ชีวประวัติและพระธรรมเทศนา พระเขมปตฺโต หลวงปู่หล้า

ถงึ หว้ ยทรายกราบหลวงปู่มหา

ตน่ื ขนึ้ เปน็ วนั ใหม่ ฉนั เสรจ็ เรยี บรอ้ ยกก็ ราบลาหลวงพอ่ เตรยี มเดนิ ทาง โยมจะ
ส่งขึน้ รถมกุ ฯ ก็ไมย่ อมไป เพราะกว่าจะเดนิ ทางถึงบ้านต้องจงึ จะไดข้ น้ึ รถสายอุบลฯ
แลว้ ไปลงมกุ ดาหาร แลว้ จะเดนิ แตม่ กุ ดาหารถงึ หว้ ยทรายยงิ่ เปน็ เรอ่ื งใหญโ่ ตนกั เดนิ ลดั
ไปทางบา้ นดงมอน-กา้ นเหลอื ง เสยี ดกี วา่ แลว้ โยมกไ็ ปสง่ สองคน ไปสง่ ถงึ แจง้ ตะวนั
(แจง้ ตะวนั เป็นช่อื สถานท่ี) แลว้ ก็กลบั

ตอ่ แตน่ นั้ กต็ งั้ หนา้ เดนิ ตรงขา้ มบา้ นโพนแดง ขา้ มบา้ นดงมอน-กา้ นเหลอื ง ขา้ ม
หว้ ยบางทราย ไปพกั ใกลบ้ า้ นสงเปอื ย ทที่ งุ่ นาแหง่ หนงึ่ อยกู่ ลางดง มเี ถยี งนาวา่ งๆ อยู่
หลงั หน่งึ กพ็ อดกี ับค่�ำ พกั นอนทน่ี น้ั และมเี ถยี งนาอีกหลงั หนึง่ อยู่ไกลกนั ประมาณ
๑๐ เสน้ เจา้ ของเขานอนประจ�ำอยู่ เขานอนเฝ้าของเขา ไปขอตกั นำ�้ ทบี่ ่อของเขามาไว้
ลา้ งหนา้ สว่ นสรงนำ้� นนั้ สรงแตห่ ว้ ยบางทรายแลว้ เขาเลา่ วา่ “เถยี งนาหลงั ทพ่ี ระคณุ เจา้
พักนั้น ๒-๓ วันมานี้ เขาปล้นกันท่ีนน้ั เขาถกู ปล้นแล้วเขากย็ า้ ยเขา้ บ้านเดมิ บ้าน
สงเปอื ย ส่วนพวกข้าน้อยก็จะย้ายเขา้ บา้ นเดิมเหมอื นกนั ”

พกั อยทู่ นี่ นั้ ภาวนากส็ งบเงยี บ คงหลบั นดิ เดยี วกส็ วา่ งเปน็ วนั ใหม่ ไปบณิ ฑบาต
ทเี่ ถยี งนานนั้ ไดข้ า้ วคนละปน้ั กบั อาหารพอดกี บั ขา้ ว ความจรงิ แลว้ ขา้ วกด็ ี อาหารกด็ ี
เขากต็ ามไปสง่ อกี อยู่ สงสารเขา ไมเ่ อาของเขาไวม้ ากเลย เพราะสงั เกตเขามใิ ชค่ นรวย
หาเชา้ กนิ คำ่� เอาไวป้ น้ั เดยี ว ใหญก่ วา่ ไขเ่ ปด็ บา้ ง กเ็ ปน็ บญุ อนั มากแลว้ ใหพ้ รเขายอ่ ๆ

244

แล้วกฉ็ นั เสร็จเรยี บรอ้ ยแล้วทุกประการก็ลา เขาบอกทางแล้ว ก็ตง้ั หนา้ ภาวนาเดนิ
ขา้ มบา้ นนาคำ� บา้ นตากแดด เขา้ บา้ นหนองเอย่ี นทงุ่ แลว้ เดนิ ทางตามทางหลวง พอถงึ
หว้ ยทรายก็มืดพอดจี ุดไฟ

องค์หลวงปู่มหากอ็ ย่ใู นศาลาก�ำลงั เทศน์พระและแม่ชอี ยู่ ทา่ นทักวา่ “ท่านหล้า
มาแล้ว” ทา่ นประกาศว่า “นแ้ี หละ เขยี งเชด็ เทา้ พระอาจารย์ใหญ่ม่นั องคห์ น่งึ ”

กราบนมสั การแลว้ องคท์ า่ นกถ็ ามไถท่ กุ ประการ ตกลงไดน้ อนอยทู่ ศ่ี าลาเพราะ
กฏุ ิเต็ม ไดเ้ รยี นองค์ท่านวา่ “กระผมจับไขม้ าแต่บ้านหนองเอยี่ นท่งุ เพราะกร�ำแดด
มารอ้ นๆ แล้วฝนตกลงมา ลมจัด เปียกตวั หมด แล้วจบั ไขข้ น้ึ ทันที ทง้ั เดินทั้งไข้
ผา้ เปยี กจนแห้งกบั ตวั เดย๋ี วน้ีก็ไขอ้ ย่ขู อรบั ”

ครั้นรุ่งข้ึนเป็นวันใหม่ ก็ขอนิสัย รู้สึกเบาใจทไ่ี ด้มาอยกู่ บั องค์ท่าน

245

ไดพ้ บกัลยาณมิตรอีก

ยอ้ นคนื หลังมาปรารภ คณุ เพง็ คณุ สหี า ทีไ่ ดเ้ คยอย่ดู ้วยกนั ในยคุ หนองผือ
พอขา้ พเจา้ มาพกั วดั ปา่ สทุ ธาวาส คณุ เพง็ คณุ สหี า พอไดร้ บั ทราบขา่ ววา่ ขา้ พเจา้ มาถงึ
วัดป่าสุทธาวาส จะไปหาพระอาจารย์มหาบัว ขณะนั้นคุณเพ็งคงอยู่กับหลวงปู่ฝั้น
คุณสหี าคงอยกู่ ับพระอาจารยว์ นั กพ็ ากนั ชวนกนั ไปหาพระอาจารยม์ หาบวั เพื่อจะได้
จำ� พรรษารวมกันหมู่เก่าอกี เพราะเคยไดอ้ ย่รู ว่ มกันมาแลว้ ในยุคหนองผือ รู้จกั นิสยั
ใจคอกันแล้วจะปฏิบัตสิ ะดวก

สมัยน้นั เป็นเวลาฤดูเดอื นพฤษภาคม ขา้ งแรม หลังวิสาขบูชา ๒๔๙๖ แล้ว
พระอาจารยม์ หาไดป้ รารภลบั หลงั กบั หมวู่ า่ “ผมไปอยกู่ บั หลวงปมู่ นั่ เสนาสนะเตม็ หมด
องค์ทา่ นไดพ้ าหมูท่ ำ� กฏุ ใิ ห้ผมอยู่ มาบดั น้ี ผมจะไดท้ �ำกฏุ ิใหท้ ่านหลา้ อยู่ละ ผมเปน็
เวรกับองคห์ ลวงปู่ในตอนน้อี ีกแล้ว ใชเ้ วรไปเสีย”

แลว้ ไดร้ บี ทำ� กฏุ มิ งุ หญา้ ปฟู ากอกี หลงั กเ็ สรจ็ ไปโดยเรว็ ไดใ้ หอ้ าจารยส์ งิ หท์ องไปอยู่
แลว้ ไดส้ บั เปลยี่ นหลงั อน่ื ใหข้ า้ พเจา้ ไปอยู่ แตอ่ ยใู่ กลพ้ ระอาจารยม์ หาทางทศิ เหนอื นน้ั
กฏุ ทิ ป่ี ลกู ใหมอ่ ยใู่ กลพ้ ระอาจารยม์ หาทางทศิ ใต้ สามเณรโสใหอ้ ยขู่ า้ งใกลโ้ รงไฟ ปนี น้ั
มพี ระ ๑๑ รปู สามเณร ๔ องค์ คอื ๑. พระอาจารยผ์ เู้ ปน็ หวั หนา้ ๒. พระอาจารยส์ ม
๓. พระอาจารย์สิงห์ทอง ๔. หลวงพ่อนิล ๕. ขา้ พเจา้ ๖. คุณเพยี ร ๗. คณุ สุพัฒน์
๘. คณุ เพง็ ๙. คณุ สหี า ๑๐. คณุ ลี ๑๑. คณุ สวาส เณร ๔ องค์ ๑. เณรนอ้ ย ๒. เณรนอ้ ยอกี
๓. เณรบุญยงั ๔. เณรโส

ปฏิปทาของหลวงปู่มหาพาท�ำเหมือนสมัยยุคหนองผือหลวงปู่ม่ัน เพราะสมัย
ห้วยทราย แขกโยมยังไมม่ าก การบวชพระบวชเณรถ้ามขี ึน้ กเ็ ดินด้วยฝเี ท้าไปบวช

246

มกุ ดาหาร ตอ้ งนอนทางคนื หนงึ่ ทสี่ องไปนอนมกุ ฯ เชา้ ฉนั เสรจ็ กบ็ รรพชาและอปุ สมบท
เสรจ็ แลว้ ออกเดนิ ทางดว้ ยฝเี ทา้ นอนคา้ งคนื กลางทางอกี บณิ ฑบาตเชา้ เสรจ็ ฉนั เสรจ็
เดนิ ทางตอ่ จงึ ถงึ วัดป่าบ้านหว้ ยทราย กองทกุ ข์เดินทางเป็นอยา่ งนี้ ทกุ วันน้ไี ปไหนๆ
กม็ ไิ ดเ้ ดนิ ดว้ ยฝเี ท้าพอ ๕, ๖, ๗, ๘ กิโลอะไรเลย แตด่ ้านข้อวตั รปฏิบตั ชิ ุดเกา่ กับ
ชดุ หลงั นี้ พรอ้ มทงั้ จติ ใจจะเปน็ อยา่ งไรนนั้ กข็ องใครของมนั ตามธรรมชาติ จะตดั สนิ
ลำ� เอยี งเขา้ ขา้ งตวั เลยกไ็ มไ่ ด้ และประวตั ยิ คุ หว้ ยทรายกเ็ ปน็ ยคุ ทพ่ี ระอาจารยม์ หาตแี ละ
เข่นพระเณรโดยมไิ ดเ้ ลือกหน้าเหมอื นกัน แตอ่ ย่าลมื วา่ สมัยบ้านหว้ ยทรายในยุคน้ัน
ในศาลาโรงฉนั ยังไดใ้ ชก้ ระโถนกระบอกไมไ้ ผ่บา้ นอย่นู ะ แมอ้ ยตู่ ามกุฏเิ ป็นสว่ นมาก
กเ็ หมอื นกนั นำ�้ มนั กา๊ ดกม็ เี พยี งปลี ะ ๒ ปบ๊ี ผา้ ทจี่ ะทำ� ไตรจวี รกเ็ หลอื อยหู่ มดวดั เพยี ง
ปลี ะไม้สองไมเ้ ทา่ นัน้ มูลค่าในวัดทั้งหมดรวมกันในวดั บางทกี ็ ๑๐๐-๒๐๐ เทา่ น้นั
บณิ ฑบาตกม็ แี ตห่ มกหอ่ ตกลงในบาตรเปน็ สว่ นมาก ฉนั ในบาตรทง้ั หวานทง้ั คาวพรอ้ ม
ไม่ได้ขโมยน�้ำแกงใส่โจกแกว้ เลย เว้นแตน่ ้�ำมะพร้าวเป็นบางคราวเทา่ น้ัน นม โกโก้
กาแฟ มาหา่ งๆ บหุ รีข่ าว มาหา่ งๆ

ปรารภมาทำ� ไม จะเอาไปพระนพิ พานดว้ ยหรอื ปรารภไวเ้ พอ่ื ใหก้ ลุ บตุ รสดุ ทา้ ย
คำ� นึง จะได้ไม่ลมื ตัวในสมยั วตั ถนุ ยิ มหรูหรา เพราะเกรงกิเลสจะหรหู ราขนึ้

ดา้ นเสนาสนะ กก็ น้ั ใบตองและฟางเปน็ สว่ นมาก พระอาจารยม์ หากย็ งั อยกู่ ฏุ ฟิ าก
และมงุ หญา้ ประตหู นา้ ตา่ งกท็ ำ� เปน็ งวงฝาแถบตองผลกั ไปมา หรอื เวกิ ออกแลว้ กค็ ำ�้ เอา
ดา้ นทำ� ความเพยี ร มเี วลามากกวา่ ทกุ วนั นี้ คราวหนมุ่ อยู่ หลวงปมู่ หายงิ่ ประเปรยี วกวา่
นม้ี าก พวกลกู ศษิ ยท์ ไี่ ดไ้ ปหมุ้ หลวงปบู่ า้ นตาดในยคุ ปจั จบุ นั นน้ั องคท์ า่ นอนโุ ลมทส่ี ดุ
อยา่ วา่ องคท์ า่ นดเุ ลย เพราะวตั ถอุ ะไรกบ็ รบิ รู ณห์ มดแลว้ ลา้ งมอื เปบิ เอาเทา่ นนั้ เพยี ง
ลงทนุ รบั แขกไปมาเทา่ นนั้ ถา้ หากวา่ แขกไมม่ าหาครบู าอาจารยช์ ดุ เกา่ แลว้ จะใหแ้ ขกไป
หาผีที่ไหนอีกก็ไม่ได้ น�้ำห้วยหนองคลองบึงบางไหลลงสู่ทะเลและมหาสมุทรก็มีท้ัง
นำ�้ ใสและนำ้� ขนุ่ ทง้ั สกปรกและสะอาด ตลอดถงึ หมสู่ ตั วน์ ำ้� นานาอเนก ตลอดเพชรพลอย
ท่อี ย่ใู นท้องมหาสมุทร ทองแดง ทองเหลอื ง ดบี กุ ตะกัว่ ทองคำ� เป็นต้น ก็ต้องขนึ้
อยกู่ บั ทา่ นผมู้ วี ชิ าปญั ญาจะเลอื กเอาไดใ้ ชป้ ระโยชน์ จะไปเพง่ โทษทะเลและมหาสมทุ ร
ก็ไม่ไดอ้ กี ละ

247

กรรมจุดป่าดกั นก

ในสมยั นนั้ บนั ดาลวนั หนงึ่ ตกกลางฤดเู ดอื น ๔ ลมพดั ตงึ ๆ ใกลจ้ ะหมดฤดหู นาว
ขา้ พเจา้ ไปบณิ ฑบาต กฏุ เิ ปน็ กฏุ ฟิ างมงุ หญา้ กนั้ ฟาก ปฟู าก จดุ ตะเกยี งเลก็ ๆ ไว้ เปน็
ตะเกียงโป๊ะเล็กๆ ลมมันก็พัดเข้ามาที่ตรงตะเกียงน่ันเอง ข้าพเจ้าไปบิณฑบาตกับ
หมเู่ พอ่ื นกลบั คนื มา เอาผา้ ไปตากไวข้ า้ งกฏุ ิ แลว้ กห็ ม่ ผา้ มาฉนั จงั หนั ลมมนั จดั ชะรอย
ตะเกยี งมนั จะลม้ เราลมื ดบั มนั แลว้ มนั ไหมก้ ฏุ ลิ กุ ขนึ้ พรบึ เดยี วอยา่ งรวดเรว็ ผา้ ทต่ี าก
อยนู่ น้ั ไหมห้ มด มงุ้ กไ็ หมห้ มด กลดกไ็ หมห้ มด ใบสทุ ธกิ ไ็ หมห้ มด มดี โกน มดี พบั ไหม้
เสรจ็ เรยี บ ไปเอากไ็ มท่ นั ไมม่ เี วลาทจี่ ะทนั ลกุ ขนึ้ รวดเรว็ ทเี ดยี ว หลวงปมู่ หาหวั เราะแลว้
ทา่ นพดู วา่ “บพุ กรรมของคนเรานผี้ ดิ กนั แทๆ้ เหลอื แตผ่ า้ ตดิ ตวั นอกนนั้ ไหมห้ มด”

เจ้าของนึกขึ้นได้เลย เลยไม่พูดให้ท่านฟัง นึกเห็นตัวเองไปจุดป่าดักตังบาน
(เครอ่ื งมอื จบั นกชนดิ หนง่ึ ) ในสมยั นน้ั อายุ ๑๕ ปี ไปจดุ ปา่ กลางโคกกลางโรง ไปดกั
ตงั บาน วนั ไหนไมไ่ ดเ้ ขา้ โรงเรยี น เมอื่ กอ่ นเขาหยดุ เรยี นตามวนั พระ เพราะไปเขา้ โรงเรยี น
ในโรงธรรมทเ่ี รยี กวา่ หวั แจก โรงธรรมนนั้ นะ่ เรยี กตามภาษาบา้ นนอก โรงเรยี นจงึ หยดุ
วนั พระ ไมไ่ ดห้ ยดุ ตามวนั เสาร์อาทิตย์ แลว้ กไ็ ปจดุ ปา่ ถ้าวันไหนไมไ่ ปวดิ นำ้� เอาปลา
ก็ไปจุดป่าดกั นกตามโคกตามโรง พอจดุ ป่าแล้ว นกขาบมันรอ้ งแจว๊ ๆ แลว้ ก็บินมา
จดุ เวยี นทด่ี ักตังบานไว้ มันคงจะมาจบั ไมต้ ้นน้ีกระมงั ก็ต้องไปดกั ไวต้ รงน้ัน บางศลี
(บางวนั พระ) กไ็ ด้ ๔ ตวั ๕ ตวั บางศลี กม็ ามอื เปลา่ บางศลี กไ็ ฟไหมถ้ กู ตงั บาน ไฟมนั
กไ็ หมไ้ ปตามโคกตามนาทวั่ ทที่ ว่ั แดน ไหมต้ ามโคกตามโรง เพราะเมอื่ กอ่ นมนั หา่ งๆ
ทางวนั สองวนั ถงึ จะมโี รงนาสกั หลงั หนง่ึ ดไี มด่ ไี มม่ ดี ว้ ยซำ้� เพราะโคกมนั กวา้ ง ทกุ วนั นี้

248

ไปจดุ อยา่ งนนั้ ไมไ่ ดแ้ ลว้ ถา้ หากไปจดุ อยา่ งนนั้ กค็ งมหี วงั ไดเ้ ขา้ ตะราง เพราะทกุ วนั นี้
ทไี่ หนๆ กม็ แี ตบ่ า้ นแตเ่ รอื น มแี ตไ่ รน่ าเขาหมด ขา้ พเจา้ มาคดิ เหน็ บพุ กรรมวนั ทจี่ ดุ ปา่ นนั้
มนั ตามมากบั ชาติ

อยมู่ าอยมู่ า คณุ แมแ่ กว้ (แมช่ แี กว้ เสยี งลำ�้ ) ทา่ นเหน็ ไฟไหม้ ทา่ นกห็ าอบุ ายเอา
บรขิ ารมาบงั สกุ ลุ ชวนญาตพิ น่ี อ้ งของทา่ นมาบงั สกุ ลุ หลวงปมู่ หากเ็ หน็ วา่ มนั ไดว้ าระของ
ขา้ พเจา้ บรขิ ารนนั้ ขาด คณุ แมแ่ กว้ คงจะหาอบุ ายถา่ ยให้ จงึ ไดม้ าบงั สกุ ลุ ใหเ้ รา ผา้ ไมห้ นงึ่
ตลอดถงึ มดี โกนพรอ้ ม สว่ นใบสทุ ธนิ นั้ ไดไ้ ปเปลย่ี นใหม่ ไดไ้ ปเอากบั เจา้ คณุ มกุ ดาหาร
โมลี หลวงปมู่ หาเซน็ รบั รองให้ ทา่ นกเ็ ลยมาตดั จวี รและสบงให้ หมทู่ งั้ หลายทเี่ หน็ เหตกุ ารณ์
กเ็ กดิ สลดสงั เวชกม็ ี หลวงปมู่ หาหวั เราะแลว้ ทา่ นวา่ “บพุ กรรมของคนเรานนั้ ตา่ งกนั ของใคร
ของมนั ถงึ คราวมาถึงแล้วต้องสู้เอา” ทา่ นก็พดู เป็นธรรมอยู่ เท่าทีส่ งั เกตดูมันเป็น
บพุ กรรมของเจา้ ของเคยไดจ้ ดุ ปา่ มา มนั เหน็ กบั ชาตมิ นั ตามนำ� มา การจดุ ปา่ น้ี ถงึ แมจ้ ะไม่
ใหไ้ หมเ้ ถยี งไรเ่ ถยี งนาใครกต็ าม มดตวั แดงแมลงตวั นอ้ ยมนั กต็ ายกนั เปน็ ทวิ แถวไป

พอถงึ ๒๔๙๘ ออกพรรษาแลว้ จวี รกาลเสรจ็ องคท์ า่ นจะไดไ้ ปเอามารดาบวชขาว
องคท์ า่ นกค็ ดิ ละหวนทวนไปมาวา่ ถา้ บวชแลว้ จะเอาโยมมารดามาอยหู่ ว้ ยทราย คณุ ชแี กๆ่
อายมุ าก ตลอดทง้ั หนมุ่ กม็ อี ยู่มากแลว้ เกรงจะมาทบั ถมใหภ้ าระหนักข้นึ แกผ่ ู้ทที่ ่าน
บวชก่อน เพราะเป็นโยมมารดาของผ้เู ปน็ เจ้าอาวาส กต็ ้องจะไดใ้ หเ้ กียรตใิ ห้คุณเป็น
พิเศษ เกรงจะหนกั ใจแกท่ ่านผ้มู ีอายุมาก และพรอ้ มทง้ั บวชกอ่ น จงึ ตกลงใจว่าบวช
โยมมารดาแล้วจ�ำจะหาทีอ่ ยใู่ หม่

องคท์ า่ นจงึ ปรกึ ษากบั คณะสงฆว์ า่ “ผมจะไดไ้ ปบวชโยมมารดา สว่ นจะกลบั นน้ั
บอกไมถ่ กู เสยี แลว้ สว่ นทจ่ี ะไปกบั ผมนนั้ จะไปหมดกไ็ มถ่ กู เวลาอยู่ เรากแ็ ยง่ กนั อยู่
เวลาไป เราก็แย่งกนั มันเปน็ เรื่องไมง่ ามแก่ฝ่ายปฏบิ ตั ิ จะเสียวงศต์ ระกูลฝา่ ยปฏิบตั ิ
ฉะนนั้ ขอใหค้ ณุ สม โกกนทุ โฺ ท จงพาหมอู่ ยนู่ บี้ า้ งในพรรษาตอ่ ไปนี้ ทนี ส้ี ว่ นผทู้ จี่ ะไป
กบั ผมคนนน้ั คนน้ี ผมก็ไมว่ า่ ส่วนจะอยนู่ ีก่ ็เหมือนกัน ถ้าไปกบั ผมมากก็ล�ำบากอีก
เพราะไม่ทราบวา่ จะได้อยู่ท่ใี ดแน่” จึงเปน็ ของน่าควรคดิ มากแทๆ้ ในเรื่องนี้

249

วิเวกภเู ก้า

ฝา่ ยขา้ พเจา้ นกึ ในใจทวนไปมารอบๆ ดา้ นสารพดั วา่ การไปคราวเดยี วกนั หลายๆ
องค์ ยงั ไมไ่ ดท้ พ่ี กั ทอ่ี ยนู่ ้ี ไดถ้ กู มาแลว้ ในคราวไปภเู กต็ พงั งา เดยี๋ วนตี้ กอยใู่ นระหวา่ ง
ไมส่ ะดวกอกี ละ อยกู่ ไ็ มส่ ะดวก ไปกไ็ มส่ ะดวก และอายขุ องเรากเ็ ขา้ เกณฑ์ ๔๐ แลว้
เราจ�ำพรรษาอยนู่ ่ีอกี ปีหนึ่งเปน็ หมทู่ ่านอาจารย์สมเสยี กอ่ น เราจึงยกธงตั้งใจไปองค์
เดียวท่ีภูเกา้ ตกลงใจไดแ้ ลว้ กอ็ ยตู่ ่อ แต่ไมพ่ ูดให้ท่านผู้ใดฟัง

แลว้ องคท์ า่ นพระอาจารยม์ หากเ็ ตรยี มตวั ไปพกั อยมู่ กุ ฯ หมกู่ ท็ ยอยไปอกี ยงั เหลอื
อยู่ ๖ องค์เทา่ นนั้ แล้วองคพ์ ระอาจารย์มหาก็ไปบวชโยมมารดาทีอ่ ดุ รฯ แลว้ ลงไป
จนั ทบรุ ี ไปตงั้ วดั อยใู่ กลส้ ามแยกสพี ลว้ิ คณะญาตอิ าจารยเ์ จย๊ี ะถวายทดี่ นิ ออกพรรษา
แล้ว โยมมารดาขององค์ทา่ นชวนกลับ แล้วตั้งวัดอยู่บา้ นตาดปัจจบุ ัน

สว่ นขา้ พเจา้ จำ� พรรษาอยกู่ บั ครบู าสม วดั ปา่ บา้ นหว้ ยทราย อกี พรรษาหนงึ่ จงึ รวม
เปน็ อยนู่ นั้ ๔ ปี มพี ระ ๖ รปู เสรจ็ กฐนิ แลว้ เสรจ็ จวี รกาล เดอื นพฤศจกิ ายน ขา้ งแรม
กล็ าครูบาสมและญาตโิ ยมไปพักภูเกา้ มลู ค่าบาทเดียวกม็ ิให้โยมสง่ เอาไม้ขดี ไฟไป
๕ กลกั เทา่ นน้ั บรขิ ารกต็ ดั ออก เอาแตพ่ อดี ทนั ไดอ้ ยใู่ นภเู กา้ องคเ์ ดยี ว ๕ เดอื น กม็ ี
โยมพอ่ ตาลไปบวชเปน็ ปะขาวดว้ ย ใกลจ้ ะเขา้ พรรษากม็ โี ยมเขา้ ไปบวชเปน็ ปะขาวอกี

เมอื่ มปี ะขาวมาแลว้ กไ็ ดต้ ง้ั กฎไวว้ า่ “อยา่ ไปหงุ ตม้ อาหารใดๆ เลย บณิ ฑบาตมา
เลย้ี งกันตามบุญตามกรรม ธรรมชาตเิ หด็ ก็ดี หน่อไมก้ ็ดี ไมต่ อ้ งเปน็ กังวล เพราะ

250

เราออกจากครบู าอาจารยม์ าใหม่ๆ ชาวโลกที่อยใู่ กลก้ จ็ ะมองไปในแง่รา้ ยว่า ออกมา
จากครูบาอาจารย์มาไม่ก่ีวัน ก็มาแอบกินกับตาปะขาว หุงต้มหน่อไม้และแกงเห็ด
แกงหาว กนิ ตะพดื ปนี เกลยี วมาก สว่ นบาตรนน้ั อาตมาจะลา้ งเองตากเอง พวกปะขาว
เฒา่ สองคนใหพ้ ากนั ปดั กวาดศาลาและลา้ งถาดตอนฉนั เสรจ็ สว่ นตราดนน้ั กวาดชว่ ยกนั
ทกุ ๆ คนลงไปจนถงึ บอ่ นำ�้ ทกุ วนั สว่ นรบั บาตรนน้ั ใหเ้ ปลยี่ นกนั ไปรบั วนั หนง่ึ คนหนง่ึ
ผลดั กนั อาตมามไิ ดม้ อบบาตรใหห้ มด คอื ใหส้ านตะกรา้ ทำ� เปน็ สายสะพายหรอื คอนเอา
ขา้ วและอาหารในบาตรจะแบง่ ออกใหส้ องสว่ น เหลอื ไวใ้ นบาตรสว่ นหนง่ึ อาตมากจ็ ะ
สะพายเอง แบง่ เบากนั จงึ จะไมห่ นกั มาก สว่ นเวลาฉนั เราจงึ ตรวจดกู นั อกี วา่ ใครไดอ้ ะไร
ไมไ่ ด้อะไร เท่าท่ีไดม้ าแตล่ ะวันอนั บรสิ ทุ ธิต์ กในบาตรแลว้ สว่ นผมน้ันต้องโกนหมด
ทกุ คนนงุ่ ขาว สว่ นเงนิ ทไี่ ดม้ าทลี ะ ๕ บาท ๖ บาทนน้ั ใหช้ าวบา้ นเกบ็ ไว้ คอื พอ่ บ้ี พอ่ แหลม
ไมใ่ หม้ อี ยู่ในตวั สกั ตังค์เลย ใหต้ ัง้ ใจภาวนา”

ขา้ พเจา้ ยงั ไมท่ ง้ิ ตกั นำ้� เลย ยงั คอนอยโู่ ชกโชน เสอื ๆ แสๆ กวาดตราดอยใู่ กลๆ้
มันก็ร้องอยู่สบาย ใกลๆ้ ได้ยินเสยี งกวาดอยู่ มนั ไมก่ ลวั ลงิ มีตงั้ ฝูงละ ๑๐๐ ตวั
มนั ไมก่ ลัวเลย งใู หญไ่ ดย้ นิ แต่เขาว่ามันอยรู่ ูขหี้ นิ ลกึ ตามแหง (รอยแตก) เขา้ ไปในภู
แตง่ เู ลก็ ขนาดแขนหรอื เลก็ กวา่ นนั้ มมี ากในฤดฝู น มนั ออกตกตมู มาจากหนา้ ผาบอ่ ยๆ
เขาว่ามีเปรตมผี ี แต่ไมป่ รากฏ ไม่เหมือนถำ�้ พระเวส นาแก

ขณะทอี่ ยภู่ เู กา้ น้ี ไดเ้ ปน็ ไขป้ ว่ ยอยู่ ๕, ๖ วนั ขณะทอ่ี ยอู่ งคเ์ ดยี ว ยงั ไมม่ ตี าปะขาว
ไปบณิ ฑบาตไมไ่ ด้ ๓, ๔ วนั อาเจยี น นายจเู ทยี่ วไปสง่ อาหาร แตไ่ มใ่ หน้ อนเฝา้ โยมพอ่ แหลม
แมแ่ หลม มศี ลี ๕ เปน็ ประจำ� พอ่ บ้ี แมบ่ ้ี กม็ ศี ลี ๕ เปน็ บางวาระ บา้ นโคกกลาง ทกุ ๆ ทา่ น
กพ็ อเปน็ ไป บา้ นเหลา่ บา้ นหลบุ ปง้ิ บา้ นแวง สายของแมต่ าล พอ่ ตาล ยา่ เคย้ี ว แมม่ ยุ้
ยา่ เคยี้ วเปน็ นายหนา้ ในวงศน์ ี้ พอ่ ทองเขยี น แมอ่ อกสรอ้ ย พอ่ ออกอาจารยพ์ นั เปน็ ตน้
เปน็ กลมุ่ บา้ นเหลา่ พอ่ ออกขนุ อนิ ทร์ แมอ่ อกแพง เปน็ กลมุ่ บา้ นหลบุ ปง้ิ โยมบา้ นโคกกลาง
แมไ่ ชย ครอู นุ่ ผใู้ หญท่ อง นายกระษณิ นายศรี น.ธ.เอก แมส่ ยุ่ ตา่ งกไ็ ดใ้ หบ้ ณิ ฑบาต
และอะไรๆ ตามสามารถแตล่ ะทา่ นๆ และกพ็ อ่ ออกแพง แมอ่ อกแพง และนางแพง เลา่
กเ็ ปน็ วงศส์ ำ� คญั อกี วงศห์ นงึ่ ในโคกกลาง แตข่ ออภยั ทไี่ มไ่ ดล้ งชอื่ หมด คอื เอาแบบรวบรดั

251

วา่ จะออกชอื่ หรอื ไมอ่ อกชอื่ กต็ าม เมอื่ ทำ� ดแี ลว้ ผลของการทำ� ดยี อ่ มไมไ่ ดต้ อ้ นเขา้ คอกยาก
เหมอื นโคและกระบือ ผลของความดคี วามช่วั ยอ่ มเขา้ มาเองสคู่ อกใจไมย่ าก

การพกั ปฏบิ ตั ธิ รรมอยภู่ เู ขาลกู นกี้ อ็ ตั คดั ทางนำ้� บา้ ง ชะรอยจะเปน็ ดว้ ยมไิ ดส้ รา้ ง
บารมที เ่ี กย่ี วกบั นำ�้ ๆ มาแตภ่ พกอ่ นๆ กอ็ าจเปน็ ได้ และคงเปน็ ผลของกรรมในปจั จบุ นั ชาติ
เมอ่ื อยฆู่ ราวาส ไดไ้ ขนำ้� และวดิ นำ�้ ออกจากหว้ ยหนองคลองบงึ ตา่ งๆ เพอ่ื เกบ็ เอาตวั ปลา
มาบชู าพญาลนิ้ พญาทอ้ งพญาไสก้ อ็ าจเปน็ ได้ หรอื ดว้ ยทางขดุ นำ้� บอ่ กอ่ ศาลา ไมค่ อ่ ย
เอาใจใส่ ถอื วา่ เปน็ งานไม่สำ� คัญ กเ็ ลยไดร้ ับอานิสงส์จ�ำเป็นไม่สะดวกทางน�้ำๆ และ
เสนาสนะเสยี แตก่ ส็ มนำ�้ หนา้ ทต่ี นสรา้ งไวไ้ มด่ ี จงึ เปน็ ผมู้ ลี าภนอ้ ยโดยประการทงั้ ปวง
มไิ ดเ้ อาลาภไปพระนพิ พานกจ็ รงิ แตป่ จั จยั ๔ เปน็ ลาภทางอนศุ าสนข์ องพระวนิ ยั เพอ่ื เปน็
เครอ่ื งอาศยั ของบรรพชติ เพอ่ื ประพฤตพิ รหมจรรยใ์ หส้ ะดวกใหเ้ จรญิ ได้ ถงึ แมจ้ ะสอน
มิให้ตดิ อย่ใู นปจั จยั ๔ กจ็ รงิ แต่กต็ ้องได้อาศยั ที่มีมาโดยเป็นธรรมอยู่ มีน้อยกไ็ ด้
อาศยั นอ้ ย มมี ากกไ็ ดอ้ าศยั มาก จะประมาทกไ็ มไ่ ดอ้ กี เมอ่ื เหน็ ทา่ นผมู้ ลี าภมากไดม้ า
โดยเปน็ ธรรม กม็ คี วามรษิ ยาเสยี เหน็ ทา่ นผมู้ ลี าภนอ้ ยแตไ่ ดม้ าโดยเปน็ ธรรม กด็ ถู กู วา่
เปน็ ผมู้ ลี าภนอ้ ยกวา่ ตน เมอื่ ผา่ นพบเขา้ กถ็ อื ตวั ขโ้ี อ่ ไมอ่ ยากพดู อยากถามดว้ ย เปน็ เรอ่ื ง
ทไ่ี มร่ จู้ กั ลาภทงั้ นนั้ เพราะหลงลาภหลงยศ และไมเ่ ปน็ ผรู้ ธู้ รรมดว้ ย เปน็ ผไู้ มถ่ งึ ธรรมดว้ ย
เปน็ ผู้ไกลพระนิพพานด้วย มกั จะเห็นอยูเ่ ปน็ สว่ นมาก

พกั อยภู่ นู ้ี กไ็ ดป้ ฏบิ ตั มิ เี วลาพอควร ฉนั เชา้ เสรจ็ เกบ็ บรขิ ารเรยี บรอ้ ย กไ็ ดเ้ ดนิ
จงกรมจนถงึ เที่ยงวัน ภาวนาตดิ ตอ่ ไม่ค่อยขาดวรรคตอน แมก้ วาดลานวัด กภ็ าวนา
พรอ้ มกบั ความเคลอื่ นไหวของกายทก่ี ำ� ลงั กวาด ทเ่ี งอื้ มอื กวาดไปกวาดมา กา้ วขาไปมา
ก็ภาวนาพร้อม เวลาลงไปตกั น�ำ้ บอ่ หินไกลจากทพี่ ักประมาณ ๑๕ เสน้ ได้เอาครุหรือ
ปบ๊ี ไปวางไว้ พรอ้ มทง้ั ไมค้ อนนำ้� ประมาณ ๑๕ วา แลว้ จงึ คนื มากวาดไปจนถงึ ทว่ี างปบ๊ี
ไว้กับไม้คอนน�้ำ แล้ววางตราดไว้ที่นั่น แล้วเอาปี๊บกับไม้คอนน�้ำไปวางไว้ท่ีข้างหน้า
เปน็ ระยะๆ จนถึงบ่อหิน สรงน้�ำ แล้วตกั นำ�้ แลว้ คอนน�้ำ เอาตราดคือไม้กวาดข้ึน
ขา้ งบนบา่ รวมกนั กบั ไมค้ อนนำ�้ คอ่ ยปนี ขน้ึ ตามทางทกี่ วาดแลว้ มาหาทพ่ี กั ประจำ� เวลา
บ่าย ๓ โมงทกุ วนั ส่วนบรเิ วณที่พกั กก็ วาดทกุ วันเหมือนกนั

252

สมยั ทกุ วนั นถี้ ือกันวา่ วาสนามากกว่าคนชดุ เกา่ นำ�้ จะเปิดก๊อกทีไ่ หนกไ็ ด้ท้ังนั้น
กลางปา่ กส็ นุกนอน ลกุ ขึน้ แล้วก็ขบขามป้อมสมอกร๊อบๆ ตลอดถึงเคร่อื งดื่มอะไรๆ
กไ็ ม่อด ทันสมัยมาก โทรทัศน์ พดั ลม รถแลนด์ รถเบ๊นซ์ โตโยต้า ดทั สัน ทนั สมัย
ทกุ ประการ อากาศของขา้ ดมี าก อากาศกเ็ ลยเถดิ กลายเปน็ เฝา้ อากาศทวารหนกั ทวารเบา
เขาเปน็ ส่วนมาก

ผเู้ ขียน เขยี นไว้เตือนตนต่างหาก ท่านผู้อา่ นท่านผฟู้ ังอย่าโกรธเน้อ ถา้ จะเอา
โกรธไปพระนพิ พานดว้ ย กจ็ งหาบเอาแบกเอาไปใหพ้ อใจ เพราะไมไ่ ดซ้ อ้ื ไมไ่ ดข้ อกบั
ใครๆ เปน็ ของทพิ ยแ์ บบสดๆ รอ้ นๆ ถา้ ผเู้ ขยี นกเิ ลสมาก ผอู้ า่ นผฟู้ งั กจ็ งหวั เราะเยาะ
เอาเทอญ ถา้ ถูกก็มอบไว้กบั มรรคและนิโรธเสีย ถ้าผิดก็มอบไวก้ บั สมทุ ัยและทุกข์
ไมเ่ ปน็ หนา้ ทข่ี องผเู้ ขยี นและทา่ นผอู้ า่ น ทา่ นผฟู้ งั ผพู้ จิ ารณาจะไปเปน็ สงครามความเหน็
ความรกู้ บั ปญั หาเสยี สมอง เปน็ ปญั หาเสยี สติ เสยี ปญั ญา เสยี ใจ เสยี ธรรม แตล่ ะราย
ของเจ้าตัวเอง

253

ลทั ธพิ ิสดาร

สมัยขา้ พเจา้ อยู่ภูเกา้ เบอ้ื งต้นขา้ พเจ้าอยอู่ งค์เดียว ๕ เดอื น ได้มโี ยมคนหนึง่
ขนึ้ ไปหาขา้ พเจา้ อายุประมาณ ๓๐ ปี เปน็ คนรปู ร่างขนาดกลาง ในสมัยนั้นเขามาหา
ถ่ายรปู เขาเลยขน้ึ ไปหาขา้ พเจา้ เม่อื ขน้ึ ไปหาแลว้ จงึ ชกั ชวนข้าพเจ้าวา่ “ญาครู ญาครู
จะพดู อนั หนงึ่ ใหฟ้ งั จะเอาดว้ ยไหม” ขา้ พเจา้ กเ็ ลยบอกวา่ “เออ เอาไมเ่ อากข็ อใหจ้ งพดู
ไปเสียก่อน อยา่ เพิง่ เรง่ รีบมาขม่ เหงนกั ใหอ้ าตมาฟังเสยี กอ่ น”

เขาจงึ พดู ไปวา่ “เอา ตงั้ ใจฟงั ใหด้ ี จะพดู ใหฟ้ งั ศาสนาไมม่ ี พอ่ แมก่ ไ็ มม่ ี คณุ พอ่
คณุ แมก่ ไ็ มม่ ี ทำ� การทำ� งานไดแ้ ลว้ ใหท้ ำ� ขนึ้ สรู่ ฐั บาล ไมใ่ หม้ กี รรมสทิ ธส์ิ ว่ นตวั ใหแ้ ต่
พอเพยี งได้กินได้อยู่ ทำ� งานใหร้ ัฐบาลหมด ให้คนเสมอกนั ญาครจู ะยนิ ดดี ้วยไหม”

ขา้ พเจา้ เลยบอกวา่ “ยนิ ดไี มย่ นิ ดกี ข็ อใหจ้ งพดู ไปกอ่ น อาตมาจะฟงั อยา่ เพง่ิ เรง่
เพง่ิ รัดมากนกั ”

เขาจงึ พดู ตอ่ ไปวา่ “ไมใ่ หม้ ผี ใู้ หญ่ ไมใ่ หม้ ีผู้ต�่ำ ไมใ่ ห้มผี ู้สงู ใหเ้ สมอกันหมด
เงนิ เดอื นใหเ้ ทา่ กนั มคี วามสขุ เสมอกนั หมด มลี กู ออกมาใหร้ ฐั บาลเอาไปเลย้ี งไมต่ อ้ ง
ลำ� บาก ของถา้ หากไดม้ า กใ็ หเ้ อาขน้ึ รฐั บาลหมด ไมใ่ หผ้ หู้ นงึ่ ผใู้ ดเปน็ เจา้ ของ ใหแ้ ตพ่ อกนิ
พอใช้ ใหค้ นเสมอกนั ไมใ่ หม้ ชี น้ั วรรณะ ใหเ้ ปน็ นายเหมอื นกนั หมด ถา้ หากเปน็ ลกู นอ้ ง
กใ็ หเ้ ปน็ ถกู นอ้ งเหมอื นกนั หมด ถา้ จะเรยี กวา่ ลกู นอ้ งกใ็ หเ้ รยี กวา่ ลกู นอ้ งเหมอื นกนั หมด
ถา้ จะเรยี กวา่ นายกเ็ รยี กวา่ นายเหมอื นกนั หมด ไมใ่ หม้ ผี ใู้ ดเปน็ ใหญ่ ใหเ้ สมอกนั หมด

254

ศาสนาไม่มี ญาครูเห็นดีด้วยไหม คณุ พอ่ คณุ แม่ไมม่ ี ท่านเลย้ี งมาเปน็ เรอ่ื งของทา่ น
ทา่ นเปน็ ผทู้ ำ� ออกมาทา่ นกต็ อ้ งเลย้ี ง บาปไมม่ ี บญุ ไมม่ ี บญุ กค็ อื กนิ ไดน้ อนหลบั นนั่ เอง
จะเอาดว้ ยไหม”

ขา้ พเจา้ เลยบอกวา่ “เออ หมดแลว้ หรอื ยงั ถา้ หากหมดแลว้ อาตมาจะตอบ ถา้ หากวา่
ยังไม่หมด ให้พดู ตอ่ ไป”

เขาบอกวา่ “ขอพดู แคน่ ีเ้ สยี ก่อน ขอใหญ้ าครูตอบมา”

ขา้ พเจา้ เลยพดู วา่ “อาตมาจะถามบา้ งหละ จะทำ� ใหค้ นเสมอกนั ไดอ้ ยา่ งไร คนขาหกั
จะทำ� ใหเ้ ปน็ คนขาดไี ดไ้ หม คนโงท่ ำ� ใหเ้ ปน็ คนฉลาดไดไ้ หม คนมกี ำ� ลงั นอ้ ยทำ� ใหม้ กี ำ� ลงั
มากได้ไหม”

เขาตอบยอมรับความเปน็ จริงว่า “ทำ� ไมไ่ ด”้

ขา้ พเจา้ จงึ พดู ตอ่ ไปวา่ “พอ่ กเ็ ปน็ พอ่ เตม็ ภมู ิ แมก่ เ็ ปน็ แมเ่ ตม็ ภมู ิ จะไปพดู วา่ เสยี่ ว
วา่ สหายไดห้ รอื จะไมใ่ หม้ คี ณุ มคี า่ ไดอ้ ยา่ งไร หนา้ ทท่ี า่ นเลย้ี งมาแลว้ กเ็ ปน็ หนา้ ทข่ี องเรา
ทจี่ ะเลยี้ งทา่ นตอบ ทา่ นไดเ้ ลยี้ งมาแลว้ เลยี้ งตอบทา่ น ทำ� กจิ ธรุ ะของทา่ น ดำ� รงวงศต์ ระกลู
ประพฤตติ นใหเ้ ปน็ คนควรรบั ทรพั ยม์ รดก เมอ่ื ทา่ นลว่ งลบั ไปแลว้ ทำ� บญุ อทุ ศิ ใหท้ า่ น
เราตอ้ งประพฤตอิ ยา่ งนน้ั เหมอื นมคี นๆ หนงึ่ มายกมอื ไหวเ้ ราวา่ สบายดหี รอื เรากย็ งั
ไดย้ กมอื ไหวต้ อบวา่ สบายดี เรอ่ื งของทา่ นเลย้ี งเรา เรากค็ วรเลยี้ งทา่ นตอบ จะไปพดู
อยา่ งนน้ั กไ็ มไ่ ด้ อาตมากไ็ มเ่ ลอ่ื มใสดว้ ย ถา้ พดู อยา่ งนนั้ ทำ� คนใหเ้ สมอกนั จะทำ� อยา่ งไร
มนั ไมเ่ สมอกนั ดอก

เอา้ อาตมาจะพดู ใหฟ้ งั อยา่ งโยมนเ้ี กง่ ทางชา่ งไม้ เกง่ ทางชา่ งเหลก็ อาตมาเปน็ แต่
เพยี งทบุ หนิ เขากไ็ ลอ่ าตมานแี้ หละไปทบุ หนิ โยมเปน็ ชา่ งไมก้ ต็ อ้ งไปอยรู่ ม่ อยเู่ งา การกนิ
การอยกู่ ารหลบั นอนกต็ า่ งกนั หรอื อยา่ งตำ�่ โยมกค็ งเปน็ ผคู้ มุ อาตมา อาตมาเปน็ ผทู้ บุ หนิ
ผคู้ มุ นนั้ กค็ งจะไดอ้ ยใู่ นรม่ อาตมากต็ อ้ งไดท้ บุ หนิ ตากแดดอยกู่ ลางแจง้ มนั จะเสมอกนั
ไดอ้ ยา่ งไร คนเรา พอ่ กต็ อ้ งเปน็ พอ่ เตม็ ภมู ิ แมก่ ต็ อ้ งเปน็ แมเ่ ตม็ ภมู ิ แผน่ ดนิ กย็ งั มตี ำ่�

255

มสี ูง จะให้เสมอกนั ได้อยา่ งไร เงนิ ๕ บาท กับเงิน ๑๐ บาท อันไหนราคาสงู กว่ากนั
เงินใบละ ๑๐๐ บาท กับใบละบาท อนั ไหนราคาสูงกวา่ กนั ”

เขาเลยตอบว่า “เงินใบละ ๑๐๐ บาท ราคาสงู กวา่ ”
ขา้ พเจา้ กเ็ ลยพดู ตอ่ ไปวา่ “มนั กม็ ชี นั้ วรรณะอยใู่ นตวั มนั ใครไปทำ� ใหม้ นั กค็ ณุ สมบตั ิ
ของมนั มขี องมนั เอง ดนิ ไมม่ ปี ยุ๋ กบั ดนิ มปี ยุ๋ มนั กย็ งั มคี ณุ สมบตั ติ า่ งกนั ไมย้ งู กบั ไมไ้ ผ่
อนั ไหนมนั ดี นำ้� หนกั เทา่ กนั ไมย้ งู กร็ าคาสงู กวา่ กค็ ณุ สมบตั มิ นั ตา่ งกนั มนั กส็ งู ขนึ้ ตาม
คณุ สมบตั ขิ องมนั พอ่ กเ็ ปน็ พอ่ เตม็ ภมู ิ แมก่ เ็ ปน็ แมเ่ ตม็ ภมู ิ จะไปเตะตดู วา่ สหายหมด
กไ็ มไ่ ด้ ตวั เองโง่ แลว้ จะมาสอนใหค้ นอน่ื โงด่ ว้ ย โยมเปน็ บา้ แลว้ ยงั จะมาสอนใหอ้ าตมา
เปน็ บา้ ดว้ ย อาตมาไมไ่ ปดว้ ยนะ ถา้ หากวา่ ไมม่ ชี น้ั วรรณะ ทำ� ไมไมใ่ หส้ ตาลนิ มาทบุ หนิ บา้ ง
ให้ทหารไปเฝ้าอยูท่ �ำไมร้อยช้ันพันหลืบ”
เขาเลยพดู ข้นึ วา่ “โอ๊ย ถา้ พูดไปแล้วข้ีฉอ่ (ขโ้ี กง) ไป ญาครนู ่ีนา่ โมโหแท้ๆ”
ขา้ พเจา้ เลยพดู วา่ “มนั ถกู ตามคำ� อาตมานะ ขอใหพ้ จิ ารณาดู อยา่ เพงิ่ โกรธ เพราะ
มนั มีที่แซง อาตมาก็เลยแซง จะโกหกได้ กโ็ กหกได้เฉพาะคนโงๆ่ เทา่ น้ัน”
เขากเ็ ลยพดู วา่ “ถา้ พดู แลว้ ขฉี้ อ่ (ขโี้ กง) ไปตะพดึ ตะพอื หนดี อก ญาครนู ี่ อยา่ งนนั้
จะไปเด๋ยี วนแ้ี หละ”
ข้าพเจ้าเลยบอกวา่ “เออ ไปกไ็ ปเสยี ซ”ิ
แลว้ เขากเ็ ลยไป สอ่ แสดงใหเ้ หน็ วา่ เขานน้ั ไปเทย่ี วประกาศใหค้ นโงเ่ ลอ่ื มใสเทา่ นนั้
ผู้ถึงศีลถงึ ธรรมจะเลือ่ มใสไดอ้ ย่างไร

256

พรรษา ๑๔ ก่อตัง้ ภจู ้อก้อ

ครั้นพักอยู่ภูเก้า ออกพรรษาแล้วก็ได้ไปมุกดาหาร ไปบวชโยมพ่อตาลผู้เป็น
ตาปะขาว แทจ้ ริงท่านกไ็ มม่ งุ่ จะบวชเป็นพระ แต่เห็นวา่ คนพอหน้าผา้ พอผนื และยงั
ไม่เคยบวชเป็นพระสักที ก็เลยอบรมให้บวช จะอยู่ได้เท่าใดก็แล้วแต่กรณี (ส่วน
ตาปะขาวเทนน้ั ลาสกึ จากตาปะขาวไปอยบู่ า้ น) สว่ นพอ่ ตาลเมอ่ื บวชแลว้ อปุ สมบทแลว้
พกั อยภู่ เู กา้ อกี ไมก่ ว่ี นั โยมแมต่ าลและคณะวงศต์ ระกลู นมิ นตม์ าพกั ภจู อ้ กอ้ ทงั้ หมด
จะได้ ๓ วนั ๗ วนั กแ็ ล้วแต่

มาทแี รกพกั ถำ้� ประมาณ ๔-๕ คนื ญาตโิ ยมบา้ นแวงจงึ ปรกึ ษากนั วา่ “ถา้ จะใหท้ า่ น
อยถู่ ้�ำก็คับแคบ ญาตโิ ยมมากอ็ ดั แอ”

แลว้ เขาลำ� เลยี งไปทำ� กระหนำ� หลงั ถำ�้ ปฟู ากมงุ ฟางกน้ั ฟาง กวา้ งประมาณ ๒ เมตร
ปริมณฑล เสาไมก้ ลมเทา่ แข้ง ระเบยี งไมม่ ี พาดบนั ไดขึน้ หอ้ งนอนเลย เป็นป่ารกชัฏ
มตี น้ เปอื ยโตๆ สงู ๆ เฒา่ ๆ เปน็ ระยะๆ ครม้ึ ตน้ เปอื ยนน้ั เปน็ โพรงตลอดปลาย ฤดฝู น
ต้องมีงูขึ้นกุฏิประจ�ำวันมาหากินจ้ิงเหลนที่มาซ่อนตัวอยู่ตามฟางที่กั้นและฟากปู
ขลกุ ขลกั ไมส่ นทิ บางทขี ดอยใู่ ตต้ นี บาตร แตเ่ ปน็ งกู ะปะโดยมาก งมู ที กุ ชนดิ จนไมร่ จู้ กั
ชอ่ื กม็ ี เพราะเปน็ ภเู ขาดง ตามหนา้ หนิ หนา้ ผากม็ รี มู เี งอื้ มขลกุ ขลกั มาก เสอื เหลอื ง เสอื ดำ�
ก็มี อเี ห็น ชะมด ตะกวด เสือโคร่งมปี ีทแี รกแล้วหายไป

น�้ำใชน้ ้ำ� ฉนั อตั คดั มาก ได้หามได้คอนปีนขนึ้ เขาไกลประมาณ ๒๐ เสน้ ปที ี่ ๒
นำ�้ ใกล้เขา้ มาบา้ ง ประมาณ ๑๕ เสน้ แตถ่ ึงอย่างน้นั ก็ไมค่ ุม้ ได้ไปตักห้วยค้ออันไกล

257

๒๐ เสน้ อยู่ ฤดฝู นเดือน ๙ เดอื น ๑๐ พอท�ำเนาบ้าง เพราะได้ตักเอาน้ำ� ไหลใตห้ ิน
หน้าผา ลกู ๆ หลานๆ เขาก็ตักช่วยด้วย แตผ่ หู้ นักกวา่ เพือ่ น ก็นางวารินทร์ นางสมยั
นางสยั และลูกๆ หลานๆ อื่นๆ สารพัด พระเณรจะปลอ่ ยใหเ้ ขาหมดกไ็ ม่ได้อกี
ตอ้ งตกั เปน็ หลกั ไวป้ ระจำ� วนั แบง่ เบากนั ขา้ พเจา้ ไปบณิ ฑบาต คอนปบ๊ี ไปพรอ้ ม คอนได้
นำ�้ เต็มป๊ีบ ทำ� ไมค้ อนให้หนักข้างหน้า ใหส้ ามเณรอนิ ทร์ถวายรับบาตรแล้วก็คอนน�้ำ
มาพร้อมมใิ หเ้ สียเที่ยว ๓ วนั กวาดหนทางบณิ ฑบาตจนถึงห้วยคอ้ คราวหน่งึ เพราะ
งกู ะปะมาก มฉิ ะนนั้ ตอ้ งเหยยี บเวลาไปบณิ ฑบาต ถา้ วนั ไหนถกู กวาดหนทาง ตอ้ งเอา
ปบ๊ี ไปวางเป็นตอนๆ กวาดไปถึงปบ๊ี กับไม้คอนแล้ววางตราดไว้ เอาปี๊บกบั ไม้คอนไป
วางไวอ้ กี กลบั มาเอาตราดกวาดตอ่ ไปถงึ ปบ๊ี และไมค้ อนอกี เปน็ ระยะๆ จนถงึ ทต่ี กั นำ�้
สรงแลว้ ตักเอาน้�ำคอนข้ึนเขา เอาตราดทับขา้ งบนไมค้ อน

บอ่ ที่ขดุ น้ัน

บอ่ ๑. รมิ หว้ ยค้อ กอไผ่แมไ่ ลย
๒. รมิ ห้วยค้อ ข้างสวนพ่อปลี แม่ธนศู ิลป์ และแมข่ ัดสา เปน็ ผขู้ ดุ
๓. บ่อสารวัตรสำ� เนยี ง ไกลกวา่ บ่อห้วยค้อ
๔. บ่อใกล้นาพอ่ สงวนอีก แต่ไมค่ ุม้ ปี
๕. ทำ� นบสะพานหว้ ยชนั ของพอ่ นางสงวน เขาใหส้ รงและลา้ งบาตร แตพ่ อถงึ เดอื น
มกราคมก็แหง้ เสีย
๖. ขุดบ่อใต้ท�ำนบของพ่อนางสงวน ก็ไมค่ มุ้ ปีอีก
๗. ขุดบ่อนานายเนดิ กไ็ มค่ ุ้มปี
๘. ขดุ และเจาะหนิ ใกลศ้ าลาฉนั อาหาร พอไดล้ า้ งบาตร แตพ่ อเดอื นกมุ ภาพนั ธ์
กแ็ หง้ เสยี ไดว้ นั ละปบ๊ี กท็ งั้ ขนุ่ เปน็ ตม ไมพ่ น้ หาบคอนมาจากหว้ ยคอ้ ในฤดเู ดอื น ๓,
๔, ๕

มปี ญั หาวา่ เปน็ บา้ ดอกหรอื จงึ ไปยอมเปน็ ยอมตายอยทู่ อ่ี ดนำ�้ แท้ พระนพิ พาน
อยนู่ นั้ แห่งเดยี วหรอื ทีอ่ ื่นมที ี่ปฏิบัติถมไป ภาคอีสานกวา้ งขวางมาก จะมาเขียนเลา่
กินสมบัติอะไร มันไดผ้ ลอะไร

258

ตอบว่า จรงิ อยู่ แตผ่ ลของกรรมเล่า เม่อื สรา้ งไวแ้ ลว้ ใครๆ ยอ่ มบิดพลิ้วไม่ได้
ถ้าบิดพลิ้วได้แล้ว คุกตะรางก็ไม่ต้องมี การท่องเที่ยวในสงสารสร้างบารมีก็ไม่มี
มีแต่นิพพานส่ิงเดียวเท่านั้นเป็นเอเย่นต์อยู่ บุคคลผู้จะถึง สุคโต ได้ ก็ต้องผ่าน
ทุกขโต มาเต็มท่ีก่อน มิฉะน้ันการเขด็ หลาบในสงสารก็ไม่ชัดได้ ฉะนัน้ จึงม ี ทกุ ขา
ปฏปิ ทา ทันธาภญิ ญา ปฏิบัติลำ� บาก ท้งั ร้ไู ดช้ า้  ทุกขา ปฏิปทา ขิปปาภญิ ญา ปฏบิ ตั ิ
ล�ำบากแต่รู้ได้เร็ว ส่วน สุขา ปฏิปทา ขิปปาภิญญา ปฏิบัติสะดวก ท้ังรู้ได้เร็ว
สขุ า ปฏปิ ทา ทนั ธาภญิ ญา ปฏบิ ตั สิ ะดวก แตร่ ไู้ ดช้ า้ เนอ่ื งดว้ ยกรรมและผลของกรรม
ต่างกนั สัตว์ทง้ั หลายยอ่ มเปน็ ไปตามกรรมและผลของกรรม

ครน้ั ตอ่ มากม็ คี ณุ สลี า อนิ ทวงั โส ไดเ้ อาแทง้ คน์ ำ้� มาให้ ๒ ลกู พอไดใ้ สน่ ำ�้ ไวฉ้ นั
ถงึ กระนน้ั กย็ งั ไมพ่ น้ ไปตกั นำ�้ หว้ ยคอ้ อกี อยมู่ า รา้ นสมศกั คศ์ิ รี นคิ มคำ� สรอ้ ย ไดส้ รา้ ง
ถงั นำ้� คอนกรตี ขึน้ ๓ ถัง กว้าง ๒ เมตร สงู ๓ เมตร ก็เบาลงบา้ ง กฏุ อิ ีก ๒ หลงั
พรอ้ มทงั้ โรงไฟ กร็ สู้ กึ เบาไปบา้ ง แตฤ่ ดเู ดอื น ๕ ยงั ไดไ้ ปตกั นำ�้ หว้ ยคอ้ อยบู่ า้ ง และก็
ถังอิฐสเ่ี หล่ียมผืนผา้ สูง ๑ เมตรกว่าๆ ยาวประมาณเมตรกว่าๆ

แตท่ กุ วนั นป้ี ระชาชนทางใกลท้ างไกลเมตตาสงเคราะห์ อะไรตอ่ อะไรกพ็ อแบง่ เบา
ขนึ้ มาบา้ ง แตก่ ย็ งั เปน็ ขโ้ี หลข่ องภาคอสี านในทางอตั คดั ทรมานอยทู่ กุ ๆ ดา้ น ดา้ นจกั ร
เยบ็ ผา้ คณุ สลี าหามาไวใ้ หใ้ ชก้ วา่ ๑๐ ปแี ลว้ สะพานขา้ มหว้ ยคอ้ คณุ สลี ากพ็ าญาตโิ ยม
สรา้ งข้ึนให้ เพราะแต่กอ่ นไต่ขอนไมย้ างอยู่ ๘ ปี พระอาจารยจ์ ามก็มาชว่ ยเมตตา
สงเคราะห์อะไรตอ่ อะไรด้วย ญาตโิ ยมทางบ้านแวง บา้ นหลบุ ปิง้ บ้านโคก ตลอด
หนองสูงใต้ บ้านเหลา่ ตลอดถงึ หนองสงู ห้วยทราย ต่างกไ็ ดช้ ว่ ยเหลอื ตามสตกิ ำ� ลัง
แตล่ ะทา่ นละคนเทา่ ทสี่ ามารถและเทา่ ทศ่ี รทั ธา จะพรรณนาไปเปน็ ทา่ นๆ คนๆ กเ็ ขยี น
ไม่ไหว

ศาลาแมอ่ อกรกั ษาศลี นน้ั ครชู าลี พรรคพล และนายถนอม วงศเ์ สนห่ ์ เปน็ ผรู้ เิ รม่ิ
และศรทั ธาตน้ สว่ นศาลาปจั จบุ นั และถงั นำ�้ ใหญ่ ๔ ถงั เปน็ สว่ นรวม ทงั้ พระ ทง้ั เณร
ท้งั ญาติโยมสารพัดตา่ งวัดต่างจังหวดั ทม่ี าเที่ยวเจอเข้ากช็ ว่ ย ไมข่ ดั ไมด่ ดู าย สำ� หรบั
ผเู้ ขยี นมไิ ดอ้ ะไรเลย ไดแ้ ตเ่ ขยี นเทา่ นน้ั ไดอ้ ะไรมาสสู่ ำ� นกั ไดด้ ว้ ยเดชพทุ ธ ธรรม สงฆ์

259

และครบู าอาจารยแ์ ละสหพรหมจารี ภกิ ษสุ ามเณร และคณะญาตโิ ยมใกลไ้ กล พรอ้ มทงั้
พทุ ธบรษิ ทั ของพระพทุ ธ ธรรม สงฆ์ ใกลไ้ กล เรอื่ งถงั นำ�้ คอนกรตี ไมว่ า่ ชดุ สรา้ งกอ่ น
และตอนหลงั รา้ นสมศกั คศิ์ รี นคิ มคำ� สรอ้ ย ตอ้ งเปน็ ภาระจปิ าถะ ชาวรถและญาตโิ ยม
บา้ นแวงและบา้ นเป้า กเ็ ขา้ แบกหามชว่ ยเหลอื ทางบ้านเหลา่ ผู้ใหญก่ องและลูกบา้ น
ก็ช่วยเอาทรายมากว่า ๑,๐๐๐ ปี๊บ ขนขึ้นใส่รถเข็น ตลอดครูและนักเรียนต�ำบล
หนองสงู ใต้ ทกุ ๆ โรงเรยี น ขนจากตนี เขาขนึ้ บนภอู ยา่ งโกลาหลอลหมา่ น

ขอขอบคณุ ทกุ ทา่ นๆ ทกุ ๆ วยั ไวอ้ ยโู่ ดยทกุ เมอ่ื ดว้ ย ทา่ นผใู้ ดทำ� ดว้ ยศรทั ธานอ้ ย
และมาก ดว้ ย พทุ ธ ธรรม สงฆ์ จงไดร้ บั ผลตามสว่ นควรคา่ ของเหตทุ ท่ี ำ� นอ้ ยแลมาก
ทกุ ถว้ นหนา้ น้นั เทอญ ผเู้ ขยี นย่อมยนิ ดพี อใจแตล่ ะท่านๆ ทัง้ นั้น เพราะยคุ ภูจ้อกอ้
เป็นยุคอายุขัยวัยแก่ของข้าพเจ้าที่ได้ท่องเท่ียวมาในสงสาร พร้อมทั้งเป็นยุคอัตคัด
ทกุ ประเภท คมนาคมกไ็ มส่ ะดวก ขนึ้ เขาลงหว้ ยขลกุ ขลกั วตั ถนุ ยิ มกร็ าคาแพงสงู ขนึ้ ทวี
บรรดาท่านชาวพุทธในประเทศไทยก็ดีหรือนอกประเทศบ้างก็ดี นับแต่ข้าวเม็ดหัก
ผกั เสน้ หนง่ึ กด็ ี ขน้ึ ไปหามาก โดยขา้ พเจา้ รตู้ วั กด็ ี มไิ ดร้ ตู้ วั กด็ ี คดิ เปน็ ราคามลู คา่ แต่
สตางคห์ นงึ่ ขนึ้ ไปกด็ ี ไดร้ ว่ มกศุ ลผลบญุ กบั ขา้ พเจา้ ดว้ ยกำ� ลงั กาย กำ� ลงั วาจากด็ ี ดว้ ย
ก�ำลังใจขณะจิตเดียวกด็ ี ด้วยเดช พทุ ธ ธรรม สงฆ์ จงภิญโญยิง่ ๆ จนถึงท่ีสดุ ทุกข์
โดยชอบทกุ ถว้ นหนา้ ทวั่ ทง้ั ไตรโลกาอยทู่ กุ เมอ่ื เทอญ แมจ้ ะไดร้ ว่ มหรอื มไิ ดร้ ว่ มกต็ าม
แผอ่ ปั ปมญั ญาไปท่ัวท้งั ไตรโลกาผูกขาดอยู่ทุกเม่อื และระลึกไดไ้ ม่ระลึกได้กด็ ี เปน็
อธษิ ฐานปารมสี มั ปนั โน เปน็ สจั จปารมสี มั ปนั โน ผกู ขาดจองขาดอยทู่ กุ เมอื่ แล นพิ พานงั
ในชาตินเี้ ทอญ

260

ไมเ่ คยใช้อบุ ายเรี่ยไร

หนั มาปรารภเร่ืองอยู่ภจู อ้ กอ้ ได้ ๓ พรรษา พรรษาที่ ๔ ก็รือ้ กระตอ๊ บฟางท้ิง
ญาตโิ ยมบา้ นแวงมพี อ่ ศลิ ป์ กร็ เิ รม่ิ ทำ� กฏุ สิ ามคั คขี นึ้ กวา้ ง ๓ เมตร ยาว ๔ เมตรกวา่ ๆ
ตอ่ แตน่ น้ั กค็ อ่ ยทยอยขนึ้ ปลี ะหลงั บา้ ง ๒ ปตี อ่ หลงั บา้ ง ปลี ะ ๔ หลงั กม็ ี เปน็ วงศข์ อง
คณุ นพดล กรงุ เทพฯ

แตก่ ไ็ มอ่ ยากจะเลา่ เรอ่ื งกอ่ ๆ สรา้ งๆ ดอก เพราะใครๆ อยทู่ ไี่ หนๆ กพ็ อไดพ้ ดู กนั
อย่ใู นเร่อื งนี้ ทีแรกกน็ ึกวา่ เอาเดด็ ๆ เด่ยี วๆ จะไมก่ อ่ สร้างใดๆ ท้ังส้นิ แตอ่ ยู่นาน
ตดิ ตอ่ กนั ไปหลายปี หมพู่ ระเณรมาพกั อาศยั ไมม่ ที พี่ กั กจ็ ำ� เปน็ ไดท้ ำ� แตม่ ไิ ดแ้ ผม่ ไิ ด้
ขอเรยี่ ๆ ไรๆ ใหป้ นี เกลยี วของธรรม มมี าโดยชอบธรรมกจ็ งึ ทำ� ไมไ่ ดใ้ ชอ้ บุ ายจดั งาน
ในวดั เพอ่ื หาเงนิ ขดู ๆ เกลาๆ มากอ่ สรา้ ง ทำ� พอไดอ้ ยไู่ ดพ้ กั เทา่ นน้ั และกอ็ าศยั นำ้� ฝน
จากหลงั คาใสล่ งถัง เพราะภูลกู นี้มไิ ด้มนี ้�ำเป็นหลักก็จ�ำเป็นจำ� ไป และเมือ่ ไม่นอ้ มวา่
เปน็ สมบตั ขิ องตวั แลว้ กเิ ลสกค็ งไมก่ ำ� เรบิ มากเทา่ ไรนกั หนา นอ้ มเปน็ ของพระพทุ ธศาสนา
แล้วกเิ ลสกเ็ บาลงคะนองตวั ไม่ได้ จะน้อมเปน็ ของตวั ไดช้ ่ัวคราวกแ็ ตเ่ พียงบรขิ าร ๘
เท่านัน้ แมถ้ ึงอยา่ งน้นั ก็ยังไดส้ บั เปล่ียนใหอ้ งค์นน้ั องคน์ ี้อยู่ ไม่ว่าแตเ่ ทา่ นั้น แม้หนงั
หุ้มอยูโ่ ดยรอบที่ยมื มาจากธาตุดิน น้ำ� ไฟ ลม กจ็ ะได้สง่ คนื ให้ ดนิ นำ้� ไฟ ลม อยู่
เพราะจะไดแ้ ตกสลายลงสธู่ าตเุ ดมิ อยู่ ดนิ แตกไปเปน็ ดนิ นำ้� แตกไปเปน็ นำ�้ ไฟแตกไป
เป็นไฟ ลมแตกไปเปน็ ลม ลงสูม่ หาภตู ธาตุเดิมคงท่ี ดา้ นกเิ ลสคอื ความหลง ไม่รู้เทา่
ปญั หาของตนทม่ี าหลงดนิ หลงนำ�้ หลงไฟ หลงลม กจ็ ะไดม้ าสรา้ งดนิ สรา้ งนำ�้ สรา้ งไฟ

261

สรา้ งลม เป็นเปรตเปน็ ผีเฝ้าดนิ เฝ้าน�ำ้ เฝา้ ไฟ เฝา้ ลม ขนั อยเู่ หมือนนกเขาวา่ ของกู
ของกู ของกอู ยู่ ก็ตอ้ งข้ึนอยูก่ ับกรรมและผลของกรรมอีก

พระพทุ ธศาสนาเปน็ ของลกึ ซงึ้ ไมเ่ ปน็ สง่ิ ทผ่ี หู้ หู นาตาเถอื่ นจะเขา้ ใจความหมาย
ไดง้ า่ ยๆ ฉะนนั้ ในโลกจงึ มกั จะเจอแตค่ นตาบอดมาอวดสนเขม็ กบั คนตาดเี ปน็ สว่ นมาก
ฝา่ ยแจวเรอื พายเรอื ขา้ มนำ้� เขาโคมนี อ้ ย ขนโคเปน็ ฝา่ ยกางขาลงโตน้ ำ�้ ใหเ้ รอื วนเรอื ฝดื
ดา้ นจติ ใจหนกั ไปในทางกเิ ลส ดา้ นมนั สมองกม็ นั ไปทางกเิ ลส มอบใหใ้ จเปน็ ใหญท่ งั้ ทาง
ควำ่� ทางหงาย มอบใหม้ นั สมองเปน็ ใหญท่ งั้ ทางควำ�่ ทางหงาย ใจมกี เิ ลสหรอื ไมม่ กี เิ ลส
ไม่ต้องมีกรรมการเลือกเฟ้นเลย มันสมองมีกิเลสหรือไม่มีกิเลสก็ไม่มีกรรมการ
เลือกเฟ้นเลย ดา้ นสตปิ ัญญากเ็ หมอื นกนั ไมม่ กี รรมการเลือกเฟ้นเลย เสอื มันก็มี
สติปญั ญาอยู่ แตส่ ติปญั ญาของมนั มงุ่ ตะครบุ เขามาใส่กระเปา๋ ทอ้ งของมัน เมอ่ื จิตใจ
และธรรมยังไม่ถึงพระอริยบุคคลช้ันใดช้ันหนึ่งแล้ว ย่อมเป็นผู้กินไม่เลือกทั้งนั้น
ธรรมะแทเ้ ปน็ ทรพั ยส์ นิ ของนกั ปราชญ์ แตเ่ ปน็ หอกเปน็ งา้ วเปน็ ฟนื เปน็ ไฟของคนพาล
หมายความวา่ พวกคนพาลเขา้ ใจความหมายอยา่ งนนั้ แตท่ จี่ รงิ แลว้ หาไดเ้ ปน็ ฟนื เปน็ ไฟ
เปน็ หอกเป็นง้าวกับใครไม่ เป็นจรงิ อยู่ตามธรรมชาตขิ องบาปบุญ มรรคผล นพิ พาน
คงที่

262

ยคุ ภจู ้อก้อปัจจุบัน

ยุคภูจอ้ กอ้ นี้ นบั แตย่ คุ ตน้ มาจนถงึ ปัจจุบันที่เขยี นอยูน่ กี้ ็ดี ไม่ว่าบรรพชิตและ
ฆราวาสใกลแ้ ละไกล ตา่ งกพ็ ากนั ดแู ลชว่ ยเหลอื ตามสตกิ ำ� ลงั ของตนๆ อยเู่ ทา่ ทจี่ ะทำ� ได้
ฝา่ ยพระเณรยคุ ต้นแท้ กค็ ุณอินทร์ถวาย คุณสลี า โยมบดิ าของคณุ อนิ ทร์ พร้อมทั้ง
เผา่ พงศ์วงศต์ ระกลู พรอ้ มทงั้ วงศ์วานตลอดวงศ์ของคณุ ย่าเคี้ยว วงศแ์ ม่ออ้ กำ� นนั
ชิววรรณ ก�ำนันบัวผนั และทุกๆ ทา่ น ไมส่ ามารถจะเอามาลงใหห้ มดได้ นางสวางค์
พฒั นากร วงศผ์ ใู้ หญต่ าลอกี สารวตั รสำ� เนยี ง ยอ่ มมคี ณุ แกข่ า้ พเจา้ อยแู่ ตล่ ะทา่ นละคน
ไมท่ างหน่งึ ก็ทางหน่งึ และขออภัยท่ไี ม่ไดเ้ ขียนออกชื่อไว้ครบในท่นี ี้ด้วย

ตัวของขา้ พเจา้ เองไมไ่ ดห้ ดั เปน็ นสิ ยั อกตญั ญมู นษุ ยเ์ ลย ยอ่ มถอื เอาเยยี่ งอยา่ ง
พระมหาสารบี ตุ รมาคำ� นงึ อยบู่ อ่ ยๆ พระมหาสารบี ตุ รนน้ั พระราธะคราวเปน็ ฆราวาสอยู่
ไดใ้ สบ่ าตรใหพ้ ระสารบี ตุ รเพยี งทพั พเี ดยี วเทา่ นน้ั องคท์ า่ นกห็ ดั จำ� ไวร้ ะลกึ ได้ ดงั มใี น
เถรประวตั ิ ถา้ จะถกู กลา่ วตวู่ า่ การเขยี นอยา่ งนเ้ี ปน็ การประจบประแจง ผเู้ ขยี นกม็ ที อ่ี า้ ง
อยา่ งนี้ เพราะมนษุ ยโ์ ดยมากมกั จะอกตญั ญกู นั ถา้ เกลยี ดโกรธใคร กม็ กั แตจ่ ะเอาสงิ่ นน้ั
มาเปน็ เจา้ หวั ใจบชู าไฟโทสะ เปน็ การหกั ดอกไมบ้ ชู าความโกรธของตน พรอ้ มทงั้ อปุ นาหะ
ผกู โกรธไว้ เวรก็ไม่มหี นทางจะเบาลงและระงบั ได้

คนแตล่ ะคนกต็ อ้ งไดท้ ำ� ความดไี วใ้ หเ้ ราไมอ่ นั หนงึ่ กต็ อ้ งอนั หนง่ึ ใหจ้ งได้ ถา้ ชาตนิ ้ี
ไมม่ ี ชาตกิ อ่ นๆ กค็ งมี และชาติหน้าไปอกี เลา่ กย็ งั อกั โข ถา้ เชอื่ วา่ มชี าตหิ น้า ภพหน้า

263

ชาตกิ อ่ น ภพกอ่ นแลว้ การทำ� คณุ ใหแ้ กก่ นั และกนั กด็ ี การระลกึ ถงึ คณุ ของกนั และกนั กด็ ี
การไมค่ วรทำ� เวรแกก่ นั และกนั กด็ ี การเชอ่ื กรรมและผลของกรรมกด็ ี การเชอ่ื พทุ ธ ธรรม
สงฆ์ กด็ ี การทำ� ตอ่ กนั และกนั กด็ ี เชอ่ื กรรมและผลของกรรมในปจั จบุ นั ชาตกิ ด็ ี เชอ่ื วา่
บาปบุญมี มรรค ผล นิพพานมี ในปจั จุบนั จติ ปจั จุบนั ธรรมก็ดี ก็ได้มหาทรพั ย์
ภายในขุมตน้ มากกวา่ แผน่ ฟ้าแผ่นดิน อนั เป็นศรัทธาทรัพยแ์ ละปญั ญาทรพั ย์สมดลุ
กันแล้ว เปน็ ทรพั ยท์ ไี่ ม่สูญหายไปไหนดว้ ย มิไดห้ าบ มิไดห้ วิ้ มิได้แบก มไิ ด้คอน
มไิ ดเ้ อารถ มิไดเ้ อาเกวียน ขนใหย้ ากด้วย ไมม่ ีทา่ นผู้ใดจะมาลักไถ่ ลักถอน ลกั จี้
ลกั ปลน้ ตกนำ�้ กไ็ มจ่ ม ไมพ่ ลดั ไมพ่ ราก ไมจ่ ากไป เปน็ เงาจติ เงาใจ ไปตามตวั ใจ ไปตาม
ตวั ธรรม เบามาก ขอ้ นย้ี อ่ มเปน็ ธรรมอนั จรงิ เปน็ ใจอนั จรงิ เปน็ ปญั ญาอนั จรงิ เปน็ ศรทั ธา
อนั จรงิ ของพระอรยิ บุคคล

บคุ คลผเู้ ปน็ บณั ฑติ ยอ่ มเชอื่ สง่ิ ทค่ี วรเชอื่ เชน่ เชอ่ื วา่ ทำ� ดไี ดด้ ี ทำ� ชว่ั ไดช้ วั่ เปน็ ตน้
แต่เหตุช่ัวใครจะบัญญัติเอาตามกิเลสของตนสักเพียงไรก็ตามว่าเหตุดี เหตุช่ัวนั้น
จะกลายเปน็ เหตดุ กี ็ย่อมเปน็ ไปไมไ่ ดอ้ ีก เหตุดีแทๆ้ จะบญั ญัตผิ ดิ ว่าเหตุชัว่ เหตนุ น้ั
กเ็ ป็นเหตุช่วั ไปไมไ่ ด้ เพราะมีผลในเหตนุ น้ั ๆ เปน็ ศาลยตุ ธิ รรมตดั สินอยู่ปลายทาง
ไม่ล�ำเอียงในโลกไหนๆ ในธรรมไหนๆ ผู้ท่ีจะเลือกเหตุดีเหตุช่ัวได้สนิทใจไม่ลังเล
ก็ตอ้ งเป็นผแู้ ยบคายในเหตุดีเหตุชว่ั มาแลว้ พรอ้ มผลลพั ธ์ท้งั สองฝา่ ยมาชำ� นชิ �ำนาญ
เปน็ อาจารยส์ อนตวั ใหร้ ตู้ วั ทงั้ ทางขน้ึ ทางลอ่ งวา่ สงิ่ นเี้ ปน็ เหตแุ หง่ สขุ สงิ่ นเี้ ปน็ เหตแุ หง่
ทกุ ข์ สขุ เปน็ ผลแหง่ เหตอุ นั น้ี ทกุ ขเ์ ปน็ ผลแหง่ เหตอุ นั นโ้ี ดยชดั แจง้ มฉิ ะนน้ั แลว้ กเ็ ลอื ก
เหตเุ ลอื กผลไมไ่ ดจ้ นวนั ตาย ยอ่ มถกู ตม้ ตนุ๋ โดยความไมแ่ ยบคายของตนอยตู่ ราบนน้ั
กรรมและผลของกรรม เหตแุ ละผลของเหตุ พชื และผลของพชื เจตนาและผลของเจตนา
การลงมอื ทำ� และผลของการลงมอื ทำ� กม็ คี วามหมายอนั เดยี วกนั แตใ่ หผ้ ลตา่ งกนั ใน
ทางดที างชว่ั

อบายมขุ ทกุ ประเภท เปน็ เหตุ พชื กรรม การลงมอื ทำ� และเจตนาเปน็ ทางฉบิ หาย
ผกู ขาดอยแู่ ลว้ ไมม่ มี นษุ ย์ เทวดา มาร พรหม และพระพทุ ธเจา้ องคใ์ ดๆ จะมาทำ� ใหเ้ จรญิ
ไดใ้ นตอนน้ี นอกจากจะละเวน้ เสยี ใหห้ า่ งไกลเทา่ นนั้ ธรรมอนั นเี้ ปน็ ธรรมสอนฆราวาส

264

โตง้ ๆ สว่ นพระเณรนน้ั ตอ้ งเวน้ กนั ไปผกู ขาดแลว้ มฉิ ะนน้ั แลว้ จะกลายเปน็ หมาปา่ เปา่ ป่ี
ในนิทานอีสป และไม่รู้จักความหมายของพระเณรของพระพุทธศาสนาอีกด้วย
ธรรมเนียมอนั เป็นธรรมแท้ พระเณรตอ้ งปฏบิ ตั ิธรรมวินยั ชนั้ สูงขนึ้ ไป เปน็ หัวจกั ร
ของชาวโลก ถา้ ยงั เสนอหนา้ มาเลน่ การพนนั อนั เปน็ อบายมขุ อกี นงุ่ ผา้ เหลอื งเสยี ผา้ ขาว
นงุ่ ผา้ ขร้ี ว้ิ ถอื เสยี มไปขดุ ปตู ามทงุ่ นามากนิ เหมอื นเดก็ เสยี ดกี วา่ แตเ่ ดก็ ผไู้ มห่ ม่ ผา้ เหลอื ง
เขาไม่ฆ่าสัตว์ก็มี อบายมุขไม่มีอยู่ในครอบครัวใด ครอบครัวนั้นจะเจริญก้าวหน้า
ทงั้ ทรพั ยภ์ ายนอกและภายในสงู สง่ โดยรวดเรว็ โลกปจั จบุ นั มนั ขอ้ งอยอู่ ยา่ งนอี้ ลหมา่ น
คดิ เหน็ อันใดกเ็ ขียนขึน้ เป็นเร่ืองทไี่ ม่เป็นแนวเป็นแถวติดตอ่

มาอยปู่ ที แี รก ญาตโิ ยมทำ� กฏุ เิ ลก็ เปน็ กระตอ๊ บฟางทงั้ มงุ และกนั้ ดว้ ยฟาง อยไู่ ด้
๓ พรรษา พรรษาที่ ๔ เขาทำ� กฏุ ปิ กู ระดานไมเ้ ปอื ย กวา้ ง ๒ เมตร ๙๐ เซน็ ต์ ยาว ๔ เมตรกวา่
มงุ ดว้ ยกระดาน แตก่ น้ั ดว้ ยฝาไมไ้ ผส่ าน ทเี่ รยี กวา่ ฝาไมเ้ ฮย้ี ตามชาวอสี าน ทำ� เปน็ ฝาสาน
แลว้ ขอบรมิ ใหแ้ นน่ แลว้ ผกู แขวนคำ้� เอา ครน้ั อยมู่ าอกี ๓ ปี กเ็ ลยรอื้ ฟากออก กนั้ ดว้ ย
กระดานไมต้ ะเคยี น ครนั้ อยมู่ ากค็ อ่ ยงอกทนี่ น้ั ทน่ี ตี้ ามประสาของวาสนาอนาถา พอได้
อยไู่ ดอ้ าศยั แตม่ ใิ ชโ่ อโ่ ถงภาคภมู อิ ะไร ถา้ เทยี บใสฆ่ ราวาส กแ็ บบหาเชา้ กนิ เยน็ จบั พลดั
จับผลูเป็นธรรมเทศนาทุกข์อยู่ในตัวมิให้ลืมหลงได้เลย สถานที่และลาภยศก็พอดี
กบั จติ ใจ ธรรมอนั หยาบตอ้ งถกู ทรมานอยแู่ บบขวู่ า่ ๆ หอื ๆๆๆ เหน็ ไหมกองทกุ ข์ เขด็ หรอื
ไมเ่ ขด็ หลาบหรอื ไม่หลาบ อา้ ยหน้าระยำ� ดงั น้เี สมอๆ

ทอี่ ตั คดั ทรมานน้ี เปน็ มหาอาจารยเ์ ตอื นสตอิ ยมู่ ใิ หส้ งสยั ในเรอ่ื งชาตๆิ ภพๆ คำ� วา่
ชาตๆิ ภพๆ แล้ว จะเอาวัตถภุ ายนอกมาพอกลวงไว้เตม็ แผ่นฟ้าแผ่นดนิ มแี ตข่ ุมทอง
ตง้ั ลา้ นๆ ขมุ กต็ าม ผลลพั ธก์ ค็ อื ทกุ ขข์ าดตวั นนั้ เอง เวน้ พระอรยิ ะเสยี เพราะจติ ใจและ
ธรรมเหนอื สงิ่ เหลา่ นไ้ี ปแลว้ เพราะเครอ่ื งผกู ไดข้ าดไปแลว้ ถอดออกแลว้ วตั ถนุ ยิ มไม่
เป็นเชือกจะผกู ทา่ นได้ เพราะฝกึ จิตใจใหเ้ หนอื วัตถุนิยมไปได้ เพราะองค์ท่านไม่ตดิ
อยใู่ นสมมตวิ า่ ไดๆ้ และไมต่ ดิ อยใู่ นสมมตวิ า่ เสยี ๆ ไดก้ ม็ อบคนื ใหไ้ ด้ เสยี กม็ อบคนื
ใหเ้ สยี มไิ ดต้ ดิ อยใู่ นเงอื่ นทงั้ สอง ยอมตวั ทำ� จติ ใจใหเ้ ปน็ โสด ธรรมทเ่ี ปน็ อาหารของใจ
ใจทเี่ ปน็ อาหารของธรรมกพ็ ลอยเปน็ โสดไปในตวั ไมข่ หี้ งึ กนั ธรรมกส็ ง่ คนื ใหธ้ รรมไป

265

ในตวั ใจก็ส่งคนื ใหใ้ จไปในตัว มิไดม้ าเป็นศัตรูสงครามกัน ใจและธรรมกไ็ ม่มีใคร
ผกู ปญั หาใหก้ นั และกนั แกเ้ พอื่ เอาคะแนนแพค้ ะแนนชนะ ธรรมะชน้ั นเ้ี ปน็ ธรรมลกึ ผกู ขาด
ของผใู้ จสงู อยแู่ ลว้ แตธ่ รรมทรงอยกู่ อ่ นใจเปน็ ธรรมชาตอิ นั ละเอยี ดกวา่ ใจแลว้ ถา้ ธรรม
ไม่ทรงมีอยกู่ อ่ นใจแลว้ ใจไมม่ หี นทางจะรู้ธรรมได้ และไมม่ ีหนทางจะเลือกเฟ้นได้

พระอรหันต์สิ้นลมปราณเข้าสู่อนุปาทิเสสนิพพานไปแล้ว ไม่เป็นหน้าที่จะไป
บัญญัติว่าใจๆ อีกเลย เพราะไม่สมเกียรติ บัญญัติได้แต่เพียงว่าธรรมอันไม่ตาย
ธาตอุ นั ไมต่ าย อายตนะอนั ไมต่ าย อนิ ทรยี อ์ นั ไมต่ าย แปลวา่ เปน็ ผใู้ หญใ่ นทางอนั ไมต่ าย
เพราะธรรมกด็ ี ธาตกุ ด็ ี อายตนะกด็ ี อนิ ทรยี ก์ ด็ ี ไมอ่ งิ อาศยั กบั กองนามรปู แลว้ และ
กองนามรปู เลา่ กไ็ มเ่ ปน็ หนา้ ทจี่ ะไปแอบอาศยั ได้ เปน็ ของละเอยี ดลออมากมายจนไมม่ ี
ที่จะเปรียบเทียบได้

ผมู้ ไิ ดเ้ หน็ ชดั ซง่ึ สงั ขารทเ่ี กดิ ขน้ึ ทแ่ี ปรปรวน ทดี่ บั ไป ตดิ ตอ่ อยอู่ ยา่ งไมข่ าดสาย
และไม่ได้พิจารณาให้ติดต่ออยู่พร้อมกับลมออกเข้าแห่งพระอานาปานสติแล้ว ไฉน
จิตใจพร้อมท้ังสติปัญญาอันสมดุลกันในขณะเดียวอันเป็นปัจจุบันทันตา ทันใจ
ทันปญั ญา ทันธรรม จงึ จะเอนไป โอนไป นอ้ มไป ยินดีไป หนกั ไป ด่วนไปใน
พระนิพพานได้ เพราะบารมีอินทรียย์ งั อ่อนอยู่ เพราะอ�ำนาจกรรมและผลของกรรม
อันเป็นตัววัฏจักร อวิชชาความหลงๆ เป็นเจ้าใหญ่นายโต ผลักดันอันดองอยู่ใน
ขนั ธสนั ดานผกู มดั รดั รงึ ไว้ จติ ใจยงั โอนไป เอนไป นอ้ มไป หมนุ ไป สา่ ยไป ดงึ ดดู ไป
จงู ไป เปน็ พหลุ กรรม กรรมทเี่ คยตดิ มาจนชนิ เปน็ อาจณิ กรรม เปน็ แมเ่ หลก็ ดงึ ดดู ใน
ทางวตั ถนุ ยิ มภายนอกและภายใน วตั ถนุ ยิ มภายนอกมี รปู เสยี งกลน่ิ รส โผฏฐพั พะ
ในส่วนรูปขนั ธภ์ ายนอก ธรรมภายนอก ธาตุภายนอก วัตถุนิยมภายในก็คอื ตา หู
จมกู ลน้ิ กาย เรยี กวา่ รปู ขนั ธภ์ ายใน ธรรมภายใน ธาตภุ ายใน หรอื อนิ ทรยี ภ์ ายในกว็ า่
สว่ นนาม นยิ มกนั ภายในกค็ อื ใจ ธรรมภายในกว็ า่ ธาตภุ ายในกว็ า่ เรยี กวา่ นามธรรม
นามธาตุ นามอนิ ทรยี ์ นามขันธ์ภายในก็มคี วามหมายอนั เดยี วกนั ส่วนนามธรรม
ภายนอก ธรรมารมณภ์ ายนอกกว็ า่

266

คตู่ อ่ สทู้ ่ีแทจ้ รงิ

แลว้ ธรรมภายนอกภายในเหลา่ นเี้ ลา่ ธาตภุ ายนอกภายในเหลา่ นเี้ ลา่ ทง้ั หมดมา
รวมกนั แบง่ ออกเปน็ ๓ กาล ปจั จบุ นั กาล อดตี กาล อนาคตกาล เกดิ ขน้ึ เปน็ เบอื้ งตน้
แปรปรวนในทา่ มกลาง ดบั เปน็ สดุ ทา้ ย เปน็ นจิ วตั ร หาระหวา่ งมไิ ด้ เมอ่ื ปญั ญาญาณ
ไมเ่ หน็ แจง้ ในฝา่ ยนโิ รธสจั จะเปน็ เนอื งนติ ยต์ ดิ ตอ่ อยแู่ ลว้ ความเบอ่ื หนา่ ยจากความหลง
ความคลายเมาจากความหลง ความหลุดพ้นจากความหลง ก็ไมม่ หี นทางจะปรากฏ
ญาณวมิ ุตติอนั ถ่องแท้ ก็ยงิ่ มองไมเ่ หน็ พอริบหร่ีเลย

เมอ่ื ฟนั ยงั ไมถ่ งึ แกน่ จะเหน็ แกน่ อยา่ งไรได้ เมอ่ื ฟนั เมอื่ เลอื่ ยยงั ไมข่ าด จะสมมตวิ า่
ขาดอยา่ งไรได้ เมอ่ื งานยงั ไมเ่ สรจ็ จะสมมตวิ า่ เสรจ็ อยา่ งไรได้ จะหลบั หหู ลบั ตาโกหกตน
กไ็ มพ่ น้ พษิ อนั เดอื ดรอ้ นอกี ละ เพราะความลบั ไมม่ ใี นตน คอื โลกภายใน อชั ฌตั ตาโลก
ปัจจุบันโลก ปัจจุบันสังขารก็ว่า ปัจจุบันกิเลสก็ว่า เพราะกิเลสมีทั้งปัจจุบันกิเลส
อดตี กิเลส อนาคตกเิ ลส ถ้าปัจจุบนั จติ ปจั จบุ ันธรรมไมม่ กี �ำลงั พร้อมด้วยสตปิ ัญญา
แกก่ ลา้ เหนอื อา้ ยหลงๆ ไปแลว้ ยอ่ มตเี มอื งกเิ ลสไมแ่ ตก ฉะนนั้ แลว้ กเิ ลสมนั จงึ มกั จบั
เอาเป็นเชลยศึก

ไฟราคะ ไฟโทสะ ไฟโมหะ กบั ไฟกเิ ลส กบั ไฟโลภ โกรธ หลง นนั้ ตา่ งกนั อยา่ งไร
กต็ อ้ งมคี วามหมายรสชาตอิ นั เดยี วกนั หลายชอ่ื หลายนาม หลายสมมตเิ รยี กกนั เฉยๆ
จะบรรเทาระงบั ไดด้ ว้ ยศลี สมาธิ ปญั ญา อนั ถกู ตอ้ งทางพทุ ธศาสนาเทา่ นนั้ ไฟภายนอก
จะระงบั ไดด้ ว้ ยนำ้� ภายนอก หรอื ระงบั ไดด้ ว้ ยไมใ่ หเ้ กดิ ขน้ึ ในตน้ มอื เทา่ นน้ั ไฟภายนอก
มโี ทษมหนั ต์ มคี ณุ อนนั ต์ ขน้ึ อยกู่ บั การใชถ้ กู หรอื ไมถ่ กู ไฟกเิ ลสมโี ทษโดยสว่ นเดยี ว
มไิ ดม้ คี ณุ ไฟภายนอกดบั ไดด้ ว้ ยนำ�้ ภายนอก แตไ่ ฟมากนำ�้ นอ้ ย นำ้� กด็ บั ไมไ่ ด้ นำ�้ มากอยู่

267

แตไ่ มร่ จู้ กั วธิ ดี บั กใ็ ชไ้ มไ่ ดอ้ กี เพราะธรรมดาไฟเมอ่ื ไหมล้ งไปแลว้ และมเี ชอ้ื ลอ่ มากมาย
อยแู่ ลว้ ไมเ่ ปน็ หนา้ ทขี่ องไฟจะคอยใหน้ ำ้� มาดบั ตนมหี นา้ ทไ่ี หมไ้ ปตะพดึ นำ้� กไ็ มเ่ ปน็
หนา้ ทว่ี า่ เราจะคอยเปน็ กองปราบดบั ไฟ ฉนั ใดกด็ ี ศลี สมาธิ ปญั ญา กม็ ไิ ดย้ นื ยนั วา่
เราจะเปน็ กองปราบกเิ ลสเลย ถา้ ประกอบ ศลี สมาธิ ปญั ญา นอ้ ย แตป่ ระกอบกเิ ลส
มากกว่า ศีล สมาธิ ปัญญา กป็ ราบกิเลสไม่ชนะ

เรอ่ื งแพเ้ รอ่ื งชนะภายนอกไมเ่ ปน็ ทน่ี ยิ มชมชอบของพระพทุ ธศาสนา พระพทุ ธ-
ศาสนาถอื วา่ เปน็ เรอ่ื งเวรสนองเวร เรอ่ื งภยั สนองภยั เปน็ เรอื่ งกรรมสนองกรรม เปน็ เหตุ
สนองเหตุ เปน็ เรอื่ งภายนอกของพระพทุ ธศาสนาทง้ั นนั้ โอปนยโิ กภายในของพระพทุ ธ-
ศาสนา สอนไวว้ า่ ถา้ ถกู แพ้ กถ็ กู แพก้ เิ ลสของตน คอื หลงๆ เปน็ ตน้ ถา้ ชนะ กช็ นะความ
หลงของตนไปเป็นตอนๆ ก็ดี หรอื โดยสิ้นเชิงกด็ ี มกี ฎเกณฑแ์ ละความหมายของ
พระพทุ ธศาสนาเทา่ นี้

แต่ชาวโลกิยวิสัยย่อมนิยมชมชอบว่าถูกแพ้คนอ่ืน พวกอ่ืน หมู่อื่น บ้านอื่น
ต�ำบลอ่ืน อ�ำเภออน่ื จังหวัดอ่นื ภาคอน่ื ประเทศอื่น และมกั นยิ มชมชอบวา่ ถกู ชนะ
คนอน่ื พวกอน่ื หมอู่ นื่ บา้ นอน่ื ตำ� บลอนื่ อำ� เภออน่ื จงั หวดั อนื่ ภาคอน่ื ประเทศอนื่
จนเปน็ ยาเสพตดิ นสิ ยั แกย้ าก ถา้ หากวา่ โลกทงั้ ปวงตา่ งมงุ่ หนา้ ประชนั ขนั แขง่ เพอ่ื สรู้ บ
ขบกดั กบั กเิ ลสของตนแลว้ โลกกเ็ ตม็ ไปดว้ ยความเมตตาสามคั คี จะประสบแตค่ วาม
รม่ เยน็ ปราศจากเวรภยั นอนหลบั สนทิ ไมส่ ะดงุ้ ผวา เพราะไมม่ เี วรอยรู่ อบดา้ น เหมอื นลกู
พอ่ แมเ่ ดยี วกนั รกั ชวี ติ ตนกต็ อ้ งรกั ชวี ติ ผอู้ นื่ ดว้ ย รกั ความสขุ ตนกร็ กั ความสขุ ผอู้ น่ื ดว้ ย
รกั เคารพของตนกต็ อ้ งรกั เคารพของผอู้ น่ื ดว้ ย เหล่านีเ้ ปน็ ต้น ทะเลเลอื ด ทะเลนำ้� ตา
ทะเลเวร ทะเลภัย กส็ งบไป

เพยี งรกั ษาศลี ๕ เทา่ นนั้ กฎหมายโลกกฎหมายธรรมกบ็ รบิ รู ณแ์ ลว้ ไมต่ อ้ งบญั ญตั ิ
หลายมาตรากไ็ ด้ พระพทุ ธศาสนาเป็นกฎของธรรมตายตวั ทัว่ ไตรโลกา ท้งั โลกอดีต
โลกอนาคต โลกปัจจุบันด้วย เป็นกฎของธรรมแท้อยู่ทุกกาล ทันสมัยอยู่ทุกกาล
มิใช่ธรรมเถอื่ น มใิ ชธ่ รรมเดา มใิ ชธ่ รรมด้น มิใชธ่ รรมคาดคะเน เป็นธรรมมแี ต่เน้อื
ไม่มกี ้างเจือปน มิไดน้ ิยมเพศช้นั วรรณะเลย

268

ศาสนธรรมคุ้มครองโลก

พระพทุ ธศาสนาเป็นธรรมคุ้มครองสรรพโลกอยูโ่ ดยตรงๆ แล้ว ผ่านการบา้ น
การเมืองไปแล้ว ข้ามไปเป็นการคุ้มครองโลก เหนือไปกว่าการบ้านการเมืองไปอีก
พระบรมศาสดาจงึ ยืนยันวา่ ธรรมเป็นโลกบาล คอื คมุ้ ครองโลกได้ มอี ยู่ ๒ ข้อ หริ ิ
ความละอายตอ่ บาปทจุ รติ  โอตตปั ปะ ความสะดงุ้ กลวั ตอ่ บาปทจุ รติ ถา้ หากวา่ ธรรม
๒ ข้อเทา่ นมี้ ีประจำ� ใจของมนษุ ยอ์ ยู่ทุกๆ ทา่ น ทุกๆ หัวใจ เปน็ มหาอาจารยก์ ระซิบ
บอกและเตือนตนอยู่ทกุ หัวใจแล้ว กฎหมายกด็ ี ธรรมะกด็ ี กไ็ มต่ ้องไดจ้ ำ� ได้เรียน
ไดท้ อ่ ง ไดบ้ น่ มากมายนัก เป็นหลกั หัวใจของศีล ของธรรม ของกฎหมาย อีก

ถา้ ไมม่ หี ิริ-โอตตัปปะ แล้ว จะเรยี นจบไตรปิฎก กใ็ บลานเปล่า เป็นถงั ก้นทะลุ
เทน้ำ� ใสเ่ ทา่ ใดก็เกบ็ ไว้ไมไ่ ด้ แมจ้ ะเรียนกฎหมายจบท้ังนอกประเทศและในประเทศ
กต็ าม กเ็ ปน็ ถงั กน้ ทะลไุ มร่ บั นำ�้ ไว้ (โลกๆ กต็ อ้ งเจอแตก่ า้ งอยตู่ ามเคย) พวกเราชาวพทุ ธ
จะหวงั เอาลกู ระเบดิ ปรมาณเู ปน็ สรณงั คจั ฉามิ ไมเ่ ปน็ ทพี่ ง่ึ อนั เกษม กลายเปน็ ปรมาณู
เวรภยั

อปั ปมาโณ พุทโธ อปั ปมาโณ ธมั โม อัปปมาโณ สงั โฆ มีพระมหาคุณอนั ไมม่ ี
ประมาณ ผมู้ ปี ญั ญานอ้ ยระลกึ ไดน้ อ้ ย ผมู้ ปี ญั ญามากระลกึ ไดม้ าก ผมู้ เี ชอื กสนั้ ขงึ ไดใ้ กล้
ผู้มเี ชอื กยาวขึงได้ไกล ผมู้ กี �ำลงั น้อยแบกของได้น้อย ผู้มกี ำ� ลังมากแบกของไดม้ าก
ผ้ตู ามวั สนเขม็ ยาก ผูต้ าดสี นเข็มได้ง่ายนัก

269

สมยั ทอ่ี ยภู่ จู อ้ กอ้ ตง้ั แต่ พ.ศ. ๒๕๐๐ ตดิ ๆ กนั มา ทงั้ ฤดแู ลง้ ฤดฝู น ฤดหู นาว
ฤดรู ้อน จนถงึ ขณะก�ำลงั เขียนอยู่น้ี เป็นปี พ.ศ. ๒๕๒๔ พระอาจารยท์ เี่ ทศน์ใหฟ้ ัง
พรอ้ มทงั้ เฆย่ี นเลก็ เฆย่ี นนอ้ ย เฆยี่ นใหญ่ เฆย่ี นโต ประจำ� กายอยู่ พรอ้ มทงั้ ขเู่ ขญ็ วา่
“เธอเหน็ ไหม เธอรไู้ หม เธอเขด็ หลาบไหม” พรอ้ มทงั้ เฆยี่ นพรอ้ มทง้ั ยอ้ นถามวา่ “เหน็ ไหม
ทกุ ขเ์ กิด” เรียนตอบว่า “เหน็ ขอรบั ผม”

“เห็นไหมทุกขแ์ ก่” เรยี นตอบว่า “เห็นขอรบั ผม”

“เห็นไหมทุกข์เจ็บปวดในสกลกายจิปาถะ สรรพเย็น สรรพร้อน สรรพโรค
สรรพหวิ ขา้ ว สรรพกระหายนำ้� สรรพปวด อจุ จาระปสั สาวะ” เรยี นตอบวา่ “เหน็ ดว้ ย
รู้ดว้ ย รูด้ ้วยเห็นดว้ ยขอรบั ผม”

“เธอเหน็ ไหมความตายเปน็ ทกุ ข์ ถกู โรคชรา ถกู โรคตา่ งๆ ทำ� ใหต้ าย ถกู ตดั คอ
ถกู ยิงตกรถตกรา ถกู ทุบตีตาย ตกนำ�้ ตาย ไฟไหม้ตาย ตายโหงจิปาถะ ตายผอม
ตายแหง้ ตายจากเชา้ สาย บา่ ย เยน็ ตายจากคณุ ความดอี นั จะพงึ ไดพ้ งึ ถงึ เธอเหน็ ไหม
รไู้ หม ทัง้ เหน็ ทั้งรู้ ทัง้ รทู้ งั้ เห็นไหม”

เรียนตอบวา่ “ท้งั รทู้ ง้ั เห็น ทง้ั เหน็ ทั้งรู้ กลมกลืนกนั ขอรบั ผม”

“แล้วเธอเหน็ รู้วา่ เป็นธรรมดาอะไรเล่า”

เรยี นตอบวา่ “เปน็ ธรรมดาทกุ ขข์ อรบั ผม ไมใ่ ชเ่ ปน็ ธรรมดาสขุ เพราะธรรมดามนั มี
หลายธรรมดาขอรบั ผม ธรรมดาทกุ ขอ์ งิ อามสิ กม็ ี ธรรมดาทกุ ขม์ ไิ ดอ้ งิ อามสิ กม็ ี ธรรมดา
สขุ อิงอามสิ กม็ ี ธรรมดาสุขมิไดอ้ ิงอามสิ กม็ ี ธรรมดาพระนพิ พานก็มี ขอรับผม”

“เธอท�ำไมถึงอวดฉลาดตอบเกินค�ำถามลามบา้ ไป เธอใชอ้ บุ ายสอนผถู้ ามไปใน
ตัวหรือ”

เรียนตอบว่า “ถา้ เรียนตอบไม่สมเหตผุ ลบา้ ง ก็เกรงว่าจะถูกเฆย่ี นขอรับผม”

ทนี เี้ ราจะถามเธอตอ่ ไป เธอจงตง้ั ใจตงั้ ธรรมตง้ั สตปิ ญั ญาใหส้ มดลุ กนั ในปจั จบุ นั
ทันกาล

270

“ทนี ที้ กุ ขป์ รารถนาไปมสิ มหวงั ทกุ ขพ์ ลดั พรากจากของรกั ของชอบใจ ทกุ ขป์ ระสบ
สิง่ ทไี่ ม่น่าชอบเหล่านี้ เธอจะปฏิบัตยิ ังไงเล่า”

เรยี นตอบว่า “ทุกข์เหล่านเ้ี ป็นทกุ ข์ฝ่ายกิเลสโตง้ ๆ อยู่แล้ว ต้องท�ำใจพร้อมทงั้
สตปิ ญั ญาใหเ้ หนอื และสงู ไปกวา่ ทกุ ขเ์ หลา่ น้ี ดว้ ยวธิ เี หน็ วา่ ตอ้ งไมย่ นื ยนั เอาทกุ ขม์ าเปน็
ตัวตน เรา เขา สัตว์ บคุ คล ไมย่ ืนยนั เอาเรา เขา สัตว์ บคุ คล วา่ เป็นทุกข์ ไม่ยอม
ท�ำใจให้โศกเศร้าด้วยเพราะอ�ำนาจที่ได้เคยรู้แจ้งในกองนามรูปว่าเป็นของไม่ได้
อยใู่ นวงแขนของผใู้ ด มหี นา้ ทเี่ กดิ ขน้ึ แลว้ แปรไปแตกสลายไปอยู่ ไมว่ า่ จะเปน็ ทาสของ
ผปู้ รารถนาและไมป่ รารถนา ถา้ ไมย่ อมละยอมถอนความเขา้ ใจผดิ ตอนนแี้ ลว้ กจ็ ะทกุ ข์
ใจทวคี ณู  ไมม่ ปี ระตจู ะดบั ทกุ ขไ์ ด้ เพราะสว่ นนเี้ ปน็ ทกุ ขท์ คี่ วรละดว้ ยปญั ญาอนั รอบคอบ
เพราะทุกข์เหล่าน้ีมันเนื่องมาจากวัตถุนิยมหวังอยากจะให้อยู่ในวงแขนและก�ำมือ
ของตน คล้ายกับว่าจะกอบเอาดินทรายก�ำเอาดินทรายมิให้เล็ดลอดมือของตัวเลย
คลา้ ยกบั จะปน้ั นำ้� ใหเ้ ปน็ ตวั รปู สตั ว์ รปู คนไปตา่ งๆ ยอ่ มเปน็ ไปไมไ่ ด้ กต็ อ้ งทวนกระแส
ดคู วามเขา้ ใจผดิ ของตน แลว้ กป็ ลอ่ ยวางความหวงั แบบโงๆ่ เสยี ปญั ญากเ็ หนอื สงู ขนึ้
จากความหลงแล้ว ไม่สามารถจะกลับกลนื ความหลงคนื ได้ง่ายๆ ไดเ้ ลย เว้นไว้แต่
สตปิ ญั ญาออ่ นกวา่ ความหลงในตอนน้ี ถา้ สตปิ ญั ญาเหนอื จากความหลงในตอนนแี้ ลว้
กเ็ หนอื จากความโงไ่ ปหมดทกุ ประเภท ความโงจ่ ะขบถคนื ไมไ่ ด้ ชนะความหลงตอนนี้
แล้ว ไม่มปี ระตูกลับคืนแพอ้ กี เลย”

271

โลกตุ ตรจิต โลกุตตรธรรม

ผมู้ ศี รทั ธาความเช่ือในสิ่งทีค่ วรเชอ่ื มีวริ ยิ ะในสงิ่ ท่ีควรเพยี ร มีสติในส่งิ ทคี่ วร
ระลึกได้ มีสมาธิในสิ่งท่ีควรต้ังม่ัน มีปัญญาในส่ิงที่ควรรอบรู้ เป็นกองทัพธรรม
สมดลุ กนั แลว้ ยอ่ มเปน็ ชา้ งสารมหากำ� ลงั ใหญ่ ความหลงทเ่ี รยี กวา่ อวชิ ชาจะตงั้ กองพล
เขา้ มาทางประตใู ด ความหลงยอ่ มอยใู่ ตอ้ ำ� นาจของธรรมแท้ ใจแท้ ศรทั ธาแท้ วริ ยิ ะแท้
สตแิ ท้ สมาธแิ ท้ ปญั ญาแท้ เพราะธรรมเหลา่ นขี้ นึ้ สโู่ ลกตุ ตระแลว้ ไมม่ เี ทวดา มาร พรหม
และมนษุ ยใ์ ดๆ จะปลดเกษียณใหล้ งสู่โลกียไ์ ด้

โลกตุ ตรจติ -โลกตุ ตรธรรม มใิ ชธ่ รรมลวงโลก มใิ ชป่ ทู่ วด ยา่ ทวด ตาทวด ยายทวด
ปู่ ยา่ ตา ยาย พอ่ แม่ ลวงโลก เพราะขา้ มปถุ ชุ นโคตรไปแลว้ ไกล ไม่อาลัยวา่ จะ
ลวงตนจะลวงโลกเหมือนโลกิยวิสัยท่ีหนักไปในทางอามิสสรณัง คัจฉามิ ท่ีเที่ยว
กวาดตอ้ นผอู้ ยใู่ นระดบั เดยี วกนั เขา้ ใหเ้ ปน็ พรรคตามกรรมนยิ ม กรรมบนั ดาล เหนย่ี วรง้ั
ตงั้ เจตนาและความหวงั กเ็ ปน็ ไปตามโลกยี ์ ไกลจากโลกตุ ตระจนมองไมเ่ หน็ จะเหน็ กนั
ไดง้ า่ ยๆ กเ็ พยี งกายและความประพฤตเิ ปน็ บางสว่ นเทา่ นนั้ เวน้ ไวแ้ ตจ่ ำ� พวกพระอรยิ ะ
จ�ำพวกเจโตปรยิ ญาณเทา่ นัน้ เหลอื นนั้ ก็เดาดน้ คาดคะเนผดิ บา้ งถูกบา้ ง แต่ต้องผดิ
นน้ั แหละเป็นสว่ นมาก

ผู้เห็นภยั อยา่ งเตม็ ทีใ่ นสงสาร ทง้ั อดตี ท้ังอนาคต ทั้งปัจจุบัน นั้น กบั ผู้สนใจ
ในทางปฏิบัติอย่างเตม็ ทกี่ ด็ ี กบั ผู้ไม่ประมาทนอนใจนน้ั กด็ ี กับผู้สนใจในธรรมเพอื่

272

หลุดพ้นนนั้ ก็ดี กบั ผู้เช่อื มรรค ผล นิพพาน นัน้ กด็ ี กบั ผู้ไม่ตีตนตายก่อนไขน้ ้นั ก็ดี
กบั ผเู้ ลอื กเฟน้ ธรรมเลอื กเฟน้ ใจในธรรมทคี่ วรเลอื กในใจทค่ี วรเลอื กนน้ั กม็ คี วามหมาย
อนั เดยี วกัน

ส่วนท่านผู้เห็นภัยในสงสารอย่างเต็มที่ และผู้ปฏิบัติธรรมให้สมควรแก่ธรรม
อยา่ งเต็มทน่ี ้นั ก็ดี กบั ท่านผพู้ ้นจากกิเลสโดยสนิ้ เชงิ อย่างเต็มทีน่ ัน้ ก็ดี กับท่านผพู้ น้
จากผ้รู ้ใู นอดตี ผรู้ ู้ในอนาคต ผรู้ ู้ในปัจจุบนั น้นั กด็ ี แลว้ ไม่ตดิ ข้องอยู่ท้งั ผู้ร้ใู นอดตี
ผรู้ ใู้ นอนาคต ผรู้ ใู้ นปจั จบุ นั นนั้ กด็ ี กบั ผไู้ มต่ ดิ อยใู่ นนมิ ติ ฝา่ ยรปู ขนั ธก์ ด็ ี กบั ผไู้ มต่ ดิ
อยใู่ นอรปู คอื นามขนั ธน์ นั้ กด็ ี กบั ผไู้ มต่ ดิ อยใู่ นสรรพธาตทุ งั้ ปวงกด็ ี กบั ผไู้ มต่ ดิ อยใู่ น
สรรพธรรมทงั้ ปวงกด็ ี กบั ผไู้ มต่ ดิ อยใู่ นสรรพจติ ทง้ั ปวงกด็ ี กบั ผไู้ มต่ ดิ อยใู่ นสรรพอตั ตา
ทง้ั ปวงกด็ ี กบั ผไู้ มต่ ดิ อยใู่ นสรรพอนตั ตาทง้ั ปวงกด็ ี กบั ผไู้ มต่ ดิ อยใู่ นสญู ๆ สาญๆ ทง้ั ปวง
กด็ ี กบั ผไู้ มต่ ดิ อยใู่ นสมมตแิ ละวมิ ตุ ตกิ ด็ ี กบั ผไู้ มต่ ดิ อยใู่ นไดใ้ นเสยี กบั ผไู้ มต่ ดิ อยใู่ น
อปุ าทานก็ดี เปน็ ตน้ เหล่านี้ยอ่ มมรี สชาตแิ ละความหมายอันเดยี วกัน เหลือวิสยั ทจี่ ะ
บญั ญตั แิ ละสมมตไิ ปแลว้ ไมเ่ ปน็ ธรรมทชี่ าวโลกจะเอามาซอื้ มาขายมาจา่ ยในตลาดโลกได้
เพราะมิใช่ธรรมลิเก ละคร และกฬี า และฉายหนังภาพยนตร์โทรทศั นใ์ ดๆ ทง้ั สนิ้

ผเู้ ขยี นกเ็ ขยี นไปตามจติ สงั ขาร ทา่ นผอู้ า่ นผฟู้ งั กต็ อ้ งอา่ นตอ้ งฟงั ไปตามจติ สงั ขาร
ปัญหาก็หากจบไปเอง

273

เจตนาผิดปิดทางหลดุ พน้

ยุคของผู้เขียนมาพักชั่วคราวอยู่ภูจ้อก้อนี้ สนุกฟังเทศน์ท้ังภายนอกภายใน
มากมายนกั ทวี่ า่ พกั อยชู่ วั่ คราว กห็ มายความวา่ ทสี่ มมตกิ นั วา่ วนิ าทหี นงึ่ กด็ ี นาทหี นงึ่ กด็ ี
ชัว่ โมงหน่ึงกด็ ี วนั หนึง่ คืนหนึ่งกด็ ี เดือนหนงึ่ ก็ดี สองพันห้าร้อยยีส่ ิบสี่ก็ดี เป็นเวลา
นอ้ ยนกั ไมห่ ยดุ ยง้ั ลว่ งไปๆ จะวา่ วนั เวลาลว่ งไปกถ็ กู จะวา่ ชวี าลว่ งไปตามสมมตกิ ถ็ กู
แต่ปรมตั ถม์ ิใชส่ ตั ว์ มใิ ช่ชวี ติ ไมม่ ีใครๆ ล่วงไปไหน ส่วนวนั คนื กไ็ มล่ ว่ งไปไหน
เอกรตั ตินทวิ งั มแี ต่กลางคนื กับกลางวันเท่าน้ัน พดู กลับไปกลบั มา เพือ่ มใิ ห้ตดิ อยู่
ในการพดู กลบั ไปกลบั มา ทงั้ สมมตแิ ละปรมตั ถ์ แตก่ ต็ รงกนั ขา้ ม สงิ่ ทตี่ ดิ กค็ อยแตจ่ ะตดิ
เชน่ ยางขนนุ และยางมะตอย เปน็ ตน้ สงิ่ ทไ่ี มต่ ดิ กไ็ มค่ อ่ ยอยากตดิ เชน่ นำ�้ คา้ งบนใบ
บวั ปลายเหลก็ แหลมไมเ่ กบ็ พนั ธเ์ุ มลด็ ผกั กาดไว้ นกบนิ ในอากาศไมม่ รี อย มดี เฉอื น
นำ้� ไม่มีแผล

ธรรมะในทางพระพุทธศาสนาเป็นธรรมลมุ่ ลกึ และสงู ย่ิงกว่าศาสนาใดๆ ทั้งสน้ิ
ผกู ขาดอยทู่ กุ กาล ไมไ่ ดพ้ ดู เขา้ ขา้ งตวั พดู เขา้ ขา้ งธรรมตามเปน็ จรงิ ของธรรม มไิ ดพ้ ดู
เขา้ ขา้ งตวั ตามความสำ� คญั วา่ ตวั เปน็ เจา้ ธรรม ยอมยกธงขาว ยอมใหธ้ รรมอยเู่ หนอื ตวั
เสมอๆ ไมต่ ตี นเสมอธรรมเลย ฉะนน้ั พระบรมศาสดาจงึ ยอมเคารพธรรม ถอื วา่ ธรรม
ทรงอยู่ก่อนพระองค์ ถ้าธรรมไม่ทรงมีอยู่ก่อนพระองค์แล้ว พระองค์ก็ไม่สามารถ
จะรธู้ รรมได้ ศาสนาอืน่ ๆ รไู้ ด้ปฏิบัติไดเ้ พยี งแค่เหตุผล แต่มใิ ช่ทางเหตผุ ลไปทาง
โลกตุ ตระ มแี ตต่ ามความประสงคข์ องกเิ ลสไปทางวตั ถนุ ยิ ม เปน็ อตั ตาธปิ ไตย เขา้ ขา้ งตน

274

เขา้ ขา้ งกเิ ลสอยา่ งลกึ บา้ ง อยา่ งโลดโผน สกุ เอาเผากนิ เจอกา้ งเตม็ โลก ฉะนนั้ สมณะ
ทง้ั ๔ จงึ ไมม่ ใี นศาสนาอน่ื ๆ นอกจากศาสนาพทุ ธ คอื โสดา สกทาคา อนาคา อรหนั ต์ แต่
พากนั บญั ญตั เิ อาแบบเขา้ ใจผดิ บา้ ง แบบหวั ดอ้ื หวั แขง็ สารมั ภะแขง่ ดบี า้ ง ประมาทบา้ ง

ฉะนัน้ ในมหาปรินพิ พานสูตร พระบรมศาสดาจึงยืนยนั ตามธรรมาธิปไตยว่า
สมณะในทอี่ น่ื นอกจากพุทธศาสนาแล้ว ไม่มสี มณะทงั้ ๔ ดังกลา่ วน้ันเลย เพราะ
ศาสนาอ่นื ประพฤตพิ รตมุ่งลาภอามิสทต่ี นหวงั ข้อวตั รปฏิบตั ิทัง้ ปวงจะเดด็ เด่ยี วสัก
เพยี งไรกต็ าม เจตนาไมน่ อกเหนอื ไปจากมงุ่ ลาภภายนอกทตี่ นหวงั จงึ ปดิ หนทางอนั จะ
ออกจากชาติ ชรา พยาธิ มรณะ ไปได้เสยี แลว้ เพราะผตู้ ้นศาสนาทง้ั หลายเหล่าน้นั
ศีล สมาธิ ปัญญา เปน็ ไปได้เพยี งโลกยิ วสิ ยั อยา่ งสงู ก็พรหมโลกเทา่ นัน้ ด้วยกำ� ลงั
ฌานโลกยี ์ ไมส่ ามารถเปน็ ธรรมเบอ่ื หนา่ ยคลายเมาคลายกำ� หนดั ได้ พอไดเ้ ปน็ นสิ ยั ได้
เท่านัน้

แม้ผู้ถือศาสนาพุทธ แต่เจตนาเป็นเจ้าเรือนมุ่งปัจจัยสี่เป็นเจ้าใหญ่นายโตของ
เจตนาเปน็ เจา้ เปน็ จอมอยู่ กไ็ มส่ ามารถจะบรรลพุ รหมจรรยเ์ บอื้ งตน้ ไดใ้ นปจั จบุ นั ชาติ
คอื พระโสดาบนั ไดเ้ ลย จะเดนิ จงกรมภาวนาตลอดคนื ตลอดวนั อดขา้ วอดอาหารจน
ขมุ ผมขมุ ขนหลน่ กต็ าม ไมข่ นึ้ ถึงโสดาได้ ทง้ั น้เี พราะเหตุใดเลา่ เพราะเหตมุ ุ่งลาภ
ม่งุ อามสิ ภายนอกปดิ ประตูแลว้ แต่พอเปน็ นสิ ัยในชาตภิ พตอ่ ๆ ไป น้นั ไดอ้ ยู่ ข้อน้ี
นกั ปฏบิ ตั คิ วรโอปนยโิ ก นอ้ มเขา้ มาในใจตน ตรวจดเู จตนาตนใหแ้ ยบคายทงั้ นน้ั เวน้ ไว้
แตไ่ ม่ต้องการพระอริยะในชาตินีช้ นั้ ใดช้ันหนึ่ง หรอื จนถงึ ที่สุดโดยดว่ นเทา่ นน้ั ผไู้ ม่
ตอ้ งการโลกุตตระกบั ผ้นู อนใจในสงสารกบั ผู้หวังอามสิ เปน็ เจ้าหัวใจ ก็อนั เดยี วกัน

275

สติ ปัญญา เปน็ อาจารย์

อนงึ่ อดตี อนาคต ยอ่ มเปน็ เมอื งขน้ึ ของปจั จบุ นั เพราะปจั จบุ นั เปน็ ผสู้ ง่ สา่ ยเอา
มาใชใ้ หร้ คู้ วามหมาย เมอ่ื ปจั จบุ นั เปน็ โลกยิ วสิ ยั อดตี อนาคต กพ็ ลอยเปน็ โลกยิ วสิ ยั
ไปดว้ ย แตอ่ ดตี อนาคต ไม่มี มแี ต่ชอ่ื และบัญชเี พราะล่วงไปแล้ว เพราะยังไม่มาถงึ
ดีกด็ ีไปแลว้ ช่ัวกช็ ั่วไปแลว้ อนาคตเล่า ถ้าจะดกี ็ยังไมม่ าถึง ถา้ จะชวั่ ก็ยงั ไมม่ าถึง
ปจั จบุ นั จติ ปจั จบุ นั ธรรม เทา่ นนั้ จะละเวน้ ไดใ้ นทางทไี่ มช่ อบ และกจ็ ะปฏบิ ตั ไิ ดใ้ นทาง
ทชี่ อบ ถา้ หากวา่ คอยไปบดเออ้ื งอยแู่ ตอ่ ดตี อนาคต เทา่ นน้ั กล็ มื โอปนยโิ กมาในปจั จบุ นั
จิตใจก็ห่างเหินจากสมาธิและปัญญา ผู้ก�ำลังเดินมรรคภาวนายังไม่หลุดไม่พ้นจาก
ความหลงของเจา้ ตวั โดยสน้ิ เชงิ แลว้ กส็ งสยั ลงั เลในปฏปิ ทาของตน จบั ตน้ ชนปลายอยู่
ม่ัวสมุ เด๋ียวกก็ ล่าวต่ตู นว่ากรรมฐานแบบนนั้ ดี แบบนีด้ ีอยอู่ ยา่ งนั้น อุบายกรรมฐาน
วธิ ใี ดๆ ก็ตาม ถ้าไมเ่ คารพรักใคร่ปฏบิ ัตอิ าจารยส์ ติ อาจารยป์ ัญญาในปจั จุบันแล้ว
ย่อมเป็นไปไม่ไดเ้ ลย เวน้ ไวแ้ ตท่ า่ นผูพ้ น้ ไปแล้ว เพราะปญั ญาองคท์ ่านแก่กล้าเหนอื
ความหลงไปแลว้ ยอ่ มไมต่ ดิ อยใู่ นเงอ่ื นทง้ั ๓ ทง้ั อดตี ทง้ั อนาคต ทงั้ ปจั จบุ นั ดว้ ย เพราะ
ขาดจากอปุ าทานในเงอื่ นทัง้ ๓ ไปแลว้ ถึงจะเอามาใช้ตามชาวโลกนยิ มพดู กนั ก็ใช้
แบบไมม่ พี ษิ เลย นกบินในอากาศวนั ยงั คำ่� ไม่มรี อย มีดเฉือนน�ำ้ วนั ยังคำ่� กไ็ มม่ ีรอย

อดตี อนาคต ปจั จบุ นั เมอื่ มผี เู้ ขา้ ไปสอดแทรกยดึ ถอื เอาเปน็ เจา้ ของ ยอ่ มเปน็ โทษ
ในธรรมสุดท้ายของพระพุทธศาสนาทั้งน้ัน เพราะมีวิญญาณปฏิสนธิสัมปยุตกันอยู่
มที ั้งเหตุ กรรม วิบาก สมดลุ กนั อยใู่ นตวั ไมม่ ีอันใดก่อนอนั ใดหลัง ผไู้ มห่ นักใน

276

อานาปานสตพิ รอ้ มกบั เจตสกิ ทนี่ กึ คดิ และผรู้ ใู้ นขณะเดยี วกนั แลว้ จะเหน็ จะรตู้ ามเปน็
จริงไดย้ าก และจะไม่ยอมเชื่อไดง้ า่ ยๆ ในธรรมตอนน้ี เพราะเปน็ ธรรมอันละเอยี ด
มากมายนกั จะเห็นจะรู้ไดบ้ ้างแบบมัวๆ เมาๆ กเ็ พยี งแต่รูปขันธ์อันหยาบๆ เทา่ นน้ั
ตายคารปู ขนั ธท์ กี่ ำ� ลงั พจิ ารณาอยู่ มไิ ดส้ ง่ ลงถงึ ไตรลกั ษณใ์ หแ้ จง้ ชดั ดว้ ยสตปิ ญั ญาอนั
ชอบแท้ อยา่ งสงู ก็ไปเกิดเป็นพรหมทมี่ ีรูปเท่านัน้ จะอยา่ งไรกต็ าม ถ้าไมม่ ญี าณอัน
ถอ่ งแท้ รปู้ ฏบิ ตั ิ รชู้ ดั รชู้ อบ ในอนตั ตาจติ อนตั ตาธรรม อนตั ตาผรู้ รู้ แู้ ลว้ ในขณะเดยี ว
โดยมไิ ดส้ ง่ สา่ ยหาแลว้ จะเบอ่ื จะหนา่ ย จะคลาย จะหลดุ จะพน้ จากความหลงโดย
ส้นิ เชิง ยอ่ มเป็นไปไมไ่ ด้

แตก่ ารพจิ ารณาเลยครเู ลยเถดิ ไปจนเหน็ ดงิ่ ลงไปวา่ สญู ไปหมด โดยมไิ ดไ้ วห้ นา้
ไมม่ ีขอบเขตเกินความเปน็ จรงิ ของธรรมแทแ้ ล้ว ก็ย่อมตกนรกเป็นทฏิ ฐมิ านะขมุ ดง่ิ
ก็ไมม่ ศี าสดาใดๆ จะสอนได้อกี ละ เพราะค�ำวา่ ปัจจัตตัง ยอ่ มเอามาอา้ งไดท้ ้งั โลกีย์
และโลกตุ ตระทงั้ นนั้ คำ� วา่ อกาลโิ ก กเ็ หมอื นกนั อกาลโิ กและปจั จตั ตงั ของพระอรหนั ต์
เปน็ ธรรมอนั ไมม่ กี เิ ลสสงิ ตำ�่ กวา่ นนั้ ลงมากอ็ า้ งอกาลโิ กและปจั จตั ตงั ตามภมู ขิ องตนได้
ทง้ั นนั้ แมผ้ เู้ ขาถอื วา่ ไมม่ บี าปไมม่ บี ญุ ไมม่ มี รรค ผล นพิ พาน อกาลโิ กของเขา เขาก็
อา้ งไดว้ า่ ไมม่ บี าป ไมม่ มี รรค ไมม่ ผี ล อยทู่ กุ กาล ตลอดถงึ ปจั จตั ตงั เขากอ็ า้ งไดว้ า่ เหน็
และรเู้ ฉพาะตนเองอยวู่ า่ ไมม่ บี าป ไมม่ บี ญุ ไมม่ มี รรค ผล นพิ พาน เลยดงั นี้ ฉะนนั้
การอ้างบาลีจงึ เอาเปน็ ประมาณได้ยากนกั

เขาเอาทองเก๊ไปลวงคนโง่ว่าเป็นทองแท้ก็ได้ แต่ไม่อาจลวงผู้ที่รู้จักทองแท้ได้
งา่ ยๆ เลย ธรรมคำ� สอนของพระพทุ ธศาสนาแท้ มิได้ลวงโลก โลกลวงโลกต่างหาก
กิเลสลวงกิเลสตา่ งหาก ข้ขี โมยลวงขข้ี มาย เวรสนองเวร ภยั สนองภยั ศีลสนองศลี
สมาธิสนองสมาธิ ปญั ญาสนองปัญญา นิพพิทาสนองนิพพิทา วริ าคะสนองวริ าคะ
วิมตุ ติสนองวมิ ุตติ วิสทุ ธิสนองวิสุทธิ นิพพานสนองนพิ พาน (ไม่ตอ้ งสงสยั ในการ
สนองเลย) หลบั ตาเขา้ กส็ นองมดื ปรารภชน้ั สงู ชนั้ ตำ่� ปะปนกนั แกงหมอ้ ใหญห่ รอื เลก็
ผฉู้ ลาดยอ่ มไม่รับกลนื ทง้ั กา้ งและกระดกู ยอ่ มเลอื กรับเอา

277

ผู้นอ้ มธรรมบูชากเิ ลส

เมือ่ วยั ชะแรแก่ชรามาเท่าใดใกลส้ ิ้นลมปราณ กส็ นุกฟังเทศนแ์ ห่งกองรปู นาม
ขันธว์ บิ าก แก่ เจบ็ ตาย ก็ไมล่ งธรรมาสน์ เวทนา สญั ญา สังขาร วิญญาณ กไ็ มล่ ง
ธรรมาสน์ อนจิ จตา ทกุ ขตา อนตั ตตา กไ็ มล่ งธรรมาสน์ อกาลโิ ก มอี ยทู่ กุ กาล เทศนอ์ ยู่
ทกุ กาล อรยิ สจั ธรรมทง้ั ๔ กเ็ ทศนอ์ ยทู่ กุ กาล ผฟู้ งั เทศนต์ ามเปน็ จรงิ ปฏบิ ตั แิ ละพจิ ารณา
ตามเป็นจริง รู้ตามเป็นจริง พ้นจากความสงสัยตามเป็นจริงไปเป็นชั้นๆ ก็มีอยู่
ทุกกาล ผูท้ ถ่ี งึ ท่สี ุดทกุ ข์โดยชอบก็มีอยู่ทุกกาล

ตรงกนั ขา้ ม ผไู้ ม่อยากฟงั เทศนเ์ สยี เลยก็มอี ยูท่ ุกกาล ผูย้ อมฟงั เทศน์แต่น้อม
ธรรมลงมาบชู ากเิ ลสของตวั กม็ อี ยทู่ กุ กาล เชน่ นอ้ มลงมาผกู เอาเลขเอาผาอนั เหน็ ผดิ
เปน็ ชอบ เขา้ ขา้ งกเิ ลสของตวั กม็ อี ยทู่ กุ กาล ผใู้ หท้ านรกั ษาศลี ภาวนาเพอื่ โลกยี ก์ ม็ อี ยู่
ทกุ กาล ดอกบวั ๔ เหลา่ กม็ อี ยทู่ กุ กาล อกาลโิ กยน่ ลงมาโดยยอ่ มี ๒ โลกิยะ หนงึ่
โลกตุ ตระ หนงึ่ ปจั จตั ตงั กย็ น่ ลงมาเปน็ ๒ มคี วามหมายอนั เดยี วกนั  สวากขาโต ภควตา
ธมั โม กเ็ หมอื นกนั ธรรมทพ่ี ระผมู้ พี ระภาคทรงพระมหากรณุ ากลา่ วดแี ลว้ ทง้ั โลกยิ ะ
และโลกตุ ตระ กลา่ วตามชน้ั ปฏปิ ทาของมนษุ ยแ์ ละเทวดา มาร พรหม ผปู้ ฏบิ ตั อิ นั เปน็
ฝ่ายเหตุฝา่ ยผลของผู้ปฏบิ ัตอิ นั จะไดร้ ับตามเหตุผลเทา่ ที่ตนสรา้ งข้ึนในมโนภาพ

278

อรหตั ตผล กบั กรรมเกา่

ส่วนอรหัตตผลเป็นผลขาดตอนมิได้โยงถึงเหตุ เพราะเหนือเหตุไปไกลแล้ว
จะโยงคืนมาคลุกเคล้ากับเหตุมิได้ เพราะตัดสะพานกับเหตุอยู่ในตัวส้ินเชิงไปแล้ว
เหลือวสิ ยั ไม่เปน็ ฐานะจะโยงคนื มาอาศยั เหตุ

อรหตั ตมรรคและตำ�่ กวา่ นน้ั ลงมายงั อาศยั เหตอุ ยู่ แตเ่ หตอุ รหตั ตมรรคเปน็ เหตุ
ละเอยี ดทส่ี ดุ ในพระพทุ ธศาสนา สว่ นผลอนั ขาดตอนกบั เหตใุ นอรหตั ตผลเลา่ กเ็ ปน็ ผล
อันละเอียดที่สดุ ในพระพทุ ธศาสนา ไม่เปน็ หน้าทจ่ี ะมาเดาด้นคาดคะเนใหเ้ ปน็ ธรรม
มจั ฉากจั ฉอ้ ตาดำ� ตาแดงใสก่ นั เลย ผลของการปราศจากโลภ โกรธ หลง โดยสน้ิ เชงิ น้ี
เป็นปจั จัตตงั และสนั ทฏิ ฐโิ ก สุดทา้ ยของพระพุทธศาสนา

ธรรมดา มนษุ ย์ เทวดา มาร พรหม จติ ใจและสตปิ ญั ญาอยใู่ นระดบั โลก กย็ นื ยนั
ความเห็นของตนอยู่ในระดับน้ัน จะปรารภออกมาหรือไม่ปรารภออกมา ก็ไม่เป็น
ปัญหา แต่พระบรมศาสดามิได้รับรองโดยถ่ายเดียวว่าบุคคลจะบริสุทธ์ิด้วยความรู้
และความเหน็

แตท่ า่ นผใู้ ดปราศจากโลภ โกรธ หลงแลว้ ทา่ นผนู้ นั้ แหละเปน็ ผบู้ รสิ ทุ ธโ์ิ ดยแท้
แตโ่ ดยมากมกั จะเอาความรแู้ ละความเหน็ ของตนอนั ยงั มกี เิ ลสอยมู่ าเปน็ ความบรสิ ทุ ธิ์
โดยส้ินเชิง บางท่านยังมิได้อริยมรรคอริยผลช้ันใดช้ันหน่ึงเลย เถียงเอาก็มี
เถยี งเอาในทางตรงและทางออ้ มกม็ ี เพราะอยากไดแ้ ตย่ งั ไมไ่ ดเ้ ลย แตก่ ข็ น้ึ อยกู่ บั กรรม
และผลของกรรมอีกละ

279

กรรมและผลของกรรมเปน็ ของละเอยี ดมากนกั หนาแทๆ้ แมพ้ ระอรหันตม์ ีผล
กรรมเกา่ ตามมากจ็ รงิ แต่ปัจจบุ ันกรรมและอนาคตกรรมไมม่ ี ผลของกรรมเกา่ ตาม
มาถึง ก็พบแต่เรอื นรา้ ง คอื ขนั ธ์ ๕ ล้วนๆ และก็ไม่มีกเิ ลสยึดถือเอาเปน็ เจา้ ของอยู่
ในเรอื นวา่ งเปลา่ คอื ขนั ธ์ ๕ นนั้ เพราะเปน็ ขนั ธท์ ไ่ี มม่ เี จา้ ของหลง เพราะทอดบงั สกุ ลุ
ไปแลว้ คลา้ ยกบั เอาไฟไปเผานำ้� ลายทเ่ี ทออกจากกระโถนแลว้ เจา้ ของนำ�้ ลายยอ่ มไม่
เดอื ดร้อนและไม่ผูกเวรผกู ภยั

280

ผูไ้ ม่ตอ้ งระวังใจ

ผู้เขยี นอย่นู ้ีล่ะ เป็นอยา่ งไรเลา่

ตอบวา่ เขยี นตามกายสงั ขาร วจสี งั ขาร จติ สงั ขาร จะเอาการเขยี นการอา่ นมาเปน็
เคร่อื งบริสทุ ธ์หิ รือไมบ่ รสิ ุทธ์กิ ไ็ มไ่ ด้ เพราะความบริสุทธ์หิ รอื ไม่บรสิ ทุ ธิ์ ตอ้ งอยฟู่ าก
การเขยี นการอา่ นยอ้ นหลงั คนื มา มไิ ดข้ า้ มฟากไปหาอนาคตและอดตี แลว้ แตศ่ าลธรรม
ในปจั จบุ นั ตรวจดู จะตรวจผดิ ตรวจถกู กข็ น้ึ อยกู่ บั ศาลธรรมในปจั จบุ นั เทา่ นนั้ ศาลอดตี
กล็ ว่ งไปแล้ว ศาลอนาคตก็ยงั ไม่มาถงึ ศาลปจั จบุ นั เท่าน้นั จงึ จะตัดสนิ ได้ ถา้ หากว่า
ศาลปจั จบุ นั ไมล่ ำ� เอยี ง กต็ ดั สนิ พอดพี องาม ถา้ หากวา่ ลำ� เอยี งแลว้ กต็ ดั สนิ หยอ่ นบา้ ง
เกินบ้าง ล�ำเอียง หมายความว่ากิเลสยังหลายอยู่ ปรมาณูของกิเลสย่อมดึงดูดไป
ไมร่ ตู้ ัว

ธรรมค�ำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า เป็นธรรมอันลุ่มลึกละเอียดมากกว่า
ศาสนาใดๆ ทง้ั สนิ้ ผมู้ อี ำ� นาจวาสนานอ้ ย อนิ ทรยี ์ ๕ พละ ๕ ยงั ออ่ นอยู่ ยอ่ มเปน็ ไป
ไดย้ าก

อนิ ทรยี ์ ๕ พละ ๕ นนั้ ทา่ นกลา่ วไวว้ า่ ธรรมอนั เปน็ กำ� ลงั ๕ ประการใหส้ มดลุ กนั
คือ ศรทั ธา เชื่อสิ่งที่ควรเชื่อเชน่ เชื่อว่าทำ� ดไี ด้ดี ท�ำช่ัวไดช้ ั่ว เชื่อวา่ บาปมี บุญมี
มรรค ผล นพิ พานมี เปน็ ต้น เช่ือว่าศีล ๕ ศีล ๘ ศีล ๑๐ ศีลมาในพระปาฏโิ มกข์
หรอื พทุ ธบญั ญัติ และอภิสมาจาร ย่อมเปน็ ประโยชนแ์ กท่ ่านผู้รกั ษาและประพฤตไิ ด้

281

ย่อมเป็นได้ท้ังโลกีย์และโลกุตตระ ต้องขึ้นอยู่กับแต่ละรายของบุคคลตามเหตุผล
เฉพาะส่วนตัวเป็นรายๆ ไป แม้ศรทั ธาเชือ่ ส่งิ ทคี่ วรเชื่อก็เหมอื นกัน เป็นไดท้ ัง้ โลกีย์
และโลกตุ ตระ ขน้ึ อยแู่ ต่ละรายของบคุ คลอีก วริ ยิ ะ สติ สมาธิ ปัญญา กเ็ หมอื นกัน
ท่ีเอาศีลมาแทรกเข้าน้ีเป็นโวหารพิเศษ ความหมายของพระพุทธศาสนาโดยมาก
ถา้ กลา่ วถงึ ศลี สมาธิ ปญั ญา แลว้ จะถอื เปน็ กฎเกณฑเ์ บอ้ื งตน้ ของพระพทุ ธศาสนาได้
กค็ อื ศลี สมาธิ ปญั ญา ของพระโสดาบนั เปน็ ตน้ ไป เพราะเปน็ ศลี สมาธิ ปญั ญา เขา้ สู่
โลกตุ ตระ กา้ วหนา้ ไมถ่ อยหลงั ไมว่ นเวยี นเหมอื นศลี สมาธิ ปญั ญา ของโลกยิ วสิ ยั
เพราะข้ามโคตรโลกยิ ะแลว้ ไม่สงสยั ในปฏิปทาทางด�ำเนินของตน

มปี ญั หาวา่ พระอรหนั ต์เล่า จดั เป็นศลี สมาธิ ปัญญา ไดห้ รอื ไม่

ตอบแบบตดิ ไมค่ าวา่ จดั เปน็ มหาวมิ ตุ ตศิ ลี มหาวมิ ตุ ตสิ มาธิ มหาวมิ ตุ ตปิ ญั ญา
แตม่ ไิ ดเ้ รยี งแบบกลมกลนื กนั อยใู่ นขณะเดยี วทกุ อริ ยิ าบถของจติ ใจ มไิ ดร้ กั ษาลำ� บาก
เหมอื นผคู้ มุ คมุ นกั โทษ เพราะเจอของทไ่ี มม่ โี ทษเจอื เลยแมแ้ ตน่ ดิ เดยี ว ผเู้ ตรยี มระวงั อยู่
กบั ผยู้ งั มีโทษอยู่ ก็มีความหมายอนั เดียวกนั ผมู้ ีใจท่ไี มม่ โี ทษแลว้ จะระวงั ใจทำ� ไม
แตเ่ มอ่ื ยงั ไมถ่ งึ พระอรหนั ต์ กต็ อ้ งระวงั ใจอยู่ ถา้ ไมร่ ะวงั มนั กผ็ ดิ จรงิ ๆ ไมน่ อ้ ยกม็ าก

ตา หู จมกู ล้นิ กาย รปู เสียง กล่นิ รส โผฏฐัพพะ ไม่สำ� คญั เท่าใดนัก
เพราะเปน็ หนา้ ทส่ี ง่ เมลเ์ ขา้ มาสเู่ มอื งใจ ใจผตู้ รวจเมลเ์ ปน็ ตวั สำ� คญั เมอื่ รบั ทราบแลว้
ใจโอนเอยี งไปทางไหนเลา่ ใจตอ้ งตรวจดใู จทงั้ เหตผุ ลโดยเฉพาะใจใหแ้ ยบคาย ใจอยา่
ตน่ื วา่ เปน็ เมลใ์ หมก่ แ็ ลว้ กนั คอื เมลเ์ กา่ เรอ่ื งเกา่ ทเ่ี คยสง่ เขา้ มาประจำ� เปน็ นจิ วตั รนนั้ เอง
ถา้ ใจต่�ำรบั เมล์แลว้ กร็ กั บ้าง ชังบ้าง เฉยบ้าง คำ� ว่า เฉย แปลว่า เมลท์ ไ่ี มน่ ่ารัก เมล์ท่ี
ไมน่ า่ ชงั ใจชนั้ สงู กเ็ ปน็ แตส่ กั วา่ รู้ เปน็ แตส่ กั วา่ เหน็ (รใู้ นทนี่ ้ี หมายความวา่ รดู้ ว้ ยปญั ญา
เหน็ ในทนี่ ี้ หมายความวา่ เหน็ ดว้ ยปญั ญา) สว่ นใจชน้ั กลาง สตปิ ญั ญาชนั้ กลาง กส็ ารพดั
จะน้อมลงสู่ตามสติปัญญาของตนๆ ตามอิสระเท่าท่ีเห็นสมควร เพราะนานาจิตตัง
นานาธมั มงั

ท่านผู้ไม่ติดอยู่ในจติ ไมต่ ิดอยูใ่ นธรรม ไม่ตดิ อยใู่ นผู้รู้ นัน้ คือพระอรหนั ต์
เพราะรเู้ ทา่ จติ รเู้ ทา่ ธรรม รเู้ ทา่ ผรู้ โู้ ดยแทจ้ รงิ แลว้ จติ กด็ ี ธรรมกด็ ี ผรู้ กู้ ด็ ี จงึ ไมม่ พี ษิ

282

ไม่เป็นปัจจัยส่งตอ่ อะไรๆ ใหเ้ ป็นไปในอนันตรเหตุ อนันตรผล อนั เป็นสหชาติให้
วนเวียนในสังสารวัฏ อวิชชาตัวโง่ๆ หลงๆ ถูกท�ำลายไปด้วยมรรคปัญญาญาณ
อันถ่องแท้ เป็นมหาสมั มาวมิ ุตติ เปน็ มหาสมั มาญาณสามคั คี กลมเกลียวดงึ ดดู กัน
ทนั เวลาในขณะเดยี ว โดยมไิ ดส้ ่งสา่ ยร้องเรียกหา ชนะสงครามโลกหลงดา้ นภายใน
ทเ่ี คยดองขนั ธสนั ดานมาไมม่ ปี ระตไู มม่ เี วลาจะขบถคนื ได้ เรยี กวา่ ชนะสงครามอวชิ ชา
ก็ไดไ้ มผ่ ิด

สังขาร วิญญาณ นามรูป อายตนะ ผัสสะ เวทนา ตณั หา อุปาทาน ภพ ชาติ
ชรา มรณะ โสกะปริเทวะทุกขะโทมนัสอุปายาส ไม่ต้องกล่าวพรรณนาเรียงแบบ
ไปก็ได้ ไม่ต้องสาวไป ไม่ตอ้ งสาวกลบั เป็นอนุโลมเป็นปฏโิ ลมกไ็ ด้ เพราะตัดใน
ระหวา่ งไหนๆ ขาดแลว้ ใชไ้ ดท้ งั้ นน้ั แหละ เพราะเหตวุ า่ เปน็ เชอื กเสน้ เดยี วกนั เปน็ บว่ ง
อนั เดียวกนั เป็นลูกโซ่อันเดยี วกนั ทเ่ี กย่ี วข้องตดิ โยงกันเป็นวงกลม ตดั ขาดทไี่ หน
ใช้ได้ทั้งนัน้ แกไ้ ด้ทั้งนน้ั หลุดไปได้ทง้ั นนั้ พ้นไปได้ทัง้ นนั้ ไม่สงสัย

283

ยนิ ดีในปัจจบุ ัน คอื ปฏบิ ตั ิถกู ทาง

บางทา่ นกลา่ ววา่ ขา้ พเจา้ เบอื่ ชอบแลว้ หนา่ ยชอบแลว้ พน้ ชอบแลว้ ในเรอื่ งอดตี
อนาคตน้ี แต่ทุกวนั น้อี าศัยอยูแ่ ตใ่ นปัจจบุ ันเทา่ นนั้ ดงั นี้ก็มี

แตข่ า้ พเจา้ ผเู้ ขยี นเขา้ ใจวา่ ผยู้ นิ ดใี นปจั จบุ นั แปลวา่ เปน็ ผปู้ ฏบิ ตั ถิ กู ทาง เดนิ มรรค
ภาวนาถกู ทาง แต่ยังมิได้หลดุ พ้นถงึ ขน้ั อรหันต์ เปน็ เพียงเดินมรรคใดมรรคหนงึ่ อยู่
เทา่ นนั้ และไดร้ บั ผลใดผลหนงึ่ อยใู่ นตวั เทา่ นนั้ ยงั มใิ ชอ่ รหตั ตผล เปน็ เพยี งไดด้ ม่ื ปตี ิ
ความอมิ่ ใจทพี่ อใจในสมถะและวปิ ัสสนาในปัจจุบัน แล้วหลงยดึ ถือเอาปัจจบุ ันเปน็
พระนพิ พาน ปจั จบุ นั มไิ ดเ้ ปน็ พระนพิ พาน เปน็ เพยี งทางเดนิ เขา้ สพู่ ระนพิ พานเทา่ นนั้ เอง
ดว้ ยอำ� นาจมรรคสามคั คี มรรคสามคั คกี บั ศลี สมาธิ ปญั ญา รวมพลกนั ในขณะเดยี วกนั
ไมม่ อี นั ใดกอ่ น ไมม่ อี นั ใดหลงั ในชน้ั ตดิ อยใู่ นปจั จบุ นั จติ ปจั จบุ นั ธรรม นี้ มใิ ชเ่ ดนิ ทาง
ถงึ ปลายทางแลว้ เปน็ เพยี งใช้คำ� วา่ เดินถูกทางเฉยๆ

ทา่ นผถู้ งึ อรหตั ตผลแลว้ มไิ ดต้ ดิ ขอ้ งอยใู่ นอดตี อนาคต หรอื ปจั จบุ นั หรอื สญู ๆ
สาญๆ หรอื ไมส่ ญู ไมส่ าญ หรอื อะไรๆ ใดๆ ทงั้ สนิ้ ถา้ หากวา่ ตดิ อยเู่ งอื่ นใดเงอื่ นหนง่ึ
แหง่ ปจั จบุ นั แลว้ วญิ ญาณปฏสิ นธกิ ม็ เี กดิ มตี ายอยใู่ นปจั จบุ นั จติ ปจั จบุ นั ธรรมนนั้ เอง
ความทะเยอทะยานในปจั จุบนั จติ ปัจจุบนั ธรรมเปน็ สมุทัยและตัณหาอันละเอยี ดมาก
เมื่อเป็นตัณหาอนั ละเอียด กเ็ ปน็ อปุ าทาน ภพ ชาติ ชรา มรณะ ฯลฯ อันละเอยี ด
อยู่ในตวั ดว้ ย ไมต่ ้องจ�ำกล่าวไปไยกไ็ ด้

284

เหตุไฉนจึงติดอยู่ในปัจจุบันจนลืมตัวจนส�ำคัญตนว่าตนพ้นไปแล้วโดยสิ้นเชิง
เพราะเหตวุ า่ สำ� คญั ตนเปน็ ปจั จบุ นั และสำ� คญั ปจั จบุ นั วา่ เปน็ ตนใน ๒ แงน่ ี้ แลว้ กแ็ ตก
แยกออกไปอกี เปน็ อีก ๒ แง่ รวมเปน็ ๔ คอื  ส�ำคญั ว่าผอู้ ่ืนเปน็ ปจั จบุ นั  ส�ำคญั ว่า
ปจั จบุ นั เปน็ ผอู้ นื่ เมอื่ สำ� คญั วา่ ตนมอี ยใู่ นปจั จบุ นั สำ� คญั วา่ ปจั จบุ นั มอี ยใู่ นตน แลว้ จะ
ไมห่ ลงไปยดึ ถอื อดตี อนาคต วา่ เปน็ ตวั ตนเราเขาสตั วบ์ คุ คลนน้ั เปน็ ไมม่ เี ลย เปน็ เพยี ง
สตปิ ญั ญาไมก่ ลา้ แลว้ กเ็ ขา้ ใจผดิ ฟติ ตวั ขน้ึ วา่ ละไดแ้ ลว้ เรอ่ื งอดตี อนาคต ความสำ� คญั ตวั
ย่อมเปน็ รากเหงา้ ของกิเลสอยโู่ ดยตรงๆ แลว้ จะปฏเิ สธไปไหนกไ็ ม่รอดได้เลย อดีต
อนาคต ปจั จบุ นั กค็ ลา้ ยๆ กบั ปลาตวั เดยี วกนั แตห่ วั และหางไมก่ นิ เพราะไมอ่ รอ่ ย แตเ่ ปน็
ยาเสพตดิ มากนิ พงุ ของมนั ทต่ี รงกลางตวั แลว้ จะยนื ยนั วา่ เราไมก่ นิ ปลาตวั นนั้ ดอก ดงั น้ี
กไ็ มพ่ น้ ตกอยแู่ บบฉลาดแตแ่ กมโกงซง่ึ ๆ หนา้ ทา่ นผทู้ รงคณุ ปญั ญาคมคายชำ� แรกกเิ ลส
ย่อมรู้ได้ไมต่ ้องด�ำดนิ บนิ บนเหมือนนกและปลาไหล กร็ ้ไู ดไ้ มค่ ่อยผิด

ปัญญาย่อมเป็นนายหน้าของธรรมทุกประเภท ทั้งที่เป็นโลกิยะและโลกุตระ
ทางโลกยี ห์ ยาบๆ ทเ่ี ปน็ นายหมวด นายพรรค นายพวก นายพนั นายพล เปน็ ตน้ ตอ้ งเอา
ผูฉ้ ลาดเปน็ หัวหนา้ ทางพุทธศาสนาวา่ บณั ฑิต ปัณฑติ า ปรนิ ายกา บณั ฑิตเทา่ น้ัน
จงึ ควรเปน็ หวั หนา้ ของกาย วาจา คอื ใจทปี่ ระกอบดว้ ยปญั ญา นตั ถพิ าลา ปรนิ ายกา
คนพาลมคิ วรเปน็ หวั หนา้ ใจทเ่ี ปน็ พาลไมค่ วรเปน็ หวั หนา้ ของกาย วาจา นนี้ อ้ มเขา้ มา
ในฝา่ ยปฏบิ ตั ทิ างธรรมปรมตั ถ์ เพอ่ื ใหร้ ชู้ ดั ปฏบิ ตั สิ ะดวกเปน็ โอปนยโิ ก ไมส่ ง่ สา่ ยหนี
หลกั เดมิ

การนกึ คดิ ทง้ั ปวงออกไปจากคอกใจ ตอ้ งกลบั เขา้ คอกใจ ใครเปน็ เจา้ ของใจ ใจทมี่ ี
กเิ ลสยอ่ มยดึ ถอื เอาใจเปน็ ตน ตนเปน็ ใจ ใจทไ่ี มม่ กี เิ ลสสงิ จะบญั ญตั แิ ละไมบ่ ญั ญตั ิ
ก็มิไดต้ ดิ อยู่ในเง่อื นใดๆ ทั้งสนิ้

น่ีธรรมในพระพุทธศาสนาลึกซ้ึงเพียงใดเล่าโลกาเอ๋ย เหตุน้ันพระบรมศาสดา
ตรัสรู้ใหม่ๆ จึงใช้กิริยาระอาจะส่ังสอนโลก และเป็นธรรมเนียมของพระพุทธเจ้า
ทั้งหลาย ต้องใชก้ ิรยิ าอยา่ งนั้นก่อน จงึ เปน็ เหตใุ หพ้ รหมไดอ้ าราธนาตามธรรมเนยี ม

285

ธรรมเนยี ม กับ ธรรมวินยั

ธรรมเนยี ม อา่ นวา่ ธรรมเนยี ม ธรรมเนยี มนวี้ า่ โดยยอ่ แบง่ ออกเปน็ ๒ เปน็ โลกยิ -
ธรรมเนยี ม เปน็ โลกตุ ตรธรรมเนยี ม สมั มาสมั พทุ ธธรรมเนยี ม ปจั เจกพทุ ธธรรมเนยี ม
สาวกธรรมเนียม สาวิกาธรรมเนียม โสดาปัตติมรรค โสดาปัตติผลธรรมเนียม
สกทาคามมิ รรค สกทาคามผิ ลธรรมเนียม อนาคามิมรรค อนาคามิผลธรรมเนยี ม
อรหัตตมรรค อรหัตตผลธรรมเนียม จะธรรมเนียมใดๆ กม็ ีธรรมวินยั เปน็ ประมาณ
ขอบเขตไมเ่ ลยเถิด เพราะอยูร่ ะดับธรรมวินยั เปน็ ชน้ั ๆ ของภมู ิน้ันๆ ไมไ่ ดเ้ อากิเลส
เปน็ นายหนา้ นายกของธรรมเนียมเพราะเขา้ สโู่ ลกตุ ตรธรรมเนยี มแลว้

โลกยิ ธรรมเนยี มนน้ั เอาเปน็ ประมาณไมไ่ ด้ หมมู่ ากลากไปทางธรรมเนยี มผดิ กม็ ี
หมมู่ ากลากไปทางธรรมเนียมถูกก็มี หมู่นอ้ ยลากไปทางธรรมเนยี มถูกก็มี หมนู่ ้อย
ลากไปทางธรรมเนยี มผดิ กม็ ี เพราะทางโลกยิ วสิ ยั เลอื กเฟน้ ธรรมวนิ ยั มาเปน็ อาจารย์
ยังไมส่ ันทัด ยงั บกพรอ่ งทางเหตผุ ลอยู่ บางทีเหตชุ ั่วแท้ๆ บญั ญัตเิ อาดอ้ื ๆ ว่าเหตดุ ี
กม็ ี เช่น เหตุแห่งอบายมขุ ทกุ ประเภทเปน็ ต้น เปน็ เหตแุ หง่ ฉบิ หายโตง้ ๆ ไมม่ ศี าล
อทุ ธรณเ์ ลยในทางธรรมวนิ ัย แล้วบัญญัตเิ อาดอ้ื ๆ ว่าเปน็ ทางเจริญแห่งโภคทรพั ย์
ก็ไม่ผิดแปลกจากบัญญัติว่า กงจักรเป็นดอกบัว แล้วเอ้ือมมือเข้าไปจับ มือก็ขาด
แล้วก็ไม่รู้ตัวเลยว่ามือขาด เพราะเข้าใจผิดว่ากงจักรเป็นดอกบัว โลกิยวิสัยย่อม
เป็นกันอยู่อย่างน้ีเป็นส่วนมาก ฉะน้ันพระบรมศาสดาจึงลงทุนลงแรงสร้างบารมีมา
ในสงสารอเนกปริยาย เพือ่ ขนรอื้ เอาสตั วอ์ อกจากความเข้าใจผดิ ท่ีเห็นผิดเป็นชอบ

286

เพอ่ื ใหเ้ หน็ ชอบเปน็ ชอบตรงกบั เหตตุ รงกบั ผล ดว้ ยทรงพระเมตตาอนั หาประมาณมไิ ด้
ด้วยทรงพระมหากรุณาดังสาครอันหาประมาณมิได้เลย ถึงกระน้ันก็รื้อได้ขนได้เท่า
เขาโคเทา่ นนั้ สว่ นขนโคนนั้ รอ้ื ไมไ่ ด้ มอบไวใ้ หพ้ ระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ในอนาคตตอ่ ไป
ตามกรรมและผลของกรรมของสตั วโ์ ลกแตล่ ะรายเป็นยคุ ๆ และสมัย

287

ทำ� ดี ทำ� ช่วั ไมล่ ้าสมยั

เขยี นทัง้ ตำ�่ ท้ังสูง ทัง้ ลึก ทง้ั ต้นื ปะปนกนั ไป เม่อื มีเวลาชวี าทรงอยู่ก็เขียนซะ
ซำ�้ ซากตามประสาของผรู้ ู้งูๆ ปลาๆ ลา้ สมยั แตก่ ็ไม่มีทา่ นผใู้ ดลา้ สมัยเลยในโลกนี้
ถา้ ทำ� ดกี ไ็ มล่ า้ สมยั ในทางดี ถา้ ทำ� ชว่ั กไ็ มล่ า้ สมยั ในทางชว่ั ถา้ พน้ จากกเิ ลสโดยสน้ิ เชงิ
แล้วก็ไม่ล้าสมัยจากพระอรหันต์ ไม่ล้าสมัยท้ังเข้าสู่อนุปาทิเสสนิพพานด้วยการ
ไม่ลา้ สมยั กไ็ ปจบกนั ในที่นนั้ ต�่ำกวา่ น้นั ลงมาการไมล่ ้าสมัยข้ึนอย่กู บั เหตุผลทางดี
และทางชัว่ ที่สรา้ งขน้ึ

หนั ยอ้ นคนื มาปรารภเจตนาของผปู้ ฏบิ ตั พิ ระพทุ ธศาสนายน่ ลงมามี ๒ เจตนา คอื
เจตนาโลกยิ ะหน่งึ เจตนาโลกุตตระหนึ่ง เจตนากด็ ี ความประสงค์กด็ ี ความต้องการ
กด็ ี ความหมายกด็ ี ความอธษิ ฐานกด็ ี ความหวงั กด็ ี กม็ คี วามหมายแหง่ ใจความและ
รสชาติอนั เดียวกัน จะผิดกันบ้างกแ็ ต่ต้องการช้าหรือเรว็ เท่านั้นแหละ

เจตนาโลกุตระก็แจกออกไปหลายประเภท ประเภทท่ี ๑ เจตนาพุทธภูมิ
ออกปากบา้ งไมอ่ อกปากบา้ ง ไดร้ บั ลทั ธพยากรณบ์ า้ ง ยงั มไิ ดร้ บั บา้ ง ตามเหตผุ ลทไี่ ด้
สรา้ งมาน้อยและมากในปเุ รชาติ เป็นศรทั ธาธกิ ะบา้ ง ปัญญาธกิ ะบา้ ง วิรยิ าธิกะบา้ ง
ตามเจตนาทชี่ อบของตน พทุ ธภมู จิ ำ� พวกทไี่ ดร้ บั ลทั ธพยากรณแ์ ลว้ จงึ เปน็ การแนน่ อนได้
ไมม่ เี จตนาเปลยี่ นแปลงไปทางอน่ื ตำ่� กวา่ นน้ั ลงมาในพวกปรารถนาพทุ ธภมู นิ สี้ ามารถ
เปลย่ี นแปลงเจตนาของตนไปทางอนื่ ได้ เชน่ เจตนาเปลย่ี นแปลงลงมาเปน็ ปจั เจกภมู ิ

288

หรอื สาวกภมู กิ อ็ าจเปน็ ไดไ้ มแ่ นน่ อนไดเ้ ลย บางจำ� พวกเมอ่ื อปุ สมบทแลว้ ออกปฏบิ ตั ิ
เบอื้ งตน้ กเ็ จตนาวา่ จะปฏบิ ตั เิ พอ่ื พน้ ทกุ ขใ์ นปจั จบุ นั ชาตนิ ี้ แตเ่ มอื่ ปฏบิ ตั ไิ ปๆ กค็ ลาย
ออกเพราะเห็นว่าคงไปไม่รอด แล้วพลิกใจใหม่ว่าจะปรารถนาพุทธภูมิดังน้ีก็มี
แล้วลาสิกขามาสูฆ่ ราวาสก็มี และไม่ลากย็ ังเปน็ เพศบรรพชติ อยู่ จำ� พวกนี้ข้าพเจ้ายัง
ไม่เขา้ ใจดี พจิ ารณายาก ขอฝากไวใ้ หท้ ่านผูร้ ทู้ ัง้ หลายอธบิ ายให้ฟังแล

289

ผู้จะพน้ ทกุ ขใ์ นปจั จุบัน

จำ� พวกที่ปรารถนาพระปัจเจกภูมิ ปญั ญาธิกะ ศรัทธาธกิ ะ วิรยิ าธกิ ะเหล่าน้ีก็มี
มากมายนัก ไดร้ บั ลทั ธพยากรณ์แล้วกม็ ี ไมท่ นั ได้รับลทั ธพยากรณ์กม็ ี ตามความยงิ่
และหย่อนท่ีได้ลงทุนลงแรงท่ีแสวงมา จ�ำพวกท่ีปรารถนาเป็นสาวกซ้ายขวาของ
พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ทงั้ หลายในอนาคตกย็ งั มมี ากมายนกั จำ� พวกปรารถนาสาวกฝา่ ย
เอตทคั คะและสกุ ขวปิ สั สโก เตวชิ โช ฉฬภญิ โญ ปฏสิ มั ภทิ ปั ปตั โตกย็ งั มมี ากมายเปน็
อเนกอนนั ต์หาประมาณมไิ ด้ ทกุ ๆ จำ� พวกทีป่ รารถนาโลกยิ สมบตั กิ ด็ ี หรอื ยงั ไมร่ ้จู กั
ปรารถนาอะไรกด็ ี ทำ� ดเี รอื่ ยไป ทำ� ชวั่ เรอื่ ยไป กไ็ มส่ ามารถจะพรรณนาได้ เรอื่ งเหลา่ นี้
เปน็ เรอื่ งสง่ นอก วจิ ยั ทา่ นผอู้ น่ื ทง้ั นนั้ ไมถ่ อื วา่ เปน็ ของจำ� เปน็ สำ� คญั อะไรนกั ถา้ ไมเ่ ขยี น
กค็ ะนองมอื เพอ่ื แกง้ ว่ ง ทา่ นผอู้ า่ นอา่ นมาพบเขา้ ขเ้ี กยี จอา่ นกเ็ ปดิ ขา้ มไปซะ หรอื ไมอ่ า่ น
เลยสกั วรรคสกั ตอนกไ็ ด้ เพราะมนั ไมม่ รี ปู เหมอื นหนงั สอื พมิ พป์ ระจำ� วนั ประจำ� สปั ดาห์
การอา่ นการเขยี นการนกึ การคดิ กอ็ ยใู่ นวงของกายสงั ขาร วจสี งั ขาร มโนสงั ขาร เกดิ แลว้
แปรดบั ไปเปน็ ระยะๆ ติดต่ออยู่ ตอ้ งขึ้นอยกู่ บั ผรู้ ูต้ ามเปน็ จรงิ หรือไม่รตู้ ามเป็นจรงิ
เท่าน้ัน

จ�ำพวกท่เี จตนาพน้ ทุกขใ์ นปจั จุบันชาติ และกไ็ มแ่ อบกินอยู่แตค่ วามปรารถนา
และเจตนาอย่างเดยี ว เตอื นตนด้วยตนเอง ปลุกตนด้วยตนเอง อยู่ในข้อวตั รปฏบิ ตั ิ
ไมป่ นี เกลยี ว เรอื่ งลาภ ยศ สรรเสรญิ สขุ ภายนอกหรอื คราวเสอ่ื มลาภ เสอื่ มยศ เสอ่ื ม
สรรเสรญิ เยนิ ยอ เสอื่ มสขุ องิ อามสิ ภายนอกกไ็ มถ่ อื วา่ เปน็ เสย้ี นเปน็ หนามตอ่ เจตนาท่ี

290

ตง้ั ไว้ ไมเ่ สยี ดายและไมอ่ าลยั วา่ จะพลกิ เจตนาและปรารถนาใหม่ ทา่ นจำ� พวกนนั้ สรา้ ง
บารมีเต็มต้ืนมาแล้ว และบางท่านก็พ้นไปแล้วจากบ่วงท้ังปวงส้ินเชิง และบางท่าน
กโ็ ชกโชนถอ่ พาย แจวอยภู่ ายในดา้ นจติ ใจดว้ ยสตปิ ญั ญาอยู่ ไมไ่ ดไ้ วใ้ จไมน่ อนใจเลย
แม้กายจะนอนอยู่ก็ตาม ยังไม่หลับเพียงไรก็มีสมถะและวิปัสสนากลมกลืนกันอยู่
เพยี งนน้ั ไมเ่ รยี งแบบไมส่ ง่ สา่ ยไมส่ งสยั มสี ตปิ ญั ญาเปน็ กญุ แจอยใู่ นมอื สติ มอื ปญั ญา
เปดิ ประตขู า้ มหลงอยใู่ นตวั แลว้ มรรคจติ มรรคใจ มรรคสติ มรรคปญั ญารวมพลเขา้
เป็นเกลียวเดียวกัน ไมม่ อี ันใดกอ่ นไมม่ อี นั ใดหลงั ผลจิต ผลใจ ผลสติ ผลปัญญา
กร็ วมพลกนั ในขณะเดยี วกนั ไมม่ อี นั ใดกอ่ น ไมม่ อี นั ใดหลงั พรอ้ มกนั ทนั กาล ยอ่ มดบั
ความหลงในสงสารเฉพาะสว่ นตวั ไดไ้ มข่ บถคนื ไมข่ บถตนคนื มาหลงอกี ขา้ มหว้ ยหนอง
คลองบงึ บาง ทะเลมหาสมทุ รภายนอกไดต้ ลอดถงึ ขา้ มประเทศนอกไดล้ า้ นๆ มหาประเทศ
ล้านๆ มหาสมุทรก็ดีด้วยเครื่องยนต์กลไกภายนอกไม่เท่าข้ามความหลงของตนได้
ดว้ ยพระมหาปญั ญาญาณอนั ถอ่ งแทอ้ นั ทรงสมั มาญาณบรบิ รู ณใ์ นปจั จบุ นั จติ ปจั จบุ นั
ธรรมซึ่งหน้าแลนา หน้าสติปัญญากับหน้าหนังหุ้มหน้าผากเป็นคนละวัตถุต่างกัน
แตถ่ า้ ไมห่ ลงหนงั หมุ้ หนา้ ผาก กก็ ลายเปน็ หนา้ สตหิ นา้ ปญั ญาอยใู่ นตวั อกี แลว้ เรยี กวา่
ขา้ มทะเลหลงหนังท้งั ปวงไดแ้ ลว้ ท้ังทะเลหนงั อดีตทงั้ ทะเลหนงั อนาคตท้ังทะเลหนัง
ปจั จบุ นั ด้วยวัตถอุ นั อนื่ ๆ ไม่กลา่ วอกี กไ็ ดไ้ ม่เปน็ ไร

291

วิญญาณมีจรงิ หรือ

ตอ่ ไปมเี รอ่ื งอะไรกเ็ ขยี นลงไปกอ๊ กๆ แกก๊ ๆ ตามประสาของกายสงั ขาร วจสี งั ขาร
จติ สงั ขาร เพราะพระนพิ พานมไิ ดม้ าเขยี นมาอา่ นดว้ ย

บางทา่ นถามวา่ วญิ ญาณมจี รงิ หรอื

ผเู้ ขยี นกต็ อ้ งตอบวา่ ผถู้ ามกเ็ อามโนวญิ ญาณถาม ผตู้ อบกเ็ อามโนวญิ ญาณตอบ
ผเู้ ปน็ กรรมการกเ็ อามโนวญิ ญาณเปน็ กรรมการ ผถู้ ามกไ็ มค่ วรถาม ผตู้ อบกไ็ มค่ วรตอบ
ผู้กรรมการก็ไม่ควรเป็นกรรมการ เพราะคล้ายๆ กับคนข้ีเมาสุราถามและตอบกัน
คลา้ ยๆ กบั คนขเี้ มาสรุ ามาเปน็ กรรมการอกี จะกลายเปน็ สภานกเคา้ แมว เพราะมลี กู ตาโต
เสมอกนั แล้ว และก็จกั ขุวิญญาณ วิญญาณทางดวงตา โสตวิญญาณ วญิ ญาณทางหู
ฆานวิญญาณ วิญญาณทางจมูก ชิวหาวิญญาณ วิญญาณทางล้ิน กายวิญญาณ
วิญญาณทางกาย มโนวญิ ญาณ วญิ ญาณทางใจ วิญญาณท้ังหลายเป็นเมืองขน้ึ ของ
มโนวญิ ญาณ แลว้ โทรเลขด่วน หรอื โทรศพั ท์ด่วนลงถึงมโนวิญญาณ แล้วทั้งอดตี
ท่ลี ่วงไปแล้วดว้ ย ทั้งอนาคตทย่ี งั ไม่มาถงึ ดว้ ย ทงั้ ปจั จุบันท่กี �ำลงั เปน็ อยู่ซ่งึ หนา้ ดว้ ย
ถา้ หากวา่ ไมร่ เู้ ทา่ วญิ ญาณแลว้ กเ็ ปน็ วญิ ญาณปฏสิ นธติ ะพดึ ตะพอื เปน็ อนนั ตรปจั จยั
เปน็ อนนั ตรเหตุ เปน็ อนนั ตรผล เปน็ อนนั ตรกเิ ลส เปน็ อนนั ตรกรรม เปน็ อนนั ตรวบิ าก
เป็นอนนั ตรชาติ เป็นอนนั ตรภพ หรอื จะว่าเป็นอนนั ตรภพ อนนั ตรชาติ ก็ได้

292

ในห้วงของปัจยาการปฏจิ จสมปุ บาททเ่ี ก่ียวข้องกันเปน็ สายโซ่ โลภ โกรธ หลง
เป็นสายโซห่ รอื ไม่ และตา่ งกันอย่างไรกับปจั ยาการ ตอบวา่ เปน็ สายโซอ่ ยโู่ ดยตรงๆ
แล้วและไม่ต่างกนั กับปัจยาการเลย มีความหมายอนั เดียวกนั ผู้ทไี่ มร่ เู้ ทา่ ปัจยาการ
ก็มีความหมายอนั เดยี วกนั ผู้ไมร่ ู้เท่า โลภ โกรธ หลงกม็ คี วามหมายอันเดียวกัน
ไมแ่ ปลกเลย ผไู้ มร่ เู้ ทา่ อดตี อนาคตและปจั จบุ นั กม็ คี วามหมายอนั เดยี วกนั ผไู้ มร่ เู้ ทา่
กองนามรูปก็มีความหมายอันเดียวกันนั้นแล ผู้ไม่รู้เท่าไตรลักษณ์ก็มีความหมาย
อนั เดยี วกนั อกี คำ� วา่ รเู้ ทา่ ในทนี่ ม้ี ไิ ดห้ มายความวา่ รตู้ ามสญั ญาความจำ� มา เคยหกู ห็ ดั
ปากว่าไปเหมอื น แกว้ เจา้ ขา กนิ ขา้ วกบั กลว้ ย เลย หมายความวา่ ร้ตู ามเปน็ จรงิ แห่ง
ความหลดุ พน้ โดยถ่องแท้เปน็ สมั มาวมิ ุตติ เป็นสมั มาญาณะ มิใช่มิจฉาวมิ ตุ ติ มิใช่
มจิ ฉาญาณะ

293