
4.2 ศึึกษาความรู้้�สึึกของผู้้�สู งอายุุในสภาพแวดล้้อม
สภาวะน่า่ สบาย (Thermal comfort) จะประเมินิ ที่่�หลากหลาย เพื่่�อพิิจารณาขยายขอบเขตสภาพแวดล้้อมที่่�
โดยใช้้ค่่าความรู้�้ สึึกเชิิงความร้้อน (Thermal Sensation น่า่ สบาย
Vote, TSV) อันั เกิดิ จาก 6 ตัวั แปร ได้้แก่่ อุณุ หภููมิิอากาศ
ความชื้น� สัมั พัทั ธ์์ อุณุ หภููมิกิ ารแผ่ร่ ังั สีีความร้อ้ น ความเร็ว็ ลม 4.3 พัฒั นาสมการทำนายค่า่ ความรู้้�สึกึ เชิงิ ความร้อ้ น
อััตราการเผาผลาญหรืือกิิจกรรม และความเป็็นฉนวน ของผู้้�สููงอายุุไทย สำหรัับนำไปใช้้วิิเคราะห์์แนวทางการ
จากเสื้�อผ้้าที่�่สวมใส่่ สภาวะน่่าสบายเกี่�่ยวข้้องโดยตรง สร้้างสภาวะน่่าสบายให้้กัับศููนย์์ผู้�้สู งอายุุแบบปรัับอากาศ
กัับศัักยภาพการประหยััดพลัังงาน ประเทศไทยอาคาร ให้้ประหยัดั พลังั งาน
ส่่วนใหญ่่ใช้้ไฟฟ้้าเป็็นหลัักและมัักมีีระบบปรัับอากาศเป็็น
ระบบที่�่ใช้้พลัังงานมากที่�่สุุดในอาคาร (Yimprayoon, 4.4 พััฒนาแนวทางในการจัดั การ ปรัับปรุุง สภาวะ
2016) หากเครื่�่องปรัับอากาศไม่่ได้้ถููกปรัับใช้้งานได้้อย่่าง น่า่ สบายในศููนย์ผ์ ู้้�สูงอายุแุ บบปรับั อากาศ และทดสอบความ
เหมาะสมจะส่่งผลกระทบต่่อผู้�้ใช้้งานและความคุ้ �มค่่าด้้าน เป็น็ ไปได้้ด้า้ นการประหยัดั พลังั งาน
พลัังงาน ปััจจุุบัันประเทศไทยมีีศููนย์์ผู้�้สู งอายุุของภาครััฐที่่�
4.5 ศึกึ ษาข้อ้ คิดิ เห็็นที่ม่� ีีต่่อแนวทาง เพื่่�อยกระดัับสู่�
การเป็น็ มาตรฐานในการจัดั การ ปรับั ปรุงุ สภาวะน่า่ สบายให้้
กับั ศููนย์ผ์ ู้�้สูงอายุแุ บบปรับั อากาศให้ป้ ระหยัดั พลังั งานสำหรับั
นำไปใช้ก้ ัับโครงการจริิง

รางวลั การวิจยั แหง่ ชาติ : รางวลั วิทยานพิ นธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565 407

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

รูปู ที่่� 2 การเก็บ็ ข้อ้ มูลู ภาคสนามในอาคารศููนย์ผ์ ู้้�สููงอายุุ และการเก็บ็ ข้อ้ มูลู ในห้้องปฏิิบััติิการ

5. ระยะเวลาในการทำำการวิจิ ัยั สมการที่่�ได้้นี้้�ถููกนำไปสร้้างขอบเขตสภาวะน่่าสบาย
3 ปีี 4 เดืือน ตั้ง� แต่ว่ ัันที่่� 1 พฤศจิิกายน พ.ศ. 2559 โดยระบุุลงแผนภููมิิไซโครเมตริิก (Psychrometric chart)
ถึึงวัันที่�่ 1 มีีนาคม พ.ศ. 2563 แสดงผลในสภาวะอากาศที่�่นิ่่�ง 0-0.05 m/s ผลที่�่ได้้ใน
ฤดููหนาวผู้�้ สููงอายุุจะสบายในช่่วงอุุณหภููมิิโอเปอเรทีีพที่่�
6. สรุปุ ผลวิิทยานิิพนธ์์ 25.0-27.2°C ความชื้�นสััมพััทธ์์ที่�่ 49-75% ในฤดููร้้อนใน
สมการทำนายค่่าความรู้้�สึึกเชิิงความร้้อนเฉลี่่�ย ช่่วงอุุณหภููมิิโอเปอเรทีีพที่่� 26.4-29.7°C ความชื้�นสััมพััทธ์์
มาตรฐาน (Predicted Mean Vote, PMV) ที่่�พััฒนาโดย ที่่� 47-70% ซึ่�งหากเพิ่่�มความเร็็วลมผู้้�สู งอายุุก็็จะรู้้�สึึกน่่า
Fanger (1972) อันั เป็น็ ที่น�่ ิยิ มในการนำไปใช้ป้ ระเมินิ สภาวะ สบายในอุุณหภููมิิโอเปอเรทีีพที่�่สููงขึ้�นได้้ สมการที่่�ได้้ถููกนำ
น่า่ สบายของคนทั่่ว� ไปนั้้น� ไม่เ่ หมาะสมต่อ่ การนำไปใช้ท้ ำนาย เข้้าโปรแกรม CFD เพื่�่อสร้้างมาตรฐานในการพััฒนาศููนย์์
ความรู้้�สึกึ เชิงิ ความร้อ้ นของผู้�้สูงอายุไุ ทย ดังั นั้้น� การวิจิ ัยั จึงึ นำ ผู้้�สูงอายุไุ ด้ผ้ ลดังั นี้้� ฤดููหนาว 8:00-13:00 น. ควรใช้ก้ ารระบาย
ข้อ้ มููลที่ไ่� ด้จ้ ากทั้้ง� ภาคสนามและห้อ้ งปฏิบิ ัตั ิกิ ารจากการเก็บ็ อากาศด้้วยวิิธีีธรรมชาติิร่่วมกัับพััดลมเพื่�่อสร้้างความเร็็วลม
ข้้อมููลในอาคารกรณีีศึึกษาเขตเมืืองพิิษณุุโลกไปพััฒนาเป็็น ที่่� 0.57-0.60 m/s ช่ว่ ง 13:00-16:00 น. ให้ใ้ ช้เ้ ครื่�่องปรับั
สมการขึ้น� ใหม่่ จนได้ส้ มการทำนายค่า่ ความรู้้�สึกึ เชิงิ ความร้อ้ น อากาศโดยปรัับอุุณหภููมิิเป็็น 26.0°C พร้้อมปรัับลมจาก
ของผู้�้ สููงอายุุไทยสำหรัับนำไปใช้้วิิเคราะห์์แนวทางการ เครื่่�องปรัับอากาศให้้มีีความเร็็วที่่� 0.10-0.26 m/s ส่่วนใน
สร้้างสภาวะน่่าสบายให้้กัับศููนย์์ผู้�้สู งอายุุแบบปรัับอากาศ ฤดููร้อ้ น 8:00-12:00 น. ให้ก้ ารระบายอากาศด้ว้ ยวิธิ ีีธรรมชาติิ
ให้้ประหยััดพลัังงาน มีีดัังต่่อไปนี้้� สมการสำหรัับฤดููหนาว ร่่วมกัับพััดลมที่�่ความเร็็วลม 0.64-0.73 m/s และช่่วง
(ที่่� R2 =0.707) คืือ TSVNfieldW = 0.531To –0.767Va 12:00-16:00 น. ให้้ใช้้เครื่�่องปรัับอากาศโดยปรัับอุุณหภููมิิ
+0.011RH –14.489 สมการสำหรัับใช้้ในฤดููร้้อน (ที่่� R2 เป็็น 26.0-26.5°C พร้้อมปรัับลมจากเครื่�่องปรัับอากาศให้้
=0.844) คืือ TSVNfieldS = 0.330To –0.496Va +0.007RH มีีความเร็็วที่่� 0.06-0.22 m/s เมื่่�อนำแนวทางไปประเมิิน
–9.646 (โดยที่่� TSVNfieldW คืือ ค่่าความรู้�้ สึึกเชิิงความร้้อน ด้ว้ ย Visual DOE 4.0 พบว่า่ จะช่่วยประหยัดั พลัังงานในฤดูู
ของผู้�้สูงอายุฤุ ดููหนาว,TSVNfieldSคืือค่า่ ความรู้้�สึกึ เชิงิ ความร้อ้ น หนาวได้้ 23 % ฤดููร้อ้ น 16 % ผลการวิเิ คราะห์์นี้้เ� มื่อ่� นำไป
ของผู้�้สู งอายุุฤดููร้้อน, To คืือ อุุณหภููมิิโอเปอเรทีีพ (°C), ประเมิิน สรุุปได้้ว่่าจะสามารถนำไปใช้้เป็็นมาตรฐานในการ
RH คืือ ความชื้�นสัมั พััทธ์์ (%), Va คืือ ความเร็ว็ ลม (m/s)) ปรัับสภาวะน่่าสบายให้้กัับผู้้�สู งอายุุไทยที่่�ใช้้ศููนย์์ผู้�้สู งอายุุได้้
อีีกทั้้�งยัังช่่วยประหยััดพลัังงานโดยรวมของประเทศไทยได้้
เป็็นอย่่างดีี

408 รางวัลการวจิ ัยแห่งชาติ : รางวลั วิทยานิพนธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

7. ประโยชน์์ที่่ไ� ด้้รัับจากการวิจิ ััย 9. การนำำผลงานไปใช้ป้ ระโยชน์์ในมิิติิต่่าง ๆ
7.1 ท ำ ใ ห้้ ไ ด้้ ส ม ก า ร ท ำ น า ย ค่่ า ค ว า ม รู้้�สึึ ก เ ชิิ ง  เชิิงชุุมชน/สัังคม
ความร้อ้ นของผู้�้สูงอายุไุ ทย ซึ่ง� เป็น็ กลุ่�มที่ม่� ีีความเปลี่ย่� นแปลง  เชิิงพาณิชิ ย์์
อัันส่ง่ ผลให้้มีีความต้อ้ งการความน่า่ สบายที่่�พิิเศษ  เชิิงวิิชาการ
7.2 สามารถพัฒั นามาตรฐานเพื่อ�่ ใช้ใ้ นการออกแบบ  เชิิงพื้้�นที่่�
ปรัับปรุุงสภาพสภาพแวดล้้อมเชิิงอุุณหภาพ สำหรัับอาคาร เชิงิ ชุุมชน/สัังคม : สามารถนำมาตรฐานซึ่่ง� เสนอ
ศููนย์ผ์ ู้�้สูงอายุแุ บบปรับั อากาศ ให้ผ้ ู้้�สูงอายุไุ ทยที่ใ�่ ช้ส้ อยอาคาร แนวทางการใช้ง้ านเครื่อ�่ งปรับั อากาศที่ท�่ ำให้ผ้ ู้้�สูงอายุุ
มีีความรู้�้ สึกึ น่่าสบายได้้
7.3 การศึกึ ษาด้า้ นสภาวะน่า่ สบายในผู้้�สูงอายุไุ ทยนี้้� มีีสภาวะน่่าสบายและประหยััดพลัังงานนี้้� ไปใช้้กัับอาคาร
นำมาซึ่ง� ข้อ้ แนะนำด้า้ นการใช้ง้ านเครื่อ�่ งปรับั อากาศอันั จะส่ง่ ศููนย์์ผู้�้ สููงอายุุทั่่�วประเทศได้้ ผลที่�่ตามมายัังสะท้้อนว่่า
ผลต่่อความคุ้�มค่่าด้้านการใช้พ้ ลัังงาน ผู้�้สู งอายุุได้้ร่่วมประหยััดพลัังงานอย่่างเป็็นรููปธรรมอัันเป็็น
การสร้้างคุุณค่่าเชิงิ ความรู้�้ สึึกให้้กับั ผู้้�สูงอายุไุ ด้้

เชิิงวิชิ าการ : สมการที่ไ�่ ด้พ้ ััฒนาขึ้น� นี้้� สามารถนำไป
ใช้้วิิเคราะห์์ขอบเขตสภาวะน่่าสบายของผู้้�สู งอายุุไทย และ
หาตำแหน่่งที่�่ผู้้�สู งอายุุรู้�้ สึึกน่่าสบายในอาคารได้้ ผ่่านการ
ประเมินิ ด้ว้ ยโปรแกรมพลศาสตร์ข์ องไหลเชิิงคำนวณ

เชิิงพื้้�นที่่� : จากการดำเนินิ การในพื้้น� ที่่�กรณีีศึึกษา
เขตเมืืองพิิษณุุโลกซึ่ �งเป็็นตััวแทนที่�่ดีีสำหรัับเขต
สภาพอากาศร้้อนชื้้�นสลัับแล้้ง อัันเป็็นพื้้�นที่�่ส่่วนใหญ่่ของ
ประเทศไทย ดัังนั้้�นนอกจากจะทำให้้พื้้�นที่�่กรณีีศึึกษาได้้รัับ
ประโยชน์โ์ ดยตรงแล้ว้ ยังั มีีประโยชน์ต์ ่อ่ พื้้น� ที่อ�่ ื่น่� ๆ ของไทย
และต่่างประเทศที่่�มีีสภาพอากาศเดีียวกัันด้้วย

รููปที่่� 3 ขอบเขตสภาวะน่่าสบายของผู้้�สููงอายุุไทย 10. ข้อ้ เสนอแนะเชิิงนโยบายที่่เ� สนอแนะให้้
แก่่รััฐบาล/กระทรวงต่่าง ๆ และภาคเอกชน
8. ศัักยภาพในการพัฒั นาไปสู่ก�่ ารใช้ป้ ระโยชน์์ เพื่อ่� นำำไปใช้ว้ างนโยบาย พัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา
ในเชิิงสังั คม และ/หรืือ เชิงิ พาณิชิ ย์์
จากสมการทำนายค่่าความรู้�้ สึึกเชิิงความร้้อนของ มาตรฐานจากงานวิิจััยสามารถนำไปใช้้จััดการศููนย์์
ผู้้�สู งอายุุภาครััฐในประเทศไทยได้้ โดยกำหนดว่่าฤดููหนาว
ผู้้�สููงอายุุไทย เมื่่�อนำสมการเข้้าในโปรแกรมพลศาสตร์์ (พ.ย.-ก.พ.) เวลาเช้้า-บ่่าย ให้้ใช้้การระบายอากาศด้้วยวิิธีี
ของไหลเชิิงคำนวณ (CFD) จะให้้ผลที่่�แม่่นยำกว่่างาน ธรรมชาติิร่่วมกัับพััดลมเพื่�่อเพิ่่�มความเร็็วลมในพื้้�นที่�่ 0.57-
วิิจััยอื่�่นที่�่ได้้ใช้้สมการทำนายค่่าความรู้�้ สึึกเชิิงความร้้อน 0.60 m/s บ่า่ ย-เย็น็ ใช้้เครื่อ�่ งปรัับอากาศที่�ต่ั้�งอุณุ หภููมิจิ าก
เฉลี่ย่� มาตรฐาน (PMV) ซึ่ง� มีีอยู่�เดิมิ ในโปรแกรม CFD และ เทอร์โ์ มสตััทเป็น็ 26.0°C และปรัับให้ม้ ีีความเร็ว็ ลมในพื้้�นที่�่
สามารถระบุุปััญหาของศููนย์์ผู้�้สู งอายุุของรััฐทุุกหลัังที่�่มีีอยู่� 0.10-0.26 m/s ในฤดููร้้อน (มีี.ค.-พ.ค.) เช้า้ -เที่ย�่ ง ให้ใ้ ช้ก้ าร
ราว 1,300 แห่่ง ทั่่ว� ประเทศได้ว้ ่า่ มีีปัญั หาอย่่างไรอัันนำมา ระบายอากาศด้้วยวิิธีีธรรมชาติิร่่วมกัับพััดลมที่�่ความเร็็ว
สู่�การแก้้ปัญั หาได้้อย่่างถูกู ต้้อง เช่่น ควรวางตำแหน่ง่ หััวจ่า่ ย 0.64-0.73 m/s เที่ย่� ง-เย็น็ ให้ใ้ ช้เ้ ครื่อ�่ งปรับั อากาศตั้ง� อุณุ หภููมิิ
ลม (Supply air) อย่่างไร และความเร็็วลมที่่�นำเข้า้ (Inlet จากเทอร์โ์ มสตัทั ที่่� 26.0- 26.5°C โดยปรับั ให้ม้ ีีความเร็ว็ ลมใน
velocity) ควรเป็น็ เท่่าใด หรืือแม้้แต่จ่ ะติดิ ตั้้�งพััดลมอย่่างไร พื้้น� ที่่� 0.06-0.22 m/s ผลที่ไ�่ ด้ห้ ากอนุมุ านว่า่ ในทุกุ ศููนย์ท์ ี่ม่� ีีอยู่�
ให้้กระจายลมได้้อย่า่ งทั่่�วถึงึ อันั จะทำให้้ผู้้�สูงอายุเุ มื่�่อใช้ง้ าน ราว 1,300 แห่่งในประเทศไทย ได้้ดำเนิินการตามมาตรฐาน
ศููนย์์ผู้้�สููงอายุุของรััฐในทั่่�วประเทศอยู่ �ในสภาวะน่่าสบาย จะนำมาซึ่ง� การประหยััดพลังั งานได้ถ้ ึึง 3,250,000 kwh/yr
มีีสุุขภาวะที่ด่� ีี ภายใต้้การใช้้พลังั งานอย่่างคุ้�มค่า่

รางวัลการวจิ ยั แหง่ ชาติ : รางวัลวทิ ยานิพนธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565 409

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกีียรติิคุุณประกาศ

รางวัลั การวิิจััยแห่ง่ ชาติิ : รางวัลั วิทิ ยานิพิ นธ์์
ประจำำปีงี บประมาณ 2565

รางวััลระดับั ดีี

สาขาปรััชญา

เรื่�่อง
การสร้้างสรรค์เ์ พลงกลองอาเซียี น
A Composition of Glong Asean

โดย
ผู้้�ช่ว่ ยศาสตราจารย์์ ดร.รัังสรรค์์ บััวทอง

สำนัักงานการวิจิ ััยแห่่งชาติิ (วช.) ได้้พิิจารณาเห็น็ ว่า่ วิิทยานิิพนธ์์ เรื่่อ� ง “การสร้้างสรรค์์เพลงกลองอาเซีียน”
โดย ผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์ ดร.รัังสรรค์์ บััวทอง สำเร็จ็ การศึึกษาจาก จุุฬาลงกรณ์ม์ หาวิทิ ยาลััย เป็น็ วิิทยานิพิ นธ์์
ที่่�มีีคุุณภาพในระดัับดีี โดยเป็็นวิิทยานิิพนธ์์ที่�่มีีจุุดเด่่นในการผสมผสานวััฒนธรรมอาเซีียนได้้อย่่างชััดเจนและ
เป็็นรููปธรรม เป็็นการสร้้างคุุณค่่าทางสุุนทรีียะของวััฒนธรรมที่�่แตกต่่าง สามารถนำไปใช้้ประโยชน์์ในการเชื่�่อม
ความสััมพัันธ์์อัันดีีระหว่่างประชาคมอาเซีียน และสามารถนำไปต่่อยอดเพื่่�อสร้้างผลงานทางด้้านนาฏศิิลป์์ต่่อไปได้้
อีีกด้ว้ ย อีีกทั้้ง� ยังั สามารถใช้เ้ ป็น็ ต้น้ แบบของงานวิทิ ยานิพิ นธ์ท์ ี่ม�่ ีีระบบการทำงานที่ม่� ีีความละเอีียดลึกึ ซึ้ง� ตั้ง� แต่ต่ ้น้ ทาง
จนถึงึ ปลายทางได้เ้ ป็็นอย่า่ งดีี ซึ่�งถืือเป็็นผลงานที่จ�่ ััดได้ว้ ่่ามีีคุุณููปการต่่อการศึึกษา รวมถึงึ เป็น็ การเผยแพร่ค่ วามรู้�้ให้้
กับั ผู้�ช้ มได้้ในหลายแง่่มุุม

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ว้ ิทิ ยานิพิ นธ์เ์ รื่�องนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั วิทิ ยานิพิ นธ์์ ประจำปีงี บประมาณ
2565 รางวััลระดับั ดีี สาขาปรัชั ญา

410 รางวัลการวจิ ัยแหง่ ชาติ : รางวัลวิทยานพิ นธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ประวัตั ิิส่่วนตัวั มีีบทบาททางด้้านดนตรีี ส่่งผลต่่อการดำรงอยู่� สููญสลาย
เปลี่่�ยนแปลง และการปรับั ตัวั ให้้เข้้ากับั เศรษฐกิิจและสัังคม
ชื่�อ่ – นามสกุุล ดร.รังั สรรค์์ บัวั ทอง (สุุจิิตต์์ วงษ์์เทศ, 2553: 29)
ตำำแหน่่งทางวิิชาการ ผู้�้ ช่่วยศาสตราจารย์์
อายุุ 49 ปีี ดนตรีีในดิินแดนอุุษาคเนย์์นั้้�น มีีทั้้�งดนตรีีที่่�เป็็น
อาชีพี รับั ราชการ แบบแผน (Classical music) และดนตรีีท้อ้ งถิ่�น (Regional
อาจารย์์ music) ร่่องรอยของดนตรีีในอาเซีียนพบว่่ามีีวััฒนธรรม
ตำำแหน่ง่ ประเทศเพื่่�อนบ้้านเข้้ามาผสมผสานอยู่ �เสมอตามธรรมชาติิ
ของการถ่่ายโยงทางวััฒนธรรมที่�่มีีการรัับเอาวััฒนธรรมอื่�่น
หน่่วยงานที่่�สัังกัดั มหาวิทิ ยาลัยั ราชภัฏั มาปรัับปรุุงและเปลี่่�ยนแปลง จนกลายมาเป็็นวััฒนธรรมที่่�
บ้า้ นสมเด็จ็ เจ้้าพระยา ใช้้อยู่ �ในสัังคมวััฒนธรรมของตนแสดงถึึงความสััมพัันธ์์ของ
08 1401 3061 คนในดินิ แดนอุษุ าคเนย์ม์ าช้า้ นาน (ปัญั ญา รุ่�งเรืือง, 2558: 2)
โทรศัพั ท์์
“กลอง” เป็็นเครื่่�องดนตรีีที่�่มีีความสำคััญและมีี
โทรสาร 0 2466 6664 บทบาทอย่่างยิ่ �งในการใช้้เป็็นเครื่่�องมืือสื่�่อสารของมนุุษย์์
และยัังใช้้ในการประกอบพิิธีีกรรมในด้้านต่่าง ๆ ของมนุษุ ย์์
E–mail: [email protected] ตั้�งแต่่อดีีตจนถึึงปััจจุุบััน อีีกทั้้�งกลองยัังเป็็นเครื่่�องดนตรีีที่�่
เป็็นวััฒนธรรมร่่วมของประเทศต่่าง ๆ ในกลุ่�มอาเซีียน ซึ่�ง
2. ชื่่อ� และที่่อ� ยู่ข่� องอาจารย์ท์ ี่่ป� รึกึ ษาหลััก ปรากฏให้้เห็็นในทุุกประเทศที่�่มีีศิิลปวััฒนธรรมทางด้้าน
ดนตรีี ด้้วยความหลากหลายในเรื่่�องของดนตรีีและองค์์
ชื่�่อ – นามสกุุล ดร.บุุษกร บิิณฑสันั ต์์ ประกอบทางดนตรีีที่่�กล่่าวมาข้้างต้้น องค์์ประกอบในเรื่่�อง
ตำำแหน่ง่ ทางวิชิ าการ ศาสตราจารย์์ ของจังั หวะถืือว่า่ มีีความสำคัญั และเครื่อ่� งดนตรีีที่ส่� ร้า้ งจังั หวะ
ที่่�อยู่่� คณะศิลิ ปกรรมศาสตร์์จุุฬาลงกรณ์์ ได้แ้ ก่่ กลองนั้้น� มีีประวััติคิ วามเป็็นมาที่�่ยาวนาน ดังั ที่่� มนตรีี
มหาวิทิ ยาลััย ตราโมท ได้ก้ ล่า่ วไว้ว้ ่า่ กลองเป็น็ เครื่อ่� งดนตรีีประเภทเครื่อ่� งตีี
0 2218 4568 ถืือได้ว้ ่า่ เกิดิ ขึ้้น� ในยุคุ แรก ๆ (มนตรีี ตราโมท, 2545: 10)
โทรศัพั ท์์
ด้้วยเหตุุนี้้� ผู้�้วิิจััยจึึงสนใจเครื่่�องดนตรีีประเภทกลอง
3. ความสำำคััญและที่่�มาของวิิทยานิพิ นธ์์ และเกิดิ แรงบันั ดาลใจในการที่จ�่ ะนำรููปแบบกระสวนจังั หวะ
ในดิินแดนอุุษาคเนย์์ หรืือบริิเวณพื้้�นที่�่เอเชีียตะวััน ของกลองประเทศต่า่ ง ๆ ในกลุ่�มอาเซีียน มาเป็น็ หลัักในการ
ประพันั ธ์เ์ พลงสำเนีียงอาเซีียนโดยร้อ้ ยเรีียงเพลงสำเนีียงต่า่ งๆ
ออกเฉีียงใต้้ (Southeast Asia) ประกอบไปด้้วยประเทศที่่� ให้้เกิิดความกลมกลืืนเหมาะสม และให้้เกิิดความสััมพัันธ์์
อยู่�บนผืืนแผ่่นดิินใหญ่่ได้้แก่่ พม่่า ลาว กััมพููชา เวีียดนาม กัันระหว่่างกระสวนจัังหวะกลองและผลงานการประพัันธ์์
มาเลเซีีย และไทย ประเทศที่่�อยู่�ในหมู่่�เกาะ ได้้แก่่ บรููไน สื่่�อให้้เห็็นถึึงคุุณค่่าและการผสมผสานทางศิิลปวััฒนธรรม
ฟิิลิิปปิินส์์ อิินโดนีีเซีีย และสิิงคโปร์์ แต่่ละประเทศล้้วนมีี ของประเทศต่่าง ๆ ในกลุ่�มอาเซีียน
ความหลากหลายทางด้า้ นศิลิ ปวัฒั นธรรม โดยเฉพาะดนตรีี
ถึึงแม้้ปััจจุุบัันจะมีีการกั้�นแบ่่งเขตพรมแดนแล้้วก็็ตาม การ
สัังสรรค์์ทางด้้านวััฒนธรรมก็็ยัังคงดำเนิินต่่อไปหาใช่่เป็็น
อุปุ สรรค นอกจากการแลกเปลี่ย่� นทางด้า้ นดนตรีีในอุษุ าคเนย์์
แล้้ว ยัังมีีการเลื่่�อนไหลทางวััฒนธรรมจากตะวัันตกเข้้ามา

รางวัลการวจิ ัยแห่งชาติ : รางวัลวิทยานพิ นธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565 411

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

4. วัตั ถุุประสงค์ข์ องการทำำวิิทยานิพิ นธ์์ 3. กลองเรอบานา อานััค (Rebana Anak) ประเทศ
1. เพื่่�อสร้้างสรรค์์เพลงสำเนีียงในกลุ่�มประเทศ บรููไน

อาเซีียนโดยใช้ก้ ระสวนจังั หวะกลองเป็น็ หลักั ในการประพันั ธ์์ 4. กลองดีีบากันั (Debakan) ประเทศฟิลิ ิิปปินิ ส์์
2. เพื่อ่� สร้า้ งองค์ค์ วามรู้ก้� ระบวนการสร้า้ งสรรค์เ์ พลง 5. กลองเรอบานา อีีบูู (Rebana Ibu) ประเทศ
มาเลเซีีย
กลองอาเซีียน 6. กลองปััตวาย (Patwaing) ประเทศพม่่า
3. เพื่่�อจััดแสดงเพลงกลองอาเซีียน 7. กลองปิิง ประเทศลาว
8. กลองเตยเซินิ (Trong Tay Son) ประเทศเวีียดนาม
5. ระยะเวลาในการทำำการวิจิ ััย 9. กลองไชนิิสดรััม (Chinese Drums) และ
ผู้�้วิิจััยได้้กำหนดระยะเวลาในการทำการวิิจััยในขั้้�น กลองทับั บล้้า (Tabla) ประเทศสิงิ คโปร์์
ตอนต่่าง ๆ ดัังนี้้� 10. กลองเกินิ ดังั (Kendang) ประเทศอินิ โดนีีเซีีย โดย
- ค้้นคว้้าข้้อมููลและสััมภาษณ์์ผู้้�เชี่่�ยวชาญด้้านการ ผู้้�วิิจััยใช้้กระสวนจัังหวะกลองแต่่ละชนิิดเป็็นแรงบัันดาลใจ
ประพัันธ์์เพลงและนัักดนตรีีชาวต่่างชาติิในโอกาสต่่าง ๆ ในการประพันั ธ์์ และใช้ห้ ลักั แนวคิดิ และทฤษฎีีทางดนตรีีไทย
ตั้ง� แต่่ พ.ศ. 2558 – พ.ศ. 2562 มากำหนดรููปแบบในการประพัันธ์์ ทำให้้เกิิดผลงานการ
- ประพันั ธ์เ์ พลงตั้�งแต่่ พ.ศ. 2561 – พ.ศ. 2563 ประพันั ธ์เ์ พลงสำเนีียงต่่าง ๆ จำนวน 10 เพลง ดังั นี้้� เพลง
- จััดแสดง วัันที่�่ 30 มิถิ ุุนายน พ.ศ. 2563 สะโกไฎ เพลงเบิิกชััย เพลงเรอบานา อานััค เพลงดีีบากััน
- เขีียนวิิจัยั ฉบัับสมบููรณ์์ พ.ศ. 2562–พ.ศ. 2563 เพลงเรอบานา อีีบูู เพลงปัตั วาย เพลงลาวปิิง เพลงเตยเซิิน
เพลงจีีนแขกสััมพัันธ์์ และเพลงเกิินดััง สะท้้อนให้้เห็็นถึึง
6. สรุุปผลวิิทยานิิพนธ์์ เอกลัักษณ์์ทางดนตรีีของแต่่ละประเทศ และแสดงให้้เห็็น
งานวิิจััยเรื่�่องการสร้้างสรรค์์เพลงกลองอาเซีียน ถึึงการผสมผสานทางวััฒนธรรมในกลุ่ �มประเทศอาเซีียน
เป็็นการวิิจััยเชิิงคุุณภาพ มีีวััตถุุประสงค์์ เพื่�่อสร้้างสรรค์์ ในด้้านการจััดแสดงผลงานนั้้�น ผู้�้วิิจััยได้้กำหนดวงดนตรีี
บทเพลงสำเนีียงต่า่ ง ๆ ในกลุ่�มประเทศอาเซีียน 10 ประเทศ ที่่�เป็็นหลััก 3 ประเภท ได้้แก่่ วงเครื่่�องสาย วงปี่่�พาทย์์
สร้้างองค์์ความรู้�้กระบวนการสร้้างสรรค์์เพลงกลองอาเซีียน และวงรองเง็็ง นอกจากนี้้�ได้้นำเครื่่�องดนตรีีชาติิต่่าง ๆ
และเพื่่�อจััดแสดงบทเพลงสำเนีียงต่่าง ๆ ที่่�ได้้ประพัันธ์์ มาผสมผสานเพิ่่�มเติิม เพื่่�อทำให้้เกิิดความชััดเจนใน
ผลการศึกึ ษาทำให้เ้ กิดิ การสร้า้ งสรรค์เ์ พลงกลองอาเซีียนขึ้้น� สำเนีียงภาษานั้้�น ๆ และนำเครื่�่องดนตรีีไทยบางชนิิดมา
ซึ่�งผู้�ว้ ิิจัยั ได้เ้ ลืือกกลอง 10 ประเทศ มาเป็น็ แรงบันั ดาลใจใน ประยุุกต์์ใช้้ในบทเพลงเพื่่�อสร้้างสีีสัันและสร้้างสำเนีียง
การประพัันธ์์เพลง ได้้แก่่ เพลงภาษาต่า่ ง ๆ ได้้แก่่ สำเนีียงจีีน ลาว พม่่า เขมร ญวน
1. กลองมืือ (สะโกไฎ) ประเทศกััมพููชา แขกอิินเดีีย แขกชวา และฝรั่่�ง อีีกทั้้�งนำกลองที่�่นำมาเป็็น
2. กลองสะบััดชัยั ประเทศไทย แรงบัันดาลใจในการประพัันธ์์ ไว้้ด้้านหลัังวงดนตรีีทั้้�ง 3

412 รางวัลการวิจยั แหง่ ชาติ : รางวัลวิทยานิพนธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

ประเภท โดยตั้ �งกลองยกระดัับพื้้�นเวทีีให้้สููงกว่่าวงดนตรีี ผลงานสร้า้ งสรรค์ก์ ารประพันั ธ์เ์ พลงกลองอาเซีียนยังั สามารถ
เพื่�่อเกิิดความโดดเด่น่ ซึ่�งในการแสดงผลงานการสร้้างสรรค์์ นำไปพััฒนาต่่อยอดในการแสดงในโอกาสสำคััญต่่าง ๆ
เพลงกลองอาเซีียนได้้จััดขึ้้�นวัันที่่� 30 มิิถุุนายน 2563 ณ เพื่อ่� แสดงถึึงศัักยภาพทางด้า้ นดนตรีีทั้้�งในและต่า่ งประเทศ
โรงละคร 150 ปีี ศรีีสุุริิยวงศ์์ สำนัักศิิลปะและวััฒนธรรม
มหาวิิทยาลัยั ราชภััฏบ้้านสมเด็จ็ เจ้้าพระยา 9. การนำำผลงานไปใช้้ประโยชน์ใ์ นมิิติิต่า่ ง ๆ
 เชิงิ ชุมุ ชน/สัังคม
7. ประโยชน์ท์ ี่่ไ� ด้ร้ ัับจากการวิจิ ััย  เชิงิ พาณิิชย์์
ในการสร้้างสรรค์์ผลงานทางดุุริิยางคศิิลป์์เรื่่�อง  เชิิงวิชิ าการ
การสร้้างสรรค์์เพลงกลองอาเซีียน ได้้เรีียนรู้้�รู ปแบบการ  เชิงิ พื้้น� ที่่�
สร้า้ งผลงานในรููปแบบใหม่่ โดยการนำกระสวนจังั หวะกลอง
มาตีีความและใช้้ทฤษฎีีทางด้้านดนตรีีมาประยุุกต์์ใช้้ในการ เชิิงชุุมชน/สัังคม
ประพัันธ์์ จนเกิดิ เพลงสำเนีียงต่า่ ง ๆ เพื่่�อสร้า้ งจิินตภาพให้้ การสร้้างสรรค์์เพลงกลองอาเซีียน สามารถสร้้าง
กัับผู้้�ฟััง ผลงานวิิจััยเรื่่�องการสร้้างสรรค์์เพลงกลองอาเซีียน
สะท้้อนให้้เห็็นถึึงคุุณค่่าและความสำคััญในด้้านเอกลัักษณ์์ คุุณค่่าทางสุุนทรีียะของวััฒนธรรมที่�่แตกต่่าง ซึ่�งจะนำไป
ทางดนตรีีของภููมิิภาคอาเซีียน อีีกทั้้�งเป็็นการนำเสนอรููป ใช้้ประโยชน์์ในการสร้้างความเข้้าใจระหว่่างประชาคมใน
แบบในการสร้้างสรรค์์ผลงานลัักษณะการผสานวััฒนธรรม ภููมิิภาคอาเซีียน
และการสร้้างคุุณค่่าทางสุุนทรีียะของวััฒนธรรมที่�่แตกต่่าง เชิงิ พาณิชิ ย์์
ซึ่ �งจะนำไปใช้้ประโยชน์์ในการสร้้างความเข้้าใจระหว่่าง
ประชาคมในภููมิภิ าคอาเซีียนได้ต้ ่อ่ ไป การสร้้างสรรค์์พลงกลองอาเซีียน สามารถนำไป
พััฒนาต่อ่ ยอดในการแสดงในโอกาสสำคัญั ต่่าง ๆ เพื่่�อแสดง
8. ศักั ยภาพในการพััฒนาไปสู่ก่� ารใช้้ประโยชน์์ ถึึงศัักยภาพทางด้้านดนตรีีทั้้�งในและต่่างประเทศ อีีกทั้้�งนำ
ในเชิิงสังั คม และ/หรืือ เชิงิ พาณิชิ ย์์ ไปผลิติ สื่อ่� ประชาสััมพันั ธ์ป์ ระเทศต่่าง ๆ ในภููมิภิ าคอาเซีียน
งานวิิจััย เรื่่�องการสร้้างสรรค์์เพลงกลองอาเซีียนนั้้�น เชิิงวิชิ าการ

เป็็นการผสมผสานทางวััฒนธรรมโดยปราศจากอคติิใด ๆ การสร้้างสรรค์์เพลงกลองอาเซีียน สามารถนำไป
การได้้สร้้างสำเนีียงเพลง มิิใช้้การดููถููกวััฒนธรรมอื่่�นที่่�ไม่่ใช่่ เป็็นแนวทางการสร้้างสรรค์์ประพัันธ์์เพลงในลัักษณะการใช้้
ของตน เพลงสำเนีียงภาษา เป็น็ ลัักษณะการล้อ้ เลีียนศิลิ ปะ โครงสร้้างจัังหวะมาเป็็นแรงบัันดาลใจในการประพัันธ์์เพลง
ประการหนึ่่�ง แต่่การล้้อเลีียนนี้้�มิิใช่่การดููถููกดููแคลนหรืือ อีีกทั้้ง� สามารถนำไปอ้า้ งอิงิ เรื่อ�่ งราวประวัตั ิศิ าสตร์ก์ ารรวมตัวั
ล้้อเล่่นให้้เสีียหายแต่่อย่่างใด แต่่เป็็นความเข้้าใจของคีีต ของประชาคมอาเซีียน บอกเล่่าเรื่�่องราวความสััมพัันธ์์ทาง
กวีีไทยที่�่จะใช้้ท่่วงทำนองบอกความเป็็นต่่างชาติิต่่างภาษา ชนชาติแิ ละทางด้้านศิิลปวััฒนธรรม
สะท้้อนให้้เห็็นถึึงคุุณค่่าและความสำคััญในด้้านเอกลัักษณ์์ เชิิงพื้ �นที่ �
ทางดนตรีี และแนวทางในการสร้้างสรรค์์ผลงานลัักษณะ
การผสานวัฒั นธรรม บ่ง่ บอกถึงึ ความสัมั พันั ธ์ท์ างวัฒั นธรรม การสร้า้ งสรรค์ก์ ลองอาเซีียน สามารถแสดงถึงึ แผนที่�่
ที่่�มีีมาในอดีีตของชนชาติิต่่าง ๆ ในกลุ่�มประชาคมอาเซีียน มรดกทางวัฒั นธรรม หรืือ แผนที่ช�่ ุมุ ชน (Cultural Heritage
Atlas) คืือ จุดุ อ้า้ งอิงิ ร่ว่ มทรัพั ยากรทางวัฒั นธรรม อันั เป็น็ ทุนุ
ทางสังั คมที่ส�่ ำคัญั ของชุมุ ชนแต่ล่ ะชุมุ ชน ซึ่ง� มีีการผสมผสาน
กันั ในภููมิิภาคอาเซีียนอย่่างไร้พ้ รหมแดน

10. ข้อ้ เสนอแนะเชิงิ นโยบายที่่�เสนอแนะให้้
แก่่รััฐบาล/กระทรวงต่า่ ง ๆ และภาคเอกชน
เพื่อ่� นำำไปใช้ว้ างนโยบาย พัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา

การส่่งเสริิมให้้วััฒนธรรมมีีบทบาทสำคััญในการ
พััฒนาคนและพััฒนาประเทศ เป็็นเรื่�่องที่่�มีีความจำเป็็น
อย่่างยิ่�ง เพราะจะทำให้้การพััฒนายืืนอยู่�บนรากฐานของ
ตนเอง อีีกทั้้�งมีีความเข้้าใจในวััฒนธรรมอื่่�น ๆ ซึ่�งจะนำไป
สู่�การพัฒั นาและแก้ป้ ัญั หาที่ม�่ ีีความสมดุลุ โดยปราศจากอคติิ
เชิิงชาติพิ ันั ธุ์์�ที่่ย�ั่�งยืืนในระยะยาว

รางวลั การวจิ ัยแห่งชาติ : รางวลั วทิ ยานพิ นธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565 413

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกียี รติคิ ุณุ ประกาศ

รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั วิทิ ยานิิพนธ์์
ประจำำปีงี บประมาณ 2565

รางวัลั ระดับั ดีี

สาขานิิติศิ าสตร์์

เรื่่อ� ง
วัฒั นธรรมทางกฎหมาย หลักั ความชอบด้้วยกฎหมายและการพิิจารณาฐานความชอบ

ด้ว้ ยกฎหมายของการกระทำำทางปกครองในประเทศอัังกฤษและออสเตรเลีีย
Legal Culture, Legality and the Determination of the Grounds of
Judicial Review of Administrative Action in England and Australia

โดย
ดร.วรพล มาลสุุขุุม

สำนัักงานการวิิจััยแห่่งชาติิ (วช.) ได้้พิิจารณาเห็็นว่่าวิิทยานิิพนธ์์ เรื่่�อง “วััฒนธรรมทางกฎหมาย
หลักั ความชอบด้ว้ ยกฎหมายและการพิจิ ารณาฐานความชอบด้ว้ ยกฎหมายของการกระทำทางปกครองในประเทศ
อังั กฤษและออสเตรเลียี ” โดย ดร.วรพล มาลสุขุ ุมุ สำเร็จ็ การศึกึ ษาจาก University of Oxford, สหราชอาณาจักั ร
เป็็นงานวิิชาการทางกฎหมายที่�่นำมิิติิเรื่่�องวััฒนธรรมทางกฎหมายมาวิิเคราะห์์รููปแบบกฎหมาย และหลัักกฎหมาย
ซึ่�งเป็็นเรื่�่องที่�่ยากแต่่จะช่่วยทำให้้เข้้าใจเหตุุผลและที่่�มาของแนวทางกฎหมายได้้เป็็นอย่่างดีี และเป็็นเหตุุผลที่�่ทำให้้
เข้้าใจกฎหมายได้้อย่่างลึึกซึ้�ง ซึ่�งผลที่่�ได้้จากการวิิจััยนี้้�เป็็นการยืืนยัันข้้อดีี-ข้้อเสีีย ระหว่่างระบบ Common law
ที่่�หลัักกฎหมายมีีความยืืดหยุ่่�นกว่่า เพราะไม่่ใช่่กฎหมายที่่�เป็็นลายลัักษณ์์อัักษร เปรีียบเทีียบกัับระบบ Civil law
ที่�่ใช้้ระบบกฎหมายที่่�มีีลายลัักษณ์์อัักษรที่ม�่ ีีหลักั กฎหมายที่ต่� ายตัวั และเคร่ง่ ครััด ทั้้ง� นี้้� องค์์ความรู้ท�้ ี่�่ได้ส้ ามารถนำมา
ประยุกุ ต์์ใช้เ้ ป็็นแนวทางในการปรัับปรุุงกฎหมายได้้ต่อ่ ไป

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ว้ ิทิ ยานิพิ นธ์เ์ รื่�องนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั วิทิ ยานิพิ นธ์์ ประจำปีงี บประมาณ
2565 รางวัลั ระดัับดีี สาขานิติ ิศิ าสตร์์

414 รางวัลการวิจัยแห่งชาติ : รางวลั วิทยานิพนธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ประวััติสิ ่่วนตััว ของประเทศต่า่ ง ๆ เป็็นผลมาจากการที่ผ�่ ู้�้ พิพิ ากษาในแต่ล่ ะ
ประเทศเข้้าใจบทบาทและหน้้าที่�่ของตนเองในการควบคุุม
ชื่่อ� – นามสกุุล ดร.วรพล มาลสุุขุมุ ความชอบด้้วยกฎหมายของการกระทำทางปกครองอย่่าง
ตำำแหน่่งทางวิิชาการ - แตกต่่างกััน นอกจากนี้้� วิิทยานิิพนธ์์ชิ้�นนี้้�ยัังเชื่�่อมโยงความ
อายุุ 34 ปีี สััมพัันธ์์ระหว่่างวััฒนธรรมทางกฎหมาย และการพิิจารณา
อาชีีพ อาจารย์ม์ หาวิทิ ยาลัยั ฐานการควบคุมุ ความชอบด้ว้ ยกฎหมายของการกระทำทาง
อาจารย์ป์ ระจำ ปกครองในแต่่ละระบบกฎหมาย ผ่่านหลัักความชอบด้้วย
ตำำแหน่ง่ กฎหมายของการกระทำทางปกครองอีีกด้ว้ ย

หน่่วยงานที่่ส� ัังกััด คณะนิิติิศาสตร์์ ถึึงแม้้ว่่าหััวข้้อนี้้�จะมีีความสำคััญอย่่างมาก แต่่ก็็ยััง
จุฬุ าลงกรณ์ม์ หาวิทิ ยาลัยั ไม่ม่ ีีงานวิชิ าการใดที่ศ�่ ึกึ ษาค้น้ คว้า้ อย่า่ งลึกึ ซึ้ง� และเป็น็ ระบบ
โทรศัพั ท์ ์ 08 1915 0949 ระเบีียบดังั เช่่นวิิทยานิิพนธ์ท์ ี่จ�่ ััดทำขึ้�นนี้้�มาก่อ่ น
0 2218 2018
โทรสาร

E–mail: [email protected]

2. ชื่อ่� และที่่�อยู่ข�่ องอาจารย์ท์ ี่่�ปรึึกษาหลััก
ชื่�อ่ – นามสกุุล Dr.Liz Fisher
ตำำแหน่ง่ ทางวิชิ าการ Professor (Professor in Law)
ที่่อ� ยู่่� Corpus Christi College Merton
Street Oxford, OX1 4JF United
Kingdom

3. ความสำำคัญั และที่่�มาของวิิทยานิพิ นธ์์ 4. วััตถุปุ ระสงค์ข์ องการทำำวิิทยานิิพนธ์์
ในปััจจุุบัันมีีงานวิิจััยมากมายที่�่ศึึกษาค้้นคว้้าเกี่่�ยว วิิทยานิิพนธ์์ที่�่จััดทำขึ้�นนี้้� มีีวััตถุุประสงค์์ในการ

กัับการพิิจารณาฐานการควบคุุมความชอบด้้วยกฎหมาย สัังเคราะห์์โครงสร้้างความสััมพัันธ์์ระหว่่างวััฒนธรรมทาง
ของการกระทำทางปกครองในประเทศต่่าง ๆ ทั้้�งนี้้� เป็็นที่่� กฎหมาย ความเข้้าใจหลัักความชอบด้้วยกฎหมายของ
ยอมรัับกัันแล้้วว่่าระบบกฎหมายต่่าง ๆ ใช้้วิิธีีการและ การกระทำทางปกครอง และการพิิจารณาฐานการควบคุุม
เครื่�่องมืือตีีความที่�่หลากหลายและแตกต่่างกัันในการ ความชอบด้ว้ ยกฎหมายของการกระทำทางปกครองอย่า่ งลึกึ ซึ้ง�
พิิจารณาฐานการควบคุุมความชอบด้้วยกฎหมายของการ โดยใช้้เครื่่�องมืือวิิจััยที่่�ทัันสมััยอย่่างวััฒนธรรมทางกฎหมาย
กระทำทางปกครอง อาทิิ ในระบบกฎหมายอังั กฤษผู้้�พิพิ ากษา และแนวทางใหม่่ ๆ ในการทำความเข้้าใจความแตกต่่าง
มัักกล่่าวอ้้างถึึงระดัับความเข้้มข้้นที่่�ปรัับเปลี่่�ยนได้้อย่่าง ของการพิิจารณาฐานการควบคุุมความชอบด้้วยกฎหมาย
ยืืดหยุ่่�นในการพิิจารณาขอบเขตของการควบคุุมความชอบ ของการกระทำทางปกครองในระบบกฎหมายต่า่ ง ๆ อย่่าง
ด้้วยกฎหมายของการกระทำทางปกครอง ในขณะที่่�ศาลใน หลักั ความชอบด้ว้ ยกฎหมายน้้ำลึกึ (Deep-Water Legality)
ประเทศออสเตรเลีียปฏิิเสธการใช้้หลัักการยัับยั้ �งตนเองของ
ตุลุ าการซึ่ง� ช่ว่ ยให้ผ้ ู้�้ พิพิ ากษาสามารถปรับั ระดับั ความเข้ม้ ข้น้
ของการควบคุุมได้้อย่่างยืืดหยุ่่�น ความแตกต่่างในประการ
เหล่่านี้้�นำมาซึ่ �งผลลััพธ์์ที่�่แตกต่่างกัันในผลของคดีีในแต่่ละ
ระบบกฎหมาย

ทั้้�งนี้้� นัักวิิชาการมากมายได้้พยายามอธิิบายความ
แตกต่่างดัังกล่่าวว่่าเป็็นผลมาจากความแตกต่่างในระดัับ
รากฐานของระบบกฎหมาย วิิทยานิิพนธ์์ที่�่จััดทำขึ้�นของ
ข้้าพเจ้้าพยายามอธิิบายความแตกต่่างนี้้�โดยใช้้วััฒนธรรม
ทางกฎหมายเป็็นเครื่่�องมืือวิิจััย โดยเฉพาะการวิิเคราะห์์
ว่่าความแตกต่่างในการใช้้และตีีความพิิจารณาฐานการ
ควบคุมุ ความชอบด้ว้ ยกฎหมายของการกระทำทางปกครอง

รางวัลการวิจยั แหง่ ชาติ : รางวัลวทิ ยานพิ นธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565 415

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

นอกจากนี้้� ในส่่วนของการพิิสููจน์์อิิทธิิพลของ เพีียงใด อัันส่่งผลไปถึึงการเข้้าใจบทบาทและหน้้าที่่�ของ
วััฒนธรรมทางกฎหมายและความเข้้าใจหลัักความชอบด้้วย ตนเองของผู้�้ พิพิ ากษา ตลอดจนเครื่่�องมืือและหลักั กฎหมาย
กฎหมายของการกระทำทางปกครองน้้ำลึกึ ต่อ่ การพิจิ ารณา ที่่�ใช้้ในการควบคุุมความชอบด้้วยกฎหมายของการกระทำ
ฐานการควบคุุมความชอบด้้วยกฎหมายของการกระทำ ทางปกครองด้ว้ ย
ทางปกครองในระบบกฎหมายอัังกฤษและออสเตรเลีียนั้้�น
วิิทยานิิพนธ์์ที่่�จััดทำขึ้ �นนี้้�ใช้้วิิธีีการแยกส่่วนประกอบเหตุุผล ในด้้านหนึ่่�ง ผู้้�พิิพากษาในระบบกฎหมายอัังกฤษมีี
ทางกฎหมาย (legal reasoning) ที่ศ่� าลให้ไ้ ว้ใ้ นการพิจิ ารณา ความยืืดหยุ่่�นในการเลืือกใช้้ข้้อกล่่าวอ้้างความชอบธรรม
ฐานการควบคุมุ ความชอบด้ว้ ยกฎหมายของการกระทำทาง หลัักกฎหมาย และเครื่่�องมืือที่�่หลากหลายในการพิิจารณา
ปกครองในคำพิิพากษาคดีีที่่�สำคััญ โดยเฉพาะอย่่างยิ่�งใน ฐานการควบคุมุ ความชอบด้ว้ ยกฎหมายของการกระทำทาง
การพิิจารณาฐานการควบคุุมความชอบด้้วยกฎหมายของ ปกครองต่า่ ง ๆ อาทิิ ความไม่ช่ อบด้ว้ ยกฎหมายในเขตอำนาจ
การกระทำทางปกครองที่�่มีีความหมิ่่�นเหม่่ว่่าควรอยู่ �ภายใต้้ (jurisdictional error) ความไม่่ชอบด้้วยข้้อเท็็จจริิงในเขต
ขอบเขตความหมายของหลัักความชอบด้้วยกฎหมายของ อำนาจ (jurisdictional fact) ฐานการควบคุมุ เนื้้อ� หาของการ
การกระทำทางปกครองซึ่ง� ศาลมีีอำนาจและความชอบธรรม ใช้ด้ ุุลพินิ ิิจ (grounds relating to substantive exercise
ในการควบคุุมและแทรกแซงหรืือไม่่ ทั้้�งนี้้� โดยมุ่�งหมายให้้ of discretion) และหลักั การคุ้�มครองความเชื่อ่� โดยสุจุ ริติ ของ
เกิดิ ความละเอีียดและชัดั เจนในการพิสิ ููจน์อ์ ย่า่ งเป็น็ รููปธรรม ปััจเจกชน (legitimate expectations) การนี้้เ� ป็น็ ผลผลิติ
มากกว่า่ งานศึึกษาวิิจััยอื่�น่ ๆ ที่ม�่ ีีอยู่�แล้้ว จากวััฒนธรรมทางกฎหมายอัังกฤษที่�่ไม่่มีีรััฐธรรมนููญที่่�เป็็น
ลายลัักษณ์์อัักษร (unwritten constitution) การพิจิ ารณา
5. ระยะเวลาในการทำำการวิจิ ัยั ความสมดุุลระหว่่างหลัักอำนาจอธิิปไตยสููงสุุดของรััฐสภา
4 ปีี 4 เดืือน ตั้�งแต่่วันั ที่�่ 5 ตุลุ าคม พ.ศ. 2557 ถึึง (parliamentary sovereignty) และหลัักนิติ ิิธรรม (rule of
วันั ที่่� 29 มกราคม พ.ศ. 2562 law) ตลอดจนความยืืดหยุ่่�นของการแบ่ง่ แยกอำนาจระหว่า่ ง
ศาลและฝ่่ายบริิหาร
6. สรุุปผลวิทิ ยานิิพนธ์์
จากการศึึกษาพบว่่าวััฒนธรรมทางกฎหมายและ ในทางกลับั กันั ผู้�้ พิพิ ากษาในระบบกฎหมายออสเตรเลีีย
ความเข้า้ ใจหลักั ความชอบด้ว้ ยกฎหมายของการกระทำทาง ใช้ข้ ้อ้ กล่า่ วอ้า้ งความชอบธรรม หลักั กฎหมาย และเครื่อ่� งมืือ
ปกครองเชิิงลึึก มีีอิิทธิิพลต่่อการพิิจารณาฐานการควบคุุม ที่ค�่ ่อ่ นข้า้ งตายตัวั ในการพิจิ ารณาฐานการควบคุมุ ความชอบ
ความชอบด้ว้ ยกฎหมายของการกระทำทางปกครองในระบบ ด้ว้ ยกฎหมายของการกระทำทางปกครองต่า่ ง ๆ โดยมีีความ
กฎหมายอัังกฤษและออสเตรเลีียอย่า่ งมาก เพราะส่่งผลต่่อ ไม่่ชอบด้้วยกฎหมายในเขตอำนาจ (jurisdictional error)
ความเข้้าใจเชิิงลึึกว่่าหลัักความชอบด้้วยกฎหมายของการ เป็น็ แกนกลาง เพราะผู้้�พิพิ ากษาจะต้อ้ งพิจิ ารณาว่า่ ตนได้ร้ ับั
กระทำทางปกครองมีีความหมายและขอบเขตกว้้างขวาง หรืือถููกจำกััดอำนาจอย่่างเคร่่งครััดตามโครงสร้้างการแบ่่ง
แยกอำนาจที่�่บััญญััติิไว้้ในรััฐธรรมนููญลายลัักษณ์์อัักษร ซึ่�ง
ถููกวิิเคราะห์์ไว้้ในฐานะองค์์ประกอบที่�่สำคััญของวััฒนธรรม
ทางกฎหมายออสเตรเลีีย

416 รางวลั การวจิ ยั แหง่ ชาติ : รางวัลวิทยานิพนธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

7. ประโยชน์์ที่่�ได้ร้ ับั จากการวิิจััย 10. ข้อ้ เสนอแนะเชิงิ นโยบายที่่�เสนอแนะให้้
ผลการศึึกษาสามารถนำไปใช้้ทำความเข้้าใจ แก่่รััฐบาล/กระทรวงต่่าง ๆ และภาคเอกชน
ความสััมพัันธ์์ระหว่่างวััฒนธรรมทางกฎหมาย และหลััก เพื่อ�่ นำำไปใช้ว้ างนโยบาย พัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา
ความชอบด้้วยกฎหมายของการกระทำทางปกครองในเชิิง
ลึกึ อันั จะนำไปสู่�ความเข้า้ ใจอย่า่ งลึกึ ซึ้ง� เกี่ย่� วกับั การพิจิ ารณา วงการกฎหมายปกครองไทยพึึงให้้ความสำคััญกัับ
ฐานการควบคุมุ ความชอบด้ว้ ยกฎหมายของการกระทำทาง การพัฒั นาโครงสร้า้ งกฎหมายปกครองด้ว้ ยผลการศึกึ ษาทาง
ปกครอง ตลอดจนระดับั ความเข้ม้ ข้น้ ในการทำหน้า้ ที่ค่� วบคุมุ วิชิ าการในลักั ษณะต่่าง ๆ รวมถึึงความเข้า้ ใจหลัักความชอบ
การกระทำทางปกครองของฝ่่ายตุุลาการที่�่เหมาะสมกัับ ด้ว้ ยกฎหมายของการกระทำทางปกครองในเชิิงลึกึ อัันเป็น็
บริบิ ทของระบบกฎหมายต่า่ ง ๆ ได้้ ผลที่�ไ่ ด้้จากการศึึกษาวิทิ ยานิพิ นธ์์ชิ้�นนี้้�ด้้วย

8. ศักั ยภาพในการพััฒนาไปสู่ก่� ารใช้ป้ ระโยชน์์
ในเชิงิ สังั คม และ/หรืือ เชิงิ พาณิิชย์์
โครงสร้้างและผลที่่�ได้้จากการศึึกษาสามารถนำไป

ต่่อยอดเพื่่�อทำความเข้้าใจความสััมพัันธ์์ระหว่่างวััฒนธรรม
ทางกฎหมาย ความเข้้าใจหลัักความชอบด้้วยกฎหมายของ
การกระทำทางปกครอง และการพิิจารณาฐานการควบคุุม
ความชอบด้้วยกฎหมายของการกระทำทางปกครองในเชิิง
ลึกึ ในประเทศต่า่ ง ๆ ได้้

9. การนำำผลงานไปใช้ป้ ระโยชน์ใ์ นมิติ ิติ ่า่ ง ๆ
 เชิงิ ชุุมชน/สังั คม
 เชิงิ พาณิิชย์์
 เชิิงวิิชาการ
 เชิิงพื้้น� ที่่�
โ ค ร ง ส ร้้ า ง ค ว า ม เข้้ า ใจท า ง วิิ ช า ก า ร ที่่� ส ร้้ า ง ขึ้ � นนี้้�

มีีความสำคััญและจำเป็็นอย่่างมากต่่อการใช้้และการตีี
ความหลักั กฎหมายปกครอง โดยเฉพาะอย่า่ งยิ่ง� ในประเทศ
ที่�่ระบบกฎหมายปกครองกำลัังอยู่ �ในช่่วงที่�่สำคััญของการ
พัฒั นาดังั เช่่นระบบกฎหมายไทย

รางวัลการวจิ ยั แหง่ ชาติ : รางวัลวทิ ยานิพนธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565 417

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกียี รติิคุณุ ประกาศ

รางวััลการวิิจััยแห่่งชาติิ : รางวัลั วิิทยานิิพนธ์์
ประจำำปีงี บประมาณ 2565

รางวััลระดับั ดีี

สาขารัฐั ศาสตร์แ์ ละรัฐั ประศาสนศาสตร์์

เรื่อ่� ง
ชนชั้้น� นำำ ระบอบทหาร และการกำำหนดนโยบายต่่างประเทศของไทย
Domestic Elites, Military Regimes, and Thai Foreign Policy - Making

โดย
ดร.ณััฐพร สิทิ ธิิแพทย์์

สำนัักงานการวิิจัยั แห่่งชาติิ (วช.) ได้พ้ ิิจารณาเห็็นว่า่ วิิทยานิิพนธ์์ เรื่อ�่ ง “ชนชั้�นนำ ระบอบทหาร และการ
กำหนดนโยบายต่า่ งประเทศของไทย” โดย ดร.ณัฐั พร สิทิ ธิแิ พทย์์ สำเร็จ็ การศึกึ ษาจาก University of London,
สหราชอาณาจัักร เป็็นวิิทยานิิพนธ์์ที่�่มีีคุุณลัักษณะตามเกณฑ์์ที่่�สำคััญ คืือ มีีแนวคิิดริิเริ่�มและเพิ่่�มองค์์ความรู้�้ด้้าน
วิชิ าการที่น่� ่า่ สนใจ จะเป็น็ ประโยชน์ต์ ่อ่ วงวิชิ าการหรืือสังั คมส่ว่ นรวมได้้ และได้ส้ ะท้อ้ นให้เ้ ห็น็ ถึงึ ความสัมั พันั ธ์ร์ ะหว่า่ ง
ชนชั้้น� นำ ระบอบทหาร และนโยบายต่า่ งประเทศอย่า่ งน่่าสนใจ ซึ่�งในความเป็น็ จริิงแล้้ว ๓ ส่่วนนี้้ม� ีีความสัมั พันั ธ์์กััน
อย่่างใกล้้ชิิดตั้้�งแต่่อดีีตจนถึึงปััจจุุบััน งานชิ้้�นนี้้�จึึงเปรีียบเสมืือนการรวบรวมหลัักฐานเพื่่�อพิิสููจน์์ความเชื่่�อดัังกล่่าวได้้
เป็็นอย่่างดีี รวมถึึงมุ่�งเน้้นให้้ความสำคััญต่่อประเด็็นความสััมพัันธ์์ของความไร้้เสถีียรภาพในระบบอำนาจนิิยมทหาร
ของไทยที่่�มีีต่อ่ การกำหนดนโยบายต่่างประเทศ อย่่างมีีนััยสำคัญั

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ว้ ิทิ ยานิพิ นธ์เ์ รื่�องนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั วิทิ ยานิพิ นธ์์ ประจำปีงี บประมาณ
๒๕๖๕ รางวัลั ระดัับดีี สาขารัฐั ศาสตร์แ์ ละรัฐั ประศาสนศาสตร์์

418 รางวัลการวิจัยแห่งชาติ : รางวัลวิทยานิพนธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ประวัตั ิสิ ่ว่ นตัวั ของพลเอก ถนอม กิิตติขิ จร และกลุ่�มของพลเอก ประภาส
จารุเุ สถีียร ระหว่า่ งปีี ค.ศ. 1957 ถึงึ ค.ศ. 1973 สอง งานวิจิ ัยั
ชื่อ�่ – นามสกุุล ดร.ณััฐพร สิิทธิิแพทย์์ ที่�่เกี่่�ยวข้้องกัับนโยบายต่่างประเทศของระบอบทหารไทย
ตำำแหน่ง่ ทางวิชิ าการ - ยัังขาดการศึึกษาเรื่�่องผลกระทบของความขััดแย้้งของ
อายุุ 35 ปีี กลุ่ �มชนชั้้�นนำทหารของไทยที่่�มีีต่่อการกำหนดนโยบาย
อาจารย์์ ต่่างประเทศ จากข้้อเสนอหลัักของงานวิิจััยที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับ
อาชีีพ นโยบายต่่างประเทศของรััฐบาลทหารไทยและงานวิิจััยที่่�
เกี่่�ยวข้้องกัับรััฐบาลทหาร จะเห็็นว่่างานวิิชาการที่่�มีีอยู่่�ต่่าง
ตำำแหน่ง่ อาจารย์์ มองข้้ามความสำคััญของการนำความไม่่มีีเสถีียรภาพของ
ก ลุ่ � ม ช นชั้้� นน ำ ทห า ร ม า วิิ เ ค ร า ะ ห์์ ก า ร ก ำ หนดน โ ย บ า ย
หน่่วยงานที่่�สัังกััด มหาวิทิ ยาลััยสงขลานครินิ ทร์์ ต่่างประเทศของระบอบทหาร ทั้้�งที่่�ประเด็็นดัังกล่่าวมีี
08 3789 0594 ความน่า่ สนใจและมีีความสำคัญั ต่อ่ ระบอบทหารไทยมาโดย
โทรศัพั ท์์ ตลอดตามที่�ไ่ ด้้อธิิบายไปแล้้ว

โทรสาร - ด้้วยเหตุุนี้้� ผู้�้วิิจััยจึึงเสนอว่่า ความไร้้เสถีียรภาพ
ภายในระบอบทหารเป็็นปััจจััยอีีกอย่่างหนึ่่�งซึ่ �งมีีอิิทธิิพลต่่อ
E–mail: [email protected] การกำหนดนโยบายต่่างประเทศไทยภายใต้้ระบอบทหาร
เนื่่�องจากความไร้้เสถีียรภาพดัังกล่่าวทำให้้กลุ่ �มทหารมุ่ �ง
2. ชื่่�อ และที่่�อยู่ข่� องอาจารย์์ที่่�ปรึกึ ษาหลััก รัักษาอำนาจและผลประโยชน์์ของกลุ่ �มตนเองไว้้ด้้วยการ
ใช้้นโยบายต่่างประเทศเป็็นเครื่่�องมืือในการรัักษาความมีี
ชื่อ�่ – นามสกุุล Dr.Dafydd Fell เสถีียรภาพของการเมืืองภายในของกลุ่�มตนเอง โดยคำถาม
ตำำแหน่่งทางวิชิ าการ Reader in Comparative Politics ในการวิิจัยั ที่ส่� ำคััญของวิทิ ยานิิพนธ์ฉ์ บับั นี้้� คืือ หนึ่่�ง อะไรคืือ
ที่่�อยู่่� Department of Politics and ลักั ษณะสำคัญั ของความไร้เ้ สถีียรภาพของกลุ่�มชนชั้้น� นำของ
International Studies, School of รััฐบาลทหารไทย? และ สอง ความไร้เ้ สถีียรภาพดังั กล่า่ วส่่ง
Oriental and African Studies ผลกระทบอย่่างไรต่่อการกำหนดนโยบายต่่างประเทศของ
(SOAS), University of London, รััฐบาลทหารไทย? ในการตอบคำถามในการวิิจััยทั้้�งสองข้้อ
Thornhaugh Street, Russell ผู้�้วิิจััยได้้ใช้้กรณีีศึึกษานโยบายต่่างประเทศไทยในสามกรณีี
Square,London,UnitedKingdom, ศึึกษา ได้้แก่่ หนึ่่�ง กรณีีนโยบายต่่างประเทศของจอมพล
WC1H 0XG ป. พิิบููลสงครามในกรณีีการบุกุ ของญี่�ป่ ุ่่�นในพม่่าภายใต้้การ
[email protected] ปกครองของ สหราชอาณาจัักร ใน ค.ศ. 1941 สอง กรณีี
E–mail: นโยบายต่่างประเทศของจอมพลสฤษดิ์� ธนะรััชต์์ ที่�่มีีต่่อ
วิิกฤตการณ์์ในลาว ระหว่่างปีี ค.ศ. 1961 ถึึง ค.ศ. 1962
3. ความสำำคัญั และที่่�มาของวิทิ ยานิพิ นธ์์ และ สาม กรณีีศึึกษานโยบายต่า่ งประเทศของพลเอก เปรม
เพราะเหตุุใดความขััดแย้้งในกลุ่ �มชนชั้้�นนำทหาร ติณิ สููลานนท์ท์ ี่ม�่ ีีต่อ่ เขมรแดงและการโจมตีีของเวีียดนามในปีี
ค.ศ. 1983
จึึงมีีความสำคััญต่่อการวิิเคราะห์์นโยบายต่่างประเทศของ
ไทย? ผู้�้วิิจััยเสนอว่่า ความขััดแย้้งของกลุ่�มชนชั้้�นนำทหาร 4. วัตั ถุุประสงค์์ของการทำำวิทิ ยานิพิ นธ์์
ถืือเป็็นปััจจััยสำคััญที่�่ควรนำมาวิิเคราะห์์การออกนโยบาย หนึ่�ง เพื่อ�่ ศึกึ ษาว่า่ ความไร้เ้ สถีียรภาพของกลุ่�มชนชั้้น�
ต่่างประเทศของระบอบทหารไทยเนื่่�องจากสาเหตุุสอง
ประการ คืือ หนึ่่�ง ความขัดั แย้ง้ ของกลุ่�มชนชั้้น� นำทหารของ นำของระบอบทหารไทยมีีลัักษณะเป็็นอย่่างไร
ไทยนั้้�นปรากฏชััดในประวััติิศาสตร์์การเมืืองไทยตั้ �งแต่่การ สอง เพื่อ�่ ศึกึ ษาว่า่ ความไร้เ้ สถีียรภาพที่เ่� กิดิ ขึ้้น� ในกลุ่�ม
ปฏิวิ ัตั ิสิ ยามในปีี ค.ศ. 1932 ผู้้เ� ขีียนขอแบ่ง่ ความขัดั แย้ง้ ของ
กลุ่�มทหารครั้ง� สำคัญั ในประวัตั ิศิ าสตร์ก์ ารเมืืองไทยที่ช่�ี้ใ� ห้เ้ ห็น็ ชนชั้้�นนำของระบอบทหารไทยมีีผลกระทบอย่่างไรต่่อการ
ถึึงความไม่่มีีเสถีียรภาพของกลุ่ �มชนชั้้�นนำที่่�เป็็นรััฐบาลออก กำหนดนโยบายต่่างประเทศ
เป็น็ สามช่ว่ ง ได้้แก่่ ช่ว่ งที่่�หนึ่่ง� คืือ ความขััดแย้้งระหว่า่ งกลุ่�ม
ทหารและกลุ่�มพลเรืือนภายในคณะราษฎรระหว่่างปีี ค.ศ.
1932 ถึงึ ค.ศ. 1957 ช่่วงที่่�สอง คืือ ความขัดั แย้้งระหว่่าง
กลุ่�มในคณะรัฐั มนตรีีและวุฒุ ิสิ ภาต่อ่ ร่า่ งงบประมาณแผ่น่ ดินิ
ปีี ค.ศ. 1958 ในยุคุ นายกรัฐั มนตรีีจอมพลสฤษดิ์� ธนะรัชั ต์์
และกลุ่�มชนชั้้น� นำทหารที่ส�่ นับั สนุนุ จอมพลสฤษดิ์ภ� ายใต้ก้ ารนำ

รางวัลการวจิ ัยแหง่ ชาติ : รางวัลวทิ ยานพิ นธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565 419

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

5. ระยะเวลาในการทำำการวิจิ ััย อำนาจทางการเมืืองของฝ่่ายทหารยังั คงอยู่�ในสถานะสููงกว่า่
วิิทยานิิพนธ์์ฉบัับนี้้�เก็็บข้้อมููลทางประวััติิศาสตร์์ ฝ่่ายพลเรืือนเพื่อ่� ให้ก้ ลุ่�มทหารยังั สามารถกำหนดงบประมาณ
ที่่�ถููกเก็็บไว้้ในหอจดหมายเหตุุแห่่งชาติิที่�่สหรััฐอเมริิกา ทหารในระดัับสููงได้้
สหราชอาณาจัักร และประเทศไทยในช่่วง ค.ศ. 1935 –
1941 สำหรัับการวิเิ คราะห์์กรณีีศึกึ ษานโยบายต่่างประเทศ ประการที่�สอง คืือ ความไร้เ้ สถีียรภาพของกลุ่�มชนชั้้น�
ของจอมพล ป. พิบิ ููลสงครามในกรณีีการบุกุ ของญี่ป�ุ่่่น� ในพม่า่ นำของรััฐบาลทหารไทยมีีอิิทธิิพลต่่อการกำหนดนโยบาย
ภายใต้้การปกครองของสหราชอาณาจัักร ใน ค.ศ. 1941 ต่่างประเทศไทยภายใต้้ระบอบทหาร เนื่่�องจากความไร้้
สำหรัับกรณีีศึึกษานโยบายต่่างประเทศของจอมพลสฤษดิ์ � เสถีียรภาพดัังกล่่าวทำให้้กลุ่ �มทหารมุ่ �งรัักษาอำนาจและผล
ธนะรััชต์ท์ ี่ม�่ ีีต่อ่ วิิกฤตการณ์ใ์ นลาว ระหว่า่ งปีี ค.ศ. 1961 ถึงึ ประโยชน์์ของกลุ่ �มตนเองไว้้ด้้วยการใช้้นโยบายต่่างประเทศ
ค.ศ. 1962 ผู้้�วิิจัยั มุ่�งค้้นหาข้อ้ มููลในหอจดหมายเหตุทุ ั้้ง� สาม เป็็นเครื่�่องมืือในการรัักษาความมีีเสถีียรภาพของการเมืือง
แห่ง่ ในช่ว่ งระหว่่างปีี ค.ศ. 1957 ถึึง ค.ศ. 1963 และท้้าย ภ า ย ใ น ข อ ง ก ลุ่ � ม ต น เ อ ง ใ น ก ร ณีีศึึ ก ษ า ร ะ บ อ บ ทห า ร ข อ ง
ที่ส่� ุดุ เอกสารประวัตั ิศิ าสตร์ร์ ะหว่า่ งปีี ค.ศ. 1978 – 1984 ได้้ จอมพล ป. พิิบููลสงครามใน ค.ศ. 1941 ซึ่�งเกิิดขึ้้�นในบริบิ ท
ถูกู รวบรวมเพื่อ่� ใช้ว้ ิเิ คราะห์์ กรณีีศึกึ ษานโยบายต่า่ งประเทศ ของสงครามโลกครั้ง� ที่�่สอง จะพบว่่า ความขััดแย้้งที่�่เกิิดขึ้้น�
ของพลเอก เปรม ติณิ สููลานนท์ท์ ี่ม�่ ีีต่อ่ เขมรแดงและการโจมตีี ในกลุ่�มตามที่ไ่� ด้อ้ ธิิบายไปแล้้วนั้้�น ทำให้้กลุ่�มของจอมพล ป.
ของเวีียดนามในปีี ค.ศ. 1983 พิิบููลสงครามพยายามที่่�จะรัักษาอำนาจของกลุ่ �มตนเองไว้้
และท้้ายที่�่สุุดกลุ่�มของจอมพล ป. พิิบููลสงครามประสบ
6. สรุปุ ผลวิิทยานิิพนธ์์ ความสำเร็จ็ ในการรักั ษาอำนาจของกลุ่�มตนเองไว้้ได้้ เพราะ
ผลการวิจิ ัยั จากการวิเิ คราะห์ข์ ้อ้ มููลทางประวัตั ิศิ าสตร์์ สามารถสร้้างภััยคุุกคามจากอัังกฤษต่่อดิินแดนสยามผ่่าน
ด้้วยวิิธีีการตีีความสามารถสรุุปได้้เป็็นข้้อเสนอหลัักสอง การเผยแพร่่ข้้อมููลที่่จ� ััดทำโดยหลวงวิิจิิตรวาทการ เช่่นเดีียว
ประการ โดยข้้อเสนอประการแรกเป็็นคำตอบให้ก้ ับั คำถาม กับั กรณีีศึกึ ษาของจอมพลสฤษดิ์� ธนะรัชั ต์ซ์ึ่ง� แม้ว้ ่า่ จะเกิดิ ขึ้้น�
วิจิ ััยข้อ้ ที่�่หนึ่่�ง และข้้อเสนอประการที่�ส่ องเป็็นคำตอบให้ก้ ับั ในบริบิ ทของสงครามเย็น็ แต่ค่ วามขัดั แย้ง้ เรื่อ่� งการจัดั สรรงบ
คำถามวิจิ ััยข้อ้ ที่่ส� อง ประมาณแห่ง่ ชาติิ ทำให้้กลุ่�มทหารของจอมพลสฤษดิ์�หันั ไป
ประการที่�หนึ่�ง คืือ ความไร้้เสถีียรภาพของกลุ่�ม สร้า้ งประเด็น็ เชื่อ่� มต่อ่ เรื่อ�่ งภัยั คุกุ คามจากคอมมิวิ นิสิ ต์ท์ ี่ม่� ีีต่อ่
ชนชั้้�นนำของรััฐบาลทหารไทยมีีลัักษณะ ดัังนี้้� หนึ่่�ง ต้้องมีี ปราสาทเขาพระวิิหารซึ่�งเป็็นดิินแดนของประเทศไทย ด้้วย
ความขััดแย้้งระหว่่างชนชั้้�นนำเกิิดขึ้้�นในระบอบทหาร และ วิิธีีการเชื่่�อมต่่อนี้้�ทำให้้กลุ่�มทหารของจอมพลสฤษดิ์ �ประสบ
สอง ผู้้�นำจะต้อ้ งไม่ส่ ามารถแก้ไ้ ขความขัดั แย้ง้ ที่เ�่ กิดิ ขึ้้น� ได้ด้ ้ว้ ย ความสำเร็็จในการขอรัับความช่่วยเหลืือทางการเงิินจาก
กำลัังทางทหาร สำหรัับกรณีีศึึกษาที่�่หนึ่่�งซึ่�งเป็็นนโยบาย สหรััฐอเมริิกาและสามารถกำหนดนโยบายต่่างประเทศเพื่�่อ
ต่่างประเทศของจอมพล ป. พิิบููลสงครามนั้้�น จอมพล ป. ต่่อสู้�้ กัับคอมมิิวนิิสต์์ในลาวได้้ นอกจากนี้้�ในกรณีีศึึกษาของ
พิิบููลสงครามได้้ประสบกัับความขััดแย้้งภายในกัับกลุ่ �มของ พลเอก เปรม ติณิ สููลานนท์์ ในปีี ค.ศ. 1983 ความขััดแย้ง้
ปรีีดีี พนมยงค์ซ์ึ่ง� ได้ร้ ับั การสนับั สนุนุ จากรัฐั สภา คณะรัฐั มนตรีี ซึ่ง� มาจากความต้อ้ งการที่จ�่ ะรักั ษาอำนาจทางการเมืืองในการ
และกองทััพเรืือ เนื่�่องจากกลุ่�มของปรีีดีีคััดค้้านนโยบาย จัดั สรรงบประมาณทหารเอาไว้้ ทำให้้กลุ่�มทหารของพลเอก
ต่า่ งประเทศของจอมพล ป. พิบิ ููลสงครามที่จ�่ ะอนุญุ าตให้ญ้ ี่ป่�ุ่่น� อาทิติ ย์์ กำลังั เอก หันั ไปใช้ป้ ระเด็น็ การเชื่อ�่ มต่อ่ ด้ว้ ยการสร้า้ ง
เข้า้ ประเทศไทยเพื่อ�่ ไปโจมตีีพม่า่ ในปีี ค.ศ. 1941 และเข้า้ ร่ว่ ม ข่่าวเกี่่�ยวกัับภััยคุุกคามที่�่คอมมิิวนิิสต์์เวีียดนามมีีต่่อดิินแดน
สงครามกัับญี่�่ปุ่่�นในฐานะพัันธมิิตร โดยกลุ่�มของปรีีดีีเสนอ ของประเทศไทยผ่า่ นหน้า้ หนังั สืือพิมิ พ์์ การเชื่อ่� มต่อ่ สร้า้ งภัยั
ให้้ประเทศไทยดำรงความเป็็นกลางในการกำหนดนโยบาย คุุกคามดัังกล่่าวทำให้้ประเทศไทยสามารถเพิ่่�มงบประมาณ
ต่า่ งประเทศในสงครามที่ญ�่ ี่ป�่ ุ่่น� กำลังั สร้า้ งขึ้น� สำหรับั ในกรณีี ทางทหารใน ค.ศ. 1984 เพื่่�อกำหนดนโยบายต่่างประเทศ
ศึกึ ษาที่ส�่ องในระบอบของจอมพลสฤษดิ์� ธนะรัชั ต์์ ผู้ว�้ ิจิ ัยั พบ ต่อ่ สู้�้ กับั คอมมิวิ นิสิ ต์ใ์ นเวีียดนามตามประสงค์ข์ องกลุ่�มทหาร
ว่า่ ความขัดั แย้ง้ เกิดิ ขึ้้น� ระหว่า่ งฐานอำนาจของจอมพลสฤษดิ์ � ของพลเอก อาทิติ ย์ไ์ ด้ส้ ำเร็จ็
ในเรื่อ่� งการตั้ง� งบประมาณแผ่น่ ดินิ ซึ่ง� ความขัดั แย้ง้ นี้้ส� ่ง่ ผลให้้
อำนาจของจอมพลสฤษดิ์ส�ั่น� คลอน และในกรณีีศึกึ ษาที่ส�่ าม 7. ประโยชน์์ที่่ไ� ด้้รับั จากการวิจิ ััย
ในสมัยั พลเอก เปรม ติณิ สููลานนท์์ ความขัดั แย้้งเกิิดขึ้้น� จาก ข้อ้ เสนอหลักั ของวิทิ ยานิพิ นธ์ฉ์ บับั นี้้ไ� ด้ส้ ร้า้ งคุณุ ููปการ
ความพยายามของพลเอก อาทิติ ย์์ กํําลังั เอก ซึ่ง� เรีียกร้้องให้้ ต่อ่ การศึกึ ษานโยบายต่า่ งประเทศของรัฐั บาลทหารไทยใน 3
ประเด็็น ดังั นี้้�

420 รางวัลการวจิ ยั แห่งชาติ : รางวัลวิทยานิพนธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

หนึ่�ง ข้้อเสนอเรื่่�องลัักษณะของความไร้้เสถีียรภาพ 8. ศัักยภาพในการพััฒนาไปสู่่�การใช้้ประโยชน์์
ของกลุ่ �มชนชั้้�นนำของรััฐบาลทหารไทยตามที่�่ได้้อธิิบายไป ในเชิิงสัังคม และ/หรืือ เชิงิ พาณิชิ ย์์
แล้้วในข้้อสรุุปงานวิิจััยนั้้�นช่่วยเติิมเต็็มองค์์ความรู้้�เกี่่�ยวข้้อง -
กับั รัฐั บาลทหารซึ่ง� ยังั คงจำกัดั อยู่�ภายใต้แ้ นวคิดิ ว่า่ ในระบอบ
ทหารนั้้�นจะไม่่มีีความขััดแย้้งเกิิดขึ้้�นในกลุ่ �มชนชั้้�นนำใน 9. การนำำผลงานไปใช้ป้ ระโยชน์ใ์ นมิิติิต่่าง ๆ
ระหว่า่ งที่่�มีีการกำหนดนโยบายต่า่ งประเทศ  เชิิงชุุมชน/สัังคม
 เชิงิ พาณิชิ ย์์
สอง ข้้อเสนอเรื่�่องอิิทธิิพลของความไร้้เสถีียรภาพ  เชิงิ วิชิ าการ
ของกลุ่ �มชนชั้้�นนำของรััฐบาลทหารไทยต่่อการกำหนด  เชิงิ พื้้�นที่�่
นโยบายต่่างประเทศไทยภายใต้้ระบอบทหาร โดยใช้้คำ โปรดระบุุ -
อธิบิ ายการสร้า้ งประเด็น็ เชื่อ�่ มต่อ่ เพื่อ�่ สร้า้ งศัตั รููร่ว่ มของชาติิ
เพื่่�อสร้้างความชอบธรรมให้้กัับนโยบายต่่างประเทศที่่�เอื้ �อ 10. ข้้อเสนอแนะเชิงิ นโยบายที่่เ� สนอแนะให้้
ประโยชน์์ในการรัักษาอำนาจภายในรััฐบาลไว้้นั้้�นช่่วยเปิิด แก่ร่ ััฐบาล/กระทรวงต่่าง ๆ และภาคเอกชน
ให้้เห็็นแนวทางการทำความเข้้าใจนโยบายต่่างประเทศไทย เพื่อ�่ นำำไปใช้ว้ างนโยบาย พัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา
ในรััฐบาลทหารว่่าไม่่ได้้จำกััดอยู่�แค่่การอธิิบายว่่า ปััจจััย
ภายนอกประเทศเท่่านั้้�นที่่�มีีความสำคััญในการกำหนด -
นโยบาย แต่ป่ ัจั จัยั ภายในเรื่อ่� งความไม่ม่ ีีเสถีียรภาพของกลุ่�ม
ชนชั้้น� นำก็เ็ ป็น็ อีีกหนึ่่ง� ปัจั จัยั สำคัญั ที่ม�่ ีีอิทิ ธิพิ ลต่อ่ การกำหนด
นโยบายต่่างประเทศเช่่นเดีียวกััน อย่่างไรก็็ตามข้้อค้้นพบ
นี้้�มีีความสำคััญอย่่างมากเนื่่�องจากช่่วยสร้้างคุุณููปการกัับ
กลุ่ �มงานวิิชาการที่่�ศึึกษาเกี่่�ยวกัับนโยบายต่่างประเทศของ
รัฐั บาลทหารไทยซึ่ง� ยังั คงมุ่�งให้ค้ วามสำคัญั กับั ปัจั จัยั ภายนอก
ประเทศว่่าเป็็นสาเหตุุสำคััญของการตััดสิินใจนโยบาย
ต่่างประเทศของผู้�้ นำทหารโดยไม่่ได้้นำความขััดแย้้งภายใน
ระบอบทหารมาพิจิ ารณาวิเิ คราะห์ท์ ำความเข้า้ ใจการกำหนด
นโยบายต่า่ งประเทศ

สาม วิิทยานิิพนธ์์ฉบับั นี้้ไ� ด้้ค้้นพบเอกสารชั้น� ต้้นทาง
ประวััติิศาสตร์์ที่่�ยัังไม่่เคยมีีนัักวิิจััยคนใดใช้้ในการอ้้างอิิงมา
ก่อ่ น เช่่น เอกสารลับั ทางการทููตที่เ�่ อกอัคั ราชทููตอัังกฤษส่่ง
ถึงึ ประเทศไทยในช่ว่ งสงครามโลกครั้ง� ที่ส่� อง หรืือเอกสารลับั
ของซีีไอเอซึ่�งอธิิบายสถานการณ์์การเมืืองไทย เป็็นต้้น
เนื่อ่� งจากเอกสารชั้น� ต้น้ ซึ่่ง� ถูกู เก็บ็ รักั ษาไว้ใ้ นหอจดหมายเหตุุ
ที่่�สหรััฐอเมริิกาและสหราชอาณาจัักรเหล่่านี้้�เพิ่่�งเปิิดให้้
ประชาชนเข้า้ ค้น้ คว้้าในปีที ี่่ผ� ู้ว�้ ิจิ ััยเข้า้ ไปเก็็บข้อ้ มููล

รางวลั การวิจยั แห่งชาติ : รางวลั วทิ ยานพิ นธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565 421

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกีียรติคิ ุุณประกาศ

รางวััลการวิจิ ััยแห่่งชาติิ : รางวััลวิิทยานิพิ นธ์์
ประจำำปีงี บประมาณ 2565

รางวัลั ระดัับดีี

สาขารัฐั ศาสตร์แ์ ละรัฐั ประศาสนศาสตร์์

เรื่่อ� ง
ความขััดแย้ง้ ในการใช้้ทรัพั ยากรประมง : กรณีีศึกึ ษาวิถิ ีกี ารดำำรงอยู่่�กัับความขััดแย้้ง

ของชาวประมงชายฝั่่�ง
Conflicts Over Fishery Resources: Case Study of Coastal

Fisherman’s Livelihood and Conflicts
โดย

ดร.พัชั ราภา ตันั ตราจินิ

สำนัักงานการวิิจััยแห่่งชาติิ (วช.) ได้้พิิจารณาเห็็นว่่าวิิทยานิิพนธ์์ เรื่่�อง “ความขััดแย้้งในการใช้้ทรััพยากร
ประมง : กรณีศี ึึกษาวิถิ ีกี ารดำรงอยู่่�กับั ความขััดแย้้งของชาวประมงชายฝั่่ง� ” โดย ดร.พััชราภา ตัันตราจิิน สำเร็จ็
การศึึกษาจาก มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ เป็็นวิิทยานิิพนธ์์ที่่�ได้้วิิเคราะห์์ประเด็็นและองค์์ประกอบความขััดแย้้งที่�่
ชาวประมงต้อ้ งเผชิญิ ความสัมั พันั ธ์ร์ ะหว่า่ งตัวั แสดงที่เ�่ ป็น็ ทางการและไม่เ่ ป็น็ ทางการ ที่ม่� าจากตัวั แทนอำนาจรัฐั และ
มิิใช่่อำนาจรััฐในพื้้�นที่�่ฝั่�งทะเลอ่่าวไทย ผู้้�วิิจััยได้้นำทฤษฎีีของ Johan Galtung ว่่าด้้วยความขััดแย้้งแบบสมมาตร
(Symmetric Conflict) และแบบอสมมาตร (Asymmetric Conflict) มาต่่อยอดโดยเพิ่่ม� มิติ ิิด้า้ นพื้้�นที่เ�่ ข้้าไป ทำให้้
เข้า้ ใจภาพของความขัดั แย้้งได้ช้ ัดั เจนมากขึ้น� กระบวนการวิจิ ัยั ทุกุ ขั้น� ตอนถูกู ต้้อง เหมาะสม ระเบีียบวิธิ ีีวิจิ ัยั แสดงให้้
เห็น็ ถึงึ ความก้า้ วหน้า้ ทางวิชิ าการและการสามารถนำไปประยุกุ ต์ใ์ ช้้ แสดงถึงึ การวิเิ คราะห์แ์ ละนำเสนอผลงานเป็น็ ความ
รู้ใ�้ หม่ท่ ี่ล่� ึกึ ซึ้ง� กว่า่ งานเดิมิ ที่เ�่ คยมีีผู้�้ ศึกึ ษาแล้ว้ เป็น็ ประโยชน์ด์ ้า้ นวิชิ าการอย่า่ งกว้า้ งขวาง สามารถนำไปประยุกุ ต์ไ์ ด้อ้ ย่า่ ง
แพร่่หลาย สะท้้อนให้้เห็็นปรากฏการณ์์ของความขัดั แย้ง้ สาเหตุุ ตััวแสดงที่ท�่ ำให้้เกิดิ ความขัดั แย้ง้ ทั้้�งที่่เ� ป็น็ ทางการ
และไม่่ใช่่รัฐั มีีการวิเิ คราะห์์ สังั เคราะห์์ทั้้ง� สองกรณีี และได้น้ ำเสนอข้้อเสนอแนะที่่จ� ะนำสู่�การปฏิิบััติแิ ละขยายผลได้้

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ว้ ิทิ ยานิพิ นธ์เ์ รื่�องนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั วิทิ ยานิพิ นธ์์ ประจำปีงี บประมาณ
๒๕๖๕ รางวัลั ระดัับดีี สาขารััฐศาสตร์แ์ ละรััฐประศาสนศาสตร์์

422 รางวลั การวิจัยแหง่ ชาติ : รางวัลวิทยานพิ นธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ประวััติิส่่วนตัวั ทะเลนี้้�เป็็นการเมืืองของการจััดสรรทรััพยากรอัันมีีผลต่่อ
ความขััดแย้้ง ความขััดแย้้งนั้้�นอาจนำไปสู่�ความรุุนแรงหรืือ
ชื่�อ่ – นามสกุุล ดร.พัชั ราภา ตันั ตราจินิ ไม่่ได้้นำไปสู่�ความรุุนแรงก็็ได้้ กรณีีที่่�ไม่่กลายเป็็นความ
ตำำแหน่ง่ ทางวิิชาการ - รุุนแรงนั้้�นมีีความน่่าสนใจว่่า ท่่ามกลางสภาวะความเป็็น
อายุุ 41 ปีี อยู่�ที่�่ไม่่มั่่�นคง เช่่นนั้้�นชาวประมงดำรงอยู่�และหรืือจััดการ
อาชีพี พนักั งานของรัฐั กัับความขััดแย้้งอย่่างไรจึึงไม่่ทำให้้ความขััดแย้้งกลายเป็็น
อาจารย์ป์ ระจำ ความรุุนแรง บริิบทความขััดแย้้งที่่�เกิิดขึ้้�นในพื้้�นที่�่ศึึกษามีี
ตำำแหน่ง่ กระบวนการ และปััจจััยที่่�ทำปฏิิสััมพัันธ์์กัันอย่่างไรที่่�ไม่่นำ
ไปสู่�ความรุุนแรงอัันนำไปสู่�คำถามของการศึึกษาที่่�ว่่า กรณีี
หน่่วยงานที่่ส� ังั กััด ภาควิิชารััฐศาสตร์์ คณะรัฐั ศาสตร์์ ความขัดั แย้ง้ ระหว่า่ งกลุ่�มประมงในพื้้�นที่ต�่ ่่าง ๆ มีีทั้้�งตัวั แทน
และนิติ ิศิ าสตร์์ มหาวิทิ ยาลััยบููรพา อำนาจรััฐและมิิใช่่อำนาจรััฐใช้้อำนาจที่�่เป็็นทางการและไม่่
0 3810 2369 เป็น็ ทางการปรากฏอยู่� โดยการใช้อ้ ำนาจทั้้ง� สองนี้้เ� ป็น็ ปัจั จัยั
โทรศััพท์์ ต่่อการกำหนดความขััดแย้้ง การจััดการความขััดแย้้งและ
ผลของความขััดแย้้ง คำถามวิิจััยหลััก คืือ บริิบทความขััด
โทรสาร - แย้้งที่�่เกิิดขึ้้�นในพื้้�นที่�่ศึึกษามีีกระบวนการ และปััจจััยที่�่ทำ
ปฏิิสััมพัันธ์์กัันอย่่างไรที่่�ไม่่นำไปสู่�ความรุุนแรง โดยมีีกรอบ
E–mail: [email protected] ในการวิิเคราะห์์ดัังภาพ

2. ชื่่�อ และที่่อ� ยู่่�ของอาจารย์ท์ ี่่ป� รึึกษาหลักั
ชื่่อ� – นามสกุุล ดร.โสภารััตน์์ จารุสุ มบัตั ิิ
ตำำแหน่ง่ ทางวิิชาการ รองศาสตราจารย์์
ที่่�อยู่่� คณะรัฐั ศาสตร์์ มหาวิทิ ยาลัยั ธรรมศาสตร์์
เลขที่�่ 2 ถนนพระจันั ทร์์
เขตพระนคร กรุงุ เทพฯ

3. ความสำำคััญและที่่�มาของวิทิ ยานิพิ นธ์์ 4. วัตั ถุปุ ระสงค์ข์ องการทำำวิทิ ยานิิพนธ์์
ประมงขนาดเล็ก็ หรืือประมงพื้้น� บ้้าน เป็็นภาพแทน 1. เพื่อ�่ วิเิ คราะห์ป์ ระเด็น็ ความขัดั แย้ง้ องค์ป์ ระกอบ

ของกลุ่ �มอาชีีพที่�่มัักเสีียเปรีียบในการใช้้ทรััพยากรและเป็็น ความขัดั แย้ง้ ที่ช�่ าวประมงต้อ้ งเผชิญิ ในการใช้ท้ รัพั ยากรทะเล
ผู้ไ้� ด้ร้ ับั ผลกระทบจากความเสื่อ่� มโทรมของทรัพั ยากรชายฝั่ง� 2. เพื่อ่� วิเิ คราะห์ค์ วามสัมั พันั ธ์ร์ ะหว่า่ งตัวั แสดงต่า่ ง ๆ
วิถิ ีีของการจับั สัตั ว์น์ ้้ำหรืือการทำการประมง ดำรงอยู่่�กับั รายได้้
ที่ไ่� ม่ม่ั่่น� คง ขึ้น� กับั ปัจั จัยั ธรรมชาติขิ องพื้้น� ที่ท่� ะเล ที่ค�่ าดการไม่่ ที่�่ใช้้อำนาจที่่�เป็็นทางการและไม่่เป็็นทางการ ทั้้�งที่่�มาจาก
ได้แ้ น่น่ อน มีีชีีวิติ การทำงานอยู่�บนความเสี่ย่� งต่อ่ อันั ตราย วิถิ ีี ตััวแทนอำนาจรัฐั และไม่่ใช่่อำนาจรััฐ
ชีีวิิตแบบนี้้�ไม่่มีีความมั่่�นคงและเอื้ �อต่่อการเกิิดความรุุนแรง
อันั เป็น็ ผลจากความขัดั แย้ง้ เช่น่ ความขัดั แย้ง้ ระหว่า่ งระหว่า่ ง 3. เพื่�่อสัังเคราะห์์ปััจจััยที่�่ส่่งผลมิิให้้ความขััดแย้้ง
กลุ่ �มประมงที่�่มีีเครื่่�องมืือต่่างชนิิดกัันมีีศัักยภาพในการใช้้ กลายเป็็นความรุุนแรง
หรืือแสวงหาทรััพยากรต่่างกััน ความขััดแย้้งระหว่่างรััฐกัับ
ชาวประมงเช่่นจากกฎหมายนโยบายและข้้อตกลงองค์์การ 5. ระยะเวลาในการทำำการวิิจััย
ระหว่่างประเทศ พบว่่าความขััดแย้้งเกี่่�ยวข้้องกัับการจััด 2 ปีี 10 เดืือน ตั้�งแต่่วัันที่่� 1 มิถิ ุนุ ายน พ.ศ. 2558 ถึึง
ความสััมพัันธ์์ทางอำนาจของหลายกลุ่ �มที่่�เข้้ามาเกี่่�ยวข้้อง วันั ที่�่ 30 เมษายน พ.ศ. 2560
ทั้้�งรััฐ องค์์การระหว่่างประเทศ ชุุมชน ภาคเอกชน ความ
ขััดแย้้งระหว่่างกลุ่�มต่่าง ๆ ที่�่เข้้ามาใช้้ทรััพยากรทางทะเล
มัักอยู่ �บนฐานของการกำหนดสิิทธิิในการใช้้ทรััพยากรผ่่าน
ระบบกฎหมาย และการบริิหารจััดการโดยภาครััฐ หรืือ
โดยชุุมชน ผ่่านการใช้้อำนาจทั้้�งอำนาจที่่�เป็็นทางการและ
ไม่่เป็็นทางการในกระบวนการกำหนดการเข้้าถึึงทรััพยากร
ซึ่ �งการจััดความสััมพัันธ์์ทางอำนาจในการใช้้ทรััพยากรทาง

รางวัลการวจิ ัยแห่งชาติ : รางวลั วิทยานพิ นธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565 423

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

6. สรุปุ ผลวิิทยานิิพนธ์์ เป็น็ ทางการ หากคู่่�ขัดั แย้ง้ ที่ม่� ีีศักั ยภาพมากกว่า่ หรืือมีีอำนาจ
การศึกึ ษาใช้ก้ รณีีศึกึ ษาตำบลไม้ร้ ููด อำเภอคลองใหญ่่ มากกว่่ายิินยอมเจรจา ซึ่�งไม่่ใช่่เกิิดจากอำนาจบัังคัับแต่่
จังั หวัดั ตราด และตำบลเกาะเปริดิ อำเภอแหลมสิงิ ห์์ จังั หวัดั เป็็นอำนาจทางวััฒนธรรม การยิินยอมของคู่�เจรจาร่ว่ ม กััน
จัันทบุุรีี ซึ่�งเป็็นชุุมชนประมงที่่�มีีทั้้�งประมงพื้้�นบ้้าน ประมง สรุปุ ดังั ตาราง วิธิ ีีการจัดั การความขัดั แย้ง้ กับั ระดับั การบังั คับั
พาณิิชย์์อาศััยอยู่่�ร่่วมกััน ทั้้�งสองกรณีีมีีกรณีีความขััดแย้้ง
ในการใช้้เครื่่�องมืือต่่างชนิิดกัันมาใช้้พื้้�นที่่�เดีียวกััน บางครั้�ง
เป็็นความขััดแย้้งจากเรืือประมงอวนลากรุุกล้้ำพื้้�นที่่�ชายฝั่ �ง
มีีความขััดแย้้งนี้้�เกิิดขึ้้�นได้้ทั้้�งในเขตชายฝั่ �งและนอกเขต
ชายฝั่�ง ทั้้�งจากคนในและคนนอกชุุมชนโดยมีี ระดัับ
ความเข้้มข้้นของความขััดแย้้งและกระบวนการจััดการ
ความขััดแย้้ง ดัังแผนภาพ

วิิธีีการจััดการความขััดแย้้งที่�่นำมาใช้้ยัังขึ้ �นอยู่่�กัับ ปััจจััยที่�่ทำให้้ความขััดแย้้งในกรณีีศึึกษาไม่่นำไปสู่ �
พื้้�นที่�่ที่�่เกิิดความขััดแย้้ง ในเขตชายฝั่�งวิิธีีจััดการความขััด ความรุุนแรงจนถึึงชีีวิิตสามารถอธิิบายผ่่านมิิติิของอำนาจ
แย้้งมัักให้้อำนาจกัับผู้้�ใช้้ทรััพยากรที่�่มีีอำนาจน้้อยกว่่า คืือ 4 ประการ ปัจั จัยั เหล่่านี้้�มีีทั้้ง� แสดงผลการเพิ่่ม� หรืือลดความ
ประมงพื้้น� บ้า้ น ในขณะที่ว�่ ิธิ ีีการและอำนาจต่า่ ง ๆ โดยเฉพาะ ขััดแย้้งก็็ได้้ คืือ อำนาจของพื้้�นที่่� (ทะเล) (sea space
อำนาจชุมุ ชนมีีแนวโน้ม้ ที่จ่� ะไม่เ่ กิดิ ผลต่อ่ ประมงพื้้น� บ้า้ นนอก power) อำนาจรัฐั (state power) อำนาจวัฒั นธรรมชุุมชน
เขตชายฝั่ง� เพราะกฎหมายประมงเปิดิ ให้เ้ ป็น็ พื้้น� ที่ใ�่ ช้ร้ ่ว่ มกันั (cultural power, community power) อำนาจตลาด
ของเรืือที่ม�่ ีีศักั ยภาพต่า่ งกันั ยกเว้น้ เป็น็ เรืือที่ไ�่ ม่ไ่ ด้ร้ ับั อนุญุ าต (Market power) อำนาจที่�่ถููกใช้้ยัังขึ้�นต่่อพื้้�นที่่�ของความ
ตามกฎหมาย ดังั นั้้น� จึงึ เท่า่ กับั ไม่คุ่้�มครองความเสีียหายที่เ�่ กิดิ ขััดแย้้งว่่าอยู่�ในเขตชายฝั่�ง หรืือนอกเขตชายฝั่�ง และเป็็น
จากการใช้พ้ ื้้น� ที่ร�่ ่ว่ มกันั ระหว่า่ งเรืือต่า่ งศักั ยภาพกันั ที่เ่� กิดิ ขึ้้น� ความขัดั แย้ง้ ที่เ่� กิดิ กับั คู่่�ขัดั แย้ง้ ที่เ่� ป็น็ คนในหรืือคนนอกชุมุ ชน
นอกชายฝั่ง� โดยเฉพาะเรืือที่ม่� ีีศักั ยภาพต่่ำกว่า่ วิธิ ีีการจัดั การ โดยชุมุ ชนในที่น่�ี้้ห� มายถึงึ ชุมุ ชนในฐานะสถานที่่� (place) และ
ความขัดั แย้ง้ จึงึ มักั เป็น็ การหลีีกเลี่ย่� งความขัดั แย้ง้ หรืือพึ่่ง� พา ชุุมชนในฐานะที่�่เป็็นพื้้�นที่่� (space) โดยพบว่่าชาวประมง
กฎหมายอื่่�น ๆ เช่่น กฎหมายแพ่่ง หรืือการเจรจาแบบไม่่ เลืือกใช้้กติิกาชุุมชน วััฒนธรรมความเป็็นคนทะเล ความ
สััมพัันธ์์แบบชุุมชนเครืือญาติิเป็็นอัันดัับแรกในการจััดการ
กัับคนที่่�รู้้�จััก ก่่อนที่่�จะใช้้อำนาจรััฐ ซึ่�งถููกใช้้เมื่่�อจััดการกัับ
คนในด้้วยกติิกาชุุมชนไม่่ได้้ กรณีีจััดการกัับคนนอกชุุมชน
จะใช้้กฎหมายหรืืออำนาจรััฐจััดการซึ่ �งในเขตชายฝั่ �งอำนาจ
รััฐมีีแนวโน้้มที่�่จะเอื้ �อประโยชน์์ให้้กัับเรืือประมงพื้้�นบ้้านแต่่
กรณีีนอกเขตชายฝั่ง� ที่อ่� ำนาจชุมุ ชนในฐานะสถานที่�่ (place)
ไปไม่ถ่ ึงึ จะคงเหลืืออำนาจของชุมุ ชนในฐานะ พื้้น� ที่�่ (space)
หรืือชุุมชนจิินตกรรมความเป็็นชาวทะเลอำนาจรััฐและ
อำนาจของตลาดเท่่านั้้�นที่่�จะกำหนดทิิศทางความขััดแย้้ง
ซึ่�งมีีแนวโน้ม้ จะเอื้อ� ประโยชน์์ให้ก้ ัับเรืือประมงพาณิชิ ย์์

ข้อ้ ค้น้ พบทางทฤษฎีี โดยทั่่ว� ไปความขัดั แย้ง้ อาจเกิิด
ขึ้�นได้้จากเรื่่�องของผลประโยชน์์ ความสััมพัันธ์์ทางอำนาจ
ที่�่ไม่เ่ ท่่ากันั Johan Galtung (1969) กล่่าวถึงึ ความขััดแย้ง้
จากอำนาจและความสััมพัันธ์์ของคู่่�ขััดแย้้งว่่ามีีลัักษณะ
2 แบบ คืือลัักษณะสมมาตร หรืืออสมมาตร (symmetric
Conflicts และ asymmetric Conflicts) ความขััดแย้้ง

424 รางวัลการวิจยั แห่งชาติ : รางวลั วทิ ยานิพนธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

แบบสมมาตร คืือคู่่�ขััดแย้ง้ มีีสถานะอำนาจเหมืือน หรืือเท่่า 9. การนำำผลงานไปใช้้ประโยชน์์ในมิติ ิิต่า่ ง ๆ
กัันมัักจะเกิดิ ความขััดแย้้งจากประเด็น็ ผลประโยชน์์ที่่�ขัดั กััน  เชิิงชุมุ ชน/สัังคม
ความขััดแย้้งจึึงเป็็นเรื่�่องของคนที่่�มีีสถานะอำนาจไม่่ต่่างกััน  เชิงิ พาณิชิ ย์์
มากนััก ในขณะที่่�ความขััดแย้้งแบบ อสมมาตร เป็็นความ  เชิงิ วิิชาการ
ขััดแย้้งที่่�คู่่�ขััดแย้้งมีีสถานะหรืืออำนาจไม่่เท่่ากัันอย่่างเห็็น  เชิิงพื้้น� ที่่�
ได้้ชััด ความขััดแย้้งในเขตชายฝั่�งเป็็นความขััดแย้้งแบบ บทความวิชิ าการ
สมมาตร ที่ค่� ู่่�ขัดั แย้ง้ มีีสถานะความสัมั พันั ธ์ท์ างอำนาจไม่ต่ ่า่ ง พัชั ราภา ตันั ตราจินิ . (2561). ความขัดั แย้ง้ ในการใช้้
กัันมาก ส่่วนบริิเวณนอกเขตชายฝั่�ง มัักเกิิดความขััดแย้้งที่�่
เป็็นอสมมาตร คู่่�ขัดั แย้ง้ มีีอำนาจต่่างกันั ความขัดั แย้้งที่�่เกิดิ ทรัพั ยากรประมง : กรณีีศึกึ ษาวิถิ ีีการดำรงอยู่่�กับั ความขัดั แย้ง้
ภายในและนอกชายฝั่�งจึึงเป็็นการผสมระหว่่าง สมมาตร ของชาวประมงชายฝั่ง� . วารสารการเมือื ง การบริิหาร และ
และอสมมาตรทางอำนาจ ซึ่�งปรัับเปลี่�่ยนไปตามเขตการใช้้ กฎหมาย, 10(2), 357-398.
ทรััพยากร อัันเป็็นลัักษะเฉพาะของความขััดแย้้งทางทะเล
กล่่าวคืืออำนาจของคู่่�ขััดแย้้งเปลี่่�ยนเมื่่�อพื้้�นที่่�เปลี่่�ยนไป พััชราภา ตัันตราจิิน. (2560). ความขััดแย้้งด้้าน
ในเขตและนอกเขตชายฝั่ �งคู่่�ขััดแย้้งคู่ �เดิิมอาจปรัับเปลี่่�ยน การใช้้ทรััพยากรและสิ่�งแวดล้้อม : สำรวจวรรณกรรมและ
จากความสััมพัันธ์์ที่่�สมมาตรเป็็นอสมมาตรได้้ หรืืออำนาจ แนวทางการศึึกษาความขััดแย้้งด้้านการใช้้ทรััพยากรทาง
เปลี่�่ยนเมื่�่อมีีการเปลี่�่ยนจุุดเกิิดเหตุุความขััดแย้้ง หรืือ ทะเลของไทย. ใน บทความนำเสนอการประชุุมวิิชาการ
ดัังนั้้�นวิิทยานิิพนธ์น์ ี้้�จึึงช่่วยให้้กรอบวิิเคราะห์์ของ Galtung รััฐประศาสนศาสตร์์ระดัับชาติิ ครั้�งที่�่ ๕ คณะรััฐศาสตร์์
เห็็นภาพของความขััดแย้้งได้้ละเอีียดขึ้้�นผ่่านการพิิจารณา มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ ท่่าพระจันั ทร์์ (หน้้า 356-374).
พื้้น� ที่�่ และทำให้เ้ ห็น็ อำนาจและข้อ้ จำกัดั ของอำนาจระหว่า่ ง กรุุงเทพฯ: คณะรััฐศาสตร์์ มหาวิทิ ยาลััยธรรมศาสตร์.์
คู่่�ขััดแย้้งซึ่ง� แปรเปลี่ย�่ นไปตามพื้้�นที่่� โดยเฉพาะอำนาจเหนืือ
พื้้�นที่ท่� ะเล 10. ข้้อเสนอแนะเชิิงนโยบายที่่เ� สนอแนะให้้
แก่ร่ ััฐบาล/กระทรวงต่า่ ง ๆ และภาคเอกชน
7. ประโยชน์ท์ ี่่�ได้้รับั จากการวิิจัยั เพื่อ่� นำำไปใช้ว้ างนโยบาย พัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา
1. ช่่วยให้้เห็็นวิิถีีความขััดแย้้งในการใช้้ทรััพยากร
ประมง ปััจจััยในการแก้้ไขความขััดแย้้งที่่�ไม่่นำไปสู่� จากสภาพการทำงานที่่�เสี่�่ยงภััยต่่าง ๆ และ
ความรุุนแรง จากมุุมมองความสััมพันั ธ์์ระหว่่างอำนาจที่เ่� ป็น็ การสููญเสีียทรััพย์์สิินอัันเนื่�่องมาจากการใช้้พื้้�นที่�่ทัับซ้้อนกััน
ทางการ อำนาจที่่�ไม่่เป็น็ ทางการ ควรมีีการจััดการที่่�เป็็นรููปธรรมมากขึ้�น เช่่น มีีแหล่่งทุุนที่�่
2. ในระดับั ทฤษฎีี ช่ว่ ยให้เ้ ห็น็ ความสำคัญั ของปัจั จัยั พึ่่ง� พาได้้ สำหรับั ชาวประมงพื้้น� บ้า้ น สร้า้ งหลักั ประกันั ความ
ด้้านพื้้�นที่�่ที่�่สััมพัันธ์์กัับอำนาจ ในการกำหนดความขััดแย้้ง มั่่น� คงให้ก้ ับั ประมงพื้้น� บ้า้ นให้ม้ ีีรายได้ม้ าจากทางเลืือกอื่น�่ ๆ
กัับการจััดการความขััดแย้้งอัันเนื่่�องมาจากการใช้้ทรััพยากร นอกเหนืือจากการจัับสััตว์์น้้ำ หลัักทรััพย์์ที่�่อยู่�อาศััยมั่่�นคง
ประมงทะเล มีีหลัักประกัันการเยีียวยาภััยต่่าง ๆ ที่่�เกิิดในทะเลทั้้�งภััย
3. บทเรีียนจากการจััดการความขััดแย้้งในกรณีี ธรรมชาติิและน้้ำมืือมนุุษย์์สร้้างความมั่่�นคงให้้เกิิดขึ้้�นกัับ
ศึึกษาอาจนำไปประยุุกต์์ใช้้เป็็นแนวทางการแก้้ปััญหา ชาวประมง
ความขััดแย้้งของชาวประมงในพื้้น� ที่�อ่ ื่่�น ๆ ที่่ค� ล้า้ ยคลึึงได้้
ข้้อคำนึึงสำคััญของการออกกฎหมาย นโยบายการ
8. ศักั ยภาพในการพัฒั นาไปสู่่ก� ารใช้ป้ ระโยชน์์ บริิหารจััดการที่่�เกี่�่ยวข้้องกัับการใช้้ประโยชน์์ทางทะเล คืือ
ในเชิิงสัังคม และ/หรืือ เชิิงพาณิิชย์์ ตระหนัักถึึงธรรมชาติิความซัับซ้้อนของทะเล และพื้้�นที่่�
บทบาทของชุมุ ชนในการจัดั การความขัดั แย้ง้ มีีความ ชายฝั่�ง เน้้นการมีีส่่วนร่่วมของชุุมชนโดยรััฐให้้การรัับรอง
กำหนดกฎหมายที่�่สอดคล้้องกัับความต้้องการของผู้�้ใช้้
สำคัญั พัฒั นาการสร้า้ งกลไกแก้ไ้ ขความขัดั แย้ง้ ชุมุ ชนประมง ทรััพยากรเพื่�่อลดความขััดแย้้ง และมีีมาตรการเยีียวยาซึ่ �ง
ทะเลให้้เป็็นสถาบััน เช่่น ทำให้้กติิกาชุุมชนมีีความเป็็น อาจมาจากความร่่วมมืือในระดัับชุุมชน ร่่วมกัับตััวแทน
สถาบันั พึ่่ง� พาตัวั บุคุ คลให้ล้ ดน้อ้ ยลงเพื่อ่� เพิ่่ม� อำนาจให้ช้ ุมุ ชน อำนาจรััฐในระดัับต่่าง ๆ เพื่�่อเยีียวยาชาวประมงที่�่ได้้รัับ
ดููแลจัดั การความขัดั แย้ง้ ได้เ้ องยิ่ง� ขึ้�น ผลกระทบจากนโยบายหรืือกฎหมาย

รางวัลการวิจยั แหง่ ชาติ : รางวัลวิทยานิพนธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565 425

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกีียรติิคุุณประกาศ

รางวััลการวิจิ ัยั แห่่งชาติิ : รางวััลวิิทยานิิพนธ์์
ประจำำปีีงบประมาณ 2565

รางวััลระดับั ดีี

สาขาเศรษฐศาสตร์์

เรื่�อ่ ง
การค้า้ ระหว่่างประเทศ การเจริญิ เติบิ โตทางเศรษฐกิจิ และความเท่่าเทียี ม : 4 บทความ

Trade, Growth and Equity: Four Essays
โดย

ดร.วรรณพงษ์์ ดุุรงคเวโรจน์์

สำนักั งานการวิิจัยั แห่่งชาติิ (วช.) ได้พ้ ิจิ ารณาเห็น็ ว่า่ วิทิ ยานิพิ นธ์์ เรื่�อ่ ง “การค้า้ ระหว่า่ งประเทศ การเจริิญ
เติบิ โตทางเศรษฐกิิจ และความเท่า่ เทียี ม : 4 บทความ” โดย ดร.วรรณพงษ์์ ดุุรงคเวโรจน์์ สำเร็จ็ การศึึกษาจาก
Australian National University, เครือื รัฐั ออสเตรเลียี เป็น็ ผลงานที่ม�่ ีีคุณุ ภาพอยู่�ในระดับั ดีี เนื้้อ� หามีีความทันั สมัยั
ในแต่่ละบทมีีการทบทวนวรรณกรรมทำให้้ผลงานมีีความน่่าเชื่่�อถืือ ผลงานยัังได้้สะท้้อนประเด็็นปััญหาที่�่กำลัังเป็็น
ที่�่สนใจอย่่างมากในระดัับสากล ซึ่�งนัับว่่ามีีประโยชน์์และมีีความสำคััญในปััจจุุบััน อีีกทั้้�งผลงานยัังได้้ถููกนำไปเป็็น
ประเด็็นเพื่่�ออภิิปรายในงานสััมมนาของธนาคารแห่่งประเทศไทย และได้้ถููกนำไปเผยแพร่่และตีีพิิมพ์์ในวารสารชั้�น
นำหลากหลายสำนััก

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ว้ ิทิ ยานิพิ นธ์เ์ รื่�องนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั วิทิ ยานิพิ นธ์์ ประจำปีงี บประมาณ
2565 รางวัลั ระดับั ดีี สาขาเศรษฐศาสตร์์

426 รางวัลการวิจัยแห่งชาติ : รางวลั วิทยานิพนธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ประวัตั ิิส่ว่ นตััว วิิทยานิิพนธ์์เล่่มนี้้�ต้้องการศึึกษาข้้อถกเถีียงเรื่่�องการ
ค้้าระหว่่างประเทศ โดยมุ่�งสนใจผลกระทบต่่อการเจริิญ
ชื่่�อ – นามสกุุล ดร.วรรณพงษ์์ ดุรุ งคเวโรจน์์ เติิบโตทางเศรษฐกิิจและนััยต่่อความยากจนและความ
ตำำแหน่่งทางวิิชาการ - เหลื่อ่� มล้้ำ
อายุุ 30 ปีี
อาจารย์์ 4. วัตั ถุปุ ระสงค์์ของการทำำวิทิ ยานิพิ นธ์์
อาชีพี วิิทยานิิพนธ์์ประกอบด้้วยบทความวิิจััยจำนวน

ตำำแหน่่ง อาจารย์์ 4 เรื่อ�่ ง เรื่�่องแรกต้อ้ งการศึกึ ษาบทบาทของการเปิดิ เสรีีการ
ค้้า (Trade openness) ต่อ่ ความสััมพันั ธ์ร์ ะหว่า่ งการเจริญิ
หน่่วยงานที่่ส� ัังกัดั คณะเศรษฐศาสตร์์ เติิบโตทางเศรษฐกิิจกัับความยากจน (The economic
มหาวิทิ ยาลััยรามคำแหง growth-poverty nexus) เรื่่�องที่�่สองศึึกษาบทบาทของ
0 2310 8526 การเปิดิ เสรีีการค้า้ ต่อ่ ความสัมั พันั ธ์ร์ ะหว่า่ งการเปลี่ย�่ นแปลง
โทรศััพท์ ์ โครงสร้้างเศรษฐกิิจกัับความเหลื่�่อมล้้ำทางรายได้้ (The
structural transformation and income inequality
โทรสาร - nexus) เรื่่�องที่�่สามศึึกษาว่่านโยบายที่�่ต้้องการเพิ่่�มมููลค่่า
เพิ่่�มต่่อหน่่วยในการส่่งออก (Per-unit domestic value
E–mail: [email protected] added in exports) ส่่งผลกระทบอย่่างไรต่่อการจ้้างงาน
ภายในประเทศ และเรื่อ�่ งสุดุ ท้า้ ยศึกึ ษาความอดทนของสังั คม
2. ชื่่�อ และที่่�อยู่�ข่ องอาจารย์ท์ ี่่�ปรึึกษาหลักั ต่่อความเหลื่อ�่ มล้้ำ (Societal tolerance for inequality)
ชื่อ่� – นามสกุุล Dr.Prema-chandra Athukorala
ตำำแหน่่งทางวิชิ าการ Professor 5. ระยะเวลาในการทำำการวิิจัยั
ที่่อ� ยู่่� Arndt-Corden Department of ระหว่่างเดืือน มิถิ ุนุ ายน 2560 ถึงึ มิิถุนุ ายน 2563
Economics, Crawford School
of Public Policy, College of 6. สรุุปผลวิิทยานิพิ นธ์์
Asia and Pacific, Australian ผลการศึกึ ษาจากบทความวิจิ ัยั แรกพบว่า่ ผลของการ
National University เปิดิ เสรีีการค้า้ (Trade openness) ต่อ่ ความยากจนแตกต่า่ ง
กัันตามดััชนีีที่่�ใช้้วััดความเข้้มข้้นของการเปิิดประเทศ
3. ความสำำคััญและที่่ม� าของวิทิ ยานิพิ นธ์์ หากการเปิิดเสรีีการค้้า (Trade openness) วััดจากดััชนีี
หลายทศวรรษที่ผ�่ ่า่ นมาเป็น็ ช่ว่ งเวลาที่ป่� ระเทศกำลังั Price Convergence Index (PCI) การเปิิดเสรีีการค้า้ มีีผล
กระทบทางตรง (Direct impact) ต่อ่ ความยากจน (วััดจาก
พััฒนาได้้ผนวกตััวเองเข้้าไปเป็็นส่่วนหนึ่่�งของเศรษฐกิิจโลก สัดั ส่ว่ นความยากจน) อย่า่ งมีีนัยั สำคัญั ทางสถิติ ิิ ผลกระทบนี้้�
อย่่างไรก็็ตาม ผลกระทบของการเปิิดเสรีีการค้้าต่่อ มีีขนาดใหญ่ข่ึ้น� ในกลุ่�มประเทศที่ด่� ำเนินิ นโยบายแบบเปิดิ เสรีี
การพััฒนาเศรษฐกิิจยัังคงเป็็นประเด็็นถกเถีียงทั้้�งในแวดวง การค้า้ (More open trade regimes) ซึ่�งแสดงให้เ้ ห็น็ ว่า่
วิิชาการและนัักนโยบายสาธารณะ สาเหตุุหนึ่่�งเป็็นเพราะ ผลกระทบต่่อการลดความยากจน (Poverty-reducing
แต่่ละประเทศมีีโครงสร้้างเศรษฐกิิจและรููปแบบการดำเนิิน impacts) จะมีีมากเมื่�่อประเทศดำเนิินนโยบายทาง
นโยบายการเปิดิ เสรีีการค้้าที่�แ่ ตกต่า่ งกันั เศรษฐกิจิ แบบเปิดิ และมีีความเข้ม้ ข้น้ ของการเปิดิ ประเทศสููง
อย่า่ งไรก็ต็ าม หากการเปิดิ เสรีีการค้า้ วัดั ด้ว้ ยมููลค่า่ การค้า้ รวม
งานวิิจััยในช่่วงแรก ๆ (ประมาณ ค.ศ. 1960 ถึึง (มููลค่่าการส่่งออกและการนำเข้้า) ต่่อผลิิตภััณฑ์์มวลรวม
ค.ศ. 1980) พบว่่าการพััฒนาอุุตสาหกรรมแบบมุ่�งเน้้นการ ภายในประเทศ (Trade-to-GDP ratio) ซึ่�งเป็็นดััชนีีที่�่เป็็น
ส่่งออก (Export-oriented industrialization) เป็น็ กลยุทุ ธ์์ ที่�่นิิยมในกลุ่ �มนัักเศรษฐศาสตร์์ในการวััดการเปิิดเสรีีการค้้า
สำคััญที่�่ทำให้้ประเทศกำลัังพััฒนา โดยเฉพาะอย่่างยิ่�ง พบว่่าการเปิิดเสรีีการค้้าไม่่มีีผลกระทบทางตรงต่่อความ
ประเทศในแถบเอเชีียตะวัันออกเผชิิญกัับการเจริิญเติิบโต ยากจน ซึ่�งผลจากการประมาณทางเศรษฐมิิติินี้้�สอดคล้้อง
เศรษฐกิจิ อย่า่ งก้า้ วกระโดด และนำไปสู่�การลดความยากจน กัับงานวิจิ ััยในอดีีต
ขณะที่�่ยัังสามารถรัักษาระดัับการกระจายรายได้้ไม่่ให้้
เหลื่อ�่ มล้้ำไปกว่า่ เดิมิ ข้อ้ ค้น้ พบนี้้ส� อดคล้อ้ งกับั ทฤษฎีีการค้า้
ระหว่า่ งประเทศในยุคุ นีีโอคลาสสิคิ อย่า่ งไรก็ต็ ามงานวิจิ ัยั ที่ใ่� ช้้
เครื่อ่� งมืือทางเศรษฐมิติ ิใิ นยุคุ หลังั (ตั้ง� แต่่ค.ศ.1990เป็น็ ต้น้ มา)
มัักพบว่่าการเปิิดเสรีีการค้้าไม่่มีีผลกระทบโดยตรงต่่อการ
พััฒนาเศรษฐกิิจ หากแต่่เป็็นผลกระทบทางอ้้อมที่่�เกิิดขึ้้�น
ผ่่านการเจริญิ เติิบโตทางเศรษฐกิจิ

รางวัลการวจิ ัยแหง่ ชาติ : รางวลั วทิ ยานพิ นธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565 427

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

ผ ล ก า ร ศึึ ก ษ า จ า ก บ ท ค ว า ม วิิ จัั ย ชิ้ � น ที่�่ ส อ ง พ บ ว่่ า 7. ประโยชน์ท์ ี่่ไ� ด้้รับั จากการวิจิ ัยั
การเคลื่่�อนย้้ายแรงงานจากภาคการเกษตร (Agricultural ประโยชน์์ข้อ้ แรกจากงานวิิจััยชิ้�นนี้้� คืือ หลัักฐานเชิงิ
sector) ที่่�มีีผลิิตภาพการผลิิตต่่ำ (Low-productivity ประจัักษ์์ที่่�แสดงให้้เห็็นถึึงประโยชน์์ของการเปิิดเสรีีการค้้า
sector) มาเป็น็ ภาคอุตุ สาหกรรม (Manufacturing sector) ต่อ่ การเจริิญเติิบโตทางเศรษฐกิิจ การลดความยากจน และ
ซึ่ �งมีีผลิิตภาพการผลิิตสููงกว่่าช่่วยลดความเหลื่�่อมล้้ำทาง การลดความเหลื่่�อมล้้ำ โดยใช้้เครื่�่องมืือทางเศรษฐมิิติิที่่�น่่า
รายได้อ้ ย่่างมีีนััยสำคััญทางสถิติ ิิ สาเหตุุส่่วนหนึ่่ง� มาจากการ เชื่อ่� ถืือและข้อ้ มููลที่ท�่ ันั สมัยั ซึ่ง� เป็น็ ประเด็น็ ที่เ�่ ป็น็ ข้อ้ ถกเถีียง
ที่�่ภาคอุุตสาหกรรมมีีความเหลื่�่อมล้้ำภายในภาค (Within- ในกลุ่�มนักั วิชิ าการและนักั นโยบายสาธารณะที่ต่� ้อ้ งการทราบ
sector inequality) ที่่�น้้อยเพราะความแตกต่่างในรายได้้ ว่่าการเปิิดเสรีีการค้้าจำเป็็นหรืือไม่่และผลกระทบต่่อการ
ของแรงงานในภาคมีีไม่่มาก ผลกระทบในการลดความ พััฒนาเศรษฐกิิจเป็็นอย่า่ งไร
เหลื่อ่� มล้้ำ (Inequality-reducing impacts) นี้้ย� ังั คงมีีทิศิ ทาง ประโยชน์์ข้อ้ สองจากงานวิิจััยชิ้�นนี้้� คืือ การสร้้างตััว
ที่�่เหมืือนเดิิมแม้้สััดส่่วนของแรงงานในภาคอุุตสาหกรรม ชี้ว� ัดั ใหม่ใ่ นการวัดั ระดับั การเปิดิ เสรีีการค้า้ ในแต่ล่ ะประเทศ
สููงขึ้น� อย่า่ งต่อ่ เนื่อ�่ ง นอกจากนั้้น� ผลกระทบนี้้ม� ีีค่า่ มากขึ้น� ใน ตััวชี้้�วััดใหม่่นี้้�มีีชื่�่อว่่า Price Convergence Index (PCI)
กลุ่�มประเทศที่ด�่ ำเนินิ นโยบายเปิดิ เสรีีการค้า้ ในทางกลับั กันั ซึ่ �งถููกสร้้างบนฐานความคิิดที่�่ว่่าการเปิิดเสรีีการค้้าทำให้้
การเคลื่่�อนย้้ายแรงงานมายัังภาคบริิการ (Services) กลัับ ราคาของสินิ ค้้าอุตุ สาหกรรม (Manufactured goods) ใน
ส่ง่ ผลให้ค้ วามเหลื่อ�่ มล้้ำเพิ่่ม� ขึ้น� ในช่ว่ งแรกและลดลงในเวลา ตลาดโลกเปลี่่�ยนแปลงไปในทิิศทางเดีียวกััน เมื่�่อพิิจารณา
ต่่อมา สาเหตุุมาจากการที่่�ภาคบริิการมีีความแตกต่่าง การเปลี่่�ยนแปลงของดััชนีีใหม่่ที่�่ว่่านี้้�กัับการปฏิิรููปนโยบาย
หลากหลาย (Diverse) โดยเฉพาะคุุณลัักษณะของแรงงาน ด้้านการค้้าระหว่่างประเทศในหลายประเทศ โดยเฉพาะ
ทำให้้มีีความเหลื่�่อมล้้ำภายในภาคสููงกว่่าภาคอุุตสาหกรรม ประเทศในเอเชีียในช่ว่ ง ค.ศ. 1970 ถึึง 1990 พบว่่า ดััชนีีนี้้�
และภาคเกษตรกรรม สามารถอธิิบายการดำเนิินนโยบายเสรีีการค้้าได้้ดีีกว่่าดััชนีี
ที่่�นัักเศรษฐศาสตร์์นิิยมใช้้ในปััจจุุบัันอย่่างสััดส่่วนการค้้าต่่อ
ผ ล ก า ร ศึึ ก ษ า จ า ก บ ท ค ว า ม วิิ จัั ย ชิ้ � น ที่่� ส า ม พ บ ว่่ า ผลิติ ภััณฑ์ม์ วลรวมภายในประเทศ (Trade-to-GDP ratio)
อุตุ สาหกรรมที่ม�่ ีีสัดั ส่ว่ นของมููลค่า่ เพิ่่ม� ภายในประเทศ (Per- ประโยชน์์ข้้อที่่�สามของงานวิิจััยชิ้�นนี้้� คืือ การเน้้น
unit domestic value added in exports) สููงมีีความ ย้้ำให้้เห็็นถึึงความสำคััญของการจ้้างงานที่�่เกิิดขึ้้�นจากการ
สามารถในการสร้า้ งการจ้า้ งงานภายในประเทศ (Domestic เปิิดเสรีีการค้้า ว่่าเป็็นกลไกสำคััญที่่�ทำให้้การเปิิดเสรีีการ
employment) ไม่แ่ ตกต่า่ งจากอุตุ สาหกรรมที่ม�่ ีีสัดั ส่ว่ นของ ค้้าสามารถช่่วยลดความยากจนได้้ ในขณะที่�่ความเหลื่�่อม
มููลค่า่ เพิ่่ม� ภายในประเทศต่่ำ ข้อ้ ค้น้ พบนี้้ข� ัดั แย้ง้ กับั ความเชื่อ่� ล้้ำไม่่จำเป็็นต้้องเพิ่่�มสููงขึ้�น ดัังนั้้�น นโยบายที่่�ประเทศกำลััง
ของนักั นโยบายสาธารณะในประเทศกำลังั พัฒั นาที่ใ�่ นขณะนี้้� พััฒนาใช้้เพื่่�อเปิิดประเทศจึึงควรคำนึึงถึึงผลกระทบต่่อการ
ล้้วนสนัับสนุุนให้้ภาครััฐสนัับสนุุนอุุตสาหกรรมที่่�มีีมููลค่่า จ้า้ งงานเป็็นสำคัญั
เพิ่่�มสููง นอกจากนั้้�น อุุตสาหกรรมที่่�เข้้าร่่วมในห่่วงโซ่่มููลค่่า
(Global production sharing) เช่น่ อิเิ ล็็กทรอนิิกส์์ และ 8. ศัักยภาพในการพััฒนาไปสู่่�การใช้้ประโยชน์์
ชิ้น� ส่่วนอุตุ สาหกรรม เป็็นต้้นมีีศักั ยภาพในการสร้า้ งการจ้้าง ในเชิงิ สัังคม และ/หรืือ เชิงิ พาณิชิ ย์์
งานภายในประเทศสููงกว่า่ อุตุ สาหกรรมที่ไ่� ม่ไ่ ด้เ้ ข้า้ ร่ว่ มอย่า่ งมีี ผลการศึึกษาจากงานวิิจััยทั้้�งสี่�่เรื่�่องเป็็นข้้อค้้นพบ
นััยสำคััญทางสถิติ ิิ
ที่�่เป็็นประโยชน์์ต่่อสัังคมในแง่่ขององค์์ความรู้�้ด้้านการค้้า
ผลการศึึกษาจากบทความวิิจััยชิ้ �นที่่�สี่่�พบว่่าทััศนคติิ ระหว่่างประเทศ ซึ่�งเกี่�่ยวข้้องโดยตรงกัับประเทศที่�่ดำเนิิน
ของสังั คมที่ม่� ีีต่อ่ ความเหลื่อ�่ มล้้ำจะยังั คงเป็น็ บวกในช่ว่ งแรก นโยบายพัฒั นาเศรษฐกิจิ โดยใช้ก้ ารส่ง่ ออก (Export-oriented
ของการพัฒั นาเศรษฐกิจิ ที่ค่� วามเหลื่อ�่ มล้้ำเพิ่่ม� สููงขึ้น� อย่า่ งไร industrialization) เฉกเช่น่ ไทย
ก็็ตาม ทััศนคติิต่่อความเหลื่่�อมล้้ำนี้้�กลัับแย่่ลงหากความ
เหลื่อ่� มล้้ำยังั คงสููงขึ้น� อย่า่ งต่อ่ เนื่อ่� ง ข้อ้ ค้น้ พบนี้้เ� ป็น็ การยืืนยันั
ทฤษฎีี Tunnel effect ของ Albert Hirschman ดัังนั้้�น แม้้
ความเหลื่อ�่ มล้้ำจะสููงในช่ว่ งแรก ๆ แต่ไ่ ม่จ่ ำเป็น็ ที่ค่� นในสังั คม
จะมองว่่าเป็็นเรื่่�องที่่�รัับไม่่ได้้และต้้องการให้้ภาครััฐเข้้ามา
แก้ไ้ ขปััญหานี้้เ� สมอไป

428 รางวัลการวิจยั แห่งชาติ : รางวัลวิทยานิพนธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

9. การนำำผลงานไปใช้ป้ ระโยชน์์ในมิิติติ ่่าง ๆ 10. ข้อ้ เสนอแนะเชิงิ นโยบายที่่�เสนอแนะให้้
 เชิงิ ชุมุ ชน/สัังคม แก่่รััฐบาล/กระทรวงต่า่ ง ๆ และภาคเอกชน
 เชิงิ พาณิิชย์์ เพื่อ�่ นำำไปใช้ว้ างนโยบาย พัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา
 เชิงิ วิชิ าการ
 เชิงิ พื้้น� ที่�่ การชะลอตััวของเศรษฐกิิจ ความยากจน และ
องค์์ความรู้�้ จากผลงานวิิจััยที่่�ได้้รัับการตีีพิิมพ์์ใน ความเหลื่�่อมล้้ำทางรายได้้ เป็็นความท้้าทายหลัักของ
ประเทศกำลังั พัฒั นา การเปิดิ ประเทศนับั เป็น็ หนึ่่ง� ในกลยุทุ ธ์์
วารสารวิิชาการชั้ �นนำระดัับนานาชาติิถููกใช้้ในการเรีียนการ หลัักที่�่มีีหลัักฐานเชิิงประจัักษ์์ยืืนยัันว่่าสามารถเร่่งอััตรา
สอนและเป็น็ ข้อ้ มููลให้้กัับนักั นโยบายสาธารณะ การขยายตััวทางเศรษฐกิิจ ลดความยากจน และกระจาย
รายได้้อย่่างทั่่�วถึึง ผลการศึึกษาจากวิิทยานิิพนธ์์เล่่มนี้้�ชี้�ให้้
เห็็นถึึงความจำเป็็นที่�่รััฐบาลและหน่่วยงานที่�่เกี่�่ยวข้้องต้้อง
ร่่วมมืือกัันเพื่�่อขจััดอุุปสรรคทางการค้้าที่่�เป็็นภาษีีและมิิใช่่
ภาษีี โดยมุ่�งให้้ความสำคััญกัับการจ้้างงานภายในประเทศ
เพื่่�อให้้มั่่�นใจได้้ว่่า การเปิิดเสรีีการค้้าจะสามารถช่่วยลด
ปัญั หาความยากจนและความเหลื่อ�่ มล้้ำ และทำให้เ้ ศรษฐกิจิ
เจริิญเติบิ โตอย่่างยั่�งยืืน

รางวัลการวจิ ัยแห่งชาติ : รางวัลวิทยานิพนธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565 429

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกียี รติคิ ุุณประกาศ

รางวััลการวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั วิิทยานิิพนธ์์
ประจำำปีงี บประมาณ 2565

รางวััลระดัับดีี

สาขาเศรษฐศาสตร์์

เรื่่�อง
ผลกระทบของการลงทุุนในเด็็กปฐมวััยต่่อพััฒนาการของเด็ก็ ปฐมวััยในชนบทไทย
Impacts of Early Childhood Investment on Child Development:

An Evidence from Rural Thailand
โดย

ดร.วิษิ ุุวรรต ชููจันั ทร์์

สำนัักงานการวิิจััยแห่่งชาติิ (วช.) ได้้พิิจารณาเห็็นว่่าวิิทยานิิพนธ์์ เรื่่�อง “ผลกระทบของการลงทุุน
ในเด็็กปฐมวััยต่่อพััฒนาการของเด็็กปฐมวััยในชนบทไทย” โดย ดร.วิิษุุวรรต ชููจัันทร์์ สำเร็็จการศึึกษาจาก
มหาวิทิ ยาลัยั หอการค้้าไทย เป็็นวิิทยานิพิ นธ์์ที่ม�่ ีีคุุณภาพ และแสดงให้้เห็็นถึึงความสำคััญต่่อกระบวนการพััฒนาทุนุ
มนุุษย์์สำหรัับบริิบทของประเทศกำลัังพััฒนา และพััฒนาการของเด็็กด้้านทัักษะการใช้้ภาษาในช่่วงปฐมวััยมีีความ
อ่่อนไหวต่่อการลงทุุนของผู้�้ปกครองในด้้านการซื้�อสื่่�ออุุปกรณ์์การเรีียนรู้�้ รวมทั้้�งคุุณภาพของการศึึกษาปฐมวััยช่่วย
ส่่งเสริิมพััฒนาการของเด็็กในหลายมิิติิ ทำให้้ผลการศึึกษานัับว่่ามีีประโยชน์์อย่่างมาก ผลงานได้้ถููกนำไปเผยแพร่่ตีี
พิิมพ์ใ์ นวารสารที่่�มีีคุณุ ภาพ และสามารถนำไปไปปรับั ใช้ใ้ นเชิงิ นโยบายอย่่างเป็น็ รููปธรรม

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ว้ ิทิ ยานิพิ นธ์เ์ รื่�องนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั วิทิ ยานิพิ นธ์์ ประจำปีงี บประมาณ
2565 รางวัลั ระดับั ดีี สาขาเศรษฐศาสตร์์

430 รางวลั การวิจัยแห่งชาติ : รางวัลวทิ ยานิพนธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ประวััติสิ ่่วนตัวั Preschool เป็็นโครงการที่�่แสดงให้้เห็็นถึึงความคุ้�มค่่าของ
การลงทุุน และส่่งผลกระทบอย่่างกว้้างขวางต่่อการศึึกษา
ชื่่�อ – นามสกุุล ดร.วิษิ ุุวรรต ชููจัันทร์์ สำหรัับเด็็กปฐมวััย อย่่างไรก็็ตาม หากนำความสำเร็็จของ
ตำำแหน่่งทางวิิชาการ - หลัักสููตร HighScope Perry Preschool มาปรัับใช้้ใน
อายุุ 34 ปีี ประเทศกำลัังพััฒนาอย่่างประเทศไทย จะให้้ผลลััพธ์์เช่่น
อาชีพี พนักั งานมหาวิทิ ยาลััย เดีียวกัันกัับประเทศที่่�พััฒนาแล้้วหรืือไม่่ อย่า่ งไร
อาจารย์์
ตำำแหน่่ง เพื่่�อตอบคำถามดัังกล่่าว ส่่วนแรกของงานวิิจััยนี้้�จะ
แสดงหลัักฐานการศึึกษาผลกระทบของการแทรกแซงการ
หน่ว่ ยงานที่่ส� ัังกััด มหาวิทิ ยาลัยั กรุงุ เทพ ศึกึ ษาของเด็ก็ ปฐมวัยั ในชนบทของประเทศไทยโดยใช้ข้ ้อ้ มููล
08 2086 9606 จากโครงการลดความเหลื่่�อมล้้ำด้้วยการศึึกษาปฐมวััยที่่�มีี
โทรศัพั ท์์ คุณุ ภาพ (RIECE Thailand) โดยจะศึกึ ษาผลกระทบของการ
แทรกแซงการศึกึ ษา 2 รููปแบบ คืือ (1) ผลกระทบของการ
โทรสาร - แทรกแซงหลักั สููตรปฐมวัยั แบบใหม่่ และ (2) ผลกระทบของ
การสุ่�มคุณุ ครููเพื่�่อไปร่ว่ มสอนในศููนย์์พัฒั นาเด็ก็ เล็ก็
E–mail: [email protected]
ส่่วนที่่�สองของการศึึกษา จะเป็็นการขยายการ
2. ชื่่�อ และที่่�อยู่ข�่ องอาจารย์ท์ ี่่ป� รึึกษาหลักั ประมาณการฟัังก์์ชัันการผลิิตของการศึึกษาส่่วนแรกโดย
ชื่�่อ – นามสกุุล ดร.วีีระชาติิ กิเิ ลนทอง เป็็นการประมาณการฟัังก์ช์ ัันการผลิิต 2 ช่ว่ งเวลา โดยการ
ตำำแหน่่งทางวิชิ าการ รองศาสตราจารย์์ เพิ่่�มปััจจััยการผลิิตนอกเหนืือจากการแทรกแซงหลัักสููตร
ที่่�อยู่่� มหาวิทิ ยาลััยหอการค้้าไทย 126/1 ได้แ้ ก่่ ทักั ษะของเด็ก็ เวลาของผู้ป�้ กครองใช้เ้ ลี้ย� งดููเด็็ก และ
ถนนวิภิ าวดีีรังั สิติ รัชั ดาภิิเษก การลงทุนุ ของผู้ป�้ กครองทางด้้านสื่�อ่ การเรีียนรู้�้ ในช่ว่ งระยะ
ดิินแดง กรุงุ เทพฯ 10400 เวลาที่่� 1 ว่า่ มีีผลกระทบอย่า่ งไรต่อ่ พัฒั นาการของเด็ก็ ในช่ว่ ง
ระยะเวลาที่�่ 2
3. ความสำำคัญั และที่่ม� าของวิทิ ยานิิพนธ์์
จากหลัักฐานทางวรรณกรรมที่�่เพิ่่�มมากขึ้ �นเกี่่�ยวกัับ 4. วััตถุุประสงค์์ของการทำำวิทิ ยานิิพนธ์์
1. เพื่อ่� ประเมินิ ผลกระทบระยะสั้น� ของการแทรกแซง
การศึกึ ษาด้้านทุนุ มนุษุ ย์์ ได้้ชี้ใ� ห้้เห็น็ ถึึงความสำคััญของการ
ลงทุุนในเด็็กปฐมวััย ซึ่�งพััฒนาการทางสมองของเด็็กในช่่วง การศึึกษาของเด็ก็ ปฐมวัยั ในชนบทของประเทศไทย
ปฐมวััยนั้้�นมีีความอ่่อนไหว สามารถพััฒนาได้้อย่่างรวดเร็็ว 2. เพื่�่อประมาณการฟัังก์์ชัันการผลิิต 2 ช่่วงเวลา
เมื่�่อได้้รัับการกระตุ้้�นจากสภาพแวดล้้อม (e.g., Knudsen,
2004; Knudsen et al., 2006) อีีกทั้้�งยังั พบว่า่ พัฒั นาการ โดยการเพิ่่�มปััจจััยการผลิิตที่�่นอกเหนืือจากการแทรกแซง
ในช่ว่ งปฐมวัยั นั้้น� ได้ส้ ่ง่ ผลกระทบสืืบเนื่อ่� งต่อ่ ผลลัพั ธ์ใ์ นด้า้ น หลัักสููตร ได้้แก่่ ทัักษะของเด็ก็ เวลาของผู้้ป� กครองที่�่ใช้้เลี้ย� ง
ต่่าง ๆ ของชีีวิิตในภายหลััง (Curie and Thomas, 2001) ดููเด็ก็ และการลงทุนุ ของผู้ป้� กครองทางด้า้ นสื่อ�่ การเรีียนรู้�้ ใน
การทำความเข้้าใจถึึงลัักษณะพลวััตของกระบวนการสร้้าง ช่่วงระยะเวลาที่่� 1 ว่า่ มีีผลกระทบอย่า่ งไรต่่อพััฒนาการของ
ทัักษะของทุนุ มนุษุ ย์์ จะช่่วยให้้การลงทุุนสำหรับั การพััฒนา เด็ก็ ในช่่วงระยะเวลาที่่� 2
ทุุนมนุษุ ย์น์ ั้้น� มีีประสิทิ ธิผิ ล (Cunha et al., 2010) ในขณะ
เดีียวกันั การลงทุนุ ที่�ม่ ีีประสิทิ ธิิภาพในช่ว่ งปฐมวัยั สามารถ
ที่่�จะลดข้้อเสีียเปรีียบทางด้้านทัักษะความสามารถของเด็็ก
ในระยะแรก ซึ่ง� จะนำไปสู่�การลดช่อ่ งว่า่ งของความเหลื่อ่� มล้้ำ
ในมิิติอิ ื่�น่ ๆ ของชีีวิติ ในระยะยาว

หนึ่่ง� ในบทบาทที่�ส่ ำคัญั ของการพัฒั นาทุนุ มนุุษย์์ คืือ
การศึึกษาปฐมวััย โดยเฉพาะ การแทรกแซงทางการศึึกษา
ในช่ว่ งปฐมวัยั (Early Childhood Intervention) ได้แ้ สดง
หลักั ฐานว่า่ ได้เ้ กิดิ ผลลัพั ธ์ท์ ี่ด่� ีีต่อ่ พัฒั นาการของเด็ก็ ในหลายๆ
ด้้านเมื่่�อเทีียบกัับกลุ่ �มเด็็กไม่่ได้้รัับการแทรกแซงทางการ
ศึึกษา ทั้้�งในส่่วนของผลลััพธ์์ด้้านการศึึกษาไปจนถึึง
ความสำเร็็จด้้านอื่่�น ๆ ของชีีวิิตในระยะยาว โครงการ
ที่่�มีีอิิทธิิพลมากที่�่สุุดโครงการหนึ่่�ง คืือ โครงการ Perry

รางวลั การวิจยั แห่งชาติ : รางวัลวิทยานิพนธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565 431

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

5. ระยะเวลาในการทำำการวิิจััย 7. ประโยชน์ท์ ี่่�ได้ร้ ับั จากการวิจิ ัยั
3 ปีี 4 เดืือน ตั้ง� แต่ว่ ันั ที่�่ 14 สิิงหาคม พ.ศ. 2560 ถึึง งานวิจิ ัยั นี้้ไ� ด้เ้ พิ่่ม� หลักั ฐานใหม่ท่ างวรรณกรรมในการ
วัันที่่� 13 ธันั วาคม พ.ศ. 2564 ประมาณการฟัังก์์ชัันการผลิิตทุุนมนุุษย์์ด้้วยปััจจััยการผลิิต
ที่่�เป็็นการแทรกแซงหลัักสููตรและการลงทุุนของผู้�้ปกครอง
6. สรุุปผลวิิทยานิพิ นธ์์ ไปพร้อ้ ม ๆ กันั ผลการวิจิ ัยั พบว่่าหลัักสููตรปฐมวััยแบบใหม่่
งานวิิจััยชิ้ �นนี้้�ได้้ศึึกษาผลกระทบระยะสั้ �นของการ การลงทุุนของผู้้�ปกครองทั้้�งในด้้านการซื้ �อสื่่�ออุุปกรณ์์การ
ลงทุุนในเด็็กปฐมวััยต่่อพััฒนาการของเด็็กปฐมวััยโดยใช้้ เรีียนรู้้�และเวลา มีีความสำคััญต่่อกระบวนการพััฒนาทุุน
ข้้อมููลจากโครงการ RIECE Thailand มนุษุ ย์ส์ ำหรับั บริบิ ทของประเทศกำลังั พัฒั นา การลงทุนุ ของ
ผลการศึกึ ษาพบว่่า การสุ่�มคุุณครููเพื่่อ� ไปร่ว่ มสอนใน ผู้ป้� กครองทั้้ง� ในด้า้ นการซื้อ� สื่อ�่ อุปุ กรณ์ก์ ารเรีียนรู้�้ ช่ว่ ยพัฒั นา
ศููนย์์พััฒนาเด็็กเล็็กช่่วยส่่งเสริิมพััฒนาการของเด็็กอย่่างมีี ทักั ษะการใช้ภ้ าษาของเด็็ก ในขณะที่ค�่ ุุณภาพของการศึกึ ษา
นััยสำคััญ ในขณะที่�่ ผลกระทบของการแทรกแซงหลักั สููตร ปฐมวัยั ช่ว่ ยส่่งเสริิมพัฒั นาการของเด็ก็ ในหลายมิติ ิิ
ปฐมวััยแบบใหม่่ช่่วยส่่งเสริิมพััฒนาการของเด็็กในหลายมิิติิ การศึกึ ษานี้้ไ� ด้แ้ สดงหลักั ฐานที่ช�่ี้ใ� ห้เ้ ห็น็ ว่า่ ความสำเร็จ็
กล่า่ วคืือ เด็ก็ ที่ไ�่ ด้ร้ ัับการศึกึ ษาในหลักั สููตรปฐมวััยแบบใหม่่ ของโครงการ HighScope Perry Preschool สามารถนำ
มีีพัฒั นาการที่่ด� ีีกว่า่ เด็็กกลุ่�มอื่น่� ๆ ทั้้�ง 5 ทักั ษะ ได้แ้ ก่่ ทัักษะ มาปรัับใช้้ในประเทศกำลัังพััฒนาได้้และมีีผลกระทบต่่อ
ด้้านการเคลื่่�อนไหว ทัักษะด้้านกล้้ามเนื้้�อมััดเล็็กและสติิ พััฒนาการของเด็็กค่่อนข้้างสููง คืือ ประมาณ 0.54 ส่่วน
ปััญญา ทัักษะด้้านการเข้้าใจภาษา ทัักษะด้้านการใช้้ภาษา เบี่�่ยงเบนมาตรฐาน นอกจากนี้้�โครงการแทรกแซงด้้าน
และทักั ษะด้า้ นการช่ว่ ยเหลืือตนเองและสังั คม ผลการศึกึ ษา การศึึกษานี้้�มีีการใช้้งบประมาณที่่�มีีประสิิทธิิภาพ เมื่่�อ
ชี้�ให้้เห็็นว่่า การแทรกแซงการศึึกษาปฐมวััยในชนบทของ เปรีียบเทีียบกัับโครงการที่ม�่ ีีลัักษณะคล้า้ ยกััน เช่่น งานวิจิ ัยั
ประเทศไทย ส่ง่ ผลกระทบในระยะสั้น� ต่อ่ พัฒั นาการของเด็ก็ ของ Attanasio et al. (2014) และ Attanasio et al. (2018)
อย่่างมีีนัยั สำคัญั
ส่่วนที่่�สองของการศึึกษา ได้้ประมาณการฟัังก์์ชััน 8. ศักั ยภาพในการพัฒั นาไปสู่�ก่ ารใช้ป้ ระโยชน์์
การผลิติ 2 ช่ว่ งเวลา โดยการเพิ่่ม� ปัจั จัยั การผลิติ ที่น�่ อกเหนืือ ในเชิิงสัังคม และ/หรืือ เชิิงพาณิิชย์์
จากการแทรกแซงหลัักสููตร ได้แ้ ก่่ ทักั ษะของเด็็ก เวลาของ การลงทุุนเพื่่�อพััฒนาทุุนมนุุษย์์ในช่่วงปฐมวััย คืือ
ผู้�้ปกครองใช้้เลี้�ยงดููเด็็ก และการลงทุุนของผู้้�ปกครองทาง
ด้้านสื่่�อการเรีียนรู้�้ ความมั่่�งคั่�งของครััวเรืือน ในช่่วงระยะ รากฐานที่่�สำคััญของการพััฒนาทัักษะด้้านอื่่�น ๆ ของชีีวิิต
เวลาที่่� 1 ว่่ามีีผลกระทบอย่่างไรต่่อพััฒนาการของเด็็กใน ในระยะยาว การพััฒนาทุุนมนุุษย์์ที่่�มีีประสิิทธิิภาพจะช่่วย
ช่่วงระยะเวลาที่่� 2 ผลการวิจิ ัยั พบว่า่ หลัักสููตรปฐมวััยแบบ เพิ่่�มศัักยภาพและคุุณภาพชีีวิิตของประชาชนอัันจะนำไปสู่ �
ใหม่่ยัังคงช่ว่ ยส่ง่ เสริมิ พััฒนาการของเด็็กทั้้ง� 5 ทัักษะ ขณะ การลดช่่องว่่างของความเหลื่อ่� มล้้ำทางสัังคมได้อ้ ย่่างยั่ง� ยืืน
ที่่�การลงทุุนของผู้้�ปกครองทางด้้านสื่�่อการเรีียนรู้้�และเวลา
ของผู้�้ปกครองใช้้เลี้�ยงดููเด็็ก ช่ว่ ยส่่งเสริิมพััฒนาการของเด็็ก
ด้้านทัักษะการใช้ภ้ าษา

432 รางวัลการวิจยั แหง่ ชาติ : รางวลั วิทยานพิ นธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

9. การนำำผลงานไปใช้ป้ ระโยชน์ใ์ นมิิติติ ่่าง ๆ 10. ข้อ้ เสนอแนะเชิิงนโยบายที่่�เสนอแนะให้้
 เชิิงชุุมชน/สัังคม แก่่รัฐั บาล/กระทรวงต่่าง ๆ และภาคเอกชน
 เชิงิ พาณิชิ ย์์ เพื่อ�่ นำำไปใช้ว้ างนโยบาย พัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา
 เชิงิ วิชิ าการ
 เชิิงพื้้�นที่�่ การศึกึ ษานี้้ไ� ด้แ้ สดงหลักั ฐานที่ซ�่ี้ใ� ห้เ้ ห็น็ ว่า่ ความสำเร็จ็
ผลการศึกึ ษา ได้้สร้า้ งองค์ค์ วามรู้้�ด้้านการพัฒั นาทุนุ ของโครงการ HighScope Perry Preschool สามารถนำมา
ปรัับใช้้ในประเทศกำลัังพััฒนาได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ และ
มนุษุ ย์ใ์ นช่ว่ งปฐมวัยั สำหรับั ประเทศไทย ซึ่ง� ผลงานวิจิ ัยั พบว่า่ จากหลัักฐานจากงานวิจิ ัยั อื่�่น ๆ ที่ส่� นัับสนุนุ ว่่า การลงทุนุ ใน
การใช้ห้ ลัักสููตรปฐมวััยแบบใหม่่ (RIECE curriculum) และ ช่่วงปฐมวััยให้้ผลตอบแทนที่�่สููงที่่�สุุดเมื่�่อเทีียบกัับการลงทุุน
การลงทุุนของผู้้�ปกครองในช่่วงปฐมวััยสามารถช่่วยส่่งเสริิม ในช่่วงเวลาอื่�่น และส่่งผลต่่อพััฒนาการในหลาย ๆ ด้้าน
พััฒนาการของเด็็กได้้อย่่างมีีนััยสำคััญ งานวิิจััยชิ้�นนี้้� ทั้้�งในด้้านการศึึกษา และความสำเร็็จด้้านอื่่�น ๆ ของชีีวิิต
สามารถใช้้เป็็นฐานในการต่่อยอดงานวิิจััยอื่่�น ๆ ในอนาคต ในภายหลััง ดัังนั้้�น ภาครััฐควรตะหนัักและให้้ความสำคััญ
โดยเฉพาะอย่่างยิ่�ง การศึึกษาผลกระทบในมิิติิอื่่�น ๆ ใน ต่่อการลงทุุนในช่่วงปฐมวััย เนื่�่องจากเป็็นรากฐานที่�่สำคััญ
อนาคตที่่�เป็็นผลมาจากการลงทุุนในช่่วงปฐมวััย รวมทั้้�ง ในการพัฒั นาประชากรในประเทศให้้มีีคุุณภาพ อัันจะนำไป
สามารถนำความรู้�้ จากงานวิิจััยไปใช้้พิิจารณาเพื่่�อกำหนด สู่�การแก้้ไขปััญหาความเหลื่�่อมล้้ำทางสัังคมในมิิติิอื่�่น ๆ ได้้
นโยบายทางด้า้ นการศึกึ ษาของประเทศไทยในอนาคตต่อ่ ไป อย่า่ งยั่ง� ยืืน

รางวัลการวิจยั แห่งชาติ : รางวลั วิทยานิพนธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565 433

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกีียรติคิ ุุณประกาศ

รางวัลั การวิิจััยแห่ง่ ชาติิ : รางวััลวิิทยานิพิ นธ์์
ประจำำปีงี บประมาณ 2565

รางวัลั ระดัับดีี

สาขาเศรษฐศาสตร์์

เรื่่�อง
งานศึกึ ษาเกี่่�ยวกับั การเป็น็ ผู้้�ประกอบการและการพัฒั นาเศรษฐกิจิ : กรณีีศึึกษาของไทย

Essays on Entrepreneurship and Economic Development:
Evidence from Thailand
โดย
ดร.กิติ ติิพงษ์์ เรืืือนทิิพย์์

สำนัักงานการวิิจััยแห่่งชาติิ (วช.) ได้้พิิจารณาเห็็นว่่าวิิทยานิิพนธ์์ เรื่่�อง “งานศึึกษาเกี่�ยวกัับการเป็็น
ผู้�ประกอบการและการพัฒั นาเศรษฐกิิจ : กรณีศี ึึกษาของไทย” โดย ดร.กิิตติพิ งษ์์ เรืื�อื นทิพิ ย์์ สำเร็จ็ การศึกึ ษาจาก
มหาวิิทยาลัยั หอการค้้าไทย เป็็นวิทิ ยานิพิ นธ์ท์ ี่ม�่ ีีคุณุ ภาพในระดับั ดีี และได้ร้ ับั การเผยแพร่่ตีีพิิมพ์์ในวารสารวิชิ าการ
รวมถึงึ ได้ถ้ ูกู นำเสนอในที่ป�่ ระชุมุ วิชิ าการซึ่ง� เป็น็ ที่ย่� อมรับั ในระดับั สากล ผลการศึกึ ษาได้แ้ สดงข้อ้ เสนอแนะเชิงิ วิชิ าการ
และเชิงิ นโยบายในการส่ง่ เสริมิ ผู้ป�้ ระกอบการขนาดเล็ก็ ที่เ่� น้น้ เรื่อ่� งการสร้า้ งทักั ษะการประกอบธุรุ กิจิ ให้อ้ ยู่�รอดได้เ้ ป็น็
สำคััญ

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ว้ ิทิ ยานิพิ นธ์เ์ รื่�องนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั วิทิ ยานิพิ นธ์์ ประจำปีงี บประมาณ
2565 รางวัลั ระดับั ดีี สาขาเศรษฐศาสตร์์

434 รางวลั การวจิ ยั แหง่ ชาติ : รางวัลวิทยานพิ นธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ประวัตั ิสิ ่ว่ นตััว 4. วัตั ถุุประสงค์ข์ องการทำำวิิทยานิพิ นธ์์
1) ค้้นหาปััจจััยทางด้้านประสบการณ์์ที่�่จะช่่วยให้้
ชื่่�อ – นามสกุุล ดร.กิติ ติพิ งษ์์ เรืือนทิพิ ย์์
ตำำแหน่่งทางวิิชาการ - บุุคคลมีีแนวโน้้มในการเป็็นผู้้�ประกอบการและอยู่ �รอดใน
อายุุ 35 ปีี ธุรุ กิิจมากยิ่ง� ขึ้�น
อาชีีพ พนัักงานเอกชน
รองผู้�อ้ ำนวยการฝ่่าย 2) ค้น้ หาลักั ษณะของครัวั เรืือนที่ม่� ีีข้อ้ จำกััดทางการ
ตำำแหน่ง่ เงิินในการทำธุุรกิิจ เพื่่�อที่�่ผู้�้ออกแบบนโยบายจะได้้ทำการ
ช่่วยเหลืือครััวเรืือนที่�่ต้้องการได้้อย่า่ งถููกจุุดมากยิ่ง� ขึ้�น
หน่่วยงานที่่ส� ัังกัดั ธนาคารกรุงุ ไทย จำกัดั (มหาชน)
08 1438 9584
โทรศััพท์ ์

โทรสาร -

E–mail: [email protected]

2. ชื่อ่� และที่่�อยู่ข่� องอาจารย์์ที่่�ปรึึกษาหลััก
ชื่�อ่ – นามสกุุล ดร.วีีระชาติิ กิิเลนทอง
ตำำแหน่ง่ ทางวิชิ าการ รองศาสตราจารย์์
ที่่�อยู่่� มหาวิทิ ยาลััยหอการค้า้ ไทย

3. ความสำำคััญและที่่ม� าของวิิทยานิิพนธ์์ 5. ระยะเวลาในการทำำการวิจิ ัยั
การเป็็นผู้�้ประกอบการถืือเป็็นช่่องทางหนึ่่�งในการ 4 ปีี นัับตั้ง� แต่่วันั ที่่� 1 สิงิ หาคม พ.ศ. 2557 ถึงึ วันั ที่�่
31 กรกฎาคม พ.ศ. 2561
ทำให้้ครััวเรืือนมีีรายได้้ที่�่ดีีขึ้้�น จากข้้อมููลครััวเรืือนพบว่่า
ผู้ป�้ ระกอบการมีีรายได้เ้ ฉลี่ย่� ที่ส่� ููงกว่า่ ครัวั เรืือนที่ท�่ ำอาชีีพอื่น่� 6. สรุุปผลวิทิ ยานิิพนธ์์
อย่่างไรก็็ดีี การเป็็นผู้้�ประกอบการจำเป็็นต้้องมีีทั้้�งทัักษะที่่� ผลการวิจิ ัยั พบว่า่ ผู้ท้� ี่อ่� าศัยั อยู่�ในครัวั เรืือนที่ป�่ ระกอบ
จำเป็น็ และทุนุ ในการประกอบธุรุ กิจิ การศึกึ ษาชิ้�นนี้้�ช่่วยให้้ ธุรุ กิจิ มีีแนวโน้ม้ ที่่�จะประกอบธุรุ กิจิ มากกว่า่ ผู้้�อื่น� อย่า่ งไรก็็ดีี
เราทราบมากขึ้ �นถึึงปััจจััยที่่�จะช่่วยลดข้้อจำกััดในการเป็็น ผู้�้ที่่�ช่่วยครััวเรืือนทำธุุรกิิจมีีโอกาสประกอบธุุรกิิจที่่�มากกว่่า
ผู้�้ประกอบการ ความเข้้าใจในเรื่่�องนี้้�ที่่�มากขึ้�นจะช่่วยให้้เรา และมีีโอกาสที่�่จะอยู่ �รอดในธุุรกิิจนั้้�นได้้มากกว่่าอย่่างมีีนััย
สามารถออกแบบนโยบายที่่�ส่่งเสริิมการเป็็นผู้�้ประกอบการ สำคัญั
ได้้อย่า่ งมีีประสิทิ ธิิภาพมากยิ่�งขึ้น� สำหรัับครััวเรืือนที่�่มีีข้้อจำกััดทางการเงิิน จากการ
สำรวจข้อ้ มููลธุรุ กิจิ ครัวั เรืือนขนาดเล็ก็ เราพบว่า่ ครัวั เรืือนแทบ
ทั้้ง� หมดมีีข้อ้ จำกััดทางการเงิินต่อ่ การลงทุุนทางธุุรกิจิ ทั้้�งสิ้�น

7. ประโยชน์ท์ ี่่ไ� ด้้รับั จากการวิจิ ััย
หากผู้�้ออกแบบนโยบายต้้องการจะส่่งเสริิมการเป็็น
ผู้้�ประกอบการ โปรแกรมฝึึกงานในธุุรกิิจที่่�เกี่�่ยวข้้องจะช่่วย
ทั้้ง� การส่ง่ เสริมิ การเป็น็ ผู้ป้� ระกอบการ และช่ว่ ยให้ผ้ ู้ป้� ระกอบ
การหน้า้ ใหม่่มีีโอกาสอยู่�รอดในธุรุ กิจิ ได้ด้ ีียิ่่ง� ขึ้น�

รางวัลการวิจัยแห่งชาติ : รางวลั วิทยานิพนธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565 435

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

8. ศักั ยภาพในการพัฒั นาไปสู่ก่� ารใช้ป้ ระโยชน์์ 10. ข้้อเสนอแนะเชิงิ นโยบายที่่เ� สนอแนะให้้
ในเชิงิ สังั คม และ/หรืือ เชิิงพาณิิชย์์ แก่ร่ ัฐั บาล/กระทรวงต่า่ ง ๆ และภาคเอกชน
ข้้อค้้นพบในการศึึกษา สามารถนำไปช่่วยในการ เพื่อ�่ นำำไปใช้ว้ างนโยบาย พัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา

ออกแบบนโยบายเพื่่�อส่่งเสริิมการเป็็นผู้�้ประกอบการ หากรััฐบาลต้้องการสนัับสนุุนให้้ผู้้�มีีรายได้้น้้อย
และออกแบบโครงการฝึึกอบรมผู้�้ มีีรายได้้น้้อย ตลอดจน ตลอดจนประชาชนทั่่�วไปเริ่�มต้้นธุุรกิิจ เพื่�่อยกระดัับรายได้้
ประชาชนทั่่�วไปในการเริ่�มต้้นธุุรกิจิ ได้้ การสนัับสนุุนด้้านทุุนทางการเงิินเพีียงอย่่างเดีียวอาจไม่่
เพีียงพอในการทำให้้ธุุรกิิจอยู่�รอด แต่่รััฐบาลควรส่่งเสริิม
นอกจากนี้้�ข้้อค้้นพบที่�่ได้้ ยัังสามารถนำไปพััฒนา การฝึึกอบรมทัักษะในการทำธุุรกิิจ เช่่น ฝึึกอบรมผ่่านการ
แบบจำลองทางความเสี่ย�่ งในการพิจิ ารณาโอกาสอยู่�รอดทาง ทดลองฝึึกงานในธุุรกิิจนั้้�น ๆ เพื่�่อให้้โอกาสในการอยู่�รอด
ธุรุ กิจิ ของผู้�้ประกอบการได้้เช่น่ กััน หลังั จากเริ่�มธุรุ กิจิ เพิ่่�มขึ้�น

9. การนำำผลงานไปใช้ป้ ระโยชน์์ในมิติ ิิต่า่ ง ๆ
 เชิิงชุมุ ชน/สัังคม
 เชิิงพาณิิชย์์
 เชิงิ วิชิ าการ
 เชิิงพื้้�นที่่�
• นำไปออกแบบนโยบาย และโครงการอบรมการ

เป็็นผู้ป�้ ระกอบการ
• ใช้ป้ ระกอบ และพัฒั นาแบบจำลองทางความเสี่ย�่ ง

เกี่่�ยวกัับความอยู่ �รอดทางธุุรกิิจ
• ใช้้ต่่อยอดองค์์ความรู้้�ทางวิิชาการเกี่�่ยวกัับการ

เป็็นผู้้ป� ระกอบการในไทย

436 รางวัลการวิจยั แห่งชาติ : รางวัลวิทยานิพนธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกีียรติิคุณุ ประกาศ

รางวัลั การวิิจััยแห่ง่ ชาติิ : รางวััลวิทิ ยานิพิ นธ์์
ประจำำปีงี บประมาณ 2565

รางวััลระดับั ดีี

สาขาสัังคมวิทิ ยา

เรื่่�อง
ขแมร์ท์ ี่่แ� ลเห็็น : การอพยพย้้ายถิ่่�นฐานและการด้้นสดขององค์์ความรู้�ทางโหราศาสตร์์

และเทคนิิคการพยากรณ์ใ์ นกรุุงพนมเปญ
Khmer Ways of Seeing: Migration and Divinatory Improvisation in Phnom Penh

โดย
ดร.ปุุณณฑรียี ์์ เจียี วิิริิยบุุญญา

สำนัักงานการวิิจััยแห่่งชาติิ (วช.) ได้้พิิจารณาเห็็นว่่าวิิทยานิิพนธ์์ เรื่�่อง “ขแมร์์ที่�แลเห็็น : การอพยพ
ย้้ายถิ่�นฐานและการด้้นสดขององค์์ความรู้�ทางโหราศาสตร์์และเทคนิิคการพยากรณ์์ในกรุุงพนมเปญ” โดย
ดร.ปุณุ ณฑรียี ์์ เจีียวิริ ิิยบุุญญา สำเร็จ็ การศึกึ ษาจาก Australian National University, เครือื รััฐออสเตรเลียี
เป็็นผลงานที่่�มีีคุณุ ภาพ สามารถตอบวััตถุุประสงค์์การวิจิ ััยได้เ้ ป็็นอย่า่ งดีี ผู้�ว้ ิิจััยมีีความมุ่�งมั่่น� เรีียนภาษาเขมรเพิ่่ม� เติิม
และสามารถใช้ภ้ าษาเขมรระดับั พื้้น� ฐานในการพููดสื่อ�่ สาร ซึ่ง� เป็น็ ประโยชน์อ์ ย่า่ งมากในการศึกึ ษาวิจิ ัยั รวมถึงึ ได้อ้ าศัยั
อยู่�ในกรุุงพนมเปญ ประเทศกััมพููชา เป็็นเวลาทั้้ง� หมด 14 เดืือน มีีการทำแผนที่่อ� ย่า่ งชัดั เจนทำให้ส้ ามารถเข้้าใจได้้
อย่่างดีี และมีีการลำดับั เนื้้�อหาและนำเสนองานวิจิ ัยั ได้อ้ ย่า่ งดีี ความรู้้�จากงานวิจิ ััยจะนำไปใช้ป้ ระโยชน์เ์ พื่่อ� การสร้า้ ง
ความเข้้าใจวิถิ ีีชีีวิติ ของประเทศเพื่่�อนบ้า้ นได้้ดีี

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ว้ ิทิ ยานิพิ นธ์เ์ รื่�องนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั วิทิ ยานิพิ นธ์์ ประจำปีงี บประมาณ
2565 รางวัลั ระดัับดีี สาขาสัังคมวิิทยา

รางวลั การวจิ ยั แหง่ ชาติ : รางวัลวทิ ยานพิ นธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565 437

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ประวััติิส่่วนตัวั มรดกทางวััฒนธรรมกลัับหยุุดชะงัักลงภายหลัังจากการ
ปฏิิวััติิโดยพรรคคอมมิิวนิิสต์์เขมรแดง (พ.ศ. 2519-2522)
ชื่อ�่ – นามสกุุล ดร.ปุณุ ณฑรีีย์์ เจีียวิิริิยบุญุ ญา ขนบธรรมเนีียมปฏิิบัตั ิิและพิธิ ีีกรรมทางศาสนาพุุทธ รวมถึงึ
ตำำแหน่่งทางวิชิ าการ - องค์ค์ วามรู้แ้� ละแนวปฏิบิ ัตั ิทิ างโหราศาสตร์แ์ ละการพยากรณ์์
อายุุ 38 ปีี ไสยศาสตร์์และความเชื่�่อและการนัับถืือบููชาวิิญญาณ
อาชีพี อาจารย์์ และสิ่�งศัักดิ์�สิิทธิ์์�รููปแบบต่่าง ๆ นั้้�นถููกทำลายไปในช่่วงการ
อาจารย์์ ปกครองโดยพรรคคอมมิวิ นิสิ ต์์เขมรแดง
ตำำแหน่่ง
4. วัตั ถุปุ ระสงค์์ของการทำำวิิทยานิิพนธ์์
หน่ว่ ยงานที่่�สังั กัดั สาขาวิชิ ามานุษุ ยวิิทยาวัฒั นธรรม 4.1 ต้้องการศึึกษาและทำความเข้้าใจโลกทััศน์์
และการท่อ่ งเที่�ย่ ว คณะศิิลปศาสตร์์
และวิทิ ยาศาสตร์์ (worldviews) จักั รวาลทัศั น์์ (cosmologies) ประสบการณ์์
มหาวิทิ ยาลััยนครพนม (experiences) ของแรงงานอพยพภายในประเทศชาว
08 2453 2359 กััมพููชา (rural-urban migrants) ในกรุุงพนมเปญ ผ่่าน
โทรศััพท์์ ประสบการณ์์ทางศาสนาที่่�เกี่�่ยวข้้องกัับโหราศาสตร์์ การ
พยากรณ์์ ไสยศาสตร์แ์ ละความเชื่อ่� ทางจิติ วิญิ ญาณ ในบริบิ ท
โทรสาร - ที่�่ประเทศกำลัังก้า้ วสู่่�ความทัันสมัยั (modernity) และการ
ปรับั ตัวั เข้้ากับั กระแสโลกาภิิวัตั น์์ (Globalization)
E–mail: [email protected]
4.1.1) ต้อ้ งการทำความเข้า้ ใจประสบการณ์ท์ าง
2. ชื่�่อ และที่่�อยู่ข�่ องอาจารย์์ที่่ป� รึกึ ษาหลักั ศาสนาของกลุ่�มแรงงานอพยพชาวกัมั พููชาในฐานะที่เ�่ ป็น็ แว่น่
ชื่่�อ – นามสกุุล Philip Taylor ขยายของประสบการณ์ใ์ นการปรับั ตัวั เข้า้ กับั สภาวะแวดล้อ้ ม
ตำำแหน่่งทางวิิชาการ Professor (Emeritus) ในสังั คมเมืืองที่ส�่ ะท้อ้ นถึงึ ความกัังวลใจ ปัญั หาและอารมณ์์
ที่่�อยู่่� - Professor Emeritus, ความรู้้�สึึก รวมถึงึ “tacit knowledge” ของแรงงานอพยพ
Australian National University ชาวกััมพููชา
- Visiting Fellow, Vietnam
National University, Hanoi 4.2 ต้้องการศึึกษาและทำความเข้้าใจบทบาท
- Resident Scholar, Centre for และความหมายของโหราศาสตร์์และการพยากรณ์์ รวมถึึง
Khmer Studies, Siem Reap เทคโนโลยีีไสยศาสตร์์และความเชื่�่อทางจิิตวิิญญาณในชีีวิิต
ของแรงงานอพยพ ในกรุุงพนมเปญ ประเทศกััมพููชา
3. ความสำำคััญและที่่�มาของวิิทยานิิพนธ์์
โครงการวิจิ ัยั นี้้ไ� ด้ร้ ับั แรงบันั ดาลใจในการพัฒั นาโจทย์์ 5. ระยะเวลาในการทำำการวิจิ ััย
1 ปีี 2 เดืือน ตั้ง� แต่่วัันที่่� 1 มกราคม พ.ศ. 2558 ถึึง
การวิิจััยจากความนิิยมในโหราศาสตร์์และการพยากรณ์์ วันั ที่่� 15 กุมุ ภาพัันธ์์ พ.ศ. 2559 และผู้้ว� ิจิ ัยั เดิินทางไปเก็บ็
ดวงชะตาที่�่เพิ่่�มมากขึ้ �นในภููมิิภาคเอเชีียตะวัันออกเฉีียงใต้้ ข้อ้ มููลอีีกครั้ง� ในปีี พ.ศ. 2560 เป็็นเวลา 2 เดืือน
ประชาชนหลายชนชาติิ หลายกลุ่�มตััดสิินใจเลืือกเอา
โหราศาสตร์์และการพยากรณ์์มาเป็็นเครื่�่องมืือที่่�ทำหน้้าที่�่ 6. สรุปุ ผลวิทิ ยานิิพนธ์์
เปรีียบเสมืือนแว่น่ ขยายในการทำความเข้า้ ใจชีีวิติ ทางสังั คม ข้้อค้้นพบประการสำคััญจากการศึึกษาวิิจััยภาค
การเมืือง เศรษฐกิิจและวััฒนธรรมของพวกเขา อีีกทั้้�งนำ สนามและลงพื้้�นที่่�ฝัังตััวกัับนัักพยากรณ์์และกลุ่ �มลููกค้้า
มาใช้้เป็็นเลนส์์ในการมองและคาดการณ์์สถานการณ์์หรืือ ช า วกัั ม พูู ช า ที่่� อ า ศัั ย อ ยู่ � ใ น ก รุุ ง พ น ม เ ป ญ ส ะ ท้้ อ นว่่ า ก า ร
เหตุุการณ์์ในอดีีต ปััจจุุบัันและอนาคต จากแรงบัันดาลใจ รื้ �อฟื้้�นประเพณีีปฏิิบััติิและเทคนิิคทางโหราศาสตร์์และการ
แรกเริ่ม� ดังั กล่า่ วถูกู นำมาขยายผลและเชื่อ�่ มโยงไปสู่�การศึกึ ษา พยากรณ์์ในประเทศกััมพููชามีีลัักษณะแบบที่�่เรีียกว่่าเป็็น
และทำความเข้า้ ใจแบบเจาะลึกึ ถึงึ สถานภาพขององค์ค์ วามรู้้� “ลููกผสม” (hybrid) เพราะมีีการหยิบิ ยืืมและบููรณาการองค์์
รููปแบบและเทคนิิคของโหราศาสตร์์และการพยากรณ์์ ความรู้�้ ทางการพยากรณ์จ์ ากหลากชาติิ ทั้้ง� จากไทย พม่า่ จีีน
ใ น ป ร ะ เ ท ศ กัั ม พูู ช า ซึ่ � ง เ ป็็ น ป ร ะ เ ท ศ ที่�่ มีีพัั ฒ น า ก า ร ท า ง และจากตะวัันตก การได้้สััมภาษณ์์เจาะลึึกกัับหััวหน้้าโหร
ประวััติิศาสตร์์มาอย่่างยาวนาน ขนบธรรมเนีียม ประเพณีี
ความเชื่่�อ รวมถึึงพิิธีีกรรมทางศาสนามีีรููปแบบที่�่ผสมผสาน
ระหว่่างศาสนาพุุทธ พราหมณ์์และการนัับถืือเทพเจ้้าและ
วิญิ ญาณบรรพบุรุ ุษุ แต่ใ่ นขณะเดีียวกันั กระบวนการสืืบทอด

438 รางวัลการวิจยั แหง่ ชาติ : รางวัลวิทยานิพนธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

ในวัังหลวงของประเทศกััมพููชาทำให้้เราได้้เรีียนรู้�้ ว่่ารููปแบบ แบบดั้ �งเดิิมในท้้องถิ่ �นที่่�ถููกทำลายล้้างไปโดยกลุ่ �มเขมรแดง
โบราณที่ม�่ ีีความดั้ง� เดิมิ ของเทคนิคิ การพยากรณ์ข์ องประเทศ ให้้กลัับขึ้ �นมามีีความหมายและมีีบทบาทในสัังคมกััมพููชา
กัมั พููชานั้้น� มีีปรากฏอยู่�ในประเพณีีการคำนวณปฏิทิ ินิ วันั มหา อีีกครั้�ง โดยเฉพาะอย่่างยิ่�งในกลุ่�มประชากรชาวกััมพููชาที่�่
สงกรานต์แ์ ละการทำนายจากคุณุ ลักั ษณะของนางสงกรานต์์ เดิินทาง อพยพและย้้ายถิ่�นฐานจากชนบทสู่่�เมืือง พวกเขา
รวมถึึงการเสี่�่ยงทายในวัันโหราศาสตร์์และการพยากรณ์์ได้้ ได้ป้ ระยุกุ ต์ใ์ ช้ธ้ รรมเนีียมปฏิบิ ัตั ิดิั้ง� เดิมิ เหล่า่ นั้้น� ในฐานะที่เ่� ป็น็
รัับความนิิยมในวงกว้้างของประเทศ นัับตั้�งแต่่ตลาดสด “เทคโนโลยีี” ที่่�ช่่วยสนับั สนุุนและส่ง่ เสริิมพลังั ใจ พลังั กาย
จนถึึงห้้างสรรพสิินค้้าและได้้รัับความนิิยมจากคนหลาก พร้้อมทั้้�งชี้ �แนะแนวทางในการดำเนิินชีีวิิตให้้แก่่พวกเขาใน
หลายกลุ่�ม ทั้้ง� ชนชั้้น� นำ นัักการเมืือง นัักธุุรกิิจและชาวบ้้าน ยามที่ร่� ะบบเศรษฐกิจิ แบบทุนุ นิยิ มได้ส้ ร้า้ งความเหลื่อ่� มลำทาง
ทั้้�งกลุ่�มเยาวชนและผู้้�สู งอายุุ และในทุุกกลุ่�มประชากรที่่�มีี สังั คมและเศรษฐกิิจ และที่่ส� ำคััญ คืือ การวิิเคราะห์ป์ ััญหา
สถานภาพทางเศรษฐกิิจ สัังคมและการเมืืองแตกต่่างกััน ที่�่ปััจเจก พบเจอโดยอาศััยโหราศาสตร์์และการพยากรณ์์
คนส่่วนใหญ่่อาจจะเข้้าใจว่่าเมืืองหลวงอย่่างกรุุงพนมเปญ รวมถึึงขนบธรรมเนีียมปฏิิบััติิทางศาสนารููปแบบต่่าง ๆ ที่่�
ที่�่มีีการพััฒนาจนกลายเป็น็ เมืือง (urbanization) และเป็็น ช่่วยทำให้้แรงงานอพยพชาวกััมพููชาในชุุมชนเมืืองได้้เข้้าถึึง
ศููนย์ก์ ลางทางการเมืือง เศรษฐกิจิ และการศึกึ ษา ชาวกัมั พููชา มุุมมองหรืือชุุดคำอธิิบายทางเลืือกอื่�่น ๆ ในการเรีียนรู้�้ชีวิิต
ที่�่อาศััยในเมืืองหลวงจะไม่่สนใจหรืือปฏิิเสธความเชื่่�อหรืือ เข้า้ ใจตัวั ตน รับั รู้แ้� รงปรารถนาและแสวงหาความหมายของ
ลััทธิิทางศาสนาที่่�มีีความงมงาย แต่่ข้้อค้้นพบจากการวิิจััย การดำเนิินชีีวิิตในสัังคมเมืือง
กลัับสะท้้อนให้้เห็็นว่่าโหราศาสตร์์และการพยากรณ์์ได้้รัับ
ความนิิยมอย่่างสููง ถึึงแม้้ว่่าชาวกััมพููชาที่่�เกิิดและเลืือกที่่� กระบวนการฟื้้�นฟููและประกอบสร้้างองค์์ความรู้�้
อพยพย้้ายจากฐานถิ่่�นเกิิดในชนบทเพื่�่อมาใช้้ชีีวิิตในกรุุง ทางโหราศาสตร์แ์ ละการพยากรณ์ไ์ ด้เ้ ริ่ม� ต้น้ ขึ้้น� ภายหลังั การ
พนมเปญเพื่�่อเข้้าถึึงการศึึกษาที่่�ทัันสมััยและค้้นหาโอกาส ล่่มสลายของกลุ่�มปฏิิวััติิเขมรแดง กััมพููชาได้้รัับการพััฒนา
ในการลงทุุนและสร้้างผลกำไรจากระบบเศรษฐกิิจแบบ ประเทศแบบก้้าวกระโดด ภายใต้้อิิทธิิพลของกระแสโลกา
ทุุนนิิยม ท่่ามกลางการพััฒนาไปสู่่�สัังคมที่�่ทัันสมััย กระนั้้�น ภิิวััตน์์และระบบเศรษฐกิิจแบบทุุนนิิยมเสรีีนัักโหราศาสตร์์
ชาวกััมพููชายัังคงพยายามทำความเข้้าใจและอธิิบายการใช้้ และนัักพยากรณ์์พยายามแสวงหาองค์์ความรู้้�ให้้แก่่ตนเอง
ชีีวิิตในประจำวัันที่่�ต้้องพบเจอในชีีวิิตประจำวัันโดยอาศััย เพื่�่อนำเสนอบริิการทำนายดวงชะตาเพื่�่อสร้้างรายได้้
โหราศาสตร์แ์ ละการพยากรณ์์ ในยามที่พ่� วกเขาต้อ้ งเผชิญิ กับั อย่่างไรก็็ดีี สถานภาพขององค์์ความรู้�้ ทางโหราศาสตร์์และ
สภาพปัญั หาที่เ่� หนืือการควบคุมุ ช่ว่ งเวลาที่ม่� ีีการเปลี่ย่� นผ่า่ น การพยากรณ์์ที่่�หลงเหลืืออยู่ �ภายหลัังสงครามทั้้�งเอกสาร
และสถานการณ์ว์ ิกิ ฤต มากไปกว่า่ นั้้น� เสน่ห่ ์ข์ องวิทิ ยานิพิ นธ์์ โบราณและคำบอกเล่่าแบบมุุขปาฐะยัังพอหลงเหลืืออยู่ �แต่่
ฉบัับนี้้�คืือนำเสนอมุุมมองที่�่แตกต่่างในการทำความเข้้าใจ ถููกเก็็บไว้้แบบกระจััดกระจาย แต่่ด้้วยความพยายามของ
โหราศาสตร์์และการพยากรณ์์ให้้แก่่นัักวิิชาการและผู้้�สนใจ นัักโหราศาสตร์์และนัักพยากรณ์์ที่่�อาศััยเครืือข่่ายทางสัังคม
ทั่่ว� ไปโดยเน้น้ การวิเิ คราะห์แ์ ละทำความเข้า้ ใจเชิงิ บููรณาการ และการสั่�งสมประสบการณ์์ทั้้�งในและนอกประเทศ ปััจจััย
กล่่าวคืือโหราศาสตร์์และการพยากรณ์์ไม่่สามารถถููกจำกััด ดัังกล่่าวเปิิดโอกาสให้้ผู้�้ที่่�ทำนายดวงชะตาแบบมืืออาชีีพได้้
การวิเิ คราะห์เ์ พีียงแค่ใ่ นขอบเขตของพื้้น� ที่ต่� ัวั (private) หรืือ สัังเคราะห์์ วิิเคราะห์์และเรีียบเรีียงเทคนิิคการพยากรณ์์ใน
มองว่่าสิ่ �งเหล่่านี้้�เป็็นเพีียงแค่่ความเชื่�่อหรืือแรงปรารถนา รููปแบบเฉพาะที่่�แตกต่่างหลากหลายซึ่ �งผู้�้วิิจััยอภิิปรายว่่า
ส่่วนบุุคคลที่่�ต้้องการแสวงหาคำแนะนำหรืือทางออกใน รููปแบบของการนำเสนอเทคนิิค คำอธิิบาย หลัักฐานและ
การแก้้ไขปััญหาชีีวิิต หรืือต้้องการแสวงหาทรััพยากรเพื่�่อ กระบวนการของโหราศาสตร์์และการพยากรณ์์ในลัักษณะ
สร้า้ งความมั่่น� คงปลอดภัยั และความสุขุ ของปัจั เจกคนใดคน ด้้นสด (Divinatory Improvisation) ซึ่�งในที่่�นี้้�หมายถึงึ รููป
หนึ่่ง� เพราะจากประสบการณ์ต์ รงของชาวกัมั พููชาจำนวนหนึ่่ง� แบบและกรรมวิิธีีของการทำนายดวงชะตาโดยอาศััยองค์์
ที่�่อพยพย้้ายถิ่ �นฐานมาทำงานที่�่กรุุงพนมเปญสะท้้อนว่่า ความรู้�้ตลอดจนคำอธิิบายที่�่ไม่่มีีรููปแบบที่�่ชััดเจน ตายตััว
โหราศาสตร์์และการพยากรณ์์เปรีียบเสมืือนแว่่นขยาย ไม่่มีีหน่่วยกลาง เช่่น สมาคมโหราศาสตร์์ของประเทศหรืือ
ที่ท�่ ำให้เ้ ขาทำความเข้า้ ใจความจริงิ ที่พ�่ บเจอในสังั คมท้อ้ งถิ่น� ตัวั แทนของหน่ว่ ยงานภาครัฐั ที่ม่� าช่ว่ ยสนับั สนุนุ และส่ง่ เสริมิ
สัังคมเมืืองและสัังคมโลก จุุดร่่วมสำคััญที่�่แรงงานอพยพ จััดระเบีียบและกำหนดมาตรฐานกลางที่่�สามารถระบุุได้้ว่่า
ชาวกัมั พููชามีีคืือความตั้ง� ใจที่จ่� ะรื้อ� ฟื้้น� ขนบธรรมเนีียมปฏิบิ ัตั ิิ เทคนิิคทางโหราศาสตร์์และการพยากรณ์์แบบใดคืือมีีความ
ทางโหราศาสตร์แ์ ละการพยากรณ์์ รวมถึงึ ความสัมั พันั ธ์แ์ ละ ถูกู ต้อ้ ง น่า่ เชื่อ�่ ถืือและรููปแบบดั้ง� เดิมิ ที่ส�่ ืืบทอดมาจากยุคุ ก่อ่ น
สายใยที่�่พวกเขามีีกัับบรรพบุุรุุษและวิิญญาณศัักดิ์ �สิิทธิ์์�รููป การปฏิวิ ััติิเขมรแดง นัักพยากรณ์์แต่ล่ ะคนมัักจะนำเสนอรููป
แบบและเทคนิคิ การพยากรณ์ข์ องตนภายใต้ข้ ้อ้ จำกัดั ในการ

รางวลั การวจิ ยั แหง่ ชาติ : รางวัลวิทยานิพนธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565 439

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เข้้าถึึงแหล่่งทรััพยากรและองค์์ความรู้้� เช่่น ตำรา เอกสาร ทำความเข้้าใจในฐานะที่�่เป็็นส่่วนหนึ่่�งของขบวนการฟื้้�นฟูู
หรืือหนัังสืือคู่�มือการพยากรณ์์นักั พยากรณ์์ นัักโหราศาสตร์์ ทางศาสนาในเขตชุุมชนเมืือง (urban) ของกััมพููชาซึ่�งแนว
และผู้�้ประกอบพิิธีีกรรมทางจิิตวิิญญาณต่่างคนต่่างไขว่่คว้้า ปฏิิบััติิของศาสนาในเขตเมืืองดัังกล่่าวมีีอิิทธิิพลต่่อความคิิด
ค้้นหาหนทางในการแสวงหาความรู้้�หรืือกรรมวิิธีี เทคนิิค ความเข้้าใจและพฤติกิ รรมของชาวกััมพููชาในยุคุ ปัจั จุบุ ันั
หรืือแนวทางปฏิิบััติิในแบบของตััวเองนัักพยากรณ์์หลาย
คนที่ใ�่ ห้บ้ ริกิ ารพยากรณ์แ์ ก่ช่ นชั้้น� นำทางสังั คมและการเมืือง 7.2)ประโยชน์ต์ ่อ่ การศึกึ ษา“อาเซีียนศึกึ ษา”(ASEAN
ของคนต้้องผ่่านการทดลองหรืือลองผิิดลองถููกจนสั่่�งสม Studies) ในประเทศไทย ที่่�กล่่าวคืือ ผลการศึึกษาใน
ประสบการณ์์ในการประกอบสร้้างและพััฒนาองค์์ความรู้้� วิทิ ยานิพิ นธ์ฉ์ บับั นี้้ส� ามารถใช้เ้ ป็น็ คู่่�มืือหรืือเป็น็ แนวทางเบื้้อ� งต้น้
ของตนให้้มีีความสมบููรณ์์จนเกิิดความเชี่�่ยวชาญและได้้รัับ สำหรัับนัักมานุุษยวิิทยา นัักศึึกษาและนัักวิิจััยท่่านอื่�่น ๆ
การยอมรับั จากกลุ่�มลููกค้้าทั้้ง� ในและต่า่ งประเทศ ที่�่สนใจศึึกษาทางด้้านสัังคม วััฒนธรรมและศาสนาของต่่าง
ประเทศ โดยเฉพาะกลุ่�มประเทศอาเซีียน ให้้มีีความคิิด
7. ประโยชน์ท์ ี่่�ได้ร้ ัับจากการวิจิ ัยั สร้า้ งสรรค์ท์ ี่จ�่ ะเลืือกศึกึ ษาวิจิ ัยั ประเด็น็ อื่น่� ๆ ทางสังั คมและ
7.1) ประโยชน์ต์ ่อ่ “ขแมร์ศ์ ึกึ ษา” (Khmer Studies) วััฒนธรรมที่่�ใกล้้ตััวและมีีความสำคััญต่่อชีีวิิตประจำวัันของ
หรืือ “กััมพููชาศึึกษา” (Area Study) ในประเทศไทย ผู้ค�้ นในประเทศนั้้น� ๆ ผู้้�วิจิ ัยั ในฐานะที่�่เป็น็ นักั มานุษุ ยวิทิ ยา
นักั วิชิ าการทางด้า้ นสังั คมศาสตร์แ์ ละประวัตั ิศิ าสตร์ห์ ลายท่า่ น ชาวไทย มีีความตั้ง� ใจที่จ่� ะทำให้ว้ ิทิ ยานิพิ นธ์ฉ์ บับั นี้้ช� ่ว่ ยสร้า้ ง
เริ่ �มให้้ความสนใจต่่อขอบเขตของงานวิิจััยในลัักษณะที่�่เป็็น แรงบัันดาลใจให้้แก่่นัักมานุุษยวิิทยาหรืือนัักศึึกษาและนััก
“อาณาบริิเวณศึึกษา” (Area Study) โดยเฉพาะ “เอเชีีย วิิจััยให้้มีีความ “คิิดนอกกรอบ” เพื่่�อที่�่จะสามารถทะลาย
ตะวันั ออกเฉีียงใต้”้ (Southeast Asian Studies) โครงการ กำแพงของพรมแดนทางความรู้�้ของอาเซีียนศึึกษาที่่�ไปไกล
วิิจััยนี้้�คืือผลงานวิิจััยของนัักมานุุษยวิิทยาชาวไทยที่่�ช่่วย และกว้้างกว่่า “ไทยศึกึ ษา” (Thai Studies) กล่่าวคืือการ
เติิมเต็็มส่่วนที่่�ขาดหายไปของงานวิิจััยทางมานุุษยวิิทยาใน วางบทบาทของผู้�้วิิจััยที่�่ตระหนัักรู้้�ว่่าจุุดศููนย์์กลางแห่่งการ
ประเทศไทยและในระดัับนานาชาติิในขอบเขตการศึึกษา อ้้างอิิงขององค์์ความรู้้�ที่่�เกี่่�ยวของกัับสัังคมและวััฒนธรรม
ที่�เ่ กี่่ย� วข้้องกัับ “กัมั พููชาศึกึ ษา” หรืือ “ขแมร์ศ์ ึึกษา” จาก ในภููมิิภาคอาเซีียนไม่่ได้้ถููกจำกััดอยู่ �เพีียงแค่่ประวััติิศาสตร์์
การสำรวจวรรณกรรมที่�่ผ่่านมา โดยมีีทั้้�งนัักวิิชาการชาว และวััฒนธรรมของชาติิไทย ซึ่ง� เห็็นได้ช้ ััดจากประเด็็นข้อ้ ค้้น
ไทยและต่่างประเทศที่�่สนใจศึึกษาเกี่่�ยวกัับประวััติิศาสตร์์ พบสำคััญของวิทิ ยานิิพนธ์์ฉบัับนี้้ค� ืือการถ่า่ ยทอด การฟื้้�นฟูู
กััมพููชา (Chandler 1983, 1984, 1991, 1996, 2002, และการประกอบสร้้างองค์์ความรู้้�ทางโหราศาสตร์์และการ
2008; Rungswasdisab 1995) อย่่างไรก็็ตามองค์์ความรู้ท�้ ี่�่ พยากรณ์์แบบ “ด้้นสด” (Improvisation of Divination)
เกี่่�ยวข้้องกัับโหราศาสตร์์ การพยากรณ์์ ไสยศาสตร์์และ ต้้องอาศััยพลวััตของการแลกเปลี่่�ยนและปะทะสัังสรรค์์กััน
ความเชื่อ่� ในการบููชาบรรพบุรุ ุษุ ภายหลังั จากการปฏิวิ ัตั ิใิ นยุคุ ทางวััฒนธรรม มากกว่่าการแข่่งขัันหรืือการช่่วงชิิงว่่าใคร
เขมรแดงยังั มีีอยู่่�จำนวนน้อ้ ย ด้ว้ ยเหตุนุี้้� ผู้ว�้ ิจิ ัยั จึงึ พยายามศึกึ ษา คืือเจ้้าของที่่�แท้้จริิงทางวััฒนธรรม ผู้�้วิิจััยสนัับสนุุนและให้้
และทำความเข้้าใจการฟื้้�นฟููวัฒั นธรรมและศาสนา โดยเดินิ ความสำคััญต่่อการเริ่ �มจากการออกเดิินทางไปศึึกษาและ
ทางไปเก็็บข้อ้ มููลภาคสนามระยะยาวที่่�ประเทศกััมพููชา โดย เรีียนรู้้�จากผู้�้คนในแต่่ละวััฒนธรรม โดยเน้้นการเก็็บข้้อมููล
มุ่ �งเน้้นศึึกษาในประเด็็นที่�่เกี่�่ยวข้้องกัับการฟื้้�นฟููองค์์ความรู้�้ แบบเจาะลึกึ และอาศัยั การสังั เกตแบบมีีส่ว่ นร่ว่ ม (Participat-
และขนบธรรมเนีียม ประเพณีี พิิธีีกรรมและความเชื่่�อเรื่่�อง tory Observation) มากกว่า่ การศึกึ ษาจากเอกสารทุตุ ิยิ ภููมิิ
โหราศาสตร์์ การพยากรณ์์ และไสยศาสตร์์ โครงการวิจิ ัยั นี้้น� ำ (Secondary Data) อีีกทั้้�งการออกแบบการวิิจััยในการ
เสนอผลการวิจิ ัยั ที่ช�่ ่ว่ ยสร้า้ งองค์ค์ วามรู้ใ�้ หม่ส่ ำหรับั นักั ศึกึ ษา ลงพื้้�นที่่�เก็็บข้้อมููลภาคสนามโดยใช้้ภาษาเป็็นเครื่่�องมืือใน
นักั วิจิ ัยั และผู้้ส� นใจทั่่ว� ไปที่ส่� นใจศึกึ ษาในประเด็น็ ที่เ�่ กี่ย่� วข้อ้ ง การสร้า้ งความเข้า้ ใจและเข้า้ ถึงึ ผู้ค้� นในแต่ล่ ะกลุ่�มวัฒั นธรรม
กับั การรื้อ� ฟื้้น� องค์์ความรู้้�ทางวัฒั นธรรม โดยเฉพาะทางด้า้ น อย่่างแท้้จริิง
ศาสนา พิิธีีกรรม ความเชื่�่อทางด้้านโหราศาสตร์์และการ
พยากรณ์์ รวมถึงึ ศาสนาท้อ้ งถิ่น� รููปแบบต่า่ ง ๆ โครงการวิจิ ัยั นี้้� 7.3) ประโยชน์์ต่่อหััวข้้อวิิจััยที่�่เกี่่�ยวข้้องกัับชีีวิิตทาง
เสนอข้้ออภิิปรายว่่าการหวนกลัับมาขององค์์ความรู้้�และ สังั คมของแรงงานอพยพ (Migration Studies) ในส่่วนของ
เทคนิิคโหราศาสตร์์และการพยากรณ์์ คืือสิ่�งที่�่เราสามารถ การศึึกษาประวััติิภููมิิหลัังและประสบการณ์์ของกลุ่ �มลููกค้้า
ของโหราศาสตร์์และการพยากรณ์์ ประชากรกลุ่�มนี้้� คืือกลุ่�ม
ผู้�้ใช้้แรงงานและกลุ่ �มนัักศึึกษาที่่�อพยพมาจากภููมิิลำเนาใน

440 รางวลั การวิจัยแหง่ ชาติ : รางวัลวทิ ยานพิ นธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

ชนบท แม้้ว่่าเขาจะอพยพย้้ายถิ่�นมาอยู่�ในเมืืองหลวงเพื่�่อ โดยการพลิกิ แพลงเอาความรู้�้ หรืือสิ่ง� ที่พ�่ บตรงหน้า้ มาใช้เ้ ป็น็
แสวงหาโอกาสทางการศึึกษาและการประกอบอาชีีพ พวก ประโยชน์ห์ รืือก่อ่ ให้เ้ กิดิ ผลดีีในด้า้ นของการเพิ่่ม� พููนหรืือเติมิ
เขาไม่่ได้้ละทิ้้�งขนบธรรมเนีียมประเพณีี และความเชื่่�อทาง เต็็มองค์ค์ วามรู้�้ ส่ว่ นที่่�ขาดหายไป มากไปกว่่านั้้�น จุดุ เด่น่ อีีก
ศาสนา รวมถึึงความคิิดในการพึ่่�งพิิงบริิการโหราศาสตร์์ ประการหนึ่่�งของการฟื้้�นฟููองค์์ความรู้้�ทางโหราศาสตร์์และ
และการพยากรณ์์ รวมถึึงไสยศาสตร์์เพื่�่อใช้้เป็็นทรััพยากร การพยากรณ์ใ์ นประเทศกัมั พููชานั้้น� ถูกู ประกอบสร้า้ งและวาง
เพื่�่อสร้้างทางเลืือกในการใช้้ชีีวิิตในสัังคมเมืืองที่�่มีีความไม่่ รากฐานโดยอาศัยั เครืือข่า่ ยทางสังั คมในชุมุ ชนเมืืองภายหลังั
มั่่�นคงปลอดภััยในหลายด้้าน ข้้อค้้นพบดัังกล่่าวสอดคล้้อง จากการปฏิิวััติิโดยพรรคคอมมิิวนิิสต์์เขมรแดง ซึ่�งมีีการ
กัับข้อ้ ค้้นพบที่่เ� สนอโดย Derks (2008) ทำลายและลดความสำคััญขนบธรรมเนีียมประเพณีีทาง
ศาสนาไปหลายเรื่อ�่ ง ทั้้�งการฆ่า่ พระสงฆ์์ นักั บวช พร้้อมทั้้�ง
7.4) ประโยชน์์ต่่อมานุุษยวิิทยาศาสนาและ เผาทำลายเอกสารต่า่ ง ๆ
มานุษุ ยวิทิ ยาการพยากรณ์์ โดยวิิทยานิิพนธ์์ฉบัับนี้้ม�ุ่�งศึึกษา
ถึึงการฟื้้�นฟููและการประกอบสร้้างองค์์ความรู้�้ พิิธีีกรรม วิิทยานิิพนธ์์ฉบัับนี้้�นำเสนอกรอบศึึกษาทางเลืือกที่�่
และแนวปฏิิบััติิที่่�เกี่�่ยวข้้องกัับโหราศาสตร์์ เทคโนโลยีีทาง นำมาประยุุกต์์ใช้้เพื่่�อทำความเข้้าใจความรู้�้ที่่�เกี่�่ยวข้้องกัับ
ไสยศาสตร์์และความเชื่่�อในการนัับถืือบููชาผีีและวิิญญาณที่�่ โหราศาสตร์์และการพยากรณ์์ในฐานะที่่�เป็็น “ความรู้�้ที่่�
ปรากฏและเป็น็ ส่ว่ นหนึ่่ง� ในชีีวิติ ประจำวันั ของชาวกัมั พููชาที่�่ ถููกสร้้างโดยการทดลอง” (Experimental Knowledge)
อาศัยั ในเขตชุมุ ชนเมืืองอย่า่ งกรุงุ พนมเปญ วิทิ ยานิพิ นธ์ฉ์ บับั นี้้� ท่่ามกลางพลวััตรและบริิบทของการเปลี่่�ยนแปลงทางสัังคม
ยัังนำเสนอข้้อค้้นพบจากการศึึกษาทางมานุุษยวิิทยาโดย เศรษฐกิิจและการเมืืองร่่วมสมััย
อาศััยการลงพื้้�นที่�่เก็็บข้้อมููลและฝัังตััวในชุุมชน พบว่่าการ
ฟื้้น� ฟููองค์ค์ วามรู้้� พิธิ ีีกรรมและแนวปฏิบิ ัตั ิทิ างศาสนามีีความ
สััมพัันธ์์กัับพลวััตของการเปลี่�่ยนแปลงและการเปลี่่�ยนผ่่าน
ในสัังคมกััมพููชายุุคปััจจุุบััน ภายหลัังจากการที่�่ประเทศได้้
ฟื้้�นฟููและได้้รัักษาเยีียวยาจากความบอบช้้ำจากการปฏิิวััติิ
และการฆ่่าล้้างเผ่่าพันั ธุ์์� ในห้้วงเวลาที่ป�่ ระเทศกำลัังถููกปรับั
โฉมโครงสร้า้ งเศรษฐกิจิ ไปสู่่�ทุนุ นิยิ ม ชาวกัมั พููชายุคุ ใหม่่ โดย
เฉพาะกลุ่�มวัยั แรงงานและนักั ศึกึ ษาที่อ่� พยพจากชนบท ต้อ้ ง
เผชิิญกับั ความจริงิ ในชีีวิิต ได้้แก่่อุปุ สรรคปัญั หาที่ท�่ ้า้ ทายรููป
แบบต่า่ ง ๆ และสภาพการดำรงชีีวิิตที่ไ�่ ม่่มั่่�นคง อัันเกิดิ จาก
สาเหตุขุ องปัญั หาในสังั คมเมืืองที่ม�่ ีีความซับั ซ้อ้ น ชาวกัมั พููชา
อพยพมาจากชนบทเพื่�่อมาอยู่�ในเมืือง แม้้ว่่าพวกเขาต่่างใฝ่่
หาโอกาสใหม่่ ๆ ในการศึึกษาหาความรู้้�ด้้วยการศึึกษาที่ท�่ ันั
สมััย รวมถึงึ การค้้นหาและต่อ่ รองเพื่อ�่ ให้้ได้ม้ าซึ่ง� ทรััพยากร
ใหม่่ ๆ เพื่�่อพััฒนาคุุณภาพชีีวิิต กระนั้้�น พวกเขาซึ่�งต่่าง
เป็็นตััวแทนของคนกััมพููชารุ่่�นใหม่่กลัับไม่่ได้้ละทิ้้�งความเชื่่�อ
ขนบธรรมเนีียมประเพณีีและแนวปฏิิบััติิทางศาสนาแบบ
ดั้ง� เดิมิ และในการสืืบทอดขนบธรรมเนีียมทางศาสนา ซึ่ง� รวม
ถึงึ ศาสนาพุทุ ธและศาสนาแบบท้อ้ งถิ่น� ได้แ้ ก่ก่ ารนับั ถืือบููชา
ผีีและวิญิ ญาณบรรพบุรุ ุษุ เทคโนโลยีีทางไสยศาสตร์์ และโดย
เฉพาะอย่่างยิ่ �งโหราศาสตร์์และการพยากรณ์์นั้้�นได้้รัับการ
สืืบทอดและฟื้้�นฟููในลัักษณะ “ด้้นสด” (Improvisation)
ซึ่ง� ในบริบิ ทของการสืืบทอดและฟื้้น� ฟููองค์ค์ วามรู้�้ ทางศาสนา
และวัฒั นธรรม คำว่า่ “ด้น้ สด” จึงึ ถูกู ใช้ใ้ นการอธิบิ ายถึงึ การ
ประกอบสร้า้ งองค์ค์ วามรู้้�ทางโหราศาสตร์แ์ ละการพยากรณ์์

รางวัลการวิจยั แหง่ ชาติ : รางวลั วิทยานพิ นธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565 441

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

8. ศักั ยภาพในการพัฒั นาไปสู่�ก่ ารใช้ป้ ระโยชน์์ 9. การนำำผลงานไปใช้ป้ ระโยชน์ใ์ นมิติ ิิต่่าง ๆ
ในเชิงิ สัังคม และ/หรืือ เชิิงพาณิชิ ย์์  เชิิงชุุมชน/สังั คม
- ประโยชน์์ในเชิิงสัังคมคืือการนำเสนอมุุมมองใหม่่  เชิงิ พาณิิชย์์
 เชิิงวิิชาการ
ในการทำความเข้้าใจ “โหราศาสตร์์” ไม่่ใช่่เพีียงแค่่เรื่่�อง  เชิงิ พื้้�นที่่�
งมงายหรืือไร้เ้ หตุผุ ล แต่เ่ ป็น็ “องค์ค์ วามรู้”�้ ที่ไ่� ด้ร้ ับั การรื้อ� ฟื้้น� - การใช้้ประโยชน์์ในเชิงิ ชุมุ ชน/สังั คม คืือ การเผย
ประกอบสร้า้ ง และต่่อยอดในลักั ษณะ “ด้้นสด” ตามบริบิ ท
ของสัังคมกััมพููชาภายหลัังจากการปฏิิวััติิโดยคอมมิิวนิิสต์์ แพร่่องค์์ความรู้้�ทางประวััติิศาสตร์์ ศาสนา พิิธีีกรรมและ
เขมรแดง องค์ค์ วามรู้เ�้ กี่ย�่ วกับั โหราศาสตร์แ์ ละการพยากรณ์์ ความเชื่อ�่ ที่เ่� กี่ย�่ วข้อ้ งกับั โหราศาสตร์แ์ ละการพยากรณ์์ รวมถึงึ
ซึ่ง� มีีคุณุ ลักั ษณะสำคัญั คืือ การทำหน้้าที่่�เป็็น “แว่่นขยาย” เกิิดการแลกเปลี่่�ยนเรีียนรู้้�ในมิิติิทางวััฒนธรรม ศาสนาและ
เพื่่�อทำความเข้้าใจชีีวิิต สภาพปััญหาและอุุปสรรค ตลอด ความเชื่่�อที่�่มีีประวััติิศาสตร์์ร่่วมกัันระหว่่างประเทศกััมพููชา
จนประเมิินศัักยภาพพร้้อมให้้คำชี้ �แนะให้้แก่่ปััจเจกในการ และประเทศไทย
จัดั การกับั ความเสี่ย่� งภัยั ในชีีวิติ และการรับั มืือกับั ปัญั หาหรืือ
สภาวการณ์์ที่ป�่ ััจเจกไม่่สามารถหลีีกเลี่�่ยงได้้ - การใช้้ประโยชน์์ในเชิิงวิิชาการ คืือ เนื้้�อหาจาก
วิิทยานิิพนธ์์ฉบัับนี้้�ถููกพััฒนาเป็็นบทความวิิจััยที่่�ถููกตีีพิิมพ์์
- ข้้อค้้นพบจากวิิทยานิิพนธ์์ที่�่สะท้้อนถึึงการ และเผยแพร่่ในวารสารนานาชาติิในฐาน Scopus และนำ
ปฏิิสััมพัันธ์์ การแลกเปลี่�่ยนและการเรีียนรู้�้ ร่่วมกัันระหว่่าง เสนอในการประชุมุ วิชิ าการระดับั นานาชาติิ
นัักพยากรณ์์ชาวกััมพููชาและชาวไทยในองค์์ความรู้�้ ทาง
โหราศาสตร์์และการพยากรณ์์ ช่่วยสร้้างแรงบัันดาลใจและ 10. ข้อ้ เสนอแนะเชิิงนโยบายที่่�เสนอแนะให้้
ความเข้้าใจชุดุ ใหม่่ให้้แก่่นัักเรีียน นักั ศึกึ ษา นัักวิิชาการและ แก่่รััฐบาล/กระทรวงต่่าง ๆ และภาคเอกชน
ผู้ส�้ นใจทั่่ว� ไปว่า่ การศึกึ ษาและทำความเข้า้ ใจในความสัมั พันั ธ์์ เพื่อ่� นำำไปใช้ว้ างนโยบาย พัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา
ระหว่า่ งประเทศไทยและประเทศกัมั พููชามีีมากกว่า่ ประเด็น็
ทางด้า้ นการค้้า การลงทุนุ หรืือด้า้ นความมั่่�นคง เพราะหาก โครงการวิิจััยนี้้�สามารถให้้ข้้อมููลที่่�เป็็นประโยชน์์
พิจิ ารณาจากการดำเนิินชีีวิิตประจำวัันของชาวกัมั พููชา โดย ต่่อรััฐบาล โดยเฉพาะกระทรวงศึึกษาธิิการและกระทรวง
เฉพาะในกลุ่ �มประชากรที่่�กำลัังศึึกษาในระดัับมหาวิิทยาลััย อุุดมศึึกษา วิิจััยและนวััตกรรมได้้แนวทางในการพััฒนา
ใน กรุงุ พนมเปญ ซึ่�งเป็็นตััวแทนชาวกััมพููชารุ่่�นใหม่่ที่่เ� ปิิดใจ และออกแบบหลัักสููตร “อาเซีียนศึึกษา” ให้้มีีความกว้้าง
รับั และเรีียนรู้ภ้� าษาและวัฒั นธรรมของไทยและชาติอิ ื่น่� ๆ ใน ขวางและลุ่�มลึึก โดยให้ค้ วามสำคัญั กับั การนำสิ่ง� ใกล้ต้ ััวและ
อาเซีียน การแลกเปลี่ย�่ นเรีียนรู้้�กันั ระหว่า่ งเยาวชนคนรุ่่�นใหม่่ ประสบการณ์์ที่�่ทุุกคนสามารถพบเจอได้้ในชีีวิิตประจำวััน
ของทั้้ง� สองประเทศนำไปสู่�การสร้้างความรู้�้ ความเข้า้ ใจและ เช่น่ การพยากรณ์ด์ วงชะตา ศาสนา ความเชื่อ�่ อาหาร แฟชั่่น�
ช่ว่ ยกระชับั ความสััมพันั ธ์์ที่�่มีีระหว่า่ งประเทศในอนาคต วัฒั นธรรมเพื่อ่� สร้า้ งความบันั เทิงิ โดยให้ท้ ุนุ สนับั สนุนุ ให้ม้ ีีการ
ทำวิจิ ัยั และเผยแพร่ข่ ้อ้ มููลจากการวิจิ ัยั เพื่อ�่ ให้อ้ งค์ค์ วามรู้แ้� ก่่
- ประโยชน์ใ์ นเชิงิ สังั คมสามารถยกระดับั พัฒั นาและ นักั เรีียน นักั ศึกึ ษาและผู้้ส� นใจทั่่ว� ไปในการศึกึ ษาเฉพาะพื้้น� ที่�่
ต่อ่ ยอดไปสู่�ประโยชน์ใ์ นเชิงิ การออกแบบนวัตั กรรมการท่อ่ ง (area studies) ความสำคััญกัับการศึึกษา “ขแมร์์ศึึกษา”
เที่ย�่ วในประเทศไทย โดยเฉพาะในเรื่�อ่ งของ “การท่่องเที่่ย� ว รวมถึึงวัฒั นธรรมกลุ่�มอื่น�่ ๆ ในภููมิภิ าคอาเซีียน
เชิิงจิิตวิิญญาณ” โดยที่�่เราอาจมองได้้ว่่า โหราศาสตร์์และ
การพยากรณ์์คืือ “บริิการทางการท่่องเที่่�ยว” รููปแบบหนึ่่�ง
ที่่�ช่ว่ ยสร้้างจุุดสนใจให้แ้ ก่่นัักท่อ่ งเที่ย�่ วในยุคุ ปัจั จุุบันั

442 รางวัลการวิจยั แห่งชาติ : รางวัลวิทยานพิ นธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกีียรติิคุุณประกาศ

รางวัลั การวิจิ ััยแห่ง่ ชาติิ : รางวัลั วิิทยานิิพนธ์์
ประจำำปีงี บประมาณ 2565

รางวััลระดัับดีี

สาขาสังั คมวิทิ ยา

เรื่่อ� ง
ปฏิบิ ัตั ิกิ ารในชุุมชนชายแดนรััฐจััดตั้้ง� บนพื้้น� ที่่�ชายแดนไทย-กััมพูชู า
Practices in a State-Established Border Community

in a Thai-Cambodian Border Area
โดย

ดร.จตุุพร ดอนโสม

สำนัักงานการวิิจัยั แห่ง่ ชาติิ (วช.) ได้้พิิจารณาเห็็นว่่าวิิทยานิพิ นธ์์ เรื่อ�่ ง “ปฏิิบัตั ิิการในชุมุ ชนชายแดนรัฐั จัดั
ตั้�งบนพื้�นที่�ชายแดนไทย-กัมั พูชู า” โดย ดร.จตุุพร ดอนโสม สำเร็จ็ การศึึกษาจาก มหาวิิทยาลัยั ขอนแก่่น เป็็น
ผลงานที่่�มีีคุุณภาพเชิิงมานุุษยวิิทยา มีีการศึึกษากลยุุทธ์์การปรัับตััวของชาวบ้้านในชุุมชนที่่�ถููกใช้้เป็็นแนวป้้องกััน
ชายแดน และมีีการตีีพิิมพ์์งานวิิจััยในวารสารวิิชาการนานาชาติิอย่่างแพร่่หลาย วิิทยานิิพนธ์์นี้้�เป็็นประโยชน์์ในเชิิง
ทฤษฎีีสัังคมวิทิ ยาที่�ม่ ีีพลัังในการอธิบิ ายปรากฏการณ์ท์ างสัังคมและการสร้้างองค์ค์ วามรู้�ใ้ หม่่ การเลืือกใช้ร้ ะเบีียบวิิธีี
วิจิ ัยั และการเก็บ็ ข้อ้ มููลมีีความเหมาะสม มีีการวิเิ คราะห์ข์ ้อ้ มููลที่ส�่ อดคล้อ้ งกับั วัตั ถุปุ ระสงค์แ์ ละกรอบแนวคิดิ สามารถ
นำข้้อมููลภาคสนามมาวิิเคราะห์ไ์ ด้อ้ ย่า่ งน่า่ สนใจจนนำไปสู่่�ข้้อค้้นพบใหม่่

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ว้ ิทิ ยานิพิ นธ์เ์ รื่�องนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั วิทิ ยานิพิ นธ์์ ประจำปีงี บประมาณ
2565 รางวััลระดับั ดีี สาขาสังั คมวิิทยา

รางวัลการวิจยั แหง่ ชาติ : รางวลั วทิ ยานิพนธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565 443

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ประวัตั ิิส่ว่ นตัวั จึึงเป็็นพื้้�นที่่�พิิเศษเฉพาะ นอกจากนั้้�นกลไกในเชิิงนโยบาย
ของรัฐั ในปัจั จุบุ ันั ที่เ�่ ห็น็ ชัดั เจน คืือ การใช้เ้ ครืือข่า่ ยทางสังั คม
ชื่อ่� – นามสกุุล ดร.จตุุพร ดอนโสม ข้้ามแดนเพื่่�อขัับเคลื่่�อนโครงการหมู่่�บ้้านคู่่�ขนานตามแนว
ตำำแหน่ง่ ทางวิิชาการ - ชายแดน การวิจิ ัยั นี้้ใ� ห้้ความสำคัญั กัับปฏิบิ ัตั ิิการของรััฐผ่า่ น
อายุุ 43 ปีี นโยบายแต่ล่ ะยุคุ
อาชีีพ พนักั งานมหาวิทิ ยาลััย
อาจารย์์ ในมุุมมองตรงกันั ข้า้ ม แม้อ้ ำนาจรััฐเข้้มข้น้ แต่ป่ ฏิิบััติิ
ตำำแหน่ง่ การที่่�สะท้้อนอำนาจชุุมชนท้้องถิ่�น เช่่น การใช้้สััญลัักษณ์์
ชุมุ ชนชายแดนรัฐั จัดั ตั้้ง� จัดั เวทีีประชาคมหมู่่�บ้า้ น เพื่อ่� หามติิ
หน่่วยงานที่่�สัังกััด มหาวิทิ ยาลััยราชภัฏั บุรุ ีีรััมย์์ ชุมุ ชนเข้า้ ใช้พ้ ื้้น� ที่ค�่ ููเลตบังั เกอร์์ ชี้ใ� ห้เ้ ห็น็ ว่า่ อำนาจของชุมุ ชน
08 7644 3385 นั้้�นดำรงอยู่่�ร่่วมกััน และปฏิิบััติิการต่่าง ๆ มีีพลวััตผัันแปร
โทรศััพท์ ์ ตามบริิบทของทั้้�งสองรััฐ ทำให้้เห็็นว่่าชายแดนเป็็นพื้้�นที่่�
เคลื่่อ� นไหวตลอดเวลา
โทรสาร 0 4461 2858
ดังั นั้้น� วิทิ ยานิพิ นธ์จ์ ึงึ ให้ค้ วามสำคัญั กับั การวิเิ คราะห์์
E–mail: [email protected] ปฏิิบััติิการรััฐและปฏิิบััติิการที่�่เกิิดขึ้้�นในชุุมชน โดยย้้อน
กลัับไปทบทวนแนวคิิดของรััฐ เพื่่�อทำความเข้้าใจว่่ารััฐ
2. ชื่อ่� และที่่�อยู่ข�่ องอาจารย์ท์ ี่่�ปรึกึ ษาหลััก นิิยามชายแดนในมิติ ิิใด และควบคุุมจัดั การชายแดนอย่่างไร
ชื่�อ่ – นามสกุุล ดร.พัชั รินิ ทร์์ ลาภานันั ท์์ โจทย์์วิิจััยจึึงมุ่ �งค้้นหาพััฒนาการและลัักษณะของชุุมชน
ตำำแหน่่งทางวิชิ าการ ผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์ มุ่�งวิิเคราะห์์ปฏิบิ ัตั ิิการและทุุนลัักษณะต่่าง ๆ ที่�่ชุมุ ชนนำไป
ที่่�อยู่่� คณะมนุุษยศาสตร์์และสังั คมศาสตร์์ ใช้้ในปฏิิบััติิการและเงื่�อนไขที่�่ส่่งผลต่่อปฏิิบััติิการ ค้้นหาสิ่�ง
มหาวิทิ ยาลัยั ขอนแก่่น ที่่�สะท้้อนกลไกที่่�นอกเหนืือไปจากการกำกัับควบคุุมของรััฐ
เพื่่�อเผยให้้เห็็นปรากฏการณ์์ พลวััตของประวััติิศาสตร์์
3. ความสำำคัญั และที่่�มาของวิิทยานิิพนธ์์ ด้้านเศรษฐกิิจ สัังคม และวััฒนธรรมของพื้้�นที่�่ รวมทั้้�งการ
ชายแดนไทย-กััมพููชา บริเิ วณช่่องสายตะกูู บุุรีีรัมั ย์์มีี วิเิ คราะห์ส์ าเหตุุ และเงื่อ� นไขต่่าง ๆ ของปฏิบิ ัตั ิิการและการ
หาข้อ้ สรุปุ เชิงิ ทฤษฎีีว่า่ ปฏิบิ ัตั ิกิ ารในระดับั ชุมุ ชนเกี่ย่� วข้อ้ งกับั
ปฏิบิ ัตั ิกิ ารอำนาจรัฐั เข้ม้ ข้น้ กองกำลังั สุรุ นารีีเข้า้ ควบคุมุ และ การจัดั ตั้้ง� ชุมุ ชนโดยรัฐั หรืือการมีีเครืือข่า่ ยทางสังั คม หรืือทุนุ
จัดั ตั้้ง� ชุมุ ชนชายแดนภายใต้โ้ ครงการหมู่่�บ้า้ นป้อ้ งกันั ชายแดน ลัักษณะต่่าง ๆ ที่่�บุุคคลหรืือชุุมชนถืือครองอยู่�อย่่างไรบ้้าง
ไทย-กัมั พููชา (ปชด.) ใน พ.ศ. 2523 การจัดั ตั้้�งชุุมชนถืือเป็น็ และในอาณาบริิเวณชายแดนภายใต้้ประวััติิศาสตร์์และ
ปฏิบิ ัตั ิทิ างอำนาจรัฐั ผ่า่ นนโยบายและกฎเกณฑ์ต์ ่า่ ง ๆ ตลอด โครงสร้้างของรััฐชาติทิ ี่ต่� ่า่ งกััน ชุมุ ชนกระทำการเรื่�อ่ งต่า่ ง ๆ
จนการจััดสรรที่ด�่ ินิ การจัดั ตั้้ง� “นิิคมสร้า้ งตนเอง” ที่่เ� กิดิ ขึ้้�น ร่่วมกัันได้้หรืือไม่่อย่่างไรเมื่่�อชายแดนไม่่ใช่่แค่่เส้้นแบ่่งเขต
พร้อ้ มกับั การตั้ง� กรมประชาสงเคราะห์์ ใน พ.ศ. 2483 การนำ ที่�่แยกทุุกอย่่างออกจากกััน การศึึกษาเป็็นประโยชน์์ใน
ที่�ด่ ินิ ว่า่ งเปล่า่ มาช่่วยเหลืือราษฎรในลัักษณะ “ชุมุ ชนที่่�เป็น็ เชิิงทฤษฎีีสัังคมวิิทยา ผ่่านการนำแนวคิิดปฏิิบััติิการมา
ระเบีียบ” ใช้พ้ ระราชบัญั ญัตั ิิจััดที่ด�่ ินิ เพื่่�อการครองชีีพ พ.ศ. วิิเคราะห์์ในระดัับชุุมชน และประโยชน์์ในเชิิงนโยบายจาก
2511 มาจนปััจจุุบันั โดยนิิคมสร้า้ งตนเองอำเภอบ้้านกรวด การวิิเคราะห์์ถึึงอำนาจของชุุมชนท้้องถิ่ �นที่�่เกิิดจากปฏิิบััติิ
ถููกจััดตั้้�งในลัักษณะช่่วยเหลืือราษฎรในเขตจัังหวััดชายแดน การต่า่ ง ๆ มาพิจิ ารณาเพื่อ่� เสนอเป็น็ นโยบายที่เ่� หมาะสมต่อ่
และเขตแทรกซึึมของผู้�้ ก่่อการร้้ายคอมมิิวนิิสต์์ นัับตั้�งแต่่ พื้้น� ที่ช�่ ายแดน และเพื่อ่� สร้า้ งความสัมั พันั ธ์แ์ ละการอยู่�ร่วมกันั
พ.ศ. 2512 การจัดั สรรที่ด�่ ินิ จัดั ในลักั ษณะผังั จัดั สรรเรีียงราย ในสังั คมของผู้ค้� น ชุมุ ชน และรััฐติิดกันั
จนกระทั่่�ง พ.ศ. 2523 ทหารเข้้าจััดตั้้�งหมู่่�บ้้าน ปชด. ขึ้�น
สร้้าง “คููเลตบัังเกอร์์” และฝึึกการใช้้อาวุุธให้้คนในชุุมชน
ผู้�้คนจึึงมีีประสบการณ์์ทางสัังคมทั้้�งกัับรััฐมาอย่่างต่่อเนื่่�อง
(นิิคมสร้้างตนเองบ้้านกรวด, 2559)

ชุมุ ชนไทยร่ม่ เย็น็ ตำบลจันั ทบเพชร อำเภอบ้า้ นกรวด
จังั หวัดั บุรุ ีีรัมั ย์์ มีีพัฒั นาการมาพร้อ้ มกับั การรับั สมัคั รราษฎร
เข้า้ อยู่�ในผังั จัดั สรรของนิคิ มสร้า้ งตนเอง การเลืือกไทยร่ม่ เย็น็
เป็็นพื้้�นที่ว�่ ิิจััยมีีเหตุุผล 2 ประการ คืือ 1) ชุุมชนมีีลักั ษณะ
เป็น็ ชุมุ ชนชายแดนที่ร�่ ัฐั จัดั ตั้้ง� ความน่า่ สนใจจึงึ อยู่�ที่เ�่ บื้้อ� งหลังั
ความคิิดของรััฐ 2) ชุุมชนถูกู ควบคุุมจัดั การด้้วยนโยบายรััฐ
ผ่่านกลไกอำนาจรััฐ อาทิิ การเกิิดขึ้้�นของนิิคมสร้้างตนเอง

444 รางวัลการวิจัยแห่งชาติ : รางวลั วิทยานิพนธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

4. วััตถุปุ ระสงค์ข์ องการทำำวิทิ ยานิพิ นธ์์ 7. ประโยชน์์ที่่ไ� ด้ร้ ับั จากการวิิจัยั
1. เพื่่�อศึึกษาพััฒนาการ ลัักษณะ และพลวััตของ 1. ประโยชน์เ์ ชิิงวิชิ าการ
ในเชิิงทฤษฎีีสัังคมวิิทยา วิิทยานิิพนธ์์มีีพลัังในการ
ชุมุ ชนชายแดนไทย-กัมั พููชาที่�่รัฐั จัดั ตั้้ง� อธิบิ ายปรากฏการณ์ท์ างสังั คมและการสร้า้ งองค์ค์ วามรู้ใ้� หม่่
2. เพื่่�อศึึกษาปฏิิบััติิการที่�่เกิิดขึ้้�นในชุุมชนชายแดน เริ่�มตั้�งโจทย์์วิิจััยและวััตถุุประสงค์์การวิิจััยที่�่ชััดเจน มีีการ
ทบทวนวรรณกรรมนำไปสู่�กรอบแนวคิิด สามารถนำทฤษฎีี
ไทย-กัมั พููชาที่่�รัฐั จััดตั้้�ง มาเชื่�่อมโยงและอธิิบายปรากฏการณ์์ และเลืือกใช้้ระเบีียบ
3. เพื่่�อศึึกษาทุุนที่่�นำไปใช้้ในปฏิิบััติิการในชุุมชน วิิธีีวิิจััยและการเก็็บข้้อมููลที่�่เหมาะสมมีีการวิิเคราะห์์ข้้อมููล
ที่แ่� ม่น่ ยำชัดั เจน สามารถนำข้อ้ มููลสนามมาวิเิ คราะห์ไ์ ด้อ้ ย่า่ ง
ชายแดนไทย-กัมั พููชาที่ร�่ ัฐั จัดั ตั้้ง� และเงื่อ� นไขที่ส�่ ่ง่ ผลต่อ่ ปฏิบิ ัตั ิิ น่่าสนใจ จนนำไปสู่่�ข้้อค้้นพบและสนัับสนุุนฐานของทฤษฎีี
การที่�เ่ กิดิ ขึ้้�น ที่่�เลืือกใช้้
วิิทยานิิพนธ์์เป็็นงานชายแดนศึึกษา ที่่�เลืือกพื้้�นที่�่ที่�่
5. ระยะเวลาในการทำำการวิจิ ัยั ยัังไม่่เคยมีีการศึึกษามาก่่อนหน้้า จึึงพบความซัับซ้้อนของ
5 ปีี ปรากฏการณ์์ นอกจากนั้้�นยัังได้้ขยายแนวคิิดเรื่่�อง “ทุุน”
ของบููร์ด์ ิเิ ยอที่ส�่ ะท้อ้ นว่า่ ทุนุ จะมีีพลังั เมื่อ�่ ถูกู นำไปใช้ใ้ นปฏิบิ ัตั ิิ
6. สรุุปผลวิทิ ยานิิพนธ์์ การระดัับ “กลุ่�ม” และพบถึึงการลื่�่นไหลและผัันแปรจาก
ชุุมชนไทยร่่มเย็็น เกิิดขึ้้�นจากการดำเนิินงานของ ทุุนลัักษณะหนึ่่�งไปยัังทุุนอีีกลัักษณะหนึ่่�งเมื่่�อต้้องนำไปใช้้
นิิคมสร้า้ งตนเองบ้้านกรวด ใน พ.ศ. 2512 โดยการจัดั สรร ในปฏิิบััติิการ ในแง่ม่ ุุมเรื่่�อง “ทุุน” มีีประโยชน์์การวิเิ คราะห์์
ที่�่ดิินในลัักษณะผังั จััดสรรให้้กัับราษฎรอพยพ ส่่วนใหญ่เ่ ป็็น ทางทฤษฎีีสังั คมวิทิ ยา
กลุ่�มชาติิพัันธุ์์�ไทยโคราชและไทยอีีสาน ใน พ.ศ. 2523 2. ประโยชน์์เชิิงการพััฒนา
รััฐได้้จััดตั้้�งชุุมชนขึ้้�นใหม่่ โดยรวมผู้�้คนจากผัังจััดสรรเดิิม วิทิ ยานิพิ นธ์พ์ บการดำรงอยู่�ของอำนาจชุมุ ชนท้อ้ งถิ่น�
ให้้เข้้ามาอยู่�ภายใต้้โครงการหมู่่�บ้้าน ปชด. จนกระทั่่�งในปีี โดยเฉพาะชุุมชนชายแดนรััฐจััดตั้้�ง ด้้วยคุุณลัักษณะ
พ.ศ. 2554 ชุุมชนถููกบรรจุุเข้้าในโครงการหมู่่�บ้้านคู่่�ขนาน “ผู้้ก� ระทำการ” และ “เครืือข่่ายทางสัังคม” ที่ถ�่ ืือเป็็น “ทุุน
ชายแดนไทย-กััมพููชา ปรากฏการณ์์ที่�่เกิิดขึ้้�นสะท้้อน สัังคม” ของคนอีีสานอพยพซึ่�งได้้กลายมาเป็็นคนกลุ่�มที่่�มีี
ปฏิิบััติิการรััฐขณะเดีียวกัันชุุมชนต่่างตอบโต้้ต่่อรอง และ เครืือข่า่ ยทางสังั คม ลงหลัักปักั ฐานทำกิินบนที่�่ดินิ รััฐจััดสรร
ฉวยใช้้โอกาสต่่าง ๆ จนกลายมาเป็็นผู้้�กระทำการผ่่าน ทำให้้คนอีีสานกลุ่ �มนี้้�กลายมาเป็็นเจ้้าของสวนยางพารา
ปฏิิบััติิการสำคััญ ได้้แก่่ 1) ปฏิิบััติิการการเข้้าเป็็นสมาชิิก ขนาดใหญ่่ เป็น็ กลุ่�มคนที่ม�่ ีีประวัตั ิศิ าสตร์เ์ รื่อ�่ งราวการทำกินิ
นิิคมสร้้างตนเอง 2) ปฏิิบััติิการการเข้้าเป็็นสมาชิิกหมู่่�บ้้าน ที่�่ชายแดนร่่วมกัับรััฐ และพร้้อมรัับการพััฒนาทุุกด้้าน
ปชด. และ 3) ปฏิิบััติิการการเข้้าใช้้พื้้�นที่�่คููเลตบัังเกอร์์ ดัังนั้�น วิิทยานิิพนธ์์จึึงยืืนยัันถึึง “เครืือข่่ายทางสัังคม”
กล่่าวได้้ว่่า ทุุกปฏิิบััติิการอยู่�บนฐานของทุุนหลายลัักษณะ ของคนอีีสานกลุ่�มนี้้�ว่า่ เป็น็ “ทุนุ สัังคม” ที่่�รัฐั ควรคำนึงึ ถึงึ
ที่่�แตกต่่าง โดยทุุนนั้้�นได้้ที่่�ทำหน้้าที่�่เป็็นความสััมพัันธ์์เชิิง และเลือื กหยิบิ ใช้ท้ ุนุ สังั คมของคนอีสี านกลุ่�มดังั กล่า่ วนี้้�เพื่�อ
อำนาจระหว่า่ ง “โครงสร้า้ ง” กับั “ผู้ก้� ระทำการ” ซึ่ง� สะท้อ้ น ประโยชน์ใ์ นเชิิงการพััฒนาพื้�นที่่�ต่่อไป
ผ่า่ นการต่อ่ สู้้�ต่อ่ รองระหว่า่ งชุมุ ชนกับั รัฐั ท้อ้ งถิ่น� เพื่อ่� ให้ไ้ ด้ม้ า
ซึ่ง� สิ่�งต่า่ ง ๆ ที่จ่� ำเป็น็ ต่่อการดำรงชีีพ ส่ง่ ผลให้้ผู้�้คนในชุุมชน
เลืือกยุุทธวิิธีีที่่�เหมาะสมในแต่่ละปฏิิบััติิการประกอบกัับ
การเลืือกใช้้ทุุนที่่�ถืือครอง จนทำให้้ปฏิิบััติิการสำเร็็จลุุล่่วง
ข้้อค้น้ พบของวิิทยานิพิ นธ์์มีี 3 ประการ คืือ 1) ปฏิบิ ัตั ิกิ ารจะ
สำเร็จ็ ลุลุ ่ว่ งได้ม้ ักั เกิดิ จากการเลืือกใช้ท้ ุนุ มากกว่า่ หนึ่่ง� ลักั ษณะ
2) ทุุนแต่่ละลัักษณะมีีการผัันไปมาจากลัักษณะหนึ่่�งไป
สู่่�อีีกลัักษณะหนึ่่�งซึ่�งสะท้้อนถึึง “พลัังทางสัังคม” ของ
ทุนุ 3) แนวคิดิ ปฏิบิ ัตั ิกิ ารของบููร์ด์ ิเิ ยอมักั ถูกู นำไปวิเิ คราะห์์
ในระดัับปััจเจก แต่่การศึึกษานี้้�พบว่่าบางปฏิิบััติิการไม่่ได้้
กระทำโดยปััจเจกเพีียงลำพััง แต่่เป็็นปฏิิบััติิการของปััจเจก
ภายใต้ก้ ารตััดสิินใจร่ว่ มในครััวเรืือน ดังั นั้้น� ในการวิเิ คราะห์์
ปฏิบิ ัตั ิกิ ารควรยกระดับั การวิเิ คราะห์ใ์ ห้พ้ ้น้ ไปกว่า่ ตัวั ปัจั เจก

รางวัลการวิจัยแหง่ ชาติ : รางวัลวทิ ยานพิ นธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565 445

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

8. ศัักยภาพในการพััฒนาไปสู่�ก่ ารใช้ป้ ระโยชน์์ 10. ข้อ้ เสนอแนะเชิงิ นโยบายที่่เ� สนอแนะให้้
ในเชิิงสังั คม และ/หรืือ เชิงิ พาณิชิ ย์์ แก่่รััฐบาล/กระทรวงต่่าง ๆ และภาคเอกชน
ผลจากการวิิจััยสามารถนำไปต่่อยอดองค์์ความรู้�้ เพื่อ่� นำำไปใช้ว้ างนโยบาย พัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา

และนำไปประยุุกต์์ใช้้ในโครงการพััฒนาในพื้้�นที่�่ชุุมชนชาย รััฐท้้องถิ่�น อาทิิ กองกำลัังสุุรนารีี นิิคมสร้้างตนเอง
แดนได้้จริิง โดยเฉพาะองค์์ความรู้�้ที่�่เกิิดจากข้้อค้้นพบจาก บ้้านกรวด และเทศบาลตำบลจัันทบเพชร ควรนำผลการ
การวิิจััยถููกนำไปเสนอต่่อหน่่วยงานรััฐท้้องถิ่�นทั้้�ง 3 หน่่วย วิจิ ัยั ไปประยุกุ ต์ใ์ ช้้ โดยเฉพาะองค์ค์ วามรู้ด�้ ้า้ นพลังั ของชุมุ ชน
งานหลักั ได้แ้ ก่่ กองกำลังั สุรุ นารีี นิคิ มสร้า้ งตนเองบ้า้ นกรวด ท้อ้ งถิ่น� ที่�่ดำรงอยู่่�จริงิ และเครืือข่่ายของคนอีีสานที่�ก่ ระจาย
และเทศบาลตำบลจัันทบเพชร โดยเฉพาะประเด็็นเครืือ ตััวยึึดโยงอยู่ �ในพื้้�นที่่�ชายแดนที่่�พร้้อมรัับการพััฒนาจาก
ข่่ายของคนอีีสานที่่�มีีศัักยภาพพร้้อมรัับการพััฒนาจากรััฐ รัฐั ในมิติ ิติ ่า่ ง ๆ และรัฐั ส่ว่ นกลางควรให้ค้ วามสำคัญั กับั ชุมุ ชน
ในมิิติติ ่า่ ง ๆ ตลอดจนกลุ่�มคนชายขอบที่�่ชายแดน เมื่่�อต้้องวางนโยบาย
การพััฒนาชายแดนมิิติิต่่าง ๆ โดยเฉพาะมิิติิด้้านมนุุษย์์
9. การนำำผลงานไปใช้ป้ ระโยชน์ใ์ นมิติ ิิต่า่ ง ๆ และสัังคม ต้้องพิิจารณาความสำคััญของเครืือข่่ายความ
 เชิิงชุมุ ชน/สัังคม สััมพัันธ์์ของผู้้�คนชายแดนเป็็นสำคััญ เพราะเครืือข่่ายความ
 เชิงิ พาณิิชย์์ สััมพัันธ์์ต่่าง ๆ เหล่่านั้้�นต่่างเป็็นวงล้้อขัับเคลื่่�อนสัังคม
 เชิงิ วิชิ าการ เศรษฐกิิจ และวัฒั นธรรมของประเทศ
 เชิิงพื้้น� ที่�่
วิิ ท ย า นิิ พ น ธ์์ พ บ ก า ร ด ำ ร ง อ ยู่ � ข อ ง อ ำ น า จชุุ ม ช น

ท้อ้ งถิ่น� ด้ว้ ยคุณุ ลัักษณะ “ผู้้ก� ระทำการ” และ “เครืือข่่าย
ทางสัังคม” ที่ถ�่ ืือเป็น็ “ทุนุ สังั คม” ของคนอีีสานอพยพที่�ไ่ ด้้
พลิกิ ผันั ตัวั เองไปสู่�เกษตรกรเจ้า้ ของสวนยางพาราขนาดใหญ่่
บนที่�่ดิินจััดสรรจากรััฐ ขยายครััวเรืือนลงหลัักปัักฐานบน
พื้้�นที่่�ชายแดนที่�่กำลัังถููกผลัักดัันให้้เป็็นด่่านชายแดนถาวร
ของบุุรีีรััมย์์ พลวััตทางสัังคมส่่งผลให้้คนอีีสานกลุ่�มนี้้�กลาย
เป็็นคนกลุ่�มคนที่�่น่่าสนใจ ผ่่านการสั่�งสมประสบการณ์์ร่่วม
กับั รัฐั มีีเครืือข่่ายทางสัังคมกระจายตััวยึดึ โยงอยู่�ที่�่ชายแดน
เป็็นกลุ่ �มคนที่่�พร้้อมรัับการพััฒนาในทุุกสถานการณ์์ของ
ชายแดน ดัังนั้้�น สิ่�งที่่�รัฐั ควรคำนึงึ ถึงึ คืือ ทุุนสังั คม ตลอดจน
การคำนึึงถึึงฐานทรััพยากรต่่าง ๆ เพื่�่อการพััฒนาพื้้�นที่่�
ชายแดนอำเภอบ้า้ นกรวด จังั หวััดบุุรีีรัมั ย์ใ์ ห้้ครบทุกุ มิติ ิิและ
เกิดิ ประโยชน์์สููงสุุดต่อ่ ไป

446 รางวัลการวจิ ัยแหง่ ชาติ : รางวลั วทิ ยานิพนธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกียี รติคิ ุุณประกาศ

รางวัลั การวิจิ ััยแห่ง่ ชาติิ : รางวััลวิิทยานิิพนธ์์
ประจำำปีงี บประมาณ 2565

รางวััลระดับั ดีี

สาขาสัังคมวิทิ ยา

เรื่�อ่ ง
การพัฒั นาแบบจำำลองการประเมินิ เทคโนโลยีกี ารเดิินทางอััจฉริยิ ะ
The Development of an Intelligent Travel Technology

Assessment Model (Ittam)
โดย

ดร.นภดล เผ่่าเสถียี รพัันธ์์

สำนัักงานการวิจิ ัยั แห่่งชาติิ (วช.) ได้พ้ ิจิ ารณาเห็็นว่่าวิิทยานิิพนธ์์ เรื่อ่� ง “การพัฒั นาแบบจำลองการประเมินิ
เทคโนโลยีีการเดิินทางอัจั ฉริยิ ะ” โดย ดร.นภดล เผ่า่ เสถีียรพัันธ์์ สำเร็จ็ การศึึกษาจาก มหาวิทิ ยาลััยมหิิดล เป็น็
ผลงานที่่�มีีคุุณภาพ เป็็นงานวิิจััยที่�่มีีการตั้ �งคำถามวััตถุุประสงค์์ชััดเจน วิิธีีวิิทยาเชิิงปริิมาณมีีความรััดกุุม และเป็็น
ผลงานที่่�ได้้ตีีพิิมพ์์งานในวารสารระดัับนานาชาติิคุุณภาพสููง การวิิจััยนี้้�ทำให้้เกิิดโมเดลการประเมิินเทคโนโลยีีการ
ท่่องเที่่�ยวอััจฉริิยะขึ้�น เพื่่�อให้้นัักพััฒนาเทคโนโลยีีการเดิินทางอััจฉริิยะในปััจจุุบัันและอนาคต ใช้้เป็็นแนวคิิดใน
การสร้้างและประเมิินเทคโนโลยีีการเดิินทางอััจฉริิยะของตััวเองและเปรีียบเทีียบกัับคู่ �แข่่งขัันได้้เป็็นอย่่างดีี
เนื่�่องจากการเดิินทางและท่่องเที่่�ยว เป็็นกิิจกรรมพื้้�นฐานอย่่างหนึ่่�งของมวลมนุุษย์์ทุุกเชื้�อชาติิ โดยมีีวััตถุุประสงค์์
ในการเดิินทางที่่�แตกต่่างกัันไปตามลัักษณะความชอบและความจำเป็็นของแต่่ละบุุคคล ซึ่�งเมื่�่อต้้องเดิินทางไกล
หรืือต้อ้ งไปในสถานที่�่ที่ไ่� ม่่คุ้้�นเคย จำเป็น็ ที่่ต� ้อ้ งมีีเครื่�่องมืือหรืือเทคโนโลยีีเข้้ามาช่ว่ ยให้้การเดิินทาง เพื่อ่� ความสะดวก
ปลอดภััย และเกิิดความประทัับใจในการเดิินทาง โดยไม่่สร้้างปััญหาให้้กัับสถานที่�่จุุดหมายปลายทาง จึึงทำให้้
วิิทยานิิพนธ์น์ ี้้เ� ป็็นประโยชน์อ์ ย่่างมากในวงการการท่อ่ งเที่ย่� ว

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ว้ ิทิ ยานิพิ นธ์เ์ รื่�องนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั วิทิ ยานิพิ นธ์์ ประจำปีงี บประมาณ
2565 รางวััลระดับั ดีี สาขาสัังคมวิิทยา

รางวัลการวิจยั แหง่ ชาติ : รางวัลวิทยานิพนธ์ ประจำ�ปีงบประมาณ 2565 447

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ประวััติิส่่วนตััว ปีี 2017 ได้้รายงานว่่า นัักเดิินทางและท่่องเที่่�ยวเปลี่�่ยน
พฤติิกรรมใช้้เทคโนโลยีีสารสนเทศ (ICT) ในทุุกกิิจกรรม
ชื่่อ� – นามสกุุล ดร.นภดล เผ่า่ เสถีียรพัันธ์์ วงจรชีีวิติ นักั ท่่องเที่�ย่ ว (Tourist’s Life Cycle) ได้้แก่่ ก่อ่ น
ตำำแหน่ง่ ทางวิิชาการ - การเดินิ ทาง (Pre-Trip), ระหว่า่ งการเดิินทาง (During Trip)
อายุุ 44 ปีี และหลัังการเดินิ ทาง (Post-Trip) จากอุปุ กรณ์์ สมาร์์ทโฟน,
อาชีีพ วิิทยากรและอาจารย์์พิเิ ศษ แท็็บเล็ต็ และ พีีซีี (UNWTO/GTER, 2017)
อาจารย์พ์ ิิเศษ
ตำำแหน่่ง ถึึงแม้้ว่่าในขณะนี้้�จะยัังไม่่มีีระบบผู้�้ ช่่วยเดิินทาง
อััจฉริิยะ (Intelligent Travel Assistant: ITA) ที่ม�่ ีีผู้้ใ� ช้ง้ าน
หน่่วยงานที่่�สัังกััด มหาวิิทยาลััยมหิิดล อย่่างแพร่่หลายก็็ตาม แต่่ก็็มีีแอปพลิิเคชัันผู้้�ช่่วยส่่วนตััว
มหาวิทิ ยาลััยราชภััฏจัันทรเกษม อัจั ฉริิยะ (Intelligent Personal Assistant: IPA) ซึ่ง� ผู้้�ใช้้
มหาวิทิ ยาลััยราชภััฏธนบุุรีี ส่่วนหนึ่่�งนิิยมใช้้งานเป็็นผู้้�ช่่วยในการเดิินทางและท่่องเที่่�ยว
08 9164 1424 (UNWTO/GTER, 2017) ซึ่ง� เทีียบกับั จำนวนผู้ใ�้ ช้อ้ ินิ เทอร์เ์ น็ต็
โทรศััพท์ ์ จะมีีอัตั ราผู้ใ�้ ช้้ IPA ประมาณ 15.96% (Statista.com, 2018)
และเทีียบกัับปริิมาณการใช้้สมาร์์ทโฟนจะมีีอััตราผู้้�ใช้้ IPA
โทรสาร - ประมาณ 13.97% (UNWTO/GTER, 2017)

E–mail: [email protected] ในงานวิิจััยที่�่ผ่่านมา มีีความพยายามที่�่จะออกแบบ
และพััฒนาแอปพลิิเคชัันผู้�้ ช่่วยเดิินทางอััจฉริิยะ (ITA)
2. ชื่�อ่ และที่่อ� ยู่�ข่ องอาจารย์ท์ ี่่ป� รึกึ ษาหลััก เพื่่�อช่่วยเหลืือผู้้�ใช้้งานระหว่่างการเดิินทาง (On-Route)
แต่่กลัับขาดระบบนำทาง (Navigation System) และ
ชื่�่อ – นามสกุุล ดร.อดิศิ ร ลีีลาสันั ติธิ รรม ให้้ข้้อมููลการท่่องเที่่�ยวด้้านอื่�่น ๆ เช่่น ข้้อมููลสถานที่่�ท่่อง
ตำำแหน่่งทางวิชิ าการ รองศาสตราจารย์์ เที่่ย� ว, ที่พ�่ ััก, ร้า้ นอาหาร และร้้านขายสิินค้า้ ที่ร่� ะลึกึ เป็็นต้น้
ที่่�อยู่่� กลุ่�มสาขาวิชิ าเทคโนโลยีีการจััดการ (Dillenburg, Wolfson & Nelson, 2002; Rothkrantz,
ระบบสารสนเทศ Datcu & Beelen, 2005) ซึ่�งอาจเป็น็ เพราะขาดการศึกึ ษา
คณะวิศิ วกรรมศาสตร์์ เรื่อ่� งปัจั จัยั การยอมรับั การใช้ง้ านและมุมุ มององค์ร์ วมทั้้ง� หมด
มหาวิทิ ยาลัยั มหิิดล เลขที่�่ 25/25 ของวงจรชีีวิิตนักั ท่่องเที่ย่� ว
ถ.พุุทธมณฑลสาย 4 ต.ศาลายา
อ.พุุทธมณฑล จ.นครปฐม 73170 ส่่วนงานวิิจััยที่่�ศึึกษาการยอมรัับการใช้้เทคโนโลยีีใน
08 1353 1220 การเดินิ ทางและท่อ่ งเที่ย�่ วในกิจิ กรรมวงจรชีีวิติ นักั ท่อ่ งเที่ย่� ว
โทรศัพั ท์์ ต่่าง ๆ พบว่่ามีีการศึึกษา การยอมรัับการใช้้ ICT สำหรัับ
ในสถานที่�่ท่่องเที่่�ยว (On-Site) (Scott & Frew, 2014),
โทรสาร 0 2889 2138 Ext. 6329 การยอมรัับการใช้้โซเชีียลมีีเดีียสำหรัับก่่อนการเดิินทาง
(Pre-Tip), ในสถานที่ท�่ ่อ่ งเที่ย่� ว (On-Site) และ หลังั การเดินิ
E–mail: [email protected] ทาง (Post-Trip) (tom Dieck et al., 2017) และ การยอมรับั
การใช้้แอปพลิิเคชัันแผนที่�่สำหรัับระหว่่างการเดิินทาง
3. ความสำำคััญและที่่�มาของวิิทยานิิพนธ์์ (On-Route) และในสถานที่�่ท่่องเที่�่ยว (On-Site) (Gupta
อุุตสาหกรรมการท่่องเที่่�ยวของโลกมีีความสำคััญ & Dogra, 2017) ซึ่�งงานทั้้�งหมดมีีจุุดประสงค์์ที่่�ศึึกษา
การใช้้งานเทคโนโลยีีตามพฤติิกรรมผู้้�ใช้้งานตามวงจรชีีวิิต
อย่่างมากตั้�งแต่่ในอดีีต สู่่�ปััจจุุบััน และอนาคต มีีอััตรา นักั ท่อ่ งเที่ย�่ ว แต่ก่ ลับั ไม่ม่ ีีการแยกวิเิ คราะห์ป์ ัจั จัยั การยอมรับั
การเติิบโตตลอด 8 ปีี ย้้อนหลััง (UNWTO, 2018) โดย การใช้้งานตามกิิจกรรมในแต่่ละวงจรชีีวิิตนัักท่่องเที่่�ยวเลย
ประเทศไทยมีีจำนวนนัักท่่องเที่�่ยวอยู่่�อัันดัับที่่� 9 ของโลก ดัังนั้้�นผลการศึึกษาที่�่ออกมาจึึงได้้เป็็นภาพรวม และ
เฉลี่ย่� 29.1 ล้า้ นคนต่อ่ ปีี และมีีการใช้จ้ ่า่ ยในการเดินิ ทางและ ไม่ส่ ามารถที่จ�่ ะแยกแยะความรู้้�สึกึ ต่อ่ เทคโนโลยีีของผู้ใ�้ ช้ง้ าน
ท่่องเที่่ย� วเป็็นอันั ดับั ที่่� 3 ของโลก เฉลี่ย�่ เป็็นเงินิ 44.4 พััน ออกมาได้้อย่า่ งชััดเจน
ล้า้ นดอลาร์ต์ ่อ่ ปีี (UNWTO/GTERC, 2017) ซึ่ง� นิยิ มเดินิ ทาง
แบบไม่่ใช่ก่ รุ๊�ปทััวร์์ โดยใช้้เทคโนโลยีี และแอปพลิิเคชัันช่ว่ ย
การเดิินทาง เช่่น โปรแกรมนำทาง (Kasikorn Research
Center, 2018)

องค์์การการท่่องเที่่�ยวโลกแห่่งสหประชาชาติิ
(UNWTO)และศููนย์ว์ ิจิ ัยั เศรษฐกิจิ การท่อ่ งเที่ย่� วโลก(GTERC)
ออกรายงานประจำปีี เรื่่�องแนวโน้้นการท่่องเที่�่ยวฉบัับ

448 รางวัลการวจิ ยั แห่งชาติ : รางวลั วทิ ยานิพนธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

นอกจากนี้้� ยังั มีีเพีียงการศึกึ ษาการยอมรับั การใช้้ ICT 6. สรุุปผลวิิทยานิพิ นธ์์
สำหรัับในสถานที่�่ท่่องเที่่�ยวแล้้วส่่งอิิทธิิพลต่่อความรู้้�สึึกถึึง การศึึกษาปััจจััยในการยอมรัับเทคโนโลยีีการเดิิน
ความยั่�งยืืนของสถานที่่�จุุดหมายปลายทาง (Scott & ทางอััจฉริิยะจากนัักท่่องเที่่�ยวเชิิงอนุุรัักษ์์ ทำให้้ทราบถึึง
Frew, 2014) เท่า่ นั้้น� ซึ่ง� เป็น็ ไปได้ว้ ่า่ น่า่ อาจจะมีีมิติ ิดิ ้า้ นอื่น่� ๆ ปัจั จััยภายนอก ประกอบด้้วย ใช้้งานง่่าย (Ease of Use),
อีีกที่่�ผู้�้ใช้้งานเทคโนโลยีีอาจจะรู้้�สึึกต่่อสถานที่�่จุุดหมาย ความน่่าเชื่�่อถืือ (Trust), ความสนุุกสนาน (Enjoyment)
ปลายทาง อย่่างไรก็ต็ าม จากที่่ไ� ด้้ทำการสืืบค้้นและทบทวน และการออกแบบ (Design) และปัจั จัยั ภายใน ประกอบด้ว้ ย
วรรณกรรมที่�่เกี่่�ยวข้้องมาทั้้�งหมดแล้้ว แต่่ไม่่พบงานวิิจััยที่�่ ประโยชน์์ (Usefulness), คุุณภาพ (Quality), ความ
ศึึกษาอย่่างชััดเจนในการศึึกษาการยอมรัับการใช้้งาน ITA ปลอดภัยั (Safety) และความเข้้าอกเข้า้ ใจ (Empathy) ที่่�
หรืือเทคโนโลยีีการเดิินทางอััจฉริิยะ (Intelligent Travel มีีอิทิ ธิหิ รืือไม่่มีีอิทิ ธิิพล ต่่อการยอมรับั การใช้้งานเทคโนโลยีี
Technology: ITT) ได้แ้ ก่่ ปััจจััยในการยอมรัับการใช้้งาน, ผู้�้ ช่่วยการเดิินทางอััจฉริิยะ (ITA) ซึ่�งหนึ่่�งในข้้อค้้นพบที่�่
ขบวนการจิติ วิทิ ยาตามวงจรชีีวิติ นักั ท่อ่ งเที่ย่� วและความรู้�้ สึกึ สร้า้ งความประหลาดใจ คืือ ปัจั จััยความปลอดภัยั (Safety)
ต่อ่ สถานที่�จ่ ุดุ หมายปลายทาง ไม่ม่ ีีผลทางนัยั สำคัญั ต่อ่ การยอมรับั การใช้ง้ านเทคโนโลยีีผู้�้ ช่ว่ ย
เดินิ ทางอัจั ฉริยิ ะของนักั ท่อ่ งเที่ย่� วเชิงิ อนุรุ ักั ษ์์ (Eco Tourist)
4. วัตั ถุปุ ระสงค์์ของการทำำวิิทยานิิพนธ์์ เพราะว่า่ เป็น็ กลุ่�มนักั ท่อ่ งเที่ย�่ วที่ม่� ีีความเสี่ย่� งสููงต่อ่ อันั ตราย
4.1 ศึกึ ษาปัจั จัยั ที่ม่� ีีผลต่อ่ การยอมรับั การใช้ง้ าน ITT จากการเดินิ ทาง แต่ก่ ลับั ไม่ใ่ ห้ค้ วามสำคัญั กับั ความปลอดภัยั
4.2 ศึกึ ษาขบวนการจิติ วิทิ ยาที่เ�่ กิดิ จากปัจั จัยั ที่ม�่ ีีผล (Safety) ในการใช้ง้ านเทคโนโลยีีสำหรับั การเดิินทาง
จากข้้อปััญหาข้้างต้้น ทำให้้เกิิดการศึึกษาปััจจััย
ต่่อการยอมรับั การใช้ง้ าน ITT ในการยอมรัับการใช้้งานของนัักเดิินทางโดยลำพััง (Free
4.3 ศึึกษาความรู้�้ สึึกที่่�ส่่งผลกระทบกัับพฤติิกรรม Individual Traveler: FIT) กัับการใช้้งานเทคโนโลยีีผู้�้ ช่่วย
เดินิ ทางอัจั ฉริยิ ะตามวงจรชีีวิติ นักั ท่อ่ งเที่ย่� ว (Tourist’s Life
การยอมรัับเทคโนโลยีี และผลกระทบต่่อสถานที่�่จุุดหมาย Cycle) โดยการประยุกุ ต์น์ ำ วงจรชีีวิติ นักั ท่อ่ งเที่ย่� วประกอบ
ปลายทางหลัังจากการยอมรับั การใช้้งาน ITT ด้้วยก่่อนการเดิินทาง (Pre-Trip), ระหว่่างการเดิินทาง
(On-Route), อยู่�ในสถานที่่�ท่่องเที่่�ยว (On-Site) และ
รูปู ที่�่ 1 ขอบเขตการวิิจััย หลัังจากเดิินทางท่่องเที่่�ยว (Post-Trip) มาแทนที่่�ตััวแปร
ทััศนคติิ (Attitude) จากทฤษฎีี TAM ทำให้้สามารถแก้ไ้ ข
5. ระยะเวลาในการทำำการวิจิ ัยั ปััญหาที่่�เกิิดขึ้้�นจากการศึึกษาเฉพาะปััจจััยในการยอมรัับ
การทบทวนวรรณกรรม เก็็บข้้อมููล และสรุุปผลใช้้ เทคโนโลยีีการเดินิ ทางอััจฉริยิ ะได้้เป็น็ อย่า่ งดีี
เวลา 2 ปีี 11 เดืือน ตั้ง� แต่ว่ ันั ที่่� 8 ส.ค. 2559 ถึงึ 30 ก.ค. 2562 สุุดท้้ายนี้้� ในโลกของความเป็็นจริิง ผู้�้ พััฒนาก็็อยาก
สำหรัับช่่วงเวลาการเก็็บข้้อมููลใช้้แบบสอบถาม Google จะประเมิินว่่า เทคโนโลยีีที่่�ตนเองพััฒนานั้้�น ผู้้�ใช้้งานมีี
From ผ่า่ นสื่อ่� สัังคมออนไลน์์มีีตามลำดัับช่่วงเวลาดังั นี้้� แนวโน้ม้ จะนำไปใช้ง้ านอย่า่ งต่อ่ เนื่อ่� งหรืือไม่่ และผู้ป้� ระกอบ
5.1 การทดสอบเบื้้อ� งต้น้ (Pretest) ระหว่า่ งวันั ที่่� 18 การต่า่ ง ๆ ที่�่อยู่�แพลตฟอร์ม์ ของเทคโนโลยีี ก็็อยากจะทราบ
ม.ค. ถึึง 3 ก.พ. 2562 ได้้กลุ่�มตัวั อย่า่ งจำนวน 53 คน ถึึงผลกระทบของตนเองจากความรู้้�สึึกของผู้้�ใช้้งานด้้วย
5.2 การทดสอบนำร่อ่ ง (Pilot Testing) ระหว่า่ งวันั เช่่นกััน จึึงมีีการพััฒนาแนวคิิดต่่อเป็็น แบบจำลองการ
ที่�่ 6 ก.พ. ถึงึ 23 ก.พ. 2562 ได้ก้ ลุ่�มตััวอย่า่ งจำนวน 40 คน ประเมินิ เทคโนโลยีีการเดินิ ทางอัจั ฉริยิ ะ (Intelligent Travel
5.3 การเก็็บข้้อมููลหลััก (Main Testing) ระหว่่าง Technology Assessment Model: ITTAM) เพื่�่อใช้้
วันั ที่�่ 24 ก.พ. ถึึง 10 มีี.ค. 2562 ได้้กลุ่�มตัวั อย่่างจำนวน ประเมิินแนวโน้ม้ การใช้้งานต่อ่ ในอนาคต (50%, 75% และ
400 คน 100%)และผลกระทบต่่อสถานที่่�จุุดหมายปลายทางในเชิิง
ท่่องเที่่�ยว ประกอบด้้วย ความสามารถในการแข่่งขััน
(Competitiveness), ความจงรัักภัักดีี (Loyalty) และ
ความยั่�งยืืน (Sustainability) ได้้อย่่างครบถ้้วนทุุก ๆ มิิติิ

รางวลั การวจิ ัยแหง่ ชาติ : รางวลั วิทยานิพนธ์ ประจำ�ปงี บประมาณ 2565 449