ชีวประวัติและพระธรรมเทศนา พระเขมปตฺโต หลวงปู่หล้า

ดา้ นภาวนากล็ มหายใจออกเขา้ เปน็ หลกั ตามเคย บางวนั กแ็ ผเ่ มตตาพรอ้ มกบั ลม
ออกเขา้ นอ้ มลงถงึ ธรรมอนั ไมม่ เี วรไมม่ ภี ยั ดา้ นจติ ใจกไ็ มม่ คี วามกลวั มาเปน็ เจา้ หวั ใจ
ได้เลย

พกั อยปู่ ระมาณสวี่ นั กม็ เี สอื มาเขา้ บา้ นเขา ๒ ตวั เปน็ คกู่ นั มา มาจากทศิ ตะวนั ออก
ลอ่ งชายเขา รอ้ งสลบั กนั ตามทางชายเขามาตรงบา้ นเขา ประมาณ ๕ ทมุ่ ตดิ ๆ กนั ๕ วนั
แต่พอถงึ ชายบา้ นแล้วก็หยุดเสียงเงียบ ไมร่ วู้ ่ามันไปไหน และประมาณตสี ามก็รอ้ ง
สลบั กนั จากตนี บา้ นออกไปเปน็ ลำ� ดบั ตามสายทมี่ นั เขา้ มา รอ้ งแบบบรรจง ไมห่ วาดเสยี วเลย
ไกลจากทพ่ี กั ไปประมาณ ๑๐ เสน้ รอ้ งขาเขา้ กไ็ กลกวา่ นน้ั ประมาณ ๒๐ เสน้ แตใ่ กล้
เข้ามาทุกที ร้องขาออกก็ค่อยไกลไปทุกที ตอนเช้าเขาตามมาเอาข้าวเศษเหลือฉัน
เขาเลา่ วา่ “ชาวบา้ นเขาวจิ ารณก์ นั วา่ แตก่ อ่ นไมไ่ ดย้ นิ แบบน้ี นอ้ี าจหาญเหลอื เกนิ รอ้ งเขา้
มาแบบบรรจง รอ้ งทงั้ สองตวั สลบั เสยี งกนั ตามทางตรงเขา้ มาหาบา้ นดว้ ย ชะรอยจะเปน็
ดว้ ยพระคณุ เจา้ มาอยทู่ ผ่ี มี นั หวง แลว้ มนั บนั ดาลแสดงอภนิ หิ ารใหก้ ลวั กอ็ าจเปน็ ได้
นะครับ”

ตอบเขาวา่ “เออ ตั้งใจฟังใหด้ ี อาตมาจะอธิบายใหฟ้ งั คอื ขณะนเ้ี ป็นเดอื น
ฤดหู นาวอยู่ และปนี ก้ี ห็ นาวจดั มากกวา่ ทกุ ปี นำ�้ เกอื บจะแขง็ แกงทพี่ วกโยมหอ่ ใสบ่ าตร
อาตมาเปดิ ฉนั มนั จบั กอ้ นเปน็ เมด็ เปน็ กลมุ่ ๆ เปน็ จดุ ๆ ถา้ ปไี หนหนาวจดั เสอื กเ็ พลนิ
โบราณอสี านกลา่ ววา่ ปไี หนฝนจะดี เสอื กร็ อ้ งเพลนิ ธาตขุ องเสอื นน้ั ชอบหนาว ธาตขุ อง
แมวกเ็ ชน่ กนั มนั ไมใ่ ชผ่ ๆี สางๆ อะไรบนั ดาลดอก และโบราณกลา่ วยำ้� วา่ เสอื รอ้ งเพลนิ
ฝนจะดใี นปหี นา้ และปที แ่ี ลว้ มานนี้ ะฝนกด็ ดี ว้ ย และกเ็ รอ่ื งธรรมดาสตั ว์ เมอื่ อารมณ์
ของจติ ใจนกึ เพลนิ กแ็ สดงความเพลนิ ออกมาไมท่ า่ หนงึ่ กท็ า่ หนงึ่ ใหจ้ นได้ แตม่ นษุ ยเ์ รา
มีหลายทา่ ผวิ ปากบ้าง ร�ำบ้าง ฟ้อนบา้ ง เป็นตน้ ”

เมอื่ อธบิ ายใหเ้ ขาฟงั ดงั นแ้ี ลว้ กส็ งั เกตไปและกไ็ ดผ้ ล เขากเ็ ลยหยดุ สนใจในเรอื่ ง
เสอื ร้องทง้ั หมู่บ้าน ภาษาสตั ว์ ปากมมี นั ก็ร้องไปเท่าน้นั

94

เสอื ตัวร้าย คือ เสือหลง

พจิ ารณานอ้ มเขา้ มาภายในสว่ นตวั แลว้ เสอื กเิ ลสมนั ตงั้ บา้ นตงั้ เมอื งอยรู่ อบเมอื งจติ
เมอื งใจ อรหตั ตมรรค อรหตั ตผล จำ� พวกเดยี วจงึ จะปราบมนั ใหช้ นะราบคาบได้ เมอื่ ยงั
มชี าตภิ พอยเู่ พยี งใด กเ็ ทา่ กบั วา่ ยงั มเี สอื สงิ หง์ หู รอื ภยั ๆ อยตู่ ราบนนั้ ความหลงอนั เดยี ว
เปน็ แมท่ พั ให้ท่องเท่ยี วอยใู่ นสงสาร เสอื ตัวหลงๆ เปน็ เสอื ตัวที่ร้ายกาจอนั นอนเนือ่ ง
อยู่ในขันธสันดาน วปิ ัสสนาปัญญาญาณอันถ่องแทเ้ ทา่ น้นั จึงจกั สามารถขับได้ไลห่ นี
เพยี งสมาธลิ ว้ นๆ กเ็ ทา่ กบั วา่ รน้ิ และยงุ เทา่ นน้ั ไปกดั มนั มนั กน็ อนอยใู่ นมงุ้ ตามสบาย
ไมส่ ะทา้ นเลย ปญั ญาสมั มาทฏิ ฐเิ ปน็ แมเ่ หลก็ ของมรรคทงั้ หลาย เมอ่ื สมั มาทฏิ ฐขิ อ้ ตน้
เห็นชอบแลว้ หากเปน็ แม่เหล็กดงึ ดูด สงั กปั โป วาจา กัมมันโต อาชโี ว วายาโม สติ
สมาธิ มาอยใู่ นวงแขนเอง ไมต่ อ้ งสงสยั สง่ สา่ ยไปทางอน่ื กไ็ ด้ เพราะเปน็ โทรศพั ทส์ าย
เดยี วกนั กว็ า่ เปน็ นายกของมรรคของผลกไ็ ดไ้ มผ่ ดิ เพราะมรรคกบั ผลเชอ่ื มโยงกนั อยู่
ในตวั แลว้ คลา้ ยหนงั กบั เนอ้ื และใหผ้ ลไมเ่ ลอื กกาล ไมเ่ ลอื กเวลา สตปิ ญั ญาจะรเู้ ทา่
หรอื ไม่ก็ตาม เป็นจริงอยอู่ ยา่ งนั้น ความจริงไม่หนีจากความจริงทัง้ เหตุและผล

ทา่ นผใู้ ดสงสยั ในเรอ่ื งของมรรคๆ ผลๆ แลว้ จะปฏบิ ตั ธิ รรมลำ� บากใจมาก เหตุ
กบั ผล พชื ผลของพชื กรรม ผลของกรรม เหตุ ผลของเหตุ กริ ยิ า ผลของกริ ยิ า กม็ ี
ความหมายอนั เดยี วกนั ทง้ั นนั้ แตจ่ ะไปทางดหี รอื ชวั่ ชนั้ ไหนๆ ตอ้ งขนึ้ อยกู่ บั มรรค เหตุ
พชื กรรม กริ ยิ าเจตนาเป็นประมาณ จะรู้ตัวหรือไมร่ ตู้ วั กไ็ มเ่ ปน็ ปัญหา เปน็ วสิ ยั ของ
ปราชญผ์ จู้ ะรไู้ ด้โดยเฉพาะ เพราะตาปญั ญาของปราชญแ์ ท้ ร้อู นั ใดไม่มีพลาด ถงึ จะ

95

พลาดบา้ งกม็ ปี ระตแู กไ้ ด้ ไมถ่ งึ กบั นบั สบิ ไมล่ กุ ฉะนนั้ ธรรมแท้ ธรรมละเอยี ด จงึ ไมข่ น้ึ
อยกู่ บั เมอื งเดาดน้ นกั ปราชญจ์ งึ ยอมเคารพธรรมไมจ่ ดื จาง จงึ ไมย่ นื ยนั วา่ ธรรมเปน็ ตน
ตนเปน็ ธรรม เพราะเกรงจะตตี นเสมอธรรม เทดิ ธรรมไวส้ งู กวา่ ตวั เสมอๆ แมพ้ ระบรม-
ศาสดากย็ อมเคารพธรรม ไมต่ ตี นเสมอธรรม เปน็ แต่ใชค้ �ำว่า รธู้ รรม เรียงธรรม
จำ� แนกธรรม ถา้ ธรรมไมม่ อี ยกู่ อ่ นพระองค์ พระองคจ์ ะรไู้ ดอ้ ยา่ งไร จะเรยี งไดอ้ ยา่ งไร
จะจำ� แนกไดอ้ ยา่ งไร ขอ้ นเ้ี ปน็ ของควรคดิ มฉิ ะนนั้ จะสำ� คญั วา่ ธรรมเปน็ ตน ตนเปน็ ธรรม
จะตตี นเสมอธรรม จะตธี รรมเสมอตน จะไมม่ วี นั ละมานะความถอื ตวั ได้ อวชิ ชา ตณั หา
อปุ าทาน กรรม กจ็ ะหวั เราะและเยย้ หยนั สง่ิ เหลา่ นเ้ี ปน็ เรอื่ งนอ้ มเขา้ มาสอนตนสอนใจ
ทง้ั นนั้ ถา้ มงุ่ แตเ่ ปน็ ภาระนอ้ มออกนอก สอนผอู้ น่ื โดยถา่ ยเดยี ว กข็ าดเมตตาตน เมอ่ื ขาด
เมตตาตนแลว้ จะเมตตาตอ่ ทา่ นผอู้ น่ื อยา่ งไรไดเ้ พราะไมม่ ที นุ จะเอาทนุ ทไ่ี หนไปจา่ ย
ถ้ายมื ไปจ่าย ดอกเบ้ยี ก็ท่วมทบั ถมมากข้ึนทวหี าไม่ทนั

หันมาเล่าเรื่องพักวิเวกอยู่ในท่ีใดๆ อันไม่ใช่ส�ำนักบริบูรณ์ในเครื่องใช้สอย
กต็ อ้ งเอาความพอใจออกหนา้ เปน็ ตน้ วา่ การซกั การยอ้ มผา้ เครอ่ื งบมซกั ผา้ กต็ อ้ งใช้
ชามกะละมงั ใบเลก็ หมอ้ ตม้ แกน่ ขนนุ กต็ อ้ งหมอ้ ดนิ ธรรมดา แตฟ่ นื นนั้ ไมอ่ ด เอาทไ่ี หน
กพ็ อได้ นำ้� กไ็ มอ่ ด เพราะสมยั นน้ั จะอตั คดั บา้ งกแ็ ตเ่ ครอื่ งใช้ การตม้ แกน่ ขนนุ ตอ้ งตม้
หลายๆ หมอ้ หมอ้ หนงึ่ กไ็ ดส้ งั ฆาฏผิ นื หนงึ่ เทา่ นนั้ และตอ้ งตม้ หลายๆ ครงั้ ดว้ ยจงึ จะเสรจ็
แตล่ ะครง้ั ของการซกั ยอ้ ม แต่วเิ วกวงั เวงดี ไมไ่ ด้เกย่ี วกบั ผู้กับคนดี

เรอื่ งนำ�้ รอ้ น ตอนตะวนั บา่ ยกไ็ มต่ อ้ งถามหาดอก ยาสฟี นั กค็ อื ไมช้ ำ� ระฟนั ทที่ บุ ตี
ตอกเอาไมโ้ กทานน้ั เอง ตนื่ นอนเวลาเชา้ มดื ตสี าม ลา้ งหนา้ บว้ นปาก ลา้ งปาก ลา้ งฟนั
อมนำ้� เขา้ แลว้ กเ็ อานว้ิ มอื เขา้ สฟี นั แลว้ กเ็ สรจ็ กนั ยาสฟี นั ชนดิ หลอดหรอื ชนดิ ผง ไมต่ อ้ ง
ถามหา ผา้ หม่ หนาวก็คือผ้าสงั ฆาฏินั้นเอง อุ่นหรอื ไมอ่ ุน่ กห็ มดหวงั เท่านั้นกับจวี รผืน
เดยี ว ผา้ อาบ ผา้ ปนู อน ผา้ คลมุ หมอน กผ็ นื เดยี วกนั บา่ ยสามตอนกลางวนั ตอ้ งปดั กวาด
ใหเ้ สรจ็ รบี สรงนำ้� รบี เขา้ ทางจงกรม แมผ้ า้ เชด็ ตวั เชด็ หนา้ กผ็ นื เดยี วกบั ผา้ อาบผา้ เชด็
บาตรนนั้ แหละ

96

ชวี ติ พระป่า

สมัยนั้นญาติโยมเข้าไปหาพระต้องการธรรม ธรรมะกุศลผลบุญจริงๆ ไม่มี
มายาสาไถยไปทางอบายมุข ผู้หวงั อบายมขุ ไมก่ ล้าเขา้ หาพระซำ้� ทกุ วนั นสี้ ารพดั แลว้
ผเู้ ปน็ หวั หนา้ สำ� นกั กต็ บั จะแตกตาย แตผ่ หู้ วงั อทุ ศิ ตอ่ มรรค ผล นพิ พาน มอี ยทู่ ง้ั เพศ
ฆราวาสทงั้ เพศสมณะปะปนกนั อยพู่ อประทงั จงึ พอหายใจไดบ้ า้ ง ถงึ อยา่ งนน้ั กย็ งั จะ
กลายเป็นหลมุ ถ่านเพลงิ ไปท่วั ทง้ั โลก อุปสรรคเปน็ ยาวิเศษเป็นตัวเหตุตวั ผลใหป้ วง
ปราชญไ์ มส่ งสยั ในคำ� ทว่ี า่ โลกๆ ทงั้ โลกอดตี ทง้ั โลกอนาคต ทง้ั โลกปจั จบุ นั ดว้ ย เปน็ การ
ชว่ ยเสรมิ ใหร้ ะอา ใหห้ นา่ ย ใหค้ ลาย ใหห้ ลดุ พน้ จากความหลงความเขา้ ใจผดิ ของตนๆ
ทเี่ คยหลงเคยเขา้ ใจผดิ มาเปน็ เวลาชา้ นมนาน เจตนาและสตปิ ญั ญายอ่ มโอนไป เอนไป
นอ้ มไปในธรรมอันไม่ตาย ศรทั ธา เชอ่ื ส่ิงท่คี วรเช่อื ปัญญารอบรู้สิ่งทค่ี วรรู้ เช่น รูว้ ่า
สังขารเป็นทุกข์อย่างย่ิง เป็นต้น ศรัทธาและปัญญาส่วนน้ีก็รวมพลเป็นมิตรกัน
พรอ้ มทง้ั วริ ยิ ะ สติ สมาธิ เชอื กทผ่ี กู มดั รดั รงึ ไว้ เสน้ หลงๆ ใหลๆ หลำ� ๆ กข็ าดกระเดน็
ผกู ไวไ้ มอ่ ยเู่ ลย ธรรมอนั นเี้ ปน็ ของจรงิ เปน็ อรยิ สจั ธรรมฝา่ ยอรยิ มรรค อรยิ นโิ รธสจั จะ
ไมใ่ ชข่ องปถุ ชุ นอนั ยงั หนาแน่นดว้ ยกิเลส

ขณะทพ่ี กั อยบู่ า้ นโพนงาม ปา่ แกมดง นน้ั เขามาทอดบงั สกุ ลุ ตามประสาของเขา
เมอ่ื รบั ของเขาโดยเคารพตามมารยาทวธิ ขี องกองบงั สกุ ลุ ใหพ้ รเขายอ่ ๆ แลว้ ไดอ้ ธบิ าย
ใหร้ จู้ กั ความหมายวา่ “อาตมารบั โดยเคารพแลว้ จะถวายตอ่ โดยเคารพ ขอใหญ้ าตโิ ยม
พลกิ ใจอนโุ มทนาเปน็ บญุ ตอ่ สองครง้ั คอื ใหเ้ อาไปถวายพระอาจารยม์ หาผานทวี่ ดั ของ

97

พวกเรานเี้ ทอญ อาตมาจะเอาไวเ้ พยี งเทยี นไขเลก็ นอ้ ยและไมข้ ดี ไฟสามกลกั เทา่ นน้ั นยั ท่ี
นมี้ ไิ ดห้ วงั วา่ จะอวดมกั นอ้ ยอวดสนั โดษอะไรดอก เพราะเหตวุ า่ บรขิ ารผา้ ทอ่ นผอ่ นสไบ
อะไรๆ กบ็ รบิ รู ณม์ าจากหลวงปมู่ น่ั และอาจารยม์ หาบวั แลว้ และจะพะรงุ พะรงั ในการ
เดนิ ทาง สว่ นมลู คา่ กไ็ มจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งตามสง่ เพราะพวกเราเปน็ บา้ นปา่ คมนาคมไมส่ ะดวก
ขน้ึ เขาลงหว้ ย การไปๆ มาๆ กด็ ว้ ยฝเี ทา้ ขลกุ ขลกั กวา่ จะถงึ แตล่ ะบา้ นกก็ นิ เวลาครง่ึ วนั
หรอื ตง้ั วันๆ มูลคา่ นี้ จงเอาไปช่วยร้วั วัดของพระอาจารย์มหาผานโดยเคารพเสียเถดิ
โยมเอย๋ ”

เมื่อปรารภกันอันมีเหตุผลพอแล้วก็หมดปัญหากันและกัน ไปโดยสุภาพ
เรียบร้อยดี แลว้ กพ็ กั วิเวกอยูท่ น่ี ัน้ ต่อไป เวลาของวนั และชวี าก็ล่วงไปได้ ๒๘ วัน
จะยา่ งเขา้ ครบเดอื น กล็ าทา่ นอาจารยม์ หาผานและญาตโิ ยมจะไปถำ�้ พระเวส ทา่ นเหลา่ นน้ั
ไมอ่ ยากจะใหไ้ ปงา่ ย เพราะอยากจะใหผ้ ที ม่ี นั หวงดนิ ตอนนนั้ หนเี สยี กอ่ น ตอบเขาวา่
“อาตมาอยู่น้ไี มไ่ ดเ้ ห็นมนั สักทีดอก กรงนกกระทาของผกี ็ไม่เหน็ มี และอาตมากอ็ ยู่
พอคุ้มค่าร้านพักกระต๊อบของพวกญาติโยมแล้ว เพราะจะจวนเวลาไปวิเวกในถ้�ำ
เพราะนกึ ถงึ ถ้�ำอยู่ กุศลผลบญุ อันใดท่พี วกญาตโิ ยมไดส้ รา้ งไวแ้ ลว้ ในภพกอ่ นๆ กด็ ี
ปัจจุบันน้ีก็ดี จะสร้างต่อไปก็ดี ขอจงภิญโญย่ิงจนถึงท่ีสุดทุกข์โดยชอบตามความ
ประสงค์อยู่ทุกเมือ่ เทอญ”

แทจ้ รงิ เขาปฏบิ ตั ดิ พี อควร บณิ ฑบาตหมกหอ่ ใสบ่ าตรเรยี บ ไมต่ อ้ งตามมาสง่ ทว่ี ดั
เปน็ ปจั ฉาภตั หา่ งๆ จงึ ตามมาเปน็ บางครงั้ การฉนั กฉ็ นั รวมทง้ั หวานและคาว อยคู่ นเดยี ว
ยิ่งประหยัดข้อวัตร เพราะหมดที่อาศยั เกรงจะวิบตั มิ าก พอใจเอง ไมไ่ ด้บังคบั มัน
มนั เปน็ เองแทจ้ รงิ ธรรมเนยี มชาวโลกผใู้ จสงู เมอื่ เหน็ พระไปวเิ วกองคเ์ ดยี ว เขายอ่ ม
วจิ ารณแ์ ละสังเกตว่าไปปฏบิ ัตธิ รรมแท้ หรอื เพื่อแสวงหาอามิสหนอ การไปคนเดยี ว
ตอ้ งปฏบิ ตั ริ กั ษาหลายๆ ดา้ น มฉิ ะนนั้ แลว้ ทำ� ใหเ้ ขาตเิ ตยี นวงศฝ์ า่ ยปฏบิ ตั ิ เรอ่ื งนนิ ทา
เป็นเร่ืองโลกก็จริง แตเ่ ปน็ เรอื่ งจะปฏบิ ัติรกั ษาในส่ิงท่ีไม่เหลอื วสิ ยั มฉิ ะนนั้ แล้วจะ
เหลิงเจ้ิงไปหมดไม่มีขอบเขตได้โดยแท้ กุลบุตรกุลธิดาผู้จะเดินทางตามหลังก็ไม่มี
อันใดจะได้ถอื เอาไว้เปน็ แบบฉบับ กลายเป็นศษิ ยไ์ ม่มีครอู ีก แปลว่าไมเ่ รยี นตามพ่อ

98

กอ่ ตามครู ผู้ประมาทพ่อแม่ ประมาทครูบาอาจารย์ เปน็ ผอู้ กตัญญู ผนู้ ัน้ นับวันจะ
เสอื่ มทรามลงทกุ ที เหมอื นพระจนั ทรใ์ นวนั ขา้ งแรมนน้ั เอง จงึ เปน็ ของควรคดิ อยทู่ ง้ั นน้ั
พระสัมมาสัมพุทธเจ้าไม่ใช่ศาสดาจารย์กรรมฐานหัวตอ ส่ังและสอนให้ครอบคลุม
ทกุ ดา้ น เปน็ ศาสนาทบ่ี รบิ รู ณพ์ รอ้ มมลู ทกุ ๆ ประการกวา่ ศาสนาใดๆ ทงั้ ในโลกนี้ และ
โลกหน้า และโลกอดีต และโลกปัจจุบันด้วย ไม่มีศาสนาใดๆ จะทันเทียมถึงได้
ผกู ขาดจองขาดอยทู่ กุ เมอื่ ดว้ ย และกไ็ มไ่ ดเ้ ขยี นเขา้ ขา้ งตวั เขยี นเขา้ ขา้ งธรรม แตผ่ มู้ ี
ธรรมเป็นหลักจึงจะรู้จักยินดีเคารพรักปฏิบัตินับถือพระพุทธศาสนาได้ เพราะ
พระพทุ ธศาสนา ธรรมศาสนา สงั ฆศาสนา สอนใหฝ้ งั ลงหยัง่ ลงทใี่ จแต่ละหวั ใจอนั
ลกึ ซง้ึ ลงไมม่ ปี ระมาณเลย แผน่ ดนิ ภายนอกหนาสองแสนสห่ี มน่ื โยชนย์ งั มปี ระมาณอยู่
คุณของพุทธ ธรรม สงฆ์ ทีเ่ รยี กว่าคณุ ของพระพุทธศาสนาน้ี หาประมาณบม่ ิได้
จะย่นลงมาหาผูร้ ู้ รสู้ กั เพยี งใดก็ตาม อนั รูด้ ีรชู้ อบรู้พ้นจากกเิ ลสทง้ั ปวงก็ตามก็ไม่มี
ประมาณอีก ไม่เป็นวิสัยที่เอาเคร่ืองตวงในโลกสมมติ โลกบัญญัติ มาวัดมาตวง
ผา่ ศนู ย์ขอบศนู ยก์ ลางได้

ย้อนกลับคนื มาการลาจากท่พี ักป่าบา้ นโพนงาม มอบหมายสง่ิ ทเี่ ขาเอามาให้ใช้
ทกุ ๆ ประการ ฉนั เชา้ เสรจ็ แลว้ กเ็ ตรยี มเดนิ ทางไปทศิ ตะวนั ออกตามชายเขา เขาไปสง่ พอ
เป็นพิธี เพราะทางนเ้ี คยผา่ นตอนแลง้ ปกี ลายทีไ่ ปหาหลวงปู่ม่นั แล้ว

99

พบพระอาจารยฝ์ ้นั

แทจ้ รงิ วนั ออกเดนิ ทางนก้ี จ็ บั ไขอ้ ยบู่ า้ งแลว้ แตไ่ มเ่ ลา่ ใหเ้ ขาฟงั เพราะเกรงวา่ เขา
จะเป็นอารมณ์ด้วย พอเขากลับ ก็ตั้งหน้าภาวนาเดินตามชายเขา นกโพระดกร้อง
สง่ เสยี ง ใบไมร้ ว่ งจนโปรง่ ขา้ งบน ไมไ่ ดก้ งั วล ตง้ั ใจภาวนาพรอ้ มขากา้ วเดนิ ทง้ั จบั ไข้
ทงั้ เดนิ ภาวนาไปตามไหล่เขา นกดุเหว่าร้องเสยี งดังกอ้ งไดย้ นิ ไกล เดนิ ทางไปไดถ้ งึ
ห้าโมงเย็นเศษๆ จนถึงเขตบ้านนานกเค้า พบพระอาจารย์เจ้าองค์ส�ำคัญ คือ
พระอาจารยฝ์ น้ั วดั ปา่ ธาตนุ าเวง ทา่ นกำ� ลงั เดนิ ทางมากบั พระสามสอี่ งค์ ทา่ นประสงค์
จะไปถำ�้ ผาแดน่ มตี ำ� รวจสองคนตามสง่ ทา่ น ทา่ นถามวา่ “อา้ ว จะไปไหน ใครบา้ งอยกู่ บั
พระอาจารยใ์ หญ่ ทำ� ไมจงึ หนอี อกจากท่านมาคนละทศิ ละทาง” นั่งคุกเขา่ ลงกบั พ้นื
พรอ้ มท้ังประนมมือกราบเรยี นทา่ นรวบรัดเอาแต่ใจความ ทา่ นจึงกลา่ วว่า “เออ วันน้ี
คณุ เดนิ ทางตลอดวนั ทง้ั ไขไ้ มส่ รา่ ง เหน็ ใจมาก จงไปพกั วดั ธาตนุ าเวงกอ่ นนะ เดยี๋ วนี้
วดั ไมม่ พี ระ ผมจะใหต้ ำ� รวจสองคนนกี้ ลบั ไปสง่ เดยี๋ วนแี้ หละ จากนไี้ ปถำ้� ผาแดน่ ผมไป
กบั พระกไ็ ด้ ตำ� รวจเอย๋ ตอ่ พรงุ่ นเ้ี ชา้ ใหส้ บิ โทอมั พรมาฉดี ยาใหพ้ ระนะ หายแลว้ จงึ ไป
วเิ วกต่อไป”

ขณะนนั้ เวลาสายณั หต์ ะวนั เยน็ รบิ หรลี่ งลบั ขอบฟา้ แลว้ ตำ� รวจสองคนกม็ ารบั เอา
บรขิ าร คนหนง่ึ สะพายบาตร คนหนง่ึ แบกกลดพร้อมท้งั ถอื เอากานำ�้ กราบลาทา่ นกับ
พน้ื ดนิ แลว้ กผ็ นิ หลงั ใสก่ นั ตา่ งพวกกต็ า่ งไป คอื องคท์ า่ นไปทางทศิ ใตก้ บั พระ ขา้ พเจา้
กบั ต�ำรวจไปทางทิศเหนอื ขา้ พเจ้าก็จบั ไขอ้ ยอู่ ย่างนนั้ ทางไกลประมาณสบิ กโิ ลเมตร

100

เดินทางลัดตดั ตรง หนทางเทา่ หนทางหนู ไฟกไ็ มม่ ี มดื ไมเ่ หน็ เทา้ ว่าจะเหยยี บอะไร
เส่ยี งบญุ เสี่ยงกรรม แล้วภาวนาเมตตาเดิน เพราะเกรงจะเหยยี บงู พอถึงธาตุนาเวง
กเ็ กอื บสามทมุ่ ตำ� รวจสง่ ขนึ้ กฏุ แิ ลว้ เขากไ็ ปพกั ทพ่ี กั เขา พอประมาณสท่ี มุ่ ไขก้ ส็ รา่ งบา้ ง
แตห่ วั ยงั ปวดหมบั ๆ อยพู่ อปรากฏบา้ งเล็กนอ้ ย

วนั นนั้ ภาวนานอนมไิ ดน้ งั่ แตก่ ไ็ มห่ ลบั งา่ ย รงุ่ เชา้ ตรวจดนู ำ้� ใชน้ ำ�้ ฉนั ยงั มบี รบิ รู ณอ์ ยู่
กวาดลานวดั ออ้ มกฏุ กิ พ็ อดถี งึ เวลาภกิ ขาจาร กลบั จากบณิ ฑบาต โยมใบตามมาเอายาเมด็
มาให้ ๑๑ เม็ด สบิ โทอมั พรส่ังมาวา่ ให้ฉนั คร้ังละสองเม็ด วนั ละสองเวลา กอ่ นหรอื
หลังอาหารกไ็ ด้ พักอย่นู น้ั ๖-๗ วนั ไข้ก็หายขาด เบาตนเบาตัวมาก แขง็ แรงขน้ึ โดย
รวดเร็วมาก รับอาหารก็มรี สชาตดิ ี แม้ยา ๑๑ เม็ด กห็ มดเพียง ๘-๙ เม็ด เทา่ นน้ั
ความตั้งใจของหมอ ถา้ ฉันยาน้นั หมดไม่หาย เขาจึงจะฉีด ถา้ ท้ังฉนั ทง้ั ฉีดมนั แรง
เกินไป

พักอยนู่ นั้ อีกรวมทง้ั หมดเป็น ๑๑ วนั สังเกตธาตุขันธก์ ็แข็งแรงขน้ึ มามากแลว้
เหมอื นไมไ่ ด้ไขส้ ักที แลว้ ก็ลาโยมว่า “อาตมาจะลาไปถ้ำ� พระเวส” โยมใบรอ้ งข้นึ วา่
“รกั ษาหายแลว้ หนไี ปละทนี ”้ี ขา้ พเจา้ ทงั้ ตอบทง้ั หวั เราะเขาตอบวา่ “อาตมาเปน็ ผตู้ อ้ งหา
หลวงปมู่ นั่ อยู่ คอื องคท์ า่ นเทศนห์ นกั แนน่ วา่ ใครไปวเิ วกกลบั มาถามภาวนาไมไ่ ดค้ วาม
จะเขกหนี ไม่ให้อยู่จ�ำพรรษาด้วย เพราะไปเท่ียวเล่นเฉยๆ และพระอาจารย์ฝั้น
กบ็ อกไวว้ า่ หายจากไขแ้ ลว้ จงึ ไปเทย่ี ววเิ วกอกี ตอ่ ไปดงั นโี้ ยมเอย๋ อาตมาไปวเิ วกในถำ�้
ในเขา ในปา่ ในดง องคเ์ ดยี ว อาตมากไ็ ดบ้ ญุ โยมกไ็ ดด้ ว้ ย ไมเ่ สยี ประโยชนท์ งั้ สองทาง
หลวงปู่มั่นได้ทราบข่าวว่าอาตมาพักวิเวกเล่นอยู่ตามวัดเฉยๆ ก็เป็นเหตุให้หลวงปู่
พิจารณาวา่ อาตมาบิดพล้ิวตอ่ ขอ้ วัตรครูบาอาจารยเ์ ฉยๆ มาลอบซอ่ นตวั อยู่ ไมเ่ ห็น
กลา้ เปน็ กลา้ ตายอะไร อาตมากถ็ กู เขน่ องคท์ า่ นกไ็ มร่ บั ไวส้ อนเลย ตดั หนทางอาตมา
อกี ดว้ ย” โยมตอบวา่ “ถา้ กระนนั้ กเ็ ปน็ อนั วา่ ไปไดแ้ ลว้ จงแผเ่ มตตาถงึ พวกขา้ นอ้ ยบา้ ง”

ครน้ั ไดว้ นั ใหม่ ฉนั เสรจ็ กอ็ อกเดนิ ทาง ถงึ บา้ นโคกคำ่� พอดี พกั วดั ปา่ เชา้ ฉนั เสรจ็
เดนิ ทางตอ่ คำ�่ ถงึ อำ� เภอนาแก แตย่ งั เดนิ ตอ่ ไปอยู่ พกั เถยี งนาเขาเปน็ เวลาหนงึ่ ทมุ่ พอดี
น้�ำมิได้อาบ มไิ ดด้ ่มื มไิ ดล้ ้างเท้า ตอนกลางคืนหนาวจัด หม่ ผ้าเพยี งแขง้ ไมป่ กเท้า

101

เพราะเทา้ มไิ ดล้ า้ ง ทนหนาวเอา เชา้ ไดเ้ วลา ไมม่ นี ำ�้ ลา้ งหนา้ และบว้ นปาก เลยเอามอื ถตู า
แลว้ เขา้ ไปบณิ ฑบาตบา้ นดู่ ฉนั เสรจ็ เดนิ ทางตอ่ ถงึ วดั ปา่ ออ้ มแกว้ ธาตพุ นม พกั สองคนื
แลว้ ไปวดั ปา่ เมอื งเว พกั หนงึ่ คนื เดนิ ทางตอ่ พกั วดั เกา่ ๆ โบราณเปน็ วดั รา้ ง (เขาวา่ มผี ดี )ุ
หนง่ึ คนื รงุ่ เชา้ บณิ ฑบาตฉนั เสรจ็ เดนิ ทางตอ่ พกั วดั ปา่ บา้ นหนองหา้ งหนง่ึ คนื เชา้ ฉนั เสรจ็
เดนิ ทางตอ่ พกั บา้ นนาโสก ไดร้ บั ขา่ ววา่ หลวงตามงิ่ ไปอยถู่ ำ�้ พระเวสกอ่ นแลว้ โยมบา้ น
นาโสกพาไปหาถ�้ำ และพระอาจารยส์ นกพ็ าไปหาด้วย ตกลงไดถ้ �้ำมะเขอื จวนค่ำ� แลว้
จากถำ�้ มะเขอื ไปหาถ�้ำพระอาจารยส์ นไกลประมาณ ๔๐ เส้น ตกลงจำ� เป็นก็ต้องพัก
ถำ�้ มะเขือ แล้วสัญญากันวา่ พร่งุ นี้เชา้ ไปบณิ ฑบาตลดั กันที่ป่าละเมาะอนั ไกลจากทพี่ กั
ประมาณกโิ ลเมตร โยมเขาจะลัดใสบ่ าตรท่นี ่นั ว่าแล้วพระอาจารยส์ นก็กลบั ถำ�้ ทา่ น
โยมกก็ ลับบา้ นโยม คงราว ๒ ทุ่ม จะถึงบา้ น

ยงั แตเ่ ราอยคู่ นเดยี วเปลยี่ วทส่ี ดุ ไฟจดุ กไ็ มม่ ี เทยี นกไ็ มม่ ี อนจิ จา สรรพทกุ ขา
ในสว่ นกายา แต่จิตใจนนั้ นาขณะน้ันอยู่ธรรมดา เฉยๆ ไม่สขุ ไมท่ กุ ข์เลย ไม่ได้
กางกลด แผน่ ดนิ เอยี งเหมอื นจอมปลวก นง่ั ไมไ่ ด้ หนา้ จะควำ่� ลง ตงั้ แตม่ นั เปน็ แผน่ ดนิ
แผน่ หนิ มาตงั้ แตก่ กสุ นั โธมาจนบดั นี้ คงไมม่ พี ระเณรองคใ์ ดไปเปน็ ผบี า้ ภาวนาอยทู่ นี่ น้ั
นกึ ขึน้ มาแล้วกน็ า่ ขำ� ๆ หมดหนทางกเ็ อาผา้ อาบน�้ำปู วนั นั้นไม่ไดส้ รงนำ�้ อีกซำ�้ ปกู ับ
พน้ื ดนิ เอยี งๆ นอนผนิ หวั ไปทางทศิ ใต้ เอาหอ่ ผา้ สงั ฆาฏมิ าหนนุ บาตรตงั้ ไมไ่ ด้ ตอ้ งผกู
มดั ตดิ กับตน้ ไม้ กลดก็สอดเข้ากบั กอไมท้ ้ังปลอกเพราะไม่ไดก้ าง เวลานอนเอาศอก
ทางขวางดั ไว้ ก�ำหนดลมหายใจพรอ้ ม ปรากฏว่านอนไม่หลับเลย ตาใสแจ๋วตลอดรุ่ง
อนั นก้ี เ็ ปน็ ภาพพจนส์ ว่ นตวั อนั หนงึ่ นกึ เหน็ คราวใด นา่ หวั เราะตนมาก และกเ็ ปน็ เครอื่ ง
เพม่ิ ความเขด็ หลาบในสงสารอยแู่ บบไมเ่ สยี ธรรม กลายเปน็ อตตี งั สญาณ ญาณในสว่ น
อดตี ไปในตวั เปน็ พยานในส่วนปัจจุบันและอนาคตได้ไม่สงสยั

102

อดตี อนาคต เปน็ เมอื งขึ้นของปัจจบุ นั

บคุ คลไมเ่ หน็ กองทกุ ขช์ ดั ดว้ ยตนเองในปจั จบุ นั อดตี อนาคต ใหเ้ สมอภาคดว้ ย
ตนเองชัดแล้ว ไฉนความเพลินในสงสารจึงจะลดลงได้ เม่ือความเพลินในสงสาร
ไมล่ ดลง ตัณหาความทะเยอทะยานกไ็ ม่ลดลง ทุกข์ทางใจกไ็ มล่ ดลง การเดนิ มรรค
ทางปญั ญา มรรคภาวนา วปิ สั สนาญาณกไ็ มด่ ดู นโิ รธธรรมอนั ดบั ตณั หา ดบั ทกุ ขท์ างใจ
กไ็ มก่ ระจา่ ง คลา้ ยกบั คนตาฟางเดนิ ทาง แมจ้ ะไปในรถในเรอื กม็ องเหน็ อะไรไมถ่ นดั
โดยสว่ นตวั ได้

อดตี อนาคต ทางพระพทุ ธศาสนาไม่ใช่ว่าจะเป็นของไมม่ คี า่ เหลิงเจิ้งไปหมด
โดยส่วนเดียว อดีตท่ีเป็นประโยชน์ก็จะได้เอามาเป็นเยี่ยงอย่างในทางดี ท่ีไม่เป็น
ประโยชน์ก็จะได้เข็ดหลาบเว้น แม้อนาคตที่ต้ังสัตย์ไว้ ส่ิงที่เป็นประโยชน์ก็จะได้
เตรยี มรกั ษาไว้ สง่ิ ทไ่ี มเ่ ปน็ ประโยชนก์ จ็ ะไดเ้ วน้ เชน่ เราเดนิ ทาง แมข้ าเราจะยงั ไมก่ า้ ว
ไปถงึ กต็ าม กต็ อ้ งเหน็ ทจี่ ะกา้ วทจ่ี ะเหยยี บลว่ งหนา้ กอ่ นกา้ วไป ผปู้ ฏบิ ตั ธิ รรมเพอื่ หลดุ
เพ่ือพน้ จากความหลงและความเข้าใจผิดอันมึนงง ไม่โยงอดตี อนาคตเป็นพยานกัน
ในปจั จบุ นั พลนั ดว่ นใหช้ ดั แจง้ แมจ้ ะมนี สิ ยั วาสนาเปน็ สกุ ขวปิ สั สโกกต็ าม กต็ อ้ งบรบิ รู ณ์
ดว้ ยญาณสาม อตตี งั สญาณ ญาณในสว่ นอดตี  อนาคตงั สญาณ ญาณในสว่ นอนาคต
ปจั จปุ ปนั นงั สญาณ ญาณในสว่ นปจั จบุ นั ยกอทุ าหรณเ์ ชน่ เหน็ ไตรลกั ษณใ์ นปจั จบุ นั ชดั
ไตรลกั ษณใ์ นอดตี อนาคต กม็ าเปน็ พยานกเั สมอภาค เมอ่ื มพี ยานสองปาก มใิ ชพ่ ยานเทจ็
ปจั จบุ นั กต็ ดั สนิ พรอ้ มทงั้ เปน็ พยานเพม่ิ เขา้ อกี อยใู่ นตวั ไมว่ า่ จะไปในทางดหี รอื ทางชวั่

103

โลกยิ ะหรอื โลกตุ ตระ อดตี อนาคต ยอ่ มเปน็ เมอื งขน้ึ ของปจั จบุ นั ทง้ั นน้ั เวน้ อรหนั ตเ์ สยี
เพราะพระอรหนั ตไ์ มต่ ดิ ขอ้ งอยใู่ นกาลทงั้ สาม แมจ้ ะเอากาลทง้ั สามมาใชอ้ ยแู่ ลว้ แตก่ ใ็ ช้
แบบไมต่ ิด น้ำ� คา้ งบนใบบวั แตไ่ มต่ ดิ ใบบวั ถงึ นำ้� จะตกออกจากใบบวั นำ�้ กห็ าไดเ้ ปน็
กงั วลในใบบวั ไม่ ใบบวั กม็ ไิ ดย้ นื ยนั วา่ หนกั มากเพราะนำ้� มาคา้ งเรา และกไ็ มย่ นื ยนั วา่
เบาแลว้ เพราะน�ำ้ ตกออกไปจากเรา

ยอ้ นคนื มาแกป้ ญั หาทย่ี งั คา้ งแขวนอยู่ มปี ญั หาวา่ อดตี อนาคต กค็ อื ปจั จบุ นั นนั้ เอง
ไปร้องเรียกเชอ้ื เชญิ กจ็ รงิ อยู่ แต่ขยายตนเองออกให้เป็น ๓ ธรรมาสนก์ ับปจั จุบนั
โยงกันเขา้ ลงรอยกนั เพราะไมถ่ ือวา่ เปน็ ของยากและหนักใจ และถอื วา่ เทศนใ์ ห้ตน
ฟงั ดว้ ย ไมห่ วงั เอาคะแนนใดๆ ในโลกภายนอกดว้ ย เมอื่ ปจั จบุ นั กาลแตกฉานในนทิ าน
ของเจ้าตัวอยู่แล้ว อดีต อนาคต กต็ อ้ งรูเ้ ท่าทันเทียมถงึ เลยกลายเปน็ เรอ่ื งเล็กน้อย
และขบให้แตกไดท้ ันท่วงทงี า่ ยดายโดยด่วน

104

ถ้�ำอัตตกลิ มถานุโยค

หวนมาปรารภติดต่อการเดินทางต่อไป เช้าพอได้เวลาก็ออกมาจากถำ�้ มะเขือ
อันเป็นถ�้ำทรมานอัตตกิลมถานุโยค นอนได้เอาศอกขวาสักดินค�้ำไว้ตลอดรุ่งน้ัน
มาลัดท่บี ณิ ฑบาตพระอาจารย์สน ฉนั เสรจ็ แล้วล้างบาตรเสร็จเรยี บรอ้ ย เรยี นท่านว่า
“ถำ้� ทพ่ี กั คนื น้ี เรยี กวา่ ถำ�้ จนตรอกได้ เพราะคำ�่ จวนเวลา กระผมนอนไดเ้ อาศอกงดั ไว้
ตลอดคนื ตาใสแจว๋ นอนไมห่ ลบั นอนกำ� หนดลมมสี ตอิ ยกู่ บั ลมออกเขา้ พรอ้ มกบั ศอก
ทค่ี ำ้� ดนิ ไว้ ตา่ งกพ็ ากนั หวั เราะกนั ซำ�้ ทกุ ข์ กระผมนกึ เหน็ ถำ�้ ผาแดน่ เพราะแลง้ ปกี ลาย
ก่อนเข้าไปหาหลวงปู่มั่น ได้ไปพักอยู่คืนหนึ่ง ได้อ่านสถานท่ีออกแล้วเหมาะสม
ทกุ ประการ และปนี ร้ี ะหวา่ งผมผา่ นมา กพ็ บพระอาจารยฝ์ น้ั ทใ่ี กลบ้ า้ นนานกเคา้ องคท์ า่ น
ว่าจะไปถ�้ำผาแด่น แต่เดี๋ยวนี้ท่านคงกลับวัดป่าธาตุนาเวงแล้วก็อาจเป็นได้ เพราะ
ทางสกลนครติดต่อท่านอยู่ หรือมิฉะน้ันท่านคงจะย้ายที่ไปหาถ้�ำอื่นก็อาจเป็นได้
เพราะองคท์ า่ นมพี ระไปดว้ ย ๒-๓ องค์ ถำ้� ผาแดน่ นเี้ ทา่ ทกี่ ระผมสงั เกตตามทไี่ ดเ้ หน็
แลง้ ปกี ลายนี้ ถา้ อยอู่ งคเ์ ดยี วกเ็ หมาะมากนกั แทๆ้ ครบั ทางบณิ ฑบาตไกล ๑๐๐ เสน้
ขนึ้ อำ� เภอเมอื งสกลนครนนั้ เอง จากตวั เมอื งไปถงึ ถำ�้ กอ็ ยใู่ นระหวา่ งอยา่ งมากก็ ๔๐๐ เสน้
ฉะนน้ั กระผมจะได้ลาไปวันน้ขี อรับ”

องคท์ า่ นก็ให้พรอนั ดที ุกประการ แต่ตอ้ งกลบั วัดปา่ บ้านนาโสกเสียกอ่ น เพราะ
หนทางหลงั ภูเขาลอ่ งไปตามยาวของภเู ขาไม่มี มีแต่ทางชายเขา

105

พบพระอาจารย์ฝ้นั ที่ถำ�้ บ้านไผ่

กราบลาองคท์ า่ นแลว้ กล็ งภเู ขามาพรอ้ มโยมทไ่ี ปลดั ใสบ่ าตรบนภเู ขา พอลงมา
ถึงใกล้วัดป่าบ้านนาโสก ก็เลยไม่เข้าพักวัด ให้โยมชาลีตามส่งทางล่องชายเขาตรง
ทิศตะวนั ตก โยมไปส่งประมาณหนึง่ กิโลเมตรพอจะไม่หลงแลว้ ก็ให้โยมกลบั

เดินองค์เดยี วเปล่ยี วเปลา่ ตามชายภเู ขาไมเ่ ศรา้ โศก
บริโภคภาวนาพร้อมกับขากา้ วหน่วงนา้ วธรรม
บรกิ รรมติดตอ่ จดจ่อเปน็ จังหวะ
ไมข่ าดระยะวเิ วกวังเวง
จัก๊ จน่ั รอ้ งเพลงตามตน้ ไม้เป็นระยะๆ
ไปพบปะเดก็ จบั จก๊ั จน่ั ถามเขาวา่ ไปทางนั้นถูกไหมหนู
เขายกมือชชู บี้ อก ขอหลวงพ่ออย่าไดป้ ลกี ออกจากทางเดมิ
ทางเส้นน้ีแหละผ่านบา้ นมะนาวสฯี
เดนิ ถึงค่�ำพอดกี พ็ กั บา้ นคอ้
ตื่นเชา้ บณิ ฑบาตฉนั เสร็จกเ็ ดนิ ต่อ พักวดั รา้ งบ้านนาสนี วลสองคนื

สมยั นน้ั วดั ดอยธรรมเจดยี ก์ ำ� ลงั เรมิ่ สรา้ งมาในระหวา่ งสองปี ลาจากบา้ นนาสนี วล
เดนิ ทางขา้ มเขา บา่ ยสามโมงเยน็ ถงึ วดั ปา่ บา้ นเตา่ งอย ลาจากนนั้ เปน็ วนั ใหม่ ฉนั เสรจ็
เดนิ ทางถงึ บา้ นไผป่ ระมาณเทีย่ งวนั

106

ไดท้ ราบวา่ พระอาจารยฝ์ น้ั มาพกั อยถู่ ำ้� บา้ นไผห่ ลายวนั แลว้ องคท์ า่ นยา้ ยจากถำ้�
ผาแดน่ เขากลา่ ววา่ องคท์ า่ นลงมาจาถำ้� บณิ ฑบาบา้ นไผน่ ท้ี กุ วนั องคเ์ ดยี ว หมขู่ องทา่ น
กลับวัดหมดแลว้ พอไดย้ ินเขาเล่าอยา่ งนั้นกน็ กึ ในใจว่า เราจะผา่ นไปถ�ำ้ ผาแดน่ เลย
กไ็ ม่เปน็ ธรรมอีก เราก็ต้องแวะองคท์ า่ น

เขาบอกลว่ งหน้าวา่ “จากบา้ นนข้ี นึ้ ไปหาถ้�ำพระอาจารย์ฝั้น ทางไกล ๗๐ เส้น”
“เออ อาตมากจ็ ะขน้ึ ไปหาองคท์ า่ น” วา่ แลว้ เขากไ็ ปสง่ ทางประมาณสองเสน้ กวา่ ๆ
แลว้ กบ็ อกเขากลบั เดนิ ไปอกี นานพอสมควรก็ถงึ ถ�ำ้ องค์ทา่ นอยู่
ขณะนน้ั องคท์ า่ นกำ� ลงั สานครไุ วต้ กั นำ้� อยอู่ งคเ์ ดยี ว วางบาตรไวท้ คี่ วรแลว้ หม่ ผา้
เฉวียงบ่าเข้าไปกราบองคท์ ่าน องค์ท่านทักทายว่า “มาจากไหน”
เรยี นวา่ “มาจากถำ้� มะเขอื นกึ วา่ จะไปถำ�้ พระเวสแตห่ ลวงตามงิ่ อยแู่ ลว้ กไ็ ปหาถำ้�
ไดถ้ ำ�้ มะเขอื คำ่� ๆ จวนเวลากย็ อมนอน แผน่ ดนิ ทน่ี อนเอยี งมากและสถานทก่ี ไ็ มเ่ หมาะสม
นอนอย่คู ืนหน่ึงกเ็ ลยจากมาครับ”
องคท์ า่ นกลา่ ววา่ “เออ ผมยา้ ยจากถำ�้ ผาแดน่ มานานแลว้ หมทู่ า่ นกวา่ พากนั กลบั วดั
หมดแลว้ ถา้ หากวา่ ทา่ นอยากอยกู่ บั ผม ผมกไ็ มข่ ดั ขอ้ งเลย จงพจิ ารณาดตู ามสะดวก
เถดิ ”
กราบองคท์ า่ นแลว้ กไ็ ปหาทพี่ กั เลยไดห้ นิ ดานกลางแจง้ ไมไ่ ดก้ างกลดและมงุ้ เลย
ปผู า้ นอนหนิ ดานเลย และนำ�้ กอ็ ดอกี ไมไ่ ดอ้ าบนำ�้ เลยวนั นน้ั เพราะเกรงจะหมดไปจาก
องค์ท่าน

107

ฝูงผ้งึ ตอ้ นรับทีผ่ าแดน่

ตน่ื เชา้ ไดเ้ วลากไ็ ปบณิ ฑบาตกบั องคท์ า่ น มโี ยมผชู้ ายคนหนงึ่ มารบั บาตรองคท์ า่ น
และมารบั ใช้ ฉนั เสร็จจงึ เอาขา้ วเศษกลับบา้ น และอากาศตอนกลางคนื กย็ ังมีหนาว
เยน็ เยอื กอยู่พอสมควร ฉันเสรจ็ แล้วลา้ งบาตร เชด็ เสรจ็ แลว้ กราบเรียนองคท์ า่ นวา่
“ท่ีพระอาจารย์เปิดประตูให้กระผมอยู่ด้วยนั้น เป็นบุญอันล้นเกล้าของกระผมแล้ว
แตน่ สิ ยั กระผมเปน็ คนขกี้ ลวั อยบู่ า้ ง กระผมอยากดดั สนั ดานมนั อยู่ ถา้ หากวา่ กระผม
ไปอยู่ถ�้ำผาแด่นองค์เดียว พระอาจารย์จะเห็นสมควรหรือไม่หนอประการใดขอรับ
และกระผมกม็ ปี ญั หาอยอู่ นั หนง่ึ คอื หลวงปมู่ น่ั ปรารภปนี ว้ี า่ ผใู้ ดไปเทยี่ ววเิ วกกลบั มา
ถามเรอื่ งภาวนาไมไ่ ดค้ วามจะไมใ่ หจ้ ำ� พรรษาดว้ ย ขอ้ นกี้ เ็ จบ็ ปวดมาก เทา่ กบั วา่ กระผม
แบกแผ่นดนิ แผ่นฟา้ อยู่ ยงั เป็นผู้ตอ้ งหาแกย้ งั ไมท่ ันตก”

องคท์ า่ นทอดสายตาลงตำ่� อยสู่ กั ครู่ กก็ ลา่ ววา่ “คณุ เรยี นผมแบบน้ี มนั ถงึ จติ ถงึ ใจ
ผมมาก ผมอนโุ มทนาสาธกุ าร เอาใหด้ นี ะ ยกธงแดงตอ่ ส”ู้  แลว้ องคท์ า่ นกบ็ อกวา่ “เอา้
เตรยี มบรขิ าร ผมจะใหโ้ ยมคนนแ้ี หละตามสง่ จนถงึ ถำ้� ผาแดน่ ไปทางหลงั ภเู ลย ไมต่ อ้ ง
ลงไปทางตนี ภ”ู

กราบสามทแี ลว้ กอ็ อกเดนิ ใหโ้ ยมออกกอ่ นเพราะเปน็ ทางไมเ่ ตยี น โยมจะสะพาย
เอาบาตร แตไ่ มใ่ หส้ ะพายเพราะเกรงเขาหนกั เกนิ ไป เลยแบง่ หอ่ ผา้ ออกใหเ้ ขาถอื หรอื
สะพายเอาบ้าง เดนิ ภาวนาไปเงยี บๆ ประมาณบา่ ยสีโ่ มงเย็นกถ็ ึงถำ�้ ผาแดน่ แล้วก็รีบ
บอกโยมกลบั บา้ นเขา แตเ่ ขากค็ งคำ่� บา้ นนากบั แก้ หรอื มฉิ ะนนั้ กค็ งคำ�่ บา้ นเหลา่ นกยงู
เพราะตอ้ งไปตามไหล่เขาตรงทิศตะวนั ออก

108

ขณะท่โี ยมกลบั บา้ น กเ็ ตรยี มตัวจะขึน้ ถ้ำ� บนั ดาลมีผ้ึงฝงู หนงึ่ บินกรเู ขา้ มาตอม
รอบหวั เปน็ กลมุ่ ๆ ตงั้ พนั ๆ ตวั บนิ วนเวยี นอยรู่ อบตวั แตไ่ มถ่ กู กาย บนิ รอบทง้ั สว่ นบน
สว่ นกลาง สว่ นลา่ งของกาย บนิ ชา้ ๆ ขณะนนั้ จติ ใจจะวา่ กลวั ผงึ้ กไ็ มใ่ ช่ จะวา่ กลา้ หาญ
กไ็ มเ่ ชงิ ยนื คำ� นงึ อยวู่ า่ “เอะ๊ เรากม็ ไิ ดน้ กึ ไดฝ้ นั วา่ จะมากอ่ กรรมทำ� เวรกบั ทา่ นผใู้ ด ทำ� ไม
จงึ เปน็ อยา่ งนหี้ นอ” พอนกึ อยา่ งนจ้ี บลง ผง้ึ ทงั้ ฝงู ๆ กบ็ นิ ขนึ้ หนา้ ผาหมด เขา้ รงั เดมิ ของ
มนั แลว้ สงั เกตกไ็ ดค้ วามวา่ “เมอ่ื เรามาไมไ่ ดม้ องสงู ไมเ่ หน็ รงั มนั คอื เมอื่ มนั เขา้ รงั เราจงึ
ไดร้ วู้ า่ มนั บนิ ออกจากรงั รงั ของมนั มรี อยเหยย่ี วเฉยี่ วมาตขี าดวน่ิ ไปบา้ งแลว้ เหตทุ มี่ นั
บนิ กลบั ทกุ ตวั ไมก่ ดั เลยนนั้ ชะรอยจะเปน็ ดว้ ยเราคำ� นงึ ธรรมวา่ ไมม่ าเอาเวรเอาภยั กบั
ทา่ นผู้ใดก็อาจเปน็ ได้” กระแสจิตของมนั จงึ เบาทางโกรธลงก็อาจเป็นได้ เราก็ไมร่ จู้ กั
ขณะจติ ของมนั เปน็ เพยี งเหตผุ ลเดาดน้ เทา่ นน้ั แตก่ ไ็ มเ่ ปน็ เรอ่ื งแปลกและสำ� คญั อะไร
เขียนไว้พอให้เป็นอตีตารมณ์ที่ได้ผ่านทุกข์มาในการท่องเที่ยวของสังขารลงทุนบารมี
พลปี ฏบิ ัติ

ครนั้ แลว้ ก็เอากาไปตกั นำ�้ รบี ปัดกวาดเลก็ ๆ น้อยๆ พอไดข้ ้อวตั ร เวลากค็ ำ�่ มดื
พอดี มกี ระตอ๊ บเลก็ ๆ อยใู่ นถำ้� เงอ้ื มหนา้ ผา ปดู ว้ ยไมก้ ลมเลก็ ๆ เอาใบขา่ ปรู องและกน้ั
ดว้ ยใบขา่ ปา่ พอหลวมตวั ดา้ นบนมงุ ดว้ ยหนิ ธรรมชาติ หนั หวั ไปทางเหวคอื ทางทศิ เหนอื
ทางจงกรมยาวประมาณ ๔ วา ตรงทิศตะวันออก ผา้ ปูนอนกค็ ือผา้ อาบน้ำ� ผนื เดียว
เช็ดบาตรกอ็ ยู่นนั้ ปกหมอนกอ็ ยนู่ ั้น เชด็ ตัวเช็ดหนา้ ก็อยนู่ ้ัน ไฟก็แลว้ แต่เดือนดาว
และพระอาทติ ยจ์ ะอ�ำนวย เห็นหรอื ไม่เหน็ เปน็ หน้าที่ลูกตาจะสมั ผสั ให้ มุ้งและกลด
ไมต่ อ้ งกาง หมอนกค็ อื หอ่ ผา้ สงั ฆาฏิ ครตุ กั นำ้� อยา่ ถามหา ใชก้ าตกั มา ทงั้ ลา้ งเทา้ ทง้ั ฉนั
การลา้ งเทา้ นง่ั หยอ่ นเทา้ ลงทน่ี งั่ พกั รา้ น มอื หนงึ่ กำ� ฝา่ เทา้ ทางใต้ ยงั้ ตวั ยกฝา่ เทา้ ใหพ้ น้ พนื้
มอื ขวาจบั แกว้ นำ�้ เทลง มอื ซา้ ยกำ� เทา้ ลา้ ง นำ�้ ครงึ่ แกว้ กพ็ อ แลว้ แตล่ ะครง้ั ลา้ งแลว้ พยงุ ตวั
ไวใ้ ห้นำ้� หนักตวั อย่ทู ี่กน้ ยกขาทง้ั สองขึ้น ฝา่ เทา้ พน้ พืน้ แลว้ เอาผ้าเชด็ แลว้ จึงเอ้ียว
ตวั เอาขาขน้ึ ที่ร้าน มฉิ ะนน้ั แลว้ เทา้ จะหยงั่ ลงเหยยี บท่ีดนิ ทีห่ นิ อกี ถงึ แมจ้ ะใส่รองเท้า
อยู่กต็ ้องล้าง เพราะการใสร่ องเท้าก็กนั ไดเ้ พยี งหนามบางอย่าง และทางขลกุ ขลกั หนิ
คมดนิ คมบา้ งเทา่ นน้ั จะกนั ฝา่ เทา้ ทางพน้ื ไมใ่ หด้ ำ� นน้ั ไมไ่ ด้ การรกั ษาเทา้ ไมใ่ หส้ กปรก
กม็ พี ระวนิ ัยกวดขนั อยู่

109

ขณะที่อยนู่ ัน้ ไปบณิ ฑบาตทางไกล ๑๐๐ เส้น ไต่ไปตามหลงั เขาประมาณ ๑
กโิ ลเมตร แล้วเอียงลงชายเขาเปน็ ดงบา้ งแลว้ จงึ ตกทุ่งนาใกลบ้ า้ น กลับออกมาแล้ว
ฉันทท่ี ุง่ นาเล็กๆ มีน�้ำบ่ออยูต่ รงนั้น มโี ยมชือ่ อาจารย์เสน เขาตามปฏิบัติ ฉนั เสร็จ
ล้างบาตรเรียบรอ้ ยแลว้ กส็ ะพายบาตรเปล่าขึ้นภู เว้นวนั ฉันบา้ ง และบอกโยมเขาใหร้ ู้
เพอ่ื ใหเ้ ขาไมต่ ้องคอยในวันทตี่ นไม่ไปบิณฑบาต

ขณะน้ันมีควายดรุ า้ ยอย่ตู วั หนึ่ง เขายาวโค้ง มนั ขวดิ คนมาหลายรายแลว้ แม้
เจา้ ของมนั ก็ไลข่ วดิ เชา้ วันหนึง่ บันดาลไปพบที่กลางทางใกล้เข้าบา้ น มันขวางทางอยู่
ไมห่ นเี ลย แกวง่ เขาใสใ่ กลป้ ระมาณ ๖-๗ วา เปน็ ตวั ผู้ ถา้ เปน็ มนษุ ยก์ อ็ ายรุ าวสกั ๓๐ ปี
โตดว้ ย อว้ นดว้ ย สงู ดว้ ย ตา่ งกย็ นื เฝา้ กนั อยปู่ ระมาณ ๑๐ นาที ขยู่ งั ไงกไ็ มห่ นี พดู ดๆี
กไ็ มฟ่ งั แกวง่ เขาออกลกู ไมอ้ ยอู่ ยา่ งนนั้ กเ็ ลยกลบั เขา้ รว้ั เขา มนั กต็ ามโชกโชน เลด็ ลอด
แอบที่น้ันท่ีน้ีก็เลยผ่านพ้นไป ชาวบ้านเขาทราบเรื่องราวเข้า เขาไปบอกเจ้าของมัน
ใหป้ ลอ่ ยสายๆ และเขาบน่ พไิ รรำ� พนั ตา่ งๆ นานาวา่ “จะขายใหเ้ ขาฆา่ เสยี กไ็ มข่ าย ควายตวั น้ี
เดอื ดรอ้ นบา้ นเมอื งมานานแลว้ คมุ พวกบา้ นตากแดดทไี่ ปทอดแหอยกู่ ลางทงุ่ กเ็ กอื บตาย
แต่เดชะบุญขึ้นต้นไม้ทัน ทิ้งแหไว้แล้ว มันชนแหอยู่ใต้ต้นไม้ขาดเป็นชิ้นเป็นอัน
แหลกลาญไมม่ ชี ้ินดี ไลช่ นเจา้ ของทไี่ รอ่ ้อย วนไปเวยี นมาอย่แู ตเ่ ช้าจนเทีย่ ง บนั ดาล
นกึ เหน็ ลำ� ออ้ ยโตๆ ขนาดวา กเ็ ขา้ ตอ่ สจู้ งึ พอมเี วลาหลบหนที นั อนั นพี้ ระทา่ นยงั โชคดี
อยบู่ า้ ง ไมเ่ ปน็ อนั ตราย” เขาพากนั บน่ อกึ ทกึ แตต่ อ่ มาเขากป็ ลอ่ ยสายใหผ้ า่ นพน้ ในยาม
พระบณิ ฑบาต

เมอื่ มาพจิ ารณาดแู ลว้ เรอื่ ง โทโส โมโห โลโภ นมี้ อี ยใู่ นขนั ธสนั ดานของสตั วท์ กุ
ตวั สตั ว์ ตา่ งกนั เพยี งหนกั เบาเทา่ นน้ั เมอื่ กเิ ลสมอี ยทู่ กุ ตวั สตั ว์ เทวดา มาร พรหม มนษุ ย์
ทางบรรเทาถา่ ยถอนตลอดหลุดพ้น จงึ มอี ย่ทู ุกตัวสตั ว์ เทวดา มาร พรหม มนษุ ย์
พระองคผ์ รู้ ธู้ รรมจงึ สามารถยนื ยนั ไดว้ า่  อรยิ ธมั เม ฐโิ ต นโร อรยิ ธรรมอนั ประเสรฐิ
ยอ่ มมยี อ่ มตงั้ อยทู่ นี่ รชน ถา้ นรชนรแู้ ละรบั รองวา่ กเิ ลสมอี ยใู่ นตนจรงิ ๆ การเหน็ โทษ
ในกิเลสก็ไม่อาจปฏิเสธด้วยตนเอง การละการพยายามละออกจากขนั ธสันดานกไ็ ม่
อาจปฏเิ สธไดอ้ กี ยอ่ มเปน็ การเคารพและจำ� นนตอ่ พทุ ธศาสนาอยใู่ นตวั แลว้ ถา้ กเิ ลส
ไมม่ อี ยูใ่ นสรรพไตรโลกธาตุแลว้ พระนพิ พานกไ็ ม่มีในพระนิพพานอยนู่ ัน้ เอง

110

ความอัตคัดคือสมบตั ขิ องพระธุดงค์

การพกั อยอู่ งคเ์ ดยี วไมเ่ กยี่ วกบั หมู่ เกดิ เปน็ อขู่ องการพจิ ารณาธรรมะ รสจติ ใจใคร่
ธรรมสงู ขนึ้ จะเจรญิ กรรมฐานอนั ใดกด็ วู า่ โลง่ หวั ใจไมไ่ ดข้ ไู่ มไ่ ดเ้ ขญ็ ใหท้ ำ� ดดู ดม่ื เอง
เปน็ เอง สตปิ ญั ญาจติ ใจอยตู่ ดิ สนทิ กบั ตวั ถา้ เทยี บใสโ่ คและกระบอื กไ็ มต่ อ้ งตอ้ นเขา้
คอกยาก เวลาเขา้ มนั เขา้ เอง เวลาออกกร็ จู้ กั ขอบเขต กายใจเบาโปรง่ ไมม่ นึ งง สง่ิ ทเี่ คยรู้
เคยเหน็ เคยปฏบิ ตั มิ ากอ่ น กย็ ง่ิ เดน่ ชดั อรอ่ ยขน้ึ ในใจ ผใู้ ดไมย่ นิ ดใี นวเิ วก กค็ อื ผนู้ นั้
ไม่ไดเ้ คยดมื่ รสวเิ วก เคยดืม่ แตร่ สวิวุ่น กายวเิ วกกด็ ี จติ ตวเิ วกกด็ ี อปุ ธวิ ิเวกก็ดี
ก็รวมลงมาเป็นเอกวิเวกอันเดียวกัน จะบัญญัติหรือไม่ก็ไม่เป็นปัญหาอะไรนักเลย
ทบ่ี ญั ญตั ไิ วก้ เ็ พราะเปน็ แผนท่ี แตต่ วั เนอ้ื ทจ่ี รงิ ๆ แลว้ หดตวั เขา้ มาเอง หาเอกปจั จบุ นั
วเิ วกลงมารวมกนั เอง ไมไ่ ดต้ อ้ นมาฮอื ๆ ฮาๆ เหมอื นโคและกระบอื เลย ผหู้ วงั พน้ ทกุ ข์
ในสงสารโดยดว่ นโดยแทจ้ รงิ จึงจะพูดกนั ออก บอกกันถกู ปลุกกนั ได้ ใหก้ ันเปน็
มิฉะนัน้ แล้วก็จะตรงกันข้ามไปละ

พระธรรมเปน็ ของลมุ่ ลกึ แตจ่ ะลกึ สกั เพยี งใด กล็ กึ ลงทใี่ จ จะตนื้ กต็ นื้ ขนึ้ มาทใ่ี จ
ไมใ่ ชล่ กึ ตน้ื อยทู่ ดี่ นิ ฟา้ อากาศ ลม ไฟ นำ้� ภายนอก ผมู้ สี ตปิ ญั ญาอยกู่ บั ใจ ยอ่ มขดุ ถงึ
ใจถึงธรรม ไมห่ นีจากธรรมจากใจ ไมห่ นจี ากใจจากธรรมไปได้ ถา้ หา กห็ าอย่ทู ใี่ จ
ทีธ่ รรม ทธ่ี รรมท่ีใจ ถา้ เหน็ ก็เห็นอยู่ทใ่ี จที่ธรรม ทธ่ี รรมทใ่ี จ ทวนไปมาอยู่นี้

พกั ทำ� ความเพยี รอยทู่ ถี่ ำ�้ ผาแดน่ นน้ั การซกั ผา้ และยอ้ มผา้ กซ็ กั นำ�้ เยน็ และยอ้ ม
นำ�้ เยน็ หนิ ดานแหง่ ใดเปน็ อา่ งเลก็ ขนาดกะละมงั กซ็ กั ทนี่ นั้ ยอ้ มทน่ี น้ั ฝนหนิ แดงลงทนี่ น้ั
ไมย่ ากไมแ่ คน้ อะไร นำ้� รอ้ นกด็ ี ขามปอ้ ม สมอ ไมต่ อ้ งเกยี่ ว และไมต่ อ้ งเอย่ ปากถามหา
อกี ดว้ ย ยาแกไ้ ขแ้ กห้ นาวและแกพ้ ษิ สตั วก์ ดั ตอ่ ยไมม่ ใี นยา่ มในถงุ และกไ็ มส่ นใจหา

111

อกี ดว้ ย แมไ้ มข้ ดี ไฟ เทยี นไข กข็ าดอยนู่ านแลว้ เมอ่ื ถกู งกู ดั เกย่ี วกบั พษิ สดๆ กน็ กึ เหน็
แตม่ ตู ร (ปสั สาวะ) คถู (อจุ จาระ) ดนิ เทา่ นนั้ สว่ นเถา้ กไ็ มน่ กึ หวงั จะได้ มตู ร คถู ดนิ
ฉันปนกนั แลว้ หายกห็ าย ไม่หายกย็ อมภาวนาตายองค์เดียว ไว้ใหเ้ ทวดาผู้ใจสงู มา
พบเขา้ จะไดป้ ลงธรรมสังเวช เปน็ เหตุให้เขาได้กามาพจรกศุ ลเพม่ิ ขน้ึ ไมไ่ ด้กินแหนง
แคลงใจในเรอ่ื งศพๆ สบั ๆ ดว้ ย ชน้ั ตำ่� ทสี่ ดุ กฝ็ ากไวก้ บั โยมอปุ ฏั ฐาก นบั แตแ่ มลงวนั
และหมหู่ นอน อกี า อแี ร้ง หมาจิ้งจอก หมาไน ข้นึ ไป

ความพอใจในการปฏิบัติธรรมเพื่อพ้นจากธรรมฝ่ายกิเลสที่เรียกว่าอ้ายหลงๆ
ใหลๆ หลำ� ๆ นี้ ยอ่ มชนะความพอใจในการปฏบิ ตั ธิ รรมเพอื่ อามสิ ใดๆ ในโลกทง้ั สน้ิ
จติ ใจและเจตนาของเจา้ ตวั ยอ่ มมอี ทิ ธพิ ลเฉพาะเจา้ ตวั ขบั มจิ ฉาทฏิ ฐเิ ฉพาะเจา้ ตวั ให้
ขาดกระเดน็ ออกจากเจา้ ตวั ไดแ้ บบไมข่ บถคนื ได้ เรยี กวา่ ชนะแลว้ ไมก่ ลบั คนื มาแพใ้ น
ตอนนีอ้ ีก มแี ต่ต้ังใจเดินทางรดุ หน้าในมรรคภาวนาเทา่ นัน้ เองละ

และในยคุ ทพี่ กั อยนู่ น้ั วนั ขนึ้ กด็ ี แรมกด็ ี ๗-๘ ๑๔-๑๕ คำ�่ เขาขนึ้ ไปนอนรกั ษาศลี
ถำ�้ หนงึ่ อกี ตา่ งหาก ไกลจากทพี่ กั ของตนประมาณ ๖ เสน้ มคี นจำ� นวนประมาณ ๖-๗ คน
เขาไปทำ� ข้าวหลามไมเ้ ปาะใสบ่ าตร วันเช่นนั้นบณิ ฑบาตลานหนิ ไกลจากทีพ่ ักของตน
ประมาณ ๔ เสน้ ไมไ่ ดไ้ ปบณิ ฑบาตถงึ บา้ น ฉนั ทล่ี านหนิ นน้ั มนั ถงึ จติ ถงึ ใจตนเองจรงิ ๆ
ขา้ วหลามเฉยๆ ไมม่ กี บั กก็ ลนื สบาย เคยี้ วสบาย มนั รจู้ กั ทง้ั กำ� ลงั สง่ เขา้ ปาก รจู้ กั ทงั้
กำ� ลงั เคีย้ ว รจู้ กั ท้งั ก�ำลังกลนื ร้จู กั ทัง้ ที่ตกลงในกระเพาะ มนั เบากายเบาใจ โปร่ง
คลา้ ยกบั ฉนั อยกู่ ลางอากาศ คลา้ ยกบั อาหารเทวบตุ ร เทวดา อนิ ทร์ ความอม่ิ กายอมิ่ ใจ
ในธรรมชนะความอ่มิ กายอม่ิ ใจในอามสิ ไกลกนั ราวฟา้ กับแผน่ ดิน ฟ้ากย็ ังเหน็ เมฆ
หมอก พระอาทติ ย์ เดอื น ดาว เปน็ เครอ่ื งหมายสมมติ มนั ไกลกวา่ นน้ั อกี เทวธรรมเอย๋
พูดน้อยไม่พอคาย พูดหลายถูกกล่าวตู่ว่าอุตริ ความอ่ิมกายอ่ิมใจในช้ันนี้เป็นช้ัน
ตำ่� ๆ ดอก ความอิม่ กายอม่ิ ใจของทา่ นผพู้ ้นแล้วนัน้ ไมม่ ีเครือ่ งหมายเปรยี บเทียบ
เสยี แลว้ ผเู้ ขยี น ผฟู้ งั ผอู้ า่ น อยากรเู้ ทจ็ จรงิ เพยี งไร ผเู้ ขยี น ผอู้ า่ น ผฟู้ งั กจ็ งประพฤตติ น
ให้พ้นจากกเิ ลสจนสนิ้ เชิงก่อน หากจะรเู้ องดอก ไม่ตอ้ งท่มุ เถยี งเก่ียงงอนกนั ให้เป็น
ปัญหาโลกแตกก็ได้ ปัญหาของสัตว์ทั้งหลายจะจบลงได้ก็ต่อเมื่อส�ำเร็จพระอรหันต์

112

ต่�ำกว่านน้ั ลงมายังเป็นทาสปญั หาของตนอยู่ แต่ปัญหาแบง่ ออกเปน็ สอง ปัญหาทาง
โลกิยวิสยั ปัญหาทางโลกุตตรวิสยั (เว้นพระอรหันตเ์ สีย เพราะไม่หนกั ใจในปัญหา)

กลา่ วตอ่ ในเรอ่ื งโยมทข่ี นึ้ มาใสบ่ าตรขา้ วหลามบนภู โยมพวกนน้ั เขาเลา่ ใหฟ้ งั วา่
“ถำ�้ นำ้� คำ� บงทเ่ี ปน็ ถำ�้ มดื ทพ่ี ระคณุ เจา้ เทยี วเขา้ ไปสรงและตกั มาไวใ้ ชไ้ วฉ้ นั นนั้ กลางวนั
แสกๆ บางวนั กม็ เี สอื โครง่ บา้ ง เสอื ดาวบา้ ง เสอื ดำ� บา้ ง หมบี า้ ง หมปู า่ บา้ ง เขา้ ไปกนิ นำ้�
ทน่ี น้ั สว่ นกลางคนื นน้ั กบ็ อกไมถ่ กู ละ และกม็ งี ใู หญร่ อยกวา้ งสองคบื ไปๆ มาๆ อาศยั อยู่
ทนี่ นั้ และมหิ นำ� ซำ�้ ถำ้� ทพี่ ระคณุ เจา้ เดนิ จงกรมและพกั นอนอยนู่ น้ั มนั มงี เู หลอื มอกี ตวั
โตรอยทางกวา้ งหนง่ึ คบื ” ตอบเขาว่า “เออ ถ้าอาตมาจะกลวั หรอื ไม่เพยี งไรกด็ ี กเ็ ป็น
หนา้ ทจี่ ะมอบเป็นมอบตายตอ่ พทุ ธ ธรรม สงฆ์ อยู่แต่ไรๆ แล้ว จิตใจก็จะมอบให้
กรรมและผลของกรรมในชาตปิ างกอ่ น กถ็ า้ สง่ิ เหลา่ นน้ั จะมากอ่ กนั ใหม่ เรมิ่ ตน้ กค็ งจะ
เปน็ ไปได้ยาก เพราะอาตมาแบ่งเวลาแผ่เมตตาอยู่แต่ละวันแต่ละคืน”

ศรทั ธาความเชอื่ ในพระพทุ ธศาสนา อนั มปี ญั ญาเปน็ นายหนา้ อยเู่ ปน็ สว่ นมากแลว้
ถงึ แมว้ า่ ความกลวั จะมาชงิ ออกหนา้ บา้ งเปน็ บางขณะจติ พระศรทั ธา พระสติ พระปญั ญา
กค็ งไลค่ วามกลวั ไดใ้ หต้ ามหลงั คงไมแ่ ซงออกหนา้ ไดต้ ามอำ� เภอใจนกั แมค้ วามขเ้ี กยี จ
และความลงั เลกเ็ หมอื นกนั เมอื่ ภยั โลภ ภยั โกรธ ภยั หลง หลงปลกู ไวฝ้ งั ไวใ้ นขนั ธสนั ดาน
มาในอดตี จนบดั นยี้ งั ไมล่ ดละและหายขาด กย็ อ่ มเปน็ ผเู้ กดิ มาคณู เวรคณู ภยั ไมม่ วี นั
จบสิน้ ได้ ภยั แก่ ภัยเจบ็ ภยั ตาย จปิ าถะสารพดั ย่อมเป็นบริวารเป็นเมืองขนึ้ ของ
ภยั โลภ โกรธ หลง แต่เมือ่ พน้ จากภัยกเิ ลสไปหมดแล้ว ภัยแก่ ภัยเจบ็ ภัยตาย
ตามมาถงึ กไ็ มม่ พี ษิ สงอนั ใด เพราะมไิ ดเ้ หลยี วหลงั วา่ จะขอดอกี คลา้ ยเรอื นรา้ งวา่ งเปลา่
ไม่มีเจ้าของหวงอยู่ในเรือนน้ัน ส่ิงเหล่านี้ได้พิจารณาเตรียมไว้ล่วงหน้า ไม่ค่อยจะ
เลอื นลาง เพราะเปน็ หนา้ ทจี่ ะตอ้ งเดนิ ทางใจใหไ้ ปถงึ อยู่ มฉิ ะนนั้ แลว้ การปฏบิ ตั ธิ รรม
เพอื่ ธรรม เพอ่ื ใจ เพอ่ื หลดุ เพอ่ื พน้ กไ็ มก่ ระจา่ งจติ ไมเ่ ปน็ ธรรมาธปิ ไตยไปได้ กลายเปน็
อัตตาธิปไตย บัญญัติขึ้นตามอัตโนมัติของกิเลสตน เป็นโลกาธิปไตยแล่นไปตาม
โลกหนา้ เดยี ว

113

พบหมปู า่ ลกู อ่อน

หันมาปรารภเร่ืองเขาบอกวา่ มีเสอื ๆ งๆู หรืออะไรต่ออะไรอีก อยู่ไปก็ไมเ่ จอ
ไม่เห็น เขาเลา่ ให้ฟังแลว้ ก็ไมห่ นกั ใจอะไร เหน็ หมูปา่ ตัวเดยี วเทา่ นั้น เวลาเชา้ เดินไป
บณิ ฑบาตตามหลงั เขา ระหวา่ งทพ่ี บนน้ั หนทางคดเหมอื นแขนศอกงอ เดนิ ภาวนาไป
ทุกกา้ วขากไ็ ปเจอหมยู ืนผนิ หน้าตรง ห่างกัน ๒ เมตร หมูน้ันสงู ประมาณ ๑ เมตร
พอขาซ้ายก้าวเหยยี บพื้น ขาขวายังไม่ทันยกขึน้ ก็เห็นหมูยืนผินหน้าท�ำตาพรบิ ๆ อยู่
ทง้ั หมกู ไ็ มส่ ะดงุ้ คนกไ็ มส่ ะดงุ้ ตา่ งกย็ นื ดกู นั อยปู่ ระมาณ ๕ วนิ าที ไดบ้ นั ดาลพจิ ารณา
รวดเรว็ วา่ เดยี๋ วมนั จะไปดอกเพราะมนั กำ� ลงั พะวง พอนกึ อยา่ งนจี้ บลง มนั กว็ กขน้ึ แลว้
กว็ งิ่ เบาๆ ไปทางขวามอื ใกลๆ้ ลกู เลก็ ๆ ของมนั ๓-๔ ตวั กว็ ง่ิ ตามแมม่ นั ไป แตก่ อ่ น
มิไดเ้ ห็นลูกมัน เหน็ แต่แมม่ นั และนกึ ในใจขึน้ ไดว้ า่ ผภู้ าวนามสี ตอิ ย่กู บั กายกบั ใจ
ติดต่ออยู่พรอ้ มกบั ขาก้าวเดนิ น้ี เม่ือไปเจอส่ิงอันน่าสะดุ้งทใ่ี กล้ชิด ก็ไม่สะด้งุ เพราะ
สตสิ มั ปชญั ญะอยกู่ บั กายใจโดยเฉพาะ มไิ ดส้ ง่ ออกนอก สมาธภิ าวนาแบบนส้ี มดลุ ดว้ ย
สตสิ ัมปชญั ญะและปญั ญา (ไมใ่ ช่หวั ตอ)

ฌานัง แปลว่า เพ่งอยู่
สมาธิ แปลว่า ตั้งมน่ั ในการเพง่ อยู่
สติ แปลวา่ ระลึกได้ในการเพง่ อยู่
สัมปชัญญะ แปลวา่ ร้สู ึกตัวในการเพ่งอยู่

114

ปญั ญา แปลวา่ รอบรใู้ นการเพง่ อยู่ สมดลุ เปน็ ขณะเดยี วกนั ไมใ่ ชค่ นละขณะดอก
ผู้ที่ชอบตื่นสะดุ้งผวา ขณะน้ันสติสัมปชัญญะไม่อยู่กับตัวเพราะส่งออกนอกมาก
สตสิ มั ปชญั ญะหวนเขา้ มาหาตนภายในชา้ ไมท่ นั กบั เวลาสะดงุ้ ผวา มนั เอาไปกนิ กอ่ น

อยา่ งหมดั หนกั ไดใ้ สย่ าทายาหมอ่ ง ยาหมอ่ ง คอื อะไร คอื กำ� หนดลมหายใจใหด้ ี
หรอื สมถะใดๆ กไ็ ด้ หรอื วปิ ัสสนาใดๆ ก็ได้ แตช่ าวโลกชอบพูดวา่ โรคประสาทและ
โรคหวั ใจ โรคประสาทและโรคหวั ใจ มใี นขนั ธวบิ ากของพระอรหนั ตห์ รอื ไม่ หรอื หากวา่
ขนั ธวบิ ากเปน็ ฝา่ ยสงั ขาร ขนั ธข์ าดตวั อยแู่ ลว้ กต็ อ้ งอาจเปน็ ได้ และอยากทราบวา่ การ
สะดงุ้ เปน็ สงั ขารลว้ นๆ หรอื วา่ มโี มหสมั ปยตุ โมหะนนั้ คอื ตณั หาเราดๆี นเ้ี อง ถกู หรอื ไม่
ผู้พ้นจากตัณหาแล้วเป็นผู้สะดุ้งหรือไม่ ธชัคคสูตรท่ีกล่าวเร่ืองพระอรหันต์ว่า อภิรุ
อจั ฉมั ภี อนตุ ตราสี อปลายตี ิ หายตนื่ หายสะดงุ้ หายขนพองสยองเกลา้ นน้ั จรงิ หรอื ไม่
ถา้ หากวา่ เปน็ คำ� จรงิ แลว้ ผทู้ เ่ี ขามไิ ดเ้ ปน็ พระอรหนั ต์ เขากม็ เี ครอ่ื งทดสอบพระอรหนั ตไ์ ด้
ผทู้ เี่ ขาไมร่ จู้ กั ทองแท้ แตเ่ ขากม็ เี ครอ่ื งทดสอบทอง เขากร็ ทู้ องในเครอื่ งทดสอบของเขา

พดู เรือ่ งอน่ื ตอ่ ไปเถิด พกั อยู่น้นั วนั หน่งึ ประมาณเท่ียงคืน ลมหายใจเข้าออก
ละเอยี ดเขา้ รชู้ ดั ขนึ้ วา่ ผทู้ ท่ี า่ นพน้ ไปแลว้ กพ็ น้ ไปไมม่ ขี า้ งหนา้ ขา้ งหลงั เหมอื นลมออกเขา้
นห้ี นอ ผตู้ ะเกยี กตะกายอยากจะพน้ ไป กไ็ มม่ ขี า้ งหนา้ ขา้ งหลงั เหมอื นลมออกเขา้ นหี้ นอ
ผอู้ ยพู่ อแลว้ วนั แลว้ คนื ไป กไ็ มม่ ขี า้ งหนา้ ขา้ งหลงั เหมอื นลมออกเขา้ นห้ี นอ ผถู้ อื วา่ ไมม่ ี
บญุ ไมม่ บี าป กไ็ ม่มีขา้ งหนา้ ข้างหลังเหมอื นลมออกเข้านห้ี นอ

ขณะทพ่ี จิ ารณาอยนู่ น้ั รพู้ รอ้ มกนั กบั ลมออกเขา้ อยู่ ไมม่ อี นั ใดกอ่ นไมม่ อี นั ใดหลงั
แลว้ ปีตเิ กิดขน้ึ อย่างโลดโผนมาก รอ้ งขนึ้ ว่า “จรงิ เผงทเี ดียว ความเห็นชอบตอนนี”้

ขูต่ นวา่ “มันจะเป็นบ้านะ”

ตอบตนวา่ “ถา้ รตู้ นจะเปน็ บา้ กอ็ ยา่ เปน็ บา้ ซนิ ะ” แตก่ ไ็ มส่ ำ� คญั วา่ ประเสรฐิ อนั ใด
ในขณะน้ัน เปน็ เพียงปตี ิทปี่ ระกอบด้วยธรรมอันเห็นชอบเฉยๆ กายใจเบาโปร่งอยู่
ปรากฏว่าจะชนภูเขาให้ทะลุได้ แต่มิได้หลงชน ถ้าชนก็คอหักตายหรือหัวแตกตาย
ปีติความอ่ิมกายอมิ่ ใจนี้เปน็ ไปต่างๆ นานา แตจ่ ะอย่างไรก็ตาม ก็เกิดเป็น ดบั เปน็

115

ไม่พน้ อนิจจาได้ดอก ท่านผูใ้ ดภาวนาห่างเหนิ จากไตรลักษณ์แล้ว มักจะชวนให้หลง
ไมใ่ ช่นอ้ ย เพราะการทะนงส�ำคัญตวั เป็นกิเลสทถี่ อนได้ยาก เพราะนอนเนอ่ื งอยู่ใน
ขนั ธสนั ดานอนั ละเอยี ด เป็นตะกอนอันลกึ ละเอียด เม่อื น�้ำแหง้ งวดลงจึงสามารถจะ
เหน็ ตะกอนได้มาก น้ำ� แห้งโดยสภุ าพ ไม่ใช่แหง้ แบบเขยา่ ขวดแลว้ เท

เชา้ วนั หนงึ่ ลงไปบณิ ฑบาต จงึ เลา่ กบั ญาตโิ ยมวา่ “พรงุ่ นถ้ี า้ ไมม่ สี งิ่ ขดั ขอ้ ง อาตมา
จะกลบั คนื ไปหาหลวงปมู่ น่ั เพราะคิดถึงองค์ท่านมาก จะลงมาบณิ ฑบาตฉันท่ีวดั ร้าง
ทีบ่ า้ นพวกทา่ นน้”ี

เขาวา่ “ท�ำไมไปง่ายเหลือเกนิ ”

“เออ กม็ าอยนู่ เ้ี ดอื นหนง่ึ แลว้ นานไปกเ็ วลาจวนแจ แลว้ จะไดร้ บี ไปชว่ ยงานเอาฟนื
และอะไรๆ ก๊อกๆ แก๊กๆ เพราะปหี นง่ึ ต้องเอาฟืนหลายครั้ง”

พอฉนั เสรจ็ แลว้ กก็ ลบั ขน้ึ ภู ดทู อ่ี ยทู่ พี่ กั จะไดว้ โิ ยคพลดั พรากไป รสู้ กึ วา้ เหวใ่ น
สถานที่ เพราะสถานทน่ี น้ั อารมณบ์ างคราวเกดิ ปตี สิ งั เวชขน้ึ ในพทุ ธ ธรรม สงฆ์ ไดท้ ำ� ให้
ตาเปยี กหลายครงั้ ดดู ดม่ื เสมอกนั กบั ถำ้� พระเวส ครนั้ ถงึ เวลาเชา้ กล็ งไป เพราะบรขิ าร
ไมม่ ากและไมไ่ ดส้ ง่ ของอะไรเขา เสอ่ื หมอน กใ็ ชผ้ า้ อาบนำ�้ และหอ่ ผา้ สงั ฆาฏิ ครกุ ไ็ มไ่ ด้
ยมื เขา กากค็ อื ครุ ครกุ ค็ อื กานำ�้ พอไปถงึ วดั รา้ ง เขากเ็ อากลดและมงุ้ และกานำ้� ไวว้ ดั รา้ ง
เขา้ ไปบณิ ฑบาตกลบั มาฉนั เขาตามมาสง่ อาหารในวดั รา้ งประมาณ ๕-๖ คน ฉนั เสรจ็
ใหศ้ ลี ใหพ้ รเขา จดั แจงแตง่ ของใสห่ นา้ เขา เขากส็ งวนดู อธบิ ายใหเ้ ขาฟงั วา่ “นใ้ี บสทุ ธิ
นเ้ี ชอื กตากผา้ นม้ี ดี โกน นหี้ นิ ลบั คม นขี้ องกรองนำ�้ นหี้ นงั สอื ปาฏโิ มกข์ นมี้ งุ้ นก้ี ลด
น้มี ีดตัดเลบ็ นมี้ ดี เหลาไมส้ ฟี นั แล้วก็หมดเท่านี้”

ทำ� ไมจงึ อธบิ ายใหเ้ ขาฟงั เพราะเหตวุ า่ เขาจอ้ งดู เพราะเขาจะสงสยั วา่ หาเอาพระเลก็
พระน้อยในถ้�ำและทรัพย์ในดินสินในน้�ำ เกรงจะเสียวงศ์ตระกูลของครูบาอาจารย์
ใหเ้ ขาหายสงสยั เสยี ถา้ เขากลา่ วตเู่ รอ่ื งไมเ่ ปน็ จรงิ เขาจะเปน็ บาป แลว้ ลาเขา เขาไปสง่
ประมาณ ๗-๘ เสน้ กใ็ หเ้ ขากลบั เพราะตงั้ ใจจะไปพกั วดั ปา่ สทุ ธาวาสกอ่ นเพอื่ ซกั ผา้
สมยั นน้ั มหาไพบูลย์อยูน่ ้นั องคเ์ ดียว

116

พอจะเขา้ วดั กห็ ม่ ผา้ เฉวยี งบา่ รองเทา้ นน้ั ขาดแตน่ านไมไ่ ดถ้ อดยาก วางบรขิ ารไว้
ศาลา แลว้ ขนึ้ ไปกราบทา่ น ทา่ นถามไถไ่ ดค้ วามแลว้ กลา่ ววา่ “เออ ดนี ะ เฝา้ วดั ใหผ้ มบา้ ง
ผมจะไปหลอ่ พระบ้านคอ้ ผมมาแล้วจงึ ไปเท่ยี วอกี หรือไมอ่ ยากไปกอ็ ย่ดู ว้ ยกัน”

ตอบท่านว่า “ไม่ได้อยู่ดอก ท่านอาจารยม์ หาเอ๋ย เพราะด่วนมาก จะขอพัก
ด้วยเพียง ๓ คืน เพือ่ ขอซักผา้ แลว้ จะไดร้ บี ไปหาพระอาจารยใ์ หญม่ น่ั เพ่ืออยูจ่ ำ�
พรรษาตอ่ ไปอกี ถ้ากระผมเฝ้าวดั อยนู่ ้ี ถา้ อาจารยม์ หานานกลับ ผมกแ็ ย่ เพราะการ
ไปหลอ่ พระจะกว่ี นั กบ็ อกไมถ่ กู เพราะมผี เู้ ฝา้ วดั แลว้ ทา่ นอาจารยม์ หากเ็ บาใจ บางทกี ็
มจี ดหมายถงึ กระผมวา่ ตดิ อนั นนั้ ตดิ อนั นต้ี ะพดึ ตะพอื อยู่ กระผมกห็ มดหนทางขอรบั ”

ว่าแล้วท่านกห็ วั เราะวา่ “เออ ปญั ญาดีมาก ซักผา้ แล้วก็ไปซะ”

117

อุบายทรมานสตั ว์โลก

ในเวลาพักอยูว่ ัดป่าสทุ ธาวาสนั้น ซักผา้ เสร็จในวนั ที่สอง พักอยู่ศาลามหี อ้ งกนั้
หอ้ งหนงึ่ ตอนเชา้ ฉนั เสรจ็ วนั หนง่ึ ไดไ้ ปกราบพระพทุ ธรปู ปางพระปาลไิ ลยก์ ทท่ี า่ นทำ�
เปน็ รปู คอนกรตี มรี ปู ชา้ งถวายฝกั บวั มรี ปู ลงิ ถวายรวงผงึ้ แลว้ นงั่ พจิ ารณาตามกระแส
อตีตารมณ์ว่า

ช้างนั้นเปน็ สตั วเ์ ดรจั ฉาน ยังมีข้อวัตรปฏบิ ัตพิ ระองค์ ถวายฝกั บัว หมอบลง
เรยี บรอ้ ย คดุ คยู้ กงวงนอบนอ้ มออ่ นโยน ไมไ่ ดแ้ ขง็ กระดา้ ง และกจ็ ะไดเ้ ปน็ พระปจั เจก
ในอนาคตดว้ ย สว่ นลงิ กถ็ วายรวงผง้ึ สองมอื โดยเคารพ พอถวายแลว้ พระองคท์ รงฉนั
ลิงดีใจกระโดดขึน้ ตน้ ไม้ เต้นไปมาพลดั ตกตายคาท่ี ไดไ้ ปเกดิ เป็นเทวบตุ ร เหน็ ไหม

พระองคก์ ด็ ี หนจี ากพระเมอื งโกสมั พที บ่ี อกยากสอนยาก แตกกนั เปน็ สองฝา่ ย
ทางละ ๕๐๐ สอนใหส้ ามัคคกี นั ก็ไมฟ่ งั เลย พระองค์มิไดว้ ินจิ ฉยั ให้ทางนัน้ ทางนแี้ พ้
และชนะ เพราะเหน็ วา่ เปน็ อาบตั เิ ลก็ นอ้ ย และแตล่ ะฝา่ ยกม็ บี รวิ ารทางละ ๕๐๐ เทา่ กนั
จงึ ไมท่ รงตดั สนิ ถา้ ตดั สนิ ใหท้ างใดทางหนงึ่ แพแ้ ละชนะแลว้ อธกิ รณจ์ ะกำ� เรบิ เหน็ อยู่
ทางเดียวว่า ถา้ เราหนีจากพวกนี้ไปด้วยฝีเท้า เข้าปา่ รักขติ วนั จ�ำพรรษาอยู่ผเู้ ดียว
ญาตโิ ยมเขาจะดถู ูกพระพวกนีเ้ องว่า เปน็ ดว้ ยพระพวกหวั ดือ้ น้ี พระองคจ์ ึงได้หนีไป
แลว้ เขาจะไมใ่ หบ้ ณิ ฑบาต แลว้ พระพวกนจี้ ะเหน็ โทษเอง ตา่ งฝา่ ยตา่ งกจ็ ะมายอมกนั เอง
ไกล่เกลี่ยกนั เอง ระงับกันดว้ ยติณวัตถารกวินัยโดยแน่แท้

118

เมอื่ ทรงอนาคตงั สญาณ ญาณในสว่ นอนาคตอยา่ งนแ้ี ลว้ จงึ ไดห้ นไี ป มไิ ดห้ นไี ป
ดว้ ยความหมดประตจู ะระงบั อธกิ รณเ์ ลย โอ้ พระองค์ อบุ ายทรมานสตั วโ์ ลกนมี้ มี ากมาย
สมภูมิแทๆ้ อบุ ายแบบบรรจง อบุ ายแบบข่ขี ่ม อุบายแบบวางเฉย อบุ ายแบบยกย่อง
อบุ ายตอ่ ลอ้ ตอ่ เถยี ง อบุ ายแสดงยมก อบุ ายดกั ใจทายใจ อบุ ายไลห่ นี อบุ ายปลอบโยน
อบุ ายหนดี ว้ ยฝเี ทา้ พระองค์เอง คือเร่ืองปาลไิ ลยก์ ทีเ่ รานัง่ พิจารณาอยเู่ ด๋ยี วนี้

เมอื่ นงั่ พจิ ารณาอยตู่ อ่ หนา้ พระปฏมิ ากรอยา่ งนี้ นำ�้ ตาขา้ พเจา้ กไ็ หลอยไู่ มข่ าดสาย
อยผู่ ู้เดียว เปน็ เวลานานประมาณ ๑๕ นาที แตร่ ะวัง เกรงทา่ นอาจารยม์ หาไพบลู ย์
จะเห็น นม้ี ันเปน็ อย่างน้ีนิสัยของขา้ พเจ้า ออกปฏบิ ัตทิ ีแรกเป็นบ้าอยา่ งน้ี บา้ อย่างน้ี
ยาปรมัตถ์ทางพระพุทธศาสนาคงรักษาได้ไม่ยากเท่าไรนักกระมัง คงไม่เหมือนบ้า
ประสาท

119

เม่ือหลวงปู่รบั กิจนิมนต์

ครน้ั พกั อยวู่ ดั ปา่ สทุ ธาวาส ๓ คนื แลว้ ฉนั เชา้ เสรจ็ กก็ ราบลาไป ลดั ผา่ นสนามบนิ
ไปวดั ปา่ ธาตนุ าเวง แตไ่ มพ่ กั ขา้ มบา้ นนาหวั บอ่ แลว้ แวะทางซา้ ยขา้ มบา้ นพอก พกั นอน
บ้านค�ำข่า พกั วดั ป่าร้างที่ท่านพระอาจารยด์ ีสรา้ งไว้ พกั หน่ึงคนื ต่ืนเช้าไดเ้ วลาเข้าไป
บณิ ฑบาตบา้ นคำ� ข่า พอไปได้ ๒ เรอื น เขามาแย่งบาตรไปทเี่ รือนเขา ทำ� บุญบ้านเขา
“ขออภยั ท่ีมาห้วิ เอากลางทาง เพราะไม่รู้จักวา่ พระคณุ เจ้ามา เหน็ จะมาค�่ำนะขอรับ”

“เออ อาตมามาค�่ำจรงิ พบเด็กคนหนึง่ เขาชที้ ่ีพกั วดั รา้ งให้ อาตมาไมไ่ ดด้ ื่มน�ำ้
ไมไ่ ดล้ า้ งหนา้ ไมไ่ ดส้ รงนำ้� ดว้ ย ถา้ จะใหอ้ าตมาไปจรงิ ๆ กเ็ อานำ้� มาทชี่ ายปา่ น้ี ใหอ้ าตมา
ลา้ งขาลา้ งหนา้ บ้าง”

เขาเอานำ�้ มาโดยดว่ น เขาบอกวา่ “นำ�้ สะอาด ไมม่ ตี วั สตั วด์ อก” บา้ นเขาอยกู่ ลาง
ปา่ ละเมาะ กำ� บงั ทไี่ หนกไ็ ด้ ลา้ งเชด็ แลว้ กไ็ ปเรอื นเขา แตเ่ ขากล็ า้ งเทา้ ใหอ้ ยู่ มพี ระอยู่
เรอื นทำ� บญุ เขาประมาณ ๘ องค์ ไมไ่ ดส้ วดพาหงุ เขาเอาบาตรตงั้ ไวแ้ ลว้ ใสบ่ าตรเสรจ็
รบั ศลี หา้ แลว้ ถวายเปน็ สงั ฆสั สะ ขา้ พเจา้ ขอโอกาสพระทา่ นอปโลกน์ ทา่ นบอกวา่ “เคยขา้ ม
ถ�้ำขามลกู น้ันไปกราบหลวงป่มู นั่ อยบู่ ่อยๆ ท้ังโยมดว้ ยทั้งพระด้วย”

พอเสร็จการฉนั แล้ว เขาเอาผา้ มาถวายไตรหนงึ่ และเทียนผึง้ ผา้ ในกองบุญนั้น
มอี ยปู่ ระมาณ ๕ ไตร มูลคา่ ประมาณ ๓๐๐ บาท สมัยเงินแพง

120

ขา้ พเจา้ รบั กบั เขาเปน็ พธิ ี แลว้ กลา่ ววา่ “อาตมารบั โดยเคารพแลว้ จะพลกิ ใจถวาย
พระเณรเราตอ่ โดยเคารพเดี๋ยวน้ี เพราะสบงจีวรกต็ ดั เยบ็ ยอ้ มไปจากหลวงปู่มัน่ ปีน้ี
มไิ ดพ้ อขาดเขินดอก อาตมาเดินทางมาพบเหตกุ ็ว่าได้”

เขาตอบวา่ “เปน็ บญุ ของพวกกระผมบนั ดาลเอง พวกกระผมมไิ ดว้ จิ ารณพ์ ระคณุ เจา้
ในทางแงร่ ้ายเลยครบั จะอยา่ งไรก็สนองให้พวกกระผมบ้าง”

“อาตมากไ็ มไ่ ดอ้ วดมกั นอ้ ยเลย และกม็ ไิ ดอ้ วดรำ่� รวยเลย พระเณรของเรานก้ี ม็ มี าก
เอาไว้วัดเราน้ีแหละ ถ้าอาตมาฝืนเอาไป หลวงปู่มั่นและครูบาจารย์ในวัดป่าบ้าน
หนองผอื กจ็ ะวจิ ารณอ์ าตมาอกี คลา้ ยกบั วา่ ไปเทย่ี ววเิ วกหารายไดป้ จั จยั ส่ี และกจ็ ะกลบั
วดั เดมิ อยูแ่ ล้วซ�ำ้ ”

“ถ้าอย่างนน้ั พวกกระผมจะฝากมูลคา่ ไปทหี ลงั ”

“เออ กย็ ง่ิ ไปใหญอ่ กี ละ หนีเสือกไ็ ปพบราชสีห์”

“ถ้าอย่างนนั้ ก็เอาผึง้ ก้อนนี้และเทียนเลม่ บาทคนู่ ีซ้ ะ”

“เออ จะเอาแต่เทียนเลม่ บาทคนู่ ี้แหละ จะเอาไปท�ำวัตรหลวงปู่ ใหพ้ วกท่านได้
บุญด้วย” ก็เลยเหมาะกันในเรอ่ื งน้ีพอดีพองาม

แลว้ กล็ าจากกนั เขาบอกวา่ จากนไี้ ปหาหลวงปมู่ นั่ กภ็ ายในเทยี่ งวนั กถ็ งึ ดอก เขาให้
คนไปส่งคนหนง่ึ ออกจากบา้ นเขาตรงทิศตะวันตก ลอ่ งชายเขาเป็นป่าบา้ ง ปา่ ไมไ้ ร่
เลยป่าไป เขาไปสง่ ประมาณ ๖ เสน้ พอจะไม่หลงแลว้ กบ็ อกเขากลบั คนื เขาบอกวา่
“อยา่ หลงปลกี เส้นนีเ้ ลยขอรบั ” แลว้ เขาก็กลับ

ตง้ั หน้าเดนิ ภาวนา พอไปอกี ประมาณ ๑๕ นาที มหี นองนำ้� ใหญอ่ ยูข่ า้ งซา้ ยมือ
ไกลจากทางประมาณ ๕ วา ควายนอนน�้ำเต็มอยปู่ ระมาณสบิ ตัว มแี ต่ตัวอว้ นๆ ลำ่� ๆ
ทงั้ นนั้ พอเหน็ มนั กล็ กุ พรบึ ขนึ้ ผนิ หนา้ สู้ แกวง่ เขาใส่ ทง้ั เดนิ ทงั้ พดู กบั ควายวา่ “กกู ไ็ ป
ตามกู สกู อ็ ยู่ตามสู อยา่ ได้มีเวรมภี ัยแก่กัน” แล้วกผ็ ่านพ้นไปไมม่ อี นั ตรายใดๆ

121

แลว้ เดนิ ทางไปอกี ประมาณ ๑๕ นาที กเ็ ขา้ ปา่ ไผ่ อนจิ จา ทกุ ขา บนั ดาลหลงทาง
ไม่รู้ว่าเส้นใดต่อเส้นใดสับสนกัน หลงไปหลงมาวนเวียนอยู่ในป่าไผ่ หลงอยู่น้ัน
ประมาณ ๑๕ นาทอี กี และกเ็ ปน็ ฤดรู อ้ นแลว้ เหงอ่ื แตกโชกโชน ปา่ ไผน่ น้ั ไมม่ ลี มโกรกเลย
รอ้ นอบอา้ ว ไดย้ นิ เขาฟนั ขวานเปงิ ๆ อยไู่ กลประมาณ ๘ เสน้ รบี ตรงไปหาเขา เกรงเขา
จะเงยี บกอ่ น แตไ่ ปยังไมถ่ ึงเขา เขาหยดุ ฟนั กอ่ น แลว้ กย็ ืนดักฟัง ไดย้ นิ เสียงพูดกัน
รบี เขา้ ไปอกี จงึ เหน็ ตวั เขา ผวั กบั เมยี มลี กู ผชู้ ายคนหนง่ึ ประมาณ ๖-๗ ปี พอเขาเหน็
เขาก็ถามเลย “มาจากไหนขอรบั ”

“มาจากบา้ นคำ� ขา่ ”
“เออ พวกกระผมก็อยูบ่ า้ นค�ำขา่ น้ันเอง มาลอ้ มรวั้ ไร่ ท่านจะไปไหน”
“จะไปหาหลวงปมู่ น่ั บา้ นหนองผอื ออกไปเทยี่ ววเิ วกจากองคท์ า่ นนนั้ เองแตเ่ ดอื น
๑๒ แตอ่ อกไปทางบา้ นพระคำ� ภู เด๋ียวน้หี ลงทางแลว้ ขอใหโ้ ยมชว่ ยบอกจะเป็นกศุ ล
มิใชน่ ้อยเลย เพราะโชกโชนวนเวยี นอยู่ในป่าไผ่นีน้ านแล้ว”
วา่ แลว้ โยมกส็ ง่ั ภรรยาวา่ “จงอยกู่ บั ลกู นส้ี กั ประเดยี๋ ว เราจะไปสง่ พระ” แลว้ เขา
จะสะพายเอาบาตร เลยพดู กบั เขาวา่ “บาตรเบาๆ ดอก ไมห่ นกั จงถอื เอามดี เดนิ ออก
กอ่ นอาตมา เลด็ ลอดไปตรงไปใสท่ างกพ็ อเหมาะแลว้ เพราะโยมทำ� งานฟนั ขวานเปงิ ๆ
อยกู่ ค็ งเหนอื่ ยมากแลว้ ”
เขาไปสง่ ประมาณ ๑๐ เสน้ กถ็ งึ หลงั เขา กพ็ บหนทางสวา่ งใจมาก พดู กบั เขาวา่
“โยมเอย๋ อาตมารแู้ ลว้ สวา่ งจา้ ในสญั ญาความจำ� เพราะหมพู่ ระอาจารยม์ หาไดพ้ ามา
เอาตราด (ไม้กวาด) ทน่ี ี้ อาตมาไดน้ ่ังมัดเอาตราดอยู่ท่กี ้อนหินก้อนนี้” โยมยกมือ
ใสห่ ัวแล้วกลบั ไป ให้พรโยมยอ่ ๆ พอเหมาะเวลา

122

ทา่ นพระอาจารย์มน่ั ถามภาวนาเปน็ ไง

ตงั้ ใจเดนิ ตรงตามทางมาถงึ วดั หนองผอื เอาบาตรไปไวศ้ าลา พกั อยสู่ กั ครู่ เวลานน้ั
ตะวนั ประมาณบา่ ยโมงสามสบิ นาที สายตาจบั อยทู่ กี่ ฏุ หิ ลวงปู่ ไมช่ า้ กเ็ หน็ ทา่ นออกมา
ทร่ี ะเบยี งขององคท์ า่ น จงึ ไดห้ ม่ ผา้ เฉวยี งบา่ ถอื ฝาบาตรใสเ่ ทยี นทเี่ อามาจากบา้ นคำ� ขา่
และใสไ่ มส้ ฟี นั คอ่ ยเดนิ ไปหา องคท์ า่ นแลเหน็ ใกลบ้ นั ได องคท์ า่ นปรารภเยน็ ๆ เบาๆ วา่
“ทา่ นหลา้ นม้ี าจากไหนหนอ เดนิ ยอ่ งๆ มาคนเดยี ว นสิ ยั กแ็ ปลกหมู่ ชอบไปคนเดยี ว
มาคนเดยี ว สน้ เทา้ ก็แหลมๆ เดนิ ไปมาปรากฏดงั ตงึ ๆ”

ทว่ี า่ แปลกหมนู่ นั้ องคท์ า่ นกไ็ มอ่ ธบิ ายวา่ แปลกไปทางดหี รอื ทางชว่ั แตข่ า้ พเจา้ กย็ งั
ไมเ่ รยี นตอบสกั ค�ำเลย เพราะเขา้ ใจว่าองค์ท่านพดู ไปตามเรอ่ื งขององคท์ า่ น และเปน็
เรอื่ งองคท์ า่ นทดสอบเราวา่ จะทงั้ เดนิ ทง้ั พดู ทง้ั ลา้ ง ทง้ั เชด็ เทา้ หรอื ไม่ พอกราบเสรจ็ แลว้
ทา่ นกถ็ ามกระหนำ�่ ตอ่ ไปท้งั คำ� เกา่ และคำ� ใหมป่ ะปนกนั ไปตะพึด ยกมอื กราบเรยี นวา่
“มาจากถ�ำ้ ผาแดน่ ”

“ภาวนาเป็นไงๆ”

กราบเรยี นวา่ “รสจติ ใจวเิ วกวงั เวง ความไหวการ ยนื เดนิ นง่ั นอน สตอิ ยกู่ บั กาย
และใจ เหลยี วซา้ ยแลขวา เหยยี ดแขน คแู้ ขนรอู้ ยแู่ ทบทกุ อริ ยิ าบถ จติ ใจออ่ นโยนใน
พุทธ ธรรม สงฆ์ น้ำ� ตาไหลไม่คอ่ ยขาด การกลวั สตั ว์ร้ายหรอื ผีไม่ค่อยมี จะมีมา
บางอารมณก์ ง็ ใู หญ่ นกึ ในใจบา้ ๆ วา่ ถา้ นงั่ ภาวนาอยู่ มนั มาคาบกลนื ลงไปทเี ดยี วกไ็ ด้
แตอ่ ารมณช์ นิดนมี้ าครเู่ ดยี ว กข็ ับมันหนีไปได้ แต่นานๆ มันจงึ จะมาอีก”

123

องคท์ า่ นตอบวา่ “กลวั มนั ทำ� ไม งมู นั กนิ เขา้ กย็ นั ทอ้ งมนั ซ”ิ วา่ แลว้ องคท์ า่ นกย็ ม้ิ
แลว้ องคท์ า่ นกป็ ล่อยโอกาสใหเ้ ล่าถวายตอ่ ไป

กราบเรยี นตอ่ ไปวา่ “วนั หนง่ึ เปน็ เวลาเทยี่ งคนื กำ� หนดลมออกเขา้ เมอ่ื ลมละเอยี ด
ลงไป ปรารภขนึ้ มาวา่ เออ ทา่ นผพู้ น้ ไปแลว้ กไ็ มม่ ขี า้ งหนา้ ขา้ งหลงั เหมอื นลมออกเขา้ นี้
ทา่ นผ้ตู ะเกียกตะกายอยากพ้นไป กไ็ มม่ ีขา้ งหน้าข้างหลังเหมือนลมออกเข้านี้ ผไู้ ม่มี
ขอ้ วตั รอนั ใดเพอื่ หลดุ เพ่อื พน้ กไ็ ม่มขี ้างหน้าข้างหลังเหมือนลมออกเข้านี้ ผ้ทู ถ่ี ือว่า
ไม่มบี ญุ ไม่มีบาป กไ็ ม่มขี า้ งหนา้ ข้างหลังเหมอื นลมออกเข้าน้ี ในเวลาวิจารณ์อยนู่ น้ั
รพู้ รอ้ มกนั กบั ลมออกเขา้ ไมม่ ีอนั ใดก่อนอันใดหลงั แล้วเกดิ ความพอใจรอ้ งขนึ้ จน
สดุ เสยี ง แลว้ ขตู่ นวา่ มนั จะเปน็ บา้ นะ ตอบตนเรว็ ดว่ นวา่ ถา้ รวู้ า่ ตนจะเปน็ บา้ กอ็ ยา่ บา้ ซิ
ผดิ ถกู ประการใด กราบเรียนพอ่ แม่ครูบาอาจารย์ไดโ้ ปรดกรุณาแกไ้ ขเทอญ”

องคท์ ่านทอดสายตาลงต�่ำขณะหนึง่ แลว้ จึงกรณุ ากล่าววา่ “เออ พิจารณาตาม
เปน็ จริงของธรรมส่วนน”้ี

วา่ แลว้ องคท์ า่ นกเ็ รยี กหา “สามเณรบญุ เพง็ เอย๋ เอาบรขิ ารของเธอไปไวก้ ฏุ เิ ดมิ
ของเธอนนั้ ออกมาจากถำ�้ ใหมๆ่ จะไดอ้ ยทู่ เ่ี ยน็ ๆ ตามเคย” แลว้ กข็ อโอกาสทำ� วตั รและ
ตอ่ นิสัย

เสร็จแล้วองค์ท่านถามต่อไปอีกว่า “ได้ยินเขาว่าเปลือกน่องมีอยู่ท่ีถ้�ำผาแด่น
เป็นต้นใหญ่โต ได้เห็นหรอื ไม่”

เรียนวา่ “ไมไ่ ด้สงั เกตและกไ็ ม่รู้จกั ตน้ ของมันดว้ ยขอรบั ”

“เราตอ้ งการทุบแล้วเอามาปตู ่างอาสนะนงั่ โรครดิ สีดวงทวารเราพอบรรเทาไป”

พอสงฆข์ น้ึ มาประชมุ ฟงั เทศนต์ อนหนงึ่ ทมุ่ องคท์ า่ นปรารภขน้ึ วา่ “ถา้ จะใหค้ ณุ หลา้
คนื ไปหาเปลอื กนอ่ ง ถำ้� ผาแดน่ เธอกม็ าใหมๆ่ เดยี๋ วน้ี กำ� ลงั เหนอ่ื ย และอง้ั โลท่ เี่ ธอทำ� ไว้
สห่ี า้ อนั กอ่ นออกวเิ วกกแ็ ตกหมด เพราะไมม่ ใี ครทำ� เปน็ ไมอ่ ยากใหเ้ ธอไปละทนี ี้ เพราะ
ขาดผใู้ ชห้ ลายหน้าทีห่ ยาบๆ หนักๆ ไปองคห์ นง่ึ ในวดั ”

124

พระอาจารย์มหาบัวปรารภข้นึ วา่ “เกล้าจะไปเอาเองดอกพร่งุ นี”้

พอถงึ วนั องคท์ า่ นกไ็ ปองคเ์ ดยี วดว้ ยฝเี ทา้ เพราะสมยั นน้ั ฝเี ทา้ ทง้ั นน้ั ขา้ พเจา้ รู้
ลว่ งหนา้ คาดคะเนในใจไมผ่ ดิ การทพี่ ระอาจารยม์ หาบวั ไปเอาเปลอื กนอ่ งถำ้� ผาแดน่ น้ี
ไมใ่ ช่ไปด้วยภาพพจนโ์ งๆ่ เลย

๑. เพอ่ื รบั ใหห้ ลวงปู่โดยเคารพและศรัทธา

๒. เพอ่ื สอบวา่ ท่านหลา้ มาอย่ถู �้ำผาแดน่ หนึง่ เดอื นแตผ่ ูเ้ ดยี วจรงิ หรือ ถ้าหากว่า
มาอยจู่ รงิ ปฏบิ ตั ไิ ปแถวใด คลกุ คลกี บั ญาตโิ ยมขนาดไหน ฉนั ในบาตรหรอื นอกบาตร
อยู่แบบขม่ ใจหรือพอใจ คำ� พูดขณะอยถู่ ้�ำและขณะญาตโิ ยมไปในวันพระนัน้ พูดไป
เทศนไ์ ปแถวใดบา้ งเหลา่ นเ้ี ปน็ ตน้ แตข่ า้ พเจา้ คาดคะเนแลว้ กไ็ มเ่ ดอื ดรอ้ น กลบั มคี วาม
ดีใจวา่ โชคดมี คี รบู าอาจารย์ผ้สู ำ� คัญไปสบื เป็นพยาน

พอองคท์ า่ นไปประมาณอาทติ ยก์ วา่ ๆ กไ็ ดเ้ ปลอื กนอ่ งมาจรงิ แลว้ องคท์ า่ นไปเทย่ี ว
พดู กบั หมลู่ บั หลงั วา่ “ทา่ นหลา้ นนี้ บั เขา้ เปน็ หมกู่ บั พวกเราไดน้ ะ ผมไปสบื ดแู ลว้ ไมม่ สี ง่ิ
ทจี่ ะดถู กู ทา่ นได้ แต่ขา้ งหนา้ ใครๆ ก็มองกนั ไมเ่ ห็นได้ ถา้ หากวา่ ตา่ งกม็ ่งุ หลุดมงุ่ พน้
แลว้ ตา่ งก็ตะเกียกตะกายสงู ใจสงู ธรรมขึน้ ในตวั ดอก” นเี่ ปน็ ค�ำพูดของพระอาจารย์
มหาบัวพดู กับหมู่ลบั หลงั ข้าพเจา้ ได้ฟังหมเู่ ล่าใหฟ้ งั แล้วกพ็ ิจารณาเป็นกลางๆ ไม่รบั
ไม่ปัด

ไมว่ ่าใครๆ ในโลก ทำ� ดปี ระจ�ำวันอยู่กน็ ับวันสงู ขึน้ แห่งความดี ไมว่ า่ ทางโลกีย์
หรอื โลกตุ ตระ ความชวั่ ถา้ ทำ� ประจำ� วนั คนื กน็ บั วนั พอกพนู สงู ขนึ้ ทางฝา่ ยชว่ั แตค่ วามชวั่
คนชว่ั ทำ� ไดง้ า่ ย ความชว่ั คนดที ำ� ไดย้ าก ความดคี นชว่ั ทำ� ไดย้ าก ความดคี นดที ำ� ไดง้ า่ ย
เปน็ ของตรงกนั ขา้ มอยรู่ ำ่� ไป ความดเี ปน็ ฝา่ ยเหตทุ พ่ี ระพทุ ธศาสนาสง่ เสรมิ ความชว่ั เปน็
ฝา่ ยทพ่ี ระพทุ ธศาสนาทรงกดี กนั ผทู้ ร่ี จู้ กั เหตฝุ า่ ยดฝี า่ ยชวั่ กบั ผรู้ จู้ กั ผลฝา่ ยดฝี า่ ยชว่ั
นนั้ กม็ คี วามหมายของธรรมอนั เดยี วกนั และกไ็ มเ่ ลอื กชน้ั วรรณะดว้ ย บาปบญุ คณุ โทษ
มรรค ผล นพิ พาน เปน็ ธรรมฝ่ายทรงอยู่มอี ยู่แบบกลางๆ บรรจง ไม่ข้นึ อยู่กับเพศ
ชน้ั วรรณะ ไมล่ ำ� เอยี งดว้ ยอคตใิ ดๆ แหง่ ชว้ั รรณะและพรรคพวก แลว้ แตใ่ ครจะสรา้ งเอา

125

การไปวิเวกในป่าในดอนดงภูเขา ไม่ใช่ไปเล่นสนุกๆ เพื่อมาอวดเอาคะแนนอะไร
ในโลกๆ มนั เปน็ เครอื่ งทดสอบตนอยใู่ นตวั แหง่ รสชาตขิ องจติ ใจวา่ ศรทั ธาและปญั ญา
สมดุลกันหรือไม่ วิริยะความเพียรในธรรมกรรมฐาน สติระลึกชอบในกรรมฐาน
สมาธติ ง้ั มน่ั ในกรรมฐาน จะสมดลุ กนั ขนาดไหน รสจติ รสใจไดด้ มื่ แลว้ หรอื ประการใด
กามวติ ก ความตรกึ ในทางกาม พยาบาทวติ ก ความตรกึ ในทางพยาบาท วหิ งิ สาวติ ก
ความตรกึ ในทางเบยี ดเบยี น เมอ่ื จติ เขา้ ถงึ ปฐมฌาน สง่ิ เหลา่ นสี้ งบลงแลว้ เมอื่ ถอนออก
มาแลว้ ส่ิงเหล่าน้ีก�ำเรบิ ข้นึ หรือไม่ ไม่ก�ำเริบนน้ั ด้วยวธิ ีไหนกใ็ หร้ วู้ ิธนี น้ั กำ� เรบิ ด้วย
วธิ ไี หนกใ็ หร้ ดู้ ว้ ยวธิ นี น้ั ขาดไปแลว้ ดว้ ยวธิ ไี หนกใ็ หร้ ดู้ ว้ ยวธิ นี น้ั กามวติ ก พยาบาทวติ ก
วิหิงสาวติ ก มีคุณเจอื ปนกบั โทษหรอื ไม่ หรือเป็นโทษล้วนๆ ไมเ่ ปน็ คุณเลยแม้แต่
นดิ เดยี ว เหน็ เปน็ จรงิ ชดั หรอื ไม่ หรอื วา่ เปน็ เพยี งจำ� มาดว้ ยสญั ญาความเคยชนิ เคยหู
ก็หันปากว่าไปเหมอื นแก้วเจา้ ขากินข้าวกบั กลว้ ย

เรอื่ งเหลา่ นเี้ ปน็ เรอ่ื งทดสอบตวั เองใหไ้ ดค้ วามชดั ทง้ั นนั้ มฉิ ะนน้ั แลว้ การปฏบิ ตั กิ ็
สมุ่ สส่ี มุ่ หา้ คลา้ ยกบั วา่ ทง้ั ซอ้ื ทง้ั ขาย แตไ่ มร่ วู้ า่ ขาดทนุ หรอื ไดก้ ำ� ไร แตล่ ะวนั ๆ แมจ้ ะอยู่
กบั ทก่ี บั วดั กต็ อ้ งตรวจตนเตอื นตนอยแู่ บบนเ้ี ปน็ คราวๆ เสมอ จะละเวน้ จนเหลงิ เจงิ้
ก็ไม่ไดอ้ ีก

126

วธิ ีทดสอบตนเองขณะภาวนา

เราไปพกั วเิ วกบางแหง่ ไมม่ แี ขกมาสงุ สงิ สถานทก่ี อ็ ำ� นวยพอควร ดา้ นภกิ ขาจาร
กไ็ มไ่ กลนกั ไมใ่ กลน้ กั วนั หนงึ่ คนื หนง่ึ มยี สี่ บิ สชี่ ว่ั โมง เราจะฉนั ขนาดไหนจงึ พอดี เราจะ
เปล่ยี นอิรยิ าบถขนาดไหนจงึ เหมาะ เราจะหลับขนาดไหนจึงจะเหมาะ เราจะปนั เวลา
ขนาดไหนจงึ จะเหมาะ เราหลบั ขนาดน้ี ภาวนาไดค้ วามยงั ไง เราดม่ื ขนาดน้ี ภาวนาได้
ความยงั ไง เราฉนั ขนาดน้ี ไดค้ วามยงั ไงดา้ นภาวนา สง่ิ เหลา่ นเ้ี ปน็ เรอ่ื งทดสอบตนเอง
เพอื่ จะไดเ้ อาออกใชป้ ฏบิ ตั ใิ หไ้ ดผ้ ลเฉพาะสว่ นของตน เราตงั้ กรรมฐานอนั นไี้ วเ้ ปน็ หลกั
พจิ ารณา เราไดร้ บั ผลอยา่ งไร เชน่ พจิ ารณากาย เปน็ ตน้ เรากำ� หนดลมออกเขา้ ไดผ้ ล
เปน็ อยา่ งไร เราพจิ ารณาพทุ โธไดผ้ ลเปน็ อยา่ งไร เราพจิ ารณาเมตตา กรณุ า ไดผ้ ลเปน็
อยา่ งไร เราเพง่ อาโป เตโช วาโย ปฐวี ได้ผลเป็นอยา่ งไร เราพจิ ารณาอนิจจงั ไดผ้ ล
เปน็ อยา่ งไร เราพจิ ารณาทกุ ขงั ไดผ้ ลเปน็ อยา่ งไร เราพจิ ารณาอนตั ตา ไดผ้ ลเปน็ อยา่ งไร
เราพิจารณาใจทั้งหมดธรรมทั้งหมดรวมลงในผู้รู้แห่งเดียวในปัจจุบัน ได้ผลเป็น
อย่างไร

ส่งิ เหลา่ นจี้ ะได้ร้จู รงิ ชดั จริงในภาพพจน์ตน ไมต่ อ้ งสงสยั ถามใครทั้งนั้น แตจ่ ะ
ปฏเิ สธในการถามกไ็ มไ่ ด้ จะปฏเิ สธในการฟงั กไ็ มไ่ ด้ ไปหนา้ เดยี ว ควรมกี ารทดสอบอกี
ถา้ เรารชู้ ดั ปฏบิ ตั ชิ ดั ตอนไหนๆ ตอนนนั้ ๆ ไมก่ ลบั มาเดอื ดรอ้ นใหเ้ ราสงสยั แคลงคลางอกี
ตอนน้ันไมถ่ ามใครอกี กไ็ ด้ อุทาหรณ์แบบหยาบๆ เช่น เราจบิ๊ เกลือก็รจู้ กั รสเค็มแล้ว
เรากไ็ มต่ ้องถามใครๆ ว่ารสเกลอื นน้ั รสเคม็ มนั เป็นอยา่ งไรครับ เราก็ไมม่ ปี ระตูที่จะ
ถามอกี เพราะเราไดจ้ บ๊ิ ดแู ลว้ ฉนั ใดกด็ ี รสของธรรมแตล่ ะชน้ั ๆ กโ็ ดยนยั จติ แตล่ ะชน้ั ๆ

127

ก็โดยนัยอีก เมื่อปฏิเสธในการถามไม่ได้ ก็ปฏิเสธในการตอบไม่ได้เป็นบางราย
เหมอื นกัน เพราะสตั วโ์ ลก มนษุ ย์ เทวดา มาร พรหม ก็ดี ตลอดพระอรหันตต์ อ่
พระอรหันต์ก็ดี ก็มีการสังสรรค์ถามตอบกันอยู่ทั้งฝ่ายสมมติและปรมัตถ์ แม้สัตว์
เดรจั ฉานมนั รอ้ งเรยี กกนั ถามตอบใหร้ คู้ วามหมายของกนั และกนั เชน่ บางกรณมี นั กนิ
อาหารอยหู่ รอื จบั อยู่ มนั รอ้ งถามหมเู่ พอ่ื นของมนั หมขู่ องมนั ไดย้ นิ กบ็ นิ มาตอบ หรอื
บนิ หนตี อบ หรอื อยทู่ เ่ี กา่ ตอบ เชน่ เขาเบยี ดเบยี นเรา แตเ่ ราไมเ่ บยี ดเบยี นตอบ จะวา่
เราตอบเขาหรือไม่ตอบ จะตอบก็ได้ไมเ่ ปน็ ไรดอก เพราะเราตอบในทางดี ตอบแบบ
ไมเ่ บยี ดเบียน เร่อื งอน่ื ยงั มีอยู่อกี เพราะจิตสงั ขารเปน็ ผ้ใู ช้กายสังขาร เขยี นกต็ ้อง
เขยี นไป แตอ่ ยา่ ทงั้ เขยี นทง้ั เดอื ดรอ้ นทางใจกแ็ ลว้ กนั แมผ้ อู้ า่ นผฟู้ งั กเ็ หมอื นกนั อยา่ ทง้ั
อา่ นทง้ั เดอื ดรอ้ น ทง้ั ฟงั ทง้ั เดอื ดรอ้ นกแ็ ลว้ กนั เพราะเดอื ดรอ้ นนน้ั มนั เดอื ดรอ้ นใหต้ น
เดอื ดรอ้ นใหค้ นอนื่ ไมไ่ ด้ กนิ อาหารอรอ่ ยหรอื ไมอ่ รอ่ ยกด็ ี กนิ ใหต้ น กนิ ใหท้ า่ นผอู้ น่ื
ไมไ่ ด้ ฉนั ใดกด็ ี ความเดอื ดรอ้ นกเ็ หมอื นกนั เราเดอื ดรอ้ นใหเ้ ขา ถา้ เขาเดอื ดรอ้ นตอบ
ความเดอื ดรอ้ นอยใู่ นใจเรา เขามารบั หอบเอาไปหาเขาหมดดอกหรอื แมเ้ ขาไมเ่ ดอื ดรอ้ น
ตอบ ความไมเ่ ดอื ดรอ้ นของเขามาหาเราหมดดอกหรอื ตกลงความเปน็ ธรรมแท้ กข็ อง
ใครของมนั ตามเดิม นปี้ รารภตามชัน้ เราช้นั เขาตามเป็นจริงของสมมติ แต่มีปรมัตถ์
ควบอยแู่ บบเจอื ปนๆ มใิ ชป่ รมตั ถโ์ ตง้ ๆ เพราะยงั มบี คุ ลาธษิ ฐานเจอื ปนกนั เพอื่ ใหค้ วาม
กระจา่ งแกผ่ ฟู้ งั ผอู้ า่ นผพู้ จิ ารณา เพราะพระสตู ร พระวนิ ยั มที ง้ั บคุ ลาธษิ ฐาน ธรรมาธษิ ฐาน
เจือกนั อยู่ พระปรมัตถเ์ ป็นธรรมาธษิ ฐาน มีธรรมเป็นท่ตี ั้งลว้ นๆ

ถามว่า ผมู้ งุ่ ปฏบิ ตั ติ ามพระวนิ ยั พระสตู ร จะไดช้ อ่ื วา่ ปฏบิ ตั ติ ามพระปรมตั ถ์
กนั หรอื ไม่

ตอบว่า ไดป้ ฏบิ ตั ติ ามปรมตั ถอ์ ยใู่ นตวั แลว้ เพราะคำ� วา่ พระวนิ ยั กว็ นิ ยั กาย
วนิ ยั วาจา วนิ ยั ใจ คำ� วา่ พระสตู ร กส็ ตู รของกาย ของวาจา ของใจ
ผูไ้ มม่ ใี จกป็ ฏบิ ัติพระวนิ ัยไม่ได้ ผู้ไมม่ ใี จกป็ ฏบิ ตั พิ ระสตู รไม่ได้
ผู้ไม่มใี จกป็ ฏิบตั ใิ จคอื พระปรมตั ถ์ไมไ่ ด้ เป็นอันว่าพระปรมตั ถ์
กลา่ วถงึ ธรรมและใจลว้ นๆ แตใ่ หเ้ ขา้ ใจวา่ พระวนิ ยั กด็ ี พระสตู ร

128

กด็ ี พระปรมตั ถก์ ด็ ี ทกุ คนยอ่ มปฏบิ ตั ไิ ด้ เวน้ ใจอนั บา้ ใบเ้ สยี จรติ
ผดิ มนษุ ยเ์ สยี เพราะไมส่ ามารถจะปฏบิ ตั ไิ ดส้ ะดวก เพราะกรรม
และผลของกรรมฝา่ ยชว่ั ยงั หนกั อยู่ คลา้ ยกบั ดอกบวั ยงั อยใู่ ตน้ ำ�้
จะเปน็ มนษุ ยก์ จ็ รงิ แตเ่ ปน็ มนษุ ยช์ นั้ จตั วา ฉะนน้ั บา้ ใบเ้ สยี จรติ
ผดิ มนษุ ยน์ น้ั พระบรมศาสดาจงึ ไมท่ รงอนญุ าตใหบ้ วช แตไ่ มร่ ชู้ ดั
รบั บวช เมอ่ื บวชแลว้ รชู้ ดั เขา้ ใหน้ าสนะเสยี คอื ใหส้ กึ เสยี เพราะ
ยงั เปน็ มนษุ ยไ์ มเ่ ตม็ ภมู ิ ไมต่ รงกบั คำ� ถามอนั ตรายกิ ธรรมตอ่ หนา้
สงฆว์ า่ “มนสุ โฺ สส”ิ  แลว้ ตอบวา่  “อามะภนั เต” เฉยๆ ไมต่ รงตอ่
ความจริง เพราะบา้ ใบอ้ ยู่

ถามวา่ ผเู้ ขยี นชวี ประวตั ขิ องตนเองอยเู่ ดย๋ี วนี้ จะไมเ่ ปน็ บา้ อารมณด์ อก
หรอื

แก้วา่ จะบา้ อารมณย์ ังดกี ว่าบ้าแล้ง

ถามวา่ บา้ แลง้ นัน้ คืออะไรบา้ ง

ตอบว่า บา้ แลง้ น้ัน คอื เพลนิ ในโลกสงสารโดยถา่ ยเดยี ว ไม่เหลยี วแล
ทางปัญญาพาฟอกความหลง เป็นตน้

ถามว่า คำ� วา่ หลงๆ ในทีน่ ้ี หลงอะไรครบั

ตอบวา่ หลงหนังทหี่ ุม้ อย่โู ดยรอบแหง่ กาย วา่ สวยงาม ว่าเป็นของยง่ั ยืน
วา่ เปน็ สขุ วา่ เปน็ ของตน เอาจรงิ ๆ จงั ๆ จนแกะไมไ่ ดค้ ลายไมอ่ อก
แต่เม่ือสิ่งเหล่าน้ีไม่ตั้งอยู่ตามความประสงค์แล้ว ก็เดือดร้อน
ทางใจ เพราะผลลัพธ์เป็นฝ่ายสะท้อน เพราะเหตหุ ลงหนัง

ถามว่า ทา่ นผู้ไมห่ ลงหนงั มีไหมเลา่

ตอบวา่ ขอ้ นเ้ี ปน็ ของตอบยาก เพราะผไู้ มห่ ลงหนงั ไมไ่ ดเ้ ขยี นใสห่ นา้ ผากไว้
แมเ้ ขยี นไวก้ เ็ ชอื่ ไมไ่ ด้ เพราะเขยี นลวงกม็ ี เพราะการหลงหนงั ไมข่ นึ้

129

อยู่กบั ตา หู จมกู ล้นิ กาย และทา่ นผ้ไู มห่ ลงกไ็ มข่ ึน้ อยู่กับ
ตา หู จมูก ลิ้น กาย ข้ึนอยกู่ บั ใจ
ถามว่า ใจมนั เปน็ ตวั ยงั ไง ผมทำ� ไมถงึ ไมเ่ หน็ มนั สกั ที ชาวโลกชาวธรรม
กม็ กั พดู ว่า ใจๆ
ตอบว่า ผถู้ ามหาใจกเ็ อาใจถาม ผตู้ อบกเ็ อาใจตอบ คนตายแลว้ ถามไมเ่ ปน็
ตอบไม่เป็น เพราะไม่มใี จอย่นู น้ั
ถาม ใจมันเปน็ คณุ หรือเปน็ โทษ
ตอบ เมอื่ มนั ทำ� โทษมนั กเ็ ปน็ โทษ เมอื่ มนั ทำ� คณุ มนั กเ็ ปน็ คณุ คณุ และ
โทษของมันไมม่ ีใครไปปล้นไปจี้เอาได้
ถาม ใครใส่ชอ่ื ให้มัน
ตอบ มนั ใสช่ ่อื เอง
ถาม ใครเป็นเจ้าของมนั
ตอบ มันเป็นเจา้ ของเอง
ถาม มันเกิดมาจากไหน
ตอบ มันเกิดมาจากมันเอง
ถาม อะไรพาให้มนั เกดิ
ตอบ ความหลงของมนั พาใหเ้ กดิ
ถาม มันหลงอะไร
ตอบ มนั หลงว่ามันเป็นมันเอาจรงิ ๆ จงั ๆ

130

ธรรมะหลวงปู่มัน่

หนั มาปรารภตอ่ ไปวา่ ในยคุ บา้ นหนองผอื ในวาระผเู้ ขยี นไปอยดู่ ว้ ยกบั องคท์ า่ น
ได้ยินองค์ท่านยืนยันว่าองค์ท่านเป็นพระอรหันต์หรือไม่ ตอบได้อย่างผ่ึงผายว่า
องคท์ า่ นมไิ ดย้ นื ยนั วา่ องคท์ า่ นเปน็ พระอรหนั ตห์ รอื ปถุ ชุ นใดๆ เลย ชะรอยผเู้ ขยี นจะไม่
รจู้ กั อโิ หนอ่ เิ หน่ แลว้ องคท์ า่ นจะไมเ่ ลา่ คำ� ลบั ใหฟ้ งั กอ็ าจเปน็ ได้ หรอื เกรงวา่ ผฟู้ งั ประมาท
และไม่เชอื่ ก็อาจเป็นโทษแกเ่ ขาก็อาจเป็นได้ องค์ทา่ นจงึ ไม่เล่าให้ฟงั

สว่ นธรรมะขององคท์ า่ นแสดง บางคราวเปน็ ธรรมชน้ั สงู มาก เปน็ ตน้ วา่ “ไมว่ า่ ธรรม
สว่ นใด ถา้ สำ� คญั ตนวา่ เสวยเปน็ อนั ผดิ ทงั้ นน้ั ” ขอ้ นป้ี ระทบั ใจของขา้ พเจา้ มาก ในเวลาท่ี
องคท์ า่ นเทศนอ์ ยา่ งน้ี พระอาจารยม์ หาบวั กฟ็ งั อยทู่ น่ี นั้ ดว้ ย มพี ระสองสามองคน์ งั่ ฟงั อยู่
ดว้ ยกนั ไมม่ พี ระอาคนั ตกุ ะมาปน แตแ่ ปลกอยวู่ า่ ชวี ประวตั ขิ องหลวงปมู่ น่ั ไดพ้ มิ พม์ า
หลายๆ ครงั้ ตรวจดแู ล้วไม่เห็นธรรมข้อนป้ี นอยู่เลย ชะรอยต่างองคก์ ต็ า่ งจ�ำมาได้
คนละบทคนละบาทอนั สำ� คัญ

มตุ โตทยั ตพี มิ พฉ์ บบั ตน้ คราวถวายเพลงิ ของหลวงปมู่ นั่ ธรรมชน้ั สงู ในเลม่ นน้ั
กลา่ ววา่ “ถา้ ไมม่ ที อี่ ยู่ กไ็ ปอยทู่ สี่ ญู สญู นนั้ ” ใจความในหนงั สอื เลม่ นนั้ ทงั้ หมดกข็ น้ึ อยู่
กบั ภาพพจนข์ อ้ น้ี นเ้ี ปน็ ธรรมชนั้ สงู ในหนงั สอื เลม่ นนั้ ทง้ั หมด เหตผุ ลทจี่ ะไปอยทู่ ส่ี ญู
สญู นนั้ หนงั สอื เลม่ นน้ั อธบิ ายวา่ “ถา้ จะวา่ สญู ไมม่ คี า่ กไ็ มไ่ ด้ เพราะไปบวกกบั เลขหนงึ่
กส็ ิบ รอ้ ย พนั หมน่ื แสนล้าน” ดังน้ี เป็นมติของผเู้ ขยี นคืออาจารยม์ หาเสง็ และ
อาจารยท์ องคำ� ในยคุ นนั้ พระอาจารยม์ หาบวั กำ� ลงั รกั วเิ วกเทย่ี วปฏบิ ตั โิ ชกโชนอยู่ ไมส่ งุ สงิ
ในการเขยี นหนังสอื

ขา้ พเจา้ พจิ ารณาอยแู่ ตไ่ รๆ วา่ เหตทุ ส่ี ญู จะเปน็ ของมคี า่ กเ็ พราะมผี ไู้ ปยดึ ถอื เอา
เปน็ เจา้ ของ ถา้ ไมม่ ผี ไู้ ปยดึ ถอื เอาเปน็ เจา้ ของแลว้ สญู กก็ ลายเปน็ โมฆะไปตามสภาพที่
สมมติ ไมว่ า่ แตส่ ญู เลย ขเ้ี ปด็ ขไ้ี กก่ ด็ ี ถา้ มผี ไู้ ปยดึ ถอื เอาเปน็ เจา้ ของแลว้ ยอ่ มเปน็ ของ

131

มีคา่ ทงั้ นนั้ ซื้อขายเอาไปใส่ผักกไ็ ด้ ใครลักก็เป็นอทินนาทาน แตพ่ ระนพิ พานไม่เป็น
หนา้ ทจ่ี ะแล่นไปหรือเดนิ ไปอยู่ทสี่ ูญสญู ถ้าอย่างน้ันสูญ ก็เป็น สรณงั คจั ฉามิ ของ
พระนพิ พาน พระบรมศาสดากลา่ วไวเ้ พยี งแตว่ า่ เปลวไฟอนั กำ� ลงั ลมเปา่ เมอื่ เปลวไฟ
ดบั ไปแลว้ ไมเ่ ปน็ หนา้ ทจ่ี ะไปยนื ยนั และสมมตวิ า่ ไปตง้ั อยทู่ นี่ นั้ ทน่ี ห้ี รอื อะไรๆ ทงั้ นน้ั
ความขดั แยง้ แห่งสงครามความเห็น ถ้าความเห็นออกนอกรีตนอกรอยเปน็ อตั โนมัติ
ของผยู้ ังมีกิเลสหนา ไม่เหมอื นอัตโนมตั ิของพระอริยเจ้า ที่มดั เขา้ หาธรรมฝา่ ยอรยิ ะ
เปน็ บรรทดั เป็นแว่น เปน็ กระจกเงา เป็นกลอ้ งจลุ ทรรศน์ เป็นเคร่อื งวัดเคร่ืองตวง
อนั ไมเ่ ลยเถดิ ปราศจากเดาดน้ คาดคะเน พรอ้ มทงั้ มสี มั มาญาณะอนั ถอ่ งแท้ ไกลจาก
โลกยิ วสิ ยั ไปแลว้ จะดงึ ลงมาเทยี บกบั โลโก โลกา โลเกเร โลกงึ โลมงึ โลกู ยอ่ มเปน็ ไปไมไ่ ด้
ทัง้ อดตี อนาคต ปัจจบุ ัน ดว้ ย

ชวี ประวตั ขิ องหลวงปมู่ น่ั กด็ ี ของทา่ นองคใ์ ดๆ กด็ ี จะแตง่ จะเขยี นพสิ ดารหรอื ยอ่
กต็ ามที ถา้ แกน่ เรอื่ งของธรรมะ ยอดเรอื่ งของธรรมะชนั้ สงู ไมส่ มเหตสุ มผลแลว้ ปราชญ์
ผอู้ า่ นผฟู้ งั กไ็ มถ่ งึ ใจถงึ ธรรมเทา่ ทค่ี วร ไมช่ วนอยากอา่ นไมช่ วนอยากฟงั ดว้ ย มหิ นำ� ซำ้�
ถูกวจิ ารณว์ ่าไมส่ มชอ่ื ลอื ชาปรากฏวา่ โด่งดังอะไรกันในทางทชี่ อบแท้ของธรรมะ เมอื่
ผเู้ ขยี นมใิ ชเ่ จา้ ตวั เขยี นเอง ยอ่ มตคี วามหมายลงมาหาตวั ของผเู้ ขยี น เพราะเขา้ ใจอยา่ งนน้ั
ชดั อยา่ งนนั้ แตม่ นั กเ็ ปน็ เรอื่ งอจนิ ตบั อจนิ ไตย เหลอื วสิ ยั จะผกู ขาด ชวี ติ ของหลวงปมู่ นั่
ในยคุ วดั ปา่ หนองผอื พรรณานคิ ม จงั หวดั สกลนคร เปน็ ยคุ สดุ ทา้ ยของชวี ติ องคท์ า่ น
และสดุ ทา้ ยธรรมะชนั้ สงู แหง่ องคท์ า่ นอกี ดว้ ย ธรรมะขององคท์ า่ นสว่ นอนื่ ๆ อเนกปรยิ าย
ก็ตาม ตลอดข้อวัตรปฏิบัติอันเดด็ เด่ยี วทท่ี �ำส่วนตัวองค์ทา่ นกต็ าม เพ่ือทอดสะพาน
ใหอ้ นชุ นรนุ่ หลงั กต็ าม ยอ่ มเปน็ เมอื งขนึ้ ของคำ� ทอี่ งคท์ า่ นเทศนว์ า่ “ไมว่ า่ ธรรมสว่ นใด
ถา้ สำ� คญั ตนวา่ เสวยเปน็ อนั ผดิ ทงั้ นน้ั ” เมอื่ กลา่ ววา่ ธรรมสว่ นใด กเ็ ปน็ อนั กลา่ วถงึ จติ
สว่ นใดอยใู่ นตวั  ผรู้ สู้ ว่ นใดอยใู่ นตวั อกี ดว้ ย ญาณสว่ นใดอยใู่ นตวั อกี ดว้ ย สอ่ แสดง
ให้เห็นว่าทำ� ลายอปุ าทานในตัวแล้ว

ยอ้ นมาปรารภสบั สนปนเปกนั ไปอกี เพราะนกึ เหน็ ไดจ้ ำ� ไดอ้ นั ใดกเ็ ขยี นกนั ลงไป
ไมต่ อ่ อนสุ นธเิ ปน็ ระเบยี บ สบั สนอลหมา่ น เพราะไมช่ ำ� นาญในการแตง่ และการเขยี น
และก็คงไมไ่ ดไ้ ปตรวจเอาคะแนนในสนามโลกใดๆ ทง้ั สิน้ เลย

132

หลวงปมู่ ่นั เผาศพอาจารยเ์ นียม

ในปี พ.ศ. ๒๔๘๙ นนั้ เอง เปน็ เดอื นพฤษภาคม แรม ๗ คำ่� เวลาเชา้ บณิ ฑบาต
มาถงึ วดั แลว้ กำ� ลงั เตรยี มจะแตง่ บาตรฉนั พระอาจารยเ์ นยี มมพี รรษาลว่ งไป ๑๘ พรรษา
องคท์ า่ นปว่ ยมานานประมาณ ๑ เดอื นกวา่ องคท์ า่ นตงั้ เตยี งพกั อยโู่ รงจงกรมเกา่ ของ
หลวงปมู่ น่ั ใกลก้ บั ศาลาฉันอาหาร ประมาณ ๗-๘ วา ได้สิ้นลมปราณไปแบบสุภาพ
ไมม่ สี กลกายกระดกิ หรอื เคลอื่ นไหวอนั ใด ปรากฏเหน็ แตล่ มเบาไปหมดไปเทา่ นนั้ งามมาก
นา่ เคารพมาก น่าเล่อื มใสมาก ไม่อก๊ั ไม่แอก็ ไม่ยักคว้ิ ยกั สบปาก ยักจมูก หลบั ตา
สุภาพอยู่ ผเู้ ขยี นได้เห็นกับตาพิจารณากับใจ พระอาจารย์มหาบวั กไ็ ดเ้ หน็ ดว้ ย

หลวงปู่มัน่ อยู่ศาลากท็ ราบ ย้ายเพราะไดก้ ราบเรยี นแลว้ หลวงป่มู ่ันปรารภวา่
“เออ ทา่ นเนยี มกไ็ ปแลว้ ในสว่ นสน้ิ ลมปราณ เธอเลา่ กบั เราบอ่ ยๆ วา่ รจู้ กั วธิ ภี าวนาแหง่
สมมตแิ ลว้ พวกเธอมาศาลาฉนั เชา้ ซะ ปลอ่ ยใหอ้ ยนู่ นั้ เสยี กอ่ น ฉนั เสรจ็ แลว้ เกบ็ บรขิ าร
แล้วจงึ พูดกนั ใหม”่ แลว้ ก็ปลอ่ ยไวไ้ มม่ ใี ครเฝา้ อยดู่ อก

เม่อื ฉนั เสรจ็ ขนบรขิ ารขน้ึ กุฏิเรยี บร้อยแล้ว หลวงปมู่ ั่นเดนิ มาจากกุฏิองคท์ า่ น
พอมาถงึ ศพ กก็ ม้ ลงจบั เสอื่ สองมอื ทงั้ มอื ซา้ ยและมอื ขวาทางหวั ศพ พรอ้ มทง้ั กางขาออก
แบบขงึ ขงั พรอ้ มทงั้ ปรารภวา่ “พวกเรานมี้ นั ขโี้ ง่ พากนั เกดิ มาตายเลน่ เผากนั เลน่ อย”ู่
พอตกบทค�ำปรารภ พระอาจารย์มหาว่า “ถ้าจะเอาจริงๆ พวกเกล้าพากันเอาดอก”
ว่าแลว้ ยกมือใสห่ ัว แกะมือหลวงปู่ออก หลวงปตู่ อบว่า “เราไม่ใช่จะทำ� เลน่ ดอก”

ทีน้ีพระก็รุมกันจับเส่ือโดยรอบศพเป็นวงรอบ พระพวกผู้ใหญ่อยู่ทางหัวศพ
พระผขู้ นาดกลางกอ็ ยรู่ ะหวา่ งกลางตวั ศพ พวกพระผนู้ อ้ ยกอ็ ยทู่ างเทา้ ศพ ชกู นั ไปถงึ

133

ริมวดั ทศิ ตะวันออกเฉียงใต้ในเขตบรเิ วณวัด หลวงปมู่ น่ั ปรารภวา่ “ไปบอกโยมบ้าน
หนองผอื วา่ หลวงปจู่ ะพาเผาพระอาจารยด์ ว่ นเดยี๋ วน”้ี แลว้ กบ็ อกเณร ตาปะขาว และพระ
วา่ “เอ้า รบี เอาฟนื โดยเร็ว” ต่างกร็ บี เอาฟืนโดยเรว็ พระเอาไม้ตาย เณร ตาปะขาว
เอาไมด้ บิ ปะปนกนั เดย๋ี วเดยี วฟนื กพ็ อ เพราะฟนื ยงั ไมอ่ ด หลวงปกู่ บ็ อกวา่ “ยกศพขนึ้
ตะแคงขา้ งขวา ไมต่ อ้ งลา้ งศพดอก ไมต่ อ้ งคลมุ ผา้ จวี รใหด้ อก เพราะตายแลว้ ลา้ งทำ� ไม
คลมุ หม่ ท�ำไม น่นั ประคตเอวไหมใหมๆ่ อยนู่ นั้ แก้ออกเอาไว้ให้ผ้ขู าดเขนิ ”

เสรจ็ แล้วบอกตาปะขาวจดุ ไฟโดยดว่ น ไฟเดอื นหก ฤดูรอ้ นแสกๆ ลกุ กรุ่นข้ึน
โดยดว่ น ชาวบา้ นมาถงึ ไฟลกุ โพลงขนึ้ แลว้ ทนี อี้ งคท์ า่ นกใ็ หเ้ อาผา้ ปนู งั่ ของใครของมนั
ปกู บั พนื้ ดนิ หม่ ผา้ เฉวยี งบา่ แลว้ กลา่ ววา่ “เราจะพาวา่ มาตกิ าเปน็ พธิ ี ไมว่ า่ เอาสตางค์
ใครดอก” พอจบแลว้ กก็ ลบั ทใ่ี ครทมี่ นั พอตกเวลาเยน็ ใกลค้ ำ่� ไฟไหมศ้ พเหลอื แตห่ วั
กบั หนา้ อก พอตกตอนพลบคำ่� องคห์ ลวงปกู่ ลา่ ววา่ “พากนั เหน็ อาจารยไ์ หม ไฟเผาอยนู่ นั่
รบี จงกรมภาวนาเขา้ เดีย๋ วจะตายเปล่า”

ขา้ พเจา้ นกึ สงั เกตอยวู่ า่ องคท์ า่ นจะพาสวดมนตเ์ ปน็ พธิ ไี ลผ่ หี รอื ไมห่ นอ แลว้ เลย
เหน็ ทา่ นไมเ่ กยี่ วไมย่ งุ่ และกน็ กึ ในใจวา่ หลวงปนู่ เี้ ดด็ เดยี่ วมาก หาผเู้ ทยี บไดย้ ากใน
สมยั ปจั จบุ นั ไมแ่ อบเอารายไดก้ บั ศพๆ เสบ็ ๆ ของลกู ศษิ ยเ์ ลย เชอื่ กรรมและผลของกรรม
ทตี่ นทำ� เอาเองอนั ยงั มชี วี ติ อยจู่ รงิ ๆ แมพ้ ชี่ ายของทา่ นผมู้ รณภาพกม็ าถงึ แตห่ ลายวนั แลว้
คือโยมแพง บ้านโคกนามน พระอาจารย์เนยี มก็คนบา้ นโคกนามน จงั หวัดสกลนคร
นนั้ เองไมใ่ ชอ่ น่ื ไกลเลย และหลวงปมู่ นั่ ปรารภเปดิ เผยตอ่ พระเณรในยคุ นน้ั ขณะนน้ั วา่
“ทา่ นเนยี มเป็นพระโสดาบันแลว้ ไปเกดิ ชัน้ หกอาภัสรา”

ขา้ พเจา้ กค็ อยสงั เกตอกี วา่ องคห์ ลวงปจู่ ะทำ� ประการใดหนอ จะประกาศญาตโิ ยม
หรอื ประการใดหนอว่า เดีย๋ วนี้พระมรณภาพ อาตมาจะพาท�ำบญุ อุทิศ ทา่ นผู้ใดจะมี
ศรทั ธายงั ไงกส็ มทบทนุ กนั องคท์ า่ นกเ็ งยี บเลย แตบ่ อกโยมแพงอนั เปน็ โยมพช่ี ายของ
พระอาจารยเ์ นยี มวา่ “โยมแพงอยากไดก้ ระดกู กไ็ ปเอาเสยี เนอ้ อาตมาไมเ่ อาดอก เพราะ
อาตมาไมอ่ ดกระดกู อาตมามแี ตจ่ ะทอดอาลยั ในกระดกู นน้ั แหละ โยมอดกระดกู กไ็ ป
เอาซะ”

134

โยมแพงกราบเรยี นว่า “เกลา้ กไ็ มเ่ อาดอก เกล้ากไ็ มอ่ ดเหมอื นกัน” แทจ้ ริงนัน้
โยมแพงลงมติของหลวงปู่มน่ั ทกุ กรณแี บบราบคาบมาแตน่ มนานแลว้ ไมจ่ ดื จาง

ทา่ นผอู้ า่ น ทา่ นผฟู้ งั คงไมส่ นทิ ใจในตอนนี้ แตผ่ เู้ ขยี นสนทิ ใจอยู่ จงึ ไดก้ ลา้ เขยี นไว้
ถา้ ไมเ่ ขยี นไว้ ประวตั อิ นั สำ� คญั จะไมย่ งั คงท่ี จะลบเลอื นไป ถงึ โลกปจั จบุ นั จะเปน็ ปญั หา
ยงุ่ เหยงิ ในสว่ นน้ี กล็ งเอยอยกู่ บั ปฏิปทาแตล่ ะรายของบุคคล หลวงปู่มน่ั มิไดค้ นื มา
ตอ่ สอู้ ธกิ รณเ์ อาแพเ้ อาชนะดว้ ย ผเู้ ขยี นตคี วามหมายวา่ หลวงปมู่ น่ั มไิ ดป้ ระมาทในการ
กุศลอุทิศเลย ไม่ได้หวังว่าจะท�ำลัทธิการกระทบกระเทือนชาวพุทธท่ัวไป ไม่ได้ท�ำ
ดว้ ยความคบั แคบสะเพรา่ ไมร่ อบคอบ ความจรงิ ใจขององคท์ า่ นแยบคาย ไมช่ อบววิ นุ่
ทอดสะพานให้ฝ่ายพระธุดงค์กรรมฐานโต้งๆ เช่ือกรรมและผลของกรรมท่ีตนท�ำไว้
กอ่ นตาย อตั ตา หิ อตั ตโน นาโถ โดยแท้ เพราะจะไดส้ มฐานะกบั ตนทแี่ บกกลดสะพาย
บาตรขึ้นเขาลงหว้ ย ฉันในบาตรปร๋อ แสวงอยูป่ ่าปร๋อ เดนิ จงกรมภาวนา ปรารภแต่
มรรค ผล นพิ พานปรอ๋ เหลา่ นเี้ ปน็ ตน้ และเรอื่ งทผี่ เู้ ขยี น ผอู้ า่ น ผฟู้ งั จะพจิ ารณาแบง่ เบาอกี
ก็มากมายนกั หนา

ผรู้ บี เรง่ พากเพยี รเพอื่ พน้ ทกุ ขใ์ นสงสาร กเ็ ปน็ การทำ� บญุ อทุ ศิ ใหต้ นเองและทว่ั ทงั้
ไตรโลกาอยแู่ บบตรงๆ แลว้ และกเ็ ปน็ มหาทอดสะพานใหช้ าวโลกอยโู่ ดยตรงๆ แลว้
การประพฤติเดด็ เดยี่ วเป็นเคร่ืองเหนี่ยวใจของท่านผตู้ ้องการพ้นทกุ ข์ในปัจจบุ ันชาติ
การเหน็ ภยั ในสงสารขณะจติ เดยี ว ประเสรฐิ กวา่ การเหน็ เพลนิ ในสงสารลา้ นๆ ขณะจติ
การนอนใจในโลกกบั การนอนใจในหลมุ ถา่ นเพลงิ กเิ ลสกค็ งมคี วามหมายและรสชาติ
อนั เดยี วกนั แตก่ เ็ ปน็ การเบอื่ หขู องผไู้ มส่ นใจอกี ละ ผทู้ ำ� ดหี วงั ดกี ม็ ผี หู้ วงั ชวั่ ทำ� ชว่ั มาเปน็
อปุ สรรค ผทู้ ำ� ชวั่ หวงั ชวั่ กม็ ผี ทู้ ำ� ดหี วงั ดมี าเปน็ อปุ สรรคกนั แตผ่ ลรายรบั นนั้ ตา่ งกนั มาก
และเหตไุ ปทางดแี ละทางชวั่ นนั้ ขนึ้ อยกู่ บั ผจู้ ะเลอื กเฟน้ ถกู ผไู้ มร่ อบคอบในเหตกุ ไ็ มม่ ี
ประตจู ะรอบคอบในผล ผไู้ มร่ อบคอบในผลกไ็ มม่ ปี ระตจู ะรอบคอบในเหตไุ ด้ ผรู้ อบคอบ
ในเหตกุ ค็ อื ผรู้ อบคอบในผล ผรู้ อบคอบในผลกค็ อื ผรู้ อบคอบในเหตุ เพราะโยงถงึ กนั
กระจา่ งชดั เฉพาะตน ไมล่ �ำบากใจด้วยไมว่ า่ เหตผุ ลตอนไหนๆ

135

สมัยพทุ ธกาล เกบ็ ศพไว้ก่ีวัน

สง่ิ ทคี่ วรวจิ ยั แบง่ เบาเรอื่ งศพๆ เสบ็ ๆ อกี ครง้ั พทุ ธกาล วดั ปา่ เชตวนั มหาวหิ ารนนั้
มกี ารเผาศพพระศพเณรอยไู่ มเ่ วน้ แตล่ ะวนั กระมงั ถา้ หากวา่ เกบ็ ศพไวก้ ค็ งไมม่ โี กดงั พอ
พระอัญญาโกณฑัญญะปรินิพพานท่ีสระฉทั ทนั ต์ ชา้ งปา่ ทำ� ฌาปนกจิ ช้างเขาเก็บศพ
องค์ท่านไว้ก่ีวันไม่ทราบได้ และช้างเขาไปนิมนต์พระที่ไหนมาให้กุสลาก็ไม่ทราบได้
เพราะเรยี นนอ้ ยรนู้ อ้ ยพลอยรำ� คาญ พระมหาสารบี ตุ ร พระมหาโมคคลั ลานะ ปรนิ พิ พาน
ก่อนสมเด็จพระบรมศาสดา องค์ท่านพาคณะสงฆ์และญาติโยมเก็บศพไว้กี่วันก็ไม่
ทราบได้ ไม่ปรากฏอีก พระราหุลไปปรินิพพานท่ีดาวดึงส์ เทวดาเก็บศพไว้ก่ีวัน
ไม่ทราบอกี เทวดาท�ำบุญอทุ ิศดว้ ยอาหารทพิ ยห์ รอื ไม่ ไมท่ ราบอกี

มีปัญหาว่า นัน้ มนั เร่ืองของพระอรหันตท์ ้งั หลาย เราจะเอามาเทียบไม่ไดห้ รอก

ตอบทันทีว่า น้ันแหละพระอรหันต์ทอดสะพานไว้ให้ปวงชาวโลกผู้จะสืบไป
ขา้ งหนา้ พระบรมศาสดาเจด็ วนั จงึ ถวายพระเพลงิ แตถ่ งึ กระนนั้ มลั ลกษตั รยิ ก์ เ็ วยี น
ถวายพระเพลงิ กอ่ นหลายครง้ั แลว้ แตไ่ มต่ ดิ เพราะเทวดาบนั ดาลมใิ หไ้ ฟตดิ เพราะคอย
พระมหากัสสปะก�ำลังเดินทางมาจะถวายบังคมพระพุทธสรีระ พร้อมด้วยบริวาร
๕๐๐ องค์

แตผ่ ูเ้ ขยี นนเ้ี มอื่ ตายแล้วคงจะถูกคอยพระมหากสั สะเหม็นกอ็ าจเป็นได้ แต่ได้
ทำ� พนิ ยั กรรมไวแ้ ลว้ ไมใ่ หค้ อยทา่ นผใู้ ด คอยเพยี งเอาฟนื เสรจ็ เทา่ นนั้ กสุ ลากไ็ มต่ อ้ งวา่
อนิจจาก็ไมต่ ้องเอย่ ให้ เพราะได้เรยี นไว้แล้ว ตายอยู่วัดป่ากะโลงก็ไม่ต้องท�ำ เพราะ

136

ไม่ไดช้ ูไมไ่ ดห้ ามผ่านบา้ นทา่ นผใู้ ด เวน้ ไวแ้ ต่ตายอยูท่ ี่อจุ าดเท่านน้ั ตายเวลาเชา้ ก่อน
ฉนั จงั หนั บณิ ฑบาต ฉนั เสรจ็ แลว้ กเ็ ผา เวน้ ไวแ้ ตม่ อี ปุ สรรคฝนตกมาก หรอื เวน้ ไวแ้ ต่
กลางคนื หาฟนื ไมท่ นั เชอื่ แนว่ า่ ประเทศไทยมไิ ดอ้ ดฟนื ถา้ เอาเงนิ เผาเทา่ ใดกไ็ มพ่ องา่ ย
เพราะเมอื งพอในตวั เงนิ ไมม่ ี ความเลยี้ งชวี เี นอื่ งดว้ ยทา่ นผอู้ น่ื จปิ าถะ จะเอาศพไวเ้ ปน็ โล่
เพอ่ื ลว้ งกระเปา๋ ผอู้ นื่ เรยี กวา่ ตายรอ้ นเพราะเดอื ดรอ้ นทา่ นผอู้ น่ื ไมใ่ ชต่ ายเยน็ รอ้ นทงั้
พระหนุม่ พระแกเ่ ณรน้อยคอยเฝ้าศพ ฉนั ก็ไมอ่ ร่อย นอนกไ็ มห่ ลับ

มีปัญหาว่า มันเป็นเรอื่ งของผ้อู ยู่ขา้ งหลงั

ตอบจงั ๆ วา่ มนั เปน็ เรอ่ื งเจา้ ตวั จะสง่ั เสยี ไวด้ ว้ ยความจรงิ ใจ มฉิ ะนนั้ แลว้ จะกลาย
เป็นผู้ไม่รอบคอบในอนาคต ท�ำความยุ่งเหยิงให้ผู้อยู่ข้างหลังลังเล ถ้ามีผู้ติเตียน
ผู้อยู่ข้างหลังว่าใจคับแคบจืดจางเกินไป เขาก็มีพินัยกรรมออกอ้างอย่างสมบูรณ์
ถา้ พนิ ยั กรรมแตป่ ากเปลา่ ๆ คำ� ผเู้ ลา่ อาจลบเลอื น หากยง่ิ เปน็ ลายมอื ของผตู้ ายเขยี นไวเ้ อง
โดยไมถ่ กู ขม่ เหง หรอื ผอู้ นื่ มาลอ่ ใหเ้ ขยี น กย็ ง่ิ เปน็ จรงิ ขนึ้ เพราะเขยี นดว้ ยศรทั ธาอนั
จรงิ ใจลา้ นๆ เปอรเ์ ซน็ ต์ และกเ็ ปน็ มรณสตไิ มป่ ระมาทวา่ ตนจะไมแ่ ตกไมต่ ายดว้ ย จงึ สม
ฐานะของผู้ไมม่ กั ใหญใ่ ฝ่สงู ในเรอ่ื งศพๆ เส็บๆ ดว้ ยเพราะไม่ใชป่ ลาไม่ใชเ่ นื้อทีผ่ อู้ ยู่
ข้างหลังจะแบ่งกนั ไปท�ำปลารา้ ปลาเจ่าปิง้ แกงแบง่ แจกปลาแดกและน�ำ้ ปลาได้

หนั มาปรารภเรอ่ื งศพฆราวาสครงั้ พทุ ธกาล เรอ่ื งนางปฏาจารา บดิ ามารดาของนาง
เป็นเศรษฐี ทา่ นๆ ใครๆ ย่อมรดู้ ีในธรรมบท พากันตายสดๆ พรอ้ มกนั ในวนั เดยี ว
หลายคน บนั ดลบนั ดาลลมพดั ปราสาทหักตอนกลางคืน ตน่ื เช้ากินขา้ วเสร็จกเ็ ผาใน
เชิงตะกอนเดยี วกัน ๓-๔ ศพ และสามขี องนาง ลกู ของนางสองคนอีก สามขี องนาง
งกู ดั ตายคาท่ี ทง้ิ กบั ทม่ี ไิ ดเ้ ผาฝงั ลกู คนเลก็ เหยยี่ วเอาไปฝงั ไวใ้ นทอ้ งมนั สดๆ ลกู คนโต
ตกนำ้� อจริ วดี นำ้� พดั ไปไมเ่ หน็ ศพ นางเสยี จรติ พศิ วงจนถงึ กบั เปน็ บา้ เปลอื ยกาย สดุ ทา้ ย
กไ็ ดบ้ วชสำ� เร็จพระอรหนั ต์ เรอ่ื งศพทั้งหลายกห็ ายกังวล เพราะเผาศพกิเลสของตน
จนเสรจ็ สน้ิ กอ่ นตาย ถา้ เขยี นไปหลายกลายเปน็ เถรปี ระวตั ิ แตเ่ ปน็ การเทยี บชดั ทเี่ กบ็
ศพไวน้ านหรอื ถกู กลา่ วตวู่ า่ ครง้ั พทุ ธกาลเปค็ รงั้ ลา้ สมยั แตย่ คุ ปจั จบุ นั จะลากสมยั กอ็ าจ
เปน็ ได้

137

นยั ทนี่ มี้ ไิ ดห้ วงั วา่ จะปน่ั ทา่ นผอู้ า่ นผฟู้ งั ใหย้ งุ่ มนั สมองอนั ใดเลย เกรงวา่ จะเพง่ โทษ
หลวงปู่ม่ันเลยเถิดไป เกรงจะกลายเป็นสร้างขุมนรกลงท่ีใจให้ลึกลับเดือดร้อนมาก
แตข่ อฝากไวใ้ หน้ กั ปฏบิ ตั พิ จิ ารณาเองเถดิ บางทอี าจเกดิ โลง่ ใจไมก่ งั วลในศพๆ ของตน
กอ็ าจเปน็ ได้ จะกงั วลแตเ่ วลามชี วี ติ อยู่ เพอ่ื จะไดร้ บี เรง่ สรา้ งความดไี วใ้ หด้ ว่ น ชวนเจตนา
เพ่ือพน้ ทุกข์ในสงสารเร็วพลันทันกาล ไม่นานเนน่ิ ช้าในปัจจบุ ันชาตินี้แล

และอกี ความเกดิ แก่ เจบ็ ตาย เปน็ ธรรมดาของผเู้ คยคนุ้ เชอื่ ง แตเ่ ปน็ ธรรมดา
ของผู้เรียนวชิ าเข็ดหลาบ เรียนวชิ าเพอ่ื พ้นไปจากส่งิ เหล่านี้ มันมีกเิ ลสเปน็ แดนเกิด
ให้รู้จักชัดกระจ่างแจ้งว่าเท็จจริงเพียงไรโดยส่วนเฉพาะตัวตามค�ำสั่งและค�ำสอนของ
พระองคเ์ ปน็ บรรทดั ไมบ่ ญั ญตั เิ อาตามอตั โนมตั ขิ องตนดว้ ยมานะความถอื ตวั ใหเ้ ปน็
เสย้ี นหนามตอ่ ธรรมวนิ ยั เพราะพระธรรมวนิ ยั บรบิ รู ณแ์ ลว้ ไมบ่ กพรอ่ งไปไหน ถา้ เทยี บ
ใส่อาหาร กล็ า้ งมอื เปิบเอาเท่าน้ัน

138

การเผาศพอยา่ งสมเกียรติพระกรรมฐาน

หนั มาพรรณนาตอ่ ไปอีกติดต่อว่า ปี ๒๔๘๙ นน้ั เอง ยคุ วัดป่าบา้ นหนองผอื ใน
กลางพรรษา กม็ พี ระมรณะอกี หนงึ่ รปู พรรษาเกา้ ชอ่ื ทา่ นอาจารยส์ อ นธ.เอก บา้ นเกดิ
เมอื งนอนของทา่ นอยบู่ า้ นศรฐี าน อ.ลมุ พกุ สมยั นน้ั ขนึ้ จ.อบุ ลราชธานี สมยั ทเ่ี ขยี นน้ี
คงเปน็ จ.ยโสธร ทา่ นปว่ ยเปน็ ไขอ้ ยปู่ ระมาณหนง่ึ เดอื นกม็ รณภาพไป เพราะเหลอื วสิ ยั
จะรกั ษาไดใ้ นสมยั นนั้ แตส่ มยั ใดๆ ยคุ ใดๆ กต็ าม ในสรรพโลกทงั้ มวลรวมกนั ยอ่ มมี
ผู้เกิดผู้ตายอยทู่ ุกวินาทีไมข่ าดระยะ จองขาดผูกขาดอย่แู ลว้ เม่ือเกดิ เมือ่ ตายอยู่ทกุ
วนิ าทอี ยา่ งนแ้ี ลว้ ความแกค่ วามเจบ็ เลา่ กต็ อ้ งมคี วามหมายอนั เดยี วกนั จะบญั ญตั วิ า่
เปน็ เรอ่ื งเลก็ เรอ่ื งนอ้ ยนน้ั กเ็ ปน็ เหตใุ หค้ นุ้ เชอ่ื งลมื ตวั ลมื ตน ลมื ใจลมื ธรรม หกั ดอกไม้
บชู าสง่ เสรมิ ความหลงประมาทมวั เมาหนกั ขึน้

ฉะนน้ั พระบรมศาสดาจงึ ทรงพระมหากรณุ ากลา่ วแกพ่ ระอานนทว์ า่ “การพจิ ารณา
ความตายวนั ละรอ้ ยครงั้ นนั้ ยงั ประมาทอยนู่ ะอานนท์ พจิ ารณาทกุ ลมหายใจออกเขา้
จงึ ไมป่ ระมาท” เมอ่ื จะตคี วามหมายวา่ พระองคเ์ ทศนข์ อ้ นเ้ี ฉพาะพระอานนทอ์ งคเ์ ดยี ว
แล้วสรรพโลกทงั้ ปวงแก่ เจบ็ ตาย ไมเ่ ปน็ หรอกหรือ หรือแก่ เจ็บ ตาย แตพ่ ระมหา
อานนทอ์ งคเ์ ดยี ว เมอ่ื เปน็ ดงั น้ี ธรรมคำ� สงั่ สอนของพระองคแ์ ตล่ ะบทละบาทอนั บรสิ ทุ ธ์ิ
ใสสะอาด ยอ่ มหยาดรดใหท้ วั่ ถงึ สรรพไตรโลกธาตอุ ยโู่ ดยตรงๆ แลว้ เชน่ ยก ชาตปิ ิ ทกุ ขา
บทเดยี วเทา่ น้ี กถ็ กู ไตรโลกธาตกุ ระเทอื นไปทงั้ ผหู้ หู นวกตาบอดทงั้ นนั้ ในฝา่ ยสตั วท์ ม่ี ี
วญิ ญาณครองสิงไมเ่ วน้

139

ยอ้ นหลงั คนื มาเลา่ เรอื่ งพระอาจารยส์ อมรณภาพอกี การทำ� ฌาปนกจิ นนั้ กท็ ำ� แบบ
พระอาจารยเ์ นยี มนน้ั เอง มไิ ดผ้ ดิ กนั แมแ้ ตน่ ดิ เดยี ว สอ่ แสดงใหเ้ หน็ ชดั ไดว้ า่ หลวงปมู่ น่ั
ทอดสะพานใหล้ กู ศษิ ยก์ รรมฐานในสว่ นศพของพระเณรกรรมฐานไวโ้ ดยกระจา่ งแจง้
แลว้ และสอ่ แสดงใหเ้ หน็ ชดั อกี วา่ ตวั ขององคท์ า่ นเมอื่ สนิ้ ลมปราณ กต็ อ้ งการใหล้ กู ศษิ ย์
ทำ� ถวายแบบนน้ั จรงิ ตามเจตนารกั ธรรมอนั สงบแท้ ไมม่ มี ายาสาไถยอนั ใดเลยในสว่ นนี้
แท้ๆ

ชาวโลกนยิ มกนั วา่ การเกบ็ ศพไวน้ านเพอื่ ทำ� ใหส้ มเกยี รตโิ ลก การเผาเรว็ คลา้ ยกบั
วา่ เป็นของไม่มีคา่ ข้าพเจา้ หนักไปในทางเผาเรว็ เปน็ ของสมเกียรตพิ ระกรรมฐานแท้
เพราะไมอ่ ยากจะดกั บว่ งดกั แรว้ ไวข้ ดู ๆ เกลาๆ ทา่ นผใู้ ดทงั้ ทางตรงและทางออ้ ม แตม่ กั
มปี ญั หาวา่ ทา่ นผนู้ นั้ มาไมท่ นั ทา่ นผอู้ ยไู่ กลโนน้ มาไมท่ นั ดงั น้ี ความจรงิ แลว้ ใครมา
เวลาไหนๆ ก็ทันอยู่ เพราะผสู้ นิ้ ลมปราณไปไม่ได้คืนมา มาเวลาใดกท็ ันทง้ั นั้น คอื
ทนั ตายแลว้ นนั้ เอง แต่ถา้ หากวา่ ไดร้ ับทราบข่าววา่ ตาย พอมาถึงแล้วผู้ตายนนั้ คืนมา
กอ่ นเสยี เรยี กว่ามาไมท่ ันตาย จะอย่างไรก็ทันเกดิ ทันตายอยทู่ ุกเมอื่ เพราะเหตวุ ่า
รา่ งกายอันมหี นงั หมุ้ อย่โู ดยรอบมีทง้ั กอ้ นเกิดกอ้ นตายอย่โู ดยธรรมอันแทแ้ ล้ว

ผทู้ นั เกดิ ทนั ตายลกึ ลงไปกวา่ นน้ั อกี เลา่ มที า่ นผใู้ ดหนอ ขอตอบตามอตั โนมตั วิ า่
พระอรหันต์ เพราะรทู้ นั การเกดิ รทู้ นั การตายแล้วไมม่ าเกิดมาตายอกี เหลอื นอกนั้น
ไดถ้ กู แพเ้ กดิ ๆ ตายๆ ทง้ั นนั้ ผเู้ ขยี นอยนู่ ้ี เหน็ พระอรหนั ตห์ รอื ไมห่ นอ ตอบวา่ พอไดย้ นิ
แตช่ อื่ วา่ อรหนั ตๆ์ กเ็ ลอื่ มใสศรทั ธาอยมู่ ากแลว้ แตเ่ มอื่ ไดเ้ หน็ จรงิ ยงิ่ จะเขยี นมากกวา่ นี้
เอาจนท่านผูอ้ ่านขเ้ี กียจอ่าน

แทจ้ รงิ จะมาหาพระอรหนั ตใ์ นหนงั หมุ้ ยอ่ มไมพ่ บเลย เพราะพระอรหนั ตม์ ไิ ดเ้ ปน็
เปรตมาเฝา้ หนงั หมุ้ ถา้ หนงั หมุ้ เปน็ พระอรหนั ตแ์ ลว้ โคกระบอื เปน็ ตน้ กเ็ ปน็ พระอรหนั ต์
ไดท้ งั้ นน้ั ผพู้ จิ ารณาหนงั หมุ้ ลงสปู่ ฏกิ ลู หรอื เปน็ แตส่ กั วา่ ธาตดุ นิ นำ้� ไฟ ลม ผสมผสาน
กนั อยกู่ ด็ ี หรอื พจิ ารณาลงสไู่ ตรลกั ษณก์ ด็ ี นน่ั เปน็ หนทางเดนิ ไปสพู่ ระอรหนั ตเ์ ทา่ นนั้
และถา้ ถงึ พระอรหนั ตแ์ ลว้ หากจกั เหน็ อรหนั ตด์ อก ถา้ ยงั ไมถ่ งึ แลว้ กค็ าดคะเนเดาดน้
ท้ังน้ัน จะทุ่มเถียงเก่ียงงอนกันสักเท่าใดก็ไม่เห็นได้ และถ้าไม่ทุ่มเถียงกันแล้ว

140

เปน็ พระอรหนั ตก์ ด็ ี ดนิ นำ้� ไฟ ลม ลว้ นๆ ทไี่ มม่ วี ญิ ญาณครองสงิ ไมไ่ ดท้ มุ่ เถยี งกนั สกั ที
ก็เป็นพระอรหันตไ์ ด้ทง้ั นั้น

เรยี นวชิ าทางตดิ แลว้ ไมค่ าเปน็ ของเรยี นงา่ ย เพราะเรยี นทางมานะทฏิ ฐิ เรยี นวชิ า
ทางตดิ แลว้ คาเปน็ ของเรียนยาก เพราะนยิ มกันวา่ เสยี เปรียบ ฉะนัน้ จึงมแี ต่อาจารย์
เต็มโลกแต่หาลูกศิษย์ยาก เพราะเหตุว่าต่างฝ่ายต่างก็มุ่งจะเทศน์เอากันไม่ทางตรง
กท็ างอ้อม เรือ่ งมานะถือตัวจัดจงึ เป็นกิเลสตัวส�ำคัญ ถ้าไมม่ คี ำ� สอนพระบรมศาสดา
เปน็ บรรทดั ไว้ ยง่ิ จะไปกนั ใหญ่ ไมม่ สี ถานแี ละผเู้ ชอื่ คำ� สอนของพระองคแ์ ทๆ้ กค็ งมี
สว่ นน้อย สงครามเวรสงครามภัยจงึ มอี ย่ทู ุกหย่อมหญา้ และเกือบทกุ หยอ่ มหัวใจ

141

ระเบยี บปฏิบัตวิ ดั หนองผอื

จะกลา่ วตอ่ ไปในการอยตู่ อ่ ไปในสำ� นกั หลวงปมู่ น่ั ยคุ วดั ปา่ บา้ นหนองผอื คำ� สง่ั
และคำ� สอนขององคท์ า่ นมหี ลายๆ อบุ ายและหลายๆ นยั จะเปน็ อบุ ายใดๆ และนยั ใดๆ
ก็ตาม เพ่ือให้ผู้เห็นผู้ฟังผู้รู้พิจารณาหลุดพ้นในสงสารโดยด่วนทั้งนั้น เพราะไม่ใช่
บวชเลน่ ไมใ่ ชป่ ฏบิ ตั เิ ลน่ เพอ่ื ลวงตน เพอ่ื ลวงโลก เพอ่ื อามสิ ใดๆ ทง้ั สนิ้ องคท์ า่ นเทศน์
หำ้� หน่ั และเขยา่ ลูกศษิ ย์อย่บู อ่ ยๆ

ในยคุ บา้ นหนองผอื เปน็ ยคุ สดุ ทา้ ยขององคท์ า่ น รบั ลกู ศษิ ยไ์ วม้ ากจรงิ ฝา่ ยพระ
ไมเ่ กนิ ๑๕ องค์ เณรไมเ่ กนิ ๔ องค์ ตาปะขาวไมเ่ กนิ ๒ คน แมช่ ไี มเ่ กนิ ๓ คน แตแ่ มช่ ี
มิใหอ้ ยู่ในบริเวณวัด เขาไปทำ� ท่พี กั ไว้ไกลวัดหลวงปูแ่ ละหมูพ่ ระ ฟากบ้านหนองผอื
ทิศตะวันตก วัดป่าของหลวงปู่และหมู่พระเณรอยู่ทิศตะวันออกของบ้านหนองผือ
ฟากทุ่งนา วัดแมข่ าวและวดั พระ ไกลกันไม่ตำ่� กว่า ๒๕ เสน้ และองคท์ ่านไมใ่ ห้พระ
ไปตดิ ตอ่ เขา เป็นต้นว่า ถักซบบาตร (ถลกบาตร) หรือทอประคตเอว หรอื เม่อื เวลา
เขามาตอนเชา้ สง่ อาหารหลวงปเู่ ป็นบางรายเทา่ นนั้

โยมทางไกลมานอนคา้ งคนื เมอื่ คา้ งคนื เขากไ็ ปหาพกั หากนิ หานอนทอ่ี นื่ ไมว่ า่
โยมประจำ� บา้ นและโยมมาทำ� บญุ ทางอน่ื เขาไมเ่ อาศาลาของพระเปน็ ทร่ี บั อาหารของเขา
เขาไปกนิ กนั ทางอนื่ เวน้ ไวแ้ ตม่ าคนเดยี วหรอื สองคนเปน็ เพศผชู้ าย มาศกึ ษาธรรมะจาก
ตา่ งจงั หวดั ไกล หรอื มาเยีย่ มภิกษุสามเณรป่วยอยูท่ น่ี นั้ แลว้ จะไดด้ แู ลรักษาช่วยกนั
แลว้ นอนคา้ งคนื อยตู่ ดิ ๆ กนั กต็ อ้ งกนิ อยนู่ น้ั นอนอยนู่ น้ั ดว้ ย แตก่ ก็ นิ หนเดยี ว มอ้ื เดยี ว
เหมอื นพระ อยอู่ ยา่ งสงบ ไม่อึงคะนึง เขามใี จพอพึงเปน็ เองไม่ได้บงั คับ

142

พระอาจารยม์ ั่นถือผา้ บังสุกลุ ตลอดชวี ิต

ดา้ นบณิ ฑบาต หลวงปู่ม่นั พาลกู ศิษยป์ ฏบิ ตั ยิ ินดีภตั ทีต่ กลงในบาตร ไมค่ ่อย
ส่งเสริมในการตามส่งทีหลังอันเป็นปัจฉาภัต ยินดีฉันรวมในบาตรทั้งหวานคาว
ไมซ่ ดชอ้ น เอามอื เปน็ ชอ้ น ดา้ นจวี ร ยนิ ดบี งั สกุ ลุ วางไวท้ กี่ ฏุ บิ า้ ง บนั ไดใกลท้ ข่ี น้ึ ลงบา้ ง
ทางไปสว้ มและใกลท้ างจงกรม และทางไปบณิ ฑบาตบา้ ง และในศาลาทปี่ ระชมุ ฉนั บา้ ง

แตห่ ลวงปมู่ ภี าพพจนล์ งไปอกี มขี อ้ สงั เกตของพระอาจารยม์ หาบวั เลา่ ใหผ้ เู้ ขยี น
ฟงั เปน็ พเิ ศษจงึ สงั เกตได้ พระอาจารยม์ หาบวั เลา่ ใหฟ้ งั วา่ “หลา้ เอย๋ ผมสงั เกตหลวงปมู่ นั่
ไดค้ ือ ผ้าบังสกุ ลุ อนั ใดทเ่ี จ้าศรทั ธาเขาท�ำกองบังสกุ ุลไว้เปน็ ส่วนรวม เชน่ ที่หนทาง
บณิ ฑบาตและศาลาและทรี่ ม่ ไมไ้ กลจากกฏุ อิ งคท์ า่ น แมท้ า่ นจะขาดเขนิ สกั เพยี งใดกด็ ี
องค์ท่านไม่ค่อยจะใช้ให้เขาหรือไม่ใช้เลยก็ว่าได้ องค์ท่านใช้แต่เฉพาะท่ีเขาเอามา
บงั สกุ ลุ ไวท้ กี่ ฏุ ิ ใกลบ้ นั ได ใกลส้ ว้ ม ใกลบ้ รเิ วณทางจงกรมขององคท์ า่ นเทา่ นน้ั สงั เกตดดู ู๋
ถ้าไมเ่ ช่อื ”

เมอ่ื สงั เกตดกู เ็ ปน็ จรงิ แทๆ้ เพราะองคท์ า่ นลกึ ซง้ึ ใชข้ องไมม่ รี าคแี กท่ า่ นผใู้ ด และ
ของทเ่ี ขาเอามาบงั สกุ ลุ ใกลบ้ รเิ วณทอ่ี งคท์ า่ นอยแู่ ละพกั นน้ั กด็ ี องคท์ า่ นไมไ่ ดห้ วงไวใ้ ช้
องคเ์ ดยี ว เม่อื ลูกศิษยข์ าดเขินกใ็ ห้ทง้ั น้ัน

ในยคุ หนองผอื พระอาจารยม์ หาเปน็ ลกู ศษิ ยข์ องหลวงปมู่ นั่ ลกึ ซง้ึ มากทกุ วถิ ที าง
หลวงปไู่ วใ้ จกวา่ องคอ์ นื่ ๆ ในกรณที กุ ๆ ดา้ น ควรจะเปลยี่ นไตรจวี รผนื ใดผนื หนง่ึ กด็ ี
หรอื ครบทง้ั ไตรกด็ ี หรอื สง่ิ ใดทค่ี วรเกบ็ ไวเ้ ปน็ พเิ ศษเฉพาะองคห์ ลวงปกู่ ด็ ี ในดา้ นจวี ร

143