หนังสือรางวัลการวิจัยแห่งชาติ2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกียี รติคิ ุณุ ประกาศ

รางวัลั การวิจิ ััยแห่่งชาติิ : รางวััลผลงานวิิจัยั
ประจำำปีีงบประมาณ 2565

รางวััลระดับั ดีมี าก

สาขาเกษตรศาสตร์แ์ ละชีีววิทิ ยา

เรื่่�อง
เปปไทด์์ต้้านจุุลชีพี จากกุ้้�ง Anti-lipopolysaccharide factor:
กลไกการออกฤทธิ์์� และประสิิทธิภิ าพในการป้้องกันั โรคติิดเชื้้�อในกุ้้�ง
Shrimp Antimicrobial Peptide Anti-lipopolysaccharide factor:
Mechanism of Action and Efficiency in Shrimp Disease Control

โดย
รองศาสตราจารย์์ ดร.กุลุ ยา สมบููรณ์ว์ ิวิ ััฒน์์ และคณะ

สำนัักงานการวิิจััยแห่่งชาติิ (วช.) ได้้พิิจารณาเห็็นว่่าผลงานวิิจััย เรื่่�อง “เปปไทด์์ต้้านจุุลชีีพจากกุ้�ง
Anti-lipopolysaccharide factor: กลไกการออกฤทธิ์แ� ละประสิทิ ธิภิ าพในการป้อ้ งกัันโรคติิดเชื้�อในกุ้�ง” โดย
รองศาสตราจารย์์ ดร.กุลุ ยา สมบููรณ์ว์ ิิวััฒน์์ และคณะ แห่่ง คณะวิทิ ยาศาสตร์์ จุฬุ าลงกรณ์ม์ หาวิิทยาลััย เป็็นงาน
วิจิ ัยั เกี่ย่� วกับั การศึึกษาเชิงิ ลึึก ครบถ้ว้ นทุกุ แง่ม่ ุมุ เป็น็ ประโยชน์ต์ ่อ่ การควบคุมุ โรคติดิ เชื้�อที่เ�่ กิดิ กับั กุ้�งและสามารถช่ว่ ย
ลดความเสีียหายที่จ่� ะเกิดิ ขึ้้�นกับั เกษตรกรผู้�เลี้�ยงกุ้�ง แก้ป้ ัญั หาโรคในการเพาะเลี้�ยงกุ้�งกุลุ าดำซึ่ง่� มีีความสำคัญั ต่อ่ ระบบ
เศรษฐกิจิ ของประเทศ โดยเป็็นการศึึกษายีีนเกี่ย่� วกับั ระบบภูมู ิิคุ้�มกัันของกุ้�ง เน้้นยีีนที่�ส่ ำคัญั คืือ ยีีนควบคุมุ การสร้า้ ง
Anti-lipopolysaccharide factor (ALF) ทราบถึึงโครงสร้า้ งของยีีน ทราบบทบาทและกลไกในการทำลายเชื้�อก่อ่ โรค
(แบคทีีเรีียกลุ่�ม Vibrio และ white spot syndrome virus) ของโปรตีีนรีีคอมบิิแนนท์์เปปไทด์ต์ ้้านจุุลชีีพ ALFPm3
และทราบศัักยภาพการใช้โ้ ปรตีีนรีีคอมไบแนนท์์ดังั กล่า่ วในการควบคุุมโรคในระดับั ห้อ้ งปฏิบิ ััติิการ

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ผ้ ลงานเรื่อ่� งนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ัยั ประจำปีงี บประมาณ 2565
รางวัลั ระดับั ดีมี าก สาขาเกษตรศาสตร์์และชีีววิทิ ยา

100 รางวััลการวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ััย ประจำำปีงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ชื่อ�่ ผลงานวิจิ ััย รููปที่�่ 1 การส่่งสััญญาณควบคุุมการแสดงออกของยีีน ALFPm3 และ
ชื่่อ� ผลงานวิิจััย เ ปป ไ ทด์์ ต้้ า นจุุ ล ชีีพจ า ก กุ้� ง A n t i - ALFPm6
lipopolysaccharidefactor:กลไกการออกฤทธิ์์�
และประสิทิ ธิภิ าพในการป้อ้ งกันั โรคติดิ เชื้�อในกุ้้�ง จึึงนับั เป็น็ ทางเลืือกใหม่ใ่ ห้ก้ ับั เกษตรกรผู้�เลี้�ยงกุ้�ง หาก
หัวั หน้า้ คณะ รองศาสตราจารย์์ ดร.กุลุ ยา สมบูรู ณ์ว์ ิวิ ัฒั น์์ แต่ย่ ังั ไม่ม่ ีีข้อ้ มูลู สนับั สนุนุ ที่เ�่ กี่ย�่ วข้อ้ งกับั กลไกการออกฤทธิ์์ท� ี่�่
สถานที่่ต� ิิดต่อ่ ศููนย์์เชี่�่ยวชาญเฉพาะทางด้้านอณููชีีววิิทยา จำเพาะต่่อเชื้�อก่่อโรคในกุ้้�ง คณะผู้�วิิจััยจึึงศึึกษากลไกระดัับ
และจีีโนมกุ้�งภาควิชิ าชีีวเคมีีคณะวิทิ ยาศาสตร์์ โมเลกุลุ ของการควบคุมุ การแสดงออกในระดับั ยีีนและกลไก
จุุฬาลงกรณ์์มหาวิทิ ยาลัยั การออกฤทธิ์์ข� องเปปไทด์ต์ ้า้ นจุลุ ชีีพ ALFPm3 และกลไกการ
ผู้้�ร่่วมวิจิ ัยั 1. ศาสตราจารย์์ ดร.อัญั ชลีี ทัศั นาขจร ฆ่า่ เชื้�อแบคทีีเรีียและไวรัสั ก่อ่ โรคในกุ้้�ง รวมถึึงศึึกษาแนวทาง
ในการนำไปประยุุกต์์ใช้้ในกุ้้�ง เพื่�่อใช้้เป็็นข้้อมููลสำหรัับ
2. ดร.เปรมฤทััย สุพุ รรณกููล การนำไปพััฒนาต่่อยอดเพื่�่อใช้้ในระดัับอุุตสาหกรรมต่่อไป
ดััดแปลงจาก: Kamsaeng, P., Tassanakajon, A.,
2. ความสำำคััญและที่่�มาของการวิจิ ััย Somboonwiwat, K. Regulation of antilipopoly
กุ้ �งเป็็นสััตว์์น้้ำเศรษฐกิิจที่�่สำคััญของประเทศไทย saccharide factors, ALFPm3 and ALFPm6, in Penaeus
ซึ่่� ง ต้้ อ ง ป ร ะ ส บ ปัั ญ ห า ก า ร ร ะ บ า ดซ้้ ำ ข อ ง โร ค ติิ ด เชื้ � อ ที่่� มีี monodon. Scientific Report 2017, 7(1), 12694
ความรุนุ แรง รวมถึึงมีีโรคติดิ เชื้�ออุบุ ัตั ิใิ หม่เ่ กิดิ ขึ้้�นอย่า่ งต่อ่ เนื่อ่� ง
ทำให้้เกิิดความสููญเสีียผลผลิิตกุ้้�ง รายได้้ และขีีดความ 3. แหล่ง่ เงิินทุุนสนับั สนุนุ ในการทำำวิจิ ััย
สามารถในการแข่่งขัันของประเทศด้้านการผลิิตและ ง า น วิิ จัั ย ฉ บัั บ นี้ � ส ำ เร็็ จ ล ง ไ ด้้ ด้้ ว ย ดีีจ า ก ก า ร ไ ด้้ รัั บ
ส่ง่ ออกกุ้�งในตลาดโลกลดลงอย่า่ งต่อ่ เนื่อ่� ง ถึึงแม้ว้ ่า่ เกษตรกร
พยายามใช้้การจััดการบ่่อ ควบคู่่�กัับการใช้้ยาปฏิิชีีวนะ ทุุ น ส นัั บ ส นุุ น ก า ร วิิ จัั ย อ ย่่ า ง ต่่ อ เ นื่�่ อ ง จ า ก แ หล่่ ง ทุุ น
ในการรัักษาโรคระบาด แต่ย่ ัังไม่่ประสบความสำเร็็จ อีีกทั้�ง ทั้�งในและต่่างประเทศ ได้้แก่่ จุุฬาลงกรณ์์มหาวิิทยาลััย
ยัังส่่งผลเสีียในระยะยาว เช่่น การทำให้้เชื้�อจุุลชีีพเกิิด ศููนย์์พัันธุุวิิศวกรรมและเทคโนโลยีีชีีวภาพแห่่งชาติิ
ก า ร ดื้ � อ ย า แ ล ะ ส า ม า ร ถส่่ ง ต่่ อ ยีีนดื้้� อ ย า สู่ � เชื้ � อ โร ค ข อ ง ค น (BIOTEC) สำนัักงานกองทุุนสนัับสนุุนการวิิจััย (สกว.)
ดั้ � ง นั้้�นจึึ ง จ ำ เ ป็็ นต้้ อ ง ห า ส า ร ทด แ ทน ย า ป ฏิิ ชีีวน ะ เ พื่่� อ ใช้้ สำนัักงานคณะกรรมการวิิจััยแห่่งชาติิ (วช.) ภายใต้้
ในการแก้้ปัญั หาดังั กล่า่ วอย่า่ งยั่�งยืืน โครงการ NRCT-JSPS ASIAN CORE Program สำนัักงาน
ทางทีีมวิิจััยได้้ศึึกษาเปปไทด์์ต้้านจุุลชีีพ (Anti- คณะกรรมการการอุดุ มศึึกษา และ JST/JICA under the
lipopolysaccharide factor: ALF) โดยเฉพาะ ALFPm3 Science and Technology Research Partnership for
ซึ่่�งเป็็นไอโซฟอร์์มที่�่ถููกสร้้างมากขึ้้�นตามธรรมชาติิใน Sustainable Development (SATREPS)
เซลล์เ์ ม็ด็ เลืือดของกุ้�งกุลุ าดำเมื่อ�่ กุ้�งติดิ เชื้�อแบคทีีเรีียและไวรัสั
ซึ่่�งโปรตีีน ALFPm3 เป็็นโปรตีีนขนาดเล็็ก น้ำ้ หนักั โมเลกุุล 4. วััตถุุประสงค์์ของการวิจิ ััย
11.3 กิโิ ลดาลตันั มีีประจุสุ ุทุ ธิเิ ป็น็ บวก มีีโดนเมนที่ส่� ำคัญั คืือ 1. ศึึกษากลไกระดับั โมเลกุลุ ของการแสดงออกของยีีน
lipopolysaccharide binding domain (LPS-BD) และ 2. ศึึกษากลไกการฆ่่าเชื้ �อแบคทีีเรีียและไวรััสก่่อโรค
ความเสถีียรของโครงสร้้างเกิิดจากการที่�่มีีพัันธะไดซััลไฟด์์ ในกุ้้�งของเปปไทด์ต์ ้า้ นจุุลชีีพ ALFPm3
ที่่ค� ร่อ่ มระหว่่าง LPS-BD และในงานวิิจััยก่อ่ นหน้้า ทางทีีม 3. ศึึกษาแนวทางในการนำไปประยุุกต์์ใช้้ในกุ้้�ง
วิจิ ัยั สามารถผลิติ โปรตีีนรีีคอมบิแิ นนท์์ ALFPm3 (rALFPm3)
ในระบบยีีน ซึ่่�งมีีฤทธิ์์�ต่่อต้้านเชื้�อจุุลชีีพทั้้�งแบคทีีเรีียกลุ่�ม
วิิบริิโอ และเชื้�อไวรััสตััวแดงดวงขาวที่�่เป็็นปััญหาสำคััญใน
อุตุ สาหกรรมกุ้�ง การผลิติ และนำเปปไทด์ต์ ้า้ นจุลุ ชีีพ rALFPm3
ไปใช้เ้ ป็น็ สารทดแทนยาปฏิชิ ีีวนะในฟาร์ม์ กุ้�ง

รางวััลการวิิจััยแห่่งชาติิ : รางวัลั ผลงานวิิจััย ประจำำปีีงบประมาณ 2565 101

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

5. ระยะเวลาที่่ท� ำำการวิิจัยั ต่อ่ แบคทีีเรีีย E. coli V. harveyi V.parahaemolyticus
ระยะเวลาทำวิิจััย 11 ปีี ตั้�งแต่่ พ.ศ. 2550 ถึึง AHPND และเชื้�อไวรััส WSSV พบว่่า เปปไทด์์ต้้านจุุลชีีพ
พ.ศ. 2561 rALFPm3 ออกฤทธิ์์ย� ับั ยั้�งจุลุ ชีีพดังั กล่า่ วได้อ้ ย่า่ งมีีประสิทิ ธิภิ าพ
โดย rALFPm3 จะเข้้าจัับบนเซลล์์แบคทีีเรีียทำให้้เกิิดรููบน
6. สรุปุ ผลการวิจิ ััย ผนัังเซลล์์ของแบคทีีเรีียแกรมลบ และเกิิดการรั่�วของสารที่�่
กุ้�งกุุลาดำมีียีีน ALF หลายไอโซฟอร์์ม ซึ่�่งแต่่ละ อยู่�ในเซลล์ข์ องแบคทีีเรีียออกมาทำให้แ้ บคทีีเรีียแกรมลบตาย
ไอโซฟอร์์มมีีการแสดงออกตอบสนองต่่อการติิดเชื้�อ V. ในที่ส�่ ุดุ นอกจากนี้�เปปไทด์ต์ ้า้ นจุลุ ชีีพ rALFPm3 ยังั ออกฤทธิ์์�
parahaemolyticusAHPND และเชื้�อไวรััส WSSV ยัับยั้�งเชื้�อไวรััส WSSV โดยไปจัับกัับโปรตีีนโครงสร้้าง
แตกต่่างกััน และเมื่่�อวิิเคราะห์์การจััดเรีียงตััวบนจีีโนมจะ ของไวรััส WSSV 5 ชนิิด ได้้แก่่ WSSV186 WSSV189
พบว่า่ ALF ไอโซฟอร์์มหลักั คืือ ALFPm3 ซึ่ง�่ ประกอบด้ว้ ย WSSV395 WSSV458 และ WSSV471 ทำให้้โปรตีีน
4 exon และ 3 intron เมื่อ่� ศึึกษาการควบคุมุ การแสดงออก เยื่่อ� หุ้�มไวรัสั ถูกู ทำลาย (รููปที่�่ 2)
ของยีีน ALFPm3 ในกุ้้�งที่�่ติิดเชื้�อแบคทีีเรีียวิิบริิโอ พบว่่า
การแสดงออกของยีีนถููกควบคุุมผ่่านวิิถีีการส่่งสััญญาณ จากประสิิทธิภิ าพของเปปไทด์์ต้้านจุุลชีีพ ALFPm3
Toll และ IMD เมื่�อ่ มีีการติดิ เชื้�อแบคทีีเรีียวิิบริโิ อจะเกิิดการ ในการยัับยั้�งแบคทีีเรีียและไวรััส WSSV ได้้เป็็นอย่่างดีี จึึง
เหนี่่�ยวนำให้้มีีการแสดงออกของยีีน ALFPm3 มากขึ้้�น ศึึกษาการประยุุกต์์ใช้้ rALFPm3 ในการเลี้�ยงกุ้�ง พบว่่า
ในเซลล์์ (รููปที่�่ 1) rALFPm3 ลดการติดิ เชื้�อ เชื้�อ V. parahaemolyticusAHPND
ทั้�งนี้�ได้ใ้ ช้้เทคนิิค RNA interference ในการยับั ยั้�ง ของลููกกุ้�งระยะ postlarvae ได้้ โดยพบลููกกุ้�งที่่�ติิดเชื้�อ
การแสดงออกของยีีน ALFPm3 และตรวจสอบผลกระทบต่อ่ V. parahaemolyticusAHPND และนำไปแช่่ rALFPm3 มีี
อัตั ราการตายของกุ้�งที่ต่� ิดิ เชื้�อแบคทีีเรีียวิบิ ริโิ อ พบว่า่ การที่ก่�ุ้�ง อัตั ราการรอดเพิ่่ม� ขึ้้�น 30% เมื่�อ่ เทีียบกับั กลุ่�มควบคุมุ ที่ต�่ าย
มีีการแสดงออกลดลงทำให้้อััตราการตายของกุ้ �งเพิ่่�มสููงขึ้้�น ทั้�งหมดภายใน 24 ชั่ว� โมง เมื่่อ� ทำการทดสอบผลของอาหาร
และผลของการยับั ยั้�งการแสดงออกของยีีน ยังั ส่ง่ ผลให้ไ้ วรัสั เสริิมเปปไทด์์ต้้านจุุลชีีพ rALFPm3 ต่่อการติิดเชื้�อ WSSV
ตัวั แดงดวงขาวสามารถเพิ่่ม� จำนวนได้ม้ ากขึ้้�น แสดงให้เ้ ห็น็ ถึึง ในกุ้้�ง พบว่่ากุ้�งที่�่ได้้รัับอาหารเสริิม rALFPm3 มีีอััตรา
บทบาทของ ALFPm3 ในการต่่อต้้านเชื้�อแบคทีีเรีียวิิบริิโอ การรอดของกุ้�งประมาณ 35% เมื่�่อเทีียบกัับกลุ่�มควบคุุมที่่�
และเชื้ �อไวรััสตััวแดงดวงขาวในกุ้้�ง ตายทั้�งหมดภายใน 14 วันั (รูปู ที่่� 3) และเมื่�่อตรวจสอบการ
เมื่�่อทดสอบฤทธิ์์�และกลไกการทำงานของโปรตีีน แสดงออกของยีีนที่�่เกี่�่ยวข้้องกัับระบบภููมิิคุ้ �มกัันในกุ้้�งที่่�ได้้
รีีคอมบิแิ นนท์ข์ องเปปไทด์ต์ ้า้ นจุลุ ชีีพ ALFPm3 (rALFPm3) รัับอาหารเสริมิ เปปไทด์์ต้า้ นจุุลชีีพ rALFPm3 พบว่่าการให้้
อาหารดังั กล่า่ วสามารถกระตุ้้�นให้กุ้้�งมีีการแสดงออกของยีีน
ที่่�เกี่�่ยวข้อ้ งกับั ระบบภููมิคิุ้�มกันั ได้เ้ พิ่่ม� มากขึ้้�น

รูปู ที่�่ 2 การออกฤทธิ์์ข� องเปปไทด์ต์ ้า้ นจุลุ ชีีพ rALFPm3 ในการทำลายผนังั เซลล์ข์ องแบคทีีเรีียก่อ่ โรคตายด่ว่ นและการทำลาย particle ของไวรัสั ตัวั แดงดวงขาว
ดััดแปลงจาก : Supungul, P., Jaree, P., Somboonwiwat, K., Junprung, W., Proespraiwong, P., Mavichak, R., Tassanakajon, A. A
potential application of shrimp antilipopolysaccharide factor in disease control in aquaculture. Journal: Aquaculture Research,
2017, 48(3), 809–821. Methatham, T., Boonchuen, P., Jaree, P., Tassanakajon, A., Somboonwiwat, K. Antiviral action of the
antimicrobial peptide ALFPm3 from Penaeus monodon against white spot syndrome virus. Journal: Developmental and
Comparative Immunology, 2017, 69, 23–32.
102 รางวััลการวิจิ ัยั แห่่งชาติิ : รางวัลั ผลงานวิิจััย ประจำำปีีงบประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

7. ประโยชน์์ที่่ไ� ด้้รับั จากการวิจิ ัยั 10. ข้อ้ เสนอแนะเชิงิ นโยบายที่่เ� สนอแนะ
องค์์ความรู้ �ที่�่ได้้จากงานวิิจััยนี้ �นัับได้้ว่่าเป็็นพื้้�นฐานสู่่� ให้แ้ ก่่รััฐบาล/กระทรวงต่่าง ๆ และภาคเอกชน
การพัฒั นาเปปไทด์ต์ ้า้ นจุลุ ชีีพ rALFPm3 ไปใช้ใ้ นการควบคุมุ เพื่อ�่ นำำไปใช้ว้ าง นโยบาย พัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา
และป้อ้ งกันั การระบาดของเชื้�อแบคทีีเรีียวิบิ ริโิ อและเชื้�อไวรัสั
ตัวั แดงดวงขาวก่อ่ โรคในฟาร์ม์ กุ้�งโดยการพัฒั นาการผลิติ เปปไทด์์ ก า ร ร ะ บ า ดซ้้ ำ ข อ ง โร ค ติิ ด เชื้ � อ จ า ก เชื้ � อ แ บ ค ทีี เรีี ย
ต้้านจุุลชีีพ rALFPm3 ในระดัับอุุตสาหกรรม และพััฒนา และเชื้�อไวรััส นัับเป็็นปััญหาสำคััญที่�่ส่่งผลต่่อการผลิิตกุ้้�ง
ผลิิตภััณฑ์์ในรููปแบบของสารแช่่ลููกกุ้ �งเพื่�่อฆ่่าเชื้ �อก่่อนลงบ่่อ และยัังไม่ม่ ีีวิิธีีการแก้้ไขปัญั หาที่่�ยั่ง� ยืืน เนื่่�องจากไม่ม่ ีียาหรืือ
เลี้�ยง หรืือใช้เ้ ป็น็ สารเสริมิ อาหารเพื่อ�่ กระตุ้้�นภูมู ิคิุ้�มกันั ของกุ้�ง สารใดที่ส�่ ามารถกำจัดั การติดิ เชื้�อเหล่า่ นั้้�นในกุ้้�งได้้ หากแต่ใ่ ช้้
ที่่�มา: Supungul, P., Jaree, P., Somboonwiwat, K., การจัดั การบ่อ่ ที่ด่� ีีเพื่อ่� ช่ว่ ยบรรเทาปัญั หาที่เ่� กิดิ ขึ้้�น ดังั นั้้�นภาครัฐั
Junprung, W., Proespraiwong, P., Mavichak, R., ควรสนับั สนุนุ งานวิจิ ัยั ที่น�่ ำไปสู่่�พัฒั นาสารชีีววัตั ถุุ สำหรับั การ
Tassanakajon, A. A potential application of shrimp ป้้องกัันและรัักษาโรคติิดเชื้ �อในกุ้้�งที่�่มีีความปลอดภััยและไม่่
antilipopolysaccharide factor in disease control in ส่่งผลกระทบต่่อผู้�บริิโภคในระยะยาว อีีกทั้�งสนัับสนุุนให้้มีี
aquaculture. Journal: Aquaculture Research, 2017, การนำผลงานวิิจััยไปใช้ป้ ระโยชน์อ์ ย่า่ งจริิงจััง
48(3), 809–821.

8. ศัักยภาพในการพััฒนาไปสู่�่ การใช้ป้ ระโยชน์์
ในเชิิงสังั คม และ/หรืือ เชิงิ พาณิชิ ย์์
นอกจากประสิิทธิิภาพในการยัับยั้ �งการเจริิญของ

แบคทีีเรีียและไวรััสได้้เป็็นอย่่างดีี เปปไทด์์ต้้านจุุลชีีพ
rALFPm3 ยัังคงสภาพและมีีฤทธิ์์�ในการต้้านทานจุุลชีีพได้้
ดีีแม้ผ้ ่่านความร้้อน และสามารถพัฒั นาวิธิ ีีการผลิิตเปปไทด์์
ต้้านจุุลชีีพ rALFPm3 ให้้ได้้ปริิมาณมากโดยใช้้ขบวนการ
fermentation ในถัังหมัักขนาดใหญ่่ เพื่�่อนำไปทดสอบ
ใช้้จริงิ ในอุุตสาหกรรมการเพาะเลี้�ยงกุ้�งต่อ่ ไป

9. การนำำผลงานไปใช้้ประโยชน์์ในมิติ ิติ ่่าง ๆ
 เชิิงชุมุ ชน/สังั คม
 เชิิงพาณิิชย์์
 เชิงิ วิชิ าการ
 เชิิงพื้้�นที่่�

รางวััลการวิิจััยแห่่งชาติิ : รางวัลั ผลงานวิิจััย ประจำำปีงี บประมาณ 2565 103

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกียี รติคิ ุุณประกาศ

รางวััลการวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวััลผลงานวิจิ ััย
ประจำำปีงี บประมาณ 2565

รางวััลระดัับดีีมาก

สาขาวิศิ วกรรมศาสตร์์และอุุตสาหกรรมวิิจัยั

เรื่่�อง
การพััฒนาเซลล์อ์ ิเิ ล็็กโทรไลซิสิ แบบออกไซด์ข์ องแข็็งชนิิดตััวนำำออกซิิเจนไอออน

และใช้้โฟมของโลหะเป็็นตัวั รองรับั เพื่อ�่ ใช้ใ้ นการผลิติ กรีีนไฮโดรเจนจากไอน้ำ�ำ�
Development on Metal-foam-Supported Oxygen-ion conducting
Solid Oxide Electrolysis Cell for Green Hydrogen Production from Steam

โดย
รองศาสตราจารย์์ ดร.ภััทรพร คิิม

สำนัักงานการวิิจััยแห่่งชาติิ (วช.) ได้พ้ ิจิ ารณาเห็น็ ว่า่ ผลงานวิจิ ััย เรื่อ่� ง “การพัฒั นาเซลล์อ์ ิเิ ล็็กโทรไลซิสิ แบบ
ออกไซด์ข์ องแข็ง็ ชนิดิ ตัวั นำออกซิเิ จนไอออนและใช้้ โลหะเป็น็ ตัวั รองรับั เพื่อ่� ใช้ใ้ นการผลิติ กรีนี ไฮโดรเจนจากไอน้ำ้ ”
โดย รองศาสตราจารย์์ ดร.ภััทรพร คิิม แห่่ง คณะวิิศวกรรมศาสตร์์ จุุฬาลงกรณ์ม์ หาวิทิ ยาลัยั เป็็นงานวิจิ ััยที่่�
ต้้นแบบเซลล์์อิิเล็็กโทรไลซิิสแบบออกไซด์์ของแข็็งชนิิดตััว ด้้วยการนำออกซิิเจนไอออนที่่�มีีโฟมของโลหะเป็็น
ตััวรองรัับใช้้ในการผลิิตกรีีนไฮโดรเจนจากไอน้้ำที่่�อุุณหภููมิิสููง โดยได้้ศึึกษาคััดเลืือกวััสดุุประกอบเซลล์์ ได้้แก่่
แอโนด แคโทด และอิเิ ล็ก็ โทรไลต์ท์ ี่่�เหมาะสม และได้้พััฒนากระบวนการขึ้้�นรููปเซลล์์ และขยายขนาดเซลล์ด์ ัังกล่า่ ว
เพื่อ่� รองรับั การต่อ่ ยอดเพื่�อ่ ใช้้งานในเชิงิ พาณิชิ ย์ต์ ่่อไป

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ผ้ ลงานเรื่อ่� งนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ัยั ประจำปีงี บประมาณ 2565
รางวัลั ระดัับดีมี าก สาขาวิศิ วกรรมศาสตร์แ์ ละอุุตสาหกรรมวิจิ ััย

104 รางวััลการวิจิ ัยั แห่่งชาติิ : รางวัลั ผลงานวิิจัยั ประจำำปีีงบประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ชื่อ่� ผลงานวิิจััย ด้้วยกระบวนการทางเคมีีความร้้อน (thermochemical
ชื่อ่� ผลงานวิิจััย การพัฒั นาเซลล์อ์ ิเิ ล็ก็ โทรไลซิสิ แบบออกไซด์์ process) ทั้�งนี้� CCU เป็็นแนวทางหนึ่�่งในการสนัับสนุุน
ของแข็็งชนิิดตััวนำออกซิิเจนไอออนและ การเปลี่่�ยนผ่่านสู่่� “เศรษฐกิิจหมุุนเวีียน” หรืือ circular
ใช้้โฟมของโลหะเป็็นตััวรองรัับเพื่่�อใช้้ economy ดัังนั้้�นราคาและแหล่่งที่�่มาของ H2 จึึงเป็็น
ในการผลิิตกรีีนไฮโดรเจนจากไอน้้ำ หััวใจสำคััญของการผลัักดััน CCU ให้้มีีความเป็็นไปได้้
หััวหน้้าคณะ รองศาสตราจารย์์ ดร.ภััทรพร คิมิ ทางเศรษฐศาสตร์์ ทั้�งนี้�เพื่�่อให้้สอดคล้้องกัับการลดการ
สถานที่่�ติิดต่่อ คณะวิิศวกรรมศาสตร์์ จุุฬาลงกรณ์์ ปลดปล่่อย CO2 ดัังกล่่าว งานวิิจััยที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับพลัังงาน
มหาวิทิ ยาลััย จากไฮโดรเจน และการใช้้ไฮโดรเจนในด้้านการใช้ป้ ระโยชน์์
ผู้้�ร่่วมวิิจััย นิิสิิตและนัักศึึกษาในกลุ่�มวิิจััย และ CO2 จึึงเป็น็ หัวั ข้อ้ วิจิ ัยั ที่ไ่� ด้ร้ ับั ความสนใจอย่า่ งมากจากทั้�งใน
ทีีมไฮโดรเจนสถาบันั นวัตั กรรมบริษิ ัทั ปตท. และนอกประเทศ
จำกััด มหาชน
ในโครงการนี้้�ทำการแยกไอน้้ำด้้วยไฟฟ้้าที่่�อุุณหภููมิิ
2. ความสำำคัญั และที่่�มาของการวิิจัยั สููง (873-1073 K) โดยทำปฏิิกิิริิยาย้้อนกลัับในเซลล์์
ก๊๊าซคาร์์บอนไดออกไซด์์ (CO2) เป็็นหนึ่่�งในก๊๊าซ เชื้�อเพลิงิ แบบออกไซด์์ของแข็็ง (Solid oxide electrolysis
เรืือนกระจกที่�่ส่่งผลโดยตรงต่่อการเปลี่�่ยนแปลงสภาพ cell, SOEC) ได้้เป็็นเซลล์์อิิเล็็กโทรไลซิิสแบบออกไซด์์
ภูมู ิอิ ากาศสภาวะโลกร้อ้ นความแห้ง้ แล้ง้ และความหลากหลาย ของแข็็ง (Solid oxide electrolysis cell) ซึ่�ง่ มีีศักั ยภาพที่่�
ทางชีีวภาพ ปริมิ าณ CO2 ถูกู ปลดปล่อ่ ยทั่่ว� โลกประมาณกว่า่ จะสามารถช่ว่ ยให้ผ้ ลิติ กรีีนไฮโดรเจนได้อ้ ย่า่ งมีีประสิทิ ธิภิ าพ
36 พัันล้า้ นตันั ต่อ่ ปีี สหประชาชาติิ (United Nations, UN) เนื่่�องจากเมื่่�ออุุณหภููมิิสููงขึ้้�นตามหลัักเทอร์์โมไดนามิิกส์์แล้้ว
ได้้ประมาณการไว้้ว่่าทั่่�วโลกจะต้้องลดการปลดปล่่อย CO2 ปริมิ าณไฟฟ้า้ ที่ต�่ ้อ้ งใช้ใ้ นการผลิติ ไฮโดรเจนต่อ่ หน่ว่ ยจะต่่ำลง
ลง 7.6% ทุุกปีี จนถึึงปีี 2030 (พ.ศ. 2573) เพื่อ�่ ให้ไ้ ด้ต้ าม ในขณะที่�่สามารถใช้้พลัังงานความร้้อนมาทดแทนการใช้้
เป้้าหมายที่่�ตั้�งไว้้จากการประชุุม COP21 ในวัันที่�่ 12 พลังั งานไฟฟ้า้ ได้้ ถ้า้ หากพลังั งานความร้อ้ นที่ไ่� ด้ม้ าจากแหล่ง่
ธัันวาคม 2015 คืือการคงระดัับอุุณหภููมิิเฉลี่่�ยของโลก ความร้้อนเหลืือทิ้�งจากอุุตสาหกรรม จะทำให้้ต้้นทุุนการ
ไม่่ให้้สููงขึ้้�นเกิิน 2 องศาเซลเซีียส เทีียบกัับอุุณหภููมิิเฉลี่่�ย ผลิติ ไฮโดรเจนต่่ำลง จนอาจแข่ง่ ขันั ได้ก้ ับั การผลิติ ไฮโดรเจน
ของโลกในยุุคก่่อนปฏิิวััติิอุุตสาหกรรม หรืือหากเป็็นไปได้้ แบบดั้�งเดิมิ นอกจากนี้�ที่อ่� ุณุ หภูมู ิสิ ูงู ความสามารถในการเร่ง่
พยายามไม่ใ่ ห้้เกินิ 1.5 องศาเซลเซีียส ทั้�งนี้้�ประเทศไทยเป็็น ปฏิิกิิริิยาของอิิเล็็กโทรดยัังดีีขึ้้�นโดยไม่่ต้้องใช้้ตััวเร่่งปฏิิกิิริิยา
หนึ่�่งในชาติิที่�่เข้้าร่่วมการประชุุมดัังกล่่าว และจากการร่่วม ชนิิดโลหะตระกููลสููงเช่่นเดีียวกัับการทำงานที่�่อุุณหภููมิิต่่ำ
ประชุุม COP 26 ในปลายปีี 2021 ที่�่ผ่่านมาประเทศไทย และความต้้านของอิิเล็็กโทรไลต์์ก็็จะต่่ำลงอีีกด้้วย อย่่างไร
ประกาศเป้้าหมายลดการปลดปล่่อยก๊๊าซเรืือนกระจกให้้ได้้ ก็็ตามเพื่่�อเพิ่่�มขีีดความสามารถในการแข่่งขัันด้้านต้้นทุุน
40% จากระดัับที่�่คาดว่่าจะปลดปล่่อยในปีี 2030 มุ่�งสู่� ความท้้าทายที่่�ยัังคงต้้องเผชิิญคืือการปรัับปรุุง SOEC ให้้
carbon neutrality และ net zero emission ในปีี 2050 มีีความสามารถสูงู ยิ่�งขึ้้�น
และ 2065 ตามลำดัับ
ภาคการใช้้พลัังงานปลดปล่่อย CO2 ปริิมาณสููง รููปที่่� 1 การพััฒนาวััสดุปุ ระกอบและการขยายขนาดเซลล์์จากเซลล์์กระดุมุ
และเพิ่่�มขึ้้�นอย่่างมีีนััยสำคััญ ดัังนั้้�นการส่่งเสริิมให้้มีี ขนาดเล็ก็ ในห้อ้ งปฏิบิ ััติกิ ารเป็็นเซลล์ร์ าบขนาด 10x10 เซนติเิ มตร
การใช้้พลัังงานอย่่างมีีประสิิทธิิภาพโดยพิิจารณาพลัังงาน
จากไฮโดรเจน (H2) เป็็นแนวทางหนึ่่�งในการแก้้ปััญหา
สิ่�งแวดล้้อมดัังกล่่าวและมุ่�งไปสู่่� net zero emission
นอกจากนี้� ไฮโดรเจนยังั มีีความจำเป็น็ ในด้า้ นการใช้ป้ ระโยชน์์
CO2 (CO2 utilization, CCU) โดยสามารถใช้้เป็็นสาร
ตั้�งต้้นในการผลิิตสารเคมีีหรืือเชื้�อเพลิิงร่่วมกัับ CO2

รางวััลการวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ัยั ประจำำปีีงบประมาณ 2565 105

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

3. แหล่่งเงิินทุุนสนัับสนุุนในการทำำวิิจัยั 6. สรุปุ ผลการวิิจััย
งานวิจิ ัยั นี้�ได้ร้ ับั สนับั สนุนุ ทุนุ วิจิ ัยั จากสถาบันั นวัตั กรรม ใ น ก า ร เ ลืื อ ก ช นิิ ดอิิ เ ล็็ ก โ ท ร ไ ล ต์์ ที่�่ เ ห ม า ะ ส ม
อิิเล็็กโทรไลต์์ชนิิด SCGZ ถููกเปรีียบเทีียบกัับ yttria
บริิษััท ปตท. จำกััด (มหาชน) และได้้รัับความร่่วมมืือ stabilized zirconia (YSZ) และ gadolinium doped
อันั ดีีจากทีีมไฮโดรเจน สถาบันั นวัตั กรรม บริษิ ัทั ปตท จำกัดั ceria (GDC) โดยพบว่า่ พลังั งานกระตุ้้�นของการนำออกซิเิ จน
(มหาชน) ได้แ้ ก่่ ดร.ธนา ศรชำนิิ, ดร.ปราโมทย์์ ผึ้�งจินิ ดา, ไอออนของ SCGZ มีีค่่าต่่ำที่่�สุุดในบรรดาอิิเล็็กโทรไลต์์
ดร.ธารา จิวิ านุรุ ักั ษ์,์ ศรันั ยา เพ็ง็ อันั และณิชิ าพร ศิริ ิมิ ังั คลากุลุ ทั้�งหมดที่่� 65.58 kJ mol-1 แม้้ว่่าจะตรวจพบการเปลี่่ย� นเฟส
ที่�่ไม่่ต้้องการหลัังจากการขึ้้�นรููป เพื่่�อลดการเปลี่�่ยนเฟส
ขอขอบคุุณนิิสิิต นัักศึึกษาในกลุ่�มวิิจััยทั้�งในปััจจุุบััน ดังั กล่า่ ว จึึงได้ท้ ำการเติมิ Bi2O3 ลงใน SCGZ โดยพบว่า่ Bi2O3
และที่จ่� บการศึึกษาไปแล้ว้ ที่ไ�่ ด้ช้ ่ว่ ยกันั สร้า้ งสมองค์ค์ วามรู้�ให้้ ปริมิ าณที่่เ� หมาะสม (2 mol%) ทำหน้้าที่�่เป็น็ ทั้้�งตััวป้อ้ งกััน
ถููกสานต่อ่ และพัฒั นาไปเรื่่�อย ๆ รุ่่�นต่อ่ รุ่่�น โดยเฉพาะนิสิ ิิตที่�่ การเปลี่�่ยนเฟสและเป็็นตััวช่่วยในการเผาผนึึก (sintering)
ทำงานเกี่ย่� วข้อ้ งกับั ไฮโดรเจนและเซลล์อ์ ิเิ ล็ก็ โทรไลซิสิ ได้แ้ ก่่ การเติิม Bi2O3 ส่่งผลให้เ้ ฟส rhombohedral (Sc2Zr7O17)
อริยิ ์ธ์ ัชั วงศ์เ์ มฆ, ภัทั ทิยิ า ประสพโชคกุลุ , ปรินิ ทร เต็ม็ ลักั ษมีี ที่ไ�่ ม่ต่ ้อ้ งการเนื่อ่� งจากนำไอออนได้ต้ ่่ำมีีปริมิ าณลดลง และยังั
และรามิลิ วิิศว์์วาณิิชย์ก์ ุลุ ช่่วยลดอุณุ หภููมิิในการเผาผนึึกอีีกด้ว้ ย
แคโทดชนิิดพื้้�นฐาน Ni-YSZ ถููกปรัับปรุุงในแง่่ของ
4. วัตั ถุุประสงค์ข์ องการวิจิ ััย ความต้า้ นทานการเกิดิ ออกซิเิ ดชันั เนื่อ�่ งจากแคโทดเป็น็ ขั้้�วที่�่
เพื่อ�่ พัฒั นาต้น้ แบบเซลล์อ์ ิเิ ล็ก็ โทรไลซิสิ แบบออกไซด์์ ใช้ง้ านภายใต้บ้ รรยากาศไอน้ำ้ ปริมิ าณสูงู ขั้้�วแคโทด Ni-YSZ
(solid oxide electrolysis cell) ชนิิดตััวนำออกซิิเจน ถูกู ล้า้ งเคลืือบด้ว้ ยโลหะผสม Ni-Fe-Cr ในปริมิ าณที่แ่� ตกต่า่ งกันั
ไอออน (oxygen ion codutor) ที่�่มีีโฟมของโลหะเป็็น โดยพบว่า่ เมื่�่อใช้้โลหะผสม 55% Ni-5% Cr จะทำให้้ความ
ตััวรองรัับเพื่่�อใช้้ในการผลิิตกรีีนไฮโดรเจนจากไอน้้ำ โดยมีี ต้้านทานการเกิิดออกซิิเดชัันของแคโทดดีีขึ้้�น แต่่ทั้�งนี้้�พบ
วัตั ถุปุ ระสงค์์ย่่อยดังั นี้� ว่่าความต้้านทานการเกิิดออกซิิเดชัันที่่�สููงขึ้้�นไม่่ต่่างกัับขั้้�ว
1. ศึึกษาชนิิดวััสดุุที่�่เหมาะสมต่่อการใช้้งานเป็็น แคโทดชนิดิ Ni-SCGZ มากนักั
ขั้้�วแอโนด และอิเิ ล็ก็ โทรไลต์์ และพัฒั นาขั้้�วแคโทดที่ท�่ นทาน สำหรับั ขั้้�วแอโนดชนิดิ BSCF แม้ว้ ่า่ จะมีีประสิทิ ธิภิ าพ
ต่่อการเกิิดปฏิิกิิริิยายาออกซิิเดชัันที่่�ขั้้�วโดยทำการเปรีียบ ที่่�ค่่อนข้้างสููงเมื่�่อเทีียบกัับแอโนดชนิิดอื่่�น ๆ แต่่ก็็ยัังคงมีี
เทีียบกัับขั้้�วที่�ท่ ำจากวััสดุุพื้้�นฐาน ปััญหาความไม่่เสถีียรทางเคมีีในงานวิิจััยนี้� B-site ของ
2. พััฒนากระบวนการขึ้้�นรููปเซลล์์อิิเล็็กโทรไลซิิส BSCF ถูกู แทนที่บ่� างส่ว่ นด้ว้ ยไอออนที่ม�่ ีีวาเลนซ์ส์ ูงู ขึ้้�น ได้แ้ ก่่
แบบออกไซด์์ของแข็็งให้้มีีความบางเพื่่�อลดความต้้านทาน Ta5+ เพื่อ่� ปรับั ปรุงุ ความเสถีียรทางเคมีีของแอโนด ทั้�งนี้้�พบว่า่
ภายในโดยใช้้ตัวั รองรับั ชนิิดโฟมของโลหะ การโดป Ta5+ ช่่วยเพิ่่�มทั้�งความเสถีียรทางเคมีีและ
3. พััฒนากระบวนการขยายขนาดเซลล์์จาก ความสามารถทางเคมีีไฟฟ้้าของ BSCF โดยคาดว่า่ เกิิดจาก
เซลล์ก์ ระดุมุ ขนาดเล็ก็ ในห้อ้ งปฏิบิ ัตั ิกิ าร (lab-scale button ปริิมาณ Ta5+ ที่่�เหมาะสมนอกจากจะเพิ่่�มความเสถีียรทาง
type) เป็็นเซลล์์ราบขนาดใหญ่่ (scaled-up planar เคมีีแล้้วยัังช่่วยจััดสมดุุลระหว่่างการนำออกซิิเจนไอออน
single-cell) และอิิเล็็กตรอน ส่่งผลให้้ความสามารถทางเคมีีไฟฟ้า้ สูงู ขึ้้�น

5. ระยะเวลาที่่ท� ำำการวิจิ ััย 7. ประโยชน์์ที่่�ได้ร้ ับั จากการวิิจััย
ระยะเวลาประมาณ 2 ปีี กรีีนไฮโดรเจนอาจจััดเป็็นแผนระยะยาวทั้้�งใน
ด้้านพลัังงานและด้้านอุุตสาหกรรมการใช้้ประโยชน์์
รููปที่�่ 2 ทีีมไฮโดรเจน สถาบัันนวััตกรรม บริิษััท ปตท. จำกััด (มหาชน) จากคาร์์บอนไดออกไซด์์ หากพลัังงานที่่�ใช้้มาจากแหล่่ง
และทีีมนิิสิติ พลัังงานหมุุนเวีียนแล้้ว วิิธีีนี้้�จะเป็็นเส้้นทางหนึ่่�งในการมุ่�ง
ไปสู่่� net-zero emission ตามเป้้าหมายที่่�ประเทศไทยได้้
ตั้ �งไว้้จากการศึึกษาวิิจััยในโครงการนี้้�ทำให้้ได้้ต้้นแบบเซลล์์
อิิเล็็กโทรไลซิิสแบบออกไซด์์ของแข็็งชนิิดตััวนำออกซิิเจน
ไอออนที่�่มีีโฟมของโลหะเป็็นตััวรองรัับ ได้้ทำการคััดเลืือก

106 รางวััลการวิิจััยแห่่งชาติิ : รางวััลผลงานวิจิ ัยั ประจำำปีงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

วััสดุุประกอบเซลล์์ที่่�เหมาะสม พััฒนากระบวนการขึ้้�นรููป 9. การนำำผลงานไปใช้ป้ ระโยชน์์ในมิติ ิติ ่า่ ง ๆ
เซลล์์ และทำการขยายขนาดเซลล์์ดัังกล่่าวเพื่่�อรองรัับ  เชิิงชุุมชน/สัังคม
การต่อ่ ยอดในเชิิงพาณิชิ ย์ต์ ่อ่ ไป  เชิิงพาณิิชย์์
 เชิงิ วิชิ าการ
 เชิิงพื้้�นที่่�

รููปที่�่ 3 Planar 10x10 cm metal foam supported SOCE 10. ข้อ้ เสนอแนะเชิิงนโยบายที่่เ� สนอแนะ
ให้แ้ ก่่รััฐบาล/กระทรวงต่า่ ง ๆ และภาคเอกชน
8. ศักั ยภาพในการพัฒั นาไปสู่�่ การใช้ป้ ระโยชน์์ เพื่อ�่ นำำไปใช้ว้ างนโยบาย พัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา
ในเชิิงสัังคม และ/หรืือ เชิงิ พาณิชิ ย์์
ในการพััฒนา SOEC ต้้นแบบ ขั้้�นตอนการขยาย เมื่�่อการลดการปลดปล่่อย CO2 เป็็นเป้้าหมายที่่�
สำคััญของประเทศไทย จึึงควรมีีการสนับั สนุนุ ด้้านการผลิติ
ขนาดของเซลล์์ให้้มีีพื้้�นที่่�ใหญ่่ขึ้้�นเพื่่�อรองรัับการใช้้งาน ไฮโดรเจนโดยปราศจากการปลดปล่่อย CO2 หรืือ ‘green
ในเชิิงพาณิิชย์์นั้้�นมีีความสำคััญมากและยัังต้้องวิิจััยและ hydrogen’ ด้ว้ ยเทคโนโลยีีอิเิ ล็ก็ โทรไลเซอร์์ (electrolyzer)
พัฒั นาต่อ่ เนื่อ่� ง ปัจั จัยั สำคัญั ที่ม่� ีีผลต่อ่ การขยายขนาดขึ้้�นกับั เพี่อ�่ ให้ร้ าคาของเทคโนโลยีีจะต้อ้ งค่อ่ ย ๆ ถูกู ลงและแข่ง่ ขันั ได้้
วิิธีีการขยายขนาดที่่�เลืือกใช้้ โดยต้้องคำนึึงถึึงต้้นทุุนการ โดยกรีีนไฮโดรเจนจากอิิเล็็กโทรไลเซอร์์อาจจััดได้้ว่่าเป็็น
ผลิิตที่่�ต่่ำเมื่่�อเปรีียบเทีียบกัับวิิธีีอื่�่น ๆ ยกตััวอย่่างเช่่น แผนระยาว ทั้�งในส่ว่ นของด้า้ นพลังั งานและด้า้ นอุตุ สาหกรรม
วิิธีี Pulsed Laser Deposition (PLD) หรืือ Plasma ในการใช้ป้ ระโยชน์จ์ าก CO2 หากพลังั งานที่ใ่� ช้ใ้ นการแตกน้ำ้
Spray and Electrophoretic Deposition (EPD) หรืือไอน้้ำให้้กลายเป็็นไฮโดรเจนมาจากแหล่่งพลัังงาน
ที่�่มีีใช้้ในปััจจุุบัันและมีีต้้นทุุนการผลิิตที่่�สููงกว่่า สำหรัับ หมุุนเวีียนแล้้ว วิิธีีนี้้�จะเป็็นเส้้นทางการมุ่�งไปสู่่� net-zero
ในงานวิจิ ัยั นี้�ได้ท้ ดลองใช้ว้ ิธิ ีี wet chemical coating และวิธิ ีี emission ในที่ส�่ ุดุ ทั้�งนี้�สำหรัับการมุ่�งเป้้าลดการปลดปล่อ่ ย
combined cell สำหรัับ wet chemical coating จะต้อ้ ง CO2 ในระยะต้้นนั้้�น การผลิิตไฮโดรเจนจากทรััพยากร
ศึึกษาและปรัับเปลี่�่ยนการให้้ความร้้อน เช่่น อุุณหภููมิิ ที่�่เกี่�่ยวข้้องกัับชีีวมวลต่่าง ๆ เช่่น ไบโอเอทานอล และ
อัตั ราการให้ค้ วามร้อ้ น บรรยากาศ และขั้้�นตอนให้เ้ หมาะสม การผลิิตร่่วมกัับการดัักจัับก๊๊าซ CO2 ที่�่ปลดปล่่อยจาก
กับั การขยายขนาด ทั้�งนี้�ความร้อ้ นนั้้�นอุณุ หภูมู ิจิ ะต้อ้ งสูงู พอที่�่ กระบวนการ หรืือที่เ�่ รีียกกันั ว่า่ ‘blue hydrogen’ ควรเข้า้ มา
จะทำให้้อิิเล็็กโทรไลต์์มีีความหนาแน่่นสููงไม่่มีีก๊๊าซแพร่่ผ่่าน มีีบทบาทมากขึ้้�นในระยะต้้น
ในขณะที่่�อุุณหภููมิินั้้�นต้้องไม่่สููงเกิินไปจนทำให้้ตััวรองรัับ
ผิดิ รูปู ไปเนื่อ่� งจาก thermal degradation ทั้�งนี้�อาจพิจิ ารณา การดำเนิินการด้้านสิ่่�งแวดล้้อม พลัังงานทางเลืือก
วััสดุุรองรัับชนิิดอื่่�น ๆ ที่่�ความแข็็งแรงทนทานต่่อ และเทคโนโลยีีสะอาด ถ้า้ หากไม่ถ่ ูกู ผลักั ดันั ก็ไ็ ม่อ่ าจเกิดิ ขึ้้�นได้้
ความร้้อนมากขึ้้�น นอกจากนี้�สำหรัับวิิธีี combined cell แม้้ว่่าความมั่่�นคงและความหลากหลายด้้านพลัังงานจะมีี
เนื่่�องจากแรงกดอััดและการกระจายแรงจะมีีผลเป็็น ความสำคััญเป็็นอย่่างยิ่�ง แต่่ก็็ต้้องตั้�งอยู่�บนพื้้�นฐานของ
อย่่างมาก การใช้้แรงอััดที่่�เหมาะและการกระจายแรง การคำนึึงถึึงสิ่�งแวดล้้อม ความร่่วมมืือร่่วมใจของหลาย
โดยเครื่่�องอััดขนาดใหญ่่ จะช่่วยให้้สามารถขึ้้�นรููปได้้ง่่ายขึ้้�น ภาคส่ว่ นจึึงเป็น็ สิ่่ง� สำคัญั ทั้�งภาครัฐั มหาวิทิ ยาลัยั สถาบันั วิจิ ัยั
แต่่ทั้�งนี้�วิิธีี combined cell อาจไม่่สามารถขึ้้�นรููปได้้ นวัตั กรรม และภาคอุตุ สาหกรรม ควรมีีส่ว่ นในการสนับั สนุนุ
เซลล์เ์ ซรามิิกที่บ�่ างได้เ้ ท่่าวิิธีี wet chemical coating ให้ล้ ดการปลดปล่อ่ ย CO2 เพื่อ่� มุ่�งสู่�เป้า้ หมายร่ว่ มกันั ที่ผ�่ ่า่ นมา
มีีกลุ่�มความร่่วมมืือด้้านไฮโดรเจน เรีียกว่่า ‘Hydrogen
Thailand’ ซึ่่�งจััดตั้้�งร่่วมกัันระหว่่างภาคอุุตสาหกรรม
ชั้้�นนำในประเทศไทยและภาครััฐ เพื่่�อร่่วมผลัักดัันเตรีียม
ความพร้้อมในการใช้้พลัังงานจากไฮโดรเจนและเซลล์์
เชื้�อเพลิิง และสนัับสนุุนพลัังงานสะอาดเพื่่�อลดการ
ปลดปล่่อย CO2 หวัังเป็็นอย่่างยิ่�งว่่าจะสามารถนำไปสู่่�
นโยบายและมาตรฐานของเทคโนโลยีนี้�ในประเทศไทยต่อ่ ไป

รางวัลั การวิจิ ััยแห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ััย ประจำำปีีงบประมาณ 2565 107

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกีียรติคิ ุุณประกาศ

รางวััลการวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวััลผลงานวิจิ ััย
ประจำำปีงี บประมาณ 2565

รางวััลระดับั ดีมี าก

สาขาปรัชั ญา

เรื่�่อง
ชาดกนอกนิบิ าตในล้า้ นนา : การศึกึ ษาทางประวััติศิ าสตร์ศ์ ิลิ ปะ
Jataka outside Nibat in Lanna : A study in Art History

โดย
ผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์ ดร.ชาญคณิติ อาวรณ์์

สำนักั งานการวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ (วช.) ได้พ้ ิจิ ารณาเห็น็ ว่า่ ผลงานวิจิ ัยั เรื่อ่� ง “ชาดกนอกนิบิ าตในล้า้ นนา : การศึกึ ษา
ทางประวััติิศาสตร์์ศิิลปะ” โดย ผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์ ดร.ชาญคณิิต อาวรณ์์ แห่่ง คณะสถาปััตยกรรมศาสตร์์
และศิลิ ปกรรมศาสตร์์ มหาวิทิ ยาลััยพะเยา เป็น็ ผลงานที่�่มีีคุณุ ภาพในระดับั ดีีมาก มีีความชัดั เจน และมีีประโยชน์์
อย่่างมาก เป็็นงานวิิจััยที่�่แสดงให้้เห็็นว่่าผู้�วิิจััยมีีความวิิริิยอุุตสาหะในการสำรวจและรวบรวมข้้อมููลอย่่างดีียิ่่�ง
โดยให้้รายละเอีียดเป็็นจำนวนมากเกี่่�ยวกัับชาดกนอกนิิบาตในล้้านนา ก่่อให้้เกิิดฐานข้้อมููลงานศิิลปกรรมชาดก
นอกนิิบาตล้้านนา เพื่่�อเติิมเต็็มข้้อมููลด้้านล้้านนาคดีีศึึกษา โดยมุ่�งนำเสนอประเด็็นใหม่่ทางวิิชาการเป็็นหลััก และ
ได้ช้ ุดุ ความรู้�เกี่ย่� วกับั ประวัตั ิศิ าสตร์ส์ ังั คมล้า้ นนาจากการวิเิ คราะห์ค์ วามสัมั พันั ธ์ร์ ะหว่า่ งงานศิลิ ปกรรมกับั วรรณกรรม
ภายใต้้ระเบีียบวิิธีีวิิจััยทางประวััติิศาสตร์์ศิิลปะ รวมถึึงชุุดความรู้้�ทางวิิชาการสามารถนำไปหนุุนเสริิมการสร้้าง
คำอธิบิ ายทางประวััติิศาสตร์์แก่่แหล่่งท่่องเที่่�ยวที่พ�่ บงานศิิลปกรรมกับั จิติ รกรรมในกลุ่�มจังั หวััดภาคเหนืือตอนบน

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ผ้ ลงานเรื่อ่� งนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ัยั ประจำปีงี บประมาณ 2565
รางวัลั ระดัับดีมี าก สาขาปรัชั ญา

108 รางวััลการวิิจัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ััย ประจำำปีงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ชื่�่อผลงานวิจิ ัยั 4. วััตถุปุ ระสงค์์ของการวิิจััย
ชื่อ่� ผลงานวิจิ ััย ชาดกนอกนิบิ าตในศิิลปะล้้านนา : 4.1 สำรวจและรวบรวมข้อ้ มูลู งานวรรณกรรมชาดก
การศึึกษาทางประวััติิศาสตร์์ศิลิ ปะ นอกนิิบาตที่่�สััมพัันธ์์กัับงานศิิลปกรรม โดยเน้้นเขตใน
หััวหน้า้ คณะ รศ.ดร.ชาญคณิิต อาวรณ์์ ภาคเหนืือตอนบนเป็น็ หลักั
สถานที่่�ติดิ ต่อ่ สาขาศิลิ ปะและการออกแบบ 4.2 วิิเคราะห์์ความสััมพัันธ์์ระหว่่างศิิลปกรรม
คณะสถาปัตั ยกรรมศาสตร์แ์ ละ และวรรณกรรมเพื่�่ออธิิบายปรากฏการณ์์ทางสัังคมและ
ศิลิ ปกรรมศาสตร์์ มหาวิทิ ยาลัยั พะเยา ความเคลื่อ่� นไหวทางวัฒั นธรรม รวมทั้�งการค้น้ หาประเด็น็ ใหม่่
ทางวิชิ าการด้า้ นประวััติิศาสตร์ศ์ ิลิ ปะ
2. ความสำำคัญั และที่่ม� าของการวิจิ ััย
ชาดกนอกนิิบาตที่�่พบในล้้านนา ประกอบด้้วย 5. ระยะเวลาที่่ท� ำำการวิจิ ััย
ปัญั ญาสชาดกและชาดกนอกนิบิ าตอื่�่น ๆ มีีรููปแบบการแต่่ง 1 ปีี
แบ่ง่ ออกเป็น็ 4 รููปแบบคืือ 1) แบบนิิสััย คืือ ยกบาลีีขึ้้�นแล้ว้
แปลด้ว้ ยสำนวนล้้านนา 2) แบบคร่่าวธรรม คืือ มีีเค้า้ โครง นัักวิิชาการไทยที่่�บุุกเบิิกและตััวอย่่างผลงานที่�่มีีคุุณููปการต่่อการศึึกษา
แบบนิสิ ัยั หากแต่ใ่ ช้ส้ ำนวนโวหารคล้า้ ยรูปู แบบร่า่ ย นิยิ มนำ ชาดกนอกนิิบาต
มาประกอบการเทศน์์ 3) แบบโคลง เน้้นฉัันทลัักษณ์์โคลง
โบราณทั้�งโคลงสามโคลงสองและโคลงสี่่�และ4)แบบคร่า่ วซอ 6. สรุปุ ผลการวิจิ ัยั
คืือ นำเอาคร่่าวธรรมหรืือโครงเรื่�่องชาดกนอกนิิบาตอื่่�น ๆ ประเด็็นแรก งานวิิจััยนี้�ใช้้ข้้อมููลงานศิิลปกรรม
มาประพัันธ์์ในรููปแบบคร่่าว แต่่งขึ้้�นเพื่่�อการเล่่าคร่่าว/ ที่�่สััมพัันธ์์กัับชาดกนอกนิิบาตในพื้้�นที่่� 5 จัังหวััดภาคเหนืือ
อ่่านคร่่าว เน้้นทำนองการขับั ตอนบน พบจำนวน 16 วัดั 16 แหล่ง่ แบ่ง่ งานศิลิ ปกรรม
ที่ม่� าของชาดกนอกนิบิ าตดังั กล่า่ วนั้้�น พบว่า่ มีีการนำ ออกเป็็น 3 กลุ่�มพื้้�นที่่� คืือ กลุ่�มเชีียงใหม่่ – ลำพููน กลุ่�ม
อรรถกถาชาดก นิทิ านพื้้�นบ้า้ น หรืือปัญั ญาสชาดกด้ว้ ยกันั เอง ลำปาง – แพร่่ และกลุ่�มน่า่ น แบ่ง่ ลักั ษณะงานศิลิ ปกรรมเป็น็
และคัมั ภีีร์ม์ หาวัสั ตุุ อวทาน มาเป็น็ แบบเรื่อ่� งและอนุภุ าคของ 2 ประเภท คืือ หีีดธรรมและจิิตรกรรมฝาผนััง โดยมีีชาดก
เรื่อ่� ง รวมถึึงการดัดั แปลงชาดกนอกนิบิ าตให้เ้ ป็น็ วรรณกรรม นอกนิบิ าตที่่ศ� ึึกษา จำนวน 15 เรื่่�อง
อื่น่� ๆ ด้ว้ ย แต่อ่ ย่า่ งไรก็ต็ ามการศึึกษาส่ว่ นใหญ่จ่ ำกััดอยู่�ใน
กลุ่�มนักั วิิชาการด้า้ นภาษาและวรรณกรรมเป็น็ หลักั
การทำวิิจััยด้้านจิิตรกรรมล้้านนาอย่่างต่่อเนื่่�องของ
ผู้�วิจิ ัยั ทำให้เ้ ห็น็ ว่า่ มีีจิติ รกรรมและศิลิ ปกรรมอื่น่� ๆ ที่ฉ�่ ายภาพ
ชาดกนอกนิิบาตดัังกล่่าวไว้้ จึึงนัับเป็็นลัักษณะร่่วมระหว่่าง
ศิิลปะกัับวรรณคดีีที่่�น่่าจะมีีลัักษณะร่่วมกัันบางประการ
ของสภาพสัังคมล้้านนาในอดีีต ดัังนั้้�นการวิิจััยครั้�งนี้�จึ งมุ่�งที่�่
สำรวจ เก็บ็ ข้อ้ มูลู และศึึกษางานศิลิ ปกรรมชาดกนอกนิบิ าต
ที่�่พบในเขตภาคเหนืือตอนบน และตรวจสอบความสััมพัันธ์์
ระหว่่างงานศิิลปกรรมกัับวรรณกรรมชาดกนอกนิิบาต
ร่่วมกัับการปริิวรรตเอกสารวรรณกรรมชาดกนอกนิิบาต
เพื่�่อนำข้้อมููลงานศิิลปกรรมและวรรณกรรมนี้ �มาอธิิบายให้้
เห็น็ ที่ม่� าของปรากฏการณ์์ และภาพสะท้อ้ นความเคลื่อ่� นไหว
ทางวัฒั นธรรมของผู้�คนท้้องถิ่�น โดยเน้น้ ให้เ้ กิิดประเด็น็ ใหม่่
ต่อ่ วงการวิชิ าการด้้านล้า้ นนาคดีีศึึกษาต่่อไป

3. แหล่่งเงิินทุุนสนับั สนุุนในการทำำวิิจัยั
สำนัักงานคณะกรรมการส่่งเสริิมวิิทยาศาสตร์์

วิจิ ัยั และนวััตกรรม (สกสว.) ประจำปีงี บประมาณ 2561

รางวััลการวิิจัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ัยั ประจำำปีีงบประมาณ 2565 109

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

จากการศึึกษาอายุุงานศิิลปกรรมพบว่่า ชาดกนอก ในเชิิงปริิมาณ ทำให้้เห็็นว่่างานศิิลปกรรมที่�่สััมพัันธ์์
นิิบาต เรื่�่องสิริ ิจิ ุฑุ ามณีีชาดก หีีดธรรมวััดบุญุ ยืืน อ.เวีียงสา กัับชาดกนอกนิิบาตในสำนวนคร่่าวธรรมนั้้�น เป็็นกลุ่�มที่่�ได้้
จ.น่่าน มีีอายุุมากที่�่สุุดในช่่วงต้้นพุุทธศตวรรษที่่� 24 รัับความนิิยมมากที่่�สุุด รองลงมาคืือ ชาดกนอกนิิบาตใน
(พ.ศ. 2338) และชาดกนอกนิิบาตที่่�มีีอายุุใหม่่ที่่�สุุด ได้้แก่่ ชุุดปััญญาสชาดก ในขณะที่�่ชาดกนอกนิิบาตกลุ่�มสำนวน
เรื่�อ่ งหงส์์หินิ จากจิิตรกรรมฝาผนังั วิหิ ารวัดั ทุ่่�งฝูงู อ.วัังเหนืือ คร่่าวซอและบทละครนั้้�น มีีปริิมาณใกล้้เคีียงกััน จึึงอาจ
จ.ลำปาง อายุุราวทศวรรษ 2500 ทำให้้เห็็นว่่าชาดกนอก กล่่าวได้้ว่่า ความนิิยมในการเทศนาเรื่่�องชาดกนอกนิิบาต
นิบิ าตบางเรื่อ�่ งเท่า่ นั้้�นที่ไ่� ด้ร้ ับั ความนิยิ มนำมาสร้า้ งสรรค์เ์ ป็น็ แบบสำนวนคร่่าวธรรมนั้้�น น่่าจะเข้้าถึึงกลุ่�มคนได้้จำนวน
งานศิิลปกรรมในช่ว่ งพุทุ ธศตวรรษที่่� 24 – 25 มากกว่่า ทั้�งนี้�อาจสััมพัันธ์์กัับเทศกาลเข้้าพรรษาที่�่พระ
จะเทศน์์ต่่อเนื่่�องกัันไปตามวัันอุุโบสถศีีล ทำให้้เกิิดอุุปสงค์์
ประเด็็นที่่�สอง การวิิเคราะห์์งานศิิลปกรรมทำให้้ ในการเสพธรรมนิยิ ายเหล่า่ นี้�
เห็็นว่่าสามารถแบ่่งเนื้�อหาวรรณกรรมและศิิลปกรรม ออก
เป็น็ 6 กลุ่�ม คืือ ประเด็น็ ที่่ส� าม ข้อ้ สังั เกตจากโครงเรื่อ�่ งปัญั ญาสชาดก
ที่ร�่ ับั อิทิ ธิพิ ลจากนิทิ านหรืือวรรณคดีีสันั สกฤต กลุ่�มหนึ่ง่� มักั มีี
1) ศิิลปกรรมที่่�สััมพัันธ์์กัับชาดกนอกนิิบาตในชุุด โครงเรื่อ่� งเดีียว โดยนำโครงเรื่อ่� งหลักั จากนิทิ านหรืือวรรณคดีี
ปัญั ญาสชาดก ประกอบด้ว้ ยเรื่อ�่ ง สิริ ิจิ ุฑุ ามณีีชาดก พาราณสีี สัันสกฤตเข้้ามาใช้้แบบไม่่ซัับซ้้อนหรืือไม่่เป็็นแบบนิิทาน
ราชชาดก จัันทฆาตชาดก สุุธนชาดก (สุุธน มโนราห์์) ซ้้อนนิิทาน จากการวิิจัยั นี้้�พบ 2 เรื่อ�่ ง คืือ สิิริจิ ุฑุ ามณีีชาดก
และพาราณสีีราชชาดกหรืือหงส์์สองหััว ด้้วยความไม่่
2) ศิิลปกรรมที่�่สััมพัันธ์์กัับชาดกนอกนิิบาตใน ซับั ซ้อ้ นของเรื่อ่� ง ทั้�งนี้�แม้ว้ ่า่ จะยังั ไม่ส่ ามารถกำหนดเส้น้ ทาง
สำนวนคร่่าวธรรม ประกอบด้้วยเรื่่�อง พรหมจัักรชาดก แพร่ห่ ลายของวรรณกรรมสันั สกฤตที่พ�่ บในล้า้ นนาว่า่ ล้า้ นนา
บัวั ระวงศ์ห์ งส์์อามาตย์์ คัทั ธนกุมุ ารชาดก ก่่ำกาดำ รัตั นแสง รัับจากอิินเดีียโดยตรงหรืือผ่่านกลุ่�มวััฒนธรรมใด แต่่จาก
เมืือง กาเผืือกชาดก การวิิเคราะห์์ประติิมานวิิทยาภาพเล่่าเรื่่�องสิิริิจุุฑามณีีชาดก
ทำให้้เห็็นแนวทางสัันนิิษฐานประการว่่าล้้านนาอาจรัับผ่่าน
3) ศิิลปกรรมที่�่สััมพัันธ์์กัับชาดกนอกนิิบาตใน สายวััฒนธรรมเขมร เนื่�่องจากพบหลัักฐานภาพเล่่าเรื่�่อง
สำนวนคร่่าวซอ ประกอบด้้วยเรื่�อ่ ง หงส์์หิิน ศรีีเสนาวทาน ในศิิลปะบายนและหลัังบายน จึึงช่่วยหนุุน
เสริมิ ทฤษฎีีทางวรรณกรรมที่เ่� สนอว่า่ ชาดกนอกนิบิ าตหลาย
4) ศิิลปกรรมที่�่สััมพัันธ์์กัับชาดกนอกนิิบาตที่�่ เรื่่อ� งน่า่ จะมีีมาก่่อนต้น้ พุุทธศตวรรษที่�่ 19
ผสมผสานระหว่า่ งสำนวนคร่า่ วธรรมและคร่่าวซอ ประกอบ
ด้้วยเรื่�่อง เจ้า้ สุุวัตั ร นางบัวั คำ

5) ศิิลปกรรมที่่�สััมพัันธ์์กัับชาดกนอกนิิบาตใน
สำนวนบทละคร ประกอบด้้วยเรื่�่อง สุุวรรณสัังขชาดกหรืือ
สัังข์ท์ อง สุวุ รรณหงส์์

6) ศิิลปกรรมที่�่ยัังไม่่ชััดเจนในการศึึกษาประกอบ
ด้้วยเรื่�อ่ ง พญายัักษ์์กิินลูกู หรืือธรรมปาละ

ตัวั อย่า่ งการแปลความหมายจิติ รกรรมเล่า่ เรื่อ� งพรหมจักั รจากฝาผนังั วิหิ ารหลวง
วัดั พระธาตุลุ ำปางหลวง อ.เกาะคา จ.ลำปาง ช่า่ งเขีียนภาพตอนนางรัตั นสีีดาอยู่�
ในหีีบทองบนแพ แสดงอิทิ ธิิพลรามเกีียรติ์์�ฉบัับไทลื้้อ� (ลังั กาสิบิ โห)
110 รางวััลการวิจิ ัยั แห่่งชาติิ : รางวัลั ผลงานวิิจััย ประจำำปีงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

ประเด็็นที่่�สี่� ชาดกนอกนิิบาตที่่�พบในล้้านนา มีีการ ประเด็็นที่่�ห้้า อาจกล่่าวได้้ว่่าในช่่วงครึ่�่งหลัังพุุทธ
สร้้างบุุคลิิกภาพสำคััญของพระโพธิิสััตว์์ทั้ �งตามแนวคิิดของ ศตวรรษที่�่ 24 เป็็นช่่วงสำคััญของการฟื้�้นฟููบ้้านเมืืองใน
ฝ่า่ ยเถรวาทและฝ่่ายมหายาน ผ่า่ นทางโครงเรื่อ�่ ง – อนุุภาค ราชวงศ์์เชื้�อเจ็็ดตน อัันเป็็นฐานอำนาจทางการเมืืองใหม่่ใน
ของวรรณคดีีบาลีี – สัันสกฤต แต่่จากการวิิเคราะห์์งาน ลำปาง ลำพููน เชีียงใหม่่ ซึ่่�งผู้้�นำทางการเมืืองใช้น้ โยบายการ
ศิิลปกรรม ทำให้้พบว่่าชาดกนอกนิิบาตที่่�มีีอิิทธิิพลของ กวาดต้้อนผู้้�คนชาติิพัันธุ์์�ไททางตอนเหนืือเข้้ามาผนวกกัับ
ฝ่า่ ยมหายาน – วรรณคดีีสันั สกฤตนั้้�น ดูเู หมืือนจะนิยิ มในการ กำลังั ไพร่พ่ ลเดิมิ แล้ว้ สร้า้ งการฟื้น้� ฟูจู ารีีตและขนบประเพณีี
นำมาสร้้างความหมายในงานศิิลปกรรมมากกว่่า รวมทั้�ง ต่่าง ๆ รวมถึึงวรรณกรรมและงานพุุทธศิิลป์์ก็็เกิิดขึ้้�นด้้วย
การผสมผสานระหว่า่ ง “พระเอก” อัันน่่าจะเป็็นตัวั ละครใน หลัักฐานจากการวิิจััยชี้ �ให้้เห็็นว่่าวรรณกรรมเรื่�่องพรหมจัักร
นิทิ านดั้้�งเดิมิ ของกลุ่�มชาติพิ ันั ธุ์์�ไทเข้า้ สวมทับั กับั ความหมาย ชาดก เป็น็ ที่�่นิยิ มทั้�งในกลุ่�มไทลื้้�อ และล้้านนา (ฝ่่ายล้า้ นนา
ของพระโพธิสิ ัตั ว์์ ทำให้ช้ าดกนอกนิบิ าตกลุ่�มหนึ่ง่� ถูกู โบราณา เรีียกว่่า พรหมจัักร ฝ่่ายไทลื้้�อเรีียกว่่า ลังั กาสิิบโหหรืือลัังกา
จารย์์เรีียกว่่า “นิิยายธรรม” โดยที่�่พระเอกในชาดกนอก สิิบหััว ความหลากหลายของกลุ่�มชาติิพัันธ์ุุ�ในพื้้�นที่�่ล้้านนา
นิบิ าตนั้้�น นอกจากจะแสดงบุคุ ลิกิ ภาพของพระโพธิสิ ัตั ว์ต์ าม ยุคุ ฟื้น�้ ฟูนู ี้้�ทำให้เ้ กิดิ การเลืือกรับั ปรับั เปลี่ย่� นวรรณกรรมชาดก
หลัักการที่�่กล่่าวมาข้้างต้้นแล้้วนั้้�น ยัังถููกผู้�รจนาสอดแทรก นอกนิิบาต ที่่�เดิิมเคยนิิยมร่่วมกัันมาก่่อนได้้รัับการฟื้้�นฟููขึ้้�น
บุคุ ลิกิ ภาพของผู้�คนท้อ้ งถิ่น� ไปด้ว้ ย ดังั จะเห็น็ ในเรื่อ่� งความรักั อีีกครั้�งหนึ่ง�่ เช่น่ บรระวงศ์ห์ รืือบัวั ระวงศ์ห์ งส์อ์ ำมาตย์์ สุวุ ัตั ร
เช่น่ การมีีภรรยาหลายคน หรืือการเดินิ ทางผจญภัยั เป็น็ ต้น้ (เจ้า้ สุวุ ัตั –นางบัวั คำ)หงส์ห์ ินิ สุธุ น–มโนราห์์เป็น็ ต้น้ เพื่อ�่ เป็น็
เครื่อ่� งมืือหนึ่ง�่ ในการสร้า้ งเอกภาพของวัฒั นธรรมพุทุ ธศาสนา
ลักั ษณะเด่น่ ดังั กล่า่ วนี้้� สะท้อ้ นให้เ้ ห็น็ ว่า่ ในเขตพื้้�นที่�่ ซึ่ง�่ แต่เ่ ดิมิ เคยมีีรากร่ว่ มกันั ได้ก้ ลับั มาเป็น็ ส่ว่ นหนึ่ง�่ ของล้า้ นนา
ที่�่พุุทธศาสนาแบบล้้านนาในช่่วงพุุทธศตวรรษที่่� 20 – 21 อีีกครั้�งหนึ่ง่� และนับั เป็น็ จุดุ ร่ว่ มประการหนึ่ง�่ ที่ท�่ ำให้จ้ ิติ รกรรม
ที่�่เดิินทางไปถึึงตั้�งแต่่รััฐฉาน พม่่า ไปจนถึึงสิิบสองปัันนา ชาดกนอกนิบิ าตหลายแห่ง่ ได้ฉ้ ายภาพขึ้้�นผ่า่ นงานศิลิ ปกรรมขึ้้�น
ยููนนาน ประเทศจีีนนั้้�น ทำให้้ “ชาดกนอกนิิบาต” หลาย เพื่�่อเป็็นหลัักประกัันทางวััฒนธรรมประการหนึ่�่งในการ
เรื่อ่� งน่า่ จะเป็น็ กลวิธิ ีีการผนวกเอานิทิ าน หรืือเรื่อ่� งเล่า่ ตำนาน หล่อ่ หลอม “ล้า้ นนาใหม่”่ ซึ่ง่� ปรากฏการณ์น์ี้�เกิดิ ขึ้้�นอย่า่ งมาก
ของท้อ้ งถิ่น� นั้้�น ๆ เข้า้ มาผสมผสานทำให้เ้ กิดิ ชาดกนอกนิบิ าต ในช่ว่ งครึ่ง�่ แรกพุทุ ธศตวรรษที่่� 25
ของตนเอง ขณะเดีียวกัันก็็ทำให้้สัันนิิษฐานได้้ว่่าชาดกนอก
นิบิ าตกลุ่�มหนึ่ง่� ที่ส�่ ร้า้ งขึ้้�นในล้า้ นนาก่อ่ นแล้ว้ ก็น็ ำไปพร้อ้ มกับั
วััฒนธรรมการใช้้อัักษรธรรมล้้านนา ซึ่�่งชาดกนอกนิิบาต
กลุ่ �มหลัังนี้้�น่่าจะเป็็นเครื่่�องมืือสำคััญในการฝึึกฝนการอ่่าน
การเขีียนคัดั ลอกอักั ษรธรรมล้า้ นนา รวมถึึงเป็น็ เครื่อ่� งมืือหนึ่ง่�
ในการสั่�งสอนอุุดมการณ์์พุุทธศาสนาสู่�กลุ่�มชาติิพัันธุ์์�ต่่าง ๆ
ทั้�งไทลื้้�อ ไทเขินิ หรืือไทเหนืืออื่น่� ๆ รวมถึึงลัวั ะ ปะหล่อ่ งหรืือ
ไตหลอย ฯลฯ เพื่่�อสร้้างเอกภาพในความเป็็นเครืือข่่าย
พุทุ ธศาสนาแบบแบบล้้านนาร่ว่ มกััน

ตััวอย่่างการค้้นพบประเด็็นใหม่่จากการแปลความจิิตรกรรมวััดต้้าม่่อน ตััวอย่่างการค้้นพบประเด็็นใหม่่จากการแปลความจิิตรกรรมฝาผนัังวิิหาร
อ.ลอง จ.แพร่่ แต่เ่ ดิิมเชื่�อว่า่ เป็น็ เรื่�องแสงเมือื งหลงถ้้ำ แต่่ผลการวิจิ ััยนี้้�พบ วััดร้้องขี้�เหล็็ก อ.ดอยสะเก็็ด จ.เชีียงใหม่่ เล่่าเรื่�องหงส์์หิิน แสดงปราสาท
ว่า่ เป็น็ เรื่อ� ง “รัตั นแสงเมือื ง” ซึ่�งมีีโครงเรื่�องใกล้้เคีียงกััน เสาเดีียวของมเหสีีทั้้ง� สามของเจ้้าหงส์ห์ ิิน ซึ่ง� ปราสาทเสาเดีียวนั้้�น เป็็นวััตถุุ
ทางพุทุ ธศาสนาที่พ่� บในกลุ่�มไทลื้้อ� ตัวั อย่า่ งเช่น่ ภาพในงานลายคำเล่า่ เรื่อ� ง
สุุชวัณั ณะวััวหลวง วััดอินิ ทร์์ เมืืองเชีียงตุุง และปราสาทเสาเดีียวประกอบ
เครื่อ� งไทยทานของชาวไทลื้้อ� วัดั สวนมอน เมืืองฮำ สิิบสองปันั นา มณฑล
ยูนู นาน สาธารณรััฐประชาชนจีีน เป็น็ ต้้น
ที่่�มา : กฤตดนััย สมบัตั ิใิ หม่่

รางวััลการวิิจััยแห่่งชาติิ : รางวััลผลงานวิจิ ัยั ประจำำปีีงบประมาณ 2565 111

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

7. ประโยชน์์ที่่�ได้้รับั จากการวิจิ ัยั 8. ศักั ยภาพในการพัฒั นาไปสู่�่ การใช้ป้ ระโยชน์์
7.1 ได้ฐ้ านข้อ้ มูลู งานศิลิ ปกรรมชาดกนอกนิบิ าตล้า้ นนา ในเชิงิ สังั คม และ/หรืือ เชิงิ พาณิชิ ย์์
เพื่่�อเติิมเต็็มข้้อมููลด้้านล้้านนาคดีีศึึกษา โดยมุ่�งนำเสนอ
ประเด็็นใหม่ท่ างวิชิ าการเป็น็ หลักั ส่่วนหนึ่�่งของงานวิิจััยได้้รัับการจััดพิิมพ์์ในหนัังสืือ
7.2 ได้ช้ ุดุ ความรู้�เกี่ย�่ วกับั ประวัตั ิศิ าสตร์ส์ ังั คมล้า้ นนา จิติ รกรรมล้า้ นนา พุทุ ธประวัตั ิิ ทศชาติชิ าดก ชาดกนอกนิบิ าต
จากการวิิเคราะห์์ความสััมพัันธ์์ระหว่่างงานศิิลปกรรมกัับ โดยสำนัักพิิมพ์์มิิวเซีียม เพรส พ.ศ. 2563 เพื่่�อเผยแพร่่
วรรณกรรม ภายใต้้ระเบีียบวิิธีีวิิจััยทางประวััติศิ าสตร์ศ์ ิลิ ปะ สู่ �สาธารณะ
7.3 บูรู ณาการการวิจิ ัยั ร่ว่ มกับั การจัดั การเรีียนการสอน
ในวิิชาประวััติิศาสตร์์ศิิลปะตะวัันออก, วิิชาภููมิิปััญญาไทย 9. การนำำผลงานไปใช้้ประโยชน์ใ์ นมิติ ิติ ่่าง ๆ
และศิิลปกรรมท้อ้ งถิ่น� ในสาขาวิิชาศิลิ ปะและการออกแบบ  เชิิงชุมุ ชน/สัังคม
คณะสถาปััตยกรรมศาสตร์์ และศิิลปกรรมศาสตร์์  เชิิงพาณิิชย์์
มหาวิิทยาลัยั พะเยา  เชิิงวิชิ าการ
7.4 ชุุดความรู้้�ทางวิิชาการสามารถนำไปหนุุนเสริิม  เชิงิ พื้้�นที่่� โปรดระบุุ
การสร้้างคำอธิิบายทางประวััติิศาสตร์์แก่่แหล่่งท่่องเที่่�ยว
ที่�่พบงานศิิลปกรรม – จิิตรกรรมในกลุ่�มจัังหวััดภาคเหนืือ 10. ข้อ้ เสนอแนะเชิงิ นโยบายที่่�เสนอแนะ
ตอนบน ให้แ้ ก่ร่ ัฐั บาล/กระทรวงต่่าง ๆ และภาคเอกชน
7.5 ได้้ผลงานการปริิวรรตคัมั ภีีร์์ใบลานอัักษรธรรม เพื่อ�่ นำำไปใช้ว้ างนโยบาย พัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา
ล้้านนาเกี่�่ยวกัับชาดกนอกนิิบาตที่่�ยัังไม่่ได้้รัับการปริิวรรต
และเผยแพร่่โดยเน้้นเฉพาะกลุ่�มคร่่าวธรรม (สำนวนโวหาร การพััฒนาระบบฐานข้้อมููลงานศิิลปกรรมและ
หรืือสำนวนเทศน์)์ ไว้้ดังั นี้� วรรณกรรมคััมภีีร์์ใบลานล้้านนาไปสู่่�แหล่่งการค้้นคว้้า
online จะทำให้้การเข้้าถึึงองค์ค์ วามรู้�ด้า้ นล้้านนาคดีีศึึกษา
1) โวหารสุุวััตร ฉบัับวััดไหล่่หิิน อ.เกาะคา เปิดิ กว้้างต่่อการเรีียนรู้้�และการต่่อยอดในด้้านต่า่ ง ๆ ต่อ่ ไป
จ.ลำปาง จารคัดั ลอกเมื่�่อ จ.ศ. 1296 ราว พ.ศ. 2477

2) แม่่กาเผืือก วััดศรีีบุุญเรืือง อ.เมืือง
จ.เชีียงราย จารคัดั ลอกเมื่�อ่ จ.ศ. 1211 ราว พ.ศ. 2392

3) ธรรมปาละหรืือไม้้เจ็็ดคด ฉบัับวััดสููงเม่่น
อ.สูงู เม่่น จ.แพร่่ จารคัดั ลอกเมื่่�อ จ.ศ. 1204 ราว พ.ศ.2385

4) รััตนแสงเมืือง ฉบัับวััดสููงเม่่น อ.สููงเม่่น
จ.แพร่่ จารคัดั ลอกเมื่�่อ จ.ศ. 1274 ราว พ.ศ. 2455

ตัวั อย่่างต้้นฉบับั คัมั ภีีร์ใ์ บลานอัักษรธรรมล้้านนาเรื่อ� งกาเผืือก
ฉบัับวัดั ศรีีบุุญเรืือง จากหอสมุดุ ดิจิ ิทิ ััล คัมั ภีีร์์ใบลานล้า้ นนา
ที่ม�่ า : http://lannamanuscripts.net/th/

112 รางวััลการวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ััย ประจำำปีงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกียี รติคิ ุณุ ประกาศ

รางวัลั การวิิจััยแห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิิจัยั
ประจำำปีีงบประมาณ 2565

รางวััลระดับั ดีมี าก

สาขานิิติิศาสตร์์

เรื่�อ่ ง
ปััญหาเขตอำำนาจศาลในคดีีพิพิ าทเกี่่ย� วกัับการใช้อ้ ำำนาจหรืือ

การดำำเนิินการทางปกครองในเรื่�อ่ งสิทิ ธิใิ นที่่ด� ิิน
Conflicts of Jurisdiction over Disputes on Activities of

Administrative Agency Relating to Land Title
โดย

รองศาสตราจารย์์ ดร.กิิตติิศัักดิ์์� ปรกติิ และ รองศาสตราจารย์์ ดร.สมเกียี รติิ วรปััญญาอนันั ต์์

สำนัักงานการวิิจัยั แห่่งชาติิ (วช.) ได้้พิิจารณาเห็็นว่่าผลงานวิิจััย เรื่่�อง “ปัญั หาเขตอำนาจศาลในคดีพี ิิพาท
เกี่�ยวกัับการใช้อ้ ำนาจหรืือการดำเนิินการทางปกครองในเรื่อ�่ งสิิทธิิในที่่ด� ินิ ” โดย รองศาสตราจารย์์ ดร.กิิตติศิ ักั ดิ์์�
ปรกติิ และ รองศาสตราจารย์์ ดร.สมเกียี รติิ วรปััญญาอนันั ต์์ แห่ง่ คณะนิิติิศาสตร์์ มหาวิิทยาลัยั ธรรมศาสตร์์
เป็็นงานวิิจััยที่่�มุ่�งประเด็็นศึึกษาถึึงปััญหาเขตอำนาจศาลระหว่่างศาลยุุติิธรรม และศาลปกครองในการพิิจารณา
คดีีเกี่�่ยวกัับสิิทธิิในทรััพย์์สิินว่่าเป็็นของเอกชนหรืือเป็็นของรััฐว่่าการพิิจารณาความควรจะเป็็นอำนาจของศาลใด
และอยู่�ในขอบเขตเพีียงใด โดยพิิจารณาแล้้วเห็็นว่่าเป็็นปััญหาที่�่สำคััญและมีีปริิมาณคดีีจำนวนมาก (ประมาณ
ร้อ้ ยละ 40 ของคดีีที่เ�่ ข้า้ สู่�การพิจิ ารณาของคณะกรรมการชี้�ขาดอำนาจหน้า้ ที่ร่� ะหว่า่ งศาล) ซึ่ง�่ ส่ง่ ผลให้ก้ ารพิจิ ารณาคดีี
ของศาลมีีความล่า่ ช้้าเนื่อ่� งจากต้อ้ งรอคำวินิ ิจิ ฉััยของคณะกรรมการฯ ก่อ่ น โดยใช้้เวลาเฉลี่ย�่ ประมาณ 2 ปีี ทั้�งนี้้�หากมีี
แนวทางการแก้้ไขปััญหานี้�ให้้ลุุล่่วงอย่่างเป็็นรููปธรรม และใช้้งานได้้จริิงก็็จะเป็็นประโยชน์์แก่่ประชาชน และระบบ
การพิิจารณาคดีีความโดยรวม และผู้�วิิจััยได้้ทำการศึึกษาตััวอย่่างจากคดีีที่่�เกิิดขึ้้�นในต่่างประเทศ (ประเทศฝรั่�งเศส
และเยอรมนีี) เป็น็ อย่่างดีี ซึ่่�งเกิิดประโยชน์์ในทางวิิชาการ โดยเฉพาะการพััฒนาระบบกฎหมายของประเทศไทยได้้
และนำไปสู่่�การกำหนดแนวทางในการแก้ไ้ ขปัญั หาในเรื่่�องอำนาจพิิจารณาของศาลในคดีีสิทิ ธิิเกี่�่ยวกัับที่่�ดิิน

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ผ้ ลงานเรื่อ่� งนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ัยั ประจำปีงี บประมาณ 2565
รางวััลระดับั ดีีมาก สาขานิติ ิิศาสตร์์

รางวัลั การวิิจััยแห่่งชาติิ : รางวััลผลงานวิิจัยั ประจำำปีีงบประมาณ 2565 113

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ชื่่อ� ผลงานวิจิ ัยั และศาลยุุติิธรรมต่่างฝ่่ายต่่างปฏิิเสธอำนาจพิิจารณาเป็็น
ชื่่�อผลงานวิิจัยั ปััญหาเขตอำนาจศาลในคดีีพิิพาทเกี่่�ยวกัับ ส่่วนใหญ่่ ครั้้�นในระยะต่่อมา ระหว่่าง พ.ศ. 2547-2551
การใช้้อำนาจหรืือการดำเนิินการทาง เริ่ �มปรากฏว่่ามีีข้้อพิิพาทที่่�ศาลทั้ �งสองต่่างฝ่่ายต่่างอ้้างว่่า
ปกครองในเรื่่�องสิทิ ธิใิ นที่�ด่ ิิน ตนมีีอำนาจพิิจารณาในปริิมาณพอ ๆ กัันกัับที่�่ต่่างฝ่่ายต่่าง
หัวั หน้า้ คณะ รองศาสตราจารย์์ ดร.กิติ ติิศัักดิ์ � ปรกติิ ปฏิิเสธอำนาจพิิจารณา และต่่อมาในช่่วงหลัังคืือนัับตั้�งแต่่
สถานที่่ต� ิดิ ต่อ่ คณะนิิติศิ าสตร์์ มหาวิทิ ยาลัยั ธรรมศาสตร์์ พ.ศ. 2552 จนกระทั่่�งถึึง พ.ศ. 2560 ปรากฏว่่าศาลทั้�งสอง
โทร. 081-374-5310 ต่า่ งฝ่า่ ยต่า่ งอ้า้ งว่า่ ข้อ้ พิพิ าทที่เ�่ ข้า้ สู่�การพิจิ ารณาของศาลอยู่�
ผู้้�ร่ว่ มวิจิ ััย รองศาสตราจารย์์ดร.สมเกีียรติิ วรปัญั ญาอนันั ต์์ ในอำนาจของตนแทบจะทั้ �งหมด

2. ความสำำคััญและที่่ม� าของการวิิจััย การที่�่ศาลชั้้�นต้้นที่�่เป็็นผู้้�ให้้ความเห็็นเกี่่�ยวกัับขอบ
ปัญั หาอำนาจศาลในคดีีพิพิ าทเกี่ย�่ วกับั การใช้อ้ ำนาจ อำนาจพิจิ ารณาของศาลตนมีีความเห็น็ แตกต่า่ งกันั มากเป็น็
หรืือการดำเนินิ การทางปกครองในเรื่อ�่ งเกี่ย่� วกับั สิทิ ธิใิ นที่ด�่ ินิ ระยะเวลานานเช่่นนี้้� ทำให้้อาจสัันนิิษฐานได้้ว่่าความเข้้าใจ
เป็น็ ปัญั หาความคาบเกี่ย่� วระหว่า่ งอำนาจพิจิ ารณาพิพิ ากษา หรืือองค์์ความรู้ �ของผู้ �พิิพากษาในศาลชั้้�นต้้นและบุุคลากร
คดีีของศาลยุุติิธรรมและศาลปกครอง นัับเป็็นปััญหาใหม่่ที่่� ที่่�เกี่่�ยวข้้องในเรื่่�องการแบ่่งแยกขอบอำนาจของศาล
ไม่่อาจหลีีกเลี่�่ยงได้้ในระบบกฎหมายไทย เป็็นปััญหาซึ่่�ง และแนววิินิิจฉััยในการชี้ �ขาดอำนาจหน้้าที่�่ระหว่่างศาล
เกิดิ ขึ้้�นพร้อ้ มๆกับั การจัดั ตั้้�งศาลปกครองขึ้้�นเป็น็ ศาลในระบบ ในคดีีเกี่�ย่ วกัับสิทิ ธิิในที่�่ดินิ ที่่�ผ่่านมานานราว 15 ปีี ยัังไม่ต่ ้้อง
ศาลคู่ �ขนานที่�่ตั้ �งขึ้้�นเคีียงคู่่�กัับศาลยุุติิธรรมตามรััฐธรรมนููญ ตรงกััน หรืือไม่่ชััดเจนเพีียงพอ หรืือในอีีกแง่่หนึ่่�งอาจเป็็น
พ.ศ. 2540 ปััญหาข้้อนี้�เป็็นปััญหาที่่�ผู้้�ร่่างรััฐธรรมนููญ เพราะเรื่�่องขอบอำนาจศาลยุุติิธรรมกัับศาลปกครองในคดีี
ตระหนักั ดีีอยู่�แต่แ่ รกแล้ว้ ดังั จะเห็น็ ได้จ้ ากการที่ร�่ ัฐั ธรรมนูญู เกี่�ย่ วกับั สิิทธิิในที่ด�่ ินิ เป็็นเรื่่�องที่ห่� าข้อ้ ยุุติิได้้ยากก็็เป็็นไปได้้
พ.ศ. 2540 ได้้กำหนดให้้มีีการจััดตั้้�งคณะกรรมการวิินิิจฉััย
ชี้ �ขาดอำนาจหน้้าที่�่ระหว่่างศาลขึ้้�นเพื่่�อเป็็นผู้้�ชี้้�ขาดปััญหา 3. แหล่่งเงิินทุุนสนับั สนุุนในการทำำวิจิ ัยั
อำนาจหน้้าที่�่ระหว่่างศาลปกครองและศาลยุุติิธรรมเคีียงคู่ � สถาบัันวิิจััยและพััฒนารพีีพััฒนศัักดิ์� สำนัักงานศาล
กัันไป และได้้มีีการจััดตั้้�งคณะกรรมการดัังกล่่าวขึ้้�นตาม
พ ร ะ ร า ช บัั ญ ญัั ติิ ว่่ า ด้้ ว ย ก า ร วิิ นิิ จฉัั ย ชี้ � ข า ด อ ำ น า จหน้้ า ที่�่ ยุตุ ิิธรรม
ระหว่า่ งศาล พ.ศ. 2542
อย่า่ งไรก็ต็ าม แม้ต้ ลอดระยะเวลาที่ผ่� ่า่ นมา การวินิ ิจิ ฉัยั 4. วัตั ถุุประสงค์ข์ องการวิจิ ัยั
ชี้�ขาดอำนาจหน้า้ ที่ร�่ ะหว่า่ งศาลตามบทบัญั ญัตั ิแิ ห่ง่ กฎหมาย 1. เพื่อ่� กำหนดขอบเขต ความหมาย อำนาจพิจิ ารณา
และการดำเนิินการตามแนวคำวิินิิจฉััยของคณะกรรมการ ของศาลในคดีีเกี่�่ยวกัับสิิทธิิในที่ด�่ ิิน
วิินิิจฉััยชี้ �ขาดอำนาจหน้้าที่่�ระหว่่างศาลจะดำเนิินไปได้้ดีี 2. เพื่่�อศึึกษาปััญหาและอุุปสรรคเรื่่�องการพิิจารณา
พอสมควรในทางปฏิิบััติิ แต่่ในทางวิิชาการก็็ยัังมีีข้้อสงสััย อำนาจพิิจารณาของศาลในคดีีเกี่�่ยวกัับการใช้้อำนาจของ
ข้้อทัักท้้วง หรืือห่่วงกัังวลที่�่ควรชำระสะสางเพื่่�อให้้เกิิด เจ้้าหน้้าที่่�ของรััฐหรืือการดำเนิินการทางปกครองในเรื่�่อง
ความเข้้าใจเกี่่�ยวกัับการแยกแยะขอบอำนาจหน้้าที่่�ระหว่่าง เกี่ย่� วกัับสิทิ ธิิในที่่�ดิิน
ศาลยุุติิธรรมกัับศาลปกครองให้้แจ้้งชััดอยู่�ไม่่น้้อย ปััญหา 3. เพื่อ�่ ศึึกษาประสิทิ ธิภิ าพและประสิทิ ธิผิ ลของการ
ความเข้า้ ใจที่ย�่ ังั ไม่ส่ ู้้�จะลงรอยกันั ในทางความคิดิ หรืือความเห็น็ ดำเนิินคดีีเกี่�่ยวกัับสิิทธิิในที่่�ดิินแต่่ละประเภทเปรีียบเทีียบ
ทางวิิชาการนี้� สะท้้อนออกมาให้้เห็็นได้้ในทางปฏิิบััติิด้้วย ระหว่า่ งศาลยุตุ ิธิ รรมและศาลปกครอง
ดัังจะเห็็นได้้ว่่านัับตั้ �งแต่่การเปิิดทำการของศาลปกครอง 4. เพื่อ่� ศึึกษาวิเิ คราะห์แ์ ละเสนอแนวทางที่เ่� หมาะสม
เมื่่�อเดืือนมีีนาคม 2544 ปรากฏว่่าในคดีีพิิพาทระหว่่าง ในการแก้ไ้ ขปัญั หาเรื่อ่� งอำนาจพิจิ ารณาของศาลในคดีีเกี่ย�่ วกับั
เอกชนกับั เจ้า้ หน้า้ ที่ข่� องรัฐั เกี่ย�่ วกับั สิทิ ธิใิ นที่ด่� ินิ ในระยะแรก การใช้้อำนาจของเจ้้าหน้้าที่่�ของรััฐหรืือการดำเนิินการทาง
คืือระหว่่าง พ.ศ. 2544-2546 นั้้�น ปรากฏข้อ้ พิพิ าทเรื่�่องเขต ปกครองในเรื่อ่� งเกี่ย�่ วกัับสิิทธิใิ นที่ด่� ินิ
อำนาจศาลที่�่เข้้าสู่ �การพิิจารณาของคณะกรรมการวิินิิจฉััย
ชี้�ขาดอำนาจหน้า้ ที่ร�่ ะหว่า่ งศาลในลักั ษณะที่ท่�ั้�งศาลปกครอง 5. ระยะเวลาที่่�ทำำการวิิจัยั
กัันยายน 2558 - มิถิ ุนุ ายน 2562

114 รางวัลั การวิิจัยั แห่่งชาติิ : รางวััลผลงานวิิจััย ประจำำปีีงบประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

6. สรุุปผลการวิิจััย หลัักเกณฑ์์ในระบบกฎหมายฝรั่�งเศสและเยอรมนีี โดยได้้มีี
ปัญั หาสำคัญั ในงานวิจิ ัยั นี้้�คืือ การพิจิ ารณาข้อ้ โต้แ้ ย้ง้ แนววิินิิจฉััยอำนาจหน้้าที่�่ระหว่่างศาลมาตั้�งแต่่ พ.ศ. 2545
ในปััญหาว่่าเขตอำนาจของศาลยุุติิธรรมและศาลปกครอง ว่่า เนื่่�องจากศาลปกครองมีีอำนาจพิิจารณาคดีีปกครอง
ในคดีีพิิพาทเกี่่�ยวกัับการใช้้อำนาจหรืือการดำเนิินการ หรืือคดีีพิิพาทในกฎหมายมหาชนตามที่�่กฎหมายบััญญััติิ
ทางปกครองในเรื่�่องเกี่่�ยวกัับสิิทธิิในที่่�ดิินภายใต้้กรอบของ ดัังนั้้�นคดีีเกี่่�ยวกัับสิิทธิิในทรััพย์์สิินของบุุคคลอัันเป็็นสิิทธิิ
รััฐธรรมนููญ และพระราชบััญญััติิจััดตั้้�งศาลปกครองและ ตามกฎหมายเอกชนจึึงอยู่่�นอกเขตอำนาจของศาลปกครอง
วิธิ ีีพิิจารณาคดีีปกครองนั้้�น ศาลยุตุ ิิธรรมและศาลปกครองมีี การพิิจารณาว่่าทรััพย์์สิินใดเป็็นทรััพย์์สิินของรััฐหรืือของ
อำนาจพิจิ ารณาพิพิ ากษาข้อ้ พิพิ าทเรื่อ่� งเหล่า่ นี้�ในขอบเขตใด เอกชนจึึงเป็็นอำนาจของศาลยุุติิธรรม เว้้นแต่่สิิทธิิทาง
ปััญหาดัังกล่่าวตั้้�งอยู่ �บนคำถามพื้้�นฐานที่�่ว่่าศาล ทรััพย์์สิินที่�่ไม่่มีีข้้อโต้้แย้้งแล้้วว่่าเป็็นของรััฐตามกฎหมาย
ปกครองมีีอำนาจพิิจารณาพิิพากษาข้้อพิิพาทเกี่่�ยวกัับสิิทธิิ ย่อ่ มต้อ้ งพิจิ ารณาต่อ่ ไปว่า่ เป็น็ ทรัพั ย์ส์ ินิ ที่ร�่ ัฐั มีีไว้อ้ ย่า่ งเอกชน
ในทรัพั ย์์สิินของบุคุ คลหรืือไม่่ เพีียงใด ซึ่่ง� จากการพิิจารณา ในฐานะที่่�เป็็นทรััพย์์สิินของแผ่่นดิินธรรมดา หรืือมีีไว้้
บทบััญญััติิแห่่งรััฐธรรมนููญ และกฎหมายว่่าด้้วยการจััดตั้้�ง เพื่่�อประโยชน์์สาธารณะ และนิิติิสััมพัันธ์์ที่่�เป็็นฐานที่�่ตั้�ง
ศาลปกครองและวิิธีีพิิจารณาคดีีปกครอง ประกอบกัับ ของข้้อพิิพาทเป็็นนิิติิสััมพัันธ์์ตามกฎหมายเอกชนหรืือ
การทำความเข้้าใจพััฒนาการของการแยกหมวดหมู่่�ของ ตามกฎหมายมหาชน ข้อ้ พิพิ าทอันั เกี่ย่� วกับั สิทิ ธิแิ ห่ง่ ทรัพั ย์ส์ ินิ
กฎหมายเอกชนและกฎหมายมหาชนในระบบกฎหมาย ของเอกชนอัันเกิิดขึ้้�นจากการใช้้อำนาจทางปกครองตาม
ฝรั่�งเศสและเยอรมนีี เราได้้คำตอบดัังต่อ่ ไปนี้้� กฎหมายในการดููแลรัักษาหรืือใช้ส้ อย เช่่น สิิทธิอิ ัันเกิิดจาก
1. ในทางทฤษฎีีและในทางปฏิบิ ัตั ิใิ นระบบกฎหมาย การได้้รัับอนุุญาตให้้เข้้าทำประโยชน์์ในที่�่ดิินของรััฐ หรืือ
ฝรั่�งเศสและเยอรมนีีนั้้�น มีีหลัักทั่่�วไปว่่า อำนาจพิิจารณา อนุุญาตให้้ใช้้สอยสาธารณสมบััติิของแผ่่นดิินตามกฎหมาย
พิิพากษาคดีีพิิพาทเกี่่�ยวกัับสิิทธิิและทรััพย์์สิินว่่าเป็็นของ มหาชน ย่่อมอยู่�ในอำนาจพิิจารณาพิิพากษาของศาล
เอกชนหรืือเป็็นของรััฐ เป็็นของศาลยุุติิธรรม ศาลปกครอง ปกครอง รวมทั้�งสิิทธิิในการเรีียกให้้เจ้้าหน้้าที่�่ผู้้�รัับผิิดชอบ
ไม่่มีีอำนาจพิิจารณาพิิพากษาข้้อพิิพาทเกี่่�ยวกัับกรรมสิิทธิ์์� ดููแลรัักษาสาธารณสมบััติิของแผ่่นดิินปฏิิบััติิหน้้าที่่�ตาม
อันั เป็น็ นิติ ิสิ ัมั พันั ธ์ใ์ นแดนของกฎหมายเอกชน เว้น้ แต่จ่ ะเป็น็ กฎหมาย หรืือสิิทธิิได้้รัับค่่าสิินไหมทดแทนอัันเป็็นผลจาก
กรณีีที่่�กฎหมายรัับรองไว้้โดยเฉพาะหรืือเป็็นสิิทธิิอัันมีี ความรับั ผิดิ ทางละเมิดิ ของเจ้า้ หน้า้ ที่�่ จากสัญั ญาทางปกครอง
ฐานที่�่ตั้�งอยู่�บนนิิติิสััมพัันธ์์ตามกฎหมายมหาชน แต่่เมื่่�อ หรืือจากความรัับผิิดอย่่างอื่่�นของเจ้้าหน้้าที่่�ของรััฐย่่อมอยู่ �
ได้้ความว่่าเป็็นทรััพย์์สิินของรััฐแล้้ว การจะวิินิิจฉััยว่่าเป็็น ในอำนาจพิิจารณาพิิพากษาของศาลปกครอง ทั้�งนี้�อำนาจ
ทรััพย์์สิินของรััฐประเภทใด หรืือการแปรสภาพหรืือ พิจิ ารณาพิพิ ากษาของศาลปกครองย่อ่ มเป็น็ ไปตามมาตรา 9
ถอนสภาพเกิิดผลเป็็นทรััพย์์สิินของแผ่่นดิินธรรมดา และเกี่่�ยวข้้องกัับสิิทธิิแห่่งทรััพย์์สิินตามนััยแห่่งมาตรา 71
หรืือเป็็นสาธารณสมบััติิของแผ่่นดิินเป็็นแดนของกฎหมาย (4) ของพระราชบััญญััติิจััดตั้้�งศาลปกครองและวิิธีีพิิจารณา
มหาชน แนวทางดัังกล่่าวสอดคล้้องกัับแนวคำวิินิิจฉััยของ คดีีปกครอง พ.ศ. 2542
ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร วิิ นิิ จฉัั ย ชี้ � ข า ด อ ำ น า จหน้้ า ที่่� ร ะ หว่่ า ง ศ า ล
ของไทยที่�่ถืือว่่าอำนาจพิิจารณาพิิพากษาเกี่่�ยวกัับสิิทธิิ 3. ในคดีีเกี่ย่� วกับั สิทิ ธิใิ นที่ด�่ ินิ นั้้�น แนวคำวินิ ิจิ ฉัยั ของ
ในที่�่ดิินตามกฎหมายเอกชนเป็็นอำนาจของศาลยุุติิธรรม คณะกรรมการวิินิิจฉััยฯ ถืือว่่า หากข้้อพิิพาทกัับเจ้้าหน้้าที่่�
ทั้ �งนี้ �รวมทั้ �งกรณีีที่่�จะต้้องมีีการพิิจารณาว่่าที่�่ดิินพิิพาท ของรัฐั หรืือหน่ว่ ยงานของรัฐั เป็น็ กรณีีที่ม�่ ีีการอ้า้ งเรื่อ่� งสิทิ ธิใิ น
ระหว่่างเอกชนกัับเจ้้าหน้้าที่�่หรืือหน่่วยงานของรััฐเป็็นที่�่ดิิน ที่ด่� ินิ ขึ้้�นเป็น็ ฐานที่ต่�ั้�งแห่ง่ ข้อ้ หาหรืือคำขอหรืือข้อ้ โต้แ้ ย้ง้ ของ
ที่�่เอกชนมีีสิิทธิิในที่�่ดิินหรืือเป็็นสาธารณสมบััติิของแผ่่นดิิน คู่�กรณีีเป็็นสำคััญ โดยประเด็็นแห่่งคดีีไม่่ใช่่เป็็นเรื่่�องโต้้แย้้ง
ซึ่�่งเอกชนไม่่มีีสิิทธิิในที่�่ดิิน ส่่วนในกรณีีที่่�มีีการโต้้แย้้งสิิทธิิ เรื่่�องการใช้้อำนาจโดยมิิชอบ ไม่่ได้้ปฏิิบััติิตามเงื่�อนไข
ระหว่า่ งเอกชนกับั เจ้า้ หน้า้ ที่ห่� รืือหน่ว่ ยงานของรัฐั ในการเข้า้ หรืือกระบวนการของเจ้้าหน้้าที่�่หรืือหน่่วยงานของรััฐแล้้ว
ทำประโยชน์์ในที่�่ดิินของรััฐ เป็็นนิิติิสััมพัันธ์์ตามกฎหมาย ก็็ย่่อมต้้องถืือว่่าเป็็นคดีีเกี่่�ยวกัับสิิทธิิในทรััพย์์สิินเป็็น
มหาชนและอยู่�ในอำนาจพิจิ ารณาพิพิ ากษาของศาลปกครอง ประเด็น็ หลักั ในคดีี ส่ว่ นในคดีีที่ค่�ู่�ความประสงค์จ์ ะตรวจสอบ
2. ในแง่ก่ ารตีีความบทบัญั ญัตั ิแิ ห่ง่ กฎหมายเกี่ย�่ วกับั การกระทำ หรืือบัังคัับให้้เจ้้าหน้้าที่่�ของรััฐปฏิิบััติิหน้้าที่่�
เขตอำนาจศาลนั้้�น แนววิินิิจฉััยของคณะกรรมการวิินิิจฉััย ทางปกครองเป็็นสำคััญ แม้้จะได้้มีีการอ้้างถึึงสิิทธิิในที่่�ดิิน
ชี้ �ขาดอำนาจหน้้าที่�่ระหว่่างศาลก็็กล่่าวได้้ว่่าสอดคล้้องกัับ หากข้้ออ้้างเกี่่�ยวกัับสิิทธิิในที่�่ดิินไม่่ใช่่เป็็นประเด็็นหลััก
แต่่ประเด็็นหลัักอยู่ �ที่�่การโต้้แย้้งการกระทำทางปกครอง
ของเจ้้าหน้า้ ที่�่ หรืือเรีียกให้้เจ้า้ หน้้าที่�ป่ ฏิิบััติหิ น้้าที่่� หรืือต้อ้ ง

รางวัลั การวิจิ ััยแห่ง่ ชาติิ : รางวััลผลงานวิจิ ััย ประจำำปีงี บประมาณ 2565 115

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

รับั ผิดิ ตามกฎหมายเป็็นประเด็็นหลััก คดีีก็็อยู่�ในอำนาจของ บุุคลากรฝ่่ายตุุลาการและวงวิิชาการนิิติิศาสตร์์เป็็นประจำ
ศาลปกครอง กล่่าวได้้ว่่าแนววิินิิจฉััยของคณะกรรมการ ก็็น่่าจะกระตุ้้�นให้้เกิิดความเข้้าใจและการยอมรัับแนว
วิินิิจฉััยชี้ �ขาดอำนาจหน้้าที่่�ระหว่่างศาลของไทยที่่�ได้้รัับ คำวินิ ิจิ ฉัยั ยิ่ง� ขึ้้�น อันั จะมีีผลให้ก้ ารโต้แ้ ย้ง้ เขตอำนาจศาลลดลง
การพััฒนามาในระยะเวลาสั้้�น ๆ ตั้�งแต่่ พ.ศ. 2544 เป็็น และระยะเวลานัับตั้ �งแต่่ฟ้้องคดีีถึึงมีีคำวิินิิจฉััยเขตอำนาจ
หลัักเกณฑ์์ที่่�นัับว่่าได้้มาตรฐานตามหลัักวิิชาการและ ศาลสั้้�นลงได้้
สอดคล้้องกัับแนวปฏิิบััติิของระบบกฎหมายฝรั่ �งเศสและ
เยอรมนีีควรที่่จ� ะถืือตามต่่อไป 5. วิิธีีการที่�่จะช่่วยลดข้้อโต้้แย้้งเกี่่�ยวกัับเขตอำนาจ
ศาลและระยะเวลาการดำเนิินคดีีในส่่วนนี้้�ลงได้้อีีกทางหนึ่่�ง
4. อย่า่ งไรก็ด็ ีี ในทางปฏิบิ ัตั ิยิ ังั คงมีีข้อ้ โต้แ้ ย้ง้ ระหว่า่ ง ก็็คืือ วิิธีีออกกฎหมายเฉพาะที่่�กำหนดให้้คดีีที่่�มีีข้้อโต้้แย้้ง
ความเห็น็ ของศาลยุตุ ิธิ รรมกับั ศาลปกครองในเรื่อ�่ งคดีีพิพิ าท เรื่อ่� งสิทิ ธิใิ นที่ด�่ ินิ อยู่�ในอำนาจศาลยุตุ ิธิ รรมแต่เ่ พีียงศาลเดีียว
เกี่�่ยวกัับสิิทธิิในที่่�ดิินที่่�ยัังไม่่ลงรอยกัันต่่อเนื่่�องมาในระยะ ซึ่่�งเป็็นข้้อสมมติิฐานของงานวิิจััยนี้� อย่่างไรก็็ดีีหลัังจากได้้
หลายปีีที่�่ผ่่านมา ทั้�งนี้้�พอสรุุปได้้จากการพิิจารณา ทำการวิิเคราะห์์แยกแยะแนวคำวิินิิจฉััยของคณะกรรมการ
การให้้เหตุุผลในการทำความเห็็นของศาลหรืือคู่ �กรณีีใน วิินิิจฉััยชี้�ขาดอำนาจหน้้าที่่�ของศาล และพบว่่าแนววิินิิจฉััย
คดีีพิพิ าทที่�่โต้้แย้้งเขตอำนาจศาลกััน และจากการสัมั ภาษณ์์ ไม่ไ่ ด้ส้ ับั สนหรืือกลับั ไปกลับั มาโดยปราศจากเหตุผุ ล ทั้�งยังั มีี
ผู้้�ทรงคุณุ วุฒุ ิทิั้�งในแวดวงวิชิ าการและวงนักั วิชิ าชีีพกฎหมายว่า่ มาตรฐานที่ใ�่ ช้เ้ ป็น็ แนวปฏิบิ ัตั ิไิ ด้อ้ ย่า่ งสอดคล้อ้ งกับั หลักั วิชิ า
ข้้อโต้้แย้้งดัังกล่่าวเป็็นผลมาจากความเข้้าใจความสััมพัันธ์์ จากการพิิจารณาข้้อโต้้แย้้งเขตอำนาจศาลที่�่เป็็นเหตุุให้้
ระหว่่างหลัักกฎหมายเอกชนกัับมหาชนของบุุคลากรใน ต้้องนำคดีีเข้้าสู่ �การวิินิิจฉััยของคณะกรรมการวิินิิจฉััยชี้ �ขาด
วงการตุลุ าการที่ย�่ ังั แตกต่า่ งกันั และอาจเป็น็ ผลจากการขาด อำนาจหน้า้ ที่ร�่ ะหว่า่ งศาลประกอบกับั การพิจิ ารณาความคิดิ เห็น็
ข้้อมููลเกี่่�ยวกัับหลัักเกณฑ์์และพััฒนาการในระบบกฎหมาย ของผู้้�ทรงคุุณวุฒุ ิิ ผู้�วิิจััยพบว่า่ ปััญหาหลักั ของข้้อโต้้แย้ง้ เรื่�่อง
ต่่างประเทศที่�่เป็็นแบบอย่่างในการพััฒนาระบบกฎหมาย เขตอำนาจศาลนี้ �เป็็นปััญหาความเข้้าใจที่่�แตกต่่างกัันในทาง
ของไทยอย่่างเพีียงพอ จึึงควรส่่งเสริิมการโต้้แย้้งถกเถีียง วิิชาการและหลัักกฎหมายในการวิิเคราะห์์ประเด็็นแห่่งคดีี
ทางวิชิ าการ โดยเฉพาะอย่า่ งยิ่ง� การแลกเปลี่ย่� นเรีียนรู้้�เกี่ย�่ วกับั หรืือข้้ออ้้างอัันอาศััยเป็็นหลัักแห่่งคดีี ซึ่่�งต้้องพิิจารณาตาม
หลัักคำสอนและแนวปฏิิบััติิในระบบกฎหมายฝรั่ �งเศสและ นิิติิสััมพัันธ์์อัันเป็็นฐานที่�่ตั้�งแห่่งข้้อพิิพาท การจะแก้้ปััญหา
เยอรมนีีเพื่อ�่ ประโยชน์ใ์ นการนำมาไตร่ต่ รองเปรีียบเทีียบและ เรื่�่องนี้้�จำเป็็นต้้องอาศััยการทำความเข้้าใจแนวคำวิินิิจฉััย
นำมาปรัับใช้้ในการพััฒนาระบบกฎหมายไทยต่อ่ ไป อย่่างจริิงจััง พััฒนาองค์์ความรู้้�ทางวิิชาการ การวิิพากษ์์
วิิจารณ์์และแลกเปลี่�่ยนเรีียนรู้้�อย่่างต่่อเนื่่�อง จนกลายเป็็น
จากการศึึกษาแนวคำวิินิิจฉััยชี้ �ขาดอำนาจหน้้าที่�่ ความเข้้าใจพื้้�นฐานที่่�ต้้องตรงกัันในวงนัักวิิชาการและ
ระหว่่างศาลในปััจจุุบััน พบว่่าแนวคำวิินิิจฉััยชี้�ขาดอำนาจ นักั วิชิ าชีีพทางกฎหมาย การออกกฎหมายเฉพาะกำหนดเขต
หน้้าที่�่ระหว่่างศาลในคดีีพิิพาทเกี่่�ยวกัับการใช้้อำนาจหรืือ อำนาจศาลสำหรับั คดีีบางประเภท โดยปราศจากความเข้า้ ใจ
การดำเนิินการทางปกครองในเรื่�่องเกี่�่ยวกัับสิิทธิิในที่�่ดิิน ทางวิิชาการที่่�ต้้องตรงกัันเป็็นฐานรองรัับ ไม่่อาจสกััดกั้้�น
มีีปริิมาณมากถึึงราวกว่่าร้้อยละสี่�่สิิบของแนวคำวิินิิจฉััย การแสวงหาหนทางในการโต้้แย้้งเขตอำนาจศาลได้้ และ
ทั้�งหมด และพบว่่าในบรรดากรณีีที่�่มีีการโต้้แย้้งเขตอำนาจ แม้้จะมีีกฎหมายเช่่นนั้้�นก็็คงจะมีีการหาเหตุุโต้้แย้้งอำนาจ
ศาลเหล่่านี้� ระยะเวลาเฉลี่�่ยที่�่ใช้้นัับแต่่เวลาที่�่ยื่่�นฟ้้องจนถึึง ศาลเพื่่�อให้้คดีีมาสู่ �การวิินิิจฉััยชี้ �ขาดอำนาจหน้้าที่�่ระหว่่าง
เวลาที่ม่� ีีการวินิ ิจิ ฉัยั ชี้�ขาดอำนาจหน้า้ ที่ร่� ะหว่า่ งศาลโดยทั่่ว� ไป ศาลอยู่�ดี ดัังนั้้�นการออกกฎหมายพิิเศษยัังไม่่มีีความจำเป็็น
นานถึึงสองปีี นั่่�นหมายความว่่าในกรณีีที่�่มีีการโต้้แย้้งเขต ในขณะนี้ �
อำนาจศาล หลังั จากยื่น่� ฟ้อ้ งแล้ว้ กว่า่ จะได้ข้ ้อ้ ยุตุ ิเิ กี่ย�่ วกับั เขต
อำนาจศาลและเริ่ม� พิจิ ารณาคดีีได้้ เวลาจะผ่า่ นไปอย่า่ งน้อ้ ย อนึ่ง่� เพื่อ�่ บรรเทาปัญั หาอันั อาจเกิดิ ขึ้้�นจากการที่ศ�่ าล
สองปีี และโดยที่่ค� ำวินิ ิจิ ฉัยั ส่ว่ นใหญ่ม่ ักั มีีประเด็็นซ้้ำ ๆ กันั แต่่ละศาลอาจจะพิิจารณาคดีีที่�่ศาลนั้้�นเห็็นว่่าอยู่ �ในอำนาจ
จึึงเห็็นได้้ว่่าหากลดกรณีีที่�่ต้้องพิิจารณาปััญหาเขตอำนาจ พิิจารณาคดีีของตน และคู่�ความไม่่ได้้โต้้แย้้งอำนาจศาล
ศาลที่�่ซ้้ำซ้้อนกัันลงได้้ ก็็จะทำให้้เวลาที่�่ใช้้ในการดำเนิินคดีี เป็น็ ผลให้ศ้ าลพิจิ ารณาคดีีต่อ่ ไปจนถึึงที่ส�่ ุดุ ขัดั กับั แนววินิ ิจิ ฉัยั
รวดเร็ว็ ขึ้้�น การแก้้ปัญั หาการทำความเห็็นโต้แ้ ย้ง้ เขตอำนาจ ชี้ �ขาดอำนาจหน้้าที่�่ระหว่่างศาลในคดีีทำนองเดีียวกัันให้้
ศาลที่่�ซ้้ำซ้้อนกัับแนวคำวิินิิจฉััยชี้ �ขาดอำนาจหน้้าที่่�ระหว่่าง อยู่ �ในอำนาจพิิจารณาพิิพากษาของศาลอื่่�นนอกจากศาลที่�่
ศาลที่ม�่ ีีมาแล้ว้ นั้้�น ผู้�วิจิ ัยั เห็น็ ว่า่ หากมีีการเผยแพร่ค่ ำวินิ ิจิ ฉัยั รัับคดีีนั้้�นไว้้พิิจารณา ซึ่�่งอาจจะนำไปสู่่�ปััญหาที่�่เกิิดมีีกรณีี
มีีการให้้เหตุุผลประกอบคำวิินิิจฉััยที่�่ชััดเจน และมีีกิิจกรรม ที่�่ศาลสููงสุุดสองศาลพิิพากษาคดีีทำนองเดีียวกัันต่่างกััน
แลกเปลี่ย�่ นเรีียนรู้้� และวิเิ คราะห์์วิจิ ารณ์์แนวคำวินิ ิิจฉััยจาก จนทำให้้ระบบกฎหมายขาดความเป็็นเอกภาพได้้และ

116 รางวัลั การวิิจััยแห่่งชาติิ : รางวัลั ผลงานวิิจััย ประจำำปีงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เมื่อ่� คำนึึงถึึงหลักั การที่ว�่ ่า่ อำนาจพิจิ ารณาพิพิ ากษาอรรถคดีี 8. ศักั ยภาพในการพัฒั นาไปสู่่�การใช้้ประโยชน์์
เป็็นอำนาจของศาล ซึ่่�งต้้องดำเนิินการให้้เป็็นไปตาม ในเชิิงสัังคม และ/หรืือ เชิิงพาณิิชย์์
กฎหมาย และกฎหมายที่่�ใช้้ปรัับแก่่คดีีเรื่่�องใดเรื่่�องหนึ่่�ง 1. สามารถใช้้ประกอบการศึึกษาแก่่นัักศึึกษาและ
ย่อ่ มต้อ้ งเป็็นเอกภาพ ไม่อ่ าจเป็็นอย่า่ งหนึ่่ง� ในศาลหนึ่�ง่ และ
เป็็นอีีกอย่่างหนึ่�่งในศาลอื่�่นได้้ ดัังนี้�แม้้ฝ่่ายตุุลาการย่่อมมีี ประชาชนผู้้�สนใจ และเป็็นแนวทางแก่่ผู้้�ประกอบวิิชาชีีพ
อิสิ ระในการพิจิ ารณาพิพิ ากษาอรรถคดีี แต่่ความเป็็นอิิสระ กฎหมายในการนำคดีีขึ้้�นสู่่�ศาลที่�่มีีเขตอำนาจและแก่่
ของฝ่่ายตุุลาการย่่อมต้้องเป็็นไปภายในกรอบของกฎหมาย ผู้�พิพิ ากษาในการพิจิ ารณาเขตอำนาจศาลในคดีีเกี่ย่� วกับั การ
ฝ่่ายตุุลาการจึึงย่่อมมีีหน้้าที่่�รัักษาความเป็็นเอกภาพของ ใช้อ้ ำนาจหรืือการดำเนินิ การทางปกครองในเรื่อ่� งสิทิ ธิใิ นที่ด่� ินิ
ระบบกฎหมายด้้วย องค์์กรของฝ่่ายตุุลาการอัันได้้แก่่ศาล ลดความซ้้ำซ้้อนในการพิิพาทโต้้แย้้งในประเด็็นเขตอำนาจ
ทุุกศาลจึึงมีีหน้้าที่่�ต้้องธำรงไว้้ซึ่่�งความเป็็นเอกภาพของ และทำให้ก้ ารดำเนินิ คดีีรวดเร็็ว มีีคุณุ ภาพ และคุ้�มค่า่ ยิ่�งขึ้้�น
ระบบกฎหมายโดยหลีีกเลี่่�ยงที่�่จะปล่่อยให้้เกิิดกรณีีที่�่ศาล
สูงู สุุดสองศาลพิพิ ากษาคดีีทำนองเดีียวกันั ต่่างกันั หรืือหาก 2. เป็น็ ฐานคิดิ และกรอบแนวทางในการวางนโยบาย
เกิิดกรณีีขึ้้�นแล้้วก็็ต้้องหาทางแก้้ไขโดยไม่่ชัักช้้า โดยดำเนิิน และกลไกทางกฎหมาย หรืือตรากฎหมายเพื่่�อลดข้้อพิิพาท
กระบวนการส่ง่ เสริมิ การศึึกษาและปรับั ปรุงุ องค์ค์ วามรู้�เกี่ย�่ ว โต้แ้ ย้ง้ เกี่ย่� วกับั เขตอำนาจศาลเพื่อ่� ความรวดเร็ว็ ในกระบวนการ
กัับคำวิินิิจฉััยที่�่อาจกระทบต่่อความเป็็นเอกภาพของระบบ ยุตุ ิธิ รรมและการรักั ษาความเป็น็ เอกภาพของระบบกฎหมาย
กฎหมาย หรืือจัดั ให้ม้ ีีองค์ก์ รร่ว่ มมืือระหว่า่ งศาลเพื่อ่� เฝ้า้ ระวังั
ทั้�งภายในองค์ก์ รและระหว่่างศาล แล้ว้ ประสานความเข้า้ ใจ 9. การนำำผลงานไปใช้ป้ ระโยชน์ใ์ นมิติ ิติ ่่าง ๆ
ระหว่่างศาลให้้สอดคล้อ้ งกันั และหากไม่่ได้้ผลก็อ็ าจหาทาง  เชิิงชุุมชน/สัังคม
แก้้ไขทางนิิติิบััญญััติิเพื่�่อรัักษาความเป็็นเอกภาพของระบบ  เชิิงพาณิชิ ย์์
กฎหมายต่่อไป  เชิงิ วิิชาการ
 เชิิงพื้้�นที่�่
7. ประโยชน์์ที่่�ได้ร้ ับั จากการวิจิ ัยั ผลการศึึกษาจะนำไปสู่่�การวางแนวทางในการแก้้ไข
1. ก่่อให้้เกิิดความชััดเจน ลดความสัับสนแก่่
วงวิชิ าการ ผู้�พิพิ ากษา คู่�กรณีีพิพิ าทและผู้�สนใจปัญั หาในเรื่อ่� ง ปััญหาในเรื่่�องอำนาจพิิจารณาของศาลในคดีีสิิทธิิเกี่่�ยวกัับ
อำนาจพิิจารณาของศาลที่่�มีีอำนาจพิิจารณาวิินิิจฉััยในคดีี ที่ด่� ินิ เพื่อ�่ ให้ก้ ารดำเนินิ กระบวนพิจิ ารณาในคดีีสิทิ ธิเิ กี่ย่� วกับั
สิิทธิเิ กี่ย่� วกับั ที่ด�่ ินิ ที่่�ดิินเป็็นไปได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ และประชาชนได้้รัับ
2. ผลการศึึกษาจะนำไปสู่่�การวางแนวทางในการ ความเป็น็ ธรรมในการดำเนินิ กระบวนพิจิ ารณาของรัฐั
แก้้ไขปััญหาในเรื่่�องอำนาจพิิจารณาของศาลในคดีีสิิทธิิ
เกี่ย่� วกับั ที่ด่� ินิ เพื่อ่� ให้ก้ ารดำเนินิ กระบวนพิจิ ารณาในคดีีสิทิ ธิิ 10. ข้อ้ เสนอแนะเชิิงนโยบายที่่เ� สนอแนะ
เกี่่�ยวกัับที่่�ดิินเป็็นไปได้้อย่่างมีีประสิิทธิิภาพ และประชาชน ให้้แก่่รััฐบาล/กระทรวงต่า่ ง ๆ และภาคเอกชน
ได้้รัับความเป็น็ ธรรมในการดำเนินิ กระบวนพิจิ ารณาของรัฐั เพื่อ่� นำำไปใช้ว้ างนโยบาย พัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา
3. กระตุ้้�นให้้เกิิดความสนใจในการถกเถีียงในเรื่่�อง
ปััญหาอำนาจพิิจารณาของศาลในคดีีพิิพาทเกี่่�ยวกัับการใช้้ เพื่่�อบรรเทาและแก้้ไขปััญหาความสัับสนในเรื่่�องเขต
อำนาจหรืือการดำเนินิ การทางปกครองในเรื่อ่� งเกี่ย่� วกับั สิทิ ธิิ อำนาจศาล และเพื่อ่� การรักั ษาและส่ง่ เสริมิ ความเป็น็ เอกภาพ
ในที่ด�่ ิินในหมู่่�ผู้้�ปฏิิบัตั ิงิ านผู้้�เกี่ย่� วข้้องและผู้�สนใจ ของระบบกฎหมาย ผู้�วิิจััยเห็็นว่่ารััฐบาลโดยกระทรวง
4. ทำให้้มีีการรวบรวมข้้อมููลที่�่เป็็นปััญหาและ ยุุติิธรรม สำนัักงานศาลยุุติิธรรม สำนัักงานศาลยุุติิธรรม
ประสบการณ์์ของผู้้�ทรงคุุณวุุฒิิที่่�เกี่่�ยวข้้อง เพื่�่อวิิเคราะห์์ องค์ก์ รผู้้�ประกอบวิชิ าชีีพกฎหมาย วงวิิชาการกฎหมาย ควร
เรีี ย บ เรีี ย ง แ ล ะ พัั ฒ น า ขึ้้�น ม า เ ป็็ น อ ง ค์์ ค ว า ม รู้ � ส ำ หรัั บ ผู้ � ที่่� ร่่วมกัันดำเนิินกระบวนการต่่าง ๆ อย่่างน้อ้ ย 3 ทาง ดัังนี้�
เกี่่ย� วข้อ้ งและผู้�ที่ส่� นใจ
ทางแรก คืือใช้้กระบวนการส่่งเสริิมการศึึกษาและ
วิพิ ากษ์ว์ ิจิ ารณ์ท์ างวิชิ าการเป็น็ สื่อ�่ ในการปรับั ปรุงุ องค์ค์ วามรู้�
และทััศนคติิของบุุคลากรและวงวิิชาชีีพกฎหมายในปััญหา
เกี่่�ยวกัับคำวิินิิจฉััยที่่�อาจกระทบต่่อความเป็็นเอกภาพของ
ระบบกฎหมาย ซึ่�่งย่่อมจะก่่อให้้เกิิดการปรัับตััวแก้้ไขอย่่าง
เป็็นไปเองตามที่่�กฎหมายวิิธีีพิิจารณาความและกฎหมาย
ว่า่ ด้ว้ ยอำนาจหน้า้ ที่ร่� ะหว่า่ งศาลเปิดิ ช่อ่ งให้ท้ ำได้้ แต่ย่ ่อ่ มต้อ้ ง
อาศัยั เวลา

รางวััลการวิิจัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ััย ประจำำปีีงบประมาณ 2565 117

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

ทางที่่�สอง ควรผลัักดัันให้้มีีการเร่่งรััดแก้้ไขปััญหา ทางที่่�สาม ในกรณีีที่�่การดำเนิินการตามสอง
ในการบริิหารงานยุุติิธรรมให้้ยิ่�งขึ้้�นอีีกชั้้�นหนึ่�่ง โดยอาศััย ช่อ่ งทางแรกไม่ไ่ ด้ผ้ ล หรืือล่า่ ช้้าเกิินสมควร ก็็ควรจะหาทาง
ความร่ว่ มมืือตามความเห็น็ พ้อ้ งระหว่า่ งวงการวิชิ าการ วงการ แก้้ไขโดยทางนิิติิบััญญััติิ โดยตรากฎหมายกำหนดให้้คณะ
วิิชาชีีพทางกฎหมาย และองค์์กรตุุลาการในการกระตุ้้�น กรรมการวิินิิจฉััยชี้ �ขาดอำนาจหน้้าที่่�ระหว่่างศาลมีีอำนาจ
ให้้มีีการเสริิมสร้้างความตื่�่นตััววิิพากษ์์วิิจารณ์์ทางวิิชาการ เพิ่่ม� เติมิ จากที่�เ่ ป็น็ อยู่่�ตามกฎหมายปััจจุุบัันอีีกกรณีีหนึ่่ง� คืือ
และในหมู่่�ผู้้�ประกอบวิชิ าชีีพอยู่�เสมอ ไปจนถึึงการจัดั ระเบีียบ ในกรณีีที่่�ศาลสููงสุุดศาลใดจะมีีคำพิิพากษาในคดีีที่่�ศาลนั้้�น
ภายในศาลแต่่ละศาลให้้มีีองค์์กรเฝ้้าระวัังทั้ �งภายในองค์์กร เห็น็ ว่า่ อยู่�ในอำนาจพิจิ ารณาคดีีของตน โดยปรับั ใช้ก้ ฎหมาย
และติิดตามแนวคำพิิพากษาของศาลอื่่�น และเสริิมสร้้าง แตกต่า่ งจากแนวคำพิพิ ากษาของศาลสูงู สุดุ ศาลอื่น�่ ที่ไ่� ด้เ้ คยมีี
ความเห็็นพ้้องและวางระเบีียบข้้อบัังคัับภายในองค์์กรศาล คำพิิพากษาถึึงที่่�สุุดในคดีีที่่�มีีประเด็็นทำนองเดีียวกัันไว้้แล้้ว
แต่ล่ ะศาลเพื่�อ่ ให้้วิินิิจฉัยั คดีีโดยสอดคล้้องต้้องกันั และ หรืือแตกต่่างจากแนวคำวิินิิจฉััยของคณะกรรมการวิินิิจฉััย
ชี้ �ขาดอำนาจหน้้าที่่�ระหว่่างศาลที่�่ได้้วิินิิจฉััยวางเกณฑ์์ให้้ถืือ
แนวคำพิิพากษาของศาลสููงสุุดศาลเป็็นเกณฑ์์ในประเด็็น
ทำนองเดีียวกัันนั้้�นไว้้แล้้ว ให้้ศาลสููงสุุดที่�่พิิจารณาคดีีนั้้�น
รอคำพิพิ ากษาคดีีนั้้�นไว้้ แล้ว้ ส่ง่ เรื่อ�่ งเข้า้ หารืือคณะกรรมการ
วิินิิจฉััยชี้�ขาดอำนาจหน้้าที่�่ระหว่่างศาลเสีียก่่อน ว่่าควรจะ
ถืือแนวคำพิิพากษาของศาลใดเป็็นเกณฑ์์ หรืือควรเปลี่�่ยน
แนววิินิิจฉััยของคณะกรรมการวิินิิจฉััยชี้ �ขาดอำนาจหน้้าที่่�
ระหว่่างศาลในประเด็็นทำนองเดีียวกัันนั้้�นหรืือไม่่ มติิของ
ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร วิิ นิิ จฉัั ย ชี้ � ข า ด อ ำ น า จหน้้ า ที่�่ ร ะ หว่่ า ง ศ า ล
ให้้กระทำโดยคำนึึงถึึงหลัักความเป็็นเอกภาพของระบบ
กฎหมายและเป็็นที่�่สุดุ ทั้�งนี้�โดยมีีผลผููกพันั ศาลที่่เ� สนอเรื่�่อง
เข้า้ สู่�การพิิจารณา

118 รางวััลการวิจิ ััยแห่่งชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ัยั ประจำำปีีงบประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกีียรติิคุณุ ประกาศ

รางวััลการวิจิ ััยแห่่งชาติิ : รางวััลผลงานวิจิ ััย
ประจำำปีีงบประมาณ 2565

รางวััลระดัับดีีมาก

สาขาสังั คมวิิทยา

เรื่อ่� ง
การสร้า้ งความเข้้าใจในคุุณลัักษณะ พฤติิกรรม และทัศั นคติิในอนาคตของชาวดิจิ ิทิ ััลไทย

Understanding Thai Digital Natives’ Characteristics,
Behaviors, and Their Views of the Future
โดย
รองศาสตราจารย์์ ดร.จุุลนีี เทีียนไทย และคณะ

สำนัักงานการวิิจััยแห่่งชาติิ (วช.) ได้้พิจิ ารณาเห็น็ ว่า่ ผลงานวิิจััย เรื่�อ่ ง “การสร้้างความเข้า้ ใจในคุุณลัักษณะ
พฤติิกรรม และทััศนคติิในอนาคตของชาวดิิจิิทััลไทย” โดย รองศาสตราจารย์์ ดร.จุุลนีี เทีียนไทย และคณะ
แห่ง่ คณะรัฐั ศาสตร์์ จุฬุ าลงกรณ์ม์ หาวิทิ ยาลัยั เป็น็ ผลงานวิจิ ัยั ที่ม่� ีีคุณุ ภาพ มีีการออกแบบระเบีียบวิธิ ีีวิจิ ัยั ที่ล่� ะเอีียด
ครอบคลุุม มีีประโยชน์์ชััดเจนในวงกว้้าง งานวิิจััยนี้�ได้้สร้้างองค์์ความรู้�ใหม่่ในเชิิงวิิชาการ โดยเฉพาะการศึึกษา
ด้้านสัังคมวิิทยาและมานุษุ ยวิิทยาดิิจิทิ ััล รวมถึึงการนำไปใช้้ประโยชน์์อย่า่ งเป็็นรูปู ธรรม ทั้�งในด้า้ นการเรีียนการสอน
การสร้้างนักั วิจิ ััยรุ่่�นใหม่่ การสื่�่อสารสาธารณะ การวิจิ ััยต่อ่ ยอด และการนำไปใช้ป้ ระโยชน์์ในเชิงิ นโยบาย

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ผ้ ลงานเรื่อ่� งนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ัยั ประจำปีงี บประมาณ 2565
รางวัลั ระดับั ดีมี าก สาขาสัังคมวิทิ ยา

รางวัลั การวิิจััยแห่่งชาติิ : รางวััลผลงานวิิจััย ประจำำปีีงบประมาณ 2565 119

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ชื่�อ่ ผลงานวิจิ ัยั โครงการวิจิ ัยั นี้�เป็น็ ส่ว่ นหนึ่ง�่ ของแผนงานวิจิ ัยั คนไทย
ชื่�่อผลงานวิิจััย การสร้้างความเข้้าใจในคุุณลัักษณะ 4.0 ภายใต้้แนวงานบููรณาการยุุทธศาสตร์์เป้้าหมาย
พฤติิกรรม และทััศนคติิในอนาคตของ (Spearhead) ด้้านสัังคม จึึงมีีเป้้าหมายสร้้างและนำ
ชาวดิิจิิทัลั ไทย องค์์ความรู้�ใหม่่ไปพััฒนาทุุนมนุุษย์์ตามนโยบายระยะยาว
หััวหน้า้ คณะ รองศาสตราจารย์์ ดร.จุุลนีี เทีียนไทย ของประเทศ องค์์ความรู้�ที่�่ได้้สามารถเป็็นข้้อมููลในการส่่ง
สถานที่่�ติดิ ต่่อ ภาควิิชาสัังคมวิทิ ยาและมานุษุ ยวิิทยา เสริิมให้้ประเทศไทยเตรีียมความพร้้อมและรัับมืือในการ
พัฒั นาทุนุ มนุษุ ย์ต์ ามแนวคิดิ สำคัญั ของแผนพัฒั นาเศรษฐกิจิ
คณะรัฐั ศาสตร์์ จุุฬาลงกรณ์์มหาวิิทยาลััย และสัังคมแห่่งชาติิและยุุทธศาสตร์์ชาติิ 20 ปีี ได้้อย่่าง
โทรศััพท์์ 089-492-2788 เหมาะสมต่่อบริิบทความท้า้ ทายของประเทศในปััจจุุบััน
E-mail [email protected]
ผู้้�ร่ว่ มวิจิ ัยั 1. ผู้้�ช่ว่ ยศาสตราจารย์์ ดร.ภัทั รพรรณ ทำดีี 3. แหล่่งเงิินทุุนสนัับสนุุนในการทำำวิจิ ััย
โ ค ร ง ก า ร วิิ จัั ย นี้ � ไ ด้้ รัั บ ทุุ น ส นัั บ ส นุุ นจ า ก แ ผ น ง า น
2. ผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์
ดร.ภาสนันั ทน์์ อัศั วรัักษ์์ บููรณาการยุุทธศาสตร์์เป้้าหมาย (Spearhead) ด้้านสัังคม
3. ดร.ปุณุ ณฑรีีย์์ เจีียวิิริิยบุญุ ญา คนไทย 4.0 สำนัักงานการวิิจััยแห่่งชาติิ (วช.) ประจำ
4. นายฐิติ ิินันั ทน์์ ผิิวนิิล ปีีงบประมาณ 2562 โดยงบประมาณที่่�ใช้้ในการวิิจััยรวม
5. นางสาวฉันั ท์์ฉาย ฉัันทวิิลาสวงศ์์ 4364,495.94 บาท

2. ความสำำคััญและที่่ม� าของการวิิจััย 4. วััตถุปุ ระสงค์์ของการวิิจัยั
การพััฒนาขัับเคลื่่�อนประเทศมีีความจำเป็็นอย่่างยิ่ �ง 4.1 เพื่�่อศึึกษาการเปลี่�่ยนแปลงทางสัังคมและ
ที่ต�่ ้อ้ งมีีทรัพั ยากรมนุษุ ย์ท์ ี่ม�่ ีีคุณุ ภาพ ดังั แผนพัฒั นาเศรษฐกิจิ วััฒนธรรมอัันเป็็นผลสืืบเนื่�่องมาจากการพััฒนาเทคโนโลยีี
และสัังคมแห่่งชาติิ ฉบัับที่่� 12 (พ.ศ. 2560 - 2564) เป็็น จากมุมุ มองของชาวดิิจิิทัลั ในสัังคมไทย
ช่ว่ งแรกของการขับั เคลื่อ่� นยุทุ ธศาสตร์ช์ าติิ 20 ปีี ซึ่ง�่ ให้ค้ วาม 4.2 เพื่่�อศึึกษาถึึงการระบุุอััตลัักษณ์์รุ่่�นของชาว
สำคััญในการยึึด “คนเป็็นศููนย์์กลางการพััฒนา” ในขณะที่่� ดิิจิิทััลรุ่่�นเก่่าและรุ่่�นใหม่่ในสัังคมไทยในด้้านความแตกต่่าง
เทคโนโลยีีสารสนเทศและการสื่่�อสารได้้กลายเป็็นคลื่่�นการ เกี่�่ยวกัับคุุณลัักษณะและพฤติิกรรมเฉพาะอัันเกิิดจากผล
เปลี่่�ยนแปลงสำคััญของยุุคสมััยที่�่ส่่งผลต่่อทั้ �งคุุณลัักษณะ กระทบของการพััฒนาเทคโนโลยีีของกลุ่ �มคนที่่�อยู่ �ในยุุค
อุุปนิิสัยั ทัศั นคติิ และพฤติกิ รรมของคนในสัังคม โดยเฉพาะ ดิจิ ิิทัลั ในสัังคมไทย
ในกลุ่�มเยาวชนคนรุ่่�นใหม่่ หรืือที่�่เรีียกว่่า “ชาวดิิจิิทััล” 4.3 เพื่อ�่ ศึึกษามุมุ มองของชาวดิจิ ิทิ ัลั รุ่่�นเก่า่ และรุ่่�นใหม่่
(Digital Natives) ซึ่�่งเป็็นกลุ่�มเป้้าหมายสำคััญและ ในสังั คมไทยที่ม�่ ีีต่อ่ ความรู้� ทักั ษะ และทัศั นคติทิ ี่จ่� ำเป็น็ ทั้้�งใน
ความหวัังของการพััฒนาประเทศ การศึึกษาในประชากร ด้้านการศึึกษาและชีีวิิตการทำงานสำหรับั คนในยุุคนี้�
กลุ่�มนี้�จึงเป็น็ ประเด็น็ ที่น่� ักั วิชิ าการทั่่ว� โลกโดยเฉพาะในสังั คม 4.4 เพื่่�อศึึกษาทััศนคติิของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่
ตะวัันตกกำลัังให้้ความสนใจ เพื่�่อทำความเข้้าใจประชากร ในสังั คมไทยที่่ป� ระกอบสร้า้ งออกมาเป็น็ ภาพในอนาคต
กลุ่�มนี้�ให้้ชััดเจน เช่่นเดีียวกัับสัังคมไทยที่่�ควรมีีการศึึกษา
และสร้้างองค์์ความรู้�ใหม่่เพื่�่อหลีีกเลี่่�ยงการตััดสิินบนฐาน
ของมายาคติิ (Myth) ที่่�นำไปสู่่�การสร้้างภาพเหมารวม
(Stereotype) ต่อ่ ชาวดิิจิิทัลั ไทยที่�่เกิดิ และเติิบโตท่่ามกลาง
การเปลี่�่ยนแปลงทางเทคโนโลยีีอย่า่ งก้้าวกระโดด
งานวิิจััยนี้้�จึึงทำการศึึกษาสองรุ่่�นวััย ได้้แก่่ “ชาว
ดิิจิิทััลรุ่่�นเก่่า (Old-Digital Natives)” คืือ ผู้�ที่�่ปััจจุุบัันอยู่�
ในวััยทำงาน (อายุุ 24 - 38 ปีี) และ “ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่
(New-Digital Natives)” คืือ เยาวชนที่�่กำลัังศึึกษาในระดับั
มััธยมถึึงมหาวิิทยาลััย (อายุุ 13 - 23 ปีี) เนื่�่องจากคนใน
แต่่ละรุ่่�นวััยจะมีีคุุณลัักษณะและพฤติิกรรมที่่�แตกต่่างกัันไป
ตามบริิบทสังั คมและวััฒนธรรมในช่ว่ งยุคุ ของตนเอง

120 รางวััลการวิจิ ััยแห่่งชาติิ : รางวัลั ผลงานวิิจััย ประจำำปีงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

5. ระยะเวลาที่่�ทำำการวิจิ ัยั ผลักั ดันั ทั้้�งจากความกลัวั ความฝันั และความหวังั ที่่�ถูกู สร้้าง
โครงการวิิจััยนี้�ใช้ร้ ะยะเวลารวม 1 ปีี 2 เดืือน ตั้�งแต่่ ขึ้้�นภายใต้้บริิบทของการอบรมเลี้ �ยงดููและประสบการณ์์
วัันที่�่ 17 เมษายน 2562 ถึึงวันั ที่�่ 16 มิถิ ุุนายน 2563 จากการปฏิิสััมพัันธ์์กัับคนในสัังคมหลากหลายรุ่่�นซึ่่�งใช้้ชีีวิิต
อยู่่�ร่่วมสมััยเดีียวกััน โดยมีีข้้อค้้นพบและความพยายาม
6. สรุปุ ผลการวิิจัยั ในการอธิิบายถึึงข้้อค้้นพบเหล่่านั้้�น ตลอดจนข้้อเสนอ
องค์์ความรู้้�จากการศึึกษาครั้ �งนี้ �ได้้สะท้้อนให้้เห็็น แนะเชิิงนโยบายซึ่�่งเป็็นแนวทางในการอยู่่�ร่่วมกัันระหว่่าง
ความเป็็น Digital Native ในสัังคมไทย ซึ่่�งอาจมีีลัักษณะ ชาวดิจิ ิทิ ัลั และคนกลุ่�มอื่น�่ ซึ่ง�่ ต้อ้ งใช้ช้ ีีวิติ ร่ว่ มกันั ในยุคุ ของการ
เฉพาะแตกต่่างจาก Digital Native จากผลงานวิิจััยใน เปลี่�่ยนแปลงที่�่ถููกผลัักดัันด้้วยบริิบทด้้านเทคโนโลยีีและถููก
ต่า่ งประเทศ เพื่อ่� นำไปสู่่�การใช้ป้ ระโยชน์ใ์ นการทำความเข้า้ ใจ กำหนดผ่่านนโยบายหรืือยุุทธศาสตร์์การพััฒนาประเทศที่�่
ที่�่มาของการเปลี่�่ยนแปลงในวิิธีีคิิดและพฤติิกรรมของคน ผ่่านมาและในอนาคต
กลุ่�มนี้� ตลอดจนการพััฒนาทรััพยากรบุุคคลกลุ่�มนี้�ได้้อย่่าง
สอดคล้้องกัับศัักยภาพจากลัักษณะเฉพาะดัังกล่่าวต่่อไป 7. ประโยชน์ท์ ี่่�ได้ร้ ับั จากการวิิจัยั
โดยอาศัยั เทคนิคิ วิธิ ีีการศึึกษาและมุมุ มองจากประสบการณ์์ งานวิิจััยนี้ �ได้้สร้้างองค์์ความรู้ �ใหม่่ด้้านสัังคมวิิทยา
นักั วิจิ ัยั หลากหลายสาขาซึ่ง่� ทำงานร่ว่ มกันั ซึ่ง�่ ให้ค้ วามสำคัญั และมานุุษยวิิทยาดิิจิิทััล ในเชิิงวิิชาการที่่�เป็็นข้้อมููลเชิิง
กับั เสีียงสะท้อ้ นที่ม�่ าจากมุมุ มองคนใน (Emic Perspective) ประจักั ษ์์ รวมถึึงนโยบายในการรับั รู้�เกี่�ย่ วกับั ผลกระทบจาก
ในการตีีความหรืือให้้ความหมายของชาวดิจิ ิทิ ัลั เป็น็ หลักั การพััฒนาเทคโนโลยีีที่่�มีีต่่อการเปลี่่�ยนแปลงทางสัังคมและ
ผลจากการศึึกษาครั้�งนี้� จึึงเป็็นผลผลิิตที่�่ได้้จากการ วััฒนธรรมจากมุุมมองของชาวดิิจิิทััลในสัังคมไทย ซึ่่�งเป็็น
ถ่่ายทอดจากประสบการณ์์ชีีวิิตของชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นใหม่่ ข้อ้ ยืืนยันั หลักั ฐานทางวิชิ าการอย่่างเด่่นชัดั ดัังนี้�
ในกลุ่�มอายุุ 13-15 ปีี 16-18 ปีี และ 19-23 ปีี ตลอดจน 7.1 ความรู้�เกี่ย�่ วกับั พฤติกิ รรมการใช้เ้ ทคโนโลยีีของ
ชาวดิิจิิทััลไทยรุ่่�นเก่่า กลุ่�มอายุุ 24-29 ปีี และ 30-38 ปีี ชาวดิิจิิทััลในสัังคมไทยซึ่่�งจะเป็็นประโยชน์์ต่่อการวิิเคราะห์์
อีีกทั้�งมุุมมองจากผู้�เกี่่�ยวข้้องกัับชาวดิิจิิทััล ไม่่ว่่าจะเป็็น พฤติกิ รรมของชาวดิจิ ิทิ ัลั ในการสนองตอบต่อ่ นโยบายของรัฐั
ผู้้�ปกครอง ผู้�สอน และผู้้�บัังคัับบััญชา ได้้สะท้้อนให้้เห็็นว่่า 7.2 การรู้�เท่่าทัันต่่อผลกระทบจากเทคโนโลยีีและ
“ชาวดิิจิิทััล” ซึ่�่งถููกนิิยามว่่าเป็็นบุุคคลซึ่�่งเกิิดในยุุคสมััยที่�่มีี ปัญั หาจากพฤติธิ รรมการใช้้เทคโนโลยีีของคนรุ่่�นใหม่่ เพื่�อ่ ที่่�
การเติิบโตของเมืืองและวิิทยาการทางเทคโนโลยีีก้้าวหน้้า จะสามารถหาแนวทางแก้ไ้ ขได้อ้ ย่่างถูกู ต้้อง รวมถึึงสามารถ
โดยเฉพาะอย่่างยิ่�งคอมพิิวเตอร์์และอิินเทอร์์เน็็ต และเป็็น พััฒนาคุุณภาพของเยาวชนได้้สอดคล้้องกัับเป้้าหมายของ
ยุุคสมััยที่�่เทคโนโลยีีการสื่�่อสารอิินเทอร์์เน็็ต รวมไปถึึงสื่่�อ ประเทศในอนาคต
สัังคมออนไลน์์ มีีอิทิ ธิิพลและบทบาทอย่า่ งยิ่ง� ต่่อการดำเนิิน 7.3 องค์ค์ วามรู้�ใหม่่เกี่่ย� วกับั การระบุเุ อกลักั ษณ์์รุ่่�น
ชีีวิติ ในทุกุ ๆ ด้า้ น จึึงทำให้ม้ ีีอัตั ลักั ษณ์์ ทักั ษะ ตลอดจนวิธิ ีีคิดิ แ ล ะ ปัั จ จัั ย ส ำ คัั ญ ที่�่ ส่่ ง ผ ล ต่่ อ ก า ร จ ำ แ น ก ก ลุ่ � ม ร ะ หว่่ า ง
ต่อ่ บรรทััดฐาน ค่า่ นิยิ ม โดยเฉพาะหลัักคุณุ ธรรม ในรููปแบบ ชาวดิิจิิทััลรุ่่�นเก่่าและรุ่่�นใหม่่ในสัังคมไทย อัันเกิิดจากการ
ที่�่มีีลัักษณะเฉพาะแตกต่่างจากบุุคคลในรุ่่�นก่่อนหน้้า วิิเคราะห์์ความแตกต่่างเกี่�่ยวกัับคุุณลัักษณะและพฤติิกรรม
อีีกทั้ �งมีีมุุมมองต่่อชีีวิิตในวัันข้้างหน้้าซึ่่�งถููกกำหนดและ เฉพาะที่เ�่ ป็น็ ผลมาจากการพัฒั นาเทคโนโลยีีของคนทั้้�งสองรุ่่�น

รางวััลการวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ััย ประจำำปีงี บประมาณ 2565 121

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

7.4 เกิิดองค์์ความรู้�ที่�่สามารถนำไปใช้้ในการสร้้าง 8. ศัักยภาพในการพััฒนาไปสู่�่ การใช้ป้ ระโยชน์์
ความเข้า้ ใจระหว่า่ งประชากรต่า่ งรุ่่�นวัยั เพื่อ�่ ลดปัญั หาอันั เกิดิ เชิงิ สัังคม และ/หรืือ เชิิงพานิชิ ย์์
จากช่อ่ งว่า่ งระหว่า่ งวัยั 8.1 การนำไปใช้ป้ ระโยชน์ใ์ นเชิงิ นโยบาย ในเบื้�องต้น้

7.5 เกิิดองค์์ความรู้�ที่่�จะสามารถเติิมเต็็มช่่องว่่าง ได้้มีีการนำผลการศึึกษาครั้�งนี้้�นำเสนอต่่อหน่่วยงาน
ทางการศึึกษา ในการที่จ่� ะเตรีียมความรู้� ทักั ษะ และทัศั นคติทิ ี่่� ที่�่เกี่่�ยวข้้องในการพิิจารณานำไปประยุุกต์์ใช้้ประโยชน์์
จำเป็น็ ทั้้�งในด้า้ นการศึึกษาและชีีวิติ การทำงานสำหรับั ชาวดิจิ ิทิ ัลั โดยหน่ว่ ยงานภาครัฐั เอกชน สถาบันั การศึึกษา องค์ก์ รอิสิ ระ
และหน่ว่ ยงานท้อ้ งถิ่น�
7.6 เกิิดการรัับรู้�และความเข้้าใจในทััศนคติิที่�่
ประกอบสร้า้ งภาพอนาคตที่ไ่� ด้ร้ ับั จากข้อ้ มูลู จริงิ จากมุมุ มอง 8.2 การใช้ป้ ระโยชน์ใ์ นการเรีียนการสอน องค์ค์ วามรู้�
ของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ในสัังคมไทย โดยสามารถวิิเคราะห์์ ที่่�ได้้จากการวิิจััยในครั้�งนี้� คณะผู้�วิิจััยได้้นำไปใช้้ประโยชน์์
ถึึงทััศนคติิด้้านคุุณธรรมจากมุุมมองของชาวดิิจิิทััลรุ่่�นใหม่่ ในการเรีียนการสอนในระดัับอุุดมศึึกษา โดยการจััดการ
ทั้�งคุุณธรรมที่�่ขาดหายไป และคุุณธรรมที่�่กลุ่�มวััยนี้�ให้้ความ เรีียนการสอนที่�่สอดแทรกเนื้ �อหาจากผลการวิิจััยในสถาบััน
สำคัญั เพื่อ่� หาแนวทางส่ง่ เสริมิ เรื่อ�่ งคุณุ ธรรมของคนไทย 4.0 การศึึกษาต้น้ สังั กัดั ของคณะผู้�วิจิ ัยั จำนวน 7 รายวิชิ า และได้้
ที่�ม่ ีีความสอดคล้อ้ งกัับกลุ่�มวัยั และเป้้าหมายของประเทศ การบรรยายรับั เชิญิ ต่า่ งสถาบััน 1 รายวิชิ า

7.7 เกิิดความรู้�ความเข้้าใจเกี่�่ยวกัับมุุมมองเรื่่�อง 8.3 การใช้้ประโยชน์์ในการสื่่�อสารสาธารณะ
ความฝััน ความหวััง และความท้้าทายในอนาคตของชาว งานวิิจััยนี้�ได้้นำไปใช้้ประโยชน์์ในการสื่่�อสาธารณะ ทั้�งใน
ดิิจิทิ ััลรุ่่�นใหม่ใ่ นสังั คมไทย รููปแบบของการประชุุมวิิชาการ การสื่�่อสารผ่่านสัังคม
ออนไลน์์ด้้วยหนัังสั้้�นและบทความ (1) การสื่่�อสาร
7.8 องค์์ความรู้�เกี่่�ยวกัับความแตกต่่างในเชิิงพื้้�นที่่� สาธารณะ การเสวนาเรื่่�องปััญญาประดิิษฐ์์ในวิิถีีชีีวิิต
ระหว่่างความเป็น็ เมืืองกัับชนบท โดยใช้ข้ นาดของเมืืองเป็น็ จััดโดย ศููนย์์มานุุษยวิิทยาสิิริินธร เป็็นการประชุุมทาง
เกณฑ์์แบ่่ง ซึ่่�งงานวิิจััยนี้้�จะเป็็นประโยชน์์ต่่อการกำหนด วิิชาการทางมานุษุ ยวิิทยา ครั้�งที่่� 13 “มนุุษย์์ในโลกดิจิ ิทิ ััล”
แนวทางการศึึกษาและนโยบายสาธารณะ ตลอดจนการสร้า้ ง ในวันั ที่่� 4 กรกฎาคม 2562 โดย ผศ.ดร.ภาสนันั ทน์์ อัศั วรักั ษ์์
ความเข้า้ ใจชาวดิจิ ิทิ ัลั ภายใต้ค้ วามแตกต่า่ งทางวัฒั นธรรมได้้ และการบรรยายสาธารณะ “สัังคมศาสตร์์ + ดิิจิิทััล”
ดีียิ่่�งขึ้้�น ในประเด็็น (1) ลัักษณะและพฤติิกรรมเฉพาะที่�่ วัันที่�่ 27 กัันยายน 2564 หััวข้้อเทคโนโลยีีดิิจิิทััลกัับ
แตกต่่างกัันของชาวดิิจิิทััลในพื้้�นที่�่ที่่�แตกต่่างกััน และ (2) อัตั ลัักษณ์์คนรุ่่�นใหม่่ โดย อาจารย์์ฐิิตินิ ันั ทน์์ ผิวิ นิลิ (2) การ
สภาพความเป็น็ จริงิ (Reality)เกี่ย่� วกับั ผลกระทบจากเทคโนโลยีี สื่่�อสารสาธารณะในที่่�ประชุุมวิิชาการระดัับนานาชาติิ
ของชาวดิิจิิทััลที่�่เป็็นอยู่� เพื่่�อสร้้างความรู้�ความเข้้าใจต่่อ รศ.ดร.จุุลนีี เทีียนไทย ส่่งผลการวิิจััยเข้้าร่่วมในการประชุุม
ชาวดิิจิิทััล และลบภาพจำหรืือมายาคติิที่่�ว่่า เทคโนโลยีี ระดับั นานาชาติิ เรื่อ่� ง “When Young Thai Digital Natives
ส่่งผลกระทบเฉพาะต่่อกลุ่�มคนเมืือง หากแต่่ในปััจจุุบััน Talk about Their Online Citizenship and Cyberhate
เทคโนโลยีีได้้แทรกซึึมลงไปในทุุกพื้้�นที่่�มากกว่่าความเป็็น Experiences” ในการประชุมุ ประจำปีขี อง The Society
เมืืองและยัังสร้้างผลกระทบต่่อชีีวิิตของมนุุษย์์ทุุกคน และ for Applied Anthropology ครั้�งที่่� 80 (ผ่า่ นระบบออนไลน์)์
(3) ความแตกต่า่ งทางวัฒั นธรรมที่ส�่ ะท้อ้ นออกมาจากความ (3) การสื่�่อสารสาธารณะด้้วยวิิดีีโอในสื่่�อสัังคมออนไลน์์
เป็น็ ท้อ้ งถิ่�นที่่�มีีส่่วนในการประกอบสร้า้ งความคิิด ความเชื่อ�่ การวิิจััยนี้� ได้้จััดทำสื่่�อในรููปแบบดิิจิิทััลเพื่�่อการสื่่�อสารและ
และทััศนคติิเกี่่�ยวกัับการมองภาพอนาคตที่�่แตกต่่างกัันของ นำเสนอบนแพลตฟอร์ม์ ออนไลน์์ โดยเผยแพร่บ่ นสื่อ่� ออนไลน์์
ชาวดิจิ ิทิ ััลในแต่ล่ ะพื้้�นที่่� โดยการจัดั ทำภาพยนตร์ส์ ั้้�นเรื่อ�่ ง “#บ้า้ นมึึงเป็น็ ป้ะ้ ” โดยทีีม
นิิสิิตคณะนิิเทศศาสตร์์ จุุฬาลงกรณ์์มหาวิิทยาลััย เผยแพร่่
องค์์ความรู้�เชิิงวิิชาการจากการวิิจััยครั้�งนี้� ได้้นำมา ผ่า่ นยููทูปู ช่่องของคนไทย 4.0 และใน 2 เพจหลัักใน Faceb-
จัดั ทำหนังั สืือ “การสร้า้ งความเข้า้ ใจในคุณุ ลักั ษณะ พฤติกิ รรม book คืือ เพจคนไทย 4.0 และเพจมนุุษย์์ต่า่ งวััย นอกจากนี้�
และทััศนคติิในอนาคตของชาวดิิจิิทััลไทย” โดยเป็็นการ (4) โครงการวิิจััยได้้เผยแพร่่บทความออนไลน์์เรื่�่อง
สัังเคราะห์์ผลการวิิจััยในประเด็็นที่่�เน้้นการใช้้ประโยชน์์เชิิง “‘ฟัังเสีียง’ ความกลััวและชีีวิิตของคนรุ่่�นใหม่่ในยุุคดิิจิิทััล”
นโยบายในประเด็น็ สำคัญั “อัตั ลักั ษณ์์ วิธิ ีีคิดิ และชีีวิติ 4.0 ของ โดย นางสาวเนรััญธิญิ า สรรพประเสริฐิ ผู้้�ช่ว่ ยนัักวิจิ ัยั ระดัับ
ชาวดิจิ ิทิ ัลั ไทย : การสังั เคราะห์ผ์ ลการวิจิ ัยั สู่�การใช้ป้ ระโยชน์์ ปริญิ ญาตรีี บทความนี้�ได้ร้ ับั การอนุมุ ัตั ิใิ ห้เ้ ผยแพร่ผ่ ลงานบน
เชิงิ นโยบาย” สนับั สนุนุ โดยแผนงานบูรู ณาการด้า้ นยุทุ ธศาสตร์์ เว็บ็ ไซต์แ์ ละ Facebook Fan Page ของ The MATTER เมื่อ่�
เป้า้ หมาย (Spearhead) ด้า้ นสังั คมคนไทย 4.0 สำนักั งาน
การวิิจััยแห่่งชาติิ (วช.) ISBN 978-616-398-535-4 และ
จัดั ส่ง่ หน่ว่ ยงานต่า่ ง ๆ ที่เ�่ กี่ย่� วข้อ้ งนำไปใช้ป้ ระโยชน์ต์ ่อ่ ไป

122 รางวัลั การวิิจััยแห่ง่ ชาติิ : รางวััลผลงานวิิจัยั ประจำำปีงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

วัันที่�่ 25 กุุมภาพัันธ์์ 2563 ภายใต้้ชื่่�อบทความ “ถ้า้ พลาด 10.4 ควรคำนึึงถึึงการใช้้พื้้�นที่่�สื่่�อออนไลน์์เหล่่านี้ �ให้้
พลั้้�งจะยัังเป็็นที่�่ภููมิิใจมััย สำรวจความกลััวและชีีวิิตของคน เกิิดประโยชน์์สููงสุุดต่่อชาวดิิจิิทััล ไม่่ว่่าจะเป็็นรููปแบบของ
รุ่่�นใหม่่ในยุุคดิิจิทิ ััล” ผ่า่ นเว็บ็ ไชต์์และเพจ The MATTER การเผยแพร่่ข้้อมููลข่่าวสาร การปฏิิสััมพัันธ์์ออนไลน์์ การ
ระดมความช่่วยเหลืือ การรับั ฟัังความคิดิ เห็น็ ตลอดจนการ
8.4 การสร้า้ งนัักวิิจััยรุ่่�นใหม่่ โครงการวิิจััยนี้�ได้้สร้า้ ง สร้้างความตระหนักั ในประเด็น็ สัังคมต่่าง ๆ ทั้�งนี้�ควรอาศัยั
นัักวิิจัยั รุ่่�นใหม่่ จำนวน 33 คน ประกอบด้้วย นัักวิจิ ััยระดับั ทั้ �งพื้้�นที่�่ออนไลน์์เป็็นฐานและสร้้างความเชื่�่อมโยงกัับพื้้�นที่่�
ปริญิ ญาเอก จำนวน 3 คน นัักวิิจัยั รุ่่�นใหม่่ระดับั ปริญิ ญาโท ทางกายภาพประกอบกันั
จำนวน 6 คน และนักั วิจิ ัยั รุ่่�นใหม่ร่ ะดัับปริญิ ญาตรีี จำนวน
24 คน 10.5 ครูผูู้�สอนและสถาบันั การศึึกษาควรเตรีียมพร้อ้ ม
สำหรัับการปรัับเปลี่่�ยนบทบาทของตนเองจากผู้้�ถ่่ายทอด
8.5 การนำไปใช้้ประโยชน์์ในการต่่อยอดด้้านการ เป็็นผู้้�ประสานงาน หรืือเป็็นศููนย์์กลางในการสนัับสนุุนให้้
วิิจััย ผลการวิิจััยจากงานวิิจััยนี้�ได้้รัับการนำไปใช้้ประโยชน์์ เกิิดการจััดการข้้อมููลที่่�มีีประสิิทธิิภาพ และเสริิมทัักษะ
ในการพััฒนาโครงการวิิจััยในประเด็็นที่่�เกี่�่ยวข้้องกัันใน ในการจััดการกัับข้้อมููลที่่�ผู้�เรีียนยัังมีีข้้อจำกััด เช่่น ทัักษะ
มิิติิอื่่�น ๆ เช่่น ชาวดิิจิิทััลเฉพาะกลุ่�มย่่อย ตลอดจนการนำ ในการเขีียนเรีียบเรีียงข้้อมููล การวิิเคราะห์์และสัังเคราะห์์
ผลการวิจิ ัยั ไปใช้ใ้ นการอ้า้ งอิงิ ในงานวิจิ ัยั ชิ้้�นอื่น�่ ที่ด่� ำเนินิ การ ข้้อมููล ทัักษะในการพิิจารณาข้้อมููลเชิิงวิิพากษ์์ เพื่่�อให้้เกิิด
ในประเด็น็ ที่�ใ่ กล้้เคีียงกันั เป็็นต้น้ การแยกแยะระหว่่างข้้อมููลที่�่ควรนำมาใช้้กัับข้้อมููลที่�่ไม่่มีี
คุณุ ภาพ และความเชื่�อ่ มโยงระหว่า่ งข้้อมูลู ที่่เ� ป็น็ ความรู้�และ
9. การนำำผลงานไปใช้้ประโยชน์์ในมิิติติ ่่าง ๆ ข้อ้ มูลู เชิงิ ปฏิิบััติิ
 เชิิงชุุมชน/สัังคม
 เชิิงพาณิิชย์์ 10.6 ควรมีีการศึึกษาวิจิ ัยั ในประเด็น็ ที่ส�่ อดคล้อ้ งกับั
 เชิิงวิชิ าการ การเตรีียมความพร้้อมในการรัับมืือกัับปััญหาสัังคม
 เชิิงพื้้�นที่�่ รููปแบบใหม่่อัันเกิิดขึ้้�นจากการพััฒนาเทคโนโลยีีที่�่เป็็น
ข้้อค้้นพบจากการวิิจััยนี้� เช่่น การถููกกลั่�นแกล้้งออนไลน์์
10. ข้้อเสนอแนะเชิิงนโยบายที่่เ� สนอแนะ การถููกล่่วงละเมิิดสิิทธิ์์�ในแพลตฟอร์์มดิิจิิทััล มิิจฉาชีีพใน
ให้้แก่ร่ ัฐั บาล/กระทรวงต่า่ ง ๆ และภาคเอกชน สื่่�อออนไลน์์ รวมทั้�งปััญหาสุุขภาพรููปแบบใหม่่ ๆ ที่่�เกิิด
เพื่อ่� นำำไปใช้ว้ างนโยบาย พัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา จากการใช้้สื่่�อสัังคมออนไลน์์ โดยสามารถเตรีียมการด้้าน
องค์์ความรู้� ข้้อมููลเชิิงประจักั ษ์ท์ ี่ส่� ะท้อ้ นสถานการณ์์ปัญั หา
10.1 ประเด็็นเรื่่�องเทคโนโลยีีควรเป็็นวาระแห่่งชาติิ และการสร้้างเครืือข่่ายความร่่วมมืือระหว่่างหน่่วยงานและ
ที่�่จำเป็็นต้้องบููรณาการลงไปในแผนงานหรืือยุุทธศาสตร์์ มีีความเป็น็ สหวิิทยาการมากขึ้้�น
ของหน่่วยงานภาครััฐในทุุกภาคส่่วน ดัังนั้้�นจึึงไม่่ควร
จำเพาะเพีียงหน่่วยงานที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับเรื่่�องเทคโนโลยีี
เท่่านั้้�น เนื่อ่� งจากผลกระทบจากการใช้้เทคโนโลยีีเกิิดขึ้้�นกับั
ประชากรทุกุ กลุ่�มและทุุกมิติ ิิ

10.2 ควรมีีการสร้้างมาตรการ กลไกในการจััดการ
และควบคุุมกัับปัญั หาในเรื่�อ่ งการส่ง่ ต่่อข้อ้ มูลู ที่เ�่ ป็น็ เท็็จและ
บิิดเบืือนในสื่่�อสัังคมออนไลน์์ เช่่น การสร้้างจิิตสำนึึกและ
ความตระหนัักรู้�ในการแบ่่งปัันและส่่งต่่อข้้อมููลผ่่านทางสื่�่อ
สัังคมออนไลน์์ การมีีการบัังคัับใช้้บทลงโทษที่่�จริิงจัังต่่อ
ผู้�ที่่แ� บ่ง่ ปันั และส่ง่ ต่่อข้อ้ มูลู เท็็จ

10.3 สถานศึึกษาและครอบครััวควรมีีบทบาท
ในการสร้้างภููมิิคุ้ �มกัันและเตรีียมความพร้้อมในการจััดการ
กัับสถานการณ์์เกี่�่ยวกัับการถููกกลั่ �นแกล้้งในโลกออนไลน์์
เช่น่ บทบาทของครูแู ละผู้�สอนในการติดิ ตาม เฝ้า้ ระวังั และ
สังั เกตสถานการณ์์

รางวััลการวิจิ ัยั แห่่งชาติิ : รางวััลผลงานวิิจััย ประจำำปีีงบประมาณ 2565 123

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกีียรติคิ ุุณประกาศ

รางวัลั การวิิจััยแห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ัยั
ประจำำปีงี บประมาณ 2565

รางวัลั ระดัับดีี

สาขาวิทิ ยาศาสตร์ก์ ายภาพและคณิิตศาสตร์์

เรื่่อ� ง
อนุุภาคแม่่เหล็็กนาโนและแบคทีีเรีียเซลลููโลสนาโนคอมโพสิิต

สำำหรัับการประยุกุ ต์ใ์ ช้ง้ านในหลากหลายด้า้ น
Magnetic Nanoparticles and Bacterial Cellulose Nanocomposites

for Various Applications
โดย

รองศาสตราจารย์์ ดร.สุุปรีดี ิ์์� พินิ ิจิ สุุนทร และคณะ

สำนัักงานการวิิจััยแห่่งชาติิ (วช.) ได้้พิิจารณาเห็็นว่่าผลงานวิิจััย เรื่่�อง “อนุุภาคแม่่เหล็็กนาโนและ
แบคทีเี รียี เซลลููโลสนาโนคอมโพสิติ สำหรับั การประยุกุ ต์ใ์ ช้ง้ านในหลากหลายด้า้ น” โดย รองศาสตราจารย์์ ดร.สุปุ รีดีิ์์�
พินิ ิจิ สุนุ ทร และคณะ แห่ง่ มหาวิทิ ยาลัยั ขอนแก่น่ เป็น็ ผลงานที่ม�่ ีีคุณุ ภาพในระดับั ดีีและมีีประโยชน์์ ผลงานเกี่ย่� วกับั
อนุุภาคแม่่เหล็็กนาโนโคบอลต์์แพลทติินััม (CoPt) ทำให้้ได้้องค์์ความรู้�ใหม่่เรื่่�องการลดอุุณหภููมิิการเปลี่�่ยนเฟส
ด้ว้ ยการเติมิ โบรอน และการเพิ่่ม� ค่า่ แมกนีีไตเซชันั อิ่่ม� ตัวั ด้ว้ ยการปรับั อัตั ราส่ว่ นระหว่า่ งโคบอลต์ก์ ับั เหล็ก็ องค์ค์ วามรู้�นี้�
สามารถนำไปประยุุกต์์ใช้้งานสำหรัับวััสดุุบัันทึึกข้้อมููลแบบแม่่เหล็็ก หรืือแผ่่นมีีเดีียในฮาร์์ดดิิสก์์ไดรฟ์์ และสามารถ
นำมาประยุุกต์์ใช้้งานได้้หลากหลาย เช่่น สามารถใช้้งานเป็็นแผ่่นเมมเบรนที่่�มีีสมบััติิแม่่เหล็็ก ใช้้เป็็นแอคชููเอเตอร์์
เปลี่ย่� นสัญั ญาณทางแม่่เหล็ก็ เป็็นสัญั ญาณเชิิงกลได้้ และเมมเบรนแม่่เหล็็กยังั สามารถใช้้ในลำโพง/หูฟู ัังคุุณภาพสููงได้้
นอกจากนี้� ผลงานที่่�เกี่่�ยวกัับเส้้นใยคาร์์บอนนาโนที่่�มีีสมบััติิแม่่เหล็็ก ทำให้้ได้้องค์์ความรู้�ใหม่่ด้้านการสัังเคราะห์์
วััสดุุคาร์์บอนที่�่มีีพื้้�นที่่�ผิิวสููง รููพรุุนมาก ซึ่�่งสามารถนำไปใช้้งานเป็็นวััสดุุดููดซัับของเสีียในแหล่่งน้้ำ และยัังสามารถ
ใช้เ้ ป็น็ วัสั ดุดุ ูดู ซับั คราบน้ำ้ มันั ทั้�งในแหล่่งน้ำ้ ทั่่ว� ไป หรืือในชุุมชนครััวเรืือน ภาคธุรุ กิิจ หรืืออุตุ สาหกรรมได้้

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ผ้ ลงานเรื่อ่� งนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ัยั ประจำปีงี บประมาณ 2565
รางวัลั ระดับั ดีี สาขาวิิทยาศาสตร์ก์ ายภาพและคณิติ ศาสตร์์

124 รางวัลั การวิจิ ัยั แห่่งชาติิ : รางวััลผลงานวิจิ ััย ประจำำปีีงบประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ชื่�่อผลงานวิิจััย ใช้้งานในหลากหลายด้้าน ไม่่ว่่าจะเป็็นแอคชููเอเตอร์์ใน
ชื่่�อผลงานวิจิ ัยั อนุุภาคแม่่เหล็็กนาโนและแบคทีีเรีีย วงจรอิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์์ เซ็น็ เซอร์แ์ ม่เ่ หล็ก็ ระบบป้อ้ งกันั สัญั ญาณ
เซ ล ลูู โ ล ส น า โ น ค อ ม โ พสิิ ต ส ำ หรัั บ แม่เ่ หล็ก็ ไฟฟ้า้ รบกวน วััสดุุเก็บ็ ข้อ้ มููล ตัวั กรองทางแม่่เหล็็ก
การประยุกุ ต์ใ์ ช้ง้ านในหลากหลายด้้าน การป้้องกัันการโจรกรรม วััสดุุดููดซัับโลหะหนััก และอื่่�น ๆ
หััวหน้้าคณะ รองศาสตราจารย์์ ดร.สุุปรีีดิ์์� พินิ ิจิ สุนุ ทร อีีกมากมาย ดังั นั้้�นงานวิจิ ัยั นี้้�ต้อ้ งการพัฒั นาวิธิีีแบบใหม่ใ่ นการ
สถานที่่ต� ิิดต่อ่ สาขาวิิชาฟิสิ ิิกส์์ คณะวิทิ ยาศาสตร์์ สัังเคราะห์์อนุุภาคแม่่เหล็็กนาโนในโครงสร้้างของแบคทีีเรีีย
มหาวิิทยาลััยขอนแก่่น เซลลูโู ลส ทั้�งนี้�วิธิ ีีการแบบใหม่น่ ี้้�ต้อ้ งสามารถกระจายอนุภุ าค
ผู้้�ร่่วมวิจิ ัยั 1. นางสาวนิิภาพร ศรีีพลาย แม่เ่ หล็ก็ นาโนในโครงสร้า้ งได้ด้ ีี และไม่ท่ ำลายสมบัตั ิเิ ดิมิ ของ
แบคทีีเรีียเซลลูโู ลส และยังั ศึึกษาอนุภุ าคแม่เ่ หล็ก็ นาโนหลาย
2. ผู้้�ช่ว่ ยศาสตราจารย์์ ชนิิดเพื่�่อให้้ได้้สมบััติิของวััสดุุแม่่เหล็็กแบคทีีเรีียเซลลููโลส
ดร.วิยิ ะดา มงคลธนารัักษ์์ นาโนคอมโพสิิตที่่ห� ลากหลาย เหมาะกับั การประยุกุ ต์ใ์ ช้้งาน
3. ดร.ลิขิ สิทิ ธิ์์� วรรณเสน ที่่แ� ตกต่่างกันั ไป
4. นางสาวพิมิ พ์ช์ นก เอี่ย่� มวิิถีีวนิิช
5. นางสาวนุุชจรีี สลิิดกุุล นอกจากนี้� เมื่อ่� ทำการเผาวัสั ดุแุ ม่เ่ หล็ก็ นาโนคอมโพสิติ
6. นายยุุทธยา เข็็มจีีน จากแบคทีีเรีียเซลลูโู ลสในบรรยากาศของก๊า๊ ซเฉื่อ่� ย จะสามารถ
เปลี่่�ยนให้้เป็็นแอโรเจลของเส้้นใยคาร์์บอนนาโนที่�่มีีสภาพ
2. ความสำำคััญและที่่�มาของการวิจิ ัยั เป็็นแม่่เหล็็ก ซึ่่�งมีีความเบา ยืืดหยุ่่�นได้้ดีี ทนต่่อแรงกดอััด
อนุุภาคแม่่เหล็็กนาโนเป็็นหนึ่่�งในหััวข้้อวิิจััยที่่�ได้้รัับ และคืืนสภาพได้ด้ ีี และมีีสมบัตั ิไิ ม่่ชอบน้ำ้ ทำให้้สามารถนำ
ความสนใจและมีีการศึึกษาวิิจััยอย่่างเข้้มข้้นจากทั่่�วโลก แอโรเจลนี้ �มาพััฒนาเป็็นฟองน้้ำคาร์์บอนนาโนเอาไว้้ดููดซัับ
ทั้ �งนี้ �เพราะเมื่่�อขนาดของอนุุภาคแม่่เหล็็กลดลงจนมีีระดัับ คราบน้ำ้ มัันและดูดู ซัับสีีย้อ้ มจากแหล่ง่ น้้ำเสีียได้้
นาโนเมตร สมบััติิทางแม่่เหล็็กจะเปลี่่�ยนไป ทำให้้สามารถ
นำไปประยุุกต์์ใช้้งานได้้หลากหลายประเภท ไม่่ว่่าจะเป็็น 3. แหล่ง่ เงิินทุุนสนับั สนุนุ ในการทำำวิจิ ัยั
สารปรับั คอนทราสต์ส์ ำหรับั เครื่อ่� ง MRI ตัวั นำไฮเปอร์เ์ ทอร์เ์ มีีย สำนักั งานกองทุนุ สนับั สนุนุ การวิจิ ัยั (สกว.) มหาวิทิ ยาลัยั
สำหรัับรัักษาโรคมะเร็็ง ระบบนำส่่งยา และอุุปกรณ์์เก็็บ
ข้อ้ มููลแบบแม่่เหล็็ก ขอนแก่น่ ศูนู ย์น์ าโนเทคโนโลยีีแห่ง่ ชาติิ และ Newton Fund
สำหรับั อุปุ กรณ์เ์ ก็บ็ ข้อ้ มูลู แบบแม่เ่ หล็ก็ ปัจั จัยั สำคัญั
คืือการมีีค่่าพลัังงานแม่่เหล็็กสููงกว่่าค่่าพลัังงานรบกวนทาง 4. วััตถุปุ ระสงค์์ของการวิจิ ััย
ความร้้อนให้้ได้้ เพื่่�อให้้อนุุภาคแม่่เหล็็กนาโนยัังมีีสมบััติิ 4.1 เพื่่�อศึึกษาผลของการเจืือโบรอนต่่ออุุณหภููมิิ
แม่่เหล็็กที่�่แรงอยู่� และสามารถเก็็บข้้อมููลทางแม่่เหล็็กได้้ การเปลี่่�ยนเฟส โครงสร้้างและสมบััติิแม่่เหล็็กของอนุุภาค
ซึ่่�งวััสดุุแม่่เหล็็กนาโนที่่�สนใจในงานวิิจััยนี้� ได้้แก่่ อนุุภาค นาโนโคบอลต์์แพลตทิินััม
แม่่เหล็็กนาโนของโคบอลต์์แพลตทิินััม (CoPt) งานวิิจััยนี้� 4.2 เพื่�่อสัังเคราะห์์อนุุภาคนาโนโคบอลต์์เหล็็ก
ต้้องการลดอุุณหภููมิิการเกิิดเฟสของ CoPt โดยการเจืือ แพลตทินิ ััม และศึึกษาผลของปริิมาณโคบอลต์์และเหล็ก็ ต่อ่
ธาตุุโบรอนเข้้าไป นอกจากนี้้�ยัังสนใจศึึกษาสมบััติิแม่่เหล็็ก การเกิดิ เฟส โครงสร้า้ ง และสมบััติิแม่เ่ หล็็ก
โดยการแทนที่่�โคบอลต์์ด้้วยเหล็็ก เพื่�่อปรัับจููนสมบััติิทาง 4.3 เพื่�่อประดิิษฐ์์วััสดุุแม่่เหล็็กนาโนคอมโพสิิตจาก
แม่่เหล็็กให้้ได้ต้ ามที่่ต� ้อ้ งการ แบคทีีเรีียเซลลููโลสและอนุภุ าคนาโนหลายชนิิด
งานอีีกส่ว่ นหนึ่ง่� ต้อ้ งการศึึกษาคืือวัสั ดุนุ าโนคอมโพสิติ 4.4 เพื่่�อปรัับปรุุงกระบวนการประดิิษฐ์์วััสดุุนาโน
ระหว่า่ งอนุภุ าคแม่เ่ หล็ก็ นาโนที่อ่� ยู่�ในโครงสร้า้ งของแบคทีีเรีีย คอมโพสิติ ระหว่า่ งแบคทีีเรีียเซลลูโู ลสกับั อนุภุ าคแม่เ่ หล็ก็ นาโน
เซลลููโลส ซึ่�่งเป็็นเซลลููโลสธรรมชาติิผลิิตได้้จากการเลี้�ยง 4.5 เพื่�่อศึึกษาศัักยภาพการประยุุกต์์ใช้้งานวััสดุุ
เชื้�อแบคทีีเรีีย แบคทีีเรีียเซลลููโลสประกอบไปด้้วยเส้้นใย แม่่เหล็็กนาโนคอมโพสิิตจากแบคทีีเรีียเซลลููโลสในด้้าน
นาโนเซลลููโลสซ้้อนทัับกัันเป็็นโครงข่่ายสามมิิติิ มีีหมู่่� เซ็น็ เซอร์์ แอคชูเู อเตอร์์ การป้อ้ งกันั การโจรกรรม การเก็บ็ เกี่ย�่ ว
ไฮดรอกซิิลและรููพรุุนขนาดนาโนจำนวนมาก จึึงเหมาะกัับ และกัักเก็บ็ พลัังงาน
การเป็็นที่�่อยู่�ของอนุุภาคนาโนแม่่เหล็็ก ซึ่่�งวััสดุุแม่่เหล็็ก 4.6 เพื่อ�่ พัฒั นาเส้น้ ใยคาร์บ์ อนนาโนแม่เ่ หล็ก็ จากวัสั ดุุ
นาโนคอมโพสิิตจากแบคทีีเรีียเซลลููโลสสามารถประยุุกต์์ แม่่เหล็ก็ แบคทีีเรีียเซลลูโู ลสนาโนคอมโพสิติ และใช้ง้ านด้า้ น
การบำบััดน้้ำเสีีย

รางวััลการวิจิ ััยแห่่งชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ััย ประจำำปีงี บประมาณ 2565 125

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

5. ระยะเวลาที่่�ทำำการวิิจััย โดยใช้ส้ ารตั้�งต้น้ ที่แ�่ ตกต่า่ งกันั พบว่า่ ให้ล้ ักั ษณะการกระจายตัวั
5 ปีี 9 เดืือน ตั้�งแต่ว่ ัันที่่� 3 กรกฎาคม พ.ศ. 2558 ถึึง ของอนุุภาคและขนาดอนุุภาค รวมทั้�งสมบััติิทางแม่่เหล็็กที่�่
วันั ที่่� 2 เมษายน พ.ศ. 2564 ต่า่ งกันั ซึ่ง่� เหมาะกับั การใช้ง้ านจำเพาะในบางประเภท ปัญั หา
อย่่างหนึ่่�งที่่�พบสำหรัับวััสดุุแม่่เหล็็กเซลลููโลสคอมโพสิิต
6. สรุปุ ผลการวิจิ ััย คืือวััสดุุที่่�ได้้จะมีีสีีดำ ทำให้้จำกััดการนำไปประยุุกต์์ใช้้งาน
โครงการวิิจััยฉบัับนี้ �สามารถแบ่่งเนื้ �อหาออกเป็็น งานวิิจััยนี้้�จึึงแก้้ไขโดยการประกบคอมโพสิิตแบบเป็็นชั้้�น
4 ส่ว่ นย่อ่ ยด้ว้ ยกััน ในส่่วนแรก เป็น็ การศึึกษาอนุุภาคนาโน โดยชั้้�นนอกเป็็นแบคทีีเรีียเซลลููโลสผสมกัับอนุุภาค
โคบอลต์แ์ พลทตินิ ัมั สำหรับั การประยุกุ ต์ใ์ ช้ง้ านด้า้ นการบันั ทึึก ซิิงก์์ออกไซด์์ ทำให้้ได้้แผ่่นวััสดุุแม่่เหล็็กที่่�มีีสีีขาว สามารถ
ข้้อมููลแบบแม่่เหล็็ก งานวิิจััยนี้�ได้้สัังเคราะห์์อนุุภาคนาโน ใช้ง้ านเป็น็ กระดาษป้อ้ งกันั การจารกรรมได้้ สุดุ ท้า้ ยในส่ว่ นนี้้�
โคบอลต์แ์ พลทตินิ ัมั และทำการศึึกษาผลของการเจืือโบรอน ได้แ้ ก่่ การสังั เคราะห์์วััสดุุนาโนคอมโพสิติ ระหว่า่ งแบคทีีเรีีย
ต่อ่ อุณุ หภูมู ิกิ ารเปลี่ย�่ นเฟส โครงสร้า้ งและสมบัตั ิทิ างแม่เ่ หล็ก็ เซลลูโู ลสกับั อนุภุ าคแบเรีียมเฟอไรต์ซ์ ึ่ง่� เป็น็ วัสั ดุแุ ม่เ่ หล็ก็ แข็ง็
ซึ่�่งพบว่่าการเจืือโบรอนทำให้้อุุณหภููมิิการเปลี่่�ยนเฟสต่่ำลง ผลที่่�ได้้คืือ ได้้วััสดุุนาโนคอมโพสิิตที่�่มีีสมบััตเชิิงกลที่�่ดีีและ
กว่า่ เดิมิ ประมาณ 100 องศาเซลเซีียส ยังั ได้อ้ นุภุ าคนาโนที่ม�่ ีี มีีสมบััติิแม่่เหล็็กแข็็ง หลัังจากการแมกนีีไทซ์์สามารถให้้
ขนาดเล็ก็ ได้โ้ ครงสร้า้ งเป็น็ เฟสแม่เ่ หล็ก็ แข็ง็ มีีฮีีสเตอรีีซิสิ ลูปู สนามแม่เ่ หล็ก็ ภายนอกออกมาได้ด้ ้ว้ ยตัวั มัันเอง
ที่่�กว้้างมีีค่่าโคเออซิิวิิตีีอยู่�ที่�่ 12 กิิโลเออร์์สเตด ส่่วน
ปริิมาณโบรอนที่่�เหมาะสมอยู่�ที่�่ประมาณ 40 เปอร์์เซ็็นต์์
โดยโมล นอกจากนี้้�ยัังได้้ศึึกษาผลของการแทนที่่�โคบอลต์์
ด้้วยเหล็็ก พบว่่าค่่าแมกนีีไตเซชัันอิ่่�มตััวจะมีีค่่าสููงสุุด
เมื่�อ่ ปริิมาณโคบอลต์แ์ ละเหล็็กมีีสััดส่ว่ นเท่่ากันั แต่จ่ ะทำให้้
ค่่าโคเออซิวิ ิติ ีีลดลง

ในส่ว่ นที่ส�่ องกล่า่ วถึึงการสังั เคราะห์ว์ ัสั ดุนุ าโนคอมโพสิติ ในส่่วนที่�่สามเป็็นการศึึกษาแบคทีีเรีียเซลลููโลสและ
ระหว่า่ งแบคทีีเรีียเซลลูโู ลสกัับอนุุภาคแม่เ่ หล็็กนาโน โดยได้้ วัสั ดุนุ าโนคอมโพสิติ เพื่อ�่ ใช้ง้ านด้า้ นพลังั งาน ประกอบไปด้ว้ ย
ศึึกษาพัฒั นาการสังั เคราะห์เ์ ป็น็ วิธิ ีีการจุ่�มแบคทีีเรีียเซลลูโู ลส หนึ่่�ง การทดลองการนำแบคทีีเรีียเซลลููโลสไปใช้้งานเป็็น
ในสารละลายแม่่เหล็็กเฟอโร ซึ่�่งเป็็นวิิธีีที่่�ง่่าย และได้้การ เซ็็นเซอร์์แบบเพีียร์์โซอิิเล็็กทริิก มีีการเติิมอนุุภาคของ
กระจายตััวของอนุุภาคที่�่ดีี นอกจากนี้้�ยัังทำการสัังเคราะห์์ แมงกานีีสเฟอไรต์์เพื่�่อช่่วยเพิ่่�มความแรงของสััญญาณ
วััสดุุแบคทีีเรีียเซลลููโลสนาโนคอมโพสิิตกัับอนุุภาคแม่่เหล็็ก เพีียร์์โซอิิเล็็กทริิก และยัังสามารถประยุุกต์์ใช้้งานเป็็น
เฟอไรต์์หลายชนิิดด้้วยกระบวนการตกตะกอนอย่่างง่่าย แอคชููเอเตอร์์ซึ่�่งสามารถเปลี่�่ยนสััญญาณทางแม่่เหล็็กเป็็น
ศึึกษาเงื่�อนไขของการเตรีียมอนุุภาคแม่่เหล็็กนาโน สัญั ญาณเชิงิ กลได้้ สอง การทดลองการนำแบคทีีเรีียเซลลูโู ลส
ไปใช้้งานเป็็นอิิเล็็กโทรดของนาโนเจนเนอเรเตอร์์แบบ
ทริิโบอิิเล็็กทริิก โดยการทำให้้แผ่่นเมมเบรนเกาะตััวบน
กระจกนำไฟฟ้า้ ได้โ้ ดยตรง มีีการเติมิ อนุภุ าคของซิงิ ก์อ์ อกไซด์์
เพื่�่อช่่วยเพิ่่�มความแรงของสััญญาณไฟฟ้้าที่�่ผลิิตได้้ ทำให้้
สามารถผลิติ นาโนเจนเนอเรเตอร์ท์ ริโิ บอิเิ ล็ก็ ทริกิ แบบชีีวภาพที่่�
เป็็นมิิตรกัับสิ่�งแวดล้้อมได้้ สุุดท้้าย ได้้แก่่ การประยุุกต์์ใช้้
แบคทีีเรีียเซลลูโู ลสเป็น็ ขั้้�วไฟฟ้า้ ของตัวั เก็บ็ ประจุยุิ่ง� ยวดแบบ
ยืืดหยุ่่�นได้้ โดยมีีการเติิมอนุุภาคของโคบอลต์์แอมโมเนีียม
ฟอสเฟตเพื่่�อเพิ่่ม� ความจุุไฟฟ้า้ ยิ่ง� ขึ้้�น

126 รางวััลการวิจิ ััยแห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ััย ประจำำปีงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

- สร้้างนัักวิิจััยใหม่่ โดยผลงานวิิจััยนี้้�มีีนัักศึึกษา
ที่่�เกี่ย�่ วข้้องกัับงานวิิจัยั ทั้�งสิ้้�น 8 คน ได้้แก่่ ระดับั ปริิญญาตรีี
2 คน ปริญิ ญาโท 3 คน ปริญิ ญาเอก 3 คน

- สร้า้ งความร่ว่ มมืือระหว่า่ งนักั วิจิ ัยั ไทย (มหาวิทิ ยาลัยั
ขอนแก่่น สถาบัันวิิจััยแสงซิินโครตรอน มหาวิิทยาลััย
เทคโนโลยีีสุุรนารีี)

- สร้า้ งความร่ว่ มมืือกับั นักั วิจิ ัยั ต่า่ งประเทศ (University
of Bristol, UK และ Tampere University, Finland)

งานวิจิ ัยั ในส่ว่ นสุดุ ท้า้ ยได้พ้ ัฒั นาเส้น้ ใยคาร์บ์ อนนาโน 8. ศักั ยภาพในการพััฒนาไปสู่�่ การใช้้ประโยชน์์
ที่�่มีีสมบััติิแม่่เหล็็ก จากแบคทีีเรีียเซลลููโลสนาโนคอมโพสิิต ในเชิิงสังั คม และ/หรืือเชิงิ พาณิิชย์์
โดยการเผาไพโรไลซิสิ ในบรรยากาศของแก๊ส๊ เฉื่อ่� ยที่อ่� ุณุ หภูมู ิิ 8.1 ผลงานเกี่่�ยวกัับอนุุภาคแม่่เหล็็กนาโนโคบอลต์์
600-700 องศาเซลเซีียส พบว่่าได้้โครงสร้้างของเส้้นใย
คาร์์บอนนาโนที่่�บริิสุุทธิ์์� มีีพื้้�นที่่�ผิิวสููง มีีรููพรุุนมาก และมีี แพลทตินิ ัมั (CoPt) ได้อ้ งค์ค์ วามรู้�ใหม่เ่ รื่อ�่ งการลดอุณุ หภูมู ิกิ าร
สมบััติิทางแม่่เหล็็กที่�่ดีี มีีค่่าแมกนีีไตเซชัันที่�่สููงกว่่างานวิิจััย เปลี่ย�่ นเฟสด้ว้ ยการเติมิ โบรอน และการเพิ่่ม� ค่า่ แมกนีีไตเซชันั
ที่�่ผ่่านมา จึึงได้้นำวััสดุุดัังกล่่าวมาประยุุกต์์ใช้้งานด้้านการ อิ่ม� ตัวั ด้ว้ ยการปรับั อัตั ราส่ว่ นระหว่า่ งโคบอลต์ก์ ับั เหล็ก็ องค์ค์ วามรู้�นี้�
ดููดซัับสีีย้้อมในน้ำ้ เสีีย และการดูดู ซัับน้ำ้ มััน เส้้นใยคาร์์บอน สามารถนำไปประยุุกต์์ใช้้งานสำหรัับวััสดุุบัันทึึกข้้อมููลแบบ
นาโนสามารถดูดู ซัับทั้�งสีีย้้อมและน้ำ้ มันั ได้ด้ ีี และด้ว้ ยสมบัตั ิิ แม่่เหล็ก็ หรืือแผ่น่ มีีเดีียในฮาร์ด์ ดิสิ ก์ไ์ ดรฟ์์ ซึ่ง่� อุตุ สาหกรรม
ทางแม่่เหล็็กจึึงทำให้้สามารถใช้้แรงทางแม่่เหล็็กเพื่่�อดููด บัันทึึกข้้อมููลแบบแม่่เหล็็กนี้้�มีีความสำคััญยิ่�ง และ
กลัับคืืนมาใช้ใ้ หม่ไ่ ด้้ ประเทศไทยเป็น็ ฐานการผลิิตหลัักอันั ดัับต้น้ ๆ ของโลก

7. ประโยชน์ท์ ี่่�ได้ร้ ัับจากการวิจิ ััย 8.2 ผลงานที่เ่� กี่ย่� วข้อ้ งกับั วัสั ดุนุ าโนคอมโพสิติ ระหว่า่ ง
- ผลงานตีีพิมิ พ์ใ์ นวารสารวิชิ าการระดับั นานาชาติิ แบคทีีเรีียเซลลูโู ลสกัับอนุุภาคแม่่เหล็ก็ นาโน สามารถนำมา
จำนวน 14 เรื่�่อง ซึ่�่งผลงานดัังกล่่าวได้้รัับการอ้้างอิิงรวม ประยุุกต์์ใช้ง้ านได้ห้ ลากหลาย เช่่น สามารถใช้ง้ านเป็็นแผ่น่
ทั้�งสิ้้�น 136 ครั้�ง จากฐานข้อ้ มูลู Scopus ณ วันั ที่่� 20 ธันั วาคม เมมเบรนที่่�มีีสมบััติิแม่่เหล็็ก ใช้้เป็็นแอคชููเอเตอร์์เปลี่�่ยน
พ.ศ. 2564 สััญญาณทางแม่่เหล็็กเป็็นสััญญาณเชิิงกลได้้ นอกจากนี้�
- การเผยแพร่่ผลงานในงานประชุุมวิิชาการ เมมเบรนแม่เ่ หล็ก็ ยังั สามารถใช้ใ้ นลำโพง/หูฟู ังั คุณุ ภาพสูงู ได้้
ทั้�งระดับั ชาติิและนานาชาติิ รวมทั้�งสิ้้�น 11 ครั้�ง ในด้้านความปลอดภััย การรัักษาความลัับ หรืือการป้้องกััน
- การจััดงานประชุุมวิิชาการ Workshop on การทุจุ ริติ หรืือจารกรรม แบคทีีเรีียเซลลูโู ลสนาโนคอมโพสิติ
Nanocelllulose 2 ครั้�ง สามารถทำเป็น็ กระดาษที่ม�่ ีีการรักั ษาความปลอดภัยั ระดับั สูงู
- การเผยแพร่อ่ งค์ค์ วามรู้�ต่อสาธารณะในการสื่อ่� สาร การเปลี่ย่� นสัญั ญาณแม่เ่ หล็ก็ แบบเฉพาะทางทำให้ไ้ ม่ส่ ามารถ
วิทิ ยาศาสตร์์ FAMELab Thailand และ TedX KhonKaenU ลอกเลีียนแบบได้้
- การพััฒนาการเรีียนการสอนในหลัักสููตรของ
คณะวิทิ ยาศาสตร์์ มหาวิิทยาลัยั ขอนแก่น่ ทั้�งระดับั ปริญิ ญา 8.3 แบคทีีเรีียเซลลูโู สนาโนคอมโพสิติ สามารถประยุกุ ต์์
ตรีี โท เอก ใช้ด้ ้้านพลังั งาน เช่่น ใช้้เป็น็ เซ็น็ เซอร์์แบบเพีียร์โ์ ซอิิเล็ก็ ทริิก
ตรวจวัดั สัญั ญาณการสั่น� เชิงิ กลแล้ว้ เปลี่ย่� นเป็น็ สัญั ญาณทาง
ไฟฟ้้า หรืือสามารถประยุกุ ต์ใ์ ช้เ้ ป็็นเครื่่�องกำเนิดิ ไฟฟ้า้ นาโน
(nanogenerator) แบบทริโิ บอิเิ ล็ก็ ทริกิ โดยสามารถเปลี่ย�่ น
พลังั งานจากการสั่น� เชิงิ กลให้เ้ ป็น็ พลังั งานไฟฟ้า้ กระแสสลับั ที่�่
สามารถนำมาใช้ป้ ระโยชน์ไ์ ด้้ นอกจากนี้�แบคเรีียเซลลูโู ลสนาโน
คอมโพสิติ ยังั สามารถใช้เ้ ป็น็ ขั้้�วไฟฟ้า้ ของตัวั เก็บ็ ประจุยุิ่ง� ยวด
แบบยืืดหยุ่่�นได้้ ซึ่่�งสามารถใช้้เป็็นแหล่่งเก็็บพลัังงานสำรอง
ยามฉุุกเฉินิ แบบพกพา

รางวััลการวิจิ ัยั แห่่งชาติิ : รางวััลผลงานวิจิ ัยั ประจำำปีีงบประมาณ 2565 127

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

8.4 ผลงานเกี่่�ยวกัับเส้้นใยคาร์์บอนนาโนที่�่มีีสมบััติิ 10. ข้้อเสนอแนะเชิงิ นโยบายที่่เ� สนอแนะ
แม่เ่ หล็ก็ ได้อ้ งค์ค์ วามรู้�ใหม่ด่ ้า้ นการสังั เคราะห์ว์ ัสั ดุคุ าร์บ์ อน ให้้แก่ร่ ัฐั บาล/กระทรวงต่า่ ง ๆ และภาพเอกชน
ที่่�มีีพื้้�นที่่�ผิิวสููง รููพรุุนมาก ซึ่่�งสามารถนำไปใช้้งานเป็็น เพื่อ่� นำำไปใช้ว้ างนโยบาย พัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา
วััสดุุดููดซัับของเสีียในแหล่่งน้้ำ เช่่น วััสดุุดููดซัับสีีย้้อมใน
แหล่ง่ น้ำ้ เสีียทั่่ว� ไป หรืือในการบำบัดั น้ำ้ เสีียในโรงงานอุตุ สาหกรรม ควรมีีนโยบายส่่งเสริิมการวิิจััยอย่่างต่่อเนื่�่อง เช่่น
และยัังสามารถเป็็นวััสดุุดููดซัับคราบน้้ำมััน ทั้�งในแหล่่งน้้ำ ให้ท้ ุนุ ต่อ่ เนื่อ�่ งหลายปีี เพราะกระบวนการวิจิ ัยั จากการพัฒั นา
ทั่่ว� ไป หรืือในชุมุ ชนครัวั เรืือน ภาคธุรุ กิจิ หรืืออุตุ สาหกรรมได้้ องค์ค์ วามรู้�ใหม่จ่ นกระทั่่ง� สามารถต่อ่ ยอดเอาไปใช้แ้ ก้ป้ ัญั หา
ได้จ้ ริงิ นั้้�นใช้เ้ วลานานหลายปีี การสนับั สนุนุ งบประมาณอย่า่ ง
9. การนำำผลงานไปใช้ป้ ระโยชน์ใ์ นมิิติิต่า่ ง ๆ ต่่อเนื่�่องจะช่่วยเอื้ �อให้้นัักวิิจััยสามารถพััฒนางานวิิจััยไปสู่่�
 เชิงิ ชุมุ ชน/สังั คม ภาคชุุมชม/สังั คม/อุุตสาหกรรม หรืือเชิงิ พาณิชิ ย์ไ์ ด้้
 เชิงิ พาณิชิ ย์์
 เชิิงพื้้�นที่่�
 เชิิงวิิชาการ มีีรายละเอีียดดังั นี้�
- เผยแพร่่ผลงานในรููปแบบงานตีีพิิมพ์์ในวารสาร

นานาชาติิ 14 เรื่�อ่ ง ได้ร้ ัับการอ้้างอิิงรวม 136 ครั้�ง
- เผยแพร่อ่ งค์ค์ วามรู้�ในงานประชุมุ วิชิ าการ 11 ครั้�ง

จััดงานประชุมุ วิชิ าการ 2 ครั้�ง เผยแพร่่ต่อ่ สาธารณะ 2 ครั้�ง
- พัฒั นาหลักั สูตู รของคณะวิทิ ยาศาสตร์ม์ หาวิทิ ยาลัยั

ขอนแก่น่ และสร้า้ งนักั วิจิ ัยั ใหม่ท่ั้�งระดับั ตรีี-โท-เอก

128 รางวัลั การวิจิ ััยแห่ง่ ชาติิ : รางวััลผลงานวิจิ ััย ประจำำปีงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกียี รติิคุุณประกาศ

รางวััลการวิจิ ััยแห่่งชาติิ : รางวััลผลงานวิจิ ัยั
ประจำำปีงี บประมาณ 2565

รางวััลระดับั ดีี

สาขาวิทิ ยาศาสตร์์กายภาพและคณิิตศาสตร์์

เรื่�่อง
นอกเหนืือจากทฤษฎีแี รงโน้ม้ ถ่่วงของไอน์์สไตน์์ ความเกี่่ย� วพัันเชิิงจักั รวาลวิิทยา

และฟิิสิิกส์ด์ าราศาสตร์์จากการปรัับแต่่งแรงโน้ม้ ถ่่วง
Beyond Einstein Theory of Gravity: Cosmological and

Astrophysical Implications from Modified Gravity
โดย

ผู้้�ช่ว่ ยศาสตราจารย์์ ดร.ดริศิ สามารถ และคณะ

สำนัักงานการวิิจััยแห่่งชาติิ (วช.) ได้้พิิจารณาเห็็นว่่าผลงานวิิจััย เรื่�่อง “นอกเหนืือจากทฤษฎีีแรงโน้้มถ่่วง
ของไอน์์สไตน์์ ความเกี่�ยวพัันเชิิงจัักรวาลวิิทยาและฟิิสิิกส์์ดาราศาสตร์์จากการปรัับแต่่งแรงโน้้มถ่่วง” โดย
ผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์ ดร.ดริิศ สามารถ และคณะ แห่่ง มหาวิิทยาลััยขอนแก่่น เป็็นผลงานที่่�มีีคุุณภาพใน
ระดัับดีีและมีีประโยชน์์ โดยเป็็นผลงานวิิจััยที่่�สร้้างองค์์ความรู้�ใหม่่ในทางจัักรวาลวิิทยาและฟิิสิิกส์์ดาราศาสตร์์
ทำให้้ได้้ความรู้�ความเข้้าใจในการปรัับแต่่งและทฤษฎีีทางเลืือกของแรงโน้้มถ่่วงได้้อย่่างลึึกซึ้�ง เพื่�่อพััฒนาและ
ปรัับปรุุงต่่อยอดให้้กรอบทฤษฎีีดัังกล่่าวดีีขึ้้�นสำหรัับเป็็นหนึ่�่งในตััวแทนทฤษฎีีแรงโน้้มถ่่วงควอนตััม และ
สามารถอธิิบายและปรัับปรุุงกลไกการพองตััวและขยายตััวแบบเร่่งออกของเอกภพจากการปรัับแต่่งและ
ทฤษฎีีทางเลืือกของแรงโน้้มถ่่วงที่่�ทฤษฎีีอื่�่นไม่่สามารถอธิิบายได้้ รวมทั้�งสามารถระบุุได้้ว่่าการปรัับแต่่ง
และทฤษฎีีทางเลืือกของแรงโน้้มถ่่วงแบบใด ที่�่สามารถอธิิบายความสอดคล้้องกัันระหว่่างการพองตััวของ
เอกภพระยะแรกเริ่�มกัับการขยายตััวแบบเร่่งในปััจจุุบััน และสามารถระบุุได้้ว่่าการปรัับแต่่งและทฤษฎีี
ทางเลืือกของแรงโน้ม้ ถ่่วงแบบใดที่ผ�่ ลทำนายเชิงิ ทฤษฎีีสอดคล้อ้ งกัับผลสังั เกตการณ์์ทางดาราศาสตร์์

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ผ้ ลงานเรื่อ่� งนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ัยั ประจำปีงี บประมาณ 2565
รางวััลระดัับดีี สาขาวิิทยาศาสตร์์กายภาพและคณิติ ศาสตร์์

รางวัลั การวิิจััยแห่ง่ ชาติิ : รางวััลผลงานวิจิ ััย ประจำำปีงี บประมาณ 2565 129

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ชื่อ่� ผลงานวิจิ ััย ของเอกภพนี้้�ว่่า พลัังงานมืืด นอกจากนี้้�ยัังมีีกรอบทฤษฎีีที่่�
ชื่อ�่ ผลงานวิจิ ัยั นอกเหนืือจากทฤษฎีีแรงโน้ม้ ถ่ว่ งของไอน์ส์ ไตน์์ สามารถใช้้อธิิบายการขยายตััวแบบเร่่งของเอกภพได้้โดย
ความเกี่่�ยวพัันเชิิงจัักรวาลวิิทยาและฟิิสิิกส์์ ปราศจากการมีีอยู่�ของพลัังงานมืืด และเราจะเรีียกทฤษฎีี
ดาราศาสตร์์จากการปรับั แต่ง่ แรงโน้ม้ ถ่ว่ ง ที่�่จะบรรยายการขยายตััวด้้วยความเร่่งของเอกภพนั้้�นว่่า
หััวหน้า้ คณะ ผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์ ดร.ดริศิ สามารถ การปรัับแต่่ง และทฤษฎีีความโน้้มถ่่วงแบบทางเลืือก
สถานที่่ต� ิิดต่อ่ สาขาวิิชาฟิิสิกิ ส์์ คณะวิทิ ยาศาสตร์์ (Modified and alternative theory of gravities) กล่า่ วคืือ
มหาวิิทยาลััยขอนแก่่น เราต้้องการทฤษฎีีความโน้้มถ่่วงแบบใหม่่ที่�่ดีีกว่่าทฤษฎีี
ผู้้�ร่ว่ มวิจิ ัยั 1. รองศาสตราจารย์์ ดร.พงษ์พ์ ิชิ ิติ จันั ทร์น์ุ้�ย สััมพััทธภาพทั่่�วไปนั่่�นเอง นอกจากปััญหาการขยายตััวด้ว้ ย
ความเร่ง่ ของเอกภพแล้ว้ การปรับั แต่ง่ และทฤษฎีีแรงโน้ม้ ถ่ว่ ง
2. ผู้้�ช่ว่ ยศาสตราจารย์์ ดร.อรรถกฤต ฉัตั รภูตู ิิ แบบทางเลืือกยัังสามารถถููกนำไปใช้้ในการอธิิบายพองตััว
3. ผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์ (ขยายตััวด้้วยความเร่่ง) ของเอกภพในยุุคแรกเริ่�ม รวมถึึง
ดร.ชาคริิต พงษ์ก์ ิติ ิวิ ณิิชกุุล ปััญหาความเร็็วของการหมุุนของดาราจัักร หรืือที่�่เรีียกว่่า
ปััญหาสสารมืืด ได้อ้ ีีกด้ว้ ย
2. ความสำำคัญั และที่่ม� าของการวิิจััย
ทฤษฎีีที่่�บรรยายธรรมชาติิของแรงโน้้มถ่่วงที่�่ได้้รัับ
การยอมรับั ว่า่ มีีความถูกู ต้อ้ งแม่น่ ยำที่ส�่ ุดุ ในปัจั จุบุ ันั คืือทฤษฎีี
สัมั พัทั ธภาพทั่่ว� ไป ของอัลั เบิริ ์ต์ ไอน์ส์ ไตน์์ โดยใจความสำคัญั
ของทฤษฎีีดังั กล่า่ วคืือ แรงโน้ม้ ถ่ว่ งนั้้�นถูกู บรรยายด้ว้ ยความโค้ง้ งอ
ของกาลอวกาศสี่่�มิิติิ โดยที่่�ความโค้้งงอของกาลอวกาศนั้้�น
เกิดิ มาจากการกระจายตัวั ของสสารพลังั งานและโมเมนตัมั ใน
กาลอวกาศ หลาย ๆ ปรากฏการณ์ท์ ี่ท่� ฤษฎีีสัมั พัทั ธภาพทั่่ว� ไป
ได้้ทำนายไว้้ เช่น่ การตรวจวัดั คลื่น่� ความโน้้มถ่่วงและรางวััล
โนเบล สาขาฟิิสิิกส์์ ได้้มอบให้้แก่่นัักฟิิสิิกส์์ที่�่ทำการศึึกษา
เรื่อ�่ งนี้�ในปีี2560ทำให้ท้ ฤษฎีีสัมั พัทั ธภาพทั่่ว� ไปได้ร้ ับั ความน่า่
เชื่อ�่ ถืือในฐานะทฤษฎีีแรงโน้้มถ่ว่ งที่่�ดีีที่ส�่ ุุดที่เ�่ รามีีในปัจั จุุบััน

รูปู แสดงองค์์ประกอบและสมบััติิของพลัังงานมืืดและสสารมืืด รููปแสดงรููปแบบการทดสอบทฤษฎีีสัมั พัทั ธภาพทั่่ว� ไปของไอน์ส์ ไตน์ด์ ้้วย
ที่ม่� า https://www.civilsdaily.com/news/what-is-dark-energy/ การวััดคลื่�นความโน้ม้ ถ่ว่ ง
ที่ม�่ า https://www.scientificamerican.com/article/future-gravitat-
อย่่างไรก็็ตามจากการศึึกษาซููเปอร์์โนวาชนิิด IA tional-wave-detectors-could-find-exoplanets-too/
พบว่่าเอกภพกำลัังขยายตััวออกจากกัันด้้วยความเร่่ง
ซึ่�่งปรากฏการณ์์ดัังกล่่าวไม่่สามารถถููกอธิิบายได้้ด้้วยทฤษฎีี ผลงานวิจิ ัยั นี้�จึงมีีจุดุ ประสงค์เ์ พื่อ�่ ศึึกษาว่า่ แบบจำลอง
สัมั พัทั ธภาพทั่่�วไปรวมไปถึึงรููปแบบสสารและรังั สีีในเอกภพ การปรับั แต่ง่ และทฤษฎีีแรงโน้ม้ ถ่ว่ งทางเลืือกนั้้�น ส่ง่ ผลกระทบ
ทั้�งหมดที่ร�ู่้�จักั โดยเราเรีียกต้น้ กำเนิดิ ของการขยายตัวั แบบเร่ง่ ต่่อเอกภพระยะแรกเริ่ �มและการก่่อตััวขึ้้�นของดาราจัักรใน
เอกภพหรืือไม่่ และถ้้าอธิิบายได้้จะมีีสมบััติิอะไรที่่�จะทำให้้
สามารถบ่่งชี้�ได้้ว่่า ทฤษฎีีเหล่่านี้้�มีีข้้อดีีข้้อเสีียแตกต่่างกัับ
ทฤษฎีีสััมพััทธภาพทั่่�วไปอย่่างไรและสามารถพััฒนาต่่อ
ยอดทฤษฎีีดังั กล่า่ วได้อ้ ย่า่ งไร นอกจากนี้�คณะผู้�วิจิ ัยั ยังั นำการ
ปรับั แต่ง่ และทฤษฎีีความโน้ม้ ถ่ว่ งทางเลืือกไปประยุกุ ต์ใ์ ช้ก้ ับั
ปัญั หาทางฟิิสิกิ ส์์ดาราศาสตร์์หลายอย่า่ ง เช่่น ดาวนิิวตรอน
รููหนอน เป็็นต้้น ทั้�งนี้�การศึึกษาในผลงานวิิจััยนี้้�จะเป็็น
การเพิ่่�มความรู้�ความเข้้าใจในทฤษฎีีใหม่่ที่่�สามารถอธิิบาย

130 รางวัลั การวิจิ ััยแห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิิจััย ประจำำปีีงบประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

ต้้นกำเนิิดและธรรมชาติิของเอกภพได้้เกิินกว่่าทฤษฎีี 6. สรุปุ ผลการวิจิ ัยั
สััมพััทธภาพทั่่�วไปจะเป็็นพื้้�นฐานองค์์ความรู้�อย่่างหนึ่่�งที่่� ในงานวิิจััยนี้ �การปรัับแต่่งและทฤษฎีีแรงโน้้มถ่่วง
จะใช้เ้ พื่อ�่ ใช้ศ้ ึึกษาและพัฒั นาการรวมกันั ของทฤษฎีีควอนตัมั ทางเลืือกได้้ถููกนำไปศึึกษาและประยุุกต์์ในปััญหาทาง
และสััมพััทธภาพทั่่�วไปที่�่เรีียกว่่า แรงโน้้มถ่่วงควอนตััม ดาราศาสตร์ฟ์ ิสิ ิกิ ส์แ์ ละจักั รวาลวิทิ ยาในหัวั ข้อ้ ที่ห่� ลากหลายมาก
(Quantum gravity) หรืือทฤษฎีีของสรรพสิ่่�ง (Theory of ดังั นั้้�นเราจึึงสามารถสรุปุ แยกผลการวิจิ ััยออกมาได้้ดัังนี้�
everything) ซึ่ง�่ เป็น็ ปัญั หาหนึ่ง่� ที่ส่� ำคัญั ที่ส�่ ุดุ ของวงการฟิสิ ิกิ ส์์
และวิิทยาศาสตร์์ในปััจจุุบััน และโครงการวิิจััยนี้้�ถืือว่่า
มีีส่่วนร่่วมกัับการพััฒนาและขยายขอบเขตองค์์ความรู้�
พื้้�นฐานของวิิทยาศาสตร์์และเทคโนโลยีีให้้เจริิญก้้าวหน้้าได้้
อีีกทางหนึ่่�งด้ว้ ย

3. แหล่่งเงินิ ทุุนสนับั สนุุนในการทำำวิจิ ัยั
สำนักั งานกองทุนุ สนับั สนุนุ การวิจิ ัยั (สกว.) ทุนุ พัฒั นา

อาจารย์์รุ่่�นใหม่่ 2559 - 2561, 2561 - 2563

4. วััตถุุประสงค์ข์ องการวิจิ ััย รููปแสดงโครงการและรููปแบบของการปรัับแต่่งและทฤษฎีีความโน้้มถ่่วง
4.1 เพื่อ่� ศึึกษากลไกการพองตัวั ของเอกภพยุคุ แรกเริ่ม� ที่่ม� า https://www.researchgate.net/publication/297777219_A_
และการขยายตัวั แบบเร่ง่ ออกของเอกภพในปัจั จุบุ ันั จากการ Model-Independent_Approach_to_Dark_Energy_Cosmolog-
ปรับั แต่่งและทฤษฎีีทางเลืือกของแรงโน้้มถ่่วง gies_Current_and_Future_Constraints
4.2 เพื่�่อตรวจสอบว่่าการปรัับแต่่งและทฤษฎีี
ทางเลืือกของแรงโน้ม้ ถ่ว่ งสามารถให้ผ้ ลการทำนายที่เ่� ข้า้ กันั ได้้ 6.1 ปัญั หาในเอกภพระยะแรกเริ่ม� และการขยายตัวั
กัับผลสัังเกตการณ์์ทางดาราศาสตร์์หรืือไม่่ ด้้วยความเร่่งในปััจจุุบััน ในปััญหานี้�เราได้้ใช้้แบบจำลอง
4.3 เพื่่�อศึึกษาพลวััตของการก่่อตััวของสสารมืืดใน การปรัับแต่่งความโน้้มถ่่วงสามแบบดัังนี้� แบบที่�่หนึ่�่ง เป็็น
เอกภพจากการปรับั แต่ง่ และทฤษฎีีทางเลืือกของแรงโน้ม้ ถ่ว่ ง แบบจำลองที่เ�่ รีียกว่า่ Horava-Lifshitz โดยผลการวิจิ ัยั พบว่า่
4.4 เพื่่�อศึึกษาพลวััตของเอกภพในอนาคตจากการ เอกภพก่อ่ นเกิดิ การเฟ้อ้ ตัวั ในระยะแรกเริ่ม� นั้้�นความโน้ม้ ถ่ว่ ง
ปรับั แต่่งและทฤษฎีีทางเลืือกของแรงโน้้มถ่่วง จะละเมิิดสมมาตรแบบลอเรนซ์์และหลัังจากการเกิิดการ
4.5 เพื่่�อหาความสอดคล้้องกัันของการขยายตััวของ เฟ้้อตััวความโน้้มถ่่วงจะกลัับมามีีสมมาตรแบบลอเรนซ์์ดัังที่�่
เอกภพทั้้�งในยุคุ แรกเริ่ม� และในปัจั จุบุ ันั จากการปรับั แต่ง่ และ ปรากฏในปัจั จุุบััน
ทฤษฎีีทางเลืือกของแรงโน้ม้ ถ่่วง
4.6 เพื่อ่� หาเงื่อ� นไขของรูปู แบบการเปลี่ย่� นผ่า่ นสถานะ
สำหรัับค่่าคงที่่�จัักรวาลของเอกภพในระยะแรกเริ่ �มจากการ
ปรับั แต่่งและทฤษฎีีทางเลืือกของแรงโน้ม้ ถ่ว่ ง
4.7 เพื่อ่� หาผลเฉลยหลุมุ ดำและมวลของดาวนิวิ ตรอน
จากการปรับั แต่่งและทฤษฎีีทางเลืือกของแรงโน้้มถ่ว่ ง
4.8 เพื่�่อทำนายปริิมาณทางฟิิสิิกส์์ที่่�เป็็นไปได้้ใน
การเกิิดรููหนอนด้้วยการปรัับแต่่งและทฤษฎีีทางเลืือกของ
แรงโน้ม้ ถ่ว่ ง

5. ระยะเวลาที่่�ทำำการวิิจััย รููปแสดงผลการทำนายเชิิงจัักรวาลวิิทยาของการเฟ้้อตััวของเอกภพจาก
พ.ศ. 2559 – 2564 (5 ปีี) อััตราส่่วนค่่า spectral index vs tensor to scalar ratio ด้้วยแบบ
จำลอง Horava-Lifshitz
ที่่�มา https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/
S0370269319306409?via%3Dihub

รางวััลการวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวััลผลงานวิิจัยั ประจำำปีีงบประมาณ 2565 131

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

สำหรัับแบบชนิิดที่�่สองคืือ แบบจำลอง Higgs- จากผลลััพธ์์ที่่�ได้้จากผลงานวิิจััยทั้ �งหมดที่�่เกี่่�ยวข้้อง
Starobinsky gravity โดยผลที่�่ได้้จากการวิิจััยนี้้�คืือ ของคณะผู้�วิจิ ัยั พบว่า่ การปรับั แต่ง่ และทฤษฎีีความโน้ม้ ถ่ว่ ง
เราสามารถให้ส้ นามอนุภุ าคฮิกิ ส์เ์ ป็น็ ตัวั ก่อ่ ให้เ้ กิดิ การเฟ้อ้ ตัวั ทางเลืือกสามารถใช้้อธิิบายปรากฏการณ์์หลายอย่่างที่�่
ของเอกภพในระยะแรกเริ่ �มด้้วยการมีีอัันตรกิิริิยากัับความ ทฤษฎีีสัมั พัทั ธภาพทั่่ว� ไปของไอน์ส์ ไตน์ไ์ ม่ส่ ามารถอธิบิ ายได้้
โน้ม้ ถ่ว่ ง แล้ว้ จากนั้้�นจะเกิดิ ความโน้ม้ ถ่ว่ งแบบ Starobinsky เช่่น พลัังงานมืืด การเฟ้้อตััวของเอกภพ หลุุมดำ รููหนอน
นอกจากนี้� Higgs-Starobinsky gravity ยังั สามารถประพฤติติ ัวั เป็น็ ต้น้ ผลดังั กล่า่ วมานี้�เป็น็ หลักั ฐานชี้้�ชัดั ว่า่ ทฤษฎีีความโน้ม้ ถ่ว่ ง
คล้า้ ยกัับสสารมืืดแบบอนุุภาคสเกลาร์์ได้อ้ ีีกด้ว้ ย ของไอน์์สไตน์์ยัังไม่่สมบููรณ์์และต้้องได้้รัับการปรัับปรุุง
ให้้ดีียิ่่�งขึ้้�นทั้้�งในเชิิงตััวทฤษฎีีและเชิิงปรากฏการณ์์วิิทยาเอง
6.2 ปััญหาการเปลี่�่ยนสถานะของค่่าคงที่�่จัักรวาล แม้ก้ ารปรับั แต่ง่ และทฤษฎีีความโน้ม้ ถ่ว่ งทางเลืือกจะประสบ
ที่�่เอกภพระยะแรกเริ่�ม ในงานวิิจััยนี้�เราได้้ใช้้แบบจำลอง ความสำเร็จ็ มากมายในการแก้ป้ ัญั หาหลายอย่า่ ง แต่ก่ รอบทฤษฎีนี้�
ความโน้ม้ ถ่ว่ งทางเลืือกแบบเกาส์์-โบเนต์์ (Gauss-Bonnet) ยัังมีีจุุดด้้อยอยู่� คืือมีีจำนวนของแบบจำลองความโน้้มถ่่วง
ในห้า้ มิติ ิโิ ดยเราได้พ้ ิจิ ารณาสนามไฟฟ้า้ เข้า้ ไปพบว่า่ การเปลี่ย่� น ที่�่มากจนเกิินไปและยัังไม่่สามารถหาแนวทางการรวบรวม
สถานะของค่่าคงที่�่จัักรวาลจะเปลี่�่ยนจากค่่าลบเป็็นค่่าบวก แบบจำลองการปรัับแต่่งและความโน้้มถ่่วงทางเลืือกได้้
ที่อ�่ ุณุ หภูมู ิสิ ูงู กว่า่ แบบที่ไ�่ ม่ม่ ีีสนามไฟฟ้า้ โดยค่า่ คงที่จ�่ ักั รวาลนี้� อย่่างชััดเจน ด้้วยเหตุุนี้�การศึึกษาวิิจััยต่่อยอดและเพิ่่�มเติิม
เป็็นองค์์ประกอบสำคััญที่�่ทำให้้เอกภพขยายตััวแบบเร่่งใน ในแนวทางการรวมแบบจำลองความโน้้มถ่่วงที่�่ได้้กล่่าวไป
ปััจจุุบััน นอกจากนี้�เรายัังได้้พิิจารณาสนามพลัังงานแบบ จำเป็น็ แนวทางที่ส�่ ำคัญั ในอนาคตเพื่อ�่ หาทฤษฎีีความโน้ม้ ถ่ว่ ง
Kalb-Ramond ซึ่ง�่ เป็น็ ปริมิ าณสนามพื้้�นฐานในทฤษฎีีสตริงิ ใหม่ท่ ี่แ่� ท้จ้ ริงิ หนึ่ง�่ เดีียวซึ่ง่� สามารถทำให้เ้ ป็น็ ทฤษฎีีเชิงิ ควอนตัมั
เราพบว่า่ การเปลี่ย่� นสถานะที่อ�่ ุณุ หภูมู ิทิ ี่ส�่ ูงู กว่า่ การพิจิ ารณา และอธิบิ ายปรากฏการณ์ท์ างธรรมชาติติ ่า่ งที่ท�่ ฤษฎีีสัมั พัทั ธภาพ
สนามไฟฟ้า้ เข้้าไป ทั่่�วไปไม่่สามารถทำได้้

6.3 ปััญหาที่่�เกี่�่ยวข้้องกัับดาวนิิวตรอนเราได้้ใช้้ 7. ประโยชน์ท์ ี่่ไ� ด้ร้ ับั จากการวิิจััย
ความโน้้มถ่่วงทางเลืือกแบบเกาส์์-โบเนต์์ในสี่�่มิิติิไปคำนวณ 7.1 มีีความรู้�ความเข้้าใจในการปรัับแต่่งและทฤษฎีี
หาค่า่ มวล พบว่า่ ดาวนิวิ ตรอนที่ม่� ีีเฉพาะสสารที่ม�่ ีีควาร์ก์ เป็น็ ทางเลืือกของแรงโน้้มถ่่วงได้้อย่่างลึึกซึ้ �งเพื่�่อพััฒนาและ
องค์์ประกอบอย่่างเดีียวนั้้�นสามารถมีีมวลได้้ถึึงสองเท่่าของ ปรับั ปรุงุ ต่อ่ ยอดให้ก้ รอบทฤษฎีีดังั กล่า่ วดีีขึ้้�นสำหรับั เป็น็ หนึ่ง�่
มวลดวงอาทิิตย์์ได้้ ซึ่�่งก็็เป็็นไปตามผลการสัังเกตการณ์์ทาง ในตัวั แทนทฤษฎีีแรงโน้ม้ ถ่ว่ งควอนตัมั
ดาราศาสตร์์ 7.2 สามารถอธิิบายและปรัับปรุุงกลไกการพองตััว
และขยายตััวแบบเร่่งออกของเอกภพจากการปรัับแต่่งและ
6.4 ปัญั หาการศึึกษารูหู นอนสำหรับั ปัญั หานี้�เราได้้ ทฤษฎีีทางเลืือกของแรงโน้้มถ่่วงที่�่ทฤษฎีีอื่่�นไม่่สามารถ
ใช้้แบบจำลองความโน้ม้ ถ่ว่ งทางเลืือกที่เ�่ รีียกว่่า dRGT หรืือ อธิิบายได้้
ทฤษฎีีที่แ�่ กรวิติ อน ซึ่ง่� เป็น็ เพราะแรงโน้ม้ ถ่ว่ งมีีมวลไม่เ่ ป็น็ ศูนู ย์์ 7.3 สามารถระบุุได้้ว่่าการปรัับแต่่งและทฤษฎีี
และพบว่่ามีีความเป็็นไปได้้ในการเกิิดรููหนอนขึ้้�นเนื่่�องจาก ทางเลืือกของแรงโน้้มถ่่วงแบบใดที่�่สามารถอธิิบาย
มัันมีีความเสถีียรของปากท่่อรููหนอนสำหรัับช่่วงค่่าที่�่เป็็น ความสอดคล้อ้ งกันั ระหว่า่ งการพองตัวั ของเอกภพระยะแรกเริ่ม�
ไปได้ใ้ นแบบจำลอง dRGT นอกจากนี้�เรายังั ได้เ้ พิ่่ม� การปรับั แต่ง่ กัับการขยายตััวแบบเร่ง่ ในปััจจุบุ ััน
ความโน้้มถ่่วงแบบ f(R) เข้้าไปพบว่่าความต้้องการในการ 7.4 สามารถระบุุได้้ว่่าการปรัับแต่่งและทฤษฎีี
ต้้องใช้้สสารประหลาดที่่�มีีความดัันเป็็นลบนี้้�มีีค่่าน้้อยลง ทางเลืือกของแรงโน้้มถ่่วงแบบใดที่่�ผลทำนายเชิิงทฤษฎีี
มากกว่่าการใช้้ทฤษฎีีความโน้้มถ่่วงมาตรฐานของไอน์์สไตน์์ สอดคล้อ้ งกับั ผลสัังเกตการณ์ท์ างดาราศาสตร์์
ในการพิจิ ารณา 7.5 ปรับั ปรุงุ ความรู้�ความเข้า้ ใจการก่อ่ ตัวั ของดาราจักั ร
ในเอกภพด้ว้ ยการปรับั แต่ง่ และทฤษฎีีทางเลืือกของแรงโน้ม้ ถ่ว่ ง
รูปู แสดงรูปู ร่า่ งของท่อ่ รููหนอนที่�เ่ กิดิ ขึ้�นจาก massive and f(R) gravity สำหรับั กรณีีที่ส่� สารมืืดไม่ม่ ีีอยู่่�จริงิ
ที่�่มา https://journals.aps.org/prd/abstract/10.1103/PhysR- 7.6 พััฒนาความรู้�ความเข้้าใจวิิวััฒนาการและ
RevD.102.084026 อนาคตของเอกภพ

132 รางวััลการวิิจัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ััย ประจำำปีงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

8. ศักั ยภาพในการพััฒนาไปสู่่�การใช้ป้ ระโยชน์์ 10. ข้อ้ เสนอแนะเชิิงนโยบายที่่เ� สนอแนะ
ในเชิงิ สังั คม และ/หรืือเชิงิ พาณิชิ ย์์ ให้แ้ ก่่รััฐบาล/กระทรวงต่า่ ง ๆ และภาคเอกชน
ในโครงการวิิจััยนี้้�มีีความคาดหวัังในระยะยาวคืือ เพื่อ�่ นำำไปใช้ว้ างนโยบาย พัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา

การสร้้างความรู้�และความเข้้าใจใหม่่ของปััญหาด้้าน อยากฝากให้ร้ ัฐั บาล/กระทรวงต่า่ ง ๆ และภาคเอกชน
ดาราศาสตร์์ฟิิสิิกส์์และจัักรวาลวิิทยาด้้วยการปรัับแต่่งและ ให้้ความสนใจในการเพิ่่�มงบประมาณและการสร้้างอาชีีพ
ทฤษฎีีแรงโน้้มถ่่วงทางเลืือกที่่�ได้้ถููกปรัับปรุุงและพััฒนาใน (career path) ของนักั วิจิ ัยั ด้า้ นวิทิ ยาศาสตร์บ์ ริสิ ุทุ ธิ์์พ� ื้้�นฐาน
โครงการนี้ �และยัังเป็็นการพััฒนาขีีดความสามารถบุุคลากร ด้ว้ ยการก่อ่ ตั้�งกองทุนุ วิจิ ัยั เฉพาะและหน่ว่ ยงานการวิจิ ัยั เพิ่่ม� เติมิ
และยกระดับั การวิจิ ัยั วิทิ ยาศาสตร์ข์ องไทยให้ม้ ีีความสามารถ แม้ว้ ่า่ ประเทศเราจะไม่ไ่ ด้ม้ ีีงบประมาณมากมาย แต่เ่ นื่อ�่ งจาก
แข่่งขันั กัับนานาประเทศได้้อย่า่ งทัดั เทีียม สิ่�งที่่จ� ะก่่อให้เ้ กิิด การวางรากฐานและให้ค้ วามสำคัญั ในการพัฒั นาวิทิ ยาศาสตร์์
อิิมแพคในแต่่ละด้้านที่�่ได้้จากโครงการวิิจััยนี้้�มีีดัังต่่อไปนี้้� บริิสุุทธิ์์�นี้� จะเป็็นโครงสร้้างพื้้�นฐานสำคััญในการพััฒนา
ต่่อเศรษฐกิิจเป็็นการเพิ่่�มอััตราส่่วนของนัักวิิจััยต่่อจำนวน วิิทยาศาสตร์์เพื่่�อก่่อให้้เกิิดผลลััพธ์์เชิิงนวััตกรรมและธุุรกิิจ
ประชากรของประเทศให้้สููงขึ้้�น ต่่อสัังคม ด้้วยความรู้�ใหม่่ ของประเทศอย่่างแท้้จริงิ และยั่�งยืืน
ที่่�ได้้นี้ �เป็็นการชี้ �ให้้เห็็นถึึงความสำคััญของวิิทยาศาสตร์์ที่�่มีี
บทบาทเป็็นอย่่างสููงในการพััฒนาประเทศด้้านทััศนคติิและ
ความคิิดเชิงิ วิพิ ากษ์แ์ บบวิิทยาศาสตร์์ ต่อ่ วงวิิชาการ ความรู้�
ที่�่ได้้จากโครงการนี้ �เป็็นการเปิิดพรมแดนและพััฒนาทฤษฎีี
เก่่าที่�่ใช้้อธิิบายปรากฏการณ์์ทางดาราศาสตร์์และจัักรวาล
วิทิ ยาให้ด้ ีีขึ้้�น นอกจากนี้�ผลที่ไ่� ด้ย้ ังั สามารถนำถูกู ไปใช้ศ้ ึึกษา
ต่อ่ ยอดได้้ อีีกทั้�งผลการที่ไ�่ ด้จ้ ากโครงการวิจิ ัยั นี้�อาจช่ว่ ยเป็น็
ข้อ้ มูลู หรืือเบาะแสสำหรับั การสังั เกตการณ์ท์ างดาราศาสตร์์
ต่่าง ๆ ที่เ�่ กี่�ย่ วข้อ้ งด้ว้ ยทางหนึ่่ง�

9. การนำำผลงานไปใช้ป้ ระโยชน์ใ์ นมิติ ิติ ่่าง ๆ
 เชิงิ วิชิ าการ
อาจารย์์/นัักศึึกษาในมหาวิิทยาลััยและนัักวิิจััย

ในสถาบัันวิิจััยหรืือห้้องปฏิิบััติิการด้้านดาราศาสตร์์ฟิิสิิกส์์
จัักรวาลวิิทยาและฟิิสิิกส์์พลัังงานสููงทั้ �งในและต่่างประเทศ
ที่ก่� ำลังั วิจิ ัยั พัฒั นาและศึึกษาด้า้ นปัญั หาพลังั งานมืืด สสารมืืด
เอกภพระยะแรกเริ่�ม การรวมกัันของแรงโน้้มถ่่วง (ทฤษฎีี
สััมพััทธภาพทั่่�วไป) กัับทฤษฎีีควอนตััม เพื่่�อเป็็นแนวทาง
การต่อ่ ยอดและขยายผลลััพธ์จ์ ากผลที่ไ�่ ด้ใ้ นงานวิิจัยั นี้�

รางวััลการวิจิ ััยแห่่งชาติิ : รางวัลั ผลงานวิิจััย ประจำำปีีงบประมาณ 2565 133

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกีียรติิคุุณประกาศ

รางวัลั การวิิจััยแห่ง่ ชาติิ : รางวััลผลงานวิจิ ัยั
ประจำำปีงี บประมาณ 2565

รางวััลระดับั ดีี

สาขาวิทิ ยาศาสตร์์กายภาพและคณิติ ศาสตร์์

เรื่�่อง
การพัฒั นาและปรับั ปรุุงสมบัตั ิิของอนุภุ าคแม่เ่ หล็็กนาโนและ
อนุภุ าคกราฟีีนออกไซด์์ เพื่อ่� การใช้้งานทางด้า้ นสิ่่�งแวดล้อ้ มและการแพทย์์
Development and Property Enhancement of Magnetic Nanoparticles
and Graphene Oxide for Environmental and Medical Applications

โดย
ผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์ ดร.จริยิ า แก้้วเสน่ห่ า และคณะ

สำนัักงานการวิิจััยแห่่งชาติิ (วช.) ได้้พิิจารณาเห็็นว่่าผลงานวิิจััย เรื่�่อง “การพััฒนาและปรัับปรุุงสมบััติิ
ของอนุุภาคแม่่เหล็็กนาโนและอนุุภาคกราฟีีนออกไซด์์ เพื่�่อการใช้้งานทางด้้านสิ่�งแวดล้้อมและการแพทย์์”
โดย ผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์ ดร.จริิยา แก้้วเสน่่หา และคณะ แห่่ง มหาวิิทยาลััยธรรมศาสตร์์ เป็็นผลงานที่�่มีี
คุณุ ภาพในระดับั ดีีและมีีประโยชน์์ โดยทำให้ไ้ ด้อ้ งค์ค์ วามรู้�ในการสังั เคราะห์ว์ ัสั ดุดุ ูดู ซับั ที่ม่� ีีสมบัตั ิพิ ิเิ ศษเฉพาะตัวั ของวัสั ดุุ
กลุ่�มกราฟีนี ออกไซด์ป์ ระสิทิ ธิภิ าพสูงู สำหรัับการดููดซัับซีีเซีียมหรืือโมเลกุุลประจุุบวกและประจุุลบ และองค์์ความรู้�
ในการเตรีียมสารในสภาวะต่า่ ง ๆ เพื่�่อให้ไ้ ด้้ประสิิทธิภิ าพการดูดู ซับั ที่�ด่ ีี รวมถึึงวัสั ดุดุ ููดซัับกลุ่�มพอลิิเมอร์์เชิงิ ประกอบ
ที่ม�่ ีีอนุภุ าคแม่เ่ หล็ก็ เป็น็ ส่ว่ นประกอบ เพื่อ่� การใช้ง้ านในการดูดู ซับั สารต่า่ ง ๆ และให้ม้ ีีสมบัตั ิเิ ฉพาะตัวั ที่ด่� ีีและกว้า้ งขึ้้�น
สามารถต่อ่ ยอดใช้ง้ านทางด้า้ นการแพทย์์ อาทิิ การให้ค้ วามร้อ้ นอนุภุ าคแบบเหนี่ย่� วนำเพื่อ�่ การปลดปล่อ่ ยยาหรืือเพื่อ่�
การทำลายเซลล์์มะเร็็ง

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ผ้ ลงานเรื่อ่� งนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ัยั ประจำปีงี บประมาณ 2565
รางวัลั ระดับั ดีี สาขาวิิทยาศาสตร์ก์ ายภาพและคณิติ ศาสตร์์

134 รางวััลการวิิจัยั แห่่งชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ััย ประจำำปีงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ชื่�อ่ ผลงานวิิจัยั โดยทั่่�วไปขั้้�นตอนในการเตรีียมวััสดุุดููดซัับนั้้�น จะใช้้
ชื่�่อผลงานวิจิ ัยั การพััฒนาและปรัับปรุุงสมบััติิของอนุุภาค วิิธีีการเตรีียมอย่่างง่่าย เช่่น เทคนิิคอััลตราโซนิิเคชัันที่่�จะ
แม่่เหล็็กนาโนและอนุุภาคกราฟีีนออกไซด์์ ช่่วยในการกระจายตััวหรืือทำให้้อนุุภาควััสดุุมีีขนาดเล็็กลง
เพื่่�อการใช้้งานทางด้้านสิ่่�งแวดล้้อมและ เพื่่�อเพิ่่�มพื้้�นที่�่ผิิว หรืือวิิธีีการเผาวััสดุุดููดซัับภายใต้้สภาวะ
การแพทย์์ บรรยากาศต่่าง ๆ กััน ซึ่่�งวิิธีีการเตรีียมดัังกล่่าวมีีผลต่่อ
หััวหน้า้ คณะ ผู้้�ช่ว่ ยศาสตราจารย์์ ดร.จริิยา แก้้วเสน่ห่ า หมู่่�ฟังั ก์ช์ ันั ที่พ่� ื้้�นผิวิ ของสารดูดู ซับั สุดุ ท้า้ ยที่ไ�่ ด้้ ซึ่ง�่ จะส่ง่ ผลต่อ่
สถานที่่�ติดิ ต่่อ สถาบัันเทคโนโลยีีนานาชาติสิ ิิริินธร สมบัตั ิหิ รืือประสิทิ ธิภิ าพของวัสั ดุดุ ูดู ซับั นั้้�น ๆ กราฟีนี ออกไซด์์
มหาวิทิ ยาลัยั ธรรมศาสตร์์ ศููนย์ร์ ัังสิติ (graphene oxide) เป็น็ หนึ่ง�่ ในวัสั ดุดุ ูดู ซับั ที่ม�่ ีีประสิทิ ธิภิ าพสูงู
ผู้้�ร่ว่ มวิิจัยั 1. รองศาสตราจารย์์ ในการดููดซัับสารต่่าง ๆ เนื่�่องจากมีีโครงสร้้างพิิเศษเฉพาะ
ดร.ไพบูลู ย์์ ศรีีอรุโุ ณทัยั กล่่าวคืือมีีโครงสร้้างเป็็นแผ่่นเรีียงซ้้อนกัันเป็็นชั้้�น จึึงทำให้้
สามารถดููดซัับสารต่่าง ๆ ไว้้ในโครงสร้้างได้้ในปริิมาณมาก
2. รองศาสตราจารย์์ ดัังนั้้�นกระบวนการสัังเคราะห์์และปรัับปรุุงกราฟีีนออกไซด์์
ดร.ปกรณ์์ โอภาประกาสิติ เพื่อ่� การใช้ง้ านในด้า้ นต่า่ งๆจึึงมีีศักั ยภาพสูงู ที่จ�่ ะทำการศึึกษา
3. ศาสตราจารย์์ กราฟีนี ออกไซด์เ์ ตรีียมได้จ้ ากการออกซิไิ ดซ์ก์ ราไฟต์์ นอกจากนี้�
ดร.ประมวล ตั้�งบริบิ ูรู ณ์ร์ ัตั น์์ กราฟีนี ออกไซด์ย์ ังั สามารถถูกู รีีดิวิ ซ์ก์ ลับั ไปเป็น็ รีีดีีวซ์ก์ ราฟีนี
4. Miss Giang Truc Le Thi ซึ่�่งมีีสมบััติิความไม่่ชอบน้้ำมากกว่่ากราฟีีนออกไซด์์ ทำให้้
5. Dr.Abdelhamid Elaissari สามารถที่่�จะควบคุุมโครงสร้้างและเปลี่�่ยนสมบััติิของสาร
6. ดร.เจษฎา แม่่นยำ ดูดู ซับั กราฟีนี ออกไซด์เ์ ป็น็ การปลดปล่อ่ ยโดยการให้ค้ วามร้อ้ น
7. ดร.ณรงค์์ จันั ทร์เ์ ล็ก็ เพื่�่อรีีดิิวซ์์กราฟีีนออกไซด์์ได้้รีีดีีวซ์์กราฟีีนออกไซด์์ยััง
8. รองศาสตราจารย์์ สามารถถููกนำไปใช้้งานทางด้า้ นอื่น�่ ๆ อาทิิ sensors หรืือ
ดร.นุุรักั ษ์์ กฤษดานุุรัักษ์์ อิิเล็็กทรอนิิกส์์ หรืือวััสดุุอััจฉริิยะ ได้้อย่่างหลากหลาย
9. Miss Patcharanat kaewmee องค์ค์ วามรู้�ที่ไ�่ ด้จ้ ากการศึึกษาขั้้�นตอนการรีีดิวิ ซ์ก์ ราฟีนี ออกไซด์์
เพื่่�องานทางด้้านการดููดซัับ จึึงเป็็นประโยชน์์ต่่อการใช้้งาน
2. ความสำำคัญั และที่่ม� าของการวิจิ ััย ในด้้านอื่่�นที่�่หลากหลายของวััสดุุกราฟีีน กราฟีีนออกไซด์์
จากการพััฒนาและความก้้าวหน้้าทางด้้านนาโน และรีีดิวิ ซ์ก์ ราฟีีนออกไซด์์ได้้
เทคโนโลยีีควบคู่�ไปกัับเทคโนโลยีีวััสดุุ ทำให้้เกิิดวััสดุุดููดซัับ
ระดัับนาโน (adsorption nanoparticles) ซึ่�่งเป็็นหนึ่่�ง นอกจากนี้� การเพิ่่�มสมบััติิพิิเศษในด้้านความเป็็น
ในวััสดุุขั้้�นสููงที่่�มีีสมบััติิพิิเศษเฉพาะตััว มีีการใช้้งานอย่่าง แม่เ่ หล็ก็ เข้้าในวััสดุุดููดซัับให้้ได้้วััสดุุดููดซัับแบบใหม่่ ๆ เป็็น
แพร่ห่ ลายในด้า้ นต่า่ ง ๆ อาทิิ การดูดู ซับั สารพิษิ การกำจัดั สาร อีีกหนึ่่�งวััสดุดุ ูดู ซับั ที่่ม� ีีความน่า่ สนใจ ซึ่ง�่ มีีสมบัตั ิิเด่่นต่่างจาก
ไม่่พึึงประสงค์์ออกจากแหล่่งน้้ำ หรืือการใช้้งานในทาง วััสดุุทั่่�วไป กล่่าวคืือ อนุุภาคมีีขนาดเล็็กระดัับนาโนเมตร
ตรงกัันข้้ามกัับการดููดซัับ อาทิิ การปลดปล่่อยยาหรืือสาร ทำให้ม้ ีีพื้้�นที่ผ่� ิวิ ในการทำปฏิกิ ิริ ิยิ าได้ม้ าก สามารถกระจายตัวั
ออกฤทธิ์์�ออกจากวััสดุุดููดซัับที่่�อวััยวะเป้้าหมาย เป็็นต้้น ได้ด้ ีีในน้้ำ และแสดงพฤติกิ รรมแบบ superparamagnetic
โดยโครงสร้้างหรืือสมบััติิของวััสดุุนาโนแต่่ละชนิิดต่่างก็็มีี ทำให้้อนุุภาคดัังกล่่าวถููกดึึงดููดหรืือเหนี่�่ยวนำให้้เคลื่�่อนที่�่ไป
คุณุ สมบัตั ิเิ ฉพาะที่ใ่� ห้ค้ วามพิเิ ศษที่แ�่ ตกต่า่ งกันั นอกจากนี้้�ยังั ยังั จุดุ หมายที่่�ต้อ้ งการ หรืือเก็บ็ รวบรวมกลัับหลัังการใช้้งาน
สามารถปรับั แต่ง่ หมู่่�ฟังั ก์ช์ ันั ทางเคมีีที่พ�่ ื้้�นผิวิ ให้ม้ ีีกลไกเฉพาะ ได้้ด้้วยแรงทางแม่่เหล็็ก นอกเหนืือไปจากนี้�การผสมสาร
หรืือตอบสนองต่่อปััจจััยภายนอกได้้ ซึ่�่งทำให้้วััสดุุดููดซัับ แม่่เหล็็กเข้้าในวััสดุุดููดซัับแบบใหม่่นี้� ยัังสามารถเพิ่่�ม
สามารถตอบสนองต่่อการใช้้งานในรููปแบบที่่�หลากหลาย ความสามารถพิิเศษต่่าง ๆ ให้้กัับวััสดุุดููดซัับได้้ อาทิิ
และแตกต่่างกัันออกไป ดัังนั้้�นเพื่่�อให้้ได้้วััสดุุดููดซัับที่่�มีี การให้้ความร้้อนวััสดุุดููดซัับอย่่างรวดเร็็วแบบไม่่สััมผััส
ประสิิทธิิภาพสููงในการใช้้งานจำเป็็นอย่่างยิ่ �งที่�่ต้้องทำงาน โดยอาศััยสนามแม่่เหล็็กไฟฟ้้า ซึ่่�งทำให้้สามารถควบคุุม
วิิจััยอย่่างเข้้มข้้น และต้้องอาศััยพื้้�นฐานองค์์ความรู้�ที่่�ดีี ก า ร ป ล ดปล่่ อ ย ส า ร อ อ ก ฤ ทธิ์์� ที่่� อ วัั ย ว ะ เ ป้้ า ห ม า ย ไ ด้้
ในแต่่ละศาสตร์์ที่�่เกี่่�ยวข้้อง เพื่่�อเพิ่่�มประสิิทธิิภาพของ อย่่างแม่่นยำ หรืือสามารถใช้้ในการทำลายเซลล์์ของมะเร็็ง
วัสั ดุดุ ูดู ซับั นำไปสู่่�นวัตั กรรมการเตรีียมวััสดุุดููดซัับ ในบริิเวณที่�อ่ ยู่�ใกล้ก้ ัับอนุภุ าคสารดูดู ซัับนั้้�น ๆ ได้้

รางวัลั การวิิจัยั แห่่งชาติิ : รางวััลผลงานวิจิ ัยั ประจำำปีงี บประมาณ 2565 135

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

งานวิิจััยนี้�แบ่่งออกได้้เป็็นสองส่่วนคืือ ส่่วนแรก สารกััมมัันตรัังสีีซีีเซีียมในปริิมาณ 1400 mg Cs/g ของ
เป็็นการศึึกษาวััสดุุกราฟีีนออกไซด์์ เพื่�่อใช้้เป็็นวััสดุุดููดซัับ วััสดุดุ ูดู ซับั ซึ่่�งสูงู กว่่าค่่าทั่่�วไปที่ร�่ ายงานกัันอยู่�มาก เนื่อ�่ งจาก
ไอออนประจุบุ วก อาทิิ ซีีเซีียมไอออน โมเลกุลุ ที่่�มีีประจุุบวก วัสั ดุกุ ราฟีนี ออกไซด์น์ ั้้�นมีีโครงสร้า้ งเป็น็ แผ่น่ เรีียงซ้อ้ นกันั เป็น็ ชั้้�น
และโมเลกุุลที่่�มีีประจุุลบ และองค์์ความรู้้�พื้้�นฐานของ และมีี oxidized defects ที่�่สามารถจับั อนุภุ าคประจุบุ วก
สมบััติิของวััสดุุกราฟีีนออกไซด์์ต่่อประสิิทธิิภาพในการ ได้อ้ ย่า่ งดีีเยี่ย่� ม นอกจากนี้�องค์ค์ วามรู้�ในกระบวนการเตรีียม
ดูดู ซับั ของสารต่า่ งๆในส่ว่ นที่ส�่ องเป็น็ การพัฒั นากระบวนการ สารกราฟีีนออกไซด์์ที่่�เกิิดขึ้้�นอีีกหนึ่่�งองค์์ความรู้�ที่�่สำคััญคืือ
เตรีียมวััสดุุในกลุ่ �มอนุุภาคนาโนพอลิิเมอร์์เชิิงประกอบที่่�มีี ผลของการอัลั ตราโซนิเิ คต ที่ม่� ีีผลทำให้ค้ ่า่ การดูดู ซับั สารต่า่ ง ๆ
สมบัตั ิแิ ม่เ่ หล็ก็ เพื่อ่� ใช้เ้ ป็น็ วัสั ดุรุ องรับั สำหรับั ดูดู ซับั สารต่า่ ง ๆ ของกราฟีีนออกไซด์์มีีประสิิทธิิภาพลดลง ซึ่่�งตรงข้้ามกัับ
ในการใช้้ประโยชน์์ทางด้้านสิ่่�งแวดล้้อม อาทิิ สารไอออน ความเชื่่�อทั่่�วไปที่�่การใช้้อััลตราโซนิิเคตจะทำให้้สามารถ
ของธาตุุต่่าง ๆ ที่่�เป็็นสาเหตุุสำคััญทำให้้เกิิดตะกรััน และ เพิ่่�มประสิิทธิิภาพการดููดซัับได้้ดีี นอกจากนี้�งานวิิจััยนี้�
การศึึกษาสมบััติิทางแม่่เหล็็กในการให้้ความร้้อนอนุุภาคดััง ยัังได้้พบผลของ annealing atmosphere ที่�่มีีผลต่่อ
กล่่าวแบบเหนี่่ย� วนำ สำหรัับประยุุกต์์ใช้้ในทางการแพทย์์ ประสิิทธิิภาพการดููดซับั ของรีีดีีวซ์ก์ ราฟีนี ออกไซด์อ์ ีีกด้้วย

3. แหล่ง่ เงินิ ทุุนสนัับสนุนุ ในการทำำวิิจััย ในส่ว่ นของการพัฒั นากระบวนการสังั เคราะห์อ์ นุภุ าค
ศููนย์์แห่่งความเป็็นเลิิศทางวิิชาการด้้านศููนย์์วิิจััย นาโนพอลิิเมอร์์เชิิงประกอบที่�่มีีสมบััติิแม่่เหล็็กเพื่่�อใช้้เป็็น
วััสดุุดููดซัับนั้้�น สามารถเตรีียมอนุุภาคที่�่มีีการกระจายแบบ
วิิศวกรรมวัสั ดุสุ มบัตั ิพิ ิิเศษขั้้�นสููง มหาวิทิ ยาลััยธรรมศาสตร์์ monodisperse และมีีสมบัตั ิิ superparamagnetic ด้ว้ ย
เทคนิคิ self-assembly ซึ่ง�่ เป็น็ วิธิีีที่ง�่ ่า่ ย และไม่ยุ่่�งยากซับั ซ้อ้ น
4. วััตถุุประสงค์์ของการวิจิ ัยั (ดังั แสดงในรูปู ที่�่ 1) โดยการเกิดิ อนุภุ าคพอลิเิ มอร์เ์ ชิงิ ประกอบ
4.1 เพื่อ่� ปรับั ปรุงุ ประสิทิ ธิภิ าพการเตรีียมกราฟีนี ออกไซด์์ นั้้�นอาศััยการประกอบตััวร่่วมของสารประกอบแอมฟิิฟิิลิิก
4.2 เพื่�่อทดสอบการใช้้กราฟีีนออกไซด์์สำหรัับการ บล็็อกโคพอลิิเมอร์์ของพอลิิ (P(S27-b-AA120)) และสาร
ดูดู ซับั ไอออนประจุบุ วกโมเลกุลุ ประจุบุ วกและโมเลกุลุ ประจุลุ บ แม่่เหล็็กขนาดเล็็กที่�่หุ้ �มด้้วยโมเลกุุลกรดโอเลอิิกแอซิิด
4.3 เพื่่�อศึึกษาสภาวะที่�่เหมาะสมในการรีีดิิวซ์์ (OA-MNPs) ด้้วยแรงยึึดเหนี่่�ยวแบบไฮโดรโฟบิิคระหว่่าง
กราฟีีนออกไซด์์ เพื่�่อให้้ได้้สารดููดซัับที่�่ยัังมีีประสิิทธิิภาพ กรดโอเลอิกิ ที่ห�ุ่้�มบนผิวิ อนุภุ าคแม่เ่ หล็ก็ และส่ว่ นของพอลิสิ ไตรีีน
ในการดููดซับั ที่ด�่ ีี และจากสมบัตั ิขิ องสารประกอบแอมฟิฟิ ิลิ ิกิ บล็อ็ กโคพอลิเิ มอร์์
4.4 เพื่่�อพััฒนากระบวนการเตรีียมนาโนพอลิิเมอร์์ ที่ใ�่ ช้ท้ ำให้อ้ นุภุ าคที่ไ�่ ด้แ้ ขวนลอยในตัวั กลางน้ำ้ ได้อ้ ย่า่ งเสถีียร
เชิิงประกอบที่�่มีีสมบััติิแม่่เหล็็กให้้มีีสารแม่่เหล็็กปริิมาณสููง โดยไม่ใ่ ช้ส้ ารลดแรงตึึงผิวิ เข้า้ ร่ว่ ม เนื่อ่� งจากความเกะกะของส่ว่ น
และมีีหมู่่�ฟังั ก์ช์ ันั ที่จ่� ำเพาะต่อ่ การดูดู ซับั ไอออนของธาตุตุ ่า่ ง ๆ พอลิอิ ะคริลิ ิคิ แอซิิดที่เ่� ข้า้ กันั ได้ด้ ีีกัับน้้ำทำให้้เกิดิ การผลักั กันั
ที่�เ่ ป็น็ สาเหตุสุ ำคััญทำให้้เกิดิ ตะกรััน ของอนุภุ าคข้า้ งเคีียง(stericeffect)จึึงไม่เ่ กิดิ การเกาะกลุ่�มกันั
4.5 เพื่่�อประยุุกต์์ใช้้อนุุภาคนาโนพอลิิเมอร์์เชิิง ตกตะกอน นอกจากนี้�ในสภาวะเบส (pH 9) ซึ่่�งเป็็นสภาวะ
ประกอบที่ม่� ีีสมบัตั ิแิ ม่่เหล็็กในการดูดู ซัับไอออนต่่าง ๆ และ ที่เ�่ อื้�อต่อ่ การเกิดิ ตะกรันั ยังั พบว่า่ พื้้�นผิวิ ของอนุภุ าคที่เ่� ตรีียมได้้
ใช้้ในการให้้ความร้้อนแบบเหนี่ย�่ วนำแม่เ่ หล็ก็ ไฟฟ้า้ สำหรับั แสดงประจุลุ บ และเมื่�อ่ นำอนุุภาคไปใช้เ้ พื่อ�่ เป็น็ วัสั ดุรุ องรับั
การใช้้งานทางด้้านสิ่่�งแวดล้้อมและการแพทย์์ การดููดซัับแคลเซีียมไอออนในระบบน้้ำหล่่อเย็็น พบว่่า
มีีประสิิทธิิภาพการดููดซัับแคลเซีียมไอออนได้้สููงถึึง 92%
5. ระยะเวลาที่่�ทำำวิจิ ัยั และสามารถยัับยั้ �งการเกิิดตะกรัันของแคลเซีียมคาร์์บอเนต
4 ปีี ตั้�งแต่่ 1 มีีนาคม พ.ศ. 2560 ถึึง 1 มีีนาคม ได้ด้ ีีเมื่อ�่ เทีียบกับั สารยับั ยั้�งการเกิดิ ตะกรันั ที่ใ�่ ช้ใ้ นเชิงิ พาณิชิ ย์์
พ.ศ. 2564 นอกจากนี้้�ยังั สามารถนำกลับั มาใช้ซ้ ้ำ้ ได้อ้ ย่า่ งมีีประสิทิ ธิภิ าพ
ถึึง 4 รอบ และสามารถแยกอนุุภาคดัังกล่่าวออกมาได้ห้ ลััง
6. สรุุปผลการวิิจัยั จากใช้้งานอีีกด้ว้ ย นอกจากนี้�อนุภุ าคดังั กล่่าวยังั สามารถถููก
ในงานวิิจััยนี้้�ทำให้้สามารถพััฒนาวััสดุุดููดซัับ ปรับั แต่ง่ ให้ม้ ีีปริมิ าณของอนุภุ าคแม่เ่ หล็ก็ ในระดับั ที่ส่� ูงู ทำให้้
ประสิิทธิิภาพสููงที่่�มีีสมบััติิพิิเศษเฉพาะตััว วััสดุุดููดซัับ สามารถตอบสนองต่่อสนามแม่่เหล็็กภายนอกเป็็นอย่่างดีี
กราฟีีนออกไซด์์ที่่�มีีประสิิทธิิภาพสููง สามารถดููดซัับ ทำให้อ้ นุภุ าคร้อ้ นได้อ้ ย่า่ งรวดเร็ว็ โดยใช้ส้ นามแม่เ่ หล็ก็ ไฟฟ้า้
แบบไม่ส่ ัมั ผัสั (45 °C ภายในเวลาหนึ่ง�่ นาทีี) จึึงทำให้ส้ ามารถ

136 รางวััลการวิจิ ััยแห่่งชาติิ : รางวััลผลงานวิจิ ััย ประจำำปีงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

นำอนุุภาคที่�่สัังเคราะห์์ได้้นี้�ไปใช้้ประโยชน์์ในด้้านอื่่�น ๆ 8. ศักั ยภาพในการพััฒนาไปสู่่�การใช้้ประโยชน์์
อาทิิ การปลดปล่่อยยาที่่�ดููดซัับไว้้ หรืือการฆ่่าเซลล์์มะเร็็ง ในเชิงิ สังั คม และ/หรืือ เชิิงพาณิิชย์์
ที่่�อยู่�รอบข้้างอนุภุ าค เป็็นต้้น จากการต่่อยอดความรู้้�พื้้�นฐานในการสัังเคราะห์์

รููปที่�่ 1 แสดงภาพรวมการเตรีียมอนุุภาคนาโนพอลิิเมอร์์เชิิงประกอบที่�่มีี อนุุภาคแม่่เหล็็กนาโนและอนุุภาคกราฟีีนออกไซด์์ ทำให้้
สมบััติิแม่่เหล็ก็ (magnetic polymeric nanoparticle; MPNP) สามารถสัังเคราะห์์วััสดุุดููดซัับที่�่มีีสมบััติิพิิเศษเฉพาะตััวของ
วััสดุุกลุ่�มกราฟีีนออกไซด์์ และกลุ่�มพอลิิเมอร์์เชิิงประกอบ
ที่�่มีีอนุุภาคแม่่เหล็็กเป็็นส่่วนประกอบที่�่มีีประสิิทธิิภาพสููง
สำหรัับการดููดซัับไอออนหรืือโมเลกุุลที่่�สำคััญต่่าง ๆ ใน
สิ่ง� แวดล้อ้ มด้ว้ ยเทคนิคิ ที่ง�่ ่า่ ย และไม่ยุ่่�งยากซับั ซ้อ้ น ปฏิกิ ิริ ิยิ า
ทางเคมีีที่�่ไม่่รุุนแรง ซึ่่�งวิิธีีการสัังเคราะห์์ดัังกล่่าวสามารถ
เพิ่่�มปริิมาณผลผลิิตให้้สอดคล้้องต่่อการใช้้งานจริิงในภาค
อุตุ สาหกรรมได้้

7. ประโยชน์์ที่่�ได้้รับั จากการวิจิ ัยั 9. การนำำผลงานไปใช้ป้ ระโยชน์ใ์ นมิิติติ ่า่ ง ๆ
งานวิิจััยนี้้�ทำให้้ได้้องค์์ความรู้�ในการสัังเคราะห์์วััสดุุ  เชิงิ ชุมุ ชน/สัังคม
ดูดู ซับั ที่ม�่ ีีสมบัตั ิพิ ิเิ ศษเฉพาะตัวั ของวัสั ดุกุ ลุ่�มกราฟีนี ออกไซด์์  เชิิงพาณิชิ ย์์
ประสิิทธิิภาพสููงสำหรัับการดููดซัับซีีเซีียมหรืือโมเลกุุลประจุุ  เชิิงวิชิ าการ
บวกและประจุุลบ และองค์์ความรู้�ในการเตรีียมสารใน  เชิิงพื้้�นที่่�
สภาวะต่า่ ง ๆ เพื่�่อให้้ได้้ประสิิทธิิภาพการดููดซับั ที่่�ดีี รวมถึึง
วััสดุุดููดซัับกลุ่ �มพอลิิเมอร์์เชิิงประกอบที่�่มีีอนุุภาคแม่่เหล็็ก 10. ข้อ้ เสนอแนะเชิงิ นโยบายที่่�เสนอแนะ
เป็็นส่่วนประกอบ เพื่่�อการใช้้งานในการดููดซัับสารต่่าง ๆ ให้แ้ ก่ร่ ััฐบาล/กระทรวงต่า่ ง ๆ และภาคเอกชน
และให้้มีีสมบััติิเฉพาะตััวที่�่ดีีและกว้้างขึ้้�น สามารถต่่อยอด เพื่อ�่ นำำไปใช้ว้ างนโยบายพัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา
ใช้ง้ านทางด้้านการแพทย์์
นอกจากนี้� ยัังเกิิดความร่่วมมืือ/เครืือข่่าย และร่่วม การวิิจััยและพััฒนาวััสดุุอนุุภาคนาโนขั้้�นสููงนัับเป็็น
ทำงานแบบบูรู ณาการกัับกลุ่�มวิิจัยั อื่น�่ ๆ จากหลายสถาบััน ส่่วนขัับเคลื่่�อนสำคััญในการสร้้างความเปลี่่�ยนแปลงในทาง
ทั้�งในและต่่างประเทศอย่่างเข้้มแข็็ง ผ่่านการส่่งนัักศึึกษา เทคโนโลยีี และสร้้างการเติิบโตแบบก้้าวกระโดดให้้กัับ
ทั้ �งระดัับปริิญญาโทและปริิญญาเอกไปแลกเปลี่่�ยนเรีียนรู้้� องค์์กรหรืือหน่่วยงานที่่�เป็็นเจ้้าของเทคโนโลยีี ถืือเป็็น
นวััตกรรมใหม่่ ๆ และนำกลัับมาถ่่ายทอดส่่งต่่อให้้กัับ พื้้�นฐานของการผลิิตในทุุกอุุตสาหกรรม ตั้�งแต่่บรรจุุภััณฑ์์
นักั ศึึกษารุ่่�นถััด ๆ ไป พร้้อมทั้�งถ่า่ ยทอดองค์ค์ วามรู้�แก่ก่ ลุ่�ม การเกษตร อุุตสาหกรรมสีี จนถึึงด้้านชีีวการแพทย์์ ดัังนั้้�น
วิิจััยอีีกด้้วย ที่�่สำคััญ เกิิดการพััฒนาและยกระดัับคุุณภาพ จึึงควรได้้รัับการส่่งเสริิมและผลัักดัันจากทั้ �งภาครััฐและ
งานวิิจััยทางด้้านวััสดุุศาสตร์์ของประเทศไทยให้้เป็็นที่่�รู้�จััก ภาคเอกชนให้้เกิิดงานวิิจััยเกี่่�ยวกัับวััสดุุอนุุภาคนาโนขั้้�นสููง
และยอมรัับในระดัับนานาชาติิผ่่านการตีีพิิมพ์์ในวารสาร เพิ่่�มมากขึ้้�นทั้้�งงานวิิจััยขั้้�นพื้้�นฐานควบคู่ �ไปกัับงานวิิจััย
วิชิ าการและการเข้า้ ร่ว่ มประชุมุ งานวิชิ าการระดับั นานาชาติิ ประยุุกต์์ ซึ่่�งจะสามารถสร้้างวััสดุุใหม่่ ๆ มาใช้้เพิ่่�มมููลค่่า
ทรััพยากรได้้อย่่างก้้าวกระโดดและเป็็นองค์์ความรู้�ที่�่ยาก
ต่่อการลอกเลีียนแบบจากคู่�แข่่ง นอกจากนี้้�ยัังจะนำไปสู่่�
การสร้้างความเป็็นเลิิศทางด้้านวิิทยาศาสตร์์ เทคโนโลยีี
และนวััตกรรมของประเทศ โดยเฉพาะในด้า้ นอุุตสาหกรรม
S-Curve ใหม่่ต่่อไป

รางวัลั การวิิจัยั แห่่งชาติิ : รางวััลผลงานวิจิ ััย ประจำำปีงี บประมาณ 2565 137

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกียี รติคิ ุณุ ประกาศ

รางวััลการวิจิ ััยแห่่งชาติิ : รางวัลั ผลงานวิิจััย
ประจำำปีงี บประมาณ 2565

รางวััลระดับั ดีี

สาขาวิิทยาศาสตร์์กายภาพและคณิติ ศาสตร์์

เรื่�อ่ ง
ความผันั แปรของลมมรสุมุ ฤดููร้้อนในทวีปี เอเชีียสมััยโฮโลซีีน:
การศึึกษาเพื่อ่� สัังเคราะห์์ข้้อมููลที่่�บัันทึึกในหินิ งอกและวงปีไี ม้้จากประเทศไทยและจีีน
Asian Summer Monsoon Variability During the Holocene: A Synthesis
Study on Stalagmites and Tree Rings from Thailand and China

โดย
ผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์ ดร.โชติกิ า เมืืองสง และคณะ

สำนัักงานการวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ (วช.) ได้พ้ ิิจารณาเห็น็ ว่่าผลงานวิิจัยั เรื่�อ่ ง “ความผัันแปรของลมมรสุุมฤดููร้อ้ น
ในทวีปี เอเชียี สมัยั โฮโลซีนี : การศึกึ ษาเพื่อ�่ สังั เคราะห์ข์ ้อ้ มููลที่่บ� ันั ทึกึ ในหินิ งอกและวงปีไี ม้จ้ ากประเทศไทยและจีนี ”
โดย ผู้้�ช่ว่ ยศาสตราจารย์์ ดร.โชติิกา เมืืองสง และคณะ แห่ง่ มหาวิทิ ยาลัยั มหิิดล เป็น็ ผลงานที่่�มีีคุุณภาพในระดัับดีี
และมีีประโยชน์์ เป็็นงานวิิจััยที่่�เก็็บข้้อมููลอย่่างต่่อเนื่�่อง เพื่่�อข้้อมููลที่่�ได้้นั้้�นจะเป็็นตััวช่่วยในการตรวจสอบสภาพ
ภูมู ิอิ ากาศที่เ�่ ปลี่ย่� นแปลงในพื้้�นที่ใ�่ นอดีีต และสาเหตุทุ ี่ท่� ำให้ส้ ภาพภูมู ิอิ ากาศเปลี่ย่� นแปลง โดยศึึกษาจากความผันั แปร
ของลมมรสุมุ ฤดูรู ้อ้ นในทวีีปเอเชีียในยุคุ ต่า่ ง ๆ ตั้�งแต่ย่ ุคุ โฮโลซีีน (ปลายยุคุ น้ำ้ แข็ง็ ) โดยการวัดั ไอโซโทปของออกซิเิ จน
เสถีียรที่ข�่ ึ้้�นกับั ปริมิ าณน้ำ้ ฝนที่อ�่ ยู่�ในหินิ งอกหินิ ย้อ้ ยและวงปีไี ม้ใ้ นยุคุ ต่า่ ง ๆ ทั้�งในประเทศไทยภาคเหนืือ ภาคตะวันั ตก
เฉีียงเหนืือ และภาคใต้้ และในประเทศสาธารณรััฐประชาชนจีีน ทำให้้เห็็นการเปลี่�่ยนแปลงของการเกิิดลมมรสุุม
ในช่ว่ งเวลายาวนาน และผลจากการวิจิ ัยั นี้้�จะช่ว่ ยสนับั สนุนุ การประกอบรวมของข้อ้ มูลู ลมมรสุมุ ทวีีปเอเชีียที่ม่� ีีคุณุ ภาพ
สููงให้ม้ ีีความสมบูรู ณ์์

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ผ้ ลงานเรื่อ�่ งนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ัยั ประจำปีงี บประมาณ 2565
รางวััลระดับั ดีี สาขาวิทิ ยาศาสตร์์กายภาพและคณิติ ศาสตร์์

138 รางวัลั การวิจิ ััยแห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิิจััย ประจำำปีีงบประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ชื่อ่� ผลงานวิิจัยั ธรรมชาติิต่่าง ๆ (Natural proxies) มาใช้้แทน ซึ่ง�่ วงปีไี ม้้
ชื่อ�่ ผลงานวิจิ ัยั ความผัันแปรของลมมรสุุมฤดููร้้อนในทวีีป (Tree rings) และหินิ งอก (Stalagmites) ได้ร้ ับั การยอมรับั ว่า่
เอเชีียสมััยโฮโลซีีน : การศึึกษาเพื่่�อ เป็็นหลัักฐานทางธรรมชาติิที่่�มีีศัักยภาพสููงในการบัันทึึก
สัังเคราะห์์ข้้อมููลที่�่บัันทึึกในหิินงอกและ ข้้อมูลู ภูมู ิิอากาศในอดีีตได้้
วงปีไี ม้้จากประเทศไทยและจีีน
หัวั หน้้าคณะ ผู้้�ช่่วยศาสตราจารย์์ ดร.โชติิกา เมืืองสง งานวิิจััยนี้้�จึึงดำเนิินการสร้้างและสัังเคราะห์์พลวััต
สถานที่่�ติิดต่่อ โครงการจััดตั้้�งวิิทยาเขตอำนาจเจริิญ การเปลี่่�ยนแปลงของลมมรสุุมทวีีปเอเชีียระยะสั้้�นที่�่มีี
เลขที่่� 259 หมู่่� 13 ต.โนนหนามแท่ง่ อ.เมืือง ความละเอีียดสููงและระยะยาวในสมััยโฮโลซีีนจากข้้อมููลที่�่
จ.อำนาจเจริญิ 3700 บัันทึึกในหิินงอกและวงปีีไม้้ในพื้้�นที่�่ตััวแทนของลมมรสุุม
โทรศััพท์์ : 045-523211, 098-1632280 ระดัับภููมิิภาคจำนวนสองพื้้�นที่�่ (มณฑลยููนนานและมณฑล
E-mail : [email protected], ฝููเจี้�ยน ประเทศจีีน) และพื้้�นที่่�จุุดเปลี่�่ยนผ่่านรอยต่่อของ
[email protected] ลมมรสุุมจำนวนหนึ่�่งพื้้�นที่�่ (ประเทศไทย) เพื่�่อศึึกษากลไก
ผู้้�ร่ว่ มวิิจัยั 1. รศ.ดร.นาฏสุุดา ภููมิิจำนง ขัับเคลื่่�อนการไหลเวีียนของลมมรสุุมทวีีปเอเชีียทั้ �งระยะสั้้�น
และระยะยาว รวมถึึงศึึกษาความสัมั พันั ธ์ก์ ับั การเปลี่ย่� นแปลง
2. Dr.Binggui Cai ของภููมิอิ ากาศระดัับโลกในพื้้�นที่่�ห่่างไกล
3. ดร.สุุภาภรณ์์ บัวั จัันทร์์
3. แหล่ง่ เงิินทุนุ สนับั สนุนุ ในการทำำวิิจััย
สำนัักงานกองทุุนสนัับสนุุนการวิิจััย (สกว.) ฝ่่าย

สวััสดิิภาพสาธารณะ (ฝ่่าย 3) ภายใต้้กรอบความร่่วมมืือ
ระหว่า่ ง สกว. (สัญั ญาเลขที่่� RDG 5930014) และ National
Natural Science Foundation of China (NSFC)
(Grant number 41661144021 & 41272197)

2. ความสำำคัญั และที่่�มาของการวิิจัยั 4. วััตถุปุ ระสงค์ข์ องการวิจิ ัยั
ลมมรสุมุ ฤดูรู ้อ้ นแห่ง่ ทวีีปเอเชีีย(TheAsianSummer 1. การประกอบรวมข้้อมููลของลมมรสุุมทวีีปเอเชีีย
Monsoon) เป็น็ องค์ป์ ระกอบที่ส�่ ำคัญั ของระบบลมมรสุมุ โลก ที่่�มีีความละเอีียดสููงในช่่วงระยะเวลาไม่่กี่�่ร้้อยปีีที่่�ผ่่านมาขึ้้�น
โฮโลซีีน (Holocene) เป็็นสมััย (Epoch) ทางธรณีีวิิทยา จากวงปีีไม้้และหิินงอกจากพื้้�นที่�่ภาคเหนืือ ภาคตะวัันตก
สมััยโฮโลซีีนนั้้�น เป็็นสมััยที่�่ต่่อจากปลายยุุคน้้ำแข็็งใหม่่ เฉีียงเหนืือ และภาคใต้้ประเทศไทย
ที่ค่� รอบคลุมุ ช่ว่ งระยะเวลาประมาณ 11,700 ปีี (11.7 ka BP) 2. การสร้้างและสัังเคราะห์์พลวััตการเปลี่�่ยนแปลง
ที่�่ผ่่านมาของประวััติิศาสตร์์โลก ซึ่่�งเป็็นยุุคสมััยที่่�มีีความ ของลมมรสุุมทวีีปเอเชีียระยะยาวในสมััยโฮโลซีีนที่�่กิิน
สำคััญ เนื่�่องจากเป็็นช่่วงเวลาแห่่งการเปลี่่�ยนแปลงของ ขอบเขตกว้้างขวางด้้วยข้้อมููลจากหิินงอกจากพื้้�นที่่�ตััวแทน
มนุุษยชาติิ, ภููมิิอากาศ และสิ่�งแวดล้้อมมากมาย ซึ่�่งการ ของลมมรสุมุ ระดับั ภูมู ิภิ าคจำนวนสองพื้้�นที่�่ (มณฑลยูนู นาน
ศึึกษาต่า่ ง ๆ พบว่า่ โฮโลซีีนเป็น็ ยุคุ สมัยั แห่ง่ การเปลี่ย่� นแปลง และมณฑลฝููเจี้�ยน ประเทศจีีน) และพื้้�นที่่�จุุดเปลี่�่ยน
สภาพภููมิิอากาศ (climate change) ที่่�สำคััญมาก ผ่า่ นรอยต่อ่ ของลมมรสุมุ จำนวนหนึ่ง�่ พื้้�นที่�่ (จังั หวัดั แม่ฮ่ ่อ่ งสอน
แต่่เนื่่�องจากไม่่มีีการตรวจวััดและบัันทึึกข้้อมููลภููมิิอากาศ ประเทศไทย)
ในอดีีตในระยะยาว จึึงมีีการนำข้้อมููลจากหลัักฐานทาง 3. เพื่�่อศึึกษากลไกขัับเคลื่่�อนการไหลเวีียนของ
ลมมรสุมุ ทวีีปเอเชีียทั้�งระยะสั้้�นและระยะยาว รวมถึึงศึึกษา
ความสััมพัันธ์์กัับการเปลี่�่ยนแปลงของภููมิิอากาศระดัับโลก
ในพื้้�นที่�่ห่่างไกล
4. ศึึกษากระบวนการเปลี่�่ยนแปลงของถ้้ำและ
ภููมิิอากาศในปััจจุุบััน ด้้วยการติิดตั้้�งระบบตรวจวััดเพื่่�อให้้
เกิิดความเข้้าใจสััญญาณภููมิิอากาศที่�่ได้้รัับจากหิินงอกและ
วงปีไี ม้ไ้ ด้ด้ ีีขึ้้�น

รางวัลั การวิจิ ััยแห่ง่ ชาติิ : รางวััลผลงานวิจิ ััย ประจำำปีีงบประมาณ 2565 139

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

5. ระยะเวลาที่่ท� ำำการวิิจััย
ระยะเวลา 3 ปีี ตั้�งแต่เ่ ดืือนกัันยายน พ.ศ. 2559 ถึึง
เดืือนสิงิ หาคม พ.ศ. 2562

6. สรุุปผลการวิิจััย 7. ประโยชน์ท์ ี่่ไ� ด้ร้ ับั จากการวิจิ ััย
ผลการศึึกษาครั้�งนี้�แสดงให้้เห็็นว่า่ (1) ในยุคุ โฮโลซีีน โครงการวิิจััยนี้ �ได้้สร้้างชุุดข้้อมููลภููมิิอากาศในอดีีต
ตอนต้้นและตอนกลาง รููปแบบการเปลี่่�ยนแปลงของ ในหลายพื้้�นที่่� โดยเกิดิ ประโยชน์ต์ ่่อหลายภาคส่ว่ น เช่น่
ลมมรสุุมทวีีปเอเชีียมีีความแตกต่่างกัันไปในแต่่ละพื้้�นที่�่ 1. หน่่วยงานภาครััฐที่่�เกี่่�ยวข้้องกัับการศึึกษาสภาพ
โดยฝนมีีปริมิ าณมากในพื้้�นที่ภ่� าคเหนืือ ภาคตะวันั ออกเฉีียง ภููมิิอากาศ เช่่น กรมอุุตุุนิิยมวิิทยา สามารถนำชุุดข้้อมููล
เหนืือของประเทศจีีน และภาคตะวัันตกเฉีียงเหนืือของ เชิิงปริิมาณนี้ �ไปใช้้ในการทดสอบโมเดลภููมิิอากาศเพื่่�อการ
ประเทศไทย ซึ่ง่� ชี้�บอกว่า่ นอกจากการขับั เคลื่อ�่ นโดยปริมิ าณ พยากรณ์์สภาพภููมิิอากาศในระยะยาวได้้ และสามารถใช้้
รัังสีีดวงอาทิิตย์์แล้้วนั้้�น ปฏิิสััมพัันธ์์ที่�่เกิิดขึ้้�นระหว่่างทะเล เป็็นข้้อมููลพื้้�นฐานเพื่�่อการรัับมืือและตั้ �งรัับการเปลี่�่ยนแปลง
และบรรยากาศที่่�เกิิดขึ้้�นบริิเวณมหาสมุุทรแปซิิฟิิกเหนืือ ของภูมู ิอิ ากาศในอนาคตได้้
ด้้านตะวัันตกก็็มีีอิิทธิิพลต่่อการเปลี่�่ยนแปลงทางอุุทกวิิทยา 2. หน่่วยงานภาครััฐที่่�เกี่�่ยวข้้อง เช่่น กรม
ในสามพื้้�นที่่�นี้� (2) ในยุุคโฮโลซีีนตอนกลาง ข้้อมููลที่�่บัันทึึก ทรัพั ยากรธรณีี กรมป่า่ ไม้้ และกรมอุทุ ยานแห่่งชาติิ สัตั ว์์ป่า่
ในหิินงอกจากภาคใต้้ของประเทศไทย ชี้�บอกถึึงปริิมาณ และพัันธุ์์�พืืช รวมถึึงหน่่วยงานส่่วนท้้องถิ่�นต่่าง ๆ สามารถ
น้ำ้ ฝนที่ม่� ีีปริมิ าณมากในยุคุ โฮโลซีีนตอนต้น้ และปริมิ าณน้ำ้ ฝน นำผลการศึึกษาความสััมพัันธ์์ของปััจจััยต่่าง ๆ ที่่�ส่่งผลต่่อ
ลดลงในยุุคโฮโลซีีนตอนปลาย ซึ่�่งสนัับสนุุนทฤษฎีีที่่�รัังสีี การเปลี่�่ยนแปลงของทรััพยากรป่่าไม้้ (วงปีีไม้้) และ
ดวงอาทิิตย์์มีีอิิทธิิพลต่่อการเคลื่่�อนที่�่ของร่่องมรสุุมจากทาง ทรััพยากรธรณีี (หิินงอก) ไปใช้้เป็็นข้้อมููลที่่�สำคััญในการ
ตอนเหนืือในยุคุ โฮโลซีีนตอนต้น้ มายังั ทางตอนใต้ใ้ นช่ว่ งระยะ วางแผนการจััดการทรััพยากรป่่าไม้้และทรัพั ยากรธรณีี
เวลาหลังั จากนั้้�น และ (3) ในยุุคโฮโลซีีนตอนปลาย ข้้อมูลู 3. นัักวิิจััยและบุุคคลทั่่�วไปทั้้�งในประเทศและ
การเปลี่ย่� นแปลงภูมู ิอิ ากาศที่ไ�่ ด้ร้ ับั จากข้อ้ มูลู ไอโซโทปเสถีียร ต่า่ งประเทศ สามารถนำชุดุ ข้อ้ มูลู เชิงิ ปริมิ าณนี้�ไปเปรีียบเทีียบ
ของออกซิิเจนในวงปีีไม้้สััก แสดงถึึงความแห้้งแล้้ง โดย กัับข้อ้ มูลู ในพื้้�นที่�ข่ องตนเองได้้โดยตรง
เฉพาะในช่่วงศตวรรษที่่� 18 ซึ่�่งปรากฏการณ์์เอลนีีโญและ
ความผันั แปรของระบบอากาศในซีีกโลกใต้้ (เอลโซ่)่ มีีอิทิ ธิพิ ล
ต่่อภูมู ิิอากาศของประเทศไทยในช่่วงปีี ค.ศ. 1870, 1907-
1943 และ 1944-1980 มากกว่่าช่่วงปีี ค.ศ. 1981-2015
ข้อ้ มูลู จากหลักั ฐานทางธรรมชาติจิ ากโครงการนี้้�มีีความเป็น็
ไปได้้ว่่าเป็็นข้้อมููลที่�่มีีความละเอีียดสููงที่่�สุุดและ/หรืือที่�่สุุด
ซึ่ง่� ผลผลิติ ของโครงการนี้้�ช่ว่ ยสนับั สนุนุ การประกอบรวมของ
ข้้อมููลลมมรสุมุ ทวีีปเอเชีียที่�่มีีคุณุ ภาพสูงู ให้ม้ ีีความสมบูรู ณ์์

140 รางวัลั การวิิจััยแห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิิจัยั ประจำำปีงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

8. ศักั ยภาพในการพััฒนาไปสู่�่ การใช้้ประโยชน์์ 9. การนำำผลงานไปใช้้ประโยชน์ใ์ นมิติ ิติ ่่าง ๆ
ในเชิงิ สังั คม และ/หรืือ เชิงิ พาณิชิ ย์์ ชุดุ ข้้อมูลู ภูมู ิอิ ากาศในหลายพื้้�นที่�่ อาทิิ เส้้นปริมิ าณ
คู่่�มืือตรวจวััดระบบถ้้ำ สามารถใช้้เป็็นแนวทาง
น้ำ้ ฝนของพื้้�นที่ภ�่ าคเหนืือเชิงิ ปริมิ าณ (มิลิ ลิเิ มตร) ครอบคลุมุ
ในการดำเนิินการจััดการแหล่่งท่่องเที่�่ยวทางธรรมชาติิ ระยะเวลา 338 ปีี (ค.ศ. 1687 – 2015) ซึ่�่งสามารถใช้้
ประเภทถ้้ำได้้ ทั้�งในกระบวนการประเมิินสถานภาพถ้้ำ ในการพิิสููจน์์ความถููกต้้องของแบบจำลองด้้านภููมิิอากาศ
ก่่อนและหลัังเปิิดให้้ท่่องเที่�่ยว เพื่่�อหลีีกเลี่�่ยงผลกระทบต่่อ (Model verification) ต่่าง ๆ ได้้ นอกจากนี้้�ชุุดข้้อมููล
ทรัพั ยากรธรณีีและระบบต่า่ ง ๆ ภายในถ้ำ้ สื่อ่� สิ่ง� พิมิ พ์ต์ ่า่ ง ๆ ภููมิิอากาศอื่�่น ๆ ที่่�ครอบคลุุมยุุคโฮโลซีีนสามารถใช้้
เช่น่ แผ่น่ พับั สามารถใช้ป้ ระกอบร่ว่ มกับั กิจิ กรรมการท่อ่ งเที่ย�่ ว เทีียบเคีียงกับั หลัักฐานทางธรรมชาติิอื่น่� ๆ ได้้
ในชุุมชนได้้ เพื่่�อส่่งเสริิมให้้เกิิดจิิตสำนึึกและการอนุุรัักษ์์
ทรััพยากรธรณีี 10. ข้อ้ เสนอแนะเชิิงนโยบายที่่�เสนอแนะ
ให้แ้ ก่ร่ ัฐั บาล/กระทรวงต่า่ ง ๆ และภาคเอกชน
เพื่อ่� นำำไปใช้ว้ างนโยบายพัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา

ไม่่มีี

รางวัลั การวิจิ ััยแห่่งชาติิ : รางวััลผลงานวิจิ ััย ประจำำปีงี บประมาณ 2565 141

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกีียรติิคุุณประกาศ

รางวััลการวิิจัยั แห่่งชาติิ : รางวััลผลงานวิจิ ัยั
ประจำำปีีงบประมาณ 2565

รางวัลั ระดัับดีี

สาขาวิทิ ยาศาสตร์ก์ ายภาพและคณิติ ศาสตร์์

เรื่�อ่ ง
แก้้วหน้้าที่่พ� ิเิ ศษสำำหรับั ใช้้กัักเก็บ็ พลัังงานสะอาดแห่่งอนาคต
Advanced Functional Glasses fot Future Clean

and Green Energy Storage Application
โดย

ดร.พินิ ิิจ กิิจขุุนทด และ ดร.วิภิ าดา เสนานนท์์

สำนัักงานการวิิจััยแห่่งชาติิ (วช.) ได้้พิิจารณาเห็็นว่่าผลงานวิิจััย เรื่่�อง “แก้้วหน้้าที่่�พิิเศษสำหรัับใช้้
กัักเก็็บพลัังงานสะอาดแห่่งอนาคต” โดย ดร.พินิ ิิจ กิิจขุุนทด และ ดร.วิิภาดา เสนานนท์์ แห่ง่ สถาบัันวิจิ ััย
แสงซิินโครตรอน (องค์์การมหาชน) เป็็นผลงานที่่�มีีคุุณภาพในระดัับดีีและมีีประโยชน์์อย่่างมาก โดยงานวิิจััยนี้�
สามารถแสดงให้้เห็น็ ได้้ว่่าแก้้วหน้า้ ที่่พ� ิิเศษที่ส�่ ังั เคราะห์ข์ ึ้้�นนั้้�น มีีคุุณสมบััติทิ ี่โ่� ดดเด่่นเชิิงโครงสร้้างและคุณุ สมบัตั ิทิ าง
เคมีีไฟฟ้้าที่�่สามารถประยุุกต์์ใช้้เป็็นขั้้�วแคโทดสำหรัับแบตเตอรี่่�ชนิิดลิิเทีียมเพื่่�อการกัักเก็็บพลัังงานสะอาดในอนาคต
ได้้ และที่ส�่ ำคััญงานวิิจัยั นี้�สามารถต่่อยอดสู่่�งานวิิจััย BCG ซึ่่ง� สามารถที่่�จะประยุกุ ต์แ์ ละต่่อยอดในการใช้้วัสั ดุุแก้้วจาก
บรรจุุภััณฑ์์ต่า่ ง ๆ ที่�ใ่ ช้ง้ านแล้้ว มาทำการสัังเคราะห์์ขึ้้�นมาใหม่่ตามสููตรเคมีีที่่�ได้ศ้ ึึกษาจากงานวิจิ ััยนี้� เพื่�อ่ ใช้เ้ ป็็นวััสดุุ
กักั เก็บ็ พลังั งานสะอาดในอนาคตได้อ้ ีีกด้ว้ ย ดังั นั้้�นจึึงถืือได้ว้ ่า่ งานวิจิ ัยั นี้�สามารถตอบโจทย์ก์ ารมุ่�งเน้น้ งานวิจิ ัยั ด้า้ นวัสั ดุุ
กัักเก็็บพลัังงานและงานวิจิ ัยั ด้้าน ZERO waste ในอนาคตได้้

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ผ้ ลงานเรื่อ�่ งนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ัยั ประจำปีงี บประมาณ 2565
รางวัลั ระดับั ดีี สาขาวิทิ ยาศาสตร์์กายภาพและคณิิตศาสตร์์

142 รางวััลการวิจิ ััยแห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิิจัยั ประจำำปีีงบประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ชื่่อ� ผลงานวิจิ ััย และศึึกษาชนิิดของโครงสร้้างแก้้วที่�่ทำให้้สมบััติิของแก้้ว
ชื่�่อผลงานวิิจัยั แก้้วหน้้าที่่�พิิเศษสำหรัับใช้้กัักเก็็บพลัังงาน เหมาะสมกัับการใช้้เป็็นวััสดุุแคโทดสำหรัับแบตเตอรี่่�ชนิิด
สะอาดแห่่งอนาคต ลิเิ ทีียมไอออน เพื่อ�่ มุ่�งหวังั พัฒั นาวัสั ดุชุ นิดิ นี้้�เชิงิ พาณิชิ ย์ต์ ่อ่ ไป
หััวหน้้าคณะ ดร.พินิ ิิจ กิจิ ขุุนทด
สถานที่่ต� ิดิ ต่อ่ สถาบันั วิจิ ัยั แสงซินิ โครตรอน(องค์ก์ ารมหาชน)
ผู้้�ร่ว่ มวิิจััย ดร.วิิภาดา เสนานนท์์

2. ความสำำคัญั และที่่�มาของการวิจิ ััย รููปที่่� 1 แสดงตััวอย่่างแก้้วในระบบลิิเทีียมซััลเฟตบอเรตที่่�มีีการเจืือด้้วย
ในปัจั จุบุ ันั การพัฒั นาแบตเตอรี่ซ่� ึ่ง่� เป็น็ แหล่ง่ พลังั งาน แมงกานีีส (ซ้า้ ย) และโคบอลต์์ (ขวา)
ในอุุปกรณ์์อิิเล็็กทรอนิิกส์์ต่่าง ๆ เป็็นสิ่่�งที่�่นัักวิิจััยส่่วนใหญ่่
กำลัังให้้ความสนใจ เพื่่�อรองรัับการพััฒนาเทคโนโลยีี 3. แหล่ง่ เงิินทุุนสนับั สนุนุ ในการทำำวิจิ ััย
ด้า้ นต่่าง ๆ ของโลก ปัจั จุุบัันวิิจััยด้้านแบตเตอรี่�ก่ ำลัังอยู่�ใน งบประมาณแผ่่นดิิน สถาบัันวิิจััยแสงซิินโครตรอน
ความสนใจเป็็นลำดัับต้้น ๆ ซึ่่�งสอดคล้้องกัับความต้้องการ
ของตลาดที่�่มีีความต้้องการแหล่่งพลัังงานจากแบตเตอรี่่�อยู่ � (องค์์การมหาชน)
เป็น็ จำนวนมาก โดยการพัฒั นาแบตเตอรี่ส่� ่ว่ นใหญ่จ่ ะมุ่�งเน้น้
ไปที่ก่� ารพัฒั นาแบตเตอรี่ใ่� ห้ม้ ีีระยะเวลาการใช้ง้ านที่ย�่ าวนานขึ้้�น 4. วัตั ถุุประสงค์ข์ องการวิจิ ััย
มีีความจุุที่�่มากขึ้้�นและเพื่่�อให้้มีีความปลอดภััยในการใช้้งาน 1. เพื่่�อศึึกษาความสััมพัันธ์์ระหว่่างโครงสร้้างของ
เพิ่่ม� มากขึ้้�นในระหว่า่ งที่ม่� ีีการจ่า่ ยกระแสไฟฟ้า้ และการชาร์จ์ แก้้วลิิเทีียมซััลเฟตบอเรตเมื่่�อองค์์ประกอบทางเคมีีของแก้้ว
ประจุุ ซึ่่�งแบตเตอรี่�่ที่�่ใช้้ในอุุปกรณ์์ต่่าง ๆ ในปััจจุุบัันเป็็น เปลี่�ย่ นไปโดยใช้เ้ ทคนิคิ จากแสงซิินโครตรอน
แบตเตอรี่ช�่ นิดิ ลิิเทีียมไอออน ซึ่่ง� มีีส่ว่ นประกอบหลักั ๆ คืือ 2. เพื่่�อศึึกษาผลของโครงสร้้างแก้้วที่่�เปลี่�่ยนแปลง
วััสดุุแคโทด วััสดุุอิิเล็็กโทรไลต์์ และวััสดุุแอโนด ดัังนั้้�น ต่่อสมบััติิของแก้้วที่่�เหมาะสมจะใช้้เป็็นวััสดุุแคโทดสำหรัับ
ในการพัฒั นาแบตเตอรี่ใ�่ ห้ส้ ามารถใช้ง้ านได้ด้ ีีขึ้้�นนั้้�นจึึงจำเป็น็ แบตเตอรี่�่ชนิิดลิิเทีียมไอออน โดยเน้้นการศึึกษาสมบััติิ
จะต้อ้ งพัฒั นาวัสั ดุทุ ุกุ ๆ ส่ว่ น โดยในงานวิจิ ัยั นี้้�จะมุ่�งเน้น้ ที่จ�่ ะ เชิิงเคมีีไฟฟ้้า
พััฒนาวััสดุุประเภทแคโทดสำหรัับแบตเตอรี่่�ชนิิดลิิเทีียม 3. สามารถประดิิษฐ์์แก้้วที่่�เหมาะสมสำหรัับใช้้เป็็น
ไอออน วััสดุแุ คโทดสำหรับั แบตเตอรี่�ช่ นิิดลิเิ ทีียมไอออน
ดังั นั้้�นในงานวิจิ ัยั นี้�จึงได้ส้ นใจศึึกษาวัสั ดุแุ ก้ว้ ที่ส่� ามารถ
พััฒนาให้้เป็็นวััสดุุแคโทดในแบตเตอรี่่�ชนิิดลิิเทีียมไอออนได้้ 5. ระยะเวลาที่่�ทำำการวิจิ ัยั
เนื่อ�่ งจากวัสั ดุแุ ก้ว้ เป็น็ วัสั ดุทุ ี่ข่� ึ้้�นรูปู ได้ห้ ลายรูปู ร่า่ งตามรูปู ทรง ระยะเวลาการทำวิจิ ัยั 1 ปีี ตั้�งแต่ว่ ันั ที่�่ 1 ตุลุ าคม 2562
ที่�่นัักวิิศวกรต้อ้ งการ ทำให้ส้ ามารถรองรับั รููปแบบแบตเตอรี่�่ ถึึงวัันที่�่ 30 กัันยายน 2563
ที่�่มีีการพััฒนารููปแบบอย่่างต่่อเนื่่�องเช่่นกััน และจากที่�่มีี
รายงานล่่าสุุดว่่าแก้้วระบบลิิเทีียมบอเรตที่่�มีีการเจืือด้้วย 6. สรุปุ ผลการวิิจัยั
โลหะทรานซิิชั่�น มีีความจุุของประจุุประมาณสองเท่่าของ ในงานวิจิ ัยั นี้�ได้ศ้ ึึกษาแก้ว้ ระบบลิเิ ทีียมซัลั เฟตบอเรต
ที่ม�่ ีีการใช้ง้ านในเชิงิ พาณิชิ ย์ใ์ นปัจั จุบุ ันั ดังั นั้้�นผู้้�วิจิ ัยั จึึงมุ่�งเน้น้ ที่่�ถููกเจืือด้้วยแมงกานีีสและโคบอลต์์ไนเตรต (II) เฮกซะ
ที่�่จะศึึกษาแก้้วระบบนี้� อย่่างไรก็็ตามการอธิิบายถึึงผลของ ไฮเดรตเพื่�่อใช้้สำหรัับเป็็นวััสดุุขั้้�วแคโทดกัักเก็็บพลัังงาน
โครงสร้้างแก้้วชนิิดนี้้�ต่่อสมบััติิที่�่สำคััญของแก้้วเพื่่�อใช้้เป็็น แก้ว้ ระบบ Li2S-2H3BO3: xMnO2 (x = 4 ร้้อยละโดยโมล)
วััสดุุแคโทดในแบตเตอรี่่�ชนิิดลิิเทีียมไอออนนั้้�นยัังไม่่มีี และ Li2S-2H3BO3: xCoN2O6.6H2O (x = 3, 4 และ 5 ร้อ้ ยละ
รายงานไว้้ ประกอบกับั ความสัมั พัันธ์ร์ ะหว่่างโครงสร้้างแก้้ว โดยโมล) ถูกู เตรีียมด้ว้ ยวิธิ ีีเตรีียมแบบดั้�งเดิมิ การตรวจสอบ
กัับองค์์ประกอบทางเคมีีของแก้้วนั้้�นยัังไม่่เป็็นที่่�ศึึกษา เฟส องค์์ประกอบเฟส และยืืนยัันความเป็็นอสััณฐาน
แพร่่หลายมากนััก ดัังนั้้�นในงานวิิจััยนี้�จึ งเห็็นว่่าการพััฒนา
วััสดุุชนิิดนี้้�อย่่างยั่ �งยืืนและเพื่่�อพััฒนาองค์์ความรู้้�ทางด้้าน
โครงสร้้างของวััสดุุแก้้วเป็็นสิ่่�งที่่�สำคััญจึึงมุ่ �งหวัังที่�่จะศึึกษา
ผลขององค์์ประกอบทางเคมีีของแก้้วต่่อโครงสร้้างแก้้ว

รางวัลั การวิจิ ัยั แห่่งชาติิ : รางวััลผลงานวิิจััย ประจำำปีงี บประมาณ 2565 143

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

ของแก้้วตััวอย่่างอาศััยเทคนิิคการเลี้ �ยวเบนของรัังสีีเอกซ์์ งานวิิจััยนี้ �สามารถตอบโจทย์์การมุ่ �งเน้้นงานวิิจััยด้้านวััสดุุ
(X-Ray Diffraction หรืือ XRD) และเทคนิิคการใช้้ กัักเก็็บพลัังงานและงานวิิจัยั ด้้าน ZERO waste ในอนาคต
กล้้องจุลุ ทรรศน์์อิเิ ล็็กตรอนแบบส่อ่ งกราด (Transmission ได้อ้ ีีกด้ว้ ย
electron microscopy หรืือ TEM) ตรวจสอบสมบััติิ
ทางแสงและสมบััติิทางแม่่เหล็็กด้้วยเทคนิิค UV-Vis รูปู ที่่� 2 รููปแก้้วระบบลิเิ ทีียมซััลเฟตบอเรตที่ถ�่ ููกเจือื ด้ว้ ยธาตุแุ มงกานีีสและ
spectrophotometer และแมกนีีโตมิเิ ตอร์แ์ บบตัวั อย่า่ งสั่น� สมบัตั ิเิ ชิงิ เคมีีไฟฟ้้า
ตามลำดัับ ผลการตรวจวิิเคราะห์์การเกิิดเฟสองค์์ประกอบ
ของแก้้วทั้้�ง 2 ระบบ พบว่่ารููปแบบการเลี้�ยวเบนของรัังสีี รููปที่�่ 3 รููปแก้้วระบบลิิเทีียมซััลเฟตบอเรตที่่�ถููกเจืือด้้วยธาตุุโคบอลต์์
เอกซ์์ทุุกเงื่�อนไขแสดงความเป็็นอสััญฐาน (amorphous) พร้อ้ มทั้้ง� สมบัตั ิเิ ชิงิ เคมีีไฟฟ้า้ และการตรวจสอบโครงสร้า้ งระดับั อะตอมด้ว้ ย
เหมืือนกันั ทุกุ เงื่อ� นไขซึ่ง่� สอดคล้อ้ งกับั ผล TEM ที่ไ่� ด้้นอกจากนี้� เทคนิิคการดููดกลืนื รัังสีีเอกซ์์จากแสงซิินโครตรอน
ได้้ศึึกษาสมบััติิทางแม่่เหล็็กด้้วยเทคนิิค VSM สมบััติิทาง
เคมีีไฟฟ้้า รวมทั้�งค่่าความจุุไฟฟ้้าจำเพาะของแก้้วทั้้�งหมด 7. ประโยชน์ท์ ี่่ไ� ด้ร้ ัับจากการวิจิ ััย
เพื่�่อศึึกษาความเป็็นไปได้้ในการใช้้แก้้วนี้้�เป็็นวััสดุุแคโทด ผลกระทบต่่อวงการวิิชาการ (Impact Factor,
จากการศึึกษาพบว่่าค่่าความจุุไฟฟ้้าจำเพาะสููงสุุดของแก้้ว Quartile, Citation)
ระบบ Li2S-2H3BO3: 4MnO2 มีีค่่าประมาณ 49.00 F/g ผลงานวิิจััยตีีพิิมพ์์จำนวน 2 เรื่�่อง และเอกสาร
และความจุุไฟฟ้้าจำเพาะสููงสุุดของแก้้วระบบ Li2S- ยื่่�นขออนุุสิิทธิิบัตั ร 2 เรื่่�อง
2H3BO3: 5CoN2O6.6H2O ที่่�มีีค่่าประมาณ 97.97 F/g 2021 W. Senanon, P. Phaiboon, N. Chanlek,
เพื่�่อให้้เข้้าใจเชิิงลึึกถึึงโครงสร้้างระดัับอะตอมของแก้้ว Y. Poo-arporn, S. Pinitsoontorn, S. Maensiri, P.
รวมถึึงสถานะเลขออกซิเิ ดชัันของอะตอม S, Mn และ Co Kidkhunthod, Effect of Mn on lithium-sulphate-
จึึงได้้ทำการศึึกษาด้้วยเทคนิิคการดููดกลืืนรัังสีีเอกซ์์จาก borated based glass as energy storage applications.
แสงซินิ โครตรอน (X-ray absorption spectroscopy XAS) Journal of Non-Crystalline Solids 552, 120445
ซึ่�่งครอบคลุุมด้้วยเทคนิิค XANES และ EXAFS จากการ (Q1, Impact Factor 2020/2021 = 3.531)
วิิเคราะห์์ด้้วยเทคนิิค XANES พบว่่าสถานะเลขออกซิิชััน
ของอะตอมซัลั เฟอร์ค์ ืือ +6 ในขณะที่ส�่ ถานะเลขออกซิเิ ดชันั
ของอะตอมแมงกานีีสมีีค่่าผสมระหว่่าง +2 และ +3 เช่่น
เดีียวกัันกัับอะตอมโคบอลต์์ที่่�มีีสถานะเลขออกซิิเดชัันผสม
ระหว่า่ ง +2 และ +3 นอกจากนี้้�ยังั ได้ท้ ำการศึึกษาโครงสร้า้ ง
จำเพาะ (Local structure) สำหรับั อะตอมโคบอลต์ท์ ี่ถ�่ ูกู เจืือ
ในโครงสร้้างแก้ว้ โดยเทคนิิค EXAFS พบว่่าอะตอมโคบอลต์์
สามารถแสดงการมีีอยู่�ร่ว่ มกันั ของพันั ธะCoA-O(tetrahedral
coordination) และ CoB-O (octahedral coordination)
ในตัวั อย่่างแก้้วระบบ Li2S-2H3BO3: xCoN2O6.6H2O (x =
3, 4 and 5 ร้้อยละโดยโมล) ด้้วยอััตราส่ว่ นที่่�แตกต่า่ งกันั

โดยสรุุป ผลงานวิิจัยั ที่เ�่ กิิดขึ้้�นจากงานวิจิ ััยนี้�สามารถ
แสดงให้้เห็็นได้้ว่่าแก้้วหน้้าที่�่พิิเศษที่่�สัังเคราะห์์ขึ้้�นนั้้�น
มีีคุุณสมบััติิที่�่โดดเด่่นเชิิงโครงสร้้างและคุุณสมบััติิทาง
เคมีีไฟฟ้้าและสามารถประยุุกต์์ใช้้เป็็นขั้้�วแคโทดสำหรัับ
แบตเตอรี่�่ชนิิดลิิเทีียมเพื่่�อการกัักเก็็บพลัังงานสะอาดใน
อนาคตได้้ และที่ส�่ ำคัญั งานวิจิ ัยั นี้�สามารถต่อ่ ยอดสู่่�งานวิจิ ัยั
BCG ซึ่ง�่ สามารถที่จ่� ะประยุกุ ต์แ์ ละต่อ่ ยอดในการใช้ว้ ัสั ดุแุ ก้ว้
จากบรรจุภุ ัณั ฑ์ต์ ่า่ ง ๆ ที่่�ใช้้งานแล้ว้ มาทำการสังั เคราะห์ข์ ึ้้�น
มาใหม่่ตามสููตรเคมีีที่่�ได้้ศึึกษาจากงานวิิจััยนี้ �เพื่�่อใช้้เป็็นวััสดุุ
กักั เก็บ็ พลังั งานสะอาดในอนาคตได้อ้ ีีกด้ว้ ย ดังั นั้้�นจึึงถืือได้ว้ ่า่

144 รางวัลั การวิจิ ัยั แห่่งชาติิ : รางวัลั ผลงานวิิจััย ประจำำปีงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

2021 W. Senanon, N. Chanlek, Y. Poo-arporn, 9. การนำำผลงานไปใช้้ประโยชน์ใ์ นมิิติิต่า่ ง ๆ
S. Pinitsoontorn, S. Maensiri, N. Laorodphan, P.  เชิงิ ชุมุ ชน/สัังคม
Songsiriritthigul, P. Khemthong, P. Kidkhunthod,  เชิิงพาณิิชย์์
Development of co-doped Li2S-borate-based  เชิงิ วิชิ าการ
glass system as energy storage applications: X-ray  เชิิงพื้้�นที่่�
absorption spectroscopy aspect, Journal of Non- เชิิงพาณิิชย์์ : อยู่�ระหว่่างการติิดต่่อบริิษััทเพื่�่อนำ
Crystalline Solids 562, 120781 (Q1, Impact Factor
2020/2021 = 3.531) เทคโนโลยีีที่ไ่� ด้ไ้ ปสู่่�การผลิติ ภาคอุุตสาหกรรมจริงิ
เอกสารยื่น�่ ขออนุสุ ิทิ ธิบิ ัตั ร เลขที่่ค� ำขอ 2003002349 และ เชิิงวิิชาการ : ได้้ผลงานวิิจััยตีีพิิมพ์์จำนวน 2
2003001339
เรื่อ�่ ง และเอกสารยื่น�่ ขออนุสุ ิทิ ธิบิ ัตั ร 2 เรื่อ�่ ง ตามรายละเอีียด
8. ศักั ยภาพในการพัฒั นาไปสู่่�การใช้้ประโยชน์์ ข้้างต้้น และได้้ร่่วมสร้้างบุุคลากรระดัับบััญฑิิตศึึกษาในงาน
ในเชิิงสัังคม และ/หรืือ เชิงิ พาณิิชย์์ วิจิ ััยดัังกล่า่ วร่ว่ มกัับมหาวิิทยาลัยั ต่า่ ง ๆ
ผลกระทบในด้้านการใช้้ประโยชน์์ทางเศรษฐกิิจ
10. ข้อ้ เสนอแนะเชิงิ นโยบายที่่�เสนอแนะ
สังั คม องค์์กรต้้นสัังกััด มีีดัังนี้� ให้แ้ ก่ร่ ััฐบาล/กระทรวงต่า่ ง ๆ และภาคเอกชน
ได้้ผลงานวิิจััยที่�่มีีการประยุุกต์์ใช้้เทคนิิคการดููดกลืืน เพื่อ่� นำำไปใช้ว้ างนโยบาย พัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา

รัังสีีเอกซ์จ์ ากแสงซินิ โครตรอน ในการวิเิ คราะห์์หาที่ม�่ าของ การให้ท้ ุนุ สนับั สนุนุ การวิจิ ัยั อย่า่ งจริงิ จังั และต่อ่ เนื่อ�่ ง
คุุณสมบััติิพิเิ ศษของวัสั ดุุขั้้�นสููง ซึ่ง�่ จะสามารถนำองค์ค์ วามรู้� ในงานวิิจััยด้้านวััสดุุพลัังงานและการกัักเก็็บพลัังงานและ
ที่่�ได้้ไปต่่อยอดในการพััฒนาวััสดุุหรืือผลิิตภััณฑ์์ใหม่่ ๆ ที่�่ การบููรณาการระหว่่างองค์์ความรู้ �ที่่�ได้้จากภาครััฐสู่ �การ
มีีคุุณสมบััติิที่�่ดีีขึ้้�นและต้้องการได้้ โดยเฉพาะอย่่างยิ่�งการ ต่อ่ ยอดการผลิติ จริิงของภาคอุุตสาหกรรม
พัฒั นาวิจิ ัยั วัสั ดุเุ พื่อ่� ใช้เ้ ป็น็ ขั้้�วแบตเตอรี่ช่� นิดิ ลิเิ ทีียม นอกจากนี้�
ยัังสามารถตีีพิิมพ์์ผลงานวิิจััยในวารสารวิิจััยนานาชาติิ
และยื่่�นขอจดอนุุสิิทธิิบััตรดัังกล่่าวได้้ ดัังรายละเอีียดข้้อ 7
อีีกทั้�งเป็็นการนำเสนอเทคนิิคการดููดกลืืนรัังสีีเอกซ์์ ณ
ระบบลำเลีียงแสงที่�่ 5.2 ของสถาบัันฯ ในระดัับนานาชาติิ
ที่่�สามารถใช้้ในการตรวจวััดสเปกตรััมการดููดกลืืนรัังสีีเอกซ์์
และสามารถนำไปใช้้ได้้จริิงเพื่่�อให้้เกิิดผลงานวิิจััยระดัับ
นานาชาติไิ ด้้

รางวััลการวิิจัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิิจัยั ประจำำปีงี บประมาณ 2565 145

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกีียรติคิ ุณุ ประกาศ

รางวััลการวิจิ ััยแห่ง่ ชาติิ : รางวััลผลงานวิิจััย
ประจำำปีงี บประมาณ 2565

รางวััลระดัับดีี

สาขาวิิทยาศาสตร์ก์ ารแพทย์์

เรื่่�อง
สายพัันธุ์์�เซลล์ต์ ้น้ กำำเนิิดจากตััวอ่่อนมนุษุ ย์ส์ ายพันั ธุ์์�แรกของประเทศไทยจากตัวั อ่อ่ น
ที่่ผ� ่า่ นการแช่แ่ ข็็งนานกว่่า 18 ปีี (จากตััวอ่่อนเด็็กหลอดแก้้วสู่�่สายพันั ธุ์์�เซลล์ต์ ้น้ กำำเนิดิ

ตััวอ่อ่ นมนุษุ ย์)์
The First Human Embryonic Stem Cell Line Derived from 18-year
Cryopreservation Embryos (from the in Vitro Produced Embryos

to Human Embryonic Stem cell Line)
โดย

ศาสตราจารย์์ นายแพทย์ก์ ำำธร พฤกษานานนท์์ และคณะ

สำนักั งานการวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ (วช.) ได้พ้ ิจิ ารณาเห็น็ ว่า่ ผลงานวิจิ ัยั เรื่อ่� ง “สายพันั ธุ์�เซลล์ต์ ้น้ กำเนิดิ ตัวั อ่อ่ นมนุษุ ย์์
สายพันั ธุ์�แรกของประเทศไทยจากตัวั อ่อ่ นที่่ผ� ่า่ นการแช่แ่ ข็ง็ นานกว่า่ 18 ปีี (จากตัวั อ่อ่ นเด็ก็ หลอดแก้ว้ สู่่�สายพันั ธุ์�
เซลล์์ต้้นกำเนิิดตััวอ่่อนมนุุษย์์)” โดย ศาสตราจารย์์ นายแพทย์์กำธร พฤกษานานนท์์ และคณะ แห่่ง
คณะแพทยศาสตร์์ จุุฬาลงกรณ์ม์ หาวิิทยาลัยั ความสำเร็็จของผลงานวิิจัยั นี้� เป็น็ การสร้า้ งสายพัันธุ์์�เซลล์ต์ ้น้ กำเนิิด
จากตััวอ่อ่ นมนุษุ ย์ค์ รั้�งแรกในประเทศไทยและครั้�งที่�ส่ องของอาเซีียน ผลการวิจิ ััยพิสิ ููจน์์ได้ว้ ่า่ เซลล์์ต้้นกำเนิิดที่ไ่� ด้้จาก
การแยกจากตััวอ่่อนที่�่ผ่่านการแช่่แข็็ง 18 ปีี มีีคุณุ สมบัตั ิขิ องการเป็น็ เซลล์ต์ ้น้ กำเนิดิ ตัวั อ่อ่ นไม่แ่ ตกต่า่ งจากตัวั อ่อ่ นที่่�
ไม่ผ่ ่า่ นกระบวนการแช่แ่ ข็ง็ ทำให้น้ ักั วิจิ ัยั ชาวไทยได้้มีีสายพัันธุ์์�เซลล์์ต้้นกำเนิิดตััวอ่่อนสายพัันธุ์์�ไทยใช้้ในการทำวิิจััย
โดยไม่่ต้้องซื้�อหรืือนำเข้้าสายพัันธุ์์�เซลล์์ต้้นกำเนิิดตััวอ่่อนจากต่่างประเทศ ทั้�งนี้�เป็็นการลดค่่าใช้้จ่่ายในการซื้�อ และ
การขนส่่งเซลล์์จากต่่างประเทศลดการนำเข้้าสายพัันธุ์์�เซลล์์ต้้นกำเนิิดและเทคโนโลยีีจากต่่างประเทศ ลดการ
เสีียเปรีียบทางเศรษฐกิิจและเพิ่่�มความสามารถในการแข่ง่ ขันั นอกจากนี้้�ยังั สามารถใช้ต้ ่อ่ ยอดงานวิจิ ัยั ที่เ�่ กี่ย่� วข้อ้ งกับั
การฟื้น�้ ฟูสู ภาวะเสื่อ่� มของเซลล์แ์ ละอวัยั วะของมนุษุ ย์์

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ผ้ ลงานเรื่อ่� งนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ัยั ประจำปีงี บประมาณ 2565
รางวััลระดับั ดีี สาขาวิทิ ยาศาสตร์์การแพทย์์

146 รางวัลั การวิิจัยั แห่่งชาติิ : รางวัลั ผลงานวิิจััย ประจำำปีีงบประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

1. ชื่�่อผลงานวิจิ ัยั ผ่่านงบประมาณแผ่่นดิิน ในปีีงบประมาณ 2550-2555
ชื่่�อผลงานวิจิ ัยั สายพัันธุ์์�เซลล์์ต้้นกำเนิิดจากตััวอ่่อนมนุุษย์์ ค ณ ะ ผู้ � วิิ จัั ย นัั ก วิิ จัั ย ป ร ะ ส บ ค ว า ม ส ำ เ ร็็ จ ใ น ก า ร ส ร้้ า ง
สายพัันธุ์์�แรกของประเทศไทยจากตััวอ่่อน สายพัันธุ์์�เซลล์์ต้้นกำเนิิดตััวอ่่อนจากมนุุษย์์สายพัันธุ์์�ไทย
ที่่�ผ่่านการแช่่แข็็งนานกว่่า 18 ปีี (จาก เป็็นสายพัันธุ์์�แรก คืือ สายพัันธุ์์�เซลล์์ต้้นกำเนิิดตััวอ่่อน
ตััวอ่่อนเด็็กหลอดแก้้วสู่่�สายพัันธุ์์�เซลล์์ “Chula2.hES” ที่่�สร้้างขึ้้�นได้้นั้้�น เกิิดจากการแยกเซลล์์
ต้น้ กำเนิดิ ตััวอ่่อนมนุษุ ย์์ ต้น้ กำเนิดิ ตัวั อ่อ่ นมนุษุ ย์ท์ ี่ผ่� ่า่ นการแช่แ่ ข็ง็ ตั้�งแต่ป่ ีี 2533 จนถึึง
หัวั หน้้าคณะ ศาสตราจารย์์ นพ.กำธร พฤกษานานนท์์ 2551 รวมระยะเวลาในการแช่่แข็็งทั้�งหมด 18 ปีี ซึ่่�งยััง
สถานที่่�ติดิ ต่อ่ ภาควิิชาสููติิศาสตร์์ นรีีเวชวิทิ ยา ไม่่เคยมีีรายงานมาก่อ่ นในโลก
คณะแพทยศาสตร์์ จุฬุ าลงกรณ์ม์ หาวิทิ ยาลัยั
ผู้้�ร่ว่ มวิจิ ัยั 1. ดร.นายสััตวแพทย์์รััฐจัักร รัังสิิวิิวััฒน์์ 3. แหล่ง่ เงินิ ทุนุ ในการทำำวิจิ ัยั
สำนัักงานคณะกรรมการวิิจััยแห่่งชาติิ (วช.)
2. ศาสตราจารย์์เกีียรติคิ ุณุ ทุนุ งบประมาณแผ่่นดินิ ประจำปีีงบประมาณ 2550-2555
นพ.ประมวล วีีรุุตมเสน
3. รองศาสตราจารย์์ ดร.นายแพทย์น์ ิพิ ัญั จน์์ 4. วััตถุปุ ระสงค์ข์ องการวิจิ ััย
อิสิ รเสนา ณ อยุธุ ยา 4.1 สร้้างสายพัันธุ์์�เซลล์์ต้้นกำเนิิดตััวอ่่อนมนุุษย์์ใน
4. นางสาวปราณีี นำชัยั ศรีีค้้า ประเทศไทย
5. นางวิิชชุดุ า อานนท์์กิจิ พานิชิ 4.2 เป็็นแหล่่งความรู้�และแจกจ่่าย (distribution)
สายพัันธุ์์�เซลล์ต์ ้้นกำเนิดิ ตััวอ่่อนให้้กัับสถาบัันวิจิ ัยั อื่่น� ๆ ใน
2. ความสำำคัญั และที่่�มาของการวิิจัยั ประเทศไทย
เซลล์์ต้้นกำเนิิดจากตััวอ่่อน (embryonic stem 4.3 สร้า้ งนักั วิจิ ัยั รุ่่�นใหม่ด่ ้า้ นเซลล์ต์ ้น้ กำเนิดิ ตัวั อ่อ่ น
cell) สามารถแยกได้้จากตััวอ่่อนในระยะก่่อนการฝัังตััว 4.4 สร้า้ งเครืือข่า่ ยและความร่ว่ มมืือระดับั นานาชาติิ
มีีคุณุ สมบัตั ิสิ ำคัญั คืือ มีีความสามารถในการเจริญิ และแบ่ง่ ตัวั ด้้านการวิจิ ัยั เซลล์์ต้้นกำเนิิดตััวอ่่อน
อย่่างไม่่มีีที่่�สิ้้�นสุุด เมื่่�อเลี้�ยงในสภาวะที่�่เหมาะสม เซลล์์จะ
ยังั คงมีีลักั ษณะของโครโมโซมที่ป�่ กติสิ ามารถที่จ่� ะถูกู เหนี่ย่� วนำ 5. ระยะเวลาในการทำำวิจิ ััย
ให้้เปลี่่�ยนแปลงเป็็นเซลล์์ที่่�จำเพาะได้้หลายชนิิด เกิิดเป็็น ตั้�งแต่ว่ ัันที่่� 1 เดืือนกัันยายน พ.ศ. 2559 ถึึงวัันที่�่ 30
ความหวัังใหม่่ที่่�จะนำเซลล์์ต้้นกำเนิิดตััวอ่่อนมาประยุุกต์์ใช้้ เดืือนกัันยายน พ.ศ. 2554
รัักษาโรคเรื้�อรัังหลายชนิิด เช่่น โรคเบาหวานชนิิดที่่�หนึ่�่ง
โรคกล้้ามเนื้�อหััวใจขาดเลืือด โรคที่่�เกิิดจากความเสื่่�อมของ 6. สรุปุ ผลการวิจิ ัยั
ระบบประสาทจากภาวะบาดเจ็บ็ ของไขสันั หลังั เป็น็ ต้น้ 6.1 การแยก เพาะเลี้�ยงและพิิสููจน์์คุุณสมบััติิ
ช่่วงก่่อนปีี พ.ศ. 2555 นัักวิิจััยทั่่�วโลกต่่างให้้ ของสายพัันธุ์์�เซลล์์ต้้นกำเนิิดจากตััวอ่่อนมนุุษย์์ที่�่ผ่่าน
ความสำคััญกัับการสร้้างสายพัันธุ์์�และการพััฒนาระบบ กระบวนการแช่่แข็ง็ และไม่แ่ ช่แ่ ข็็ง
ก า ร เ ลี้ � ย ง เซ ล ล์์ ต้้ น ก ำ เ นิิ ดตัั วอ่่ อ น ข อ ง ม นุุ ษ ย์์ แ ล ะ เซ ล ล์์
ต้น้ กำเนิดิ พหุศุ ักั ยภาพ ในขณะที่ป่� ระเทศไทยยังั ไม่ม่ ีีการศึึกษา รููปแสดงเซลล์์ต้้นกำเนิิดตััวอ่่อนมนุุษย์์สายพัันธุ์� Chula2.hES
และพััฒนางานวิิจััยด้้านเซลล์์ต้้นกำเนิิดตััวอ่่อนอย่่างเป็็น ที่�่สร้้างจากตััวอ่่อนที่�่ผ่่านการแช่่แข็็งนาน 18 ปีี (A-D) และสายพัันธุ์�
รููปธรรม ในระหว่่างปีีงบประมาณ พ.ศ. 2550-2555 Chula5.hES ที่ส่� ร้า้ งจากตัวั อ่อ่ นไม่ผ่ ่า่ นการแช่แ่ ข่ง่ (E-H) ซึ่ง� ในการทดลองนี้้�
ค ณ ะ ผู้ � วิิ จัั ย ซึ่�่ ง เ ค ย ป ร ะ ส บ ค ว า ม ส ำ เร็็ จ ใ น ก า ร ส ร้้ า ง เ ด็็ ก ใช้้ตััวอ่่อนที่�่มีีคุุณภาพที่่�ไม่่ดีี (A, E) แต่่เมื่ �อเลี้�ยงร่่วมกัับเซลล์์พี่่�เลี้�ยงนาน
หลอดแก้้วครั้�งแรกของประเทศไทยมาก่่อน ได้้เริ่�มทำวิิจััย 3-4 วััน จะสัังเกตเห็็นกลุ่�มของ ICM เจริิญและขยายขนาดขึ้�น (B, F)
ต่่อยอดโดยใช้้องค์์ความรู้�ด้้านการพััฒนาของตััวอ่่อนมนุุษย์์ กลุ่�มของ ICM เริ่�มเปลี่่�ยนเป็็นเซลล์์ที่�่มีีลัักษณะคล้้ายเซลล์์ต้้นกำเนิิด
การแช่แ่ ข็ง็ และการละลายตัวั อ่อ่ นของมนุษุ ย์์ การเพาะเลี้�ยง
เซลล์์ต้้นกำเนิิดจากตััวอ่่อนของหนููเมาส์์ มาประยุุกต์์ใช้้ใน
กระบวนการแยกและเพาะเลี้ �ยงเซลล์์ต้้นกำเนิิดของตััวอ่่อน
จากมนุุษย์์ที่่�ผ่่านการแช่่แข็็ง โดยโครงการวิิจััยได้้รัับการ
สนับั สนุนุ งบประมาณการวิจิ ัยั จากสภาวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ (วช.)

รางวัลั การวิจิ ััยแห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิิจัยั ประจำำปีงี บประมาณ 2565 147

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เมื่ �อเลี้�ยงร่่วมกัับเซลล์์พี่�่เลี้�ยงนาน 10-14 วััน (C, G) ลัักษณะของโคโลนีี 7.5 ขึ้้�นทะเบีียนสายพัันธุ์์�เซลล์์ต้้นกำเนิิดตััวอ่่อน
ของสายพัันธุ์�เซลล์์ต้้นกำเนิิด Chula2.hES และ Chula5.hES มนุุษย์์สายพัันธุ์์� Chula2.hES ในระบบฐานข้้อมููลเซลล์์
มีีคลามคล้า้ ยคลึึงกััน (D, H) กำลังั ขยาย 100 เท่่า ต้น้ กำเนิดิ นานาชาติขิ องสหภาพยุโุ รป และทำการวิจิ ัยั ร่ว่ มกับั
นัักวิิจััยของบริิษััท BitoTalentum Ltd., ประเทศฮัังการีี
6.2 การพิิสููจน์์คุุณสมบััติิของสายพัันธุ์์�เซลล์์ และมหาวิิทยาลััยโคเปนเฮเกน ประเทศเดนมาร์์ก ภายใต้้
ต้น้ กำเนิิดตััวอ่อ่ นมนุุษย์์ ชุดุ โครงการวิจิ ัยั ชื่อ�่ PartnErS IAPP project โดยได้ร้ ัับทุุน
สนับั สนุนุ โครงการวิิจััยจากสหภาพยุุโรป (EU FP7) ระหว่า่ ง
ปีี 2008-2012

รููปการแสดงออกของ pluripotent markers สามารถตรวจสอบได้้โดย 8. ศักั ยภาพในการพัฒั นาไปสู่่�การใช้ป้ ระโยชน์์
วีีธีีการย้้อมสีีทางอิิมมููโน ผลการทดสอบพบว่่าให้้ผลบวกต่่อการทดสอบ ในเชิิงสังั คม และ/หรืือ เชิิงพาณิชิ ย์์
หา transcription factor Oct-4, cell surface markers SSEA-4, นัักวิิจััยชาวไทยได้้มีีสายพัันธุ์์�เซลล์์ต้้นกำเนิิดตััวอ่่อน
TRA-1-60 และ TRA-1-81 รวมทั้้�งแสดงผลการทำงานของ alkaline
phosphatase (AP) สายพัันธุ์์�ไทยใช้้ในการทำวิิจััยโดยไม่่ต้้องซื้ �อหรืือนำเข้้า
สายพัันธุ์์�เซลล์์ต้้นกำเนิิดตััวอ่่อนจากต่่างประเทศ ทั้�งนี้�เป็็น
การลดค่า่ ใช้จ้ ่า่ ยในการซื้�อและการขนส่ง่ เซลล์จ์ ากต่า่ งประเทศ
ลดการนำเข้้าสายพัันธุ์์�เซลล์์ต้้นกำเนิิดและเทคโนโลยีี
จากต่่างประเทศ ลดการเสีียเปรีียบทางเศรษฐกิิจและ
เพิ่่ม� ความสามารถในการแข่ง่ ขันั

9. การนำำผลงานวิิจััยไปใช้้ในมิิติติ ่า่ ง ๆ
-

7. ประโยชน์์ที่่ไ� ด้้รัับจากการวิิจััย 10. ข้้อเสนอแนะเชิงิ นโยบายที่่เ� สนอแนะ
7.1 สายพัันธุ์์�เซลล์์ต้้นกำเนิิดจากตััวอ่่อนสายพัันธุ์์� ให้้แก่ร่ ัฐั บาล/กระทรวงต่่าง ๆ และภาคเอกชน
ไทย Chula2.hES ที่แ�่ ยกได้จ้ ากตัวั อ่อ่ นที่ผ�่ ่า่ นการแช่แ่ ข็ง็ 18 ปีี เพื่อ่� นำำไปใช้ว้ างนโยบาย พัฒั นา หรืือแก้ไ้ ขปัญั หา
เป็็นสายพัันธุ์์�แรกของประเทศไทยและมีีลัักษณะพัันธุุกรรม
ที่�ม่ าจากคนไทย -
7.2 นัักวิิจััยชาวไทยได้้มีีสายพัันธุ์์�เซลล์์ต้้นกำเนิิด
ตััวอ่่อนสายพัันธุ์์�ไทยใช้้ในการทำวิิจััย โดยไม่่ต้้องซื้�อหรืือ
นำเข้้าสายพัันธุ์์�เซลล์์ต้้นกำเนิดิ ตััวอ่่อนจากต่า่ งประเทศ
7.3 สายพัันธุ์์�เซลล์์ต้้นกำเนิดิ ตัวั อ่่อนมนุุษย์์สายพันั ธุ์์�
Chula2.hES ได้ถ้ ูกู ส่ง่ นักั วิจิ ัยั ไทยที่ท�่ ำวิจิ ัยั ในห้อ้ งปฏิบิ ัตั ิกิ าร
วิจิ ัยั ทั้�งภายในจุฬุ าลงกรณ์ม์ หาวิทิ ยาลัยั หรืือสถาบันั วิจิ ัยั อื่น�่ ๆ
ในประเทศไทยเช่น่ คณะแพทยศาสตร์ศ์ ิริ ิริ าชพยาบาลและคณะ
7.4 สร้า้ งนักั วิจิ ัยั รุ่่�นใหม่ข่ องไทยด้า้ นเซลล์ต์ ้น้ กำเนิดิ
ตัวั อ่อ่ นโดยดร.รัฐั จักั ร รังั สิวิ ิวิ ัฒั น์์เป็น็ นักั วิจิ ัยั ระดับั ปริญิ ญาเอก
ของโครงการวิิจััย สำเร็็จการศึึกษาในปีีการศึึกษา 2551
และเป็็นตััวแทนของประเทศไทยทำงานสร้้างความร่่วมมืือ
และเครืือข่่ายในการวิิจััยด้้านเซลล์์ต้้นกำเนิิดตััวอ่่อน
International Stem Cell Bank Initiative

148 รางวัลั การวิจิ ัยั แห่่งชาติิ : รางวััลผลงานวิจิ ัยั ประจำำปีงี บประมาณ 2565

สำ�นักงานการวิจัยแห่งชาติ

NATIONAL RESEARCH COUNCIL OF THAILAND

เกีียรติคิ ุณุ ประกาศ

รางวััลการวิจิ ัยั แห่่งชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ัยั
ประจำำปีงี บประมาณ 2565

รางวัลั ระดัับดีี

สาขาวิทิ ยาศาสตร์ก์ ารแพทย์์

เรื่อ�่ ง
การกระตุ้้�นกระบวนการสร้้างเซลล์เ์ มกะคาริิโอไซท์แ์ ละเกล็ด็ เลืือดจาก
เซลล์ต์ ้น้ กำำเนิดิ เม็ด็ โลหิิตโดยการยับั ยั้้�งกระบวนการโอ-กลุุคแนกซิิลเลชันั
Metabolic sensor O-GlcNAcylation Regulates Megakaryopoiesis
and Thrombopoiesis through c-Myc Stabilization and Integrin Perturbation

โดย
ดร. เภสัชั กรหญิงิ สุุดจิติ ล้้วนพิิชญ์พ์ งศ์์ และคณะ

สำนัักงานการวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ (วช.) ได้้พิจิ ารณาเห็น็ ว่่าผลงานวิิจัยั เรื่่�อง “การกระตุ้�นกระบวนการสร้า้ งเซลล์์
เมกะคาริิโอไซท์์และเกล็็ดเลืือดจากเซลล์์ต้้นกำเนิิดเม็็ดโลหิิตโดยการยัับยั้ �งกระบวนการโอ-กลุุคแนกซิิลเลชััน”
โดย ดร. เภสัชั กรหญิงิ สุดุ จิติ ล้ว้ นพิชิ ญ์พ์ งศ์์ และคณะ แห่ง่ คณะแพทยศาสตร์์ ศิริ ิริ าชพยาบาล มหาวิทิ ยาลัยั มหิดิ ล
เป็็นงานวิิจััยที่่�ดีีและมีีคุุณภาพ การขาดแคลนเลืือดและเกล็็ดเลืือดเป็็นปััญหาสาธารณสุุขที่�่สำคััญทั่่�วโลก ซึ่่�งมีี
ความต้้องการเลืือดที่่�เพิ่่�มสููงขึ้้�นในขณะที่�่จำนวนผู้้�บริิจาคโลหิิตลดลง ผลงานวิิจััยนี้�เป็็นองค์์ความรู้้�พื้้�นฐานสำคััญ
ที่่�นำไปสู่่�ความเข้้าใจในพยาธิิสภาพที่�่เกี่่�ยวข้้องกัับความผิิดปกติิของการสร้้างเกล็็ดเลืือด และก่่อให้้เกิิดประโยชน์์
ทางคลิินิิกอย่่างมากในอนาคต ในแง่่ของการเพิ่่�มประสิิทธิิภาพการผลิิตเซลล์์เมกะคาริิโอไซท์์และเกล็็ดเลืือดในจาน
เพาะเลี้�ยง ทำได้โ้ ดยการยับั ยั้�งเอนไซม์์ OGT ภายในเซลล์์ต้้นกำเนิดิ เม็็ดโลหิิตและ/หรืือเซลล์์เมกะคาริิโอบลาสต์์ด้ว้ ย
สารยับั ยั้�งโมเลกุลุ ขนาดเล็็กและ/หรืือเทคนิิคการตััดต่่อทางพันั ธุุกรรม หรืืออาจนำไปต่่อยอดโดยทำความร่ว่ มมืือกัับ
นัักวิจิ ัยั ด้้านชีีวเคมีีหรืือวิศิ วกรรมเคมีี เพื่�อ่ ค้น้ หาหรืือสัังเคราะห์ส์ ารยับั ยั้�งโมเลกุลุ ขนาดเล็ก็ ที่ย�่ ัับยั้�งโปรตีีนอื่น่� ๆ ใน
แนววิิถีีสัญั ญาณ สามารถนำมาใช้ใ้ นการกระตุ้้�นการสร้า้ งและปล่อ่ ยเกล็ด็ เลืือดต่อ่ ไปได้้อีีกด้ว้ ย

วช. จึงึ มีมี ติใิ ห้ผ้ ลงานเรื่อ�่ งนี้� ได้ร้ ับั รางวัลั การวิจิ ัยั แห่ง่ ชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ัยั ประจำปีงี บประมาณ 2565
รางวััลระดับั ดีี สาขาวิทิ ยาศาสตร์์การแพทย์์

รางวััลการวิิจััยแห่่งชาติิ : รางวัลั ผลงานวิจิ ััย ประจำำปีงี บประมาณ 2565 149